DIBORSYO SA PILIPINAS Si Miss Elvie Espiritu'y muli nating palakpakan!
DAPAT ba o HINDI DAPAT na payagan
ang diborsyo sa Pilipinas?
Mula sa panulat nina:
GONIE T. MEJIA nagtanggol sa panig ng DAPAT
ELVIE V. ESPIRITU nagtanggol sa panig ng HINDI
DAPAT
RAFAEL A. PULMANO namagitan bilang
LAKANDIWA
LAKANDIWA (Pagbubukas)
Marubdob na pagbati po ang nais kong iparating
Sa lahat ng nakikinig dito sa Pag-usapan Natin
Narito po kaming muli upang kayo ay aliwin
Sa buwanang Balagtasang labanan ng magagaling.
Rafael A. Pulmano po ang lingkod nyong nagpupugay
Tubong Binan, Laguna po, Tagalog na sadyang tunay
Lakandiwa po ang aking papel ditong gagampanan
Tagahatol, tagahusga, tagasaing din po minsan.
Araw po ng mga puso ngayong buwan ng Pebrero
Kaya tungkol sa pag-ibig ang paksa ng pagtatalo:
Sa sariling bansa nating mas marami ang Kristyano,
Ay dapat ba o di dapat magkaroon ng diborsyo?
Batid ko pong kayo mismo'y may sariling panindigan
Ngunit pakinggan po natin ang panig na ilalaban
Ng Reyna po at ng Hari nitong ating Balagtasan
Wag na nating patagalin, sila'y ating palakpakan!
HINDI DAPAT (Pagpapakilala)
Inip akong naghihintay na sumapit itong gabi
Upang ako'y magpatunay sa makatang katunggali
Na di dapat ang diborsyo sa bansang itinatangi
Pagkat hindi naayon sa Maykapal at sarili.
Kababayang minamahal, tulutan po muna ako
Ang sa inyo ay magpugay nang taos sa aking puso
Advanced Happy Valentine's Day, diwa nito'y sumainyo
Ang lingkod nyong dili't iba, si Elvie V. Espiritu.
DAPAT (Pagpapakilala)
Tulad po ng nararapat, pagbati ko ay tanggapin
Isang maligayang oras, pagpupugay kong taimtim
Sa matapang na kahamok, ala-Teksas talisain
Sa labanang magaganap, tari muna ay hasain.
Salungat sa nababatid ng makatang paraluman
Nararapat ang diborsyo sa ating bansang tinubuan
Handa akong makibaka sa abot ng kakayahan
Gonie Mejia po, sa di pa nakakaalam.
LAKANDIWA
Narinig po ninyo kapwa ang dalawang magbabangay
Pareho pong nagbabanta; sino kaya'ng mas matibay?
Umpisahan na po natin ang unang round ng bakbakan
HINDI DAPAT (Unang Tindig)
Sa simula ay pagtibok sa mga puso't damdamin
Ng dalisay na pag-ibig sa dalawang magsinggiliw
Katugunan din sa utos bago lubos magkapiling
Sa simbahan o sa huwes ang dalawa'y bubuklurin.
Sa dambana kapwa sila mangangako't manunumpa
Habang buhay walang maliw na sila ay magsasama
Nagsidalo'y mga saksi, higit na nga ang Lumikha
Hindi bagay na malabag sa hirap man o ginhawa.
Pag-aasawa'y kasabihang hindi kaning isusubo
Na iyong mailuluwa kapag ikaw ay napaso
Bago ito ay suungin dapat nating mapagtanto
Ang larangan na ganito ay di gawang biru-biro.
Likas sa ating Pilipino ang paggalang sa Maykapal
Sa aral Niya'y sumusunod, higit na sa kautusan
Ang kasal ay itinakda sa banal na kasunduan
Na di dapat na humantong sa malagim na hiwalay.
Ang sa aki'y pagtatanong, huwag lamang
ipagdaramdam
Nitong aking katunggaling salungat ang kabatiran
Kapag sinabing Yes, I do ng dalawang ikakasal
Di ba't ito'y kahulugang sumpang di dapat maparam?
LAKANDIWA
Ang dagundong ng katwiran ni Elvie po'y parang lindol
Ngunit tila hindi yata nayayanig ang humamon
Ngumingit-ngiti lamang si Gonie pong kutis-sanggol
Palakpakan din po natin at dinggin ang itutugon!
DAPAT (Unang Tindig)
Yes, I do ang magbubuklod sa dalawang ikakasal
Nang lubusang mapag-isa at sa buhay magkatuwang
Ang bisa ng kasamyento'y hanggang mayrong unawaan
At kung ito'y naglaho na, diborsyo ba'y tututulan?
Ang bukas na hinaharap ay di natin nababatid
Panahon ay nagbabago, parang hanging umiihip
Gayon din sa mag-asawa, di ko lahat idinadawit
Kung ngayo'y nagkakasundo, may sandaling nawawaglit.
Kasalanan pang mas higit ang isang pagkukunwari
Kung pagsasama'y di normal, habang buhay ang lunggati
Mainam pang maghiwalay pagkat dito ang sarili
Ang tanging nilalamangan, sinasaktan na sakbibi.
Sa batas ng ating bansa ay may separasyong legal
Sa tuntuning kabanalan naaayon ang hiwalay
Danga't ito'y itinutulot nang mayroong kasunduan
Katunayan pa ring ako ang nasa tamang katwiran.
Sa musmos mang pang-unawa ay tukoy ang nagaganap
Ang pintas sa pagsasama, sumasapit na lang sukat
Pagmamahal naglalaho sa puso ng magkapilas
Ang magsama pa sa bubong ay hindi na nararapat.
LAKANDIWA
 Ang tao, pag nag-aaway, ay mentras pong pinipigil,
Lalo lang daw nag-iinit, parang asong nanggigil
Kaya sila'y hahayaan ko na hanggang umagahin
Kapag meron na pong tumba ay saka ko aawatin.
HINDI DAPAT (Ikalawang Tindig)
Marami ang kaalamang lihis sa katotohanan
Katulad ng kahidwa kong di tapat yatang magmahal
Katugon ba ay diborsyo kung mayroong sigalutan
Ang dalawang magkapilas? Sa wari ko'y hindi bagay.
Sa ganang akin ay batik sa malinis na pangalan
Ng sino mang mga anak na magulang ay hiwalay
Paano niya masasabing sila'y mga mapagmahal
Kung mismong ama at ina, sa diborsyo'y nagkawalay.
Paano rin sasabihing tapat ka nga kung suminta
Samantalang sa asawa'y nilisan mo ang halaga
Tiwala ng iyong kapwa mapapawing parang bula
Tingin sa iyo ay maliit, hindi ako nangungutya.
Sa batas man ay mayroong hiwalay na pinagtibay
Ngunit tayo'y may sariling damdamin at kaisipan
Na sikaping mapagyaman ang sagradong pagmamahal
Sa kabiyak ng iyong puso na tungkuling nakaatang.
DAPAT (Ikalawang Tindig)
Hindi lubos na matukoy ng dilag kong katunggali
Ang lawak ng kapintasang matatamo ng sarili
Halimbawang ang kapilas, nagtaksil at nadiskubre
Ang patuloy na magsama ay mayroon pa bang buti?
Kapag anak ay sumapit sa tama at wastong gulang
Ang respeto'y magbabalik sa nagdiborsyong magulang
Marapat din bang pansinin ang paglibak ng lipunan
Kaysa maging isang hamak sa sarili pang tahanan?
Katapatan sa simula sa mag-asawa'y mapupuna
Sa di naglaong panahon tumatabang ang pagsinta
Lalo't puso nila kapwa'y nahuhumaling sa iba
Sa kanila'y tumatabang ang banal na pagsasama.
Hindi man inaasahang ang ganito'y sumasapit
Dapat bang ang magkabiyak, patuloy magsamang pilit?
Di ba dapat bigyang laya ang kanilang ninanais
Na hanapin na sa iba ang pintuho nilang langit?
HINDI DAPAT (Ikalawang Tindig)
Bawat pukol na matuwid nitong aking kahidwaan
Ay pawa pong mga lisya, kayhirap maunawaan
Hahanguin ko'y talata sa Aklat ng kabanalan
Taliwas sa kanyang batid, ganito ang nilalaman:
Kapag kasal ay naganap, ang dalawa'y pinag-isa
At pirmihang magbubuklod nando'n man ang pagdurusa
Ang pinabigkis ng langit sa utos na nakatala
Ay hindi na makakalas ng kahit sinong nilikha.
Dahil ang tao'y marupok, sa kautusan lumalabag,
Iginigiit ang hiwalay ayon din sa nahahayag
Ngunit hindi nararapat ang humanap ng ibang liyag
Pagka't iya'y pangangalunya, sa Marcos diyes nahahayag.
DAPAT (Ikatlong Tindig)
Sa tugon ng kahidwa ko lumilitaw na malinaw
Na sadya ngang karapatan ang gawang paghihiwalay
Tama nga't pangangalunyang humanap ng ibang mahal
Ngunit po ang aming paksa ay kung dapat ang hiwalay.
Kung atin pong susuriin sa palakad ng lipunan
May batas na hindi hango sa banal na kasulatan
Ang nais ko pong tukuyin ay ang annulment ng kasal
At iyan ay hindi kaila sa ating mga kaisipan.
Tama nga't tayo'y marupok, hindi ako tumututol
Pagkat tayo ay nilikhang nasasangkot sa panahon
Kapintasan nga ba kaya ang batas na tumutugon
Sa hiwalay na nabanggit? Ang sa aki'y pagtatanong.
HINDI DAPAT (Ikatlong Tindig)
Maganda po itong tanong, ngayo'y aking sasagutin
Di ba't tao'y kakaiba ang paniwala't adhikain?
Ipinagtatanggol ko'y di dapat na iyan ay pairalin
Piling panig ko sa paksa, di ba kayang unawain?
Ang bansa pong Pilipinas na Perlas ng Silanganan
Ay lupain ng Kristyanong may panalig sa Naglalang
Ligaya nga ba ng anak kung sa ama ay susuway?
O ama ay matutuwa kung siya'y nilapastangan?
DAPAT
Walang anak na naghangad na sa ama'y magsuwail
Tayo lang ay nangingilag mga sarili'y dayain
Mayroon pa bang katinuan kung pagsasama'y nagdilim
Na nilambong halimbawa ng asawang talusaling?
Dahil dito'y inuri kong ang hiwalay ay matimbang
Kaysa sa habang panahong dangal ay mayuyurakan
Kung sakali bang mangilag sa ganitong kapintasan
Ang panig kong tinutugon, turing ba ay kasalanan?
HINDI DAPAT
Sa hangad yatang magwagi sa laban ng katagisan
Naglulubid ng salitang wari ko'y mga paratang
Dilat po yata ang mata ngunit tulog ang isipan
O baka po kinakapos sa tunay na kaalaman?
DAPAT
Ang tanong ko'y maliwanag, ang sagot po ang madilim
Ng makatang paralumang lumilihis kung wariin
Hindi pa ba nasasapat kaysa nandoon ang hilahil,
Mainam pang tumalikod kaysa lugmok sa panimdim?
HINDI DAPAT
Sa buhay bang walang wakas ay sino ang tinatanggap?
Di ba't iyong sinaktan na at nagpataw ng patawad?
DAPAT
 Kautusan di po namang mahalin mo ang sarili
Ang hiwalay ay dapat lang kung ito'y nakabubuti.

HINDI DAPAT

Ang hiwalay ay di dapat sa ating bansang tinubuan!

DAPAT

Lakandiwa ang huhusga nang ito'y mapag-alaman!

LAKANDIWA (Paghatol)

Lakandiwa ang huhusga kaya ako'y narito na

Magpahinga muna kayo at ang bibig ay isara
Kayo namang kababayang kanina pa nakanganga
Ipabaon sa kanila'y palakpakang pampagana!

Mahaba man ng prusisyon, sa simbahan din ang tuloy,

Balagtasa'y may hangganan, at sa dulo ay may hatol:
Diborsyo sa ating bansa'y angkop nga ba't naaayon?
Ang sagot ni Elvie'y hindi, si Gonie ay Oo'ng tugon.

Ani Elvie, mag-asawa'y sumusumpa sa dambana

Walang maliw na pagsinta ang alay sa isa't isa
Saksi yaong nagsidalo at gayon din si Bathala
Na sila ay magsasama sa hirap man at ginhawa.

Di raw kaning isusubo't iluluwa pag napaso

Ang kasal ng magsinggiliw na di anya gawang biro
Kapag dalwa'y pinagbuklod sa palitan ng Yes I do
Kamatayan lang ang pwedeng kumalag sa tali nito.

Ang katwiran po ni Gonie, ang lahat ay nagbabago

Habang merong unawaan, may bisa ang kasam'yento
Ngunit pag sa isa't isa, ang respeto ay naglaho
Kaysa anya magkunwari, mabuti pang magdibors'yo.

Ginamit na halimbawa'y pag nagtaksil sa sumpaan,

Ano'ng silbi raw ng kasal kung iba na'ng minamahal?
Higit pa raw tatatanggapin ang pagkutya ng lipunan,
Kaysa maging isang hamak sa sarili niyang bahay.

Ang katwiran nila'y ganyan, ang sa akin nama'y ito:

Ang kasal ay mula sa D'yos, ang diborsyo'y gawang tao
Sa bibliya'y nasusulat, ang nagwika ay si Kristo,
Pinagbuklod ng D'yos ay wag pagh'walayin nga ng tao.

Kung diborsyo'y hahayaang umiral sa ating bansa

Ang pundasyon ng pamilya ay bubuway at hihina
Walang saysay ang sumpaan at Yes I do sa dambana
Kung sa huli'y p'wede palang mapawalan itong bisa.

Ang lahat nga'y nagbabago sa panahong lumilipas

Ngunit ang salita ng D'yos kaylan ma'y di kumukupas
Mahusay mang mangatwiran ang makatang taga-Tarlac,
Ang korona ng tagumpay, kay Elvie ko igagawad!

