UNIVERZITET U ZENICI

Ekonomski fakultet

Raunovodstveni i revizijski menadment

Bankarstvo

Enes kiljo

PROFITABILNOST BANAKA U FBiH

Pristupni rad

van. prof. dr. eljko Rika

v. ass. Jasmina Dafi, mag. oec.

Zenica, 2016.
 SADRAJ

UVOD ........................................................................................................................................ 2
1. POJAM I VANOST EGZISTIRANJA PROFITABILNIH BANAKA ........................ 3
1.1. Pojam profitabilnosti ..................................................................................................... 3
1.2. Vanost profitabilnih banaka ....................................................................................... 4
2. POSTUPCI ANALIZE PROFITABILNOSTI .................................................................. 6
2.1. Faktori profitabilnosti banaka ..................................................................................... 7
2.2. Finansijki indikatori profitabilnosti banaka ............................................................... 9
3. PREGLED STANJA PROFITABILNOSTI BANAKA FBIH: 2013-2015 ................... 12
3.1. Profitabilnost banaka u 2013. godini ......................................................................... 12
3.2. Profitabilnost banaka u 2014. godini ......................................................................... 13
3.3. Profitabilnost banaka u 2015. godini ......................................................................... 13
3.4. Pokazatelji profitabilnosti, produktivnosti i efikasnosti po periodima .................. 15
ZAKLJUAK ......................................................................................................................... 17
LITERATURA ....................................................................................................................... 18
UVOD

Jedna od definicija banke je da je ona posrednika institucija u transferiranju izmeu

suficitarnih i deficitarnih transaktora, da bankarsko poslovanje obuhvata dranje depozita i
pozajmljivanje novca. Organizacija i funkcioniranje savremenog bankarstva temelji se na
kreditu, a sistem kreditiranja i razvoj bankarstva se proimaju. Bankari posluju s dugom,
svojim i tuim.

U periodu kapitalizma ubrzan razvoj proizvodnih snaga uslovio je potrebu razvoja banaka kao
institucija koje se bave mobilizacijom, koncentracijom, kao i plasmanom sredstava.
Osnivanjem Sverigen Riksbank 1668 godine i Bank of England 1964 godine, koje su
prve dobile legalno pravo da kreiraju novac, poela je nova era u razvoju bankarstva i banka
kao naziv postaje sinonim za specifino preduzee sa jos specifinijim proizvodom.

U savremenom bankarskom poslovanju postoje dva pitanja na koja treba dati odgovore:
-kako banke trebaju da se ponaaju naela bankarskog poslovanja
-kako se banke zaista ponaaju pozitivan poslovni rezultat
esto se naela bankarskog poslovanja nalaze u sukobu, a glavni konflikt se javlja izmeu
principa profitabilnosti (sve to banka ini da ostvari pozitivan poslovni rezultat) i principa
likvidnosti (sposobnost plaanja obaveza u roku dospjea).

Upravo tema o kojoj emo govoriti u nastavku rada jeste profitabilnost banaka. U ovom radu
govorit emo o samom pojmu profitabilnosti banaka i vanosti egzistiranja profitabilnih
banaka, faktorima i indikatorima profitabilnosti, i zatim emo u zadnjem dijelu rada napraviti
osvrt na profitabilnost banaka u Federaciji Bosne i Hercegovine.

2
1. POJAM I VANOST EGZISTIRANJA PROFITABILNIH BANAKA
1.1. Pojam profitabilnosti
Banka kao i svaki privredni subjekt u uslovima trine privrede i poslovanja po principu
privrednog rauna mora svojim prihodima pokrivati svoje rashode i ostvarivati dobit. Kao
institucija banka mora biti kompenzirana za obezbjeivanje prednosti u konkurentskoj borbi
na tritu. Banka kao finansijski posrednik obavlja poslove primanja, transformacije i
pozajmljivanja novca, ona ima odreene operativne izdatke, administrativne trokove, druge
trokove, doprinose i poreze. Banka je duzna tokom svog poslovanja obezbjeivati dobit za
dioniare, akumulaciju i rezerve. Posebna panja banke kao institucije treba da bude
usmjerena na visinu kamata koje plaa depozitarima i na visina kamata koje naplauje od
korsinika zajmova. Razlika izmeu ove dvije vrste kamata predstavlja glavni izvor neto
prihoda banke (uri i Barjaktarovi, 2008).

Profitabilnost banke u socijalstikom bankarstvu bila je shvaena kao prevaziena kategorija

kapitalistikog naina privreivanja, to se duboko kosilo sa naim samoupravnim i
dohodovnim sistemom. Ovaj problem je, bar to se tie bankarstva bio ignorisan. Smatralo se
da sve to banka ostvari iznda svojih rashoda pripada osnivaima banke. Tako je banka bila
dovedena i u materijanom smislu u poziciju servisa udruenog rada iskljuujui time svaki
njen motiv za ostvarivanje veeg prihoda i, posebno, vee dobiti.

