DEPREM BLGELERDE YAPILACAK

BALAR HAKKIDA YETMELK

Yayn tarihi: 06.03.2007, Resmi Gazete o.:26454

Deiiklik : 03.05.2007, Resmi Gazete o.:26511
 EK

DEPREM BLGELERDE YAPILACAK BALAR

HAKKIDA ESASLAR

BLM 1 GEEL HKMLER

1.1. KAPSAM

1.1.1 Bu Ynetmelik hkmleri, deprem blgelerinde yeni yaplacak binalar ile daha
nce yaplm mevcut binalara uygulanr.

1.1.2 Kullanm amac ve/veya tayc sistemi deitirilecek, deprem ncesi veya
sonrasnda performans deerlendirilecek ve glendirilecek olan mevcut binalar iin
uygulanacak hkmler Blm 7de verilmitir.

1.1.3 Bu Ynetmelik hkmleri, betonarme (yerinde dklm ve ngerilmeli veya

ngerilmesiz prefabrike), elik ve yma binalar ile bina tr yaplar iin geerlidir.

1.1.4 Ahap bina ve bina tr yaplara uygulanacak minimum koul ve kurallar, ilgili
ynetmelik hkmleri yrrle konuluncaya dek, Bayndrlk ve skan Bakanl
tarafndan saptanacak ve projeleri bu esaslara gre dzenlenecektir.

1.1.5 Binalar ve bina tr yaplar dnda, tasarmnn bu ynetmelik hkmlerine

gre yaplmasna izin verilen bina tr olmayan dier yaplar, Blm 2de, 2.12 ile
tanmlanan yaplarla snrldr. Bu balamda; kprler, barajlar, ky ve liman yaplar,
tneller, boru hatlar, enerji nakil hatlar, nkleer santrallar, doal gaz depolama tesisleri
gibi yaplar, tamam yer altnda bulunan yaplar ve binalardan farkl hesap ve gvenlik
esaslarna gre projelendirilen dier yaplar bu Ynetmeliin kapsam dndadr.

1.1.6 Bina tayc sistemini deprem hareketinden yaltmak amac ile, bina tayc
sistemi ile temelleri arasnda zel sistem ve gerelerle donatlan veya dier aktif ve
pasif kontrol sistemlerini ieren binalar, bu Ynetmeliin kapsam dndadr.

1.1.7 Bu Ynetmeliin kapsam dndaki yaplara uygulanacak koul ve kurallar,

kendi zel ynetmelikleri yaplncaya dek, ilgili Bakanlklar tarafndan ada
uluslararas standartlar gznnde tutularak saptanacak ve projeleri bu esaslara gre
dzenlenecektir.

1.2. GEEL LKELER

1.2.1 Bu Ynetmelie gre yeni yaplacak binalarn depreme dayankl tasarmnn

ana ilkesi; hafif iddetteki depremlerde binalardaki yapsal ve yapsal olmayan sistem
elemanlarnn herhangi bir hasar grmemesi, orta iddetteki depremlerde yapsal ve
yapsal olmayan elemanlarda oluabilecek hasarn snrl ve onarlabilir dzeyde
kalmas, iddetli depremlerde ise can gvenliinin salanmas amac ile kalc yapsal
hasar oluumunun snrlanmasdr. Mevcut binalarn deerlendirmesi ve
glendirilmesinde esas alnan performans kriterleri Blm 7de tanmlanmtr.

1
1.2.2 Bu Ynetmelie gre yeni binalarn tasarmnda esas alnacak tasarm depremi,
1.2.1de tanmlanan iddetli depreme kar gelmektedir. Blm 2, Tablo 2.3te
tanmlanan Bina nem Katsays I = 1 olan binalar iin, tasarm depreminin 50 yllk
bir sre iinde alma olasl %10dur. Farkl alma olaslkl depremler, mevcut
binalarn deerlendirmesi ve glendirilmesinde gznne alnmak zere Blm 7de
tanmlanmtr.

1.2.3 Bu Ynetmelikte belirtilen deprem blgeleri, Bayndrlk ve skan Bakanlnca

hazrlanan ve 18/04/1996 tarihli ve 96/8109 sayl Bakanlar Kurulu karar ile yrrle
konulan Trkiye Deprem Blgeleri Haritasndaki birinci, ikinci, nc ve drdnc
derece deprem blgeleridir.

1.2.4 Bu Ynetmelie gre deprem blgelerinde yaplacak binalar, malzeme ve iilik

koullar bakmndan Trk Standartlarna ve Bayndrlk ve skan Bakanl Genel
Teknik artnamesi kurallarna uygun olacaktr.

2
BLM 2 - DEPREME DAYAIKLI BALAR  HESAP KURALLARI

2.0. SMGELER

A(T) = Spektral vme Katsays

Ao = Etkin Yer vmesi Katsays
Ba = Tayc sistem elemannn a asal ekseni dorultusunda tasarma esas i
kuvvet bykl
Bax = Tayc sistem elemannn a asal ekseni dorultusunda, x dorultusundaki
depremden oluan i kuvvet bykl
Bay = Tayc sistem elemannn a asal ekseni dorultusunda, xe dik y
dorultusundaki depremden oluan i kuvvet bykl
Bb = Tayc sistem elemannn b asal ekseni dorultusunda tasarma esas i
kuvvet bykl
Bbx = Tayc sistem elemannn b asal ekseni dorultusunda, x dorultusundaki
depremden oluan i kuvvet bykl
Bby = Tayc sistem elemannn b asal ekseni dorultusunda, xe dik y
dorultusundaki depremden oluan i kuvvet bykl
BB = Mod Birletirme Ynteminde mod katklarnn birletirilmesi ile bulunan
herhangi bir byklk
BD = BB byklne ait bytlm deer
Di = Edeer Deprem Yk Ynteminde burulma dzensizlii olan binalar iin
iinci katta %5 ek dmerkezlie uygulanan bytme katsays
dfi = Binann iinci katnda Ffi fiktif yklerine gre hesaplanan yerdeitirme
di = Binann iinci katnda azaltlm deprem yklerine gre hesaplanan
yerdeitirme
Ffi = Birinci doal titreim periyodunun hesabnda iinci kata etkiyen fiktif yk
Fi = Edeer Deprem Yk Ynteminde iinci kata etkiyen edeer deprem yk
fe = Yapsal kntnn, mimari elemann, mekanik ve elektrik donanmn arlk
merkezine etkiyen edeer deprem yk
g = Yerekimi ivmesi (9.81 m/s2)
gi = Binann iinci katndaki toplam sabit yk
Hi = Binann iinci katnn temel stnden itibaren llen ykseklii (Bodrum
katlarnda rijit evre perdelerinin bulunduu binalarda iinci katn zemin kat
demesi stnden itibaren llen ykseklii)
HN = Binann temel stnden itibaren llen toplam ykseklii (Bodrum
katlarnda rijit evre perdelerinin bulunduu binalarda zemin kat demesi
stnden itibaren llen toplam ykseklik)
Hw = Temel stnden veya zemin kat demesinden itibaren llen toplam perde
ykseklii
hi = Binann iinci katnn kat ykseklii
I = Bina nem Katsays
w = Perdenin veya ba kirili perde parasnn plandaki uzunluu
Mn = ninci doal titreim moduna ait modal ktle
Mxn = Gznne alnan x deprem dorultusunda binann ninci doal titreim
modundaki etkin ktle
Myn = Gznne alnan y deprem dorultusunda binann ninci doal titreim
modundaki etkin ktle
mi = Binann iinci katnn ktlesi (mi = wi / g)
mi = Kat demelerinin rijit diyafram olarak almas durumunda, binann iinci
katnn kaydrlmam ktle merkezinden geen dey eksene gre ktle
eylemsizlik momenti
 = Binann temel stnden itibaren toplam kat says (Bodrum katlarnda rijit
evre perdelerinin bulunduu binalarda zemin kat demesi stnden itibaren

3
 toplam kat says)
n = Hareketli Yk Katlm Katsays
qi = Binann iinci katndaki toplam hareketli yk
R = Tayc Sistem Davran Katsays
Ralt,Rst= Kolonlar stten mafsall tek katl erevelerin, yerinde dkme betonarme,
prefabrike veya elik binalarn en st (at) kat olarak kullanlmas
durumunda, sras ile, alttaki katlar ve en st kat iin tanmlanan R katsaylar
RN = Tablo 2.5te deprem yklerinin tamamnn sneklik dzeyi normal ereveler
tarafndan tand durum iin tanmlanan Tayc Sistem Davran Katsays
RYP = Tablo 2.5te deprem yklerinin tamamnn sneklik dzeyi yksek perdeler
tarafndan tand durum iin tanmlanan Tayc Sistem Davran Katsays
Ra(T) = Deprem Yk Azaltma Katsays
S(T) = Spektrum Katsays
Sae(T) = Elastik spektral ivme [m /s2]
SaR(Tr) = rinci doal titreim modu iin azaltlm spektral ivme [m /s2]
T = Bina doal titreim periyodu [s]
T1 = Binann birinci doal titreim periyodu [s]
TA ,TB = Spektrum Karakteristik Periyotlar [s]
Tm , Tn = Binann minci ve ninci doal titreim periyotlar [s]
Vi = Gznne alnan deprem dorultusunda binann iinci katna etki eden kat
kesme kuvveti
Vt = Edeer Deprem Yk Ynteminde gznne alnan deprem dorultusunda
binaya etkiyen toplam edeer deprem yk (taban kesme kuvveti)
VtB = Mod Birletirme Ynteminde, gznne alnan deprem dorultusunda
modlara ait katklarn birletirilmesi ile bulunan bina toplam deprem yk
(taban kesme kuvveti)
W = Binann, hareketli yk katlm katsays kullanlarak bulunan toplam arl
we = Yapsal kntnn, mimari elemann, mekanik veya elektrik donanmn arl
wi = Binann iinci katnn, hareketli yk katlm katsays kullanlarak hesaplanan
arl
Y = Mod Birletirme Ynteminde hesaba katlan yeterli doal titreim modu
says
= Deprem derzi boluklarnn hesabnda kullanlan katsay
S = Sneklik dzeyi yksek perdelerin tabannda elde edilen kesme kuvvetleri
toplamnn, binann tm iin tabanda meydana gelen toplam kesme
kuvvetine oran
= Mod Birletirme Yntemi ile hesaplanan byklklerin alt snrlarnn
belirlenmesi iin kullanlan katsay
i = Binann iinci katndaki azaltlm greli kat telemesi
(i)ort = Binann iinci katndaki ortalama azaltlm greli kat telemesi
FN = Binann Ninci katna (tepesine) etkiyen ek edeer deprem yk
i = Binann iinci katndaki etkin greli kat telemesi
(i)max = Binann iinci katndaki maksimum etkin greli kat telemesi
bi = iinci katta tanmlanan Burulma Dzensizlii Katsays
ci = iinci katta tanmlanan Dayanm Dzensizlii Katsays
ki = iinci katta tanmlanan Rijitlik Dzensizlii Katsays
xin = Kat demelerinin rijit diyafram olarak alt binalarda, ninci mod eklinin
iinci katta x ekseni dorultusundaki yatay bileeni
yin = Kat demelerinin rijit diyafram olarak alt binalarda, ninci mod eklinin
iinci katta y ekseni dorultusundaki yatay bileeni
in = Kat demelerinin rijit diyafram olarak alt binalarda, ninci mod eklinin
iinci katta dey eksen etrafndaki dnme bileeni
i = iinci katta tanmlanan kinci Mertebe Gsterge Deeri

4
2.1. KAPSAM

2.1.1 1.2.3de tanmlanan deprem blgelerinde yeni yaplacak tm yerinde dkme ve

prefabrike betonarme binalar ile elik binalar ve bina tr yaplarn depreme dayankl
olarak hesaplanmasnda esas alnacak deprem ykleri ve uygulanacak hesap kurallar bu
blmde tanmlanmtr. Yma binalara ilikin kurallar ise Blm 5de verilmitir.

2.1.2 Bina temellerinin ve zemin dayanma (istinat) yaplarnn hesabna ilikin

kurallar Blm 6da verilmitir.

2.1.3 Bina trnde olmayan, ancak bu blmde verilen kurallara gre hesaplanmasna
izin verilen yaplar, 2.12de belirtilenlerle snrldr.

2.1.4 Mevcut binalarn deprem performanslarnn deerlendirilmesi ve glendirilmesi

iin uygulanacak hesap kurallar Blm 7de verilmitir.

2.2. GEEL LKE VE KURALLAR

2.2.1. Bina Tayc Sistemlerine likin Genel lkeler

2.2.1.1 Bir btn olarak deprem yklerini tayan bina tayc sisteminde ve ayn
zamanda tayc sistemi oluturan elemanlarn her birinde, deprem yklerinin temel
zeminine kadar srekli bir ekilde ve gvenli olarak aktarlmasn salayacak yeterlikte
rijitlik, kararllk ve dayanm bulunmaldr.

2.2.1.2 Deme sistemleri, deprem kuvvetlerinin tayc sistem elemanlar arasnda

gvenle aktarlmasn salayacak dzeyde rijitlik ve dayanma sahip olmaldr. Yeterli
olmayan durumlarda, demelerde uygun aktarma elemanlar dzenlenmelidir.

2.2.1.3 Binaya aktarlan deprem enerjisinin nemli bir blmnn tayc sistemin
snek davran ile tketilmesi iin, bu Ynetmelikte Blm 3 ve Blm 4de belirtilen
snek tasarm ilkelerine titizlikle uyulmaldr.

2.2.1.4 2.3.1de tanmlanan dzensiz binalarn tasarmndan ve yapmndan

kanlmaldr. Tayc sistem planda simetrik veya simetrie yakn dzenlenmeli ve
Tablo 2.1de A1 bal ile tanmlanan burulma dzensizliine olabildiince yer
verilmemelidir. Bu balamda, perde vb rijit tayc sistem elemanlarnn binann
burulma rijitliini arttracak biimde yerletirilmesine zen gsterilmelidir. Dey
dorultuda ise zellikle Tablo 2.1de B1 ve B2 balklar ile tanmlanan ve herhangi bir
katta zayf kat veya yumuak kat durumu oluturan dzensizliklerden kanlmaldr.

2.2.1.5 Blm 6, Tablo 6.1de tanmlanan (C) ve (D) gruplarna giren zeminlere
oturan kolon ve zellikle perde temellerindeki dnmelerin tayc sistem hesabna
etkileri, uygun idealletirme yntemleri ile gznne alnmaldr.

2.2.2. Deprem Yklerine likin Genel Kurallar

2.2.2.1 Binalara etkiyen deprem yklerinin belirlenmesi iin, bu blmde aksi

belirtilmedike, 2.4te tanmlanan Spektral vme Katsays ve 2.5te tanmlanan Deprem
Yk Azaltma Katsays esas alnacaktr.

5
2.2.2.2 Bu Ynetmelikte aksi belirtilmedike, deprem yklerinin sadece yatay
dzlemde ve birbirine dik iki eksen dorultusunda etkidikleri varsaylacaktr. Gznne
alnan dorultulardaki depremlerin ortak etkisine ilikin hkmler 2.7.5te verilmitir.