MATALINO VS. MAYAMAN
SINO ang mas sikat at higit na dapat hangaan:
MATALINO o MAYAMAN?
Mula sa panulat nina:
JULIET ASENITA nagtanggol sa panig ng MATALINO;
kasamang
sumulat ng iskrip si GONIE T. MEJIA
RAFAEL A. PULMANO nagtanggol sa panig ng
MAYAMAN
DOMINGO TOLENTINO namagitan bilang
LAKANDIWA
LAKANDIWA (Pagbubukas)
Muli ang Balagtasan ay sumasahimpapawid
Kababayang minamahal, ilakas ang radyo't makinig
Dalawang magaling na makata, Balagtasa'y ihahatid
Magandang gabi po muna sa lahat ang bati naming
matamis.
Kami po'y muling maghahandog sa inyo ng kasiyahan
Upang ang pagod ninyo sa trabaho ay maibsan
Ginaganap natin ito bawat unang Lunes ng buwan
Ang tagisan ng katuwiran na kung tawagi'y balagtasan.
Para kay Ginoong Robert Generao ng FT Construction
Tugon sa katanungan niya'y igagawad namin ngayon
Marami pong salamat sa panawagang kanyang tinugon
Ang paksang iminungkahi niya'y idadako sa kuwestyon.
Si Ka Domeng po ito, ang inatasang maging Lakandiwa
Na siyang papagitna at hahatol sa dalawang
maghihidwa
Para naman inspirado, ang kaba ko ay mawala
Maaari bang makahiling ng palakpakang masagana!
Sa matunog nyong palakpak, ang sukli ko ay salamat
Dalawang angkan ni Balagtas ang siya ngayong
maghaharap
Ang tagisan ng talino ngayong gabi'y magaganap
Pakinggan nating mabuti nang maunawaan nyong tiyak.
Akin na pong ihahayag ang paksa ng balagtasan
Na ang tema'y sino nga ba ang mas sikat at higit na
hahangaan?
Ang may angking likas na talino o ang isang mayaman?
Ating sasagutin ngayon nang malutas ang katanungan.
Matapos na maihayag ang katanungang tutugunin
Ang dalawang maghihidwaan ay atin nang palitawin
Si Juliet Asenita ang siyang unang tatawagin
Sa matunog na palakpak siya'y ating suubin!
MATALINO (Pagpupugay)
Ang likas na kakayahang taglay ay walang katumbas
Kaya sa matalino ang mariin kong sagot na ihahayag
Pero bago muna, hayaan nyo bati ko'y maigawad
Maligayang pakikinig, magandang gabi po sa lahat.
LAKANDIWA
Taga-Dupax, Nueva Vizcaya po ang black byuting
paraluman
Likas sa dugo't lahi niya ang walang takot kung lumaban
Pakinggan naman natin ang makatang makakapingkian
Iniwan niya ang mag-iina upang tayo'y matugunan.
Taga-Binan, Laguna po ang haharap na makata
Nakilalang magaling din sa larangan ng pagtula
Si Ralph Pulmano po, guwapo na may itsura pa
Salubungin natin siya ng palakpakang masagana!
MAYAMAN (Pagpupugay)
Salamat po, Lakandiwa at sa bayang nakikinig
Ako po ay bumabating buong galak, kinikilig!
Sa kalaban ko po namang madilim din yaong kutis
Kung sya po'y sa matalino, sa mayaman ako'y bilib.
LAKANDIWA
Sa pagpapakilala pa lang sa dalawang magpipingkian
Ay tila ba mainit na ang kanilang labanan
Para naman ang pananabik nyo ay hindi mabitin
Sila pong dalawa ay atin nang pagitnain.
MATALINO (Unang tindig)
Musmos pa man tayong bata'y pangaral na ng magulang
Ang talino'y kabahagi sa magandang pamumuhay
Ito'y isang katangiang tataglayin habang buhay
Karunungan ay hagdanan sa pag-abot ng tagumpay.
Ang bansa ay umuunlad kung dito'y nanunungkulan
Malawak ang nababatid, di kapos ang kaalaman
Ngunit kung ang namumuno'y masalapi ngunit
mangmang
Magagapi ang pag-asa ng kanyang sinasakupan.
Sa karandamang mapanganib, lalapitan ba ay sino?
Di ba dalubhasang duktor sa lunas ay sigurado?
At sa mga paaralan, nagsisilbi'y mga guro
Dunong nila ang sandata nang tayo ay mapanuto.
Sariwain naman natin sa gunita ang lumipas
Sa dayuhang mananakop lumaya ang Pilipinas
Ito'y dahil sa utak ng isang henyo at pantas
Kay Gatpuno Jose Rizal na dunong ang itinumbas.
Maliwanag ang sagot ko sa tanong na tinutugon
Ang marapat na hangaan ay yung mga marurunong
Kahit ikaw ay mayaman, kung ulo mo ay mapurol
Kasikatan ay mailap, salapi man ay igugol.
LAKANDIWA
Ang panig po ni Juliet ay narinig ninyo
Higit na sisikat at hahangaan ay itong matalino
Pakinggan naman po natin ang makatang si Ralph
Pulmano
Ihatid po natin siya ng palakpakang masigabo!
MAYAMAN (Unang tindig)

Kalaban kong paraluman ay masyado pong seryoso
Baka labis pong magdamdam kapag dito ay natalo
Yamang paksa nami'y tungkol sa mayama't matalino
Hayaan nyong sa inyo po ako muna ay magkwento.
Ang pulubing matalino at mayamang di marunong
Isang araw ay nagtagpo sa labas ng Mandaluyong
Mayaman ay walang kaya sa diskurso at diskusyon
Pagsapit ng tanghalian, matalino ang syang gutom.
Sa byahe ng Continental Airlines, minsan, nagkatabi
Matalinong contract worker at mayamang negosyante
Ang bitbit ng matalino'y diploma at pasaporte,
Ang mayaman, pasalubong na pinakyaw sa Duty Free.
Matalino'y nag-aabroad, tinitiis yaong hirap
Mayaman din, nag-aabroad, para naman magpasarap
Sino nga ba sa dalawa ang mas lamang at mas sikat?
Kahit sa tulad kong mangmang, ang sagot po'y
maliwanag.
May oras pa, katalo ko, upang ikaw'y makaatras
Balutin na ang dila mo habang di pa nagkakalat
Balagtasa'y hindi laging labanan ng mauutak
Kung minsan din, nagwawagi'y ang makatang may
pambayad!
LAKANDIWA
Iyan po ang katuwiran ng makatang taga-Binan
Lalo daw sikat at dapat hangaan ay yung mga
mayayaman
At para naman lalo nating ito'y maunawaan
Magpapatuloy po sila at atin namang palakpakan!
MATALINO (Ikalawang tindig)
Malabo po ang pananaw sa tunay na nagaganap
Nitong aking katunggaling panalo ang siyang hangad
Magagawa bang gutumin ang may utak at ng lakas?
O baka po nagbibiro dahil siya ang babagsak!
Marunong ang naglilingkod sa negosyo ng mayaman
Upang lalo pang lumago sa panahon mang daratal
Ano kayang mangyayari kung wala yaong may aral?
Baka itong masalapi'y hahantong sa basurahan.
Ang dalawa'y naisipang mag-aplay patungong langit
Ang marunong ay pumasa sa ginawang pagsusulit
Nang mayaman ay lumagpak, kay San Pedro iginiit
Limpak-limpak niyang salapi, sa impyerno siya'y napiit.
Yaman ba ang magdadala sa tugagog ng pangarap?
Ang kinang ba ng salapi sa paghanga ay pambihag?
Dahil yata puro pera sa katalo'y nasa utak
Pati yaong baluktot na'y tuwid pa ring sinusulyap.
MAYAMAN (Ikalawang tindig)
Katalo ko'y kay-aga pong kasalana'y 'kinumpisal
Inamin pong ang may aral, lingkod lamang ng may
yaman
Pag nagsara ng negosyo ang mapera't may puhunan
Ang kawawa'y ang marunong na kawaning swelduhan
lang!
Bilib ka sa matalino, ganyan din si Eba't Adan
Paraiso'y nakamtan na, wala pa ring kasiyahan
Sa hangad na magmarunong, nilabag ang kautusan
Pati dunong ng Maylikha ay nais na mapantayan!
Kahit ubod ka ng galing at nuno ng karunungan
Yagit ka ring ituturing hangga't di ka yumayaman
Ang taginting ng salapi ay musika sa lipunan
Pag tama mo sa swipistik, daig mo pa ang superstar!
Kayamanan, pag labis na, marami ang natutuwa,
Matatag ang ekonomiya, masagana itong bansa
Ang dunong ng isang tao, pag sumobra ay masama,
Sa mental po humahantong, nagbibilang na ng tala!
LAKANDIWA
Sandali muna akong sa labanan ay papagitna
Ang sagutan ng dalawa'y nagiging pabigla-bigla
Para bang mga teksas, sa kulunga'y nagwawala
Sa pagnanais na makasipa at makatuka!
Ang nais ko't hiling sa dalawang naghihidwa
Sana ang hinahon sa inyo'y hindi mawala
Muli ay tumindig at sa labanan ay pumagitna
Ihatid naman natin sila ng palakpakang pampasigla!
MATALINO (Ikatlong tindig)
Mahirap pong umunawa ang makatang mukhang pera
Ang sabi ko, ang may aral, sa mayaman ang nagdadala
Kung sa mental humahantong ang may dunong na
sumobra
Sa walang alam pagkat tanga, may ospital nga ba kaya?
Sobrang silaw sa salapi ay malaking kapintasan
Pagkat walang itatangi kundi yaong kumikinang
Dahil dito'y nalilimot sa puso ang kabutihan
Nang dahil din po sa pera, nandyan ang kapalaluan.
Ang buhay natin sa mundo, kung inabot ng finished
contract
Kaluluwa ng may dunong sa langit ay natitiyak
Dahil sinamba ng mayaman, ginto, salapi at pilak,
Na-cancel ang entry permit, inabot ay hanggang ulap.
MAYAMAN (Ikatlong tindig)
Wala nga pong pagamutan sa mapurol ang isipan
Dahil hindi pa po sira, pwede pa ring pagtyagaan
Ang malungkot ay sila pang ignoranteng kababayan
Ang madaling naloloko ng rekruter na maalam!
Hindi lahat ng may pera'y sumasamba sa salapi,
Tulad ni Job, mas maraming sa D'yos Ama'y nagpupuri
Kalulwa ng may talinong sa kapwa ay nanduhangi
Made-deport sa impyerno pagkat passport pala'y peke!
Tigilan na ang pagsabing matalino'y syang may dala
Sa mayaman, pagkat baka makulitan ang balana
Pasalamat ka na lamang, kaydami ng may diploma
Kinakalawang ang utak, walang trabahong makita!
MATALINO
 Katunggali ang nagsabing ang tanga ay naloloko
Matuwid ang kahulugang dapat magpakatalino
Si Abraham at Isaac maging si Job ay may ulo
Kaya sila nagsiyaman, dahil hindi mga bobo.
Hindi ka ba nagtataka? Sikat ka't hinahangaan,
Kahit ikaw ay mahirap, talino mo'y sa bigkasan
Talo mo pa si Ayala, Sarmiento at Lardizabal,
Marami sa 'yong nakikinig dahil sa iyong kaalaman!
MAYAMAN
Bakit ko ba hahangaring ako'y maging marunong pa
Gayong halos lahat naman, nabibili na ng pera
Talino ng abugado, duktor, hilot, kumadrona
Ay may presyong kagaya rin ng kakaning tinitinda!
Sa labanang pasikatan, sino'ng unang papansinin?
Sino nga ba'ng hahangaan kung dalawa'y pagtabihin?
Matalinong mukhang engot dahil pobre at gusgusin?
O mayamang mukhang "genius", pagkat porma'y
mamahalin?
MATALINO
Di katumbas ng halaga ang magandang kalooban
Iyan namang salapi mo'y palamuti lang ng katawan
Di sa panlabas na anyo nakikita ang katinuan
Kundi sa gawa ng taong may inaangking kaalaman.
MAYAMAN
Ako yata ay naligaw sa labanang napasukan
Akala ko, paksa dito'y sino'ng sikat, hahangaan?
Kayamana'y panlabas nga, sapagkat ang kalooban
Ay di tayo ang hahatol, yan ay D'yos lang ang may alam!
MATALINO
Sa landas mang pagkalinis, ang mangmang ay naliligaw
Ang paghanga sa marunong, maingat sa daraanan!
MAYAMAN
Ngayo'y di na mayaman ang binubugbog ng kalaban
Sa marunong versus mangmang napalihis ang usapan!
MATALINO
Kamangmangan ng mayaman ang siya kong tinutukoy
Mahirap makaintindi, kalaban ko'y nagmamaktol!
MAYAMAN
Ako pa raw ngayon itong pang-unawa'y kinukulang
Magkano ka? Sabihin mo, matahimik ka na lamang!
MATALINO
Katalo ko'y di lang bobo, abusado pa rin pala!
MAYAMAN
Sagot ko na ang ticket mo, may pam-pocket money ka
pa!
MATALINO
Marunong ang hahangaan, di mayamang walang alam!
MAYAMAN
Sa gobyerno ay kaydaming matalinong magnanakaw!
LAKANDIWA
Akin na pong pipigilin ang talaktakan ng dalawa
Ako namang Lakandiwa ang papasok sa eksena
Ang hiling ko sa dalawang makata ay magkamay na
At sa inyo, mga kababayan, palakpakan muli sila!
Mahirap man ang humatol ay akin nang gagawin
Sa katwiran ng dalawa na mahirap arukin
At sapagkat ang dalawang ito'y kapuwa magagaling
Marahil ay mahihirapan akong matuwid nila'y limiin.
Sa panig ng matalino na si Juliet Asenita
Dahil daw sa talino, nakilala ang ating bansa
Talino raw ang puhunan sa buhay ay pakikibaka
Matalino raw ang siyang sikat at hahangaang talaga.
At si Ralph Pulmano po sa panig ng mayaman
Dahil daw sa yaman, sisikat ka at hahangaan
At kung mayaman ka, magpakahirap ay di na
kaylangan
Tila may katwiran din ang makata ng Binan.
Kung ang talino'y ginamit sa mabuting paraan
Walang pagsalang ito'y dapat nating hangaan
Ngunit kung ginamit ito sa kapwa ay panlalamang
Bagkus ay dapat pang ito ay pintasan.
Hahangaan mo rin ba ang isang mayaman
Kung wala namang malasakit sa kapwang nahihirapan?
Datapwa't kung ang yaman ay ginamit sa katuwiran
Walang pag-aatubili, sisikat siya at hahangaan.
Kung sa tugatog ng tagumpay ay marunong ang
kailangan
Datapuwat kakailanganin din ang puhunan ng
mayaman
Yaman ang magpapakilos sa matalinong tauhan
Ngunit matalinong tauhan din, magpapatakbo ng
negosyo ng mayaman.
Ang paksa ay sino nga ba ang higit na hahangaan
Ang may angking talino ba o ang isang mayaman?
Narito ang hatol ko sa dalawang naghidwaan:
Patas po ang naging laban, sila'y ating palakpakan!
 PAGSASABI NG TOTOO
DAPAT ba o HINDI DAPAT na laging
magsasabi ng totoo?
Mula sa panulat nina:
ELVIE V. ESPIRITU nagtanggol sa panig ng DAPAT
GONIE T. MEJIA nagtanggol sa panig ng HINDI
DAPAT
RAFAEL A. PULMANO namagitan bilang
LAKANDIWA
LAKANDIWA (Pagbubukas)
Sa ayaw at sa gusto nyo ay narito kaming muli
Ang Samahang Makata po, taos-pusong bumabati
At sa munting Balagtasang inihanda ngayong gabi
Ang mabuti'y pulutin po, ang masama ay iwaksi.
RAFAEL A. PULMANO po ang lingkod nyong kinikilig
Malugod na nagpupugay sa balanang nakikinig
Sa Balagtasan pong itong labanan ng matitinik
Ako po ang Lakandiwang sa usapin ay didinig.
Ang paksa pong hihimayin ng makatang magtatalo
Ay, "Dapat ba na palaging magsasabi ng totoo?"
Salubungin ng palakpak na masigla't masigabo
Ang dawalang sa larangan ng bigkasa'y kapwa bagyo!
DAPAT (Pagpapakilala)
Dapat na katotohanan ang palaging sasabihin
Dalahin mo'y kasalanan kung ikaw ay sinungaling
Elvie Espiritu po, bumabating mataimtim
At ang diwa nitong gabi, sumainyong walang maliw.
HINDI DAPAT (Pagpapakilala)
Hindi dapat na palaging totoo ang ihahayag
Pagkat ito magkaminsan sa iyo'y magpapahamak
Kababayang nakikinig, isang maligayang oras
Gonie Mejia po lamang, pag-utusan nyo't tutupad.
LAKANDIWA
Buong linaw na naghayag ng kanilang niloloob
Ang dalawang magigiting na dito ay magsasalpok
Atin na ngang pag-untugin nang matesting yaong tuktok
Si Elvie po ang syang una, palakpak wag ipagdamot!
DAPAT (Unang Tindig)
Sa isip nati'y namulat, banal na alituntunin
Sa mali'y huwag pabibihag, wastong daan ay landasin
Tamang asal nga ba kaya kung minsa'y magsinungaling
Kung dito ay malalabag, utos dapat nating sundin?
Maliwanag ang tugon ko na iya'y huwag mapangyari
Pagkat isang kasalanan sa Maykapal at sarili
Malinis na pagkatao, dapat sa ati'y mamalagi
Kaysa isang nabubuhay na may dungis yaong budhi.
Tayo ay mga nilikhang sa daigdig nabubuhay
Sinasabing mga anak ng Maykapal na naglalang
Bilang mga tagasunod sa isang Amang umaasam
Tayo ba sa nais Niya ay may loob na susuway?
Babaybayin ko po ngayon, panahon ni Eba't Adan
Ang demonyo po ang sanhi, sa kanila ay nakialam
Sa matamis nitong dilang naglubid-kasinugalingan
Kaya do'n sa paraiso ang dalawa'y pinagtabuyan.
Hindi ko po sinasabing kahidwa ko ay may sungay
Hindi ko rin sinasabing may buntot siyang tinataglay
Nais ko lang ibahagi sa kanya ang kaalaman
Magsinungaling ay masama, kakampi ng kadiliman.
LAKANDIWA
Umuusok na katwiran ang kaagad namutawi
Sa labi ng paralumang matatapang daw ang lahi
Ang lalaking makata po ang sya namang maghahabi
Palakpakang malulutong ang atin ding ipanukli!
HINDI DAPAT (Unang Tindig)
Paalala ko po muna sa matabil na kalaban
Huwag naman sanang lalabis sa pasaring at paratang
Kung di man dapat magsabing totoo paminsan-minsan
Kahulugang ako na po ay may buntot at may sungay.
Ngunit habang nadidiin sa parunggit na pahapyaw
Lalo namang umiigting ang gilas ko sa banggaan
Nais ko ding ipabatid sa makatang paraluman
Magkaminsan ang totoo ang sa leeg mo'y sasakal.
Isa ditong halimbawa, kung ikaw ay nasasaktan
Nanganganib mabilanggo ng dahil sa kasalanan
Abugadong manananggol, pag inamin, katotohanan
Kaydali ng iyong pagpasok sa madilim na piitan.
Kung ikaw'y isang tindera ng isda sa talipapa
Sa kostumer sasabihing bili na kayo at sariwa
Tinamaan ng magaling, kahit tinda mo'y bilasa
Madali ang makabenta sa naglubid ng salita.
Sa dilag kong katunggaling larawang kawalang-malay
Sa makalumang panahon, higit siyang nababagay
Sa agos ng pamumuhay, kung ikaw'y di pasasaklaw
Pag-asa ay iilap sa sariling kapakanan.
LAKANDIWA
Pangalawang yugto na po ng labanang mainit na
At sa puntong ito ako ay eeksit samantala
Hahayaan kong mag-away sila hanggang gusto nila
At pag kapwa lamog na po'y saka muling maka-entra.
DAPAT (Ikalawang Tindig)
Mailap ba ang tagumpay sa isang tapat na mangusap?
Maamo ba ang pag-asa sa may pag-uugaling huwad?
Kung mayroon mang masasagi, unawain akong ganap
Ang magtatwa sa totoo, sa kabutihan ay duwag.
Nagkarera tungong langit ang dalawang magkaribal
 Sa bilis pumaimbulog, masasabing sila'y pantay
Pag-abot po kay San Pedro, si Juan ay hinadlangan
Sa langit di pinapasok, sa sinungaling sila'y ayaw.
Sa pagdayo itong ginang, pag-unlad ang hinahanap
Biniro ng kapalaran sa salang hindi ginanap
Dahil sa maling paratang, buhay niya ang nakatumbas
Idiniin ng sinungaling, sa kanya ay nagpahamak.
Anong gandang idudulot ng sabi mong magkaminsan
Di pagsasabing totoo ay may buting iaalay?
Kahidwa ko'y gigisingin sa isa pong kawikaan
Ang pagsasabi ng tapat, magsasamang matagalan.
HINDI DAPAT (Ikalawang Tindig)
Maganda po ang pahayag ng makatang paraluman
Sa makabagbag-damdamin hinango niya ang patunay
Ngunit iya'y di dahilang panig ko ay natatakpan
Ayaw lang pong bigyang pansin, magagapi siyang
tiyakan.
May anak ka na lalaki, nagtatago halimbawa
Hinahanap ng kaaway, sa buhay niya'y nagbabanta
Kung kanilang tatanungin ang anak mo'y nahan kaya
Ang ikaw ay magkaila, hindi mo ba magagawa?
Malubha ang karamdaman ng isang mahal sa buhay
May taning na halimbawa ang buhay niyang tinataglay
Kung kaniyang mababatid hininga'y agad mapaparam
Di ka ba magsisinungaling kung kanyang
napagtanungan?
Hindi ko itinatatwang magsinungaling ay labag
Sa banal na kautusan na sadya pong nahahayag
Ngunit may pagkakataon na di ka makakaiwas
Lalo na nga kung ang sanhi, may nais kang ipangilag.
DAPAT (Ikatlong Tindig)
Kay-aga pong nangumpisal ng kalabang kutis sanggol
Inamin na kasalanan ang panig niyang tinutugon
Kung sa laban siya'y susuko, ang sa aki'y paghahamon
Ay ngayon na ang sandali, ngayon na po ang panahon.
Sa tahanan ang magulang sa anak ay itinuturo
Bawal ang magsinungaling, gawang hindi makatao
Kahit man sa paaralan pinapangaral ng guro
Kaluluwang sinungaling ang bagsakan ay impiyerno.
Natural po kung ang isang tao'y walang kaluluwa
Wala siyang pagkatakot, hindi nga mababalisa
Huwag sa akin mapipikon itong macho kong kahidwa
Muli kaya siyang mag-aral nang ito ay maunawa.
HINDI DAPAT (Ikatlong Tindig)
Kita nyo't nagsinungaling itong lahi ni Bakekang
Kung sa paksa ako'y mangmang, tiyak ako'y tahimik
lang
Di ko ugaling sumuko sa ano mang paglalaban
Kahit pa ang katunggali'y pang-heavy weight po ang
timbang.
Ibabalik ko pong muli ang laban sa katinuan
Kapintasan nga ba kayang magkaila minsan-minsan?
Sakali bang makabuti ang totoo'y pahindian
Masasabi pa rin kayang ito'y isang kamalian?
Katulad sa nainterbyung aplikanteng mag-a-abroad
Kasinungalinga'y ginawa para lamang makalusot
Nagpunyagi sa dahilang nais nyang maitaguyod
Pag-aaral ng kapatid na tungkuling sinasakop.
DAPAT
Ang bagay na nakakamit sa isang katotohanan
Ay masarap tamasahin, walang dapat pangambahan
Kailangan bang ikailang kulang ka sa kakayahan
Kailangan pa bang dayain yaong kapwa mo nilalang?
Matuwid na hindi tama sa kapwa ang panlalamang
Ang di-pagsabing totoo na lihis po sa katuwiran
Kung sa iyo kaya gawin, dayain at paglakuan
Dapat ka ba na matuwa? Ang sa aki'y katanungan!
HINDI DAPAT
Tila po nakakalimot itong tigre ng Viscaya
Lahat na lang kapintasan isinali, nilahat na
Ang paksa ng pagtatalo ay muli kong paalala
Kung sadyang kinakailangan, magsinungaling ay dapat
ba?
Minsan ay aking sinabi sa paralumang kalaban
Na siya ay ubod ganda at pang-Miss World ang katawan
Kung ako lang ay nagsabi ng pawang katotohanan
Maaaring noon din po ang mukha ko ay nasampal!
DAPAT
Hindi ako nangingilag na ako ay mapintasan
Di ko dapat ipagdamdam kung iya'y katotohanan
Ang masakit na nangyari, nagsinungaling ang kalaban
Kutis-sanggol daw po siya, barbekyung sunog din naman!
HINDI DAPAT
Kayo na ang nakarinig iyang totoo magkaminsan
Ay mahirap na tanggapin, mabigat sa kalooban
Sadya ngang nakabubuting magsinungaling
magkaminsan
Higit na nga kung hangad ko'y mahalin ng kaibigan.
DAPAT
Di ko ugaling mang-uto, di ko ugaling manlinlang
Nais ko'y katotohanan, hindi ng kasinungalingan!
HINDI DAPAT
Mayroong pagkakataong dapat kang magsinungaling
Kung ito'y nakabubuti sa sarili at kapwa din.
LAKANDIWA
Kayo muna'y maghiwalay, magpalamig niyang ulo
Bago kayo ay tuluyang magkapikunan nang husto
 Sa mat'yagang nakikinig, ang hiling ko nama'y ito:
Palakpakan ang dalawang mahuhusay sa diskurso!