Prema uri i Barjaktarovi (2008) pravi motiv poslovanja banke je da ostvari to vei profit
kako bi time to vie doprinjela poveavanju dividendi svojih dioniara, te putem
reinvestiranja u akcije tj. kapital banke obezbjedila poveanje svog potencijala.

U savremenoj trinoj privredi i deregulisanom bankarskom tritu banka nastoji izbalansirati

svoje konkurentske sposobnosti i mogunosti, kako prema depozitorima tako i prema
zajmoprimcima. Kamata plaena depozitarima moza biti dovoljno visoka da zainteresuje
tedie, dok kamata i provizije koje snose zajmoprimci moraju biti dovoljno niske da
generiu potrebne prihode na finansijska srdedstva. Usklaenost ovih tokova moe ostvariti
samo banka koja ima dobro planiranu marketing strategiju svojih proizvoda i usluga, kako
onih usmjerenih prema depozitarima tako i onih usmjerenih prema zajmotraiocima. Krajnji
rezultat treba da se pojavi kao razlika izmeu aktivnih (kamate koje banka prikuplja od
zajmotraioca) i pasivnih (kamate koje banka plaa depozitarima) kamata. Ova razlika mora
biti dovoljna da pokrije operativne izdatke, administrativne trokove, doprinose i poreze, te
konano neto dobit i adekvatan prinos za dioniare. Ukoliko dioniari nisu zadovoljni

3
dobivenom dividendom, oni ce svoja dobivena sredstva uloiti u dionice neke druge banke ili
u drugi sektor privrede.

1.2. Vanost profitabilnih banaka

Prema Greuning i Brajovi (2006) zdrav se bankovni sistem zasniva na profitabilnim i
adekvatno kapitaliziranim bankama. Profitabilnost je koristan pokazatelj bankine
konkurentske pozicije na bankarskom tritu i kvaliteta njene uprave. On omoguava banki
odravanje odreenog rizinog profila i prua zatitu od kratkoronih problema.

Bilans uspjeha, kljuni izvor informacija o bankinoj profitabilnosti, sadri izvore bankinih
prihoda i njohove kvanitete i kvalitete kao i kvalitete bankinog kreditnog portfolija i kljunih
trokova banke. Struktura rauna bilansa uspjeha banke takoer upuuje na bankinu poslovnu
orijentaciju. Tradicionalno osnovni izvor bankinog prihoda su bila kamate, ali orijentacija
prema netradicionalnim aktivnostima se takoer odraava u bilansu uspjeha. Na primjer, na
prihode od trgovanja, investicija ili prihode od naknada odnosi se visoki postotak prihoda u
savremenim bankama. Ovaj smjer podrazumjeva i veu nepostajanost prihoda i
profitabilnosti. On takoer podrazumjeva razliiti rizicni profil od onog kod tradicionalnih
banaka.

Promjene strukture i stabilnosti bankovne dobiti ponekad su motivirane zakonskim propisima

i mjerama monetarnene politike kao to je obavezna rezerva. Kako bi se odralo povjerenje u
bankovni sistem, banke su obavezne drati minimalne kapitalne standarde. Meutim
pretjerani iznosi obavezne rezerve ili drugih zakonskih propisa o likvidnosti mogu naruiti
dobit. Oni takoer mogu uzrokovati neeljene bankovne prakse. Na primjer: Bilans stanja
banaka u mnogim zemljama u razvoju i tranzicijskim gospodarstvima sadri velike udjele
fiskne imovine, a to negativno utie na profitabilnost. Zakonodavna tijela bi trebala
prepoznati vanost dobiti i, u velikoj mjeri, izbjegavati regulativu koja pretjerano smanjuje
profitabilnost.

Slijedei vaan imbenik koji utie na bankovnu profitabilnost kao i na odabir njene poslovne
politike jeste oporezivanje. U naelu banke prilagoavaju svoje poslovanje i odluke o
poslovnoj politici kako bi minimizirali porez koji trebaju platiti i kako bi iskoristili sve rupe
u poreznom zakonu.

4
Prema Greuning i Brajovic (2006) nadzorne vlasti bi trebale, primjerice, tretirati profitabilnost
banaka kao pokazatelj sposobnosti i kao imbenik koji doprinosi povjerenju depozitora.
Maksimalno odriva profitabilnost bi se stoga trebala podravati s obzirom na to da je zdrava
konkurencija u ostvarivanju profita pokazatelj uinkovitog i dinamikog finansijskog sistema.