2.2.2.3 Deprem ykleri ile dier yklerin ortak etkisi altnda binann tayc sistem
elemanlarnda oluacak tasarm i kuvvetlerinin tama gc ilkesine gre hesabnda
kullanlacak yk katsaylar, bu Ynetmelikte aksi belirtilmedike, ilgili yap
ynetmeliklerinden alnacaktr.

2.2.2.4 Deprem ykleri ile rzgar yklerinin binaya ayn zamanda etkimedii
varsaylacak ve her bir yap elemannn boyutlandrlmasnda, deprem ya da rzgar
etkisi iin hesaplanan byklklerin elverisiz olan gznne alnacaktr. Ancak,
rzgardan oluan byklklerin daha elverisiz olmas durumunda bile; elemanlarn
boyutlandrlmas, detaylandrlmas ve birleim noktalarnn dzenlenmesinde, bu
Ynetmelikte belirtilen koullara uyulmas zorunludur.

2.3. DZESZ BALAR

2.3.1. Dzensiz Binalarn Tanm

Depreme kar davranlarndaki olumsuzluklar nedeni ile tasarmndan ve yapmndan

kanlmas gereken dzensiz binalarn tanmlanmas ile ilgili olarak, planda ve dey
dorultuda dzensizlik meydana getiren durumlar Tablo 2.1de, bunlarla ilgili koullar
ise 2.3.2de verilmitir.

2.3.2. Dzensiz Binalara likin Koullar

Tablo 2.1de tanmlanan dzensizlik durumlarna ilikin koullar aada belirtilmitir:

2.3.2.1 A1 ve B2 tr dzensizlikler, 2.6da belirtildii zere, deprem hesap

ynteminin seiminde etken olan dzensizliklerdir.

2.3.2.2 A2 ve A3 tr dzensizliklerin bulunduu binalarda, birinci ve ikinci derece

deprem blgelerinde, kat demelerinin kendi dzlemleri iinde deprem kuvvetlerini
dey tayc sistem elemanlar arasnda gvenle aktarabildii hesapla dorulanacaktr.

2.3.2.3 B1 tr dzensizliinin bulunduu binalarda, gznne alnan iinci kattaki

dolgu duvar alanlarnn toplam bir st kattakine gre fazla ise, cinin hesabnda dolgu
duvarlar gznne alnmayacaktr. 0.60 (ci)min < 0.80 aralnda Tablo 2.5te verilen
tayc sistem davran katsays, 1.25 (ci)min deeri ile arplarak her iki deprem
dorultusunda da binann tmne uygulanacaktr. Ancak hibir zaman ci < 0.60
olmayacaktr. Aksi durumda, zayf katn dayanm ve rijitlii arttrlarak deprem hesab
tekrarlanacaktr.

2.3.2.4 B3 tr dzensizliin bulunduu binalara ilikin koullar, btn deprem

blgelerinde uygulanmak zere, aada belirtilmitir:

(a) Kolonlarn binann herhangi bir katnda konsol kirilerin veya alttaki kolonlarda
oluturulan guselerin stne veya ucuna oturtulmasna hibir zaman izin verilmez.

6
 TABLO 2.1 DZESZ BALAR
lgili
A PLADA DZESZLK DURUMLARI
Maddeler
A1 Burulma Dzensizlii :
Birbirine dik iki deprem dorultusunun herhangi biri iin,
herhangi bir katta en byk greli kat telemesinin o katta ayn
dorultudaki ortalama greli telemeye orann ifade eden
Burulma Dzensizlii Katsays bi nin 1.2den byk olmas 2.3.2.1
durumu (ekil 2.1). [bi = (i)max / (i)ort > 1.2]
Greli kat telemelerinin hesab, %5 ek dmerkezlik etkileri de
gznne alnarak, 2.7ye gre yaplacaktr.
A2 Deme Sreksizlikleri :
Herhangi bir kattaki demede (ekil 2.2);
I Merdiven ve asansr boluklar dahil, boluk alanlar
toplamnn kat brt alannn 1/3nden fazla olmas durumu,
II Deprem yklerinin dey tayc sistem elemanlarna gvenle 2.3.2.2
aktarlabilmesini gletiren yerel deme boluklarnn
bulunmas durumu,
III Demenin dzlem ii rijitlik ve dayanmnda ani
azalmalarn olmas durumu
A3 Planda kntlar Bulunmas :
Bina kat planlarnda knt yapan ksmlarn birbirine dik iki
dorultudaki boyutlarnn her ikisinin de, binann o katnn ayn 2.3.2.2
dorultulardaki toplam plan boyutlarnn %20'sinden daha byk
olmas durumu (ekil 2.3).
lgili
B DEY DORULTUDA DZESZLK DURUMLARI
Maddeler
B1 Komu Katlar Aras Dayanm Dzensizlii (Zayf Kat) :
Betonarme binalarda, birbirine dik iki deprem dorultusunun
herhangi birinde, herhangi bir kattaki etkili kesme alannn, bir
st kattaki etkili kesme alanna oran olarak tanmlanan
Dayanm Dzensizlii Katsays cinin 0.80den kk olmas 2.3.2.3
durumu. [ci = (Ae)i / (Ae)i+1 < 0.80]
Herhangi bir katta etkili kesme alannn tanm:
Ae = Aw + Ag + 0.15 Ak (Simgeler iin Bkz. 3.0)
B2 Komu Katlar Aras Rijitlik Dzensizlii (Yumuak Kat) :
Birbirine dik iki deprem dorultusunun herhangi biri iin,
herhangi bir iinci kattaki ortalama greli kat telemesi orannn
bir st veya bir alt kattaki ortalama greli kat telemesi oranna
blnmesi ile tanmlanan Rijitlik Dzensizlii Katsays ki nin 2.3.2.1
2.0den fazla olmas durumu. [ki = (i /hi)ort / (i+1 /hi+1)ort > 2.0
veya ki = (i /hi)ort / (i1/hi1)ort > 2.0]
Greli kat telemelerinin hesab, %5 ek dmerkezlik etkileri de
gznne alnarak 2.7ye gre yaplacaktr.
B3 Tayc Sistemin Dey Elemanlarnn Sreksizlii :
Tayc sistemin dey elemanlarnn (kolon veya perdelerin) baz
katlarda kaldrlarak kirilerin veya guseli kolonlarn stne veya 2.3.2.4
ucuna oturtulmas, ya da st kattaki perdelerin altta kolonlara
oturtulmas durumu (ekil 2.4).

7
 (i)max
(i)min

i +1 inci kat
demesi

Deprem i inci kat

dorultusu demesi

Demelerin kendi dzlemleri iinde rijit diyafram olarak almalar durumunda

(i)ort = 1/2 [(i)max + (i)min]
Burulma dzensizlii katsays :
bi = (i)max / (i)ort

Burulma dzensizlii durumu : bi > 1.2

ekil 2.1

Ab Ab1 Ab2

Ab = Ab1 + Ab2
A2 tr dzensizlik durumu I
Ab / A > 1/3
Ab : Boluk alanlar toplam
A : Brt kat alan

A A

A2 tr dzensizlik durumu II
Kesit A-A
A2 tr dzensizlik durumu II ve III

ekil 2.2

8
 ay

Ly Ly Ly
ay ay
ay
ax ax ax ax ax

Lx Lx Lx

A3 tr dzensizlik durumu:
ax > 0.2 Lx ve ayn zamanda ay > 0.2 Ly
ekil 2.3

Bkz. 2.3.2.4 (a) Bkz. 2.3.2.4 (b)

Bkz. 2.3.2.4 (c) Bkz. 2.3.2.4 (d)

ekil 2.4

(b) Kolonun iki ucundan mesnetli bir kirie oturmas durumunda, kiriin btn
kesitlerinde ve ayrca gznne alnan deprem dorultusunda bu kiriin baland
dm noktalarna birleen dier kiri ve kolonlarn btn kesitlerinde, dey ykler ve
depremin ortak etkisinden oluan tm i kuvvet deerleri %50 orannda arttrlacaktr.

(c) st katlardaki perdenin altta kolonlara oturtulmasna hibir zaman izin verilmez.

(d) Perdelerin binann herhangi bir katnda, kendi dzlemleri iinde kirilerin stne
aklk ortasnda oturtulmasna hibir zaman izin verilmez.

9
2.4. ELASTK DEPREM YKLER TAIMLAMASI : SPEKTRAL
VME KATSAYISI

Deprem yklerinin belirlenmesi iin esas alnacak olan Spektral vme Katsays, A(T),
Denk.(2.1) ile verilmitir. %5 snm oran iin tanmlanan Elastik vme Spektrumunun
ordinat olan Elastik Spektral vme, Sae(T), Spektral vme Katsays ile yerekimi ivmesi
gnin arpmna kar gelmektedir.
A(T ) = Ao I S (T )
(2.1)
Sae (T ) = A(T ) g

2.4.1. Etkin Yer vmesi Katsays

Denk.(2.1)de yer alan Etkin Yer vmesi Katsays, Ao , Tablo 2.2de tanmlanmtr.

TABLO 2.2 ETK YER VMES KATSAYISI (Ao)

Deprem Blgesi Ao
1 0.40
2 0.30
3 0.20
4 0.10

2.4.2. Bina nem Katsays

Denk.(2.1)de yer alan Bina nem Katsays, I , Tablo 2.3te tanmlanmtr.

TABLO 2.3 BA EM KATSAYISI (I)

Binann Kullanm Amac Bina nem
veya Tr Katsays (I)
1. Deprem sonras kullanm gereken binalar ve tehlikeli madde
ieren binalar
a) Deprem sonrasnda hemen kullanlmas gerekli binalar
(Hastaneler, dispanserler, salk ocaklar, itfaiye bina ve tesisleri,
PTT ve dier haberleme tesisleri, ulam istasyonlar ve terminalleri, 1.5
enerji retim ve datm tesisleri; vilayet, kaymakamlk ve belediye
ynetim binalar, ilk yardm ve afet planlama istasyonlar)
b) Toksik, patlayc, parlayc, vb zellikleri olan maddelerin
bulunduu veya depoland binalar
2. nsanlarn uzun sreli ve youn olarak bulunduu ve deerli
eyann sakland binalar
a) Okullar, dier eitim bina ve tesisleri, yurt ve yatakhaneler, askeri 1.4
klalar, cezaevleri, vb.
b) Mzeler
3. nsanlarn ksa sreli ve youn olarak bulunduu binalar
1.2
Spor tesisleri, sinema, tiyatro ve konser salonlar, vb.
4. Dier binalar
Yukardaki tanmlara girmeyen dier binalar 1.0
(Konutlar, iyerleri, oteller, bina tr endstri yaplar, vb)

10
2.4.3. Spektrum Katsays

2.4.3.1 Denk.(2.1)de yer alan Spektrum Katsays, S(T), yerel zemin koullarna ve
bina doal periyodu Tye bal olarak Denk.(2.2) ile hesaplanacaktr (ekil 2.5).
T
S (T ) = 1 + 1.5 (0 T TA )
TA
S (T ) = 2.5 (TA < T TB ) (2.2)
0.8
T
S (T ) = 2.5 B (TB < T )
T
Denk.(2.2)deki Spektrum Karakteristik Periyotlar, TA ve TB , Blm 6da Tablo 6.2
ile tanmlanan Yerel Zemin Snflarna bal olarak Tablo 2.4te verilmitir.

TABLO 2.4 SPEKTRUM KARAKTERSTK PERYOTLARI (TA , TB)

Tablo 6.2'ye gre TA TB
Yerel Zemin Snf (saniye) (saniye)
Z1 0.10 0.30
Z2 0.15 0.40
Z3 0.15 0.60
Z4 0.20 0.90

2.4.3.2 Blm 6da 6.2.1.2 ve 6.2.1.3te belirtilen koullarn yerine getirilmemesi

durumunda, Tablo 2.4te Z4 yerel zemin snf iin tanmlanan spektrum karakteristik
periyotlar kullanlacaktr.

2.4.4. zel Tasarm vme Spektrumlar

Gerekli durumlarda elastik tasarm ivme spektrumu, yerel deprem ve zemin koullar
gznne alnarak yaplacak zel aratrmalarla da belirlenebilir. Ancak, bu ekilde
belirlenecek ivme spektrumu ordinatlarna kar gelen spektral ivme katsaylar, tm
periyotlar iin, Tablo 2.4teki ilgili karakteristik periyotlar gznne alnarak Denk.
(2.1)den bulunacak deerlerden hibir zaman daha kk olmayacaktr.

S(T)

2.5

0.8
S(T) = 2.5 (TB / T )

1.0

TA TB T

ekil 2.5

11
2.5. ELASTK DEPREM YKLER AZALTILMASI: DEPREM YK
AZALTMA KATSAYISI

Depremde tayc sistemin kendine zg dorusal elastik olmayan davrann

gznne almak zere, 2.4te verilen spektral ivme katsaysna gre bulunacak elastik
deprem ykleri, aada tanmlanan Deprem Yk Azaltma Katsaysna blnecektir.
Deprem Yk Azaltma Katsays, eitli tayc sistemler iin Tablo 2.5te tanmlanan
Tayc Sistem Davran Katsays, Rye ve doal titreim periyodu, Tye bal olarak
Denk.(2.3) ile belirlenecektir.
T
Ra (T ) = 1.5 + (R 1.5) (0 T TA )
TA (2.3)
Ra (T ) = R (TA < T )

2.5.1. Tayc Sistemlerin Sneklik Dzeylerine likin Genel Koullar

2.5.1.1 Tayc Sistem Davran Katsaylar Tablo 2.5te verilen sneklik dzeyi
yksek tayc sistemler ve sneklik dzeyi normal tayc sistemlere ilikin tanmlar
ve uyulmas gerekli koullar, betonarme binalar iin Blm 3te, elik binalar iin ise
Blm 4te verilmitir.

2.5.1.2 Tablo 2.5te sneklik dzeyi yksek olarak gznne alnacak tayc
sistemlerde, sneklik dzeyinin her iki yatay deprem dorultusunda da yksek olmas
zorunludur. Sneklik dzeyi bir deprem dorultusunda yksek veya karma, buna dik
dier deprem dorultusunda ise normal olan sistemler, her iki dorultuda da sneklik
dzeyi normal sistemler olarak saylacaktr.

2.5.1.3 Sneklik dzeyleri her iki dorultuda ayn olan veya bir dorultuda yksek,
dier dorultuda karma olan sistemlerde, farkl dorultularda birbirinden farkl R
katsaylar kullanlabilir.

2.5.1.4 Perde iermeyen kirisiz demeli betonarme sistemler ile, kolon ve kirileri
3.3, 3.4 ve 3.5te verilen koullardan herhangi birini salamayan dolgulu veya dolgusuz
dili ve kaset demeli betonarme sistemler, sneklik dzeyi normal sistemler olarak
gznne alnacaktr.