Ang palagi bang magsabi ng totoo'y nararapat?

Yan ang paksang tinalakay ng dalawang nagsalungat
Ani Elvie, dapat daw po, nang magsama nang maluwag
Ang kay Gonie, minsan daw po, di angkop ang maging
tapat.

Dapat nga raw, ani Elvie, pagkat utos ng D'yos Ama

Kakampi ng kadiliman ang di magsabi ng tama
Duwag raw sa kabutihan, may ugaling huwad anya,
At sa kapwa'y mapanlamang, hindi dapat ikasiya.

Ani Gonie, kung minsan daw kaylangang magsinungaling

Lalo't kung ang pagtatapat, may kakambal na hilahil,
Kung sa buhay, halimbawa, ng mahal mo'y may sisingil,
Pagtatakpan mo ba siya o lalo pang ididiin?

Ani Hesus, "Ako'ng Daan, Katotohanan, at Buhay

Walang sasapit sa Ama kundi sa 'king pamagitan."
Maliwanag na ang susi sa pinto ng kaligtasan
Ay nasa 'ting katapatan sa salita, isip, asal.

Madali pong sabihin yan, mahirap na isagawa

Si Apostol Santiago na ang sya mismo ay nagwika,
Nasusupil nga ng tao yaong hayop na nilikha
Nguni't walang makasupil sa sarili niyang dila.

Si Abraham, di nagsabi ng totoo sa Faraon

Si Jacob, nagsinungaling upang kamtin ang bendisyon
At si Pedrong araw-gabi'y kasama ng Panginoon,
Tatlong ulit na nagtatwa: "Di ko kilala'ng taong yon!"

Kung sila ngang dinakila't pinagpala ng Maykapal

Nagkamali, nagkasala, nagsinungaling din minsan,
Ang tanong ko'y uulitin: Marapat ba't nababagay
Na palaging magsasabi ng pawang katotohanan?

Ang atin pong pamantayan sa kung ano'ng tama't mali

Ay ang mga kautusang nakaukit sa 'ting budhi
Iyang taong hindi tapat sa marami't kakaunti
Sinungaling din ang tawag mabuti man ang lunggati.

Tama bang magsinungaling kung may banal na

intens'yon?
Ipasa-D'yos na po natin ang paghusga at paghatol;
Subalit sa dal'wa ritong buong giting na nagtanggol,
Palakpak nyo'y pakawalan: si Elvie po ang nag-kampeon
 PAKIALAM SA PAG-IBIG NG ANAK
DAPAT ba o HINDI DAPAT na makialam ang magulang
sa pagpili ng mapupusuan ng anak?
Mula sa panulat nina:
ELVIE V. ESPIRITU nagtanggol sa panig ng DAPAT
GONIE T. MEJIA nagtanggol sa panig ng HINDI DAPAT
RAFAEL A. PULMANO namagitan bilang LAKANDIWA
LAKANDIWA (Pagbubukas)
Magandang unang Lunes po ng Marso sa inyo, Bayan
At sa mga inaantok, "Hoy, gising!" ang panawagan
Narito po kaming muli upang kayo ay handugan
Ng inyo pong paboritong nagbabagang Balagtasan.
RAFAEL A. PULMANO po ang lingkod n'yong bumabanat
Magiliw na nagpupugay, bumabating walang puknat
Dito'y ako'ng tagahahatol, Lakandiwa po ang tawag,
Mabait na Lakandiwa, ang matalo'y bitay agad.
Ang magulang ba ay dapat o di dapat makialam
Sa pagpili nitong anak ng nais na mapusuan?
Sa pag-ibig, ang supling ba'y matwid na panghimasukan?
Iyan po ang paksa ngayon nitong ating paglalaban.
Kahit na may kabigatan ang napili nating paksa,
Mabibigat din po naman ang makatang magbabangga
Mga Reyna at Hari po sa larangan ng pagtula
Palakpakan sila habang lumalapit papagitna!
DAPAT (Pagpapakilala)
Maaliwalas ang langit sa gabi ay nakatunghay
Wari bagang umaayon sa ihahayag kong patunay
Na dapat lang makialam sa anak po ang magulang
Sa pagpili ng kasuyong itatangi habang buhay.
Sa akin pong katunggali na kutis ay takipsilim
Ang sarili ay ihanda at isip ay patalimin
ELVIE ESPIRITU po, nagpupugay, buong giliw
Sa lahat ng kababayang katulad ko ang hangarin.
HINDI DAPAT (Pagpapakilala)
Matayog na pangarapin kalimita'y di matupad
Katulad ay lakbay-diwang sarili'y di umaangat
Diyan ko po ihahambing itong kahidwa kong dilag
Nananaginip pong gising, mata nama'y mga dilat.
Ama akong nagmamahal sa kaloob na mga anak
Ang sila'y panghimasukan sa kakatuwangin ay di dapat
GONIE MEJIA po ang lingkod nyong taga-Tarlac
Sa tanan ay nagpupugay, buong tuwa at ng galak.
LAKANDIWA
Mukhang handang-handa na po ang makatang
paraluman
Ang makatang taga-Tarlac, tila gayon din po naman
Unang tindig, si Elvie po ang sya munang pagbibigyan
Upang lalong ganahan po'y ihatid ng palakpakan!
DAPAT (Unang Tindig)
Kahulilip ay ligayang hindi kayang mapantayan
Ang nadama nitong ina nang ang anak ay isilang
Ang sanggol ay inaruga ng malingap na kandungan
Ng magulang na nagsilbing sa bukas nya'y mga tanglaw.
Mga taon pang napigtal sa tangkay nitong panahon
Sa wastong gulang sumapit ang anak na tinutukoy
Pag-ibig sa itatangi nang sa puso ay sumibol
Karapatan nitong anak ang damdamin ay matugon.
Tungkulin ng magulang ay pangalagaan ang anak
Iwasto sa kalagayan, sa di tama ipangilag
Ang higit na karanasan sa kanila ay di hamak
Mas pa nilang nababatid sa anak ang nararapat.
Kung sumapit sa panahong anak ay mag-aasawa
Pakialam ba ng magulang, itatanggi, itatatwa?
Malasakit nga ba nila'y ipagwawalang-bahala?
Ang sa aki'y pagtatanong, dulutan po ng unawa.
At ngayon sa katunggaling kahidwa ko at kabangay
Sa panig pong tinutugon ay huwag nawang malimutan
Hangga't anak ay sakop pa sa kandili ng magulang
Sila pa rin ay may layang sa anak ay umantabay.
LAKANDIWA
Maliwanag na nagsaysay ng katwiran ang makata
Na dalaga pa pong tunay, maganda at batambata,
Ang kalaban nya po namang binat-na ang syang tutudla
Palakpakan din po't dinggin, tingnan kung may binatbat
nga!
HINDI DAPAT (Unang Tindig)
Maganda ang kahidwa ko, ang pangit lang ay ang
matuwid
Pati pintig ng puso ng anak yata'y ginigipit
Kung sa wastong gulang na din yaong anak pag sumapit
Desisyon nyang pangsarili, di dapat nang ipagkait.
Wika din niya kung ang anak ay umibig at gumiliw
Sa kanya ang karapatang damdamin ay pairalin
Ngayon nama'y nakikialam, hangad niya'y nais sundin
Hindi kaya kahulugang ang dilag po ay balimbing?
Kapag puso ay umibig, magmahal ay natutunan
Paraan ay magagawa lalo na nga't hahadlangan
Malimit ngang nagaganap, kapag magulang nakialam
Anak ay napipilitang sa kasintaha'y magtanan.
Masasabing malasakit, magulang pag nanghimasok
Katumbas nama'y pagluha sa anak ang idudulot
Kasawiang tataglayin, pag lumabis ay himutok
Sa di mainam hahantong ang anak sa pagkalungkot.
Di po lubos maunawa ng makatang paraluman
Kung gaanong hapdi sa anak ang kabiguan
Tayo'y mga nagdaan na sa ganiyang kalagayan
Hanggang ngayon siya'y bulag pa sa isang katotohanan.
 LAKANDIWA
Para lalong magkaigi ang dalawang nagtatalo
Hahayaan ko na silang magbaknatan hangga't gusto
Kayo namang nakikinig sa istudyo at sa radyo
Ipabaon sa kanila'y palakpakang todong-todo!
DAPAT (Ikalawang Tindig)
Pag-ibig ang siyang bulag, hindi yaring pang-intindi
Taliwas po ang pasaring ng mahanging katunggali
Hindi ba't ang kabataan, kahit anak mong sarili,
Mapupusok sa pag-ibig, sa pagpili'y namamali?
Kapintasan bang masabing ang anak ay maturuan
Sa nababagay na kasuyong kakasamahin sa buhay?
Di ikaw ang masusunod, kahit ikaw'y nakialam,
Mahalaga'y pagpapayo na nagmula sa magulang.
Mas mahapding madarama lalo't anak mo'y babae
Napakasal halimbawa sa tampalasang salbahe
Sa altar kung ibinuklod, habang buhay magsisisi
Dahila'y di nakialam ang magulang sa pagpili.
Huwag naman pong itutulot kung iyan ay mangyayari
Sino bang dapat buntunan kundi yaong di nagsilbi?
Pabaya sa katungkulang marapat na ibahagi
Na paris ng kahidwa kong iniinda ay sarili.
HINDI DAPAT (Ikalawang Tindig)
Hilong talilong na yata ang dilag kong kabanggaan
Ang bunga sa pakikialam ay kanyang nakaligtaan
Anak, kung ipinagkasundo sa hindi napupusuan,
Hantungan nitong malimit ay di ba paghihiwalay?
Pag sinabing nakikialam ang magulang po sa anak
Kanilang pinipintuhong balak nila ang matupad
Ang sustansiya ng hidwaan, nais po yatang isadlak
Nitong aking katunggali, sa paglihis, pangingilag.
Pag-ibig ay kawikaang labis makapangyarihan
Ang lahat ay hahamakin maging pati kamatayan
Kapag puso ang nag-utos sa anak at hinadlangan
Kundi sa hukay babagsak ay do'n sa Mental Hospital.
Bakit ko pa nanaising ang ganito ay maganap
Kung sa aking pakikialam, ang anak ay mapahamak?
Di ko panghihimasukan, sino man ang ililiyag
Sa halip ang bendisyon ko sa kanila'y igagawad.
DAPAT (Ikatlong Tindig)
Kagaya ng nasabi kong karapatan ng magulang
Sa anak magmalasakit pagkat dugo nila't laman
Halimbawang ang anak mo may asawa ang napusuan
Anong uring magulang ka kung ito'y di tututulan?
Sa harap ng kapintasang nakadilat, nagbabanta
Ang magsawalang-kibo ka hindi ba pagpapabaya?
Kung di kabagay ng anak sa pagsinta ang ninanasa
Ikaw din ba ay aayon at sa iyo'y balewala?
Balakid ngang sasambitin pag nakialam ang magulang
Ngunit dapat na mangyari pagkat isang pagmamahal
Kahit sabihin pa nating anak sa aki'y masuklam
Kung akin siyang napanuto, ina akong nagtagumpay.
HINDI DAPAT (Ikatlong Tindig)
Tagumpay sa kabiguan, pagwawaging kasawian
Sa pagluha nakakalong ang umapi at nasaktan
Sa malinaw na salita, bahid po ng katuturan
Nakialam at pinakialaman, lungkot ang kalulugmukan.
Katulad sa isang anak na dalaga't ubod ganda
Sa mayamang manliligaw, isinabwat nitong ina
Sa takdang araw ng kasal, sa halip na pagsasaya
Ang ina ay tumatangis, masakit na nagluluksa.
Halimbawa ko po lamang itong aking inihayag
Bagaman may pangyayari na dito ay natutulad
Nasaan ang pagmamahal ng magulang po sa anak
Kung karapatan sa pag-ibig ng bunso ay winawasak?
DAPAT
Maganda ang halimbawa ng makatang kahidwaan
Ngunit ang tema ng paksa'y di maunawang lubusan
Ang pakialam ng magulang sa anak ay nakabatay
Kung sa kanyang kakatuwangin ay may punang
kapintasan.
Katulad din halimbawa ng sa anak lumiligaw
Lasenggo at butangero, sugarol po at batugan
Ang anak ba'y hahayaang sa ganyan mapasakamay
Kapag ito'y napangyari, magulang ang masasaktan.
HINDI DAPAT
Muli akong sinapawan kaya ako'y di maka-draw
Katunggali'y lumiliko, mahirap ang makapusoy
Bakit ba kung nagigipit, kahidwa ko'y lumiligoy
Sala sa init at lamig kung baga po sa panahon.
Ngunit po sa isang dako ay hindi niya nababatid
Mas liligaya ang anak sa kaniyang nilalangit
Batugan at lasenggo man, kahit kapintasa'y labis
Kung tibok ng kanyang puso, magulang ay huwag
magkait.
DAPAT
Ako lang ay nagtataka sa pasaring ng kalaban
Ang pangarap ba sa anak, isadlak sa kamalian?
Ang gawang pangungunsinti sa anak po kalimitan
Ang bunga ay di maganda, tuturingang walang inam.
HINDI DAPAT
Pangungunsinti nga kayang unawain yaong anak
Kung siya'y di pakialaman sa pipiliing kapilas?
Kung ako'y manghihimasok ay akin pong natitiyak
Ako'y kanyang sisisihin sakaling siya'y di pinalad.
DAPAT
Pagmamahal po sa anak kung magulang ay makialam
Sa pagpili ng kasuyong sa buhay niya'y makakatuwang.
 HINDI DAPAT

Sasabihing ako po ay malupit na isang ama

Kung sa anak makikialam sa pagpili ng asawa.

DAPAT

Kapag hindi ka nakialam ay wala kang malasakit!

HINDI DAPAT

Ama akong makatuwiran, di gaya mong mapagkait!

DAPAT

Pagkakait ba sa anak kung siya ay iwawasto?

HINDI DAPAT

Kapag ikaw ba'y nakialam, may bukas siyang mapipiho?

DAPAT

Tiyakan at sigurado!

HINDI DAPAT

Hindi sa paniwala ko!

LAKANDIWA (Paghatol)

Puputulin ko na ngayon ang pagdada ninyong dal'wa

Magsipirmis muna kayo't ako naman ang poporma
Kababayan, kung sakaling kayo po ay naandyan pa,
Pwede po bang makahiling ng palakpak na sagana?

Kung umibig ba ang anak at ang puso ay tumibok

Ang magulang ba ay dapat o di dapat manghimasok?
Dapat raw po, ani Elvie; Di dapat, kay Gonie'ng sagot
Ano naman ang "say" ninyo kung kayo ang masusunod?

Minsan pag nanghimasok ka, nagrerebelde ang anak

Kapag di ka nakialam, baka naman mapahamak
Kung kailan nababagay ang maghigpit o magluwag,
Yan ang hamon sa magulang na dati ring naging anak.

Kung paseksihan ang laban, si Elvie po'y panalo na

Subalit kung papogihan, kay Gonie po, siya'y tumba...
Kayo na po, Kababayan, ang bahalang sumintensya,
Pagpalain tayong lahat ng Dakilang Diyos Ama!

PAGSASAWALANG-KIBO NG NAAAPI
DAPAT ba o HINDI DAPAT na magsawalang-kibo
ang manggagawang inaapi?
Mula sa panulat nina:
ELVIE V. ESPIRITU nagtanggol sa panig ng DAPAT
GONIE T. MEJIA nagtanggol sa panig ng HINDI
DAPAT
RAFAEL A. PULMANO namagitan bilang
LAKANDIWA
LAKANDIWA (Pagbubukas)
Sumapit na ang sandaling hinihintay nating lahat
Ang pingkian ng talino, Balagtasan po ang tawag
Sa balanang nakikinig sa istudyo't nasa barracks
Samahan po ninyo kami sa matunog na palakpak.
Salamat po nang marami, ngayon kami ay handa na
Ako po si Ralph Pulmano, Lakandiwa pong huhusga
Dito'y walang palakasan, ang matalo ay pasensya
Ang manalo'y dapat namang pasalamat, pameryenda.
Buhay po ng manggagawang dayuhan at nagsisilbi
Ang sa paksa'y tutugunin ng dalawang magtunggali
"Dapat nga bang magsawalang-kibo yaong naaapi?
O hindi ba nararapat?" Kayo din po ay pumili.
Patalastas ko lamang po sa mahal kong kababayan
Maselan po itong isyung paksa nitong Balagtasan
Kung sakaling masasagi ang inyong pong kapintasan
Unawain lang po kami at wag sanang magdaramdam.
Makata pong matitinik ang sa laba'y maghaharap
Matitigas po ang mukha, parehas pong walang gulat
Taga Nueva Viscaya po ang syang unang maglalahad
Si Miss Elvie Espiritu'y salubungin ng palakpak!
DAPAT (Paglalahad ng panig)
Salamat po, Lakandiwa, kababayan, magandang gabi
Ako din po ay dayuhan, sa isla ay nagsisilbi
Dapat magsawalang-kibo, ang panig kong pinipili
Sa paksa ay ilalaban sa makatang katunggali.
LAKANDIWA
Matapos pong maihayag ang panig ng paraluman
Ang makata po ng Tarlac ang sunod na pagbibigyan
Di na dapat ipagtanong sa larangan ng bigkasan
Kay Gonie Mejia din po, palakpak ay pakawalan!
HINDI DAPAT (Paglalahad ng panig)
Kung paa ko'y natapakan, masasabi ko ay aray
Kung ako ay maaapi, dapat lamang ang umangal
Malinaw po ang tugon ko sa panig na ilalaban
Isang maligayang gabi, sa lahat po ang paggalang!
LAKANDIWA
Gusto na pong magsagupa ng dalawang mainit na
Palagay ko'y di tatagal at mayroong mababalda
Unang tindig ay si Elvie na ang byuti'y pang-artista
Palakpakan natin para mas lalo pong ganahan pa!
DAPAT (Unang tindig)
Lilinawin ko po muna itong aking kalagayan
Ako po ay hindi api sa aking pinaglilingkuran
Dapat mang magsawalang-kibo ang panig kong ilalaban
Sa aking kinalalagyan, ito'y walang kinalaman.
Tayo'y mga nagsidayo, ang dahilan ay pangarap
Nang hirap ay matakasan, sa ginhawa'y makalasap
Wika nga, ang lahi natin, matiisin, masisipag
Na ipinagkakapuri ng Inang Bansang Pilipinas.
Kasakop sa pagtitiis ang ugaling matimpiin
Hindi basta nagngangalit ang matibay na damdamin
Hindi natin natitiyak ang bukas na aabutin
Pagka't maraming pagsubok malimit ang dumarating.
Iisa ang tinutungo nitong aking paliwanag
Tatag nati'y sinusubok, magkaminsa'y sinusukat
Naapi ka man ngayon, nguni't pagsapit ng bukas
Gantimpala'y makakamit, kung dito'y makakalampas.
Kung ikaw ay reklamador, sa bagay mang maliliit
Ikaw'y walang mararating lalo't ang boss mo'y nagalit
Katiyakan ay iisa, hanapbuhay ang kapalit
Kapag hindi ka na-renew, saka pa ba magbabait?
LAKANDIWA
Samantalang bumibigkas ang makatang nagpauna
Ang kalaban naman niya'y parang bakang nag-aalma
Si Gonie po'y nagbabalik, poging-pogi't mapustura
Ibalibat din po nati'y palakpakang pampasigla!
HINDI DAPAT (Unang tindig)
Ayaw ko pong mabintangang manggagawang
reklamador
At sa mga naaapi, ako'y hindi nanunulsol
Dahil ito'y paligsahan, laan ako na tumugon
Para itong katunggali'y maamutan ko ng dunong.
Simula pa lamang ng laban, katalo ko'y lumihis na
Sa kanya ang pang-aapi ay pagsubok lamang pala
Baka siya'y sobrang bait, isang martir na nilikha
Kahit pa nga inaaba, ito'y okey din sa kanya.
Halimbawa naman kayang gawain mo'y sobra-sobra
At hindi pinapasahod sa dapat mong kinikita
Paano na ang pamilyang sa iyo ay umaasa?
Ikaw'y kahig nga nang kahig, sila'y walang natutuka.
Tayo'y umibayong-dagat, hanapbuhay ang dahilan
Ang bunga ng pagpapagod, ay dapat lamang tumbasan
Kung ito'y ipagkakait ng iyong pinagsisilbihan
Natural lang ang kumibo, pagka't ikaw'y nasasaktan.
Sa matuwid na salita, ay dapat lang ang umangal
 Pagka't ayaw kong maapi, maabuso, malamangan
Ang hanap ko ay parehas, pagka't aking karapatan
Tanggapin ang nararapat, sa hirap kong pinuhunan!
LAKANDIWA
Unang tindig ay tapos na, sa ikal'wang paghaharap
Ako muna ay tatabi upang sila'y bigyang luwag
Si Elvie po ang syang muling papagitna at babanat
Palakpakan natin agad kagaya ng nararapat!
DAPAT (Ikalawang tindig)
Masasabi bang pang-aapi kung suweldo ay maantala?
Sa lumabis na gawain, iyan ba ay pandudusta?
Tayong mga naglilingkod, dapat ding makaunawa
Na ang pinaglilingkuran, di rin perpektong nilikha.
Ngayo'y aking lilinawin sa katalo ang pasaring
Ang mga pinagsisilbihan, may sariling problema din
Halimbawang ipakiusap o kaya ay mapapansin
Sila'y pansamantalang kinakapos, di mo ba uunawain?
Sa kundisyong pagsisilbi, dapat ding pahalagahan
Kapakanan ng kumpanya ay dapat pangalagaan
Lumabis ka man sa oras, kung kinusa mo din naman
Di na dapat pang tuusin, hindi dapat na iangal.
Sa ikabubuti ng paglilingkod, ikaw'y ay magpakatapat
Dapat magpakababa, nando'n man ang paghihirap
Ang tunay na pagpapala ng langit ay igagawad
Doon sa mga nilikhang inapi at nagpatawad.
HINDI DAPAT (Ikalawang tindig)
Kung araw ang itatagal sa sahod na maantala
Di pa ito pang-aapi na dapat ikabahala
Sa gawain na lumabis, kung iyo namang kinusa
Hindi ito pang-aapi, bagay pa ring balewala.
Kung buwan ang inaabot, ang sahod ay ibabalam
Labag ito sa kundisyon, hindi na tamang paraan
At kung labis na sa oras, utusan ka nang puwersahan
Turing dito'y pang-aapi, wala din sa kabutihan.
Nguni't itong katalo ko'y patuloy na umiiwas
Sa aming tunay na paksa ay wari bang nangingilag
Sa hindi po kaapihan, ang tema'y kinakaladkad
O baka po isang sipsip, magagapi siyang tiyak!
Pang-aapi ay abuso sa tuwiran na salita
Nandiyan ang ikaw'y saktan, alimurahin, dinudusta
Tinatakot, binubusabos nang labis pa sa alila
Ng isang pinagsisilbihan, ito pa ba'y bale wala?
DAPAT (Ikatlong tindig)
Ito yatang katalo ko'y nang-aapi na sa laban
Nais ko daw magpasipsip, wala pong katotohanan
Sa tinukoy mong panlalamang ikaw'y aking lalabanan
Nang mamulat ang mata mong pikit sa katotohanan.
Mayro'ng mga nang-aaping abusadong nananakot
Kung ikaw'y magreklamo, kapakanan mo'y masasangkot
At kung ikaw'y walang layang sa kinauukulan dumulog
Ang magsawalang-kibo ka ay hindi ba naaangkop?
Sa katunggali'y hanga ako pagka't siya ay matapang
Ang sa iba ay nangyari, hindi pa niya nasuongan
Kung sa kanya ay gagawin ng iba ay nararanasan
Baka po ang katalo ko'y mapipi din nang tuluyan.
HINDI DAPAT (Ikatlong tindig)
Maliwanag po ang tugon ng makatang paraluman
Na takot ang siyang sanhi, sa inapi ang dahilan
Upang magsawalang-kibo, nguni't sa tutoo lang naman
Nais man daw ang umangal, ang paraa'y hindi alam.
Nagsawalang-kibo ang nagsisilbing kababayan
Akala ng kanyang amo, kuntento na siya sa ganyan
Pagka't nagsawalang-kibo, pang-aapi'y dinagdagan
Ang sala po ay nandoon sa nagsibing di maalam!
Marapat na isatinig ng sino mang naglilingkod
Nilalaman ng kontrata ang syang dapat na masunod
Kung ito'y di magagawa, natatangay ka ng takot
Ikaw din ang masasaktan, magdurusa sa himutok.
DAPAT
Walang aliping mas higit kaysa pinaglilingkuran
Turo'y pagpapakumbaba sa Aklat ng kabanalan
Hindi ikaw kundi sila ang higit nakakaalam
Kung ano ang nararapat, kung ano ang nababagay.
Sa isang taong mareklamo'y mailap ang kapalaran
Sa nagsasawalang-kibo ay maamo ang tagumpay
Sadyang di ko magagawang sa amo'y maging
lapastangan
Tatanggapin kong maapi, nguni't hindi ang umangal!
HINDI DAPAT
Tayo'y di mga alipin na paris ng sinauna
Ito palang kahidwa ko'y may ugaling makaluma
Siya man daw ay alipin, ituturing pang ligaya
Kapakanan ay itinatanggi, anong uri kaya siya?
Maamo daw ang tagumpay sa isang nagpapaapi
Tingin ko po ay mailap kung ikaw'y maduduhagi
Sa nagsasawalang-kibo, ikaw man ay naaapi
Sa mali ikaw ay ayon, wala kang bait sa sarili!
DAPAT
Katalo ko'y hindi ganap ang tunay na pang-unawa
Maangal at mareklamo, hindi ako nangungutya
Nguni't hindi katuwiran lalo't buhay ang nakataya
Sa panakot ng nang-aapi kung reklamo'y magagawa.
HINDI DAPAT
Sa punto po ng pag-amin, umabot ang pagtatalo
Takot ang namumutawi sa hindi nagrereklamo
Maging sa sikat ng araw, maliwanag ang tugon ko
Kapag ikaw'y naaapi, marapat po ang kumibo.
 DAPAT

Katalo ko'y pogi sana, kaya lang po ay makulit

Wala akong inaamin, paris ng iginigiit.

HINDI DAPAT

Ngayon pa magrereklamo itong aking kahidwaan

Bibig nya ang nagkanulo, magsawalang-kibo ka na lang!

DAPAT

Ang pagsasawalang-kibo ay bait sa pagsisilbi!

HINDI DAPAT

Wala yaong nang-aapi kung walang nagpapaapi!

LAKANDIWA (Paghatol)

Pinuputol ko na ngayon ang batuhan nyo ng matwid

Irolyo na iyang dila, ibutones na ang bibig
Ang akin pong hiling naman sa lahat ng nakikinig
Palakpakan nating muli ang dalawang matitinik!

Balikan po natin ngayon ang katwiran ng nagtalo

Pagkatapos ay timbangin nang sa gayo'y mapaghulo
Kung alin ang nararapat kapag tao'y inabuso
Tatahimik na lamang ba o dapat bang magreklamo?

Sang-ayon sa paraluman, lahi nati'y matimpiin

Kung nais na guminhawa, lahat anya'y titiisin
Pang-aapi'y pagsubok daw sa tatag ng yong damdamin
Ang bukas ay hindi tiyak, kaya pisi'y pahabain.

Dapat rin daw unawaiin ang sitwasyon ng kumpanya

Na yong pinaglilingkuran, sila rin ay may problema
Reklamo ng naaapi'y maaari ding magbunga
Na permit mo'y di ma-renew, ang buhay mo'y mabingit
pa.

Ayon naman sa makatang hindi payag malamangan

Kung nag-abroad man daw tayo'y trabaho ang
pinuntahan
Pagpapagod ng naglingkod ay dapat lang na tumbasan
Nang ayon sa nasasaad sa kontratang pinirmahan.

Kung gawai'y sobra-sobra, sweldo'y kulang, atrasado

P'ano anya ang pamilyang umaasa lamang sa 'yo?
Wala raw abusado kung walang nagpapaabuso
Api'y lalong aapihin kapag takot, walang kibo.

Ang tao ay pantay-pantay kahit ano'ng kanyang lahi

Ang mang-api, mang-abuso sa kapwa ay sadyang mali
Subalit ang inaaping walang kibo, takot, kimi
Ay paris lang ng nang-api, walang bait sa sarili!

Si Elvie po at si Gonie'y sadyang kapwa mahuhusay

Nguni't ako ang hahatol at heto ang kapasyahan
Hindi dapat manahimik ang taong nilapastangan
Sumainyo ang saganang pagpapala ng Maykapal.
 PANGHIHIMASOK SA BUHAY NG IBA
DAPAT ba o HINDI DAPAT na manghimasok
sa buhay ng may buhay?
Mula sa panulat nina:
GONIE T. MEJIA nagtanggol sa panig ng DAPAT
ELVIE V. ESPIRITU nagtanggol sa panig ng HINDI
DAPAT
RAFAEL A. PULMANO namagitan bilang
LAKANDIWA
LAKANDIWA (Pagbubukas)
Ako muna'y bumabati sa inyo ng How do you do?
Kung ako po ang sya namang tatanungin, I'm fine, thank
you.
Salamat sa paanyaya ng pangkat nyo sa 'ming grupo
At sa mga merong kamay, salamat sa palakpak nyo!
Ang paksa pong tutugunin at bibigyang katanungan
Ay Dapat ba o di dapat sa 'ting kapwa'y makialam?
O Dapat bang manghimasok sa buhay po ng may
buhay?
Magaan po itong tanong, sagot ang may kabigatan.
Karangalan ko po ngayong tawagin na sa tanghalan
Ang Reyna po at ang Hari nitong ating balagtasan
Ang una po, in this corner, weighing I-don't-know-how-
many pounds,
Si Miss ELVIE ESPIRITU ay atin pong palakpakan.
HINDI DAPAT (Pagpupugay)
Galak akong nagpupugay, isang maligayang gabi
Sa naritong mga handsome at paris kong mga seksi
At sa aking katunggaling mukhang intsik na nalugi
Bilin ko'y magpakatatag sa aming pagtutunggali.
Sa buhay po ng may buhay ay di dapat manghimasok
Pagkat ito'y kapintasang walang gandang idudulot
Iyan po ay ang panig kong tutugunin sa kahamok
Humanda ka, katunggali, tatag mo ay masusubok.
LAKANDIWA
Sa kaliwa ko po naman ay ang kanyang katunggali
Na madalas mapatsismis na isa raw Regal Baby
GONIE MEJIA ang ngalan, matamis po kung ngumiti
Palakpakan din po natin upang tayo'y di masisi.
DAPAT (Pagpupugay)
Gonie Mejia po ang sa inyo'y gumagalang
Marapat ang makialam ang panig kong ilalaban
Kung ako ma'y magagapi ng makatang paraluman
Ang akin pong pagkatalo'y hagdanan ko sa tagumpay.
Ngunit isang kasabihan, kung ilog daw ay maingay
Tubig nito ay malabo, pagkat daw po ay mababaw
Ang dilag kung nagbabanta'y makitid daw yaong alam
Patutunayan ko ito sa kalahi ni Bakekang.
LAKANDIWA
RAFAEL A. PULMANO po naman itong inyong lingkod
Lakandiwang hahatol po sa dalawang magtutuos
Ang premyo sa magwawagi'y round trip ticket hanggang
airport
Subalit ang matatalo, bukas din po'y pade-deport.
Batid ko pong nasasabik na rin kayong pagsalpukin
Ang dalawang parehas pong sa pagtula'y magagaling
Kaya itong si ELVIE po ay atin nang pagwalain
Ang hindi po papalakpak, ang buto ay maiitim!
HINDI DAPAT (Unang Tindig)
Ang gawang panghihimasok o kaya ay pakikialam
Sa buhay po ng may buhay, walang dulot kagandahan
Higit na nga kung tayo ay sapat na sa mga gulang
Yaong tama't mga mali ay atin nang nalalaman.
Tayo ay mga nilikhang may talino't pag-iisip
Kapakanang pansarili'y tayo ang nakakabatid
Mapayapang pamumuhay, kalagayang matahimik
Panatag na kalooban, ang makamta'y aking nais.
Sa ating pagsasarili ay atin ding karapatan
Mga tuntunin sa buhay ay tayo na ang gagampan
Ngunit kung ang kapwa nati'y masasabing nakikialam
Parang hindi nalulubos sa atin ang katungkulan.
Tuwiran kong sinasabi na iyang panghihimasok
Ay isa pong kamaliang hindi dapat na itulot
Malimit sa pakikialam ay nandiyan ang himutok
Pagkat hindi sa mainam kapwa mo'y mailulublob.
Dahil aking nababatid, manghimasok ay di wasto
Mentras maaga ang katunggali, umatras na at sumuko
Nang di na lang mapahiya na baka po siya'y matalo
Sa panig na tutugunin na isang pakialamero.
LAKANDIWA
Napakinggan na po ninyo ang panig ng paraluman
Ang kalaban nya po naman ang sunod na pagbibigyan
Si Gonie po ay heto na, at kahit na sya po'y ganyan
Ay talagang ganyan na sya kaya ating palakpakan!
DAPAT (Unang Tindig)
Ako muna'y manghihimasok sa kalaban kong matabil
Wala pa akong nasasabi, nais na akong pasukuin
O baka po nangangamba, akin siyang pataubin
Pagkat dapat ang makialam, malasakit po ang dahil.
Di lahat ng kaalaman ng tao ay malalawak
Hindi tayo pantay-pantay sa talino man at lakas
Halimbawang ang kapwa mo, suungin ay mapahamak
Hindi ka ba makikialam, nang siya'y maipangilag?
Hindi porke nakialam ka, ikaw na ay nanlalamang
Kundi ikaw'y naghahangad ang kapwa ay matulungan
Ang mabuting pagkatao'y nasusukat sa damayan
Makialam ka at at magsilbi, huwag sarilinin ang alam.

Marapat din pong mabatid ng makatang katagisan
Ang may gintong kalooban ay malapit sa Maykapal
Ikaw'y nagmamalasakit kung ikaw'y nakikialam
Sa isang di nakikialam, nasaan ang kabutihan?
Halimbawang sa landas ang katunggali'y naliligaw
Dahil panaho'y madilim, kutis nga ang kasingkulay
kung ako ay magkakait sa kaniya ng pakialam
Baka doon sa Banzai Cliff pulutin ang paraluman.
LAKANDIWA
Dahil kapwa walang balak patalo ang isa't isa
Hahayaan ko na silang mangawit ang mga panga
Si ELVIE ang siyang muling magtatanggol ng panig nya
Wag po kayong mahihiya, sige na po...palakpak na.
HINDI DAPAT (Ikalawang Tindig)
Mababaw ang halimbawang tinutukoy ng kalaban
Kinakaladkad ang paksa sa di dapat kapuntahan
Kung mayroon ka bang anak sa pag-aasawa na lalagay
Sa tibukin ng puso niya'y ikaw ba ang makikialam?
Sa alitang mag-asawa, kahit na ba kapitbahay
Di ka dapat makihalo, manghimasok sa usapan
Dahil itong katalo ko'y may ugaling mapakialam
Kung lumala ang sigalot ay di ko na pagtatakhan.
Nakialam sa manibela ang di maalam magmaneho
Hinarurot ang sasakyan, napakatulin ng takbo
Sa pababa ng kalsada, ang pangahas ay nakabunggo
Sa pakikialam niya'y inutang ang buhay ng kapwa tao.
Saka mo pa sasabihing manghimasok ay marapat
Ikaw nga diyan ay maglubay, nag ako'y di magtatalak
Sa tulad mong mapangahas, nakikialam na lang sukat
Ay gulo ang tinutungo, mahirap kang makaiwas.
DAPAT (Ikalawang Tindig)
Ako'y muntik nang masamid sa tugon ng kahidwaan
Kung ako po'y maglulubay, wala siyang makakalaban
Panghihimasok, pakikialam, sa salita lang di mainam
Ngunit ibinubunga nito ay magandang pakinabang.
Hindi dahil nakialam ka, ikaw na ang masusunod
Mahalaga'y pagpapayo sa kanila'y nailingkod
Sa di maalam magmaneho, kung mayroong
nanghimasok
Sakuna'y di mangyayari, pagkat siya'y matatakot.
Marami sa atin dito'y mga walang pakialam
Walang kiber, kanya-kanya, wala ang malasakitan
Kaya naman ang abuso, nagaganap, walang lubay
Dahil na din sa tulad mong di marunong makibagay.
Kung sa iyo mangyayari ang nasabing kaapihan
Ang saklolo ng kapwa mo ang unang maiisipan
Sa matuwid na salita, dapat iyang pakikialam
Nang abuso ay mabawas, dahil may kapwang dadamay.
HINDI DAPAT (Ikatlong tindig)
Ang hihingi ng saklolo, dapat lamang na damayan
Sa di napapasaklolo, di dapat mong pakialaman
Kung sino ang kumakatok ang may layang
mapagbuksan
Maliwanag ang usapan, ang malabo'y ang kalaban.
Pag sinabing pakikialam, ibig sabihi'y panggugulo
Ang katahimikan ng kapwa ang dito'y iniiskandalo
Kung nais mong makatulong, ikaw'y magsawalang-kibo
Sa eksena'y pumasok ka, kung mayroong tatawag sa iyo.
Marami sa kagaya mo ang nagdudunung-dunungan
Sa hangaring mapatanyag, nagkukunwaring hindi
mangmang
Malimit pag nanghimasok, tiyak ulo'y walang laman
Di ko naman nilalahat, ngunit po katotohanan.
DAPAT (Ikatlong Tindig)
Kapag pala nagagalit, ang dilag ay gumaganda
Litid ay naglilitawan, ang leeg ay nanghahaba
Ikaw nga diyan ang nagsabi, sa buhay ay kanya-kanya
Ba't ngayon na nakikialam, tila ikaw'y umaasa.
Mayroong magkapitbahay na hindi nagkakasundo
May hawak na mga armas, gulo ay di biru-biro
Kahit di man tinatawag, ang wika mo'y pakialamero
Sa eksena ay pumasok, ang away ay naareglo.
Ibig kong ipaunawa sa makatang paraluman
Bago mangyari ang gusot, katulad ko ang kailangan
Kung aasaha'y kaparis mong manhid sa katotohanan
Sa iyo'y aking tinitiyak, wala kang aabutan.
HINDI DAPAT
Di ka isang awtoridad na dapat na mamagitan
Baka sa kanilang galit, ikaw ang mapagbuntunan
Sa gaya mong isang hambog, suungi'y kapahamakan
Di malayong ang bagsak mo'y sa emergency hospital.
Itong aking katunggali'y makulit po magkaminsan
Ang imposibleng mangyari, ginagawang karaniwan
O baka po nangangarap maging hero at superstar
Pati hindi tamang gawin, papasuking basta na lang.
DAPAT
Kaparis ng tinukoy ko, ako'y nagmamalasakit
Sarili ma'y mapahamak, ituturing ko ding langit
Mahalaga'y ang tulong ko na hindi ipinagkait
Dilat ako sa tutoo, hindi katulad mong pikit.
Iyan namang panghihimasok ay gawa ng matalino
Ilalagay din sa lugar nang hindi ka mapasubo
Hindi ito kapintasan, bagkus pa nga'y makatao
Pagkat itong pakikialam, walang bayad na serbisyo.
HINDI DAPAT
Walang bayad na serbisyo, ngunit ikaw'y
namemerhuwisyo
Nananahimik mong kapwa'y abala ang siyang dulot mo
Ba't di sarili mong buhay ang sikaping mapanuto?
Nandiyan ba sa pakikialam ang pag-unlad at asenso?

DAPAT
Sa kapakanan ng kapatid kung wala kang malasakit
Ikaw ay makasarili, sa kapwa'y wala kang bait
Nakikita mo ang mali, sila'y di pa itutuwid
Anong uri kang nilalang na nabuhay sa daigdig.
HINDI DAPAT
Ako pa ang walang uri, at sa iyo, ano naman?
Sa sobrang panghihimasok, utak ay kinakalawang!
Kung atin pong bubuklatin naman yaong Bagong Tipan
Kay Jesus ay may eskribang ganito ang katanungan:
Guro, ano'ng dapat gawin upang akin pong makamtan
Ang buhay na walang hanggan? At si Jesus ay nagsaysay.
Isang taong naglalakbay ang hinarang ng tulisan
Binugbog at ninakawan, halos patay na nang iwan
Umiwas ang saserdote at Levitang napadaan
Ngunit ang Samaritano'y nagmagandang-kalooban.
Nang tanungin ang eskriba kung nagmahal baga'y sino,
Sagot niya'y ang tumulong sa kapwa nyang inabuso
At lubusang naunawa ang mensahe nitong kwento,
Humayo ka, ani Jesus, at gayon din ang gawin mo.

DAPAT Ang gawaing manghimasok, kung ang dulot lang ay gulo

Ay wala ngang pinag-iba sa gawain ng demonyo
Hindi baleng kalawangin kung may loob na dumamay Subalit kung nasa lugar ang ginawang pagsaklolo
Masasabing ang buhay ko'y nagkaroong kabuluhan! Ang gayon ay naaayon sa diwa ng Ebanghelyo.

Batay na rin sa katwiran ng dalawang nag-Balagtas

HINDI DAPAT At sa aking pagsusuri nitong paksang inilahad
Ang hatol ko'y tabla lamang, si ELVIE at GONIE'y patas,
Kami po ay paalam na, good night, sweet dreams,
Hindi iyan kabuluhan, bagkus ay kabulastugan!
goodbye, my love.

DAPAT

Maramot ka sa kapwa mo dahil di ka nakikialam!

LAKANDIWA (Paghatol)

Di ko ibig makialam, nanghihimasok lang ako

Dumating na ang sandali upang kayo'y magretiro
Kayo muna'y magpahinga, basyo na ang inyong ulo
Kababayan, isa pa po, palakpakang masigabo!

Talaga pong magagaling ang makatang nagkaharap

Kahit mukha'y magkaiba, utak nama'y magkatapat
Kaya sadyang mahirap po ang papel kong ginaganap
Hindi dapat magkamali sa hatol na igagawad.

Ani ELVIE ESPIRITU, di raw dapat manghimasok

Sa buhay ng iba dahil walang gandang idudulot
Mapayapang pamumuhay magkaminsa'y nagugusot
Kapag merong ibang taong nakihalo't nakisangkot.

Dapat lang daw makiramay sa nahingi ng saklolo

Subalit kung hindi naman, di ka dapat makigulo
Kesa anya makialam sa buhay ng ibang tao
Ang sariling buhay muna ang sikaping mapanuto.

Kung si GONIE MEJIA po ang sya namang tatanungin

Ang salitang manghimasok ay masakit lang daw dinggin
Subalit kung nasa lugar ang pagtulong na 'yyong hain
Ito anya'y malasakit, walang bayad na tungkulin.

Marami raw sa 'ytin ditong kanya-kanya, walang paki

Kaya naman hanggang ngayon, marami ang inaapi
Ang tao raw na ang laging nasa isip ay sarili
Buhay nito sa daigdig ay maramot, walang silbi.

Kasaysayan nating tao ay kung ating babalikan

Sa Hardin ng Paraiso'y sino'ng unang nakialam?
Tama kayo ang demonyong hanggang ngayo'y walang
lubay,
Patuloy na nanggugulo sa buhay po ng may buhay.
 PAGLAHOK SA PULITIKA
PAYAG ka ba o HINDI PAYAG na kumandidato
kung ikaw ay mahilingang lumahok sa pulitika?
Sa husay n'yang mangatwiran, ako'y hanga pong talaga
Mula sa panulat nina:
GONIE T. MEJIA nagtanggol sa panig ng PAYAG
RAFAEL A. PULMANO nagtanggol sa panig ng
HINDI PAYAG
ELVIE V. ESPIRITU namagitan bilang LAKAMBINI
Ako po si Ralph Pulmano, nagpupugay, m'gandang gabi!
LAKAMBINI (Pambungad)
Ang tabing po ng tanghalan ay atin nang hinahawi
Pagkat nga po sumapit na ang inasam na sandali
Ang pingkian ng matuwid, Balagtasan ang taguri
Bago po yan ay puwede bang sa palakpak makahingi?
Salamat po nang marami sa maugong na pagtanggap
Magandang Lunes ng gabi, sukling alay ko sa lahat
ELVIE ESPIRITU po, Lakambini na gaganap
Tatayo pong tagahatol, papagitnang tagaawat.
Sa hiling po ng maraming mahal na tagasubaybay
Maghihidwa ngayong gabi'y magkasukat sa larangan
Ang Hari ng Balagtasan vs. Lakandiwang batikan
Sa paksa pong tutuguning ganito ang nilalaman:
Kung ikaw sa pulitika'y hilingang kumandidato
Payag ka ba o di payag, tugon mo ba ay Yes or No?
Magaan po itong tanong ngunit nakakubli dito
Suliraning masusuong at dangal na matatamo.
Tulad po ng nararapat sa lahat ay paalala
Kung mayroong masasagi sa laba'y di sinasadya
Sa makatang maglalaban ay akin ding paunawa
Hinaho'y wag malilimot at huwag na huwag mapipika.
Matapos po na mag-toss coin ang dalawang
magbabangay
Ang pinalad po sa kara'y makata ng ka-Tarlac-kan
Habang siya'y papalapit sa ating silid-tanghalan
Siya'y ating salubungin ng masiglang palakpakan!
PAYAG (Pagpupugay)
Salamat sa Lakambini at Reyna ng Balagtasan
Ang magiliw nyong pagtanggap ay isa kong karangalan
Sa lahat ng naririto, maging labas ng bulwagan
Isang mapagpalang gabi sa inyo ang pagpupugay.
Kung kaya din lang ng bulsa, kalusugan at ng isip
Kapintasan para sa akin sa hiling ay maging manhid
Sa tanong na tinutugon, malinaw ang aking panig,
Gonie Mejia po lamang, di maramot, hindi pikit.
LAKAMBINI (Pagtanggap)
Ang narinig nyo'y si Gonie, ang Hari ng Balagtasan
Isunod po naman natin ang kanyang makakalaban
Ang batikang Lakandiwa at makatang taga-Binan
Kababayan, ang hiling ko'y masigabong palakpakan
HINDI PAYAG (Pagpupugay)
Noon pa mang ako rito sa Saipan ay bagong salta
At kalaban ko po'y di pa personal na nakikita
Pero ngayon, hindi na po, dahil palpak din po pala.
Ang lahat ay nagsasabi, pulitika ay marumi
Kaya kahit may humiling, ako'y hindi po sasali
Ako'y di po isang Gonie may ipis ang guniguni
LAKAMBINI (Pagtanggap)
Sanay man ang kagaya kong duminig sa paghihidwa
Ngunit ako sa iringan ng dalawa'y nangatog na
Dahil hindi ko na kayang ang laban ay iatras pa
Si Gonie'y naritong muli, sa palakpak suubin siya.
PAYAG (Unang Tindig)
Iyang larong pulitika ay malinis na larangan
Ang may dungis lamang dito'y pulitiko na gahaman
Kung ang aking guniguni'y may ipis man sa paratang
Ito namang si T'su Paeng ay bakla ang katuwiran.
Kung lahat po ng lalaki'y alanganin yaong isip
Mayron pa bang katinuang mangyayari sa daigdig?
Kung walang pamahalaang sa ating batas ay uugit
Anong uring pamumuhay ang atin bang makakamit?
Hindi dapat na itanggi ang pagtulong sa lipunan
Kakayahan mo'y isilbi sa kaniyang kaunlaran
Kahit hindi hilingin ang pagpasok ko sa halalan
Magkukusa na rin ako lalo't kinakailangan.
Nababatid nga po nating pulitika'y maligalig
Ngunit iya'y di dahilang tayo'y dapat nang magkait
Ng pakialam sa lipunan, mag-alay ng malasakit
Maghandog-katiwasayan sa lupaing iniibig.
Kung sa pugad po ng manok, itlog laging nabubugok
Ang lahi po ng inahin magmamaliw at lulubog
Bayan mang itinatangi sa dusa ay malulugmok
Kung gaya ng katunggali ang kaniyang sinasakop.
LAKAMBINI
Ang daluyong ng matuwid ni Gonie ay paragasa
Tumatangay sa damdamin ng may pusong mahihina
At ngayon naman ay si Ralph ang sunod na tutuligsa
Ikaloob po sa kanya'y palakpak na masagana.
HINDI PAYAG (Unang Tindig)
Pulitiko ang marumi at di raw ang pulitika
Na para bang sinasabing itong ating bayang sinta
Ay hindi po naghihirap, ang pobre'y ang nakatira
O gobyerno'y hindi corrupt, opisyal ang salaula.
At kaylakas po ng loob na magbintang ni Gorgonio
Na katwiran ko ay bakla, ang kanya po baga'y ano?
Pulitika'y maligalig, inamin ng kalaban ko,
 Samakatwid po ba nito'y tahimik ang pulitiko?
Kung galit ka sa kapwa mo at hangad na makaganti
Ang mabisang solusyon daw, sikapin mong makumbinsi
Yaong taong iyon upang sa halalan makisali
Sa manalo't matalo man, l'yamado ka, sya ang lugi!
Ang matalo'y masakit po sa bulsa at kalooban
Ang manalo'y sakit din po ng ulo pag nanungkulan
May hihingi ng abuloy na may sakit, namatayan,
Masama ka kapag merong isang hindi napagbigyan.
Lahat po ng kandidato'y nangangakong maglilingkod
Pag nabilang na ang boto at natuos na ang gastos
Ang nagwaging namuhunan ng salapi, antok, pagod,
Syempre upang makabawi, kailangang mangurakot!
LAKAMBINI
Ang liyab ay tumitindi sa hurno ng paglalaban
Ako muna'y tatabi na nang sila ay mapagbigyan
At kapag po may sunog na sa dalawang nakasalang
Saka ako papagitna at da-dial sa 911!
PAYAG (Ikalawang Tindig)
Sakripisyo't panlilibak, katugon sa pulitika
Dati na pong sakit iyan, di na ako nagtataka
Pagkat diyan nauuri yaong tao na dakila
Tumutulong ka na't lahat, ikaw pa rin ang masama.
Pulitika'y kompetisyon kaya dito'y may ligalig
Di lahat ng kandidato'y may maruming pag-iisip
Pakiusap sa kahidwang tila asong nagngingitngit
Pulitiko'y wag lahatin, kung sa akin siya may galit.
Dahil itong si T'su Paeng ay tutol sa pulitika
Kahulugang sa gobyerno'y bantulot ding kumilala
Kahit pa man magkagayon, nakikinabang po siya
Sa maayos na trapiko't kongkretong mga kalsada.
Halimbawang siya din ay pagbigyan sa kanyang gusto
Iwaglit ang pulitika, buwagin na ang gobyerno
May hustisya pa ba kayang iiral sa ating tao
Kung lahat ay kanya-kanya pagkat walang
mamumuno?
HINDI PAYAG (Ikalawang Tindig)
Kalaban kong si Gorgonio'y mahilig pong mag-ilusyon
Mahilig din pong magsuri, mali naman ang konklusyon
Palagay ko ay kaylangan muna niyang magbakasyon
Kaya lang po, balita ko'y apaw na ang Mandaluyong.
Pulitika, di gobyerno, ang akin pong inayawan
Dahil kahit kasingtibay ng bakal ang pamahal'an
Pulitika, pag naghari'y masahol pa sa kalawang,
Kapakanan ng partido'y inuuna kaysa bayan!
Katunggali'y nagdaramdam kapag aking nilalahat
Iyang mga pulitikong iba anya'y de-kalidad
Nalimutan na po yatang isang bakol man ang prutas,
Mapahalo'y isang bulok, uuurin din pong lahat!
Magdila pong anghel sana ang kahidwang kutis-sanggol
Dahil sa 'min kalye'y wasak, at trapiko'y buhul-buhol
Di matapus-tapos yaong pulitikal na diskusyon
Sa paglagak nitong pondong daming ibig mangomisyon!
PAYAG (Ikatlong Tindig)
Pulitikong halal-bayan, ang luklukan ay gobyerno
Natural sa pulitikang may lapian at partido
Bakit sa bakol ng prutas nasira'y isa wika mo
Ang matinong karamihan, basura mong nasisino?
Hindi ko po sinasabing si T'su Paeng ay ninety-nine
Ngunit kapag po tutoo, di dapat kong pinatulan
Sa wika niyang Mandaluyong ay mayron pong
kagalingan
Ngunit sa tao pong tanga, mayroon bang pagamutan?
Pasalamat ka na kahit kalsada ay baku-bako
Daanan ng behikulong nagbubuhol sa trapiko
Kung wala ang pulitikong may palakad sa gobyerno
Baka kahit na pilapil, wala na pagkat pribado.
HINDI PAYAG (Ikatlong Tindig)
Di nakuha ni Gorgonying ang aral ng mga prutas
Malala na palang sadya ang lagay ng kanyang utak
Pulitika'y isang sakit na madaling kumakalat
Mabuti mang kandidato, may sungay din pag nagluwat.
Ibig yatang palabasin ng mabunying katalo ko
Na kung walang pulitika'y wala na rin ang gobyerno
Di lahat ng namumuno sa gobyerno'y ibinoto
Mas maraming hinihirang sa pang-sibil na serbisyo.
Kapag isang pulitiko ang nasa administrasyon
Tingin niya'y nakapako sa darating na eleksyon
Ang pinunong napaupo dahil sa kwalipikasyon
Nakatuon ang pananaw sa sunod na henerasyon.
PAYAG
Hindi lamang pala mata sa katalo'y lumalabo
Pati na din ang matuwid na ngayon ay lumiliko
Ang prinsipal ay sino ba sa pang-sibil na serbisyo?
Kundi yaong nakaupong taong-bayan ang bumoto!
Sa pinuno't pulitiko ng katalo'y tinalakay
Sa hangarin ay iisa, kapakanan po ng bayan
Mahalaga ding mabatid ni Rafael ang dahilan
Kaya mayrong pulitika, nang ang bansa'y mapagyaman.
HINDI PAYAG
Ang paksa po namin dito'y kung sakaling hihilingan
Na lumahok bilang isang kandidato sa halalan
Ako po ba ay papayag? Ayoko po, gulo lang yan
Baka pati sarili kong pamilya'y mapabayaan.
Pag si Gonie ay nahalal, bayani pong tatanghalin
Dahil sa twing merong away, bangkay na di mapalibing,
Kalabaw na nawawala, naghuramentadong lasing,
Kasarapan ng tulog nya'y saka merong manggigising!
PAYAG
 Halintulad po ng bansa'y isang puno ng halaman
Na ang dito'y tagadilig, nagwaging nanunungkulan
Kung katulad ni T'su Paeng ang lahat ng mamamayan
Puno ay hindi lalago, malalanta, mamamatay.
Paunawa ko sa lahat, ang hatol ko'y ibabatay
Sa hinayag na matuwid ng makatang naghidwaan
Pahabol kong paalala, ang paksa pong tinalakay
Pulitikang Pilipinas, ibang bansa'y di kabilang.

HINDI PAYAG Simulan nating limiin ang matwid ng bawat isa

Sa paksa po na tinugon, kung tutol ba o payag ka
Nakapuntos din sa wakas ang sunog kong kabalagtas Kung ikaw ay nahilingang tumakbo sa pulitika?
Nang sa puno inihambing ang bansa kong nililiyag Panig muna ng pagpayag ang siya nating iuuna.
Na dati po'y malago na, mabunga at mabulaklak
Ngayo'y lanta sa dami ng pulitikong panay corrupt! Ani Gonie, ang pagpayag o magkusa po ay dapat
Lalo't ikaw'y may hangaring ang bayan ay mapaunlad
Maligalig man daw anya at halalan ay may dahas
PAYAG Iya'y di mga dahilan upang ikaw ay maduwag.

Tao daw pag mainggitin, daglian kung magparatang Matuwid din niyang tinukoy kung wala ang pulitiko
Ngakngak dito, dada doon, kahit walang katibayan Na halal ng taong bayang mamumuno sa gobyerno
Baka si Raffy'y di batid, may batas na pinagtibay Walang batas na iiral, bayan daw ay magugulo
Sa isang naninirang-puri, may katugong bilangguan. Maganda ang paliwanag ng makatang si Gorgonio.

Ayon naman kay Rafael, ang makatang sumalungat

HINDI PAYAG Pulitika'y maligalig, nanunungkula'y mga corrupt
Ang isa pa na dahilan na hindi raw matatanggap
Ayaw ko sa pulitika'y talamak ang kaplastikan Karahasan sa halalan, palagi nang nagaganap.
Kandidato'y kaybabait sa oras ng kampanyahan
Masuyo kang ngingitian, aakbayan, kakamayan Wika din niya ang pamilya ang siyang mapapabayaan
Ngunit sila'y may amnesia pag tapos na ang halalan. At sakit daw po ng ulo pag pulitika'y pinatulan
Dito'y ibig niyang tukuyin, kanya-kanya tayong buhay
Lahat walang limitasyon, wala ang pamahalaan.
PAYAG
Bayan ay kahalintulad sa mayabong na pamilya
Na magulang ang heneral, sa anak ay mga guwardiya
Lingkod-bayang pulitiko, mahirap ngang makaiwas
Magkagayon man sa anak, may away pang nagagawa
Sa pintas po ng botanteng mapaggawang-alingasngas!
Yaon pa bang sambayanan na walang namamahala?

Kung wala po ang halalan, wala din ang pulitiko

HINDI PAYAG
Pulitika ang syang mitsa ng maraming karahasan
Pag sinabing very peaceful ang eleksyon, may patayan!
PAYAG
Pakunsuwelo po sa kanya'y matunog nyong palakpakan!
Kung wala ang pulitiko, meron bang katahimikan?
Kung wala ang pulitiko, paano ba ang gobyerno?
Kung wala ding pulitikong sa bayan ay mamumuno
Mawawalan ng direksiyon, bukas nating tinutungo.
Paalala ko'y igalang lahat ng nanunungkulan
Sa ating pamahalaan na halal ng taong bayan
Si Gonie po ang nagkampeon sa ginawang paglalaban

HINDI PAYAG

Pulitika'y hindi sugal, pero lintik ang dayaan!

PAYAG

Kahit dito'y may dayaan, dapat ka ring makialam!

HINDI PAYAG

Makialam sa pagboto, hindi sa kandidatuhan!

LAKAMBINI (Paghatol)

Ang oras ay sumapit na upang kayo ay awatin

Magpahinga muna kayo at ang ulo'y palamigin
Muli po sa naririto'y masuyo kong hinihiling
Palakpakan ang dalawang naglaban nang buong giting.
 BABAE ANG MAGTATAPAT
DAPAT BA O HINDI DAPAT MAGTAPAT NG PAG-IBIG
ANG BABAE
SA LALAKING KANYANG MINAMAHAL?
Mula sa panulat ni:
JULIETA O. ASENITA
Mga nagsiganap sa Balagtasan:
Dapat: Julieta Asenita
Hindi Dapat: Amor Grullo
Lakandiwa: Joel Torres
LAKANDIWA
Balagtasan, Balagtas ang ngalay nagmula
Debateng patula, tulang mahabang-mahaba
Kung baoy may kahinaan, ditoy di uubra
Pagkat itoy tagisan ng talino, sa matwid ay hasa.
Ang pagharap namin sa inyoy tugon po sa kahilingan
Ng isang magandang paraluman, TESS BALLA po ang
ngalan
Pero bago po ang lahat, kami muna ay pagbigyan
Sa matunog na palakpak, kami sanay paringgan!
Salamat po, ngayon namay tanggapin ang aking bati
Magandang gabi po sa lahat, mga kabayan kot kalahi
Mga bigating makata, sa balagtasay magbabahagi
Kayat abangan ang kapanabik-nabik na pagtutunggali.
Ginoong JOEL TORRES po, itong inatasang Lakandiwa
Taga-hatol, taga- awat sa mga makatang maghihidwa
Utak man ay magkatapat, mukhat kulay namay
magka-iba.
Ngunit parehas pong magaling, sa bigkasat pagtudla.
Dapat ba o hindi dapat magtapat ng pag-ibig
Ang isang babae, sa lalaking kanyang sinasambat iniibig?
Ang paksang sasagutin, hinggil sa tanong na ni-request
Ito ngayo y lulutasin ng mga makatang matitinik !
Paalaala mga kabayan, sa laban pong gaganapin
Hindi namin sinasadya, kung masasagaan o masasaling
Dahil itoy balagtasan, ang lahat po ay kakalkalin
Kayat makinig nang mabuti, katwiran nilay limiin.
Ang tabing po ng tanghalan ay akin ng hinahawi
Nang ating mapagsino ang dalawang magpipingki
Una kong tatawagin ay itong kamag-anak ni DATU PUTI
Palakpakan nang masigla ang sa kanyay ibahagi!
DAPAT (Pagpapakilala)
Ang pag-ibig pag naghari sa puso po ng sinuman
Susuungin daw ang lahat, maging ito man ay kapintasan
Lalot torpe, isang kimi ang lalaking manliligaw
Ang maghayag ng pagsinta, ang babae y dapat lamang.
Kasing liwanag ng kutis ko, ang panig kong tutugunin
Na laan kong ipagtanggol, saan pa man makarating
JULIETA ASENITA po itong nagpupugay buong giliw
Sa lahat ng kababayang katulad ko ay malambing!
LAKANDIWA
Ang Makata ng Nueva Vizcaya ang narinig po nyong
nagpahayag
Na kilala sa bigkasan, maging dito sa ibayong-dagat
Susubukin naman natin, ang talino ng kanyang
makakatapat
Ang Makata ng Pangasinan, na kilala rin sa pagsulat.
Para atin nang mabatid ang panig ng hinahamon
Gayon din po ang katwirang idudulot nitong tugon
Ang makatang makakatapat narito na balibatin
ngayon
Ng masigabong palakpakan na pampaganat
pangkundisyon!
HINDI DAPAT (Pagpapakilala)
Isa po akong MARIA CLARA noon at sa kasalukuyan
Kayat malayo na ako po ang sa pagsintay
mangumpisal
Wala pong ipis aking guni-guni, di gaya ni Julietang
hibang
AMOR GRULLO po, galak na sa inyo ay nagpupugay.
Kahihiyan at kapintasan, batik po sa pagkakababae
Na magtapat ng pag-ibig ang dalaga sa lalaki
Iyan po ang panig kong dudulugan ng diskarte
Sa dilag na isang sawi sa pag-ibig, huli na sa byahe!
LAKANDIWA
Kagaya ng inaasahan, ang makata pong nagsalita
Ay di marunong magmintis sa pagtudla ng kataga
Ngayoy batid na po nating lantarang di makaila
Ang dalaway parehas pong mayrong binatbat nga!
Nang higit pong maliwanagan, damdamin ng bawat isa
Ang first round ng pagtataloy dadakuin na po nila
Muli kong ibinabalik si Binibining JULIETA ASENITA
Bago sana siya tumalak, palakpakan natin muna siya!
DAPAT (Unang Tindig)
Batik nga bang ituturing ang sariling karapatan
Ang magtapat ng pagsinta sa lalaking minamahal?
Tila yata nadupilas ang dila itong katalo sa tinuran
Hindi kaya siyay lasing o talagang engot lamang.
Tumpak siya nang sabihing akoy naiwan sa biyahe
Hanggang ngayon ay Miss" pa po, kasalanan ko din kasi
Ang binatang sinamba ko, sa pagligaw sa akiy tyope
Akoy nagsawalang-kibo, hayan... naburo tuloy aking
byuti!
Nag-uumapaw na ligaya ang magmahal at ikawy
 mahalin
Ang bumuo ng sariling pamilya ay langit ding ituturing
Natutupad ang pangarap, tagumpay ay mararating
Kung ang dilag na gaya ko, ng binatay susuyuin.
Subalit po nangyayari at malimit na nagaganap
May binatang ligaw-tingin lang, sa napupusuang dilag
Ang dahilang pangunahin, alinlangan sila pagkat
Ang dalagay gaya ko ding ang kariktan ay di masukat.
LAKANDIWA
Tukoy na po natin ngayon ang damdamin nitong si Julieta
Ngunit hindi kumbinsido ang makatang binabangga
Kanina pa di mapakali, ibig na ding makatula
Si AMOR GRULLOy heto na, balibatin ng palakpak siya!
HINDI DAPAT (Unang Tindig)
Di dapat ipagkanulo ng dalaga ang damdamin
Sa lalaking iniibig, sa binatang napipisil
Ang magtapat ng pagsuyo ang dilag sa ginigiliw
Ay isa pong kamaliang hindi dapat pairalin.
Tatamis ang pagsasama sa dalawang ibubuklod
Kung sa normal na paraan, ang ligawan ay iinog
Dapat lamang ang binata sa pagsintay magluluhog
At hindi po ang dalaga ang aakit doon sa irog.
Akma nga lamang marahil na tatawagin pong very
cheap
Silang mga kabaro kong tila di na makatiis
Maghintay pa ng panahon, kapalaran sa pagsapit
Dumulog ng pagtatapat sa inaangking langit.
Katulad po ni Manang Julieta, ang asal ay di matarok
Ang ugaling Maria Claray tila ba kanyang nalimot
Ito kayang dilag ay may diperensya sa tuktok ?
Pumipitas ng pag-ibig sa paraan pong baluktot.
Halimbawang siyay magtapat ng pagsinta sa binata
At mabasted pagkat syay nagkabula sa hinala
Na siya ay mahal din po ng lalaking sinasamba
Maghunos-dili ka Julieta, di mo batid ang ginagawa!
LAKANDIWA
Makapigil-hininga itong si AMOR, sa balagtasan kung
bumira
Parang bulkang Pinatubo, madagundong sa pagbuga
Ngunit pawang ngiti lamang, mababakas kay JULIETA
Na lagi po sa pagganti ng matwid ay nakahanda.
Ang liyab ay tumitindi sa hurno ng paghihidwaan
Ako munay uupo, sila munay pansamantalang iiwan
At kapag may sunog na sa dalawang nakasalang
Ay saka ako papagitna, tatawag ng ambulance!
DAPAT (Ikalawang tindig)
Hindi na baleng very cheap, iyay di ko alintana
Kung kapalit habang-buhay, ang irog koy makasama
Ako po ay hindi baliw, ang isip koy hinog na
Huwag mo akong paratangan sa hinalang balintuna!
Ang magdusa habang-buhay ay hindi ko pinangarap
Sa lumbay ng pag-iisa, di ko hangad mapasadlak
Masasabing sapalaran ang sa lalakiy magtapat
Maaaring kabiguan, sa kabilay isang palad.
Halimbawang ikaw kaya ang may lihim na pag-ibig
Sa Adan na lumiligaw, na ang dila ay nauumid
Lalot ikaw ay kaharap, magtapat ay di masambit
Di bat ikaw na din mismo ang susubok ng pahiwatig?
Ang hirap sa katunggali, hindi marunong umunawa
Wala kaya syang damdaming masasaktan at luluha ?
Kung ang pangarap katuwangin ng puso ay
dinadambana.
Lalayo ng basta na lang, dahil siya poy nagpabaya!
HINDI DAPAT (Ikalawang Tindig)
Ako po daw anya itong sa unawa ay nagkulang
Kung siya ang nagkanulo, sa palakad ay sumuway
Iisa ang tinutungo ni JULIETA sa katwiran
Ang pikutin yaong Adan, na pintuhong makatuwang.
Kung ako ang may lahim na pag-ibig sa lalaki
Ay hindi ko maatim, ibulgar ang pagtatangi
Matitiis ko ang lumbay at mag-isa sa hirati
Kaysa ilublob sa dungis,kapurihan ko at yumi.
May ligaya pa ba kayang madarama si Julieta
Kung sa pikot ay sinilo, ang binatang ginayuma?
Hindi ba siya makokonsensya sa sumbat ng kinasama
Na siya ay inakit lang ng dilag na desperada?
Pag-ibig ay walang tamis, maaaring sa hiwalay
Humantong ang pagsasama, kung pikot ang namagitan
Si JULIETAy maganda, huwag lang titingnan ng
matagalan
Kasing dilim ng hating-gabi ang kasal pong tinatanaw!
DAPAT (Ikatlong Tindig)
Panahon ang dumdilim, katwiran koy maliwanag
Hindi ako isang plastik, balimbing at mapagpanggap
Pinikot man ang irog ko ay hindi rin magaganap
Ang maghiwalay pagkat siyay paglilingkuran ko nang
tapat.
Winawari koy pakipot ang makatang kahidwaan
Hindi raw po maatim, magpahayag ng pagmamahal
Baka kung siya;y di pansinin ng lalaking napupusuan
Maaaring siyay mabaliw sa matinding kalungkutan!
Halimbawang kaming dalawa sa Adan ay umiibig
Kung ako ay mabibigo, daramdamin kong kay pait
Natural po ang paraan, sa isip koy mananaig
Ang pikutin ang binata, upang makaisang dibdib!
HINDI DAPAT (Ikatlong Tindig)
 Hindi ako mababaliw sa siphayot kalungkutan
Ngunit akoy maloloka, sa asal mong mang-aagaw
Hindi ko na matitiyak, kung ano po ang kalaban
Kung Eva o isang T-bird o bakla pong paraluman!
Natural lang sa dalagang magpa-kiyememagpakipot
Pagkat iyan ay ugaling namulatan ko ng lubos
Ako ay hindi kilos-garapal, isipan ay gapok
Di paris ni JULIETAng may damdaming masalimuot!
Di dapat sa isang Eva, ang mag-asal po na Adan
Hindi dapat ang babae, sa lalaki ang liligaw
Palay pa ang lalapit, sa manok na isang tandang
Si JULIETA ba ay bubuyog o bulaklak ng katuray!
DAPAT
Bulaklak man ng katuray ay may kulay ding luningning
Ako ay hindi bubuyog, kundi isang rosas po sa hardin
Huwag mo akong ikumpara, sa palay na tutukain
At hindi rin katulad mong mapanupil sa damdamin!
Kapag pusoy nagsimulang makadama ng pagsinta
Masasaktan at luluha, lalot iyong sinawata
Gaano pa kayang hapdi, kung winalan mong bahala
Na makamtan ang pagtingin, ng minamahal mong
binata.
HINDI DAPAT
Nahihigit yaong hapdi at kirot ng pangungutya
Ang irog ay sumakamay, dahilan sa pandaraya
Hindi mo ba kamatayan, ang sumbat ay kakumpara
Habang-buhay ay tutuksuhing makapal ang iyong
mukha!
Magagalak si JULIETA, pag nakatuwang na irog
Subalit ang kakatuwangin, hanggang wakas mukhay
lukot
Mahirap daw kasipingin, ng lalaki yaong bebot
Na di tunay siyang mahal, ng kanyang pusoy di tibok!
DAPAT
Kapag ako ay nagtapat ng pag-ibig sa irog ko
At kung akoy magkapalaf, sa matamis niyang oo
Kahulugang akoy mahal, hindi siya mabibigo
Isusukli koy ligayang hindi layong mapagtanto!
HINDI DAPAT
Di ko na kayang mapigil, itong aking nadarama
Akoy inaalibadbaran, sa tugon po ni JULIETA
Hindi dapat na magtapat, ng pagsinta ang dalaga
Sa lalaking napusuan, hindi pwede, Ano ka ba?
DAPAT
Akoy kabaro mong dilag, may laking paniwala
Karapatan kong maghayag, ng pag-ibig sa sinasamba!
HINDI DAPAT
Ang landasin sa pagsinta, sa lugar ay itatama
Ang magtapat ng pag-ibig, ang babae po ay lisya!
DAPAT
Mabuburo ang byuti ko, kung iyay di magagawa!
HINDI DAPAT
Kaysa magdusa sa hiya, mainam pang akoy mabilasa!
DAPAT
Iyan ang iyong paniwala!
HINDI DAPAT
Tukoy ko ang malit tama!
LAKANDIWA
Oras na para umeksena, upang kayoy awatin
Magpahinga muna kayo at ang uloy palamigin
Muli po sa balana, masuyo kong hinihiling
Palakpakan ang dalawang naglaban ng buong giting!
Simulan nating limiin, ang matwid ng bawat isa
Sa hinayag na katwiran, ng makatang nagkahidwa
Ang paksa pong tinalakay, pahabol kong paala-ala
Itoy usaping-pambabae, MARIA CLARA man o
MADONNA
Ibig kong tukuyin makaluma man o moderna.
Uulitin ko ang paksa, ng dalaway tinalakay
Dapat ba o hindi dapat magtapat ng pagmamahal
Ang babae sa lalaki, iyan po ang katanungan
Ang panig ng dapat, ang una kong pagbibigyan.
Ani JULIET ASENITA, ang magtapat ay dapat lang
Lalot atas daw ng puso, ang dito poy umiiral
Wala anyang masasangkot, sa gagawing sapalaran
Kundi na rin ang maghangad, sa sariling karapatan.
Mas mahapding madarama, ang mabigong di sinubok
Kaysa anya sa magtapat, na nasawi sa iniirog
Lahat daw ay magagawa, kung puso ang nanghimasok
Paano kung papalarin, ligaya daw anyay lubos.
Sa pagtutol ni AMOR, anya itoy malaking kapintasan
Sa dalagang Pilipina, MARIA CLARA ng Silangan
Garapal daw tukuyin,bilasa ang pagmamahal
Kung ang isang Evay liligaw, sa napupusuang Adan.
Di kalian man masasabing ang mali ay maging tama
 Pagkat anyay karangalan, ang ditoy nakataya
Mapait daw ang pag-ibig, panunumbat nakataya
Kung lalaki ay pinikot, tugon nitong isang Eva.

Bibigyan ko ngayon ng linaw, itong aking panig

Tayo ay may kanya-kanyang karapatan sa pag-ibig
Mapwera lang kung sa dahas, daanin ang iyong nais
Itpy sadyang matutukoy, kalaswaanwalang tamis.

Walang batas na nagsasabing, kasalanan ang magtapat

Ng pagsinta ang babae, sa lalaking pinangarap
Nandoon man ang kapintasan ay sarili ang hinamak
Hindi dapat siyang hadlangan, lalot legal na ang edad.

Sa hatol kong igagawad, huwag mamuhi kabayan

Bilang inyong Lakandiwa, desisyon ko ay igalang
Sa timbangan ng katwiran, tabla po ang naging laban
Si JULIETA at AMOR po, silay ating palakpakan!
 BATA AT PAMALO
DAPAT BA O HINDI DAPAT NA PALUIN ANG BATA?
Mula sa panulat ni:
BERT CABUAL
Balagtasang Itinanghal sa Pagdiriwang ng Buwan ng
Wika
sa Bulwagan ng Centre For Filipinos sa London, UK.
Mga nagsiganap sa Balagtasan:
Dapat: Estela Vasquez-Nalden
Hindi Dapat: Fely Corcochea
Lakandiwa: Bert Cabual
LAKANDIWA
Magandang gabi po, bati kong magiliw
sa nangatitipon ngayong panauhin
Paksa: Na ang batang minamahal natiy
dapat ba o hindi dapat na paluin?
Katanungan itong nais bigyang-linaw,
kaya ngayong gabi ay may Balagtasan;
ang mga makatang ditoy napipisan,
sa ngalang pagtulay inaanyayahan.
HINDI DAPAT (Panawagan)
Paanyaya ninyo, bunying lakandiwa,
ay tinutugon ko nang bukal sa diwa;
nais kong ihayag at ipaunawang
akoy tumututol paluin ang bata.
DAPAT (Panawagan)
Aming Lakandiwang kapita-pitagan,
sumasagot akong handa sa tulaan;
ang batang suwail sa mga magulang,
dapat na paluit nang maging magalang.
LAKANDIWA
Mga manunulang kawal ni Balagtas,
ang paanyaya koy inyong tinatanggap;
yamang sa pagtulay gustong magpasiklab,
kaya sa tanghalay halinat bumigkas.
(Lalapit sa tanghalan ang magtatalong mga makata.)
HINDI DAPAT (Pagpupugay)
Ako ay si Fely, mga kababayan,
tubo sa Banaba, San Mateo, Rizal;
bagaman at dukha ang mga magulang,
hataw ng pamaloy di ko naranasan.
DAPAT (Pagpupugay)
Kung tawagin nila akoy si Estela,
Taga-nayong-Arab ng Pidigan, Abra;
minulan kong angkan ay nakikilala,
dahil sa pamalo na pandisiplina.
LAKANDIWA
Binibiro tayo ng Inang tadhana
na ang magtataloy kapuwa diwata;
mga paralumang ganday pambihira,
ngunit may kampilan sa isipat diwa.
Kayat dalwang panig ang magtatagisan
sa napapanahon nating Balagtasan;
magulang at anak ditong napipisan,
magsigising kayot pulutin ang aral.
Sa naritong madlay unang ihahatid,
panig ng Di-Dapat na ngayoy titindig;
Fely, tulain mo ang iyong matuwid
na sa batay subyang ang palong malupit;
(ang hiling ko naman madlang nakikinig,
palakpakan ninyong sa kabay pamatid.)
HINDI DAPAT (Unang Tindig)
Ayaw kong ang batay saktan at paluin,
iyang pamamaloy tinik sa damdamin;
batang sinasaktay nagmamatampuhin,
nagiging rebeldet mahinanakitin.
Hangad kong ang batay lumaking magalang
sa mga kapatid at mga magulang;
sa halip paluiy ating pangaralan
ng gawang mabutit kagandahang-asal.
Latay ng pamalo ay bakas ng galit
na ibinubungay lumbay at panangis;
marahas na palo ay hampas ng langit
sa musmos na puso at mura pang isip.
Hangal na magulang ang di mahahabag
sa giliw na bunsong luhay pumapatak;
kung sa isang sabiy di sumunod agad,
yakapin ang bunsot akayin sa sipag.
Sa aking palagay ay hindi pamalo
ang makagagaling sa paslit na puso;
kinakailangay lambing at pagsamo
na di magbabawang dakilang pagsuyo.
Katotong Estela, hiling koy baguhin
ang panukala mong ang batay paluin;
pamaloy itapon, at ating isiping
pag-ibig sa anak ang tanging pansupil.
LAKANDIWA
Unang pagkatindig ni Fely ng Rizal,
ibig nang gipitin ang kanyang kalaban;
 ngunit si Estelay aking nalalamang
hagkis ng katalo ay kayang ilagan.
Kaya sa pagtindig, Estelay tugtugin,
nota ng tula mong may gandat taginting;
kudyaping antigoy iyong kalabitin,
sa Dapat Mamaloy lagutin ang bagting;
(madlang manonood, ang akin pong hiling
ay palakpak ninyong sa pusoy pang-aliw.)
DAPAT (Unang Tindig)
Ang panig koy akin munang lilinawing
di lahat ng bata ay dapat paluin;
sa ulirang batat tubong masunurin,
ang paloy taliwas sa usapan natin.
Biyaya at lugod sa isang tahanan
ang masuyong anak sa mga magulang;
tila anghel silang mapananaligan
sa magandang kilos at pamimitagan.
Dapat ang pamalo sa batang suwail
at ayaw makinig sa sabing magaling;
kung sa pagsigaw mo ay sumisigaw rin,
kunin ang latigot iyong hagupitin.
Magulang sa mundoy may pananagutang
ituwid ang anak sa buktot na asal;
ang hindi makuha sa santong dasalan
ay dapat kuhanin sa santong paspasan.
Tamad kang magulang at wala kang buto
kung di mo mahubog ang mga anak mo;
isang kahihiyat batik ay sa iyo
ng anak mong lisyang pasanin ng mundo!
Katalo, palad mong dapat ikagalak,
kung sa iyong angkay walang naging liyas;
kung kapalaran mong may sutil na anak,
hahambalusin mo ng palong malakas
LAKANDIWA
Pipigilin ko po munang mamagitan,
nang di maabala ang pagsasagutan;
akong lakandiway papagitna lamang
kung talagang akoy kinakailangan.
Ngayoy ikaw Fely ang muling bibigkas
ng katuwiran mong pamaloy di tumpak;
palo ni Estelay pag di mo nasalag
ay masasawi kat talunang lalabas;
(pagtindig ng ating makatang marilag,
salubunging muli ninyo ng palakpak.)
HINDI DAPAT (Ikalawang tindig)
Nagturing ang aking bunying kamakata,
nang ang panig niyay ating maunawa;
dapat daw paluiy suwail na bata,
kawawa nay lalong gagawing kawawa!
Mag-isip ka muna kung ang batay pilyo,
bago mo lapatan ng iyong latigo;
kapag kaharap kay maamong kordero,
dapwat maghuhudas pagkatalikod mo.
Kung sa angkan namin ay may mga anak
na kung sa balatong ay masamang liyas;
silay parang tupang naligaw ng landas
na dapat hanapin ng matang may habag.
At sa paghahanap kung matatagpuan,
silay yayakaping buong pagmamahal;
nangangako kaming silay di sasaktan
ng pamalong lagim ang kahihinatnan.
Ang pananagutay taglay na parati
ng mga magulang sa anak na kasi;
ngunit patawarit ayaw kong sumali
sa santong paspasang iyong sinasabi.
Matanong nga kita, Estelang katoto,
kung ang anak mo bay mapabasagulo
gugulpihin mo bat ikakalaboso,
kung may katarungat siyay may prinsipyo.
DAPAT (Ikalawang Tindig)
Kung sa basag-ulo, bunso koy masangkot
ang puno at duloy titingnan kong lubos;
kung ang katarungay kanyang sinusunod,
parurusahan ko ang dapat managot.
Sa himig ng iyong mga paghahayag,
ang tinuturol moy alibughang anak;
nang maglayas siyat maligaw ng landas,
matapos magsisi, ang amay nagalak.
Nawalay na tupay mahal din ng pastol,
parabulang batid natin hanggang ngayon;
ang kawan sa mundo ng bagong panahon,
sa tulong ng tungkod ay itinataboy.
Hampas ng tadhanang masakit matanggap,
kung kaurali mo ay palalong anak;
sa pagpapalayaw ay nag-asal tunggak,
likong pagmamahal, ayon kay Balagtas.
Kung nangangaral ka sa anak mong tuso,
aral moy ubos na . ayaw pang magbago;
kung di natatakot sa iyong latigo,
baka mo ibili ng BMW!
HINDI DAPAT
Ang BMW hindi kailangan,
ang makabubutiy pag-ibig na tunay;
luma mong pamaloy iyong kalimutan,
nang ang iyong bunsoy maging kaibigan.
Kung walang pamaloy wala nang luluha
na ipagsisimpi ng musmos na diwa;
sa ating panahoy daming mga bata,
dahil sa pamalo, napapariwara.
DAPAT
Napapariwara? Hindi mo ba batid,
ang laki sa layaw ay may samang hatid;
sa drogat sa alak daming nabubulid,
 dalagitang anak mamalayay buntis.
Kawawang magulang ng batang naligaw,
likong pagkahabag sa bunsong minahal;
pagkapariwara sa gawang mahalay
ay isinisisi sa mga magulang.
HINDI DAPAT
Ang mga magulang ay sinisisi nga
sa maling paraan ng pag-aaruga;
dahil sa pamalo ang batay tulala,
at sa dakong huliy naging alibugha.
DAPAT
Naging alibugha nang dahil sa layaw,
sa kapuwa tao ay walang pitagan;
hindi pinapansin ang tatay at nanay,
labis na kalingat sa latigoy kulang.
HINDI DAPAT
Sa latigoy kulang, pagkat ang latigo
ay wala nang bisa sa panahong ito;
DAPAT
sa panahong itong taoy bagamundo
ay di papansinin ang kabaitan mo.
HINDI DAPAT
Sa kabaitan koy bubuti ang anak,
DAPAT
bubuti kung siyay takot sa panghampas;
HINDI DAPAT
panghampas ay lagim na nakasisindak
DAPAT
sindak sa palo koy aral na matatag.
LAKANDIWA
Mga binibini, hintay muna kayo,
nagsa-asot pusa itong pagtatalo;
sa kahinahunay kung di matutoto
ay baka umandar ang yantok-Mindoro.
Habang tumatagal, tila nag-iinit
itong Balagtasang tagisan ng isip;
Fely, ito ngayon ang huli mong tindig,
tula moy itodo sa pagmamatuwid;
(upang sa pagtulay ganahat lumawig,
palakpakan, bayan, ang ipaulinig.)
HINDI DAPAT (Ikatlot huling tindig)
Naririto akong napauunawa
sa mga magulang ng kawawang bata;
salbahe mang bunsoy di dapat lumuha
nang dahil sa palong hagkis ng tadhana.
Mga anak natiy ayaw kong sumunod
sa atin, sapagkat sa pamaloy takot;
ibig koy paggalang na tapat sa loob
na katahimikan ang inihahandog.
Sa isang mag-anak kung may palot sigaw
ay di maghahari ang kapayapaan;
ang batang lumaki sa latigot suklam,
nagiging balakid sa katiwasayan.
Sa pamamahalay hindi ko rin gusto
ang pamamaraang may poot at gulo;
hataw ng pamalo sa batay ayaw ko,
mistulang diktador at emperyalismo!
At sa pamayanay aking hinihiling
na sa pagdarasal ang bata palakhin;
hindi sa pamalong parusang matalim
at tinik sa pusong sakdal hirap bathin.
Mga panauhin, aking pakiusap,
limiing mabuti ang panig kong hawak;
wala sa pamalo ang magandang bukas,
nasasa pag-ibig na walang pagkupas.
LAKANDIWA
Tumalon sa pugad ang inahing manok,
tila nangangantyaw matapos mangitlog;
salatin, Estela, ang pakpak mong soot,
ang huli mong putak ay iyong ihandog;
(sa kanyang pagputak upang di mangatog
palakpakang muli ang ating isoob.)
DAPAT (Ikatlot huling tindig)
Mga kababayan, minsan pang limiing
ang mabuting batay di dapat paluin;
sapagkat ang bata ay alay sa atin
ng Dakilang Diyos upang kalingain.
Hindi ko rin hangad na magdalang-galit
sa balighong anak at halang na isip;
sa pamamatnubay, matapat kong nais,
ang bukas ng bunsoy may ngingiting langit.
Ang batay paslit pa at ang niloloob
sa tama at maliy di gaanong talos;
kung di aakayit gagabayang lubos,
maliligaw siyang sa bait ay kapos.
Subalit may batang may sariling tigas
na sa maling gawa ay nagmamataas;
kung sa panunuyoy hindi maitumpak,
lunas ay pamalong may aral na tatak.
Iyang pamamaloy huwag lalahukan
 ng maling simbuyo ng galit at suklam;
bata may masaling ng bigat ng kamay,
pamatnubay itot di kaparusahan.

Sa mga magulang ay paalaala,

supilin ang anak nang tamat mabunga;
lapastangang batay bigyang-disiplina
sa ating pamalong panturot pag-asa!

LAKANDIWA

Kapos ang isip kot umid yaring dila

sa pangangatwiran ng dalwang makata;
tilamsik ng isip at kislap ng diway
mahirap arukit hindi ko mahaka.

Kayong nalilimpiy hihingan kong tulong

ng palakpak ninyo sa gawang-paghatol;
itong aking kamay kung saan ipatong,
pumalakpak lamang ang sumasang-ayon.

(Itatapat ng Lakandiwa ang kamay sa ulo

ng bawat makatang nagtunggali. Inaasahang
susuobin sila ng masigabong palakpakan.)

LAKANDIWA

Aling palakpakan ang lalong matunog,

sinong nagtagumpay na makatang bantog?
anuman ang ngayoy inyong niloloob,
pagdating ng bahay, lubusin ang sagot.

Maraming salamat bayang nakikinig

sa mga sandaling tayoy nagkaniig;
mga kataga kong gayak nang umalis,
payagang sa Wikang Sariliy magtindig!