5
2. POSTUPCI ANALIZE PROFITABILNOSTI

Kod velikog broja banaka ijim dionicama se aktivno ne trguje na domaim i meunarodnim
tritima kapitala, kod mjerenja uspjenosti njihovog poslovanja, kao jedino rijeenje namee
se koritenje koeficijenata profitabilnosti kao jedini nain mjerenja uspjenosti njihovog
poslovanja. Od visine i stabilnosti iskazanog profita zavisi vrijednost same banke (njenih
dionica na finansijskom tritu). Analiza profitabilnosti se vri na osnovu bilansa stanja i
bilansa uspjeha banke, a takoer i na osnovu niza dodatnih izvjetaja.

Analiza profitabilnosti podrazumjeva analizu prihoda i rashoda, rizinosti aktive (stepenu

njene naplativosti) i niza drugih pokazatelja. Znaajno je, pri tome, da se sagledaju struktura i
kretanje prihoda od kamata i provizija. Potrebno je razdvojiti i kvantifikovati iznos utvrenih
prinosa od kamate, pripisanog kreditu i kapitalizovanog, povezati sa uticajem naplaenih
kredita na bilans stanja i bilans uspjeha.

Analiza trokova je znaajan segment profitabilnosti banke. Trokove je potrebno analizirati

globalno i po vrstama, segmentima, organizacionim dijelovima, sektorima. Osim toga,
posebno treba analizirati uticaj oporezivanja. Potrebno je, dati karakteristike i opis propisane
poreske politike i navesti poreze koje je banka duna da plaa (porezi na kamate, na zarade
zaposlenih, na promet i dr.). Cilj analize profitabilnosti je precizno dijagnosticiranje
postojeeg stanja u bankama, uoavanje kljunih problema, i na osnovu svega toga, postizanje
projektovanih performansi.

Banke koje imaju dobre performanse profitabilnosti imaju niske trokove poslovanja, koji
odgovaraju standardima zemalja sa trinim ekonomijama. Njih karakterie i ostvarivanje
znaajne dobiti.

6
2.1. Faktori profitabilnosti banaka
Prema iroviu (1995) glavni faktori koji utiu na profitabilnost su:

- Kvalitet menadmenta
- Kvalitet aktive
- Ekonomija obima
- Vanbilansne operacije
- Trokovi poslovanja banke
- Okruenje banke

- Kvalitet menadmenta je bitan faktor za efikasnost i profitabilnost svake banke. Glavne

funkcije menadmenta su planiranje, organizovanje, kadrovanje, upravljanje i kontrola.
Ukoliko je okruenje u kojem banka posluje sloenije i ukoliko postoji vea konkurencija na
finansijskom tritu, zahtjevi koji se postavljaju pred bankarske menadere su vei. U
savremenoj trinoj ekonomiji bankarski menader mora da ima ne samo solidna
profesionalna znanja, ve treba da bude i dobar bankarski poduzetnik. Znaajno je da
bankarski menader kao poduzetnik zna da sagleda komparativne prednosti raznih opcija u
pogledu ekspanzije banke i obezbjedi takav razvoj banke koji stvara najveu profitabilnost i
sigurnost na dui rok.

- Kvalitet aktive banke bitno utie na profitabilnost i sigurnost banke. Glavni oblik kreditnih
plasmana sastoji se u zajmovima odobrenim preduzeima i domainstvima. Kod plasmana
zajma bitno je da banke izvre procjenu boniteta preduzea i drugih korisnika zajmova. Banke
su ranije imale ekskluzivne mogunosti prikupljanja i evaluacija informacija bitnih za ocjenu
kreditnog rizika. Meutim u novije vrijeme razvojem tehnologija omogueno je da i druge
finansijske institucije, pa ak i velike kompanije, mogu da prikupljaju i vre evaluaciju
informacija vezanih za kreditni rizik. Upravo stvaranje ovakvih konkurentskih trino-
orjentisanih institucija samo pojaava aktivnost banaka u usavravanju metoda za evaluaciju
kreditnih rizika ukljuujui razvoj softverskih kompjuterskih programa.

- Jedan od bitnih faktora koji utiu na profitabilnost banaka jeste ekonomija obima.
Savremene banke pored standardne opreme rapolau i skupom elektronskom opremom. Vei
obim polsovanja smanjuje fiksne trokove po jedinici proizvoda i time pozitivno utie na
visinu profita koji banka ostvaruje. Ekonomija obima ostvaruje se takoer ukoliko banka
banka obavlja transakcije komitentima u prosjeno veim iznosima, jer su trokovi velikih

7
transakcija relativno nii. Isto tako ekonomija obima nastaje na bazi diverzifikacije poslovne
aktivnosti kada banka poveava paletu svojih usluga i time otvara mogunosti unakrsne
prodaje (irovi, 1995).

- irovi (1995) navodi da profitabilnost banke u razvijenim trinim ekonomijama je

povezana sa tendencijom da banke, pored tradicionilnih kreditnih i depozitarnih transakcija,
sve vie ulaze u vanbilansne operacije. Neke od ovih vanbilansnih operacija znae za banke
preuzimanje odreenih rizika, pa stoga nove metodologije mjerenja adekvatnosti kapitala
banke uzimaju u obzir ne samo aktivu nego i vanbilansne pozicije koje impliciraju rizike za
banke. U zemljama sa razvijenim finansijskim tritem banke su prinuene da se sve vie
usmjeravaju u pravcu vanbilansnih transakcija s obzirom na jaku konkurenciju na tritu
zajmova. Pri tome banke dosta rado ulaze u vanbilansne operacije, jer im one donose znatne
prihode u obliku provizije. Proporcija izmeu kamatnog i nekamatnog dohotka, naroito kod
veih banaka u razvijenim trinim ekonomijama, bitno se mjenja u pravcu uea
nekamatnog dohotka (provizija)

-Trokovi poslovanja su jo jedan bitan faktor koji utie na profitabilnost banaka. Operativni
menadment banke mora imati u cilju da minimizira trokove poslovanja, jer to direktno utie
na visinu neto profita. U cilju minimiziranja trokova i poveanja profita, vee banke imaju
profitne centre. Time se omoguava pregled prihoda i rashoda ne samo za banku kao cjelinu
nego i po pojedinim organizacionim dijelovima banke. Kompjuterska tehnologija ubrzava
dobijanje podataka o prihodima, rashodima i neto profitu i to kako po organizacionim
jedinicama tako i po raznim kategorijama bilansnih i vanbilansnih aktivnosti banke. Na
osnovu analize podataka svih profitnih centara, menadment banke moe da ogranii ili ukine
aktivnosti banke koje negativno utiu na stpu profita. Analiza profitnih centara moe da
pokae da su neki organizacioni dijelovi banke neprofitabilni, pa u tom sluaju dolazi u obzir
njihova reorganizacija ili prodaja drugim bankarskim institucijama.

- Okruenje banke predstavlja makroekonomski faktor koji utie na profitabilnost. Ukoliko u

ekonomiji postoje snani faktori recesije, to se moe negativno odraziti na poslovanje i
profitabilnost banaka. U takvim makroekonomski uslovima dolazi do jaanja sistemskog
rizika i do poveanja stope bankrotstva preduzea koja bi u povoljnijim makroekonomskim
uslovima pokazivala bolje ekonomske i prefitne performanse.

8
2.2. Finansijski indikatori profitabilnosti banaka
uki, Bjelica i Risti (2004) istiu est kljunih indikatora profitabilnosti:

- Neto dohodak / Dioniki kapital (ROE)

- Neto dohodak / Ukupna aktiva (ROA)
- Kamatna mara
- Nekamatna (proviziona) mara
- Neto mara poslovanja
- Prihodi po obinoj dionici (EPS)

- ROE (prinos na kapital) je najvaniji pokazatelj za dioniare banke jer pokazuje koliki
prinos mogu oekivati na knjigovodstvenu vrijednost investiranog kapitala u datu banku, tj.
koliki profit mogu prisvojiti na osnovu odabrane kombinacije prinos-rizik. Ovaj indikator
pokazuje koliko banka moe raunati u budunosti na mobilizaciju kapitala kroz nove emisije
dionica, tj. koliko e u tom pogledu biti konkurentna u odnosu na druge banke. Kod praenja
kretanja vrijednosti ROE ozbiljno upozorenje predstavlja sluaj ostvarene vriednosti ROE
iznad 20%-25%, jer sugerie da je banka ostvarila ekstremno veliko zaduenje na
finansijskom tritu.

-ROA (prinos na aktivu) pokazuje, prije svega, koliko su menadment i zaposleni u banci
efikasni kod upravljanja ukupnom aktivom banke, u smislu ostvarivanja neto profita poslije
oporezivanja. Kod izraunavanja ROA u praksi je najbolje koristiti prosjean iznos aktive
(zadatu i prethodnu godinu) jer se time pokuava izbjei distorzija koja nastaje kada aktiva
raste (ili se smanjuje) tokom godine, a uporeuje se sa profitom koji je ostvaren u celoj
godini. Naovaj pokazatelj utiu: operativna efikasnost, obrt aktive, kamatne stope, poreski
faktori, leverid. Kod analize ROA kao referentne vrijednosti mogu se uzeti:

- Manje od 0,5% : nisko (slabo)