2.5.1.5 Birinci ve ikinci derece deprem blgelerinde;

(a) Aadaki (b) paragraf dnda, tayc sistemi sadece erevelerden oluan
binalarda sneklik dzeyi yksek tayc sistemlerin kullanlmas zorunludur.
(b) Tablo 2.3e gre Bina nem Katsays I = 1.2 ve I = 1.0 olan elik binalarda,
HN 16 m olmak koulu ile, sadece sneklik dzeyi normal erevelerden oluan
tayc sistemler kullanlabilir.
(c) Tablo 2.3e gre Bina nem Katsays I = 1.5 ve I = 1.4 olan tm binalarda sneklik
dzeyi yksek tayc sistemler veya 2.5.4.1de tanmlanan sneklik dzeyi bakmndan
karma tayc sistemler kullanlacaktr.

2.5.1.6 Perde iermeyen sneklik dzeyi normal tayc sistemlere, sadece nc ve

drdnc derece deprem blgelerinde, aadaki koullarla izin verilebilir:
(a) 2.5.1.4te tanmlanan betonarme binalar, HN 13 m olmak koulu ile yaplabilir.

12
(b) 2.5.1.4te tanmlananlarn dnda, tayc sistemi sadece sneklik dzeyi normal
erevelerden oluan betonarme ve elik binalar, HN 25 m olmak koulu ile
yaplabilir.

TABLO 2.5 TAIYICI SSTEM DAVRAI KATSAYISI (R)

Sneklik Sneklik
Dzeyi Dzeyi
BA TAIYICI SSTEM ormal Yksek
Sistemler Sistemler
(1) YERDE DKME BETOARME BALAR
(1.1) Deprem yklerinin tamamnn erevelerle tand
binalar ................................................................................... 4 8
(1.2) Deprem yklerinin tamamnn ba kirili (boluklu)
perdelerle tand binalar.................................................... 4 7
(1.3) Deprem yklerinin tamamnn boluksuz perdelerle
tand binalar..................................................................... 4 6
(1.4) Deprem yklerinin ereveler ile boluksuz ve/veya ba
kirili (boluklu) perdeler tarafndan birlikte tand binalar.. 4 7

(2) PREFABRKE BETOARME BALAR

(2.1) Deprem yklerinin tamamnn balantlar tersinir
momentleri aktarabilen erevelerle tand binalar ......... 3 7
(2.2) Deprem yklerinin tamamnn, stteki balantlar
mafsall olan kolonlar tarafndan tand tek katl binalar..... 3
(2.3) Deprem yklerinin tamamnn prefabrike veya yerinde
dkme boluksuz ve/veya ba kirili (boluklu) perdelerle
tand, ereve balantlar mafsall olan prefabrike binalar.. 5
(2.4) Deprem yklerinin, balantlar tersinir momentleri
aktarabilen prefabrike ereveler ile yerinde dkme boluksuz
ve/veya ba kirili (boluklu) perdeler tarafndan birlikte
tand binalar 3 6

(3) ELK BALAR

(3.1) Deprem yklerinin tamamnn erevelerle tand
binalar................................................................................... 5 8
(3.2) Deprem yklerinin tamamnn, stteki balantlar
mafsall olan kolonlar tarafndan tand tek katl binalar..... 4
(3.3) Deprem yklerinin tamamnn aprazl perdeler veya
yerinde dkme betonarme perdeler tarafndan tand binalar
(a) aprazlarn merkezi olmas durumu............................... 4 5
(b) aprazlarn dmerkez olmas durumu........................... 7
(c) Betonarme perdelerin kullanlmas durumu........................ 4 6
(3.4) Deprem yklerinin ereveler ile birlikte aprazl elik
perdeler veya yerinde dkme betonarme perdeler tarafndan
birlikte tand binalar
(a) aprazlarn merkezi olmas durumu............................... 5 6
(b) aprazlarn dmerkez olmas durumu........................... 8
(c) Betonarme perdelerin kullanlmas durumu........................ 4 7

13
2.5.2. Sneklik Dzeyi Yksek Betonarme Boluksuz Perdeli-ereveli Sistemlere
likin Koullar

Deprem yklerinin sneklik dzeyi yksek boluksuz (ba kirisiz) betonarme perdeler
ile sneklik dzeyi yksek betonarme veya elik ereveler tarafndan birlikte tand
binalara ilikin koullar aada verilmitir:

2.5.2.1 Bu tr sistemlerde, Tablo 2.5te yerinde dkme betonarme ve elik ereve

durumu iin verilen R = 7nin veya prefabrike betonarme ereve durumu iin verilen
R = 6nn kullanlabilmesi iin, boluksuz perdelerin tabannda deprem yklerinden
meydana gelen kesme kuvvetlerinin toplam, binann tm iin tabanda meydana
gelen toplam kesme kuvvetinin %75inden daha fazla olmayacaktr (S 0.75).

2.5.2.2 2.5.2.1deki koulun salanamamas durumunda, 0.75 < S 1.0 aralnda

kullanlacak R katsays, yerinde dkme betonarme ve elik ereve durumu iin
R = 10 4 S bants ile, prefabrike betonarme ereve durumu iin ise R = 9 4 S
bants ile belirlenecektir.

2.5.2.3 Hw / w 2.0 olan perdelerde, yukarda tanmlanan R katsaylarna gre

hesaplanan i kuvvetler, [3 / (1 + Hw / w)] katsays ile arplarak byltlecektir.
Ancak bu katsay, 2den byk alnmayacaktr.

2.5.3. Sneklik Dzeyi ormal Baz Sistemlerde Perde Kullanm Zorunluluuna

likin Koullar

2.5.1.6nn (a) ve (b) paragraflarnda tanmlanan sneklik dzeyi normal sistemler,

btn deprem blgelerinde ve ayn paragraflarda tanmlanan ykseklik snrlarnn
zerinde de yaplabilir. Ancak bu durumda, betonarme binalarda tm ykseklik boyunca
devam eden ve aadaki koullar salayan sneklik dzeyi normal veya yksek
betonarme boluksuz ya da ba kirili (boluklu) perdelerin, elik binalarda ise sneklik
dzeyi normal veya yksek merkezi veya dmerkez aprazl perdelerin kullanlmas
zorunludur.

2.5.3.1 Tayc sistemde sneklik dzeyi normal perdelerin kullanlmas durumunda,

her bir deprem dorultusunda, deprem yklerine gre perdelerin tabannda elde edilen
kesme kuvvetlerinin toplam, binann tm iin tabanda meydana gelen toplam kesme
kuvvetinin %75inden daha fazla olacaktr.

2.5.3.2 Tayc sistemde sneklik dzeyi yksek perdelerin kullanlmas durumunda,

aada karma tayc sistemler iin verilen 2.5.4.1 uygulanacaktr.

2.5.4. Sneklik Dzeyi Bakmndan Karma Tayc Sistemlere likin Koullar

2.5.4.1 2.5.1.6nn (a) ve (b) paragraflarnda tanmlanan sneklik dzeyi normal

sistemlerin, sneklik dzeyi yksek perdelerle birarada kullanlmas mmkndr. Bu
ekilde oluturulan sneklik dzeyi bakmndan karma sistemlerde, aada belirtilen
koullara uyulmak kayd ile, sneklik dzeyi yksek boluksuz, ba kirili (boluklu)
betonarme perdeler veya elik binalar iin merkezi veya dmerkez aprazl elik
perdeler kullanlabilir.

14
(a) Bu tr karma sistemlerin deprem hesabnda ereveler ve perdeler birarada
gznne alnacak, ancak her bir deprem dorultusunda mutlaka S 0.40 olacaktr.
(b) Her iki deprem dorultusunda da S 2/3 olmas durumunda, Tablo 2.5de deprem
yklerinin tamamnn sneklik dzeyi yksek perde tarafndan tand durum iin
verilen R katsays (R = RYP), tayc sistemin tm iin kullanlabilir.
(c) 0.40 < S < 2/3 aralnda ise, her iki deprem dorultusunda da tayc sistemin
tm iin R = RN + 1.5 S (RYP RN) bants uygulanacaktr.

2.5.4.2 Binalarn bodrum katlarnn evresinde kullanlan rijit betonarme perde

duvarlar, Tablo 2.5te yer alan perdeli veya perdeli-ereveli sistemlerin bir paras
olarak gznne alnmayacaktr. Bu tr binalarn hesabnda izlenecek kurallar 2.7.2.4
ve 2.8.3.2de verilmitir.

2.5.5. Kolonlar stten Mafsall Binalara likin Koullar

2.5.5.1 Kolonlar stten mafsall tek katl erevelerden oluan betonarme binalarda;
(a) Yerinde dkme betonarme kolonlarn kullanlmas durumunda, prefabrike binalar
iin Tablo 2.5te (2.2)de tanmlanan R katsays kullanlacaktr.
(b) R katsaylar Tablo 2.5te (2.2) ve (3.2)de verilen betonarme prefabrike ve elik
binalara ilikin koullar 2.5.5.2de verilmitir. Bu tr erevelerin, yerinde dkme
betonarme, prefabrike veya elik binalarda en st kat (at kat) olarak kullanlmas
durumuna ilikin koullar ise 2.5.5.3de tanmlanmtr.

2.5.5.2 Bu tr tek katl binalarn iinde planda, binann oturma alannn %25inden
fazla olmamak kayd ile, ksmi tek bir ara kat yaplabilir. Deprem hesabnda ara katn
tayc sistemi, ana tayc erevelerle birlikte gznne alnabilir. Bu durumda, ortak
sistem betonarme prefabrike binalarda sneklik dzeyi yksek sistem olarak
dzenlenecektir. Ortak sistemde, Tablo 2.1de tanmlanan burulma dzensizliinin
bulunup bulunmad mutlaka kontrol edilecek ve varsa hesapta gznne alnacaktr.
Ara katn ana tayc erevelere balantlar mafsall veya monolitik olabilir.

2.5.5.3 Kolonlar stten mafsall tek katl erevelerin, yerinde dkme betonarme,
prefabrike veya elik binalarda en st kat (at kat) olarak kullanlmas durumunda, en
st kat iin Tablo 2.5te (2.2) veya (3.2)de tanmlanan R katsays (Rst) ile alttaki
katlar iin farkl olarak tanmlanabilen R katsays (Ralt), aadaki koullara uyulmak
kayd ile, birarada kullanlabilir.
(a) Balangta deprem hesab, binann tm iin R = Ralt alnarak 2.7 veya 2.8e gre
yaplacaktr. 2.10.1de tanmlanan azaltlm ve etkin greli kat telemeleri, binann
tm iin bu hesaptan elde edilecektir.
(b) En st katn i kuvvetleri, (a)da hesaplanan i kuvvetlerin (Ralt / Rst) oran ile
arpmndan elde edilecektir.
(c) Alttaki katlarn i kuvvetleri ise iki ksmn toplamndan oluacaktr. Birinci ksm,
(a)da hesaplanan i kuvvetlerdir. kinci ksm ise, (b)de en st kat kolonlarnn mesnet
reaksiyonlar olarak hesaplanan kuvvetlerin (1 Rst / Ralt) ile arplarak alttaki katlarn
tayc sistemine etki ettirilmesi ile ayrca hesaplanacaktr.

15
2.6. HESAP YTEM SELMES

2.6.1. Hesap Yntemleri

Binalarn ve bina tr yaplarn deprem hesabnda kullanlacak yntemler; 2.7de

verilen Edeer Deprem Yk Yntemi, 2.8de verilen Mod Birletirme Yntemi ve
2.9da verilen Zaman Tanm Alannda Hesap Yntemleridir. 2.8 ve 2.9da verilen
yntemler, tm binalarn ve bina tr yaplarn deprem hesabnda kullanlabilir.
2.6.2. Edeer Deprem Yk Ynteminin Uygulama Snrlar

2.7de verilen Edeer Deprem Yk Ynteminin uygulanabilecei binalar Tablo

2.6da zetlenmitir. Tablo 2.6nn kapsamna girmeyen binalarn deprem hesabnda,
2.8 veya 2.9da verilen yntemler kullanlacaktr.

TABLO 2.6 EDEER DEPREM YK YTEM

UYGULAABLECE BALAR
Deprem Toplam Ykseklik
Bina Tr
Blgesi Snr
Her bir katta burulma dzensizlii katsaysnn
1, 2 HN 25 m
bi 2.0 koulunu salad binalar
Her bir katta burulma dzensizlii katsaysnn
1, 2 bi 2.0 koulunu salad ve ayrca B2 tr HN 40 m
dzensizliinin olmad binalar
3, 4 Tm binalar HN 40 m

2.7. EDEER DEPREM YK YTEM

2.7.1. Toplam Edeer Deprem Yknn Belirlenmesi

2.7.1.1 Gznne alnan deprem dorultusunda, binann tmne etkiyen Toplam

Edeer Deprem Yk (taban kesme kuvveti), Vt , Denk.(2.4) ile belirlenecektir.
WA(T1 )
Vt = 0.10 Ao I W (2.4)
Ra (T1 )
Binann birinci doal titreim periyodu T1 , 2.7.4e gre hesaplanacaktr.

2.7.1.2 Denk.(2.4)te yer alan ve binann deprem yklerinin hesaplanmasnda

kullanlacak toplam arl, W, Denk.(2.5) ile belirlenecektir.
N
W = wi (2.5)
i=1

Denk.(2.5)deki wi kat arlklar ise Denk.(2.6) ile hesaplanacaktr.

w i = gi + n qi (2.6)
Denk.(2.6)da yer alan Hareketli Yk Katlm Katsays, n , Tablo 2.7de verilmitir.
Endstri binalarnda sabit ekipman arlklar iin n = 1 alnacak, ancak vin kaldrma
ykleri kat arlklarnn hesabnda gznne alnmayacaktr. Deprem yklerinin
belirlenmesinde kullanlacak at kat arlnn hesabnda kar yklerinin %30u
gznne alnacaktr.

16
 TABLO 2.7 HAREKETL YK KATILIM KATSAYISI (n)
Binann Kullanm Amac n
Depo, antrepo, vb. 0.80
Okul, renci yurdu, spor tesisi, sinema, tiyatro, konser salonu, garaj,
0.60
lokanta, maaza, vb.
Konut, iyeri, otel, hastane, vb. 0.30

2.7.2. Katlara Etkiyen Edeer Deprem Yklerinin Belirlenmesi

2.7.2.1 Denk.(2.4) ile hesaplanan toplam edeer deprem yk, bina katlarna etkiyen
edeer deprem yklerinin toplam olarak Denk.(2.7) ile ifade edilir (ekil 2.6a):
N
Vt = FN + Fi (2.7)
i=1

2.7.2.2 Binann inci katna (tepesine) etkiyen ek edeer deprem yk FNin

deeri Denk.(2.8) ile belirlenecektir.
FN = 0.0075  Vt (2.8)
2.7.2.3 Toplam edeer deprem yknn FN dnda geri kalan ksm, inci kat
dahil olmak zere, bina katlarna Denk.(2.9) ile datlacaktr.
wi H i
Fi = (Vt FN ) N
(2.9)
wj H j
j=1

2.7.2.4 Bodrum katlarnda rijitlii st katlara oranla ok byk olan betonarme evre
perdelerinin bulunduu ve bodrum kat demelerinin yatay dzlemde rijit diyafram
olarak alt binalarda, bodrum katlarna ve stteki katlara etkiyen edeer deprem
ykleri, aada belirtildii zere, ayr ayr hesaplanacaktr. Bu ykler, st ve alt katlarn
birleiminden oluan tayc sisteme birlikte uygulanacaktr.
(a) stteki katlara etkiyen toplam edeer deprem yknn ve edeer kat deprem
yklerinin 2.7.1.1, 2.7.2.2 ve 2.7.2.3e gre belirlenmesinde, bodrumdaki rijit evre
perdeleri gznne alnmakszn Tablo 2.5ten seilen R katsays kullanlacak ve
sadece stteki katlarn arlklar hesaba katlacaktr. Bu durumda ilgili btn tanm ve
bantlarda temel st kotu yerine zemin katn kotu gznne alnacaktr. 2.7.4.1e gre
birinci doal titreim periyodunun hesabnda da, fiktif yklerin belirlenmesi iin sadece
stteki katlarn arlklar kullanlacaktr (ekil 2.6b).
(b) Rijit bodrum katlarna etkiyen edeer deprem yklerinin hesabnda, sadece bodrum
kat arlklar gznne alnacak ve Spektrum Katsays olarak S(T) = 1 alnacaktr. Her
bir bodrum katna etkiyen edeer deprem yknn hesabnda, Denk.(2.1)den bulunan
spektral ivme deeri ile bu katn arl dorudan arplacak ve elde edilen elastik
ykler, Ra(T) = 1.5 katsaysna blnerek azaltlacaktr (ekil 2.6c).
(c) stteki katlardan bodrum katlarna geite yer alan ve ok rijit bodrum perdeleri ile
evrelenen zemin kat deme sisteminin kendi dzlemi iindeki dayanm, bu hesapta
elde edilen i kuvvetlere gre kontrol edilecektir.

17
FN + FN wN FN + FN wN

Fi
wi

HN
Fi
wi w2 Hi
HN
w1
Vt
Hi
w2
Fbk
wbk
w1
Fbk = Ao I wbk / 1.5

Vt
(a) (b) (c)

ekil 2.6

2.7.3. Gznne Alnacak Yerdeitirme Bileenleri ve Deprem Yklerinin

Etkime oktalar

2.7.3.1 Demelerin yatay dzlemde rijit diyafram olarak alt binalarda, her katta
iki yatay yerdeitirme bileeni ile dey eksen etrafndaki dnme, bamsz
yerdeitirme bileenleri olarak gznne alnacaktr. Her katta 2.7.2ye gre belirlenen
edeer deprem ykleri, ek dmerkezlik etkisinin hesaba katlabilmesi amac ile,
gznne alnan deprem dorultusuna dik dorultudaki kat boyutunun +%5i ve %5i
kadar kaydrlmas ile belirlenen noktalara ve ayrca kat ktle merkezine uygulanacaktr
(ekil 2.7).
2.7.3.2 Tablo 2.1de tanmlanan A2 tr dzensizliin bulunduu ve demelerin
yatay dzlemde rijit diyafram olarak almad binalarda, demelerin yatay
dzlemdeki ekildeitirmelerinin gznne alnmasn salayacak yeterlikte bamsz
statik yerdeitirme bileeni hesapta gznne alnacaktr. Ek dmerkezlik etkisinin
hesaba katlabilmesi iin, her katta eitli noktalarda dal bulunan tekil ktlelere
etkiyen edeer deprem yklerinin her biri, deprem dorultusuna dik dorultudaki kat
boyutunun +%5i ve %5i kadar kaydrlacaktr (ekil 2.8).
2.7.3.3 Binann herhangi bir iinci katnda Tablo 2.1de tanmlanan A1 tr
dzensizliin bulunmas durumunda, 1.2 < bi 2.0 olmak koulu ile, 2.7.3.1 ve/veya
2.7.3.2ye gre bu katta uygulanan %5 ek dmerkezlik, her iki deprem dorultusu iin
Denk.(2.10)da verilen Di katsays ile arplarak bytlecektir.
2

Di = bi (2.10)
1.2

18
 Bx

ey
By
x deprem ey
dorultusu ex ex

ey = 0.05By ex = 0.05Bx

y deprem
dorultusu
ekil 2.7

Bx

ejx ejx

ejx = 0.05Bx

ekil 2.8

2.7.4. Binann Birinci Doal Titreim Periyodunun Belirlenmesi

2.7.4.1 Edeer Deprem Yk Ynteminin uygulanmas durumunda, binann deprem

dorultusundaki hakim doal periyodu, Denk.(2.11) ile hesaplanan deerden daha
byk alnmayacaktr.
1/ 2
N 2
mi d fi
i=1
T1 = 2 N (2.11)
Ffi d fi
i=1
iinci kata etkiyen fiktif yk gsteren Ffi , Denk.(2.9)da (Vt FN) yerine herhangi bir
deer (rnein birim deer) konularak elde edilecektir (ekil 2.9).

2.7.4.2 Denk.(2.11) ile hesaplanan deerden bamsz olarak, bodrum kat(lar) hari
kat says  > 13 olan binalarda doal periyod, 0.1den daha byk alnmayacaktr.

19
 wN

wi H i
Ffi = N wi
Ffi
wj H j
j=1 dfi

Hi

ekil 2.9

2.7.5. Eleman Asal Eksen Dorultularndaki Kuvvetler

Tayc sisteme ayr ayr etki ettirilen x ve y dorultularndaki depremlerin ortak etkisi
altnda, tayc sistem elemanlarnn a ve b asal eksen dorultularndaki i kuvvetler, en
elverisiz sonucu verecek ekilde Denk.(2.12) ile elde edilecektir (ekil 2.10).
Ba = Bax 0.30 Bay veya Ba = 0.30 Bax Bay
(2.12)
Bb = Bbx 0.30 Bby veya Bb = 0.30 Bbx Bby

b a b
a a
x deprem b a a a b
dorultusu b
a a
b
y
b
y deprem
x dorultusu

ekil 2.10

2.8. MOD BRLETRME YTEM

Bu yntemde maksimum i kuvvetler ve yerdeitirmeler, binada yeterli sayda doal

titreim modunun her biri iin hesaplanan maksimum katklarn istatistiksel olarak
birletirilmesi ile elde edilir.

2.8.1. vme Spektrumu

Herhangi bir ninci titreim modunda gznne alnacak azaltlm ivme spektrumu
ordinat Denk.(2.13) ile belirlenecektir.

20
 Sae (Tn )
SaR (Tn ) = (2.13)
Ra (Tn )
Elastik tasarm ivme spektrumunun 2.4.4e gre zel olarak belirlenmesi durumunda,
Denk.(2.13)te Sae(Tn) yerine, ilgili zel spektrum ordinat gznne alnacaktr.

2.8.2. Gznne Alnacak Dinamik Serbestlik Dereceleri

2.8.2.1 Demelerin yatay dzlemde rijit diyafram olarak alt binalarda, her bir
katta, birbirine dik dorultularda iki yatay serbestlik derecesi ile ktle merkezinden
geen dey eksen etrafndaki dnme serbestlik derecesi gznne alnacaktr. Her katta
modal deprem ykleri bu serbestlik dereceleri iin hesaplanacak, ancak ek dmerkezlik
etkisinin hesaba katlabilmesi amac ile, deprem dorultusuna dik dorultudaki kat
boyutunun +%5i ve %5i kadar kaydrlmas ile belirlenen noktalara ve ek bir
ykleme olarak kat ktle merkezine uygulanacaktr (ekil 2.7).

2.8.2.2 Tablo 2.1de A2 bal altnda tanmlanan deme sreksizliinin bulunduu

ve demelerin yatay dzlemde rijit diyafram olarak almad binalarda, demelerin
kendi dzlemleri iindeki ekildeitirmelerinin gznne alnmasn salayacak
yeterlikte dinamik serbestlik derecesi gznne alnacaktr. Ek dmerkezlik etkisinin
hesaba katlabilmesi iin, her katta eitli noktalarda dal bulunan tekil ktlelere
etkiyen modal deprem yklerinin her biri, deprem dorultusuna dik dorultudaki kat
boyutunun +%5i ve %5i kadar kaydrlacaktr (ekil 2.8). Bu tr binalarda, sadece ek
dmerkezlik etkilerinden oluan i kuvvet ve yerdeitirme byklkleri 2.7ye gre de
hesaplanabilir. Bu byklkler, ek dmerkezlik etkisi gznne alnmakszn her bir
titreim modu iin hesaplanarak 2.8.4e gre birletirilen byklklere dorudan
eklenecektir.

2.8.3. Hesaba Katlacak Yeterli Titreim Modu Says

2.8.3.1 Hesaba katlmas gereken yeterli titreim modu says, Y, gznne alnan
birbirine dik x ve y yatay deprem dorultularnn her birinde, her bir mod iin
hesaplanan etkin ktlelerin toplamnn hibir zaman bina toplam ktlesinin %90ndan
daha az olmamas kuralna gre belirlenecektir:
2
Y Y Lxn N
M xn = 0.90 mi
n=1 n=1 Mn i=1
2
(2.14)
Y Y Lyn N
M yn = 0.90 mi
n=1 n=1 Mn i=1

Denk.(2.14)te yer alan Lxn ve Lyn ile modal ktle Mnnin ifadeleri, kat demelerinin
rijit diyafram olarak alt binalar iin aada verilmitir:
N N
Lxn = mi xin ; Lyn = mi yin
i=1 i=1
(2.15)
N
2
Mn = (mi xin + mi 2yin + mi 2in )
i=1

21
2.8.3.2 Bodrum katlarnda rijitlii st katlara oranla ok byk olan betonarme evre
perdelerinin bulunduu ve bodrum kat demelerinin yatay dzlemde rijit diyafram
olarak alt binalarn hesabnda, sadece bodrum katlarn stndeki katlarda etkin
olan titreim modlarnn gznne alnmas ile yetinilebilir. Bu durumda, Edeer
Deprem Yk Yntemi iin verilen 2.7.2.4n (a) paragrafnn karl olarak Mod
Birletirme Yntemi ile yaplacak hesapta, bodrumdaki rijit evre perdeleri gznne
alnmakszn Tablo 2.5ten seilen R katsays kullanlacak ve sadece stteki katlarn
ktleleri gznne alnacaktr. 2.7.2.4n (b) ve (c) paragraflar ise aynen
uygulanacaktr.

2.8.4. Mod Katklarnn Birletirilmesi

Binaya etkiyen toplam deprem yk, kat kesme kuvveti, i kuvvet bileenleri,
yerdeitirme ve greli kat telemesi gibi byklklerin her biri iin ayr ayr
uygulanmak zere, her titreim modu iin hesaplanan ve ezamanl olmayan maksimum
katklarn istatistiksel olarak birletirilmesi iin uygulanacak kurallar aada
verilmitir:

2.8.4.1 Tm < Tn olmak zere, gznne alnan herhangi iki titreim moduna ait doal
periyotlarn daima Tm / Tn < 0.80 koulunu salamas durumunda, maksimum mod
katklarnn birletirilmesi iin Karelerin Toplamnn Kare Kk Kural uygulanabilir.

2.8.4.2 Yukarda belirtilen koulun salanamamas durumunda, maksimum mod

katklarnn birletirilmesi iin Tam Karesel Birletirme (CQC) Kural uygulanacaktr.
Bu kuraln uygulanmasnda kullanlacak apraz korelasyon katsaylarnn hesabnda,
modal snm oranlar btn titreim modlar iin %5 olarak alnacaktr.

2.8.5. Hesaplanan Byklklere likin Altsnr Deerleri

Gznne alnan deprem dorultusunda, 2.8.4e gre birletirilerek elde edilen bina
toplam deprem yk VtBnin, Edeer Deprem Yk Ynteminde Denk.2.4ten
hesaplanan bina toplam deprem yk Vtye orannn aada tanmlanan deerinden
kk olmas durumunda (VtB < Vt), Mod Birletirme Yntemine gre bulunan tm i
kuvvet ve yerdeitirme byklkleri, Denk.(2.16)ya gre bytlecektir.
Vt
BD = BB (2.16)
VtB
Tablo 2.1de tanmlanan A1, B2 veya B3 tr dzensizliklerden en az birinin binada
bulunmas durumunda Denk.(2.16)da =0.90, bu dzensizliklerden hibirinin
bulunmamas durumunda ise =0.80 alnacaktr.

2.8.6. Eleman Asal Eksen Dorultularndaki Kuvvetler

Tayc sisteme ayr ayr etki ettirilen x ve y dorultularndaki depremlerin ortak etkisi
altnda, tayc sistem elemanlarnn a ve b asal eksen dorultularnda 2.8.4e gre
birletirilerek elde edilen i kuvvetler iin 2.7.5te verilen birletirme kural ayrca
uygulanacaktr (ekil 2.10).

22
2.9. ZAMA TAIM ALAIDA HESAP YTEMLER

Bina ve bina tr yaplarn zaman tanm alannda dorusal elastik ya da dorusal elastik
olmayan deprem hesab iin, yapay yollarla retilen, daha nce kaydedilmi veya
benzetirilmi deprem yer hareketleri kullanlabilir.

2.9.1. Yapay Deprem Yer Hareketleri

Yapay yer hareketlerinin kullanlmas durumunda, aadaki zellikleri tayan en az

deprem yer hareketi retilecektir.
(a) Kuvvetli yer hareketi ksmnn sresi, binann birinci doal titreim periyodunun 5
katndan ve 15 saniyeden daha ksa olmayacaktr.
(b) retilen deprem yer hareketinin sfr periyoda kar gelen spektral ivme deerlerinin
ortalamas Aogden daha kk olmayacaktr.
(c) Yapay olarak retilen her bir ivme kaydna gre %5 snm oran iin yeniden
bulunacak spektral ivme deerlerinin ortalamas, gznne alnan deprem
dorultusundaki birinci (hakim) periyod T1e gre 0.2T1 ile 2T1 arasndaki periyodlar
iin, 2.4te tanmlanan Sae(T) elastik spektral ivmelerinin %90ndan daha az
olmayacaktr. Zaman tanm alannda dorusal elastik analiz yaplmas durumunda,
azaltlm deprem yer hareketinin elde edilmesi iin esas alnacak spektral ivme
deerleri Denk.(2.13) ile hesaplanacaktr.

2.9.2. Kaydedilmi veya Benzetirilmi Deprem Yer Hareketleri

Zaman tanm alannda yaplacak deprem hesab iin kaydedilmi depremler veya
kaynak ve dalga yaylm zellikleri fiziksel olarak benzetirilmi yer hareketleri
kullanlabilir. Bu tr yer hareketleri retilirken yerel zemin koullar da uygun biimde
gznne alnmaldr. Kaydedilmi veya benzetirilmi yer hareketlerinin kullanlmas
durumunda en az deprem yer hareketi retilecek ve bunlar 2.9.1de verilen tm
koullar salayacaktr.

2.9.3. Zaman Tanm Alannda Hesap

Zaman tanm alannda dorusal elastik olmayan hesap yaplmas durumunda, tayc
sistem elemanlarnn tekrarl ykler altndaki dinamik davrann temsil eden i kuvvet-
ekildeitirme bantlar, teorik ve deneysel geerlilikleri kantlanm olmak kayd ile,
ilgili literatrden yararlanlarak tanmlanacaktr. Dorusal veya dorusal olmayan
hesapta, yer hareketi kullanlmas durumunda sonularn maksimumu, en az yedi yer
hareketi kullanlmas durumunda ise sonularn ortalamas tasarm iin esas alnacaktr.

2.10. GREL KAT TELEMELER SIIRLADIRILMASI, KC

MERTEBE ETKLER VE DEPREM DERZLER

2.10.1. Etkin Greli Kat telemelerinin Hesaplanmas ve Snrlandrlmas

2.10.1.1 Herhangi bir kolon veya perde iin, ardk iki kat arasndaki yerdeitirme
farkn ifade eden azaltlm greli kat telemesi, i , Denk.(2.17) ile elde edilecektir.
i = d i di 1 (2.17)

23
Denk.(2.17)de di ve di1 , her bir deprem dorultusu iin binann iinci ve (i1)inci
katlarnda herhangi bir kolon veya perdenin ularnda azaltlm deprem yklerine gre
hesaplanan yatay yerdeitirmeleri gstermektedir. Ancak 2.7.4.2deki koul ve ayrca
Denk.(2.4)te tanmlanan minimum edeer deprem yk koulu dinin ve inin
hesabnda gznne alnmayabilir.

2.10.1.2 Her bir deprem dorultusu iin, binann iinci katndaki kolon veya perdeler
iin etkin greli kat telemesi, i , Denk.(2.18) ile elde edilecektir.
i = R i (2.18)
2.10.1.3 Her bir deprem dorultusu iin, binann herhangi bir iinci katndaki kolon
veya perdelerde, Denk.(2.18) ile hesaplanan i etkin greli kat telemelerinin kat
iindeki en byk deeri (i)max, Denk.(2.19)da verilen koulu salayacaktr:
(i ) max
0.02 (2.19)
hi
Deprem yklerinin tamamnn balantlar tersinir momentleri aktarabilen elik
erevelerle tand tek katl binalarda bu snr en ok %50 arttrlabilir.

2.10.1.4 Denk.(2.19)de verilen koulun binann herhani bir katnda salanamamas

durumunda, tayc sistemin rijitlii arttrlarak deprem hesab tekrarlanacaktr. Ancak
verilen koul salansa bile, yapsal olmayan gevrek elemanlarn (cephe elemanlar vb)
etkin greli kat telemeleri altnda kullanlabilirlii hesapla dorulanacaktr.

2.10.2. kinci Mertebe Etkileri

Tayc sistem elemanlarnn dorusal elastik olmayan davrann esas alan daha kesin
bir hesap yaplmadka, ikinci mertebe etkileri yaklak olarak aadaki ekilde
gznne alnabilir:

2.10.2.1 Gznne alnan deprem dorultusunda her bir katta, kinci Mertebe
Gsterge Deeri, inin Denk.(2.20) ile verilen koulu salamas durumunda, ikinci
mertebe etkileri yrrlkteki betonarme ve elik yap ynetmeliklerine gre
deerlendirilecektir.
N
(i )ort wj
j=i
i = 0.12 (2.20)
Vi hi
Burada (i)ort , iinci kattaki kolon ve perdelerde hesaplanan azaltlm greli kat
telemelerinin kat iindeki ortalama deeri olarak 2.10.1.1e gre bulunacaktr.

2.10.2.2 - Denk.(2.20)deki koulun herhangi bir katta salanamamas durumunda,

tayc sistemin rijitlii yeterli lde arttrlarak deprem hesab tekrarlanacaktr.
2.10.3. Deprem Derzleri

Farkl zemin oturmalarna bal temel teleme ve dnmeleri ile scaklk deimelerinin
etkisi dnda, bina bloklar veya mevcut eski binalarla yeni yaplacak binalar arasnda,
sadece deprem etkisi iin braklacak derz boluklarna ilikin koullar aada
belirtilmitir:

24
2.10.3.1 2.10.3.2ye gre daha elverisiz bir sonu elde edilmedike derz boluklar,
her bir kat iin komu blok veya binalarda elde edilen yerdeitirmelerin karelerinin
toplamnn karekk ile aada tanmlanan katsaysnn arpm sonucunda bulunan
deerden az olmayacaktr. Gznne alnacak kat yerdeitirmeleri, kolon veya
perdelerin baland dm noktalarnda hesaplanan azaltlm di yerdeitirmelerinin
kat iindeki ortalamalar olacaktr. Mevcut eski bina iin hesap yaplmasnn mmkn
olmamas durumunda eski binann yerdeitirmeleri, yeni bina iin ayn katlarda
hesaplanan deerlerden daha kk alnmayacaktr.
(a) Komu binalarn veya bina bloklarnn kat demelerinin btn katlarda ayn
seviyede olmalar durumunda = R / 4 alnacaktr.
(b) Komu binalarn veya bina bloklarnn kat demelerinin, baz katlarda olsa bile,
farkl seviyelerde olmalar durumunda, tm bina iin = R / 2 alnacaktr.

2.10.3.2 Braklacak minimum derz boluu, 6 m ykseklie kadar en az 30 mm

olacak ve bu deere 6 mden sonraki her 3 mlik ykseklik iin en az 10 mm
eklenecektir.

2.10.3.3 Bina bloklar arasndaki derzler, depremde bloklarn btn dorultularda

birbirlerinden bamsz olarak almasna olanak verecek ekilde dzenlenecektir.

2.11. YAPISAL IKITILARA, MMAR ELEMALARA, MEKAK VE

ELEKTRK DOAIMA ETKYE DEPREM YKLER

2.11.1 Binalarda balkon, parapet, baca, vb konsol olarak binann tayc sistemine
bal, ancak bamsz alan yapsal kntlar ile cephe, ara blme panolar, vb yapsal
olmayan tm mimari elemanlara uygulanacak; mekanik ve elektrik donanmlar ile
bunlarn bina tayc sistem elemanlarna balantlarnn hesabnda kullanlacak edeer
deprem ykleri Denk.(2.21) ile verilmitir.
H
f e = 0.5 Ao I we 1 + 2 i (2.21)
HN
Hesaplanan deprem yk, yatay dorultuda en elverisiz i kuvvetleri verecek ynde
ilgili elemann arlk merkezine etki ettirilecektir. Dey konumda olmayan
elemanlara, Denk.(2.21) ile hesaplanan edeer deprem yknn yars dey
dorultuda etki ettirilecektir.

2.11.2 Denk.(2.21)de we ile gsterilen mekanik veya elektrik donanm arlklarnn

binann herhangi bir iinci katndaki toplamnn 0.2widen byk olmas durumunda,
donanmlarn arlklarnn ve binaya balantlarnn rijitlik zellikleri, bina tayc
sisteminin deprem hesabnda gznne alnacaktr.

2.11.3 Mekanik veya elektrik donanmn bulunduu kattaki en byk ivmeyi

tanmlayan kat ivme spektrumunun uygun yntemlerle belirlenmesi durumunda,
Denk.(2.21) uygulanmayabilir.

2.11.4 Yangn sndrme sistemleri ve acil yedek elektrik sistemleri ile dolgu
duvarlarna balanan donanmlar ve bunlarn balantlarnda Denk.(2.21) ile hesaplanan
veya 2.11.3e gre elde edilen deprem yknn iki kat alnacaktr.

25
2.12. BA TR OLMAYA YAPILAR

Bina tr olmad halde, deprem hesabnn bu blmde verilen kurallara gre

yaplmasna izin verilen yaplar ve bu yaplara uygulanacak Tayc Sistem Davran
Katsaylar (R), Tablo 2.8de tanmlanmtr. Deprem yk azaltma katsaylar ise
Denk.(2.3)e gre belirlenecektir. Gerekli durumlarda, Tablo 2.3de verilen Bina nem
Katsaylar bu yaplar iin de kullanlacaktr. Ancak Tablo 2.7de verilen Hareketli Yk
Katlm Katsaylar geerli deildir. Kar ykleri ve vin kaldrma ykleri dnda,
depolanan her trl kat ve sv maddeler ile mekanik gerelerin arlklarnn
azaltlmam deerleri kullanlacaktr.

TABLO 2.8 BA TR OLMAYA YAPILAR 

TAIYICI SSTEM DAVRAI KATSAYILARI

YAPI TR R

Sneklik dzeyi yksek ereveler veya dmerkez aprazl elik perdeler

tarafndan tanan ykseltilmi sv tanklar, basnl tanklar, bunkerler, 4
hazneler
Sneklik dzeyi normal ereveler veya merkezi aprazl elik perdeler
tarafndan tanan ykseltilmi sv tanklar, basnl tanklar, bunkerler, 2
hazneler
Ktlesi ykseklii boyunca yayl, yerinde dklm betonarme silo,
3
endstri bacalar ve benzeri tayc sistemler (*)
Betonarme soutma kuleleri (*) 3
Ktlesi ykseklii boyunca yayl uzay kafes kirili elik kuleler, elik silo
4
ve endstri bacalar (*)
Gergili yksek elik direk ve gergili elik bacalar 2
Ktlesi tepede yl, bamsz tek bir dey tayc eleman tarafndan
2
tanan ters sarka tr yaplar
Endstri tipi elik depolama ve istif raflar 4
(*)
Bu tr yaplarn deprem hesab, tayc sistemi yeterince tanmlayan ayrk dinamik
serbestlik dereceleri gznne alnarak, 2.8 veya 2.9a gre yaplacaktr.

2.13. DEPREM HESAP RAPORLARIA LK KURALLAR

Binalarn deprem hesaplarn ieren hesap raporlarnn hazrlanmasnda aada

belirtilen kurallara uyulacaktr:

2.13.1 Tasarm yaplan bina iin, Tablo 2.1de tanmlanan dzensizlik trleri ayrntl
olarak irdelenecek, eer varsa, binada hangi tr dzensizliklerin bulunduu ak olarak
belirtilecektir.

2.13.2 Seilen sneklik dzeyi yksek veya normal tayc sistemin Blm 3 veya
Blm 4teki koullara gre tanm ak olarak yaplacak ve Tablo 2.5ten R
katsaysnn seim nedeni belirtilecektir.

26
2.13.3 Binann bulunduu deprem blgesi, bina ykseklii ve tayc sistem
dzensizlikleri gznne alnarak, 2.6ya gre uygulanacak hesap ynteminin seim
nedeni ak olarak belirtilecektir.

2.13.4 Bilgisayarla hesap yaplmas durumunda, aadaki kurallar uygulanacaktr:

(a) Dm noktalarnn ve elemanlarn numaralarn gsteren boyutlu tayc sistem
emas hesap raporunda yer alacaktr.
(b) Tm giri bilgileri ile i kuvvetleri ve yerdeitirmeleri de ieren k bilgileri,
kolayca anlalr biimde mutlaka hesap raporunda yer alacaktr. Proje kontrol
makamnn talep etmesi durumunda, tm bilgisayar dosyalar elektronik ortamda teslim
edilecektir.
(c) Hesapta kullanlan bilgisayar yazlmnn ad, mellifi ve versiyonu hesap raporunda
ak olarak belirtilecektir.
(d) Proje kontrol makamnn talep etmesi durumunda, bilgisayar yazlmnn teorik
aklama klavuzu ve kullanma klavuzu hesap raporuna eklenecektir.

2.14. BALARA VME KAYITILARII YERLETRLMES

Bayndrlk ve skan Bakanl tarafndan uygun grlmesi durumunda, bakanlk veya

niversite kurulularnca kuvvetli deprem hareketinin llmesi amac ile kamuya veya
zel ve tzel kiilere ait binalara ve dier yaplara ivme kaytlarnn yerletirilmesine
izin verilecek, bina veya yap sahipleri ya da iletmecileri bunlarn korunmasndan
sorumlu olacaktr.

27
BLM 3 BETOARME BALAR  DEPREME DAYAIKLI
TASARIM KURALLARI

3.0. SMGELER

Bu blmde aadaki simgelerin kullanld boyutlu ifadelerde, kuvvetler ewton [N],

uzunluklar milimetre [mm] ve gerilmeler MegaPascal [MPa] = [N/mm2] birimindedir.

Ac = Kolonun veya perde u blgesinin brt enkesit alan

Ach = Boluksuz perdenin, ba kirili perdede her bir perde parasnn, demenin
veya boluklu demede her bir deme parasnn brt enkesit alan
Ack = Sarg donatsnn dndan dna alnan l iinde kalan ekirdek beton alan
Ae = Herhangi bir katta, gznne alnan deprem dorultusunda etkili kesme alan
Ag = Herhangi bir katta, gznne alnan deprem dorultusuna paralel dorultuda
perde olarak alan tayc sistem elemanlarnn enkesit alanlarnn toplam
Ak = Herhangi bir katta, gznne alnan deprem dorultusuna paralel kargir
dolgu duvar alanlarnn (kap ve pencere boluklar hari) toplam
Aos = Spiral donatnn enkesit alan
Ap = Binann tm katlarnn plan alanlarnn toplam
As1 = Kolon-kiri dm noktasnn bir tarafnda, kiriin negatif momentini
karlamak iin ste konulan ekme donatsnn toplam alan
As2 = Kolon-kiri dm noktasnn As1e gre br tarafnda, kiriin pozitif
momentini karlamak iin alta konulan ekme donatsnn toplam alan
Asd = Ba kiriinde apraz donat demetinin her birinin toplam alan
Ash = s enine donat aralna kar gelen ykseklik boyunca, kolonda veya perde
u blgesindeki tm etriye kollarnn ve irozlarn enkesit alan deerlerinin
gznne alnan bkya dik dorultudaki izdmlerinin toplam
Aw = Kolon enkesiti etkin gvde alan (depreme dik dorultudaki kolon
kntlarnn alan hari)
Aw = Herhangi bir katta, kolon enkesiti etkin gvde alanlar Awlarn toplam
a = Kolonda veya perde u blgesinde etriye kollarnn ve/veya irozlarn
arasndaki yatay uzaklk
bj = Gznne alnan deprem dorultusunda, birleim blgesine saplanan kiriin
kolonla ayn genilikte olmas veya kolonun her iki yanndan da tamas
durumunda kolon genilii, aksi durumda kiriin dey orta ekseninden
itibaren kolon kenarlarna olan uzaklklardan kk olannn iki kat (Kiri
genilii ile birleimin derinliinin toplamn aamaz)
bk = Birbirine dik yatay dorultularn her biri iin, kolon veya perde u blgesi
ekirdeinin enkesit boyutu (en dtaki enine donat eksenleri arasndaki
uzaklk)
bw = Kiriin gvde genilii, perdenin gvde kalnl
D = Dairesel kolonun gbek ap (spiral donat eksenleri arasndaki uzaklk)
d = Kiriin faydal ykseklii
fcd = Betonun tasarm basn dayanm
fck = Betonun karakteristik silindir basn dayanm
fctd = Betonun tasarm ekme dayanm
fyd = Boyuna donatnn tasarm akma dayanm
fyk = Boyuna donatnn karakteristik akma dayanm
fywd = Enine donatnn tasarm akma dayanm
fywk = Enine donatnn karakteristik akma dayanm
Hcr = Kritik perde ykseklii
Hw = Temel stnden veya zemin kat demesinden itibaren llen toplam perde
ykseklii
h = Kolonun gznne alnan deprem dorultusundaki enkesit boyutu
hk = Kiri ykseklii
b = TS-500de ekme donats iin verilen kenetlenme boyu

28
n = Kolonun kiriler arasnda arasnda kalan serbest ykseklii, kiriin kolon veya
perde yzleri arasnda kalan serbest akl
w = Perdenin veya ba kirili perde parasnn plandaki uzunluu
Ma = Kolonun serbest yksekliinin alt ucunda, kolon kesme kuvvetinin
hesabnda esas alnan moment
(Md)t = Perdenin taban kesitinde yk katsaylar ile arplm dey ykler ve deprem
yklerinin ortak etkisi altnda hesaplanan moment
Mpa = Kolonun serbest yksekliinin alt ucunda fck , fyk ve eliin peklemesi
gznne alnarak hesaplanan moment kapasitesi
Mpi = Kiriin sol ucu ideki kolon yznde fck , fyk ve eliin peklemesi gznne
alnarak hesaplanan pozitif veya negatif moment kapasitesi
Mpj = Kiriin sa ucu jdeki kolon yznde fck , fyk ve eliin peklemesi gznne
alnarak hesaplanan negatif veya pozitif moment kapasitesi
Mp = Dm noktasna birleen kirilerin moment kapasitelerinin toplam
Mp = Kolonun serbest yksekliinin st ucunda fck , fyk ve eliin peklemesi
gznne alnarak hesaplanan moment kapasitesi
(Mp)t = Perdenin taban kesitinde fck , fyk ve eliin peklemesi gznne alnarak
hesaplanan moment kapasitesi
Mra = Kolonun veya perdenin serbest yksekliinin alt ucunda fcd ve fydye gre
hesaplanan tama gc momenti
Mri = Kiriin sol ucu ideki kolon veya perde yznde fcd ve fydye gre hesaplanan
pozitif veya negatif tama gc momenti
Mrj = Kiriin sa ucu jdeki kolon veya perde yznde fcd ve fydye gre hesaplanan
negatif veya pozitif tama gc momenti
(Mr)t = Perdenin taban kesitinde fcd ve fydye gre hesaplanan tama gc momenti
Mr = Kolonun veya perdenin serbest yksekliinin st ucunda fcd ve fydye gre
hesaplanan tama gc momenti
M = Kolonun serbest yksekliinin st ucunda, kolon kesme kuvvetinin
hesabnda esas alnan moment
d = Yk katsaylar ile arplm dey ykler ve deprem yklerinin ortak etkisi
altnda hesaplanan eksenel kuvvet
dm = Dey ykler ve deprem yklerinin ortak etkisi altnda hesaplanan eksenel
basn kuvvetlerinin en by
s = Enine donat aral, spiral donat adm
Vc = Betonun kesme dayanmna katks
Vd = Yk katsaylar ile arplm dey ykler ve deprem yklerinin ortak etkisi
altnda hesaplanan kesme kuvveti
Vdy = Kiriin herhangi bir kesitinde dey yklerden meydana gelen
basit kiri kesme kuvveti
Ve = Kolon, kiri ve perdede enine donat hesabnda esas alnan kesme kuvveti
Vik = Binann iinci katndaki tm kolonlarda gznne alnan deprem
dorultusunda Blm 2ye gre hesaplanan kesme kuvvetlerinin toplam
Vis = Binann iinci katnda, Denk.3.3n hem alttaki hem de stteki dm
noktalarnda saland kolonlarda, gznne alnan deprem dorultusunda
Blm 2ye gre hesaplanan kesme kuvvetlerinin toplam
Vkol = Dm noktasnn stnde ve altnda Blm 2ye gre hesaplanan kolon
kesme kuvvetlerinin kk olan
Vr = Kolon, kiri veya perde kesitinin kesme dayanm
Vt = Blm 2ye gre binaya etkiyen toplam deprem yk (taban kesme kuvveti)
i = Herhangi bir iinci katta hesaplanan Vis / Vik oran
v = Perdede kesme kuvveti dinamik bytme katsays
= Donat ap
= Ba kiriinde kullanlan apraz donat demetinin yatayla yapt a
= Kiri mesnedinde stteki veya alttaki ekme donats oran
s = Kolonda spiral donatnn hacmsal oran [ s = 4Aos (D s ) ]
sh = Perdede yatay gvde donatlarnn hacmsal oran [(sh)min = 0.0025]

29
3.1. KAPSAM

3.1.1 Deprem blgelerinde yaplacak tm betonarme binalarn tayc sistem

elemanlarnn boyutlandrlmas ve donatlmas, bu konuda yrrlkte olan ilgili
standart ve ynetmeliklerle birlikte, ncelikle bu blmde belirtilen kurallara gre
yaplacaktr. Betonarme bina temelleri ile ilgili kurallar Blm 6da verilmitir.

3.1.2 Bu blmde belirtilen kural ve koullar, yerinde dkme monolitik betonarme

binalar ile, aksi belirtilmedike, tayc sistemi betonarme ve/veya ngerilmeli beton
elemanlardan oluan prefabrike binalar iin geerlidir.

3.1.3 Bu blmn kapsam iindeki betonarme binalarn yatay yk tayc sistemleri;

sadece erevelerden, sadece perdelerden veya ereve ve perdelerin birleiminden
oluabilir.

3.1.4 Beton dayanmnn C50den daha yksek olduu betonarme binalar ile tayc
sistem elemanlarnda donat olarak elik profillerin kullanld binalar bu blmn
kapsam dndadr.

3.2. GEEL KURALLAR

3.2.1. Betonarme Tayc Sistemlerin Snflandrlmas

Depreme kar davranlar bakmndan, betonarme binalarn yatay yk tayc

sistemleri, aada tanmlanan iki snfa ayrlmtr. Bu iki snfa giren sistemlerin karma
olarak kullanlmasna ilikin zel durum ve koullar, Blm 2deki 2.5.4te verilmitir.

3.2.1.1 Aada belirtilen betonarme tayc sistemler, Sneklik Dzeyi Yksek

Sistemler olarak tanmlanmtr:
(a) 3.3, 3.4 ve 3.5te belirtilen kurallara gre boyutlandrlarak donatlan kolon ve
kirilerin oluturduu ereve tr tayc sistemler,
(b) 3.6ya gre boyutlandrlarak donatlm boluksuz veya boluklu (ba kirili)
perdelerden oluan tayc sistemler,
(c) Yukardaki iki tr sistemin birleiminden oluturulan perdeli-ereveli tayc
sistemler.

3.2.1.2 Aada belirtilen betonarme tayc sistemler, Sneklik Dzeyi ormal

Sistemler olarak tanmlanmtr:
(a) 3.7, 3.8 ve 3.9da belirtilen kurallara gre boyutlandrlarak donatlan kolon ve
kirilerin oluturduu ereve tr tayc sistemler,
(b) 3.10a gre boyutlandrlarak donatlm boluksuz veya boluklu (ba kirili)
perdelerden oluan tayc sistemler,
(c) Yukardaki iki tr sistemin birleiminden oluturulan perdeli-ereveli tayc
sistemler.

3.2.2. lgili Standartlar

Yerinde dkme ve prefabrike betonarme tayc sistemler, bu blmde belirtilen

kurallar ile birlikte, Blm 2de verilen deprem ykleri ve hesap kurallar, TS-498 ve

30
TS-9967de ngrlen dier ykler, TS-500, TS-708, TS-3233 ve TS-9967deki
kurallar ile malzeme ve yk katsaylar kullanlarak projelendirileceklerdir. lgili
standartlarda verilen kurallarn farkl olduu zel durumlarda, bu blmdeki kurallar
esas alnacaktr.

3.2.3. Tayc Sistem Hesabnda Kullanlacak Kesit Rijitlikleri

Blm 2de verilen yntemlerle yaplacak tayc sistem hesabnda atlamam kesite
ait kesit rijitlikleri kullanlacaktr. Ancak, kendi dzlemleri iindeki perdelere saplanan
kirilerde ve ba kirili (boluklu) perdelerin ba kirilerinde atlam kesite ait deerler
kullanlabilir.

3.2.4. Kesit Hesaplarnda Kullanlacak Yntem

Btn deprem blgelerinde, betonarme elemanlarn depreme dayankl olarak

boyutlandrlmasnda ve donat hesaplarnda TS-500de verilen Tama Gc
Ynteminin kullanlmas zorunludur.

3.2.5. Malzeme

3.2.5.1 Deprem blgelerinde yaplacak tm betonarme binalarda C20den daha dk

dayanml beton kullanlamaz.

3.2.5.2 Tm deprem blgelerinde, TS-500deki tanma gre kalite denetimli, bakm

yaplm ve vibratrle yerletirilmi beton kullanlmas zorunludur. Ancak, kendinden
yerleen beton kullanld durumlarda, vibratrle beton yerletirilmesine gerek yoktur.

3.2.5.3 Etriye ve iroz donats ile deme donats dnda, nervrsz donat elii
kullanlamaz. Ayrca, 3.2.5.4te belirtilen elemanlar hari olmak zere, betonarme
tayc sistem elemanlarnda S420den daha yksek dayanml donat elii
kullanlmayacaktr. Kullanlan donatnn kopma birim uzamas %10dan az
olmayacaktr. Donat eliinin deneysel olarak bulunan ortalama akma dayanm, ilgili
elik standardnda ngrlen karakteristik akma dayanmnn 1.3 katndan daha fazla
olmayacaktr. Ayrca, deneysel olarak bulunan ortalama kopma dayanm, yine deneysel
olarak bulunan ortalama akma dayanmnn 1.15 katndan daha az olmayacaktr.

3.2.5.4 Kirili sistemlerin demelerinde, kirisiz demelerde, dili deme

tablalarnda, etriyelerde, bodrum katlarn evresindeki d perde duvarlarnn
gvdelerinde, deprem yklerinin tmnn bina ykseklii boyunca perdeler tarafndan
tand ve 3.6.1.2de Denk.(3.14) ile verilen koullarn her ikisinin de saland
binalarn perde gvdelerinde S420den daha yksek dayanml donat elii
kullanlabilir.

3.2.6. ekme Donatlarnn Kenetlenme Boyu

Bu blmde aksi belirtilmedike, kancal ve kancasz ekme donats ubuklar iin

gerekli kenetlenme boylar TS-500de verilen kurallara gre saptanacaktr.

31
3.2.7. Kaynakl ve Manonlu Ek ve Balantlar

3.2.7.1 Boyuna donatlarn bindirmeli kaynakl eklerinin sertifikal kaynaklar

tarafndan yaplmas zorunludur. Kt kaynak ekleri yaplmayacaktr. Kaynak yaplacak
donat eliinin karbon edeeri TS-500de verilen snr deeri amayacaktr.

3.2.7.2 Kaynakl ve manonlu boyuna donat eklerinin en az %2si iin, 5 adetten az

olmamak zere, ekme deneyi yaplacaktr. Ekin deneyle bulunan kopma dayanm,
eklenen donat ubuklarnn TS-500de verilen kopma dayanmndan daha az
olmayacaktr.

3.2.7.3 Enine donatlarn boyuna donatlara kaynakla balanmasna izin verilmez.

3.2.7.4 elik pencere ve kap kasalarnn, dbellerin, balant plakalarnn, tesisat

elemanlarnn, makina ve tehizatn boyuna ve enine donatlara kaynakla balanmasna
izin verilmez.

3.2.8. zel Deprem Etriyeleri ve irozlar

Btn deprem blgelerinde, sneklik dzeyi yksek veya sneklik dzeyi normal olan
tm betonarme sistemlerin kolonlarnda, kolon-kiri birleim blgelerinde, perde u
blgelerinde ve kiri sarlma blgelerinde kullanlan etriyeler zel deprem etriyesi,
irozlar ise zel deprem irozu olarak dzenlenecektir. zel deprem etriye ve
irozlarnn salamas gerekli koullar aada verilmitir (ekil 3.1):

135
ap 5etr

6(10)
80 mm (100 mm)

ekil 3.1

3.2.8.1 zel deprem etriyelerinin her iki ucunda mutlaka 135 derece kvrml kancalar
bulunacaktr. zel deprem irozlarnda ise bir uta 90 derece kvrml kanca yaplabilir.
Bu durumda kolonun veya perdenin bir yznde, kanca kvrmlar 135 derece ve 90
derece olan irozlar hem yatay hem de dey dorultuda artmal olarak
dzenlenecektir. 135 derece kvrml kancalar, enine donat apn gstermek zere,

32
en az 5 apl daire etrafnda bklecektir. Kancalarn boyu kvrmdaki en son teet
noktasndan itibaren, dz yzeyli ubuklarda 10 ve 100 mmden, nervrl ubuklarda
ise 6 ve 80 mmden az olmayacaktr.

3.2.8.2 zel deprem etriyeleri boyuna donaty dtan kavrayacak ve kancalar ayn
boyuna donat etrafnda kapanacaktr. zel deprem irozlarnn ap ve aral,
etriyelerin ap ve aral ile ayn olacaktr. irozlar, her iki ularnda mutlaka boyuna
donatlar saracaktr. Etriyeler ve irozlar beton dklrken oynamayacak biimde
skca balanacaktr.

3.3. SEKLK DZEY YKSEK KOLOLAR

3.3.1. Enkesit Koullar

3.3.1.1 Dikdrtgen kesitli kolonlarn en kk boyutu 250 mmden ve enkesit alan

75000 mm2 den daha az olmayacaktr. Dairesel kolonlarn ap en az 300 mm olacaktr.

3.3.1.2 Kolonun brt enkesit alan, dm dey ykler ve deprem yklerinin ortak
etkisi altnda hesaplanan eksenel basn kuvvetlerinin en by olmak zere,
Ac dm / (0.50 fck) koulunu salayacaktr.

3.3.2. Boyuna Donat Koullar

3.3.2.1 Kolonlarda boyuna donat brt alan kesitin %1inden az, %4nden fazla
olmayacaktr. En az donat, dikdrtgen kesitli kolonlarda 416 veya 614, dairesel
kolonlarda ise 614 olacaktr.

3.3.2.2 Bindirmeli ek yaplan kesitlerde boyuna donat oran %6y gemeyecektir.

3.3.3. Boyuna Donatnn Dzenlenmesi

3.3.3.1 Kolon boyuna donatlarnn bindirmeli ekleri, mmkn olabildiince

3.3.4.2de tanmlanan kolon orta blgesinde yaplmaldr. Bu durumda bindirmeli
ek boyu, TS-500de ekme donats iin verilen kenetlenme boyu bye eit olacaktr.

3.3.3.2 Boyuna donatlarn bindirmeli eklerinin kolon alt ucunda yaplmas

durumunda ise, aadaki koullara uyulacaktr:
(a) Boyuna donatlarn %50sinin veya daha aznn kolon alt ucunda eklenmesi
durumunda bindirmeli ek boyu, bnin en az 1.25 kat olacaktr.
(b) Boyuna donatlarn %50den fazlasnn kolon alt ucunda eklenmesi durumunda
bindirmeli ek boyu, bnin en az 1.5 kat olacaktr. Temelden kan kolon filizlerinde de
bu koula uyulacaktr.
(c) Yukardaki her iki durumda da, bindirmeli ek boyunca 3.3.4.1de tanmlanan
minimum enine donat kullanlacaktr.

3.3.3.3 Katlar arasnda kolon kesitinin deimesi durumunda, boyuna donatnn

kolon-kiri birleim blgesi iinde deye gre eimi 1/6dan daha fazla olmayacaktr.
Kesit deiiminin daha fazla olmas durumunda veya en st kat kolonlarnda; alttaki
kolonun boyuna donatsnn kar taraftaki kiriin iindeki kenetlenme boyu, TS-500de
ekme donats iin verilen kenetlenme boyu bnin 1.5 katndan ve 40den daha az

33
olmayacaktr. Kar tarafta kiri bulunmad durumlarda kenetlenme, gerekirse kolonun
kar yznde aaya doru kvrm yaplarak salanacaktr. 90 derecelik yatay
kancann veya aaya kvrlan dey kancann boyu en az 12 olacaktr (ekil 3.2).

3.3.3.4 Yanyana boyuna donatlarda yaplan manonlu veya kaynakl eklerin

arasndaki boyuna uzaklk 600 mmden az olmayacaktr.

b c b
a a
6
e e
1

(a+b) 1.5 b e 1.5 b (a+b+c) 1.5 b

(a+b) 40 e 40 (a+b+c) 40
b 12 c 12
ekil 3.2

3.3.4. Enine Donat Koullar

3.3.7.6ya gre daha elverisiz bir durum elde edilmedike, kolonlarda kullanlacak
minimum enine donatya ilikin koullar, kolon sarlma blgeleri iin 3.3.4.1de ve
kolon orta blgesi iin 3.3.4.2de verilmitir (ekil 3.3). Tm kolon boyunca, 3.2.8de
tanmlanan zel deprem etriyeleri ve zel deprem irozlar kullanlacaktr.

3.3.4.1 Her bir kolonun alt ve st ularnda zel sarlma blgeleri oluturulacaktr.
Sarlma blgelerinin her birinin uzunluu, deme st kotundan yukarya doru veya
kolona balanan en derin kiriin alt yznden balayarak aaya doru llmek zere,
kolon kesitinin byk boyutundan (dairesel kesitlerde kolon apndan), kolon serbest
yksekliinin 1/6sndan ve 500 mmden az olmayacaktr. Konsol kolonlarda sarlma
blgesi kolon alt ucunda oluturulacak ve uzunluu kolon byk boyutunun 2 katndan
az olmayacaktr. Sarlma blgelerinde kullanlacak enine donatya ilikin koullar
aada verilmitir. Bu donatlar temelin iinde de, 300 mm den ve en byk
boyuna donat apnn 25 katndan az olmayan bir ykseklik boyunca devam
ettirilecektir. Ancak, anak temellere mesnetlenen kolonlarda, sarlma blgesindeki
enine donat anak ykseklii boyunca devam ettirilecektir.
(a) Sarlma blgelerinde 8den kk apl enine donat kullanlmayacaktr. Bu
blgede, boyuna dorultudaki etriye ve iroz aral en kk enkesit boyutunun
1/3nden ve 100 mmden daha fazla, 50 mmden daha az olmayacaktr. Etriye
kollarnn ve/veya irozlarn arasndaki yatay uzaklk, a, etriye apnn 25 katndan

34
fazla olmayacaktr. Srekli dairesel spirallerin adm, gbek apnn 1/5inden ve 80
mmden fazla olmayacaktr.
(b) Etriyeli kolonlarda d > 0.20 Ac fck olmas durumunda sarlma blgelerindeki
minimum toplam enine donat alan, Denk.(3.1)de verilen koullarn elverisiz olann
salayacak ekilde hesaplanacaktr. Bu hesapta kolonun ekirdek boyutu bk , her iki
dorultu iin ayr ayr gznne alnacaktr (ekil 3.3).
Ash 0.30 s bk [(Ac / Ack ) 1](f ck / f ywk )
(3.1)
Ash 0.075 s bk (f ck / f ywk )

(c) Spiral donatl kolonlarda d > 0.20 Ac fck olmas durumunda sarlma blgelerindeki
enine donatnn minimum hacmsal oran, Denk.(3.2)deki koullarn elverisiz olann
salayacak ekilde hesaplanacaktr.
s 0.45 [(Ac / Ack ) 1](f ck / f ywk )
(3.2)
s 0.12 (f ck / f ywk )

(d) d 0.20 Ac fck olmas durumunda, kolon sarlma blgelerinde Denk.(3.1) ve

Denk.(3.2) ile verilen enine donatlarn en az 2/3, minimum enine donat olarak
kullanlacaktr.

3.3.4.2 Kolon orta blgesi, kolonun alt ve st ularnda tanmlanan sarlma blgeleri
arasnda kalan blgedir (ekil 3.3). Kolon orta blgesinde 8den kk apl enine
donat kullanlmayacaktr. Kolon boyunca etriye, iroz veya spiral aral, en kk
enkesit boyutunun yarsndan ve 200 mmden daha fazla olmayacaktr. Etriye
kollarnn ve/veya irozlarn arasndaki yatay uzaklk, a, etriye apnn 25 katndan daha
fazla olmayacaktr.

3.3.5. Kolonlarn Kirilerden Daha Gl Olmas Koulu

3.3.5.1 Sadece erevelerden veya perde ve erevelerin birleiminden oluan tayc

sistemlerde, her bir kolon - kiri dm noktasna birleen kolonlarn tama gc
momentlerinin toplam, o dm noktasna birleen kirilerin kolon yzndeki
kesitlerindeki tama gc momentleri toplamndan en az %20 daha byk olacaktr
(ekil 3.4):
(M ra + M r ) 1.2 (M ri + M rj ) (3.3)
3.3.5.2 Denk.(3.3)n uygulanabilmesi iin, dm noktasna birleen kirilerin
3.4.1.1de verilen boyut koullarn salamas zorunludur.

3.3.5.3 Denk.(3.3), her bir deprem dorultusunda ve depremin her iki yn iin
elverisiz sonu verecek ekilde ayr ayr uygulanacaktr (ekil 3.4). Kolon tama gc
momentlerinin hesabnda, depremin yn ile uyumlu olarak bu momentleri en kk
yapan d eksenel kuvvetleri gznne alnacaktr.

35
ekil 3.3

36
3.3.5.4 Denk.(3.3)n uygulanmasna ilikin zel durumlar aada belirtilmitir:
(a) Dm noktasna birleen kolonlarn her ikisinde de d 0.10 Ac fck olmas
durumunda, Denk.(3.3)n salanmas zorunlu deildir.
(b) Tek katl binalarda ve ok katl binalarn kolonlar st kata devam etmeyen dm
noktalarnda Denk.(3.3)n salanp salanmadna baklmayacaktr.
(c) Kirilerin sapland perdenin zayf dorultuda kolon gibi almas durumunda,
Denk.(3.3)n salanp salanmadna baklmayacaktr.

Deprem Mra Mra

Deprem
yn yn

Mrj Mri Mrj Mri

Mr Mr

ekil 3.4

3.3.6. Kolonlarn Kirilerden Daha Gl Olmas Koulunun Baz Kolonlarda

Salanamamas Durumu

3.3.6.1 Sadece erevelerden veya perde ve erevelerin birleiminden oluan tayc

sistemlerde, gznne alnan deprem dorultusunda binann herhangi bir iinci katnda,
Denk.(3.4)n salanmas koulu ile, ilgili katn alt ve/veya stndeki baz dm
noktalarnda Denk.(3.3)n salanamam olmasna izin verilebilir.
i = Vis /Vik 0.70 (3.4)
d 0.10 Ac fck koulunu salayan kolonlar, Denk. (3.3) salamasalar bile, Visnin
hesabnda gznne alnabilir.

3.3.6.2 Denk.(3.4)n salanmas durumunda, 0.70 i 1.00 aralnda, Denk.

(3.3)n hem alttaki, hem de stteki dm noktalarnda saland kolonlara etkiyen
eilme momentleri ve kesme kuvvetleri (1/i) oran ile arplarak arttrlacaktr.
Denk. (3.3) salamayan kolonlar, kesitlerinde oluan dey yk ve deprem etkileri
altnda donatlacaktr.

3.3.6.3 Herhangi bir katta Denk.(3.4)n salanamamas durumunda, sadece

erevelerden veya perde ve erevelerin birleiminden oluan tayc sistemlerdeki
tm ereveler sneklik dzeyi normal ereve olarak gznne alnacak ve Tablo 2.5e
gre tayc sistem davran katsays deitirilerek hesap tekrarlanacaktr. Blm 2
deki 2.5.4.1de belirtildii zere sneklik dzeyi normal erevelerin, sneklik dzeyi
yksek perdelerle birarada kullanlmas da mmkndr.

37
3.3.7. Kolonlarn Kesme Gvenlii

3.3.7.11 Kolonlarda enine donat hesabna esas alnacak kesme kuvveti, Ve , Denk.
(3.5) ile hesaplanacaktr.
Ve = (M a + M ) / n (3.5)
Denk.(3.5)teki Ma ve Mnn hesaplanmas iin, kolonun alt ve/veya st ularnda
Denk.(3.3)n salanmas durumunda 3.3.7.2, salanamamas durumunda ise 3.3.7.3
uygulanacaktr (ekil 3.5). Dey ykler ile birlikte Ra = 2 alnarak Blm 2ye gre
depremden hesaplanan kesme kuvvetinin Denk. (3.5) ile hesaplanan Veden kk
olmas durumunda, Ve yerine bu kesme kuvveti kullanlacaktr.

3.3.7.2 Denk.(3.3)n saland dm noktasna birleen kirilerin ularndaki

moment kapasitelerinin toplam olan Mp momenti hesaplanacaktr:
M p = M pi + M pj (3.6)

Daha kesin hesap yaplmad durumlarda, Mpi 1.4 Mri ve Mpj 1.4 Mrj olarak
alnabilir. Mp momenti, kolonlarn dm noktasna birleen ularnda Blm 2ye
gre elde edilmi bulunan momentler orannda kolonlara datlacak ve datm
sonucunda ilgili kolonun alt veya st ucunda elde edilen moment, Denk.(3.5)te Ma
veya M olarak gznne alnacaktr.Depremin her iki yn iin Denk.(3.6) ayr ayr
uygulanacak ve elde edilen en byk Mp deeri datmda esas alnacaktr.

Denk.(3.3)n salanm olmasna karn Denk.(3.5)teki Ma veya Mnn hesab,

gvenli tarafta kalmak zere, 3.3.7.3e gre de yaplabilir.

3.3.7.3 Denk.(3.3)n salanamad dm noktasna birleen kolonlarn ularndaki

momentler, kolonlarn moment kapasiteleri olarak hesaplanacak ve Denk. (3.5)te Ma
ve/veya M olarak kullanlacaktr. Moment kapasiteleri, daha kesin hesap yaplmad
durumlarda, Mpa 1.4 Mra ve Mp 1.4 Mr olarak alnabilir. Mpa ve Mp momentlerinin
hesabnda, depremin yn ile uyumlu olarak bu momentleri en byk yapan d eksenel
kuvvetleri gznne alnacaktr.

3.3.7.4 Temele balanan kolonlarn alt ucundaki Ma momenti de, 3.3.7.3e gre
moment kapasiteleri olarak hesaplanacaktr.

3.3.7.5 Denk.(3.5) ile hesaplanan kesme kuvveti, Ve, yk katsaylar ile arplm
dey ykler ve deprem yklerinin ortak etkisi altnda hesaplanan kesme kuvveti Vdden
daha kk olmayacak ve ayrca Denk.(3.7) ile verilen koullar salayacaktr.
Denk.(3.7)deki ikinci koulun salanamamas durumunda, kesit boyutlar gerei kadar
byltlerek deprem hesab tekrarlanacaktr.
Ve Vr
(3.7)
Ve 0.22 Aw f cd

3.3.7.6 Kolon enine donatsnn Ve kesme kuvvetine gre hesabnda, betonun kesme
dayanmna katks, Vc , TS-500e gre belirlenecektir. Ancak, 3.3.4.1de tanmlanan
kolon sarlma blgelerindeki enine donatnn hesabnda, sadece deprem yklerinden
oluan kesme kuvvetinin depremli durumdaki toplam kesme kuvvetinin yarsndan daha

1
Bkz. 03.05.2007 tarih ve 26511 sayl Resmi Gazete

38
byk olmas ve ayn zamanda d 0.05Ac fck koulunun salanmas halinde, betonun
kesme dayanmna katks Vc = 0 alnacaktr.

ekil 3.5

3.3.8. Ksa Kolonlara likin Koullar

Ksa kolonlar, tayc sistem nedeni ile veya dolgu duvarlarnda kolonlar arasnda
braklan boluklar nedeni ile oluabilirler (ekil 3.6). Ksa kolon oluumunun
engellenemedii durumlarda, enine donat hesabna esas alnacak kesme kuvveti
Denk.(3.5) ile hesaplanacaktr. Denk.(3.5)teki momentler, ksa kolonun alt ve st
ularnda Ma 1.4 Mra ve M 1.4 Mr olarak hesaplanacak, n ise ksa kolonun boyu
olarak alnacaktr. Ancak hesaplanan kesme kuvveti Denk.(3.7)de verilen koullar
salayacaktr. Ksa kolon boyunca, 3.3.4.1de kolonlarn sarlma blgeleri iin
tanmlanan minimum enine donat ve yerletirme koullar uygulanacaktr. Dolgu
duvarlar arasnda kalarak ksa kolon durumuna dnen kolonlarda, enine donatlar
tm kat yksekliince devam ettirilecektir (ekil 3.6).

39
 Ve
1.4 Mr

1.4 Mra

Ve

Yksek kiri
veya
dolgu duvar

ekil 3.6

3.4. SEKLK DZEY YKSEK KRLER

3.4.1. Enkesit Koullar

3.4.1.1 Kolonlarla birlikte ereve oluturan veya perdelere kendi dzlemleri iinde
balanan kirilerin enkesit boyutlarna ilikin koullar aada verilmitir:
(a) Kiri gvde genilii en az 250 mm olacaktr. Gvde genilii, kiri ykseklii ile
kiriin birletii kolonun kirie dik geniliinin toplamn gemeyecektir.
(b) Kiri ykseklii, deme kalnlnn 3 katndan ve 300 mmden daha az, kiri
gvde geniliinin 3.5 katndan daha fazla olmayacaktr.
(c) Kiri ykseklii, serbest akln 1/4nden daha fazla olmamaldr. Aksi durumda
3.4.2.5 uygulanacaktr.
(d) Kiri genilii ve ykseklii ile ilgili olarak yukarda belirtilen snrlamalar,
kolonlara mafsall olarak balanan betonarme ya da ngerilmeli prefabrike kiriler, ba
kirili (boluklu) perdelerin ba kirileri ve ereve kirilerine kolon-kiri dm
noktalar dnda saplanan ikincil kiriler iin geerli deildir.

3.4.1.2 Kiri olarak boyutlandrlp donatlacak tayc sistem elemanlarnda, tasarm

eksenel basn kuvvetinin d 0.1Ac fck koulunu salamas zorunludur. Aksi durumda,
bu elemanlar 3.3e gre kolon olarak boyutlandrlp donatlacaktr.

3.4.2. Boyuna Donat Koullar

3.4.2.1 Kiri mesnetlerinde ekme donatlarnn minimum oran iin Denk.(3.8) ile
verilen koula uyulacaktr.
0.8 f ctd / f yd (3.8)

40
3.4.2.2 Boyuna donatlarn ap 12 mmden az olmayacaktr. Kiriin alt ve stnde en
az iki donat ubuu, kiri akl boyunca srekli olarak bulunacaktr.

3.4.2.3 Birinci ve ikinci derece deprem blgelerindeki tayc sistemlerde, kiri

mesnedindeki alt donat, ayn mesnetteki st donatnn %50sinden daha az olamaz.
Ancak, nc ve drdnc derece deprem blgelerinde bu oran %30a indirilebilir.

3.4.2.4 Aklk ve mesnetlerdeki ekme donats oran TS-500de verilen maksimum

deerden ve %2den fazla olmayacaktr.

3.4.2.5 3.4.1.1in (c) paragrafnda tanmlanan koulun salanamad zel

durumlarda, kiri gvdesinin her iki yzne, kiri ykseklii boyunca gvde donats
konulacaktr. Toplam gvde donats alan, sa veya sol mesnet kesitlerinde st ve alt
boyuna donat alanlar toplamnn en bynn %30undan daha az olmayacaktr.
Gvde donats ap 12 mmden az, aral ise 300 mmden fazla olmayacaktr. Boyuna
donatlarn kenetlenmesine benzer biimde, gvde donatlarnn kenetlenmesi iin de
3.4.3.1in (b) ve (c) paragraflar uygulanacaktr.

3.4.3. Boyuna Donatnn Dzenlenmesi

3.4.3.1 Boyuna donatlarn yerletirilmesi ve kenetlenmesine ilikin koullar aada

verilmitir (ekil 3.7):
(a) Kiriin iki ucundaki mesnet st donatlarnn byk olannn en az 1/4 tm kiri
boyunca srekli olarak devam ettirilecektir. Mesnet st donatsnn geri kalan ksm,
TS-500e gre dzenlenecektir.
(b) Kolona birleen kirilerin kolonun br yznde devam etmedii durumlarda
kirilerdeki alt ve st donat, kolonun etriyelerle sarlm ekirdeinin kar taraftaki
yzeyine kadar uzatlp etriyelerin i tarafndan 90 derece bklecektir. Bu durumda
boyuna donatnn kolon iinde kalan yatay ksm ile 90 derece kvrlan dey ksmnn
toplam uzunluu, TS-500de ngrlen dz kenetlenme boyu bden az olmayacaktr.
90 derecelik kancann yatay ksm 0.4bden, dey ksm ise 12den az olmayacaktr.
Perdelerde ve a lsnn dz kenetlenme boyu bden ve 50den daha fazla olduu
kolonlarda, boyuna donatnn kenetlenmesi, 90 derecelik kanca yaplmakszn dz
olarak salanabilir.
(c) Her iki taraftan kirilerin kolonlara birlemesi durumunda kiri alt donatlar,
akla komu olan kolon yznden itibaren, 50 den az olmamak zere, en az
TS-500'de verilen kenetlenme boyu b kadar uzatlacaktr. Kirilerdeki derinlik fark
gibi nedenlerle bu olanan bulunmad durumlarda kenetlenme, yukardaki (b)
paragrafna gre kiriin kolonun br yznde devam etmedii durumlar iin
tanmlanan biimde yaplacaktr.

3.4.3.2 Boyuna donatlarn eklenmesine ilikin koullar aada verilmitir:

(a) 3.4.4.te tanmlanan kiri sarlma blgeleri, kolon-kiri birleim blgeleri ve aklk
ortasnda alt donat blgeleri gibi, donatnn akma durumuna ulama olasl bulunan
kritik blgelerde bindirmeli ek yaplmayacaktr. Bu blgeler dnda bindirmeli eklerin
yaplabilecei yerlerde, ek boyunca 3.2.8de tanmlanan zel deprem etriyeleri
kullanlacaktr. Bu etriyelerin aralklar kiri derinliinin 1/4n ve 100 mmyi
amayacaktr. st montaj donatsnn aklk ortasndaki eklerinde zel deprem
etriyeleri kullanlmasna gerek yoktur.

41
 ekil 3.7

(b) Manonlu ekler veya bindirmeli kaynak ekleri, bir kesitte ancak birer donat
atlayarak uygulanacak ve birbirine komu iki ekin merkezleri arasndaki boyuna uzaklk
600 mmden daha az olmayacaktr.

3.4.4. Enine Donat Koullar

Kiri mesnetlerinde kolon yznden itibaren kiri derinliinin iki kat kadar uzunluktaki
blge, Sarlma Blgesi olarak tanmlanacak ve bu blge boyunca 3.2.8de tanmlanan
zel deprem etriyeleri kullanlacaktr. Sarlma blgesinde, ilk etriyenin kolon yzne
uzakl en ok 50 mm olacaktr. 3.4.5.3e gre daha elverisiz bir deer elde
edilmedike, etriye aralklar kiri yksekliinin 1/4n, en kk boyuna donat
apnn 8 katn ve 150 mmyi amayacaktr (ekil 3.8). Sarlma blgesi dnda,
TS-500de verilen minimum enine donat koullarna uyulacaktr.

3.4.5. Kirilerin Kesme Gvenlii

3.4.5.11 Kirilerde enine donat hesabna esas alnacak kesme kuvveti, Ve , depremin
soldan saa veya sadan sola etkimesi durumlar iin ayr ayr ve elverisiz sonu
verecek ekilde, Denk.(3.9) ile bulunacaktr (ekil 3.9).
Ve = Vdy (M pi + M pj ) / n (3.9)

1
Bkz. 03.05.2007 tarih ve 26511 sayl Resmi Gazete

42
 50 mm sk

hk

Kiri Kiri
sarlma Kiri orta blgesi sarlma
blgesi (minimum enine donat blgesi
= 2 hk TS-500 e gre) = 2 hk
s k hk / 4
sk 8 ( = en kk boyuna donat ap)
sk 150 mm
ekil 3.8

Kiri ularndaki moment kapasiteleri, daha kesin hesap yaplmad durumlarda,

Mpi 1.4 Mri ve Mpj 1.4 Mrj olarak alnabilir. Dey ykler ile birlikte Ra = 2
alnarak Blm 2ye gre depremden hesaplanan kesme kuvvetinin Denk. (3.9) ile
hesaplanan Veden kk olmas durumunda, Ve yerine bu kesme kuvveti
kullanlacaktr.

3.4.5.2 Denk.(3.9) ile hesaplanan kesme kuvveti, Ve, Denk.(3.10) ile verilen koullar
salayacaktr. Denk.(3.10)daki ikinci koulun salanamamas durumunda, kesit
boyutlar gerei kadar byltlerek deprem hesab tekrarlanacaktr.
Ve Vr
(3.10)
Ve 0.22 bw d f cd
3.4.5.3 Kiri enine donatsnn Ve kesme kuvvetine gre hesabnda, betonun kesme
dayanmna katks, Vc, TS-500e gre belirlenecektir. Ancak, 3.4.4te tanmlanan kiri
sarlma blgelerindeki enine donatnn hesabnda, sadece deprem yklerinden oluan
kesme kuvvetinin depremli durumdaki toplam kesme kuvvetinin yarsndan daha byk
olmas halinde, betonun kesme dayanmna katks Vc = 0 alnacaktr. Hibir durumda
pliyelerin kesme dayanmna katklar gznne alnmayacaktr.

Mpi 1.4 Mri Mpj 1.4 Mrj

i j

Vdyi Vdyj

(Mpi + Mpj) / n

ekil 3.9

43
3.5. SEKLK DZEY YKSEK EREVE SSTEMLERDE
KOLO - KR BRLEM BLGELER

3.5.1. Kuatlm ve Kuatlmam Birleimler

Sneklik dzeyi yksek kolon ve kirilerin oluturduu ereve sistemlerinde kolon-

kiri birleimleri, aada tanmland zere, iki snfa ayrlacaktr.
(a) Kirilerin kolona drt taraftan birlemesi ve her bir kiriin geniliinin birletii
kolon geniliinin 3/4nden daha az olmamas durumunda, kolon-kiri birleimi
kuatlm birleim olarak tanmlanacaktr.
(b) Yukardaki koullar salamayan tm birleimler, kuatlmam birleim olarak
tanmlanacaktr.

3.5.2. Kolon-Kiri Birleim Blgelerinin Kesme Gvenlii

3.5.2.1 Gznne alnan deprem dorultusunda kolon-kiri birleim blgelerindeki

kesme kuvveti, Denk.(3.11) ile hesaplanacaktr (ekil 3.10).
Ve = 1.25 f yk (As1 + As2 ) Vkol (3.11)

Kiriin kolona sadece bir taraftan sapland ve br tarafta devam etmedii durumlar
iin As2 = 0 alnacaktr.

3.5.2.2 Herhangi bir birleim blgesinde Denk.(3.11) ile hesaplanan kesme kuvveti,
gznne alnan deprem dorultusunda hibir zaman aada verilen snrlar
amayacaktr (ekil 3.10). Bu snrlarn almas durumunda, kolon ve/veya kiri kesit
boyutlar byltlerek deprem hesab tekrarlanacaktr.
(a) Kuatlm birleimlerde: Ve 0.60 bj h fcd (3.12)
(b) Kuatlmam birleimlerde: Ve 0.45 bj h fcd (3.13)

3.5.2.3 Kolon-kiri birleim blgesindeki minimum enine donat koullar aada

verilmitir (ekil 3.3):
(a) Kuatlm birleimlerde, alttaki kolonun sarlma blgesi iin bulunan enine donat
miktarnn en az %40, birleim blgesi boyunca kullanlacaktr. Ancak, enine
donatnn ap 8 mmden az olmayacak ve aral 150 mmyi amayacaktr.
(b) Kuatlmam birleimlerde, alttaki kolonun sarlma blgesi iin bulunan enine
donat miktarnn en az %60, birleim blgesi boyunca kullanlacaktr. Ancak bu
durumda, enine donatnn ap 8 mmden az olmayacak ve aral 100 mmyi
amayacaktr.

44
 Kuatlm birleim koullar
bw1 ve bw2 3/4 b
bw3 ve bw4 3/4 h
bw2
(Bkz. 3.5.1)
bw3

Va
As1

1.25As1fyk C2
C1 1.25As2fyk

As2

V
b1
Vkol = min (Va , V) bw1 b2
(Bkz. 3.5.2.1) bw4
h
b
Deprem
dorultusu bw1 ve bw2 b olmas durumunda bj = b
bw1 ve bw2 < b olmas durumunda
bj = 2 min (b1, b2)
bj (bw1 + h) (bw1 < bw2 iin)

ekil 3.10

3.6. SEKLK DZEY YKSEK PERDELER

3.6.1. Enkesit Koullar

3.6.1.1 Perdeler, planda uzun kenarnn kalnlna oran en az yedi olan dey tayc
sistem elemanlardr. 3.6.1.2 ve 3.6.1.3te belirtilen zel durumlar dnda, gvde
blgesindeki perde kalnl kat yksekliinin 1/20sinden ve 200 mmden az
olmayacaktr. Bu perdelerde, u blgesindeki perde kalnl snrlar 3.6.2.1de
verilmitir.

3.6.1.2 Tayc sistemi sadece perdelerden oluan binalarda, Denk.(3.14) ile verilen
koullarn her ikisinin de salanmas durumunda perde kalnl, binadaki en yksek
katn yksekliinin 1/20sinden ve 150 mmden az olmayacaktr.
Ag / Ap 0.002
(3.14)
Vt / Ag 0.5 f ctd
Denk.(3.14), bodrum katlarnn evresinde ok rijit betonarme perdelerin bulunduu
binalarda zemin kat dzeyinde, dier binalarda ise temel st kotu dzeyinde
uygulanacaktr.

3.6.1.3 Kat ykseklii 6 mden daha byk olan ve kat yksekliinin en az 1/5ine
eit uzunluktaki elemanlarla yanal dorultuda tutulan perdelerde, gvde blgesindeki

45
perde kalnl, yanal dorultuda tutulduu noktalar arasndaki yatay uzunluun en az
1/20sine eit olabilir. Ancak bu kalnlk 300 mmden az olamaz.

3.6.2. Perde U Blgeleri ve Kritik Perde Ykseklii

3.6.2.11 Hw / w > 2.0 olan perdelerin planda her iki ucunda perde u blgeleri
oluturulacaktr (ekil 3.11). 3.6.1.2de tanmlanan binalar dnda, perde u
blgelerindeki perde kalnl kat yksekliinin 1/15inden ve 200 mmden az
olmayacaktr. Kat ykseklii 6 mden daha byk olan perdelerin u blgelerinin, kat
yksekliinin en az 1/5ine eit uzunluktaki elemanlarla yanal dorultuda tutulduu
durumlarda, u blgesindeki perde kalnl, yanal dorultuda tutulan noktalar
arasndaki yatay uzunluun en az 1/20sine eit olabilir. Ancak, bu kalnlk kat
yksekliinin 1/20sinden veya 300 mmden az olamaz. Perde u blgeleri, perde u
blgesinin kendi kalnl iinde oluturulabilecei gibi, perdeye birleen dier bir
perdenin iinde de dzenlenebilir.

3.6.2.2 Temel stnden veya perdenin plandaki uzunluunun %20 den daha fazla
kld seviyeden itibaren kritik perde ykseklii, 2w deerini amamak zere,
Denk.(3.15)de verilen koullarn elverisiz olann salayacak biimde belirlenecektir.
Hcr w
(3.15)
H cr H w / 6
Burada Hw , temel stnden veya perdenin plandaki uzunluunun %20den daha fazla
kld seviyeden itibaren llen perde yksekliidir. Bodrum katlarnda rijitlii
st katlara oranla ok byk olan betonarme evre perdelerinin bulunduu ve bodrum
kat demelerinin yatay dzlemde rijit diyafram olarak alt binalarda, Hw ve Hcr
byklkleri zemin kat demesinden itibaren yukarya doru gznne alnacaktr. Bu
tr binalarda kritik perde ykseklii, en az zemin katn altndaki ilk bodrum katnn
ykseklii boyunca aaya doru ayrca uzatlacaktr.

3.6.2.3 Dikdrtgen kesitli perdelerde, yukarda tanmlanan kritik perde ykseklii

boyunca u blgelerinin her birinin plandaki uzunluu, perdenin plandaki toplam
uzunluunun %20sinden ve perde kalnlnn iki katndan daha az olmayacaktr. Kritik
perde yksekliinin stnde kalan perde kesimi boyunca ise, perde u blgelerinin her
birinin plandaki uzunluu, perdenin plandaki toplam uzunluunun %10undan ve perde
kalnlndan az olmayacaktr (ekil 3.11).

3.6.2.4 Perde u blgelerinin, perdeye birleen dier bir perdenin veya perdenin
ucunda geniletilmi bir kesitin iinde dzenlenmesi durumunda; her bir perde u
blgesinin enkesit alