You are on page 1of 6

Pagbubuo ng mga Salita: Pag-uulit

Isang paraan sa pagbubuo ng salita ay ang pag-uulit na kung saan ang buong salita o isa o
higit pang pantig (syllable) nito ay inuulit. Nasa unahan ng salita ang inuulit na pantig o
mga pantig. Ginagamit ang gitling (-) sa maraming salitang inuulit, kahit ito ay
dinudugtungan ng panlapi.

A. Ganap na pag-uulit
Kapag ang kabuuan ng salita ang inuulit, ito ay tinuturing ganap na pag-uulit. Mga
halimbawa ng mga salitang inuulit kung saan ganap ang pag-uulit ay ang araw-araw,
kabit-kabit, iba-iba, mali-mali, at salit-salit.
Ayon sa 2014 Edisyon ng Ortograpiyang Pambansa ng Komisyon ng Wikang Filipino, hindi
na kailangan palitan ng titik u ang mga salitang nagtatapos sa titik o kung ito ay inuulit.
Halimbawa, ang salitang sino ay magiging sino-sino at hindi na sinu-sino. Gayundin ang
pagpalit ng titik i sa e. Ang salitang babae ay magiging babaeng-babae kung uulitin at
hindi babaing-babae.
Ang pagpalit ng titik i sa e at ng u sa o ay nagaganap kung walang gitling sa salita at kung
ang salita ay may bagong kahulugan. Halimbawa, ang haluhalo ay isang pagkaing
pampalamig, ngunit ang halo-halo ay tumutukoy sa pinagsama-samang ibat ibang bagay.
Ang haluhalo ay hindi salitang inuulit, ngunit ang halo-halo ay salitang inuulit.
May mga salita na mukhang inuulit ngunit hindi tinuturing mga salitang inuulit sapagkat
walang punong salita o salitang-ugat ang mga ito. Halimbawa, ang salitang pakpak ay
hindi binubuo ng pag-uulit ng salitang ugat na pak. Gayundin ang mga salitang alaala,
baybay, daldal, paruparo, singsing, musmos, tugtog, tuktok, at iba pa. Hindi makapag-
iisa ang pantig na inuulit sa mga halimbawa na ito.

Mga halimbawa ng ganap na pag-uulit:

abog-abog (noise or warning) bahay-bahay (from house to house)


agad-agad (immediately) bako-bako (rough; uneven; not level)
alon-alon (wavy or waviness; curly) banal-banalan (pretension of being pious or
ama-amahan (foster father) holy)
anak-anakan (foster child) basta-basta (simply; merely)
anting-anting (amulet) bilis-bilisan (move or act faster)
ano-ano (used in asking a question to which buhay-buhay (living condition; livelihood in a
the answer is several different things; certain place)
referring to different things) bulong-bulongan (rumor, gossip)
araw-araw (every day) buong-buo (completely; entirely)
ari-arian (properties or possessions) buwan-buwan (monthly; every month)
babaeng-babae (very girly or womanly) dagat-dagatan (small lake; lagoon)
2016 samutsamot.com 1
dali-dali (hurriedly) kailangang-kailangan (absolutely necessary;
dalos-dalos (hurried) indispensable)
durog-durog (crushed into tiny pieces; kaisa-isa (lone; only one)
pulverized) kakaba-kaba (beating irregularly; excitedly
gabi-gabi (every night) nervous)
gutay-gutay (torn into shreds or very tiny kalagim-lagim (awful; terrible)
pieces) kalait-lait (contemptible; despicable)
hagdan-hagdan (a series of rows or seats kalat-kalat (scattered; sporadic)
arranged behind and above each other; kalong-kalong (carried wherever one goes or
tiers) held on the lap)
halo-halo (composed of different things or kalugod-lugod (delightful; pleasant)
kinds; mixed up) kalumbay-lumbay (sorrowful; mournful)
hanap-hanap (searching or looking for kalunos-lunos (piteous; pathetic)
continuously) kamangha-mangha (amazing; surprising)
handang-handa (very ready) kami-kami (us alone; kami-kami lang: just us)
hangang-hanga (very impressed or amazed) kampi-kampi (being on the same side in a
hinay-hinay (act, move, or speak in conflict)
moderation; act slowly) kamukhang-kamukha (looking very much
hinding-hindi (definitely not) alike)
iba-iba (of different or several kinds or kanais-nais (desirable)
nature) kanya-kanya (each; each one)
ibang-iba (very different; changed kapansin-pansin (very noticeable; obvious)
completely) kapoot-poot (hateful)
ilog-ilogan (rivulet; brook) kapuna-puna (glaring; easy to see)
isa-isa (one by one; individually) kapuri-puri (commendable; admirable)
iyong-iyo (definitely yours) karga-karga (carried around continuously)
kaakit-akit (charming; attractive) kargadong-kargado (heavily loaded)
kaano-ano (relative; relation) kasabik-sabik (eagerly awaited or desired)
kaawa-awa (pitiful) kasindak-sindak (horrible; frightful)
kaaya-aya (delightful; pleasant) kasiya-siya (pleasing; satisfying)
kabit-kabit (joined together; connected in kasuklam-suklam (horrible)
series) kasumpa-sumpa (hateful)
kagalang-galang (honorable) katabing-katabi (right next to)
kagiliw-giliw (lovely) kataka-taka (strange)
kagimbal-gimbal (shocking) katakam-takam (very delicious)
kagulat-gulat (surprising) katakot-takot (a great degree, amount, or
kahanga-hanga (wonderful; extraordinary) number)
kahapis-hapis (sorrowful) katawa-tawa (ridiculous; laughable)
kahiya-hiya (shameful) kaunting-kaunti (a very small amount)
kaibig-ibig (desirable; lovable) kayang-kaya (very achievable)

2016 samutsamot.com 2
kita-kita (to see or meet with one another in papalit-palit (ever changing; fickle)
a certain place) papikit-pikit (with eyes winking continuously
kitang-kita (very obvious) or repeatedly)
kulang-kulang (slightly less than needed or paris-paris (in pairs; pair by pair )
expected) pasulyap-sulyap (with eyes looking fearfully
kumpol-kumpol (in bunches or small groups) or suspiciously from side to side)
labis-labis (excessive) patay-patay (sluggish; lazy)
lakas-lakasan (apply more strength; increase patong-patong (placed on top of one another;
the volume) too much work to do)
lalaking-lalaki (very manly) paulit-ulit (repeatedly)
lalong-lalo (most especially, particularly) pulang-pula (very red)
libo-libo (thousands upon thousands) pulo-pulo (divided into small islands; not
liko-liko (winding, referring to a road) concentrated in one place)
linggo-linggo (weekly, once a week) punit-punit (tattered; badly torn or ripped)
litong-lito (very confused) punong-puno (completely filled)
luko-luko (crazy) purok-purok (divided into districts; by
malayo-layo (quite far) districts)
malayong-malayo (very far) puting-puti (very white)
mali-mali (with or having many mistakes or putol-putol (divided into several parts or
errors) sections)
maling-mali (very wrong) rolyo-rolyo (in rolls)
masayang-masaya (very happy) sabay-sabay (act or done in unison)
nanay-nanayan (referring to a foster mother) sabi-sabi (rumor; gossip)
ngayon-ngayon (just now; only a moment salit-salit (alternately; at intervals)
ago) salo-salo (eating together, as in a party)
pabalik-balik (to and fro) sama-sama (all together)
pabago-bago (always changing) samot-samot (diverse; miscellaneous
pabugso-bugso (with sudden, intermittent collection)
force) sapin-sapin (in or having several layers)
pahinto-hinto (intermittent) sari-sari (assorted)
paiyak-iyak (by crying pretentiously) sariwang-sariwa (very fresh)
palaboy-laboy (wandering from place to sila-sila (they themselves; themselves alone)
place because of vagrancy) sinto-sinto (mentally deranged)
palakad-lakad (walking to and fro) sino-sino (used in asking a question to which
palibot-libot (rambling; going around and the answer is two or more people)
around) sobra-sobra (too much; too great)
paminsan-minsan (sometimes; once in a sunod-sunod (consecutive, in succession; one
while) after another)
pantay-pantay (of the same dimension, tabi-tabi (an area nearby or close by)
degree, or level; equal number of things or tamang-tama (just right; exactly)
persons) taon-taon (annually; every year)
2016 samutsamot.com 3
tayo-tayo (just us) unti-unti (little by little; gradually)
tipon-tipon (gathered together) usap-usapan (news circulating around;
tira-tira (leftovers) subject of conversation among people)
todo-todo (exerting all of one's efforts; all, walang-wala (bankrupt; without anything)
without exception) wastong-wasto (absolutely correct; accurate)
tuloy-tuloy (continuously, without stopping) watak-watak (scattered all over; widely
turo-turo (the practice in which customers of separated; disunited)
local eateries point to the food they want to yugto-yugto (divided in parts or acts, as in a
order in the display counter) play)
uli-uli (next time; again) yuta-yuta (numbering in the hundred
ulit-ulitin (keep repeating) thousands; countless)
unang-una (very first; firstly)

B. Di-ganap na pag-uulit
May mga salita na binubuo sa pamamagitan ng di-ganap o parsyal na pag-uulit na kung
saan bahagi lamang ng salitang-ugat ang inuulit. Kapag ang unang patinig (vowel) o unang
pantig lamang ang inuulit, hindi gumagamit ng gitling sa salitang inuulit.

B.1 Pag-uulit ng unang pantig


Kapag ang salita ay nagsisimula sa patinig, ang patinig lamang ang uulitin. Halimbawa, ang
salitang ibig kung inuulit ay iibig. Kapag ang salita ay nagsisimula sa pantig na may
kayarian na KP (katinig-patinig), ang unang pantig lamang ang uulitin. Halimbawa, ang
salitang balik ay magiging babalik kung uulitin.
Kapag ang salita ay nagsisimula sa pantig na may kayarian na KPK (katinig-patinig-
katinig), ang KP lamang ang uulitin. Halimbawa, ang salitang hinto ay magiging hihinto
kung uulitin.
Ang ganitong parsyal na pag-uulit ay nagaganap din kahit may panlapi ang salita.
Halimbawa, ang salitang umiibig ay may unlapi na um at ang salitang babalikan ay may
hulapi na an.
Kapag ang salita ay nagsisimula sa kambal-katinig (consonant cluster), ang unang katinig
at patinig lamang ang inuulit. Halimbawa, ang salitang plano at klaro kung uulitin at
kakabitan ng panlapi ay magpaplano (magpaplano) at ikaklaro (ikaklaro).

2016 samutsamot.com 4
Mga halimbawa ng pag-uulit ng unang pantig:

aahon (will get out of water; will get out of a kukunin (will get)
difficult situation like poverty) lalaban (will fight)
aakyat (will climb up; will go up) lalabas (will go out)
aalis (will go or will leave) lalaki (will grow; will become bigger)
aatras (will move backward) lalaktaw (will skip over)
aawit (will sing) lalayo (will move away)
babalik (will come back) liligaya (will be happy)
babangga (will hit or bump against lilipas (will pass)
something) lilipat (will transfer)
babanggitin (will cite or mention) luluwag (will loosen)
bibili (will buy) mamasdan (will observe carefully)
bibisita (will visit) papasok (will go inside; will go to work or to
bibitiw (will let go) school)
dadagsa (go in large numbers) pipikit (will close one's eyes)
dadalaw (will visit) pipinta (will paint)
dadalhin (will bring or carry) pupunta (will go; will attend)
dadalo (will attend) sasagip (will save or rescue)
didikit (will stick) sasagot (will answer)
gagaling (will become better) sasaktan (will hurt)
gaganda (will become beautiful) sasali (will join)
gaganti (will retaliate; will reciprocate) sasayaw (will dance)
gagamit (will use) sisigaw (will shout)
gagawa (will make; will do) sisikat (will rise; will become popular)
gaganti (will retaliate) sisikip (will become tight)
gigising (will wake up) susugpuin (will suppress)
giginhawa (will feel relief or comfort; become susulat (will write)
more easy) susunod (will follow)
hihingi (will ask for) susuntok (will strike or punch)
hihinto (will stop) tatagal (will last)
huhusga (will pass judgment on) tatakbo (will run)
iibig (will love) tatanggap (will receive)
iilaw (will light up) titigil (will stop)
iinom (will drink) tutulong (will help)
iiwan (will leave something or someone) tutuloy (will continue)
iiyak (will cry) uulan (will rain)
kakain (will eat) uunlad (will progress or improve)
kakanta (will sing) wawalisin (will sweep away)
kikilos (will act) yayaman (will become rich)

2016 samutsamot.com 5
B.2 Pag-uulit ng unang dalawang pantig
Kapag ang salita ay may higit sa dalawang pantig, ang unang dalawang pantig lamang ang
inuulit.

Mga halimbawa ng pag-uulit ng unang dalawang pantig:

bali-balita (rumor) kani-kaniya (each one)


dala-dalawa (two at a time; two at the same kapaki-pakinabang (very beneficial or
time) advantageous)
gula-gulanit (much tattered; very ragged) kapani-paniwala (convincing)
hiwa-hiwalay (scattered; separated) kapinsa-pinsala (causing great harm)
kabi-kabila (on or from all sides or every kapita-pitagan (venerable; sacred)
direction) karima-rimarim (disgusting; loathsome)
kabigha-bighani (fascinating; charming) kasa-kasama (constant companion)
kagila-gilalas (causing wonder; marvelous) kasama-samaan (worst)
kahima-himala (miraculous) kauna-unahan (the very first)
kahina-hinala (arousing suspicion) minu-minuto (every minute)
kahina-hinayang (regrettable) pala-palagay (opinions)
kahuli-hulihan (referring to the latest or the pira-piraso (in pieces)
farthest end) saka-sakali (just in case)
kakila-kilabot (horrible) sali-salitaan (rumor; common talk of the
kala-kalahati (in halves) people)
kaliga-ligaya (very joyful) tagi-tagilid (said of things that are tilted,
kaloob-looban (depths; innermost part) slanted, or askew)
kamula-mulaan (the very beginning or tuwi-tuwina (always; continuously)
source) uma-umaga (every morning)
kani-kanina (a while ago) ura-urada (hastily)
kani-kanino (whose)

B.3 Pag-uulit ng unang dalawang pantig ngunit KP lang ang uulitin sa pangalawang
pantig
Kapag ang pangalawang pantig ng salita ay may anyong KPK (katinig-patinig-katinig), ang
KP lamang ang inuulit.
Mga halimbawa ng pag-uulit ng unang dalawang pantig:
baha-bahagya (in very small portions or amounts)
bali-baligtad/bali-baliktad (all are turned upside-down)
balu-baluktot (all are twisted or bent)
kahila-hilakbot (terrible; fearful)
pabula-bulagsak (in a disorderly or wasteful manner)

2016 samutsamot.com 6

You might also like