- 0,5%-1,0% : prosjecno
- 1,0%-2,0% : dobro
- Vee od 2,5% : visoko

- Kamatna mara mjeri veliinu razlike izmeu prihoda po osnovu kamata i rashoda po
osnovu kamata, i pokazuje sposobnost menadmenta banke da obezbjedi maksimum prihoda
po osnovu kamata na razliite plasmane, uz istovremeno koritenje najjeftinijih izvora
9
finansiranja kamatonosne aktive. Treba imati u vidu da je veliina razlike izmeu prihoda po
osnovu kamata i rashoda po osnovu kamata izraz stepena konkurencije na datom tritu
bankarskih usluga. to je razlika vea, uz ostale neizmenjene okolnosti, to je stepen
konkurencije manji, i obrnuto.

Kamatna mara = Prihod po osnovu kamata-Rashod po osnovu kamata/Ukupna aktiva

- Prilikom izraunavanja neto nekamatne mare koriste se stavke nekamatnih prihoda

(naknade za usluge kod depozitnih poslova i provizije koje banka naplauje za druge usluge) i
stavke nekamatnih trokova (provizije koje plaa banka, plate i naknade zaposlenih, trokovi
odravanja osnovnih sredstava, izdaci na ime gubitaka po osnovu zajmova). Iako je,
generalno posmatrano, poslednjih godina jako izraen trend porasta prihoda banaka po
osnovu provizija, za veinu banaka je karakteristino da ostvarenim nekamatnim prihodima
ne mogu da pokriju nekamatne trokove, pa neto nekamatna mara ima negativnu vrijednost
(uki, Bjelica i Risti, 2004).

Nekamatna mara = Nekamatni prihodi-Nekamatni rashodi/Ukupna aktiva

-Prema uki, Bjelica i Risti (2004) neto mara poslovanja je uspjenost menadmenta
banke u njegovom nastojanju da ostvari bri rast prihoda banke (uglavnom kamata na
zajmove i portfolio hartija od vrednosti i provizija) u odnosu na rast njenih trokova
(uglavnom plaene kamate na depozite, pozajmice na tritu novca, plate i naknade
zaposlenih).

Neto mara poslovanja = Ukupni prihodi poslovanja-Ukupni trokoviposlovanja/Ukupna

aktiva

- Dobit po dionici (earnings per share EPS) predstavlja odnos neto dobiti i ukupnog broja
emitovanih dionica. Ovo je znaajan pokazatelj za analizu investicionih mogunosti novih
investitora u dionica, kao i za postojee vlasnike dionica. Od njegove visine zavisi isplata

10
dividendi. S druge strane, ako se dobit ne isplauje, ve se reinvestira, visina ovog pokazatelja
utie na visinu kapitalnih dobitaka.

Prihodi po (obinoj) dionici = Neto profit poslijee oporezivanja/Broj (obinih) dionica

TABELA 1: Tokovi formiranja profita banke po metodologiji OECD

1. Kamatni dohodak
2. Kamatni rashodi

3. Neto kamatni dohodak (1-2)

4. Nekamatni dohodak (neto)

5. Bruto dohodak (3+4)

6. Operativni rashodi

7. Neto dohodak (5-6)

8. Izdvojene rezerve

9. Profit prije oporezivanja (7-8)

10. Porez na dohodak

11. Profit poslije oporezivanja (9-10)

12. Raspodjeljeni profit

13. Zadrani profit (11-12)

Izvor: irovi, M.; Bankarski menadment, 1995

11
3. PREGLED STANJA PROFITABILNOSTI BANAKA FBIH: 2013-2015
3.1. Profitabilnost banaka u 2013. godini
Poslovanje bankarskog sektora u 2013. godini odvijalo u nepovoljnom okruenju i u
uvjetima stagnacije gospodarskog razvoja kao posljedice globalne finansijske i dunike
krize. Neznatan ekonomski rast, teko stanje u realnom sektoru i brojni unutranji
problemi uzrokovani politikim stanjem u zemlji, uz ogranieni pristup novim stabilnim
izvorima finansiranja negativno se odraavaju na stanje i perspektive bankarskog sektora. I
pored svih negativnih uticaja, bankarski sektor je i dalje ostao stabilan, adekvatno
kapitaliziran, tednja stanovnitva je zadrala trend rasta, a likvidnost je i dalje
zadovoljavajua.

Na dan 31. 12. 2013. godine u Federaciji BiH bankarsku dozvolu imalo je 17 banaka. Prema
podacima iz finansijskog izvjetaja koji prikazuje uspjenost poslovanja banaka, odnosno iz
bilansa uspjeha za 2013. godinu, na nivou bankarskog sistema u FBiH ostvaren je negativan
finansijski rezultat-gubitak u iznosu od 228 hiljada KM, dok je u prethodnoj 2012. godini
ostvarena dobit u iznosu od 110 miliona KM. Osnovni razlog ovako loeg finansijskog
rezultata je ostvaren visoki gubitak kod dvije banke u ukupnos iznosu od 135 miliona KM, to
je za 120 miliona KM vie nego prethodne godine. Treba istai da se to prvenstveno odnosi na
enormni gubitak kod jedne banke od 116 miliona KM. Najvei pozitivan efekat od cca 17
miliona KM je iz osnova ostvarene dobiti kod devet banaka. Analizirajui po kvartalima
banke u 2013. godini, moe se zakljuiti da su tokom prve polovine godine bila prisutna
pzitivna kretanja u smislu ostvarene dobiti, dok je u drgoj polovini ostvarena dobit znatno
manja.

Najvei uticaj na poboljanje profitabilnosti veine banaka je rezultat primjenjenog novog

metodolokog pristupa (implementacija MRS 37/39 od 31.12.2011. godine), to ima uticaj na
manji nivo trokova ispravke vrijednosti.

Pozitivan finansijki rezultat od 140 miliona KM ostvarilo je 14 banaka i isti je vei za 9% ili
12 miliona KM u odnosu na prethodnu godinu. Istovremeno, gubitak u poslovanju u iznosu
140 miliona KM iskazan je kod tri banke i vei je za 123 miliona KM nego prethodne godine,
to je rezultat negativnog uticaja kreditnog rizika i trendova u kvalitetu aktive.

12
3.2. Profitabilnost banaka u 2014. godini
Poslovanje bankarskog sektora se i u 2014. godini odvijalo u nepovoljnom okruenju i u
uvjetima stagnacije gospodarskog razvoja kao posljedice globalne finansijske i dunike
krize, recesije i odsustva privrednog rasta u zemljama EU zone. Neznatan ekonomski rast,
teko stanje u realnom sektoru i brojni unutranji problemi uzrokovani politikim stanjem u
zemlji, ogranieni pristup novim stabilnim izvorima finansiranja, te elementarne nepogode
(poplave i klizita) koje su u proljee i ljeto pogodile privredne subjekte i stanovnitvo u BIH,
negativno su se odrazili na stanje i perspektive bankarskog sektora. I pored svih negativnih
uticaja, u 2014. godini zabiljeeni su i pozitivni trendovi koji se ogledaju u rastu bilansne
sume, kredita, depozita a posebno tednje stanovnitva, kao i poboljanje profitabilnosti
ukupnog bankarskog sektora. Na osnovu svega moe se zakljuiti da je bankarski sektor i
dalje ostao stabilan, adekvatno kapitaliziran, a likvidnost je i dalje zadovoljavajua.

Na dan 31. 12. 2014. godine u Federaciji BiH bankarsku dozvolu imalo je 17 banaka, kao i na
kraju 2013. godine. Prema podacima iz finansijskog izvjetaja koji prikazuje uspjenost
poslovanja banaka, odnosno iz bilansa uspjeha za 2014. godinu, na nivou bankarskog sistema
u Federaciji BiH ostvaren je pozitivan finansijski rezultat - dobit u iznosu od 131 milion KM,
to je najbolji rezultat do sada, s napomenom da je druga po visini dobit u istom iznosu od
110 miliona KM ostvarena neposredno pred krizu 2007. godine i zatim 2012. godine.

Pozitivan finansijski rezultat od 167 miliona KM ostvarilo je 15 banaka i isti je vei za 21%
ili cca 30 miliona KM u odnosu na 2013 godinu. Istovremeno, gubitak u poslovanju u iznosu
od 36 miliona KM iskazan je kod dvije banke i isti je etiri puta manji ili za 104 miliona KM
nego prethodne godine, to je najveim dijelom rezultat znaajno manjeg gubitka kod jedne
velike banke.

3.3. Profitabilnost banaka u 2015. godini

Poslovanje bankarskog sektora se i u 2015. godini odvijalo u nepovoljnom okruenju i u
uvjetima stagnacije gospodarskog razvoja kao posljedice globalne finansijske i dunike
krize, recesije i odsustva privrednog rasta u zemljama EU zone, a takoer i zemljama
okruenja. Nedovoljan ekonomski rast, teko stanje u realnom sektoru i brojni unutranji
problemi uzrokovani politikim stanjem u zemlji, odsustvo znaajnih reformi, ogranieni
pristup novim stabilnim izvorima finansiranja, negativno su se odrazili na stanje i perspektive
bankarskog sektora. I pored svih negativnih uticaja, u 2015. godini zabiljeeni su i pozitivni

13
trendovi koji se ogledaju u rastu bilansne sume, kredita, depozita a posebno tednje
stanovnitva, kao i poboljanje profitabilnosti ukupnog bankarskog sektora. Na osnovu svega
moe se zakljuiti da je bankarski sektor i dalje ostao stabilan, adekvatno kapitaliziran, a
likvidnost je i dalje zadovoljavajua.

Na dan 31. 12. 2015. godine u Federaciji BiH bankarsku dozvolu imalo je 17 banaka, kao i na
kraju 2014. godine. Prema konanim nerevidiranim podacima iz finansijskog izvjetaja koji
prikazuje uspjenost poslovanja banaka (bilansa uspjeh) za 2015. godinu, na nivou
bankarskog sistema u Federaciji BiH ostvaren je pozitivan finansijski rezultat-dobit u iznosu
od 149 miliona KM, to je za 29% ili 34 miliona KM vie u odnosu na kraj 2014. godine, i
predstavlja najbolji ostvareni rezultat do sada, s napomenom da je druga po visini dobit
ostvarena prethodne godine (116 miliona KM), a onda slijedi dobit ostvarena u 2012. godini
(112 miliona KM), te neposredno pred krizu 2007. godine (110 miliona KM).

Pozitivan finansijski rezultat od 220 miliona KM ostvarilo je 14 banaka i isti je vei za 32%
ili 53 miliona KM u odnosu na 2014. godinu. Istovremeno, gubitak u poslovanju u iznosu od
71 milion KM iskazan je kod tri banke i isti je 39% ili 20 miliona KM vei nego prethodne
godine, to je najveim dijelom rezultat znaajno veeg gubitka kod jedne velike banke.

Detaljniji podaci o ostvarenoj dobiti i gubitcima za 2013.,2014., i 2015. godinu dati su u

slijedeoj tabeli.

TABELA 2: Ostvareni finansijski rezultat dobit/gubitak 2013-2015.

-000 KM-

31.12.2013. 31.12.2014. 31.12. 2015.

Opis Iznos Broj Iznos Broj Iznos Broj

banaka banaka banaka

Gubitak -140.445 3 -50.868 3 -70.599 3

Dobit 137.775 14 166.388 14 219.644 14

Ukupno -2.670 17 115.520 17 149.045 17

Izvor: Agencija za bankarstvo Federacije Bosne i Hercegovine, 2016 [pristupljeno 01.11.2016.]

14
3.4. Pokazatelji profitabilnosti, produktivnosti i efikasnosti po periodima
Analizom osnovnih pokazatelja za ocjenu kvaliteta profitabilnosti, moe se zakljuiti da je
profitabilnost ukupnog sistema iz godine u godinu znatno bolja. To mozemo vidjeti u
slijedeoj tabeli.

TABELA 3: Koeficijenti profitabilnost, produktivnosti i efikasnosti po periodima

KOEFICIJENTI 31.12.2013. 31.12.2014. 31.12.2015.

Dobit na prosjecnu aktivu -0,02 0,74 0,91

Dobit na prosjeni ukupni kapital -0,12 4,82 5,85

Dobit na prosjeni dioniki kapital -0,23 9,44 11,89

Neto prihod od kamata/ prosjena aktiva 3,60 3,50 3,46

Operativni prihodi/ prosjena aktiva 2,11 2,09 2,12

Ukupan prihod/ prosjena aktiva 5,71 5,60 5,58

Poslovni i direktni rashodi / prosjena aktiva 2,05 1,46 1,33

Operativni rashodi/ prosjena aktiva 3,56 3,24 3,18

Ukupni nekamatni rashodi/ prosjena aktiva 5,61 4,71 4,51

Izvor: Agencija za bankarstvo Federacije Bosne i Hercegovine, 2016 [pristupljeno 01.11.2016.]

Ostvarenje znatno vee dobiti u 2015. godini u odnosu na prethodne godine, rezultiralo je da
su kljuni pokazatelji profitabilnosti poboljani: ROA (zarada na prosjenu aktivu) iznosi
0,91% i ROE (zarada na prosjeni dioniki kapital) iznosi 11,9%, to je priblino nivou
iskustvenih standarda.

Pokazatelj produktivnosti banaka u 2015. godini, mjeren odnosom ukupnog prihoda i

prosjene aktive (5,6%) je skoro na istom nivou kao i 2013. i 2014. godine, to je rezultat
jednakog procentualnog poveanja ukupnog prihoda i prosjene aktive. Kao posljedica
smanjenja trokova ispravke vrijednosti istie se poboljanje koeficijenta poslovni i direktni
rashodi u odnosu na prosjenu aktivu sa 2% (2013. godina) na 1,5% (2014. godina) i sa 1,5%

15
na 1,3% u 2015. godini.. Navedeno je imalo i uticaj na pobljanje koeficijenta ukupni
nekamatni rashodi u odnosu na prosjenu aktivu, sa 5,6% na 4,51% u periodu 2013.-2014.
godina.

16
ZAKLJUAK

Kao to moemo vidjeti iz ovog seminarskog rada profitabilnost je veoma znaajan pokazatelj
za banke. On omoguava banki odravanje odreenog rizinog portfolia i prua zatitu od
nelikvidnosti, takoer koristan je pokazatelj za sagledavanje bankine konkurentske pozicije na
bankarskom tritu i kvaliteta njene uprave. Meutim, za ostvarivanje profitabilnosti banke od
velikog znaaja su faktori profitabilnosti. Da bi bila profitabilna banka mora da ima kvalitetan
menadment koji e na adekvatan nain upravljati aktivom banke, vanbilansnim operacijama,
teiti da trokovi banke budu to nii i voditi rauna o uticaju faktora iz okruenja u kojem
banka posluje.

Na domaem tritu tj. Fedaracija Bosne i Hercegovine moemo vidjeti da je proftabilnost

kod banaka iz godine u godinu u porastu. Prema podacima agencije za bankarstvo F BiH
banke u F BiH su svoju najveu profitabilnost ostvarile u 2015. godini u iznosu od 149
miliona KM i u 2014. godini 115 miliona KM. Najvei uticaj na poboljanje profitabilnosti
veine banaka i dalje je prvenstveno rezultat primjenjenog novog metodolokog pristupa
(implementacija MRS 37/39 od 31. 12. 2011. godine), to posljedino ima uticaj na manji
nivo trokova ispravki vrijednosti. Zbog rasta nenaplativih kredita i niskog kreditnog rasta, te
pada aktivnih kamatnih stopa, kamatni prihodi su u posljednjih pet godina u padu, to banke
kompenziraju smanjenjem kamatnih rashoda i rastom operativnih prihoda (naknada za
izvrene usluge).

U pogoranim uslovima poslovanja banaka i zbog posljedica ekonomske i finansijske krize na

bankarski sektor u F BiH, profitabilnost banaka e u narednom periodu najvie biti pod
uticajem i zavisit e od dva kljuna faktora: a) kretanje i trend u kvalitetu aktive, i b)
efikasnost upravljanja i kontrola operativnih prihoda i trokova. S druge strane, za poveanje
profitabilnosti banaka, nuno je zadrati pozitivan trend kreditnog rasta, uz primjenu i striktno
potivanje opreznih kreditnih standarda kod odobravanja kredita. Takoer, dobit banaka,
odnosno finansijski rezultat bit e u velikoj mjeri pod utjecajem cjenovnog i kamatnog rizika,
kako na strani izvora i kretanja cijena izvora finansiranja banaka, tako i mogunosti
ostvarivanja kamatne mare koja e biti dovoljna da pokrije sve nekamatne rashode i na kraju,
osigura zadovoljavajuu dobit na uloeni kapital za vlasnike banaka. Stoga je kljuni faktor
efikasnosti i profitabilnosti svake banke kvalitet menadmenta i poslovna politika koju vodi,
kao i kvalitet efikasnosti uspostavljenih sistema upravljanja rizicima, jer se time najdirektnije
utie na njene performanse.

17
 LITERATURA

Knjige:

1. irovi, M. (1995). Bankarski menadment. Beograd: Ekonomski fakultet

2. uri, N.U. i Bajraktarevi, M. (2008). Bankarski portfolio menadment. Beograd:
Univerzitet Braa Kari
3. Hennie, V.G. i Sonja, B. (2006). Analiza i upravljenje bankovnim rizicima. 2. izd.
Zagreb: Zagrebaka kola ekonomije i menadmenta
4. uki, ., Bjelica, V., Risti, . (2004). Bankarstvo. Beograd: Centar za izdavaku
djelatnost ekonomskog fakulteta

Web stranice:
1. Agencija za bankarstvo FBiH(2015). Informacije o bankarskom poslovanju FBiH
2015.[Internet]Dostupno: http://www.fba.ba/index.php?page=article&id=800
[pristupljeno 25.oktobar 2016]
2. Agencija za bankarstvo FBiH(2014). Informacije o bankarskom poslovanju FBiH
2014. [Internet] Dostupno na: http://www.fba.ba/index.php?page=article&id=653
[pristupljeno 25.oktobar 2016]
3. Agencija za bankarstvo FBiH(2013). Informacije o bankarskom poslovanju FBiH
2013. [Internet] Dostupno na: http://www.fba.ba/index.php?page=article&id=565
[pristupljeno 25.oktobar 2016]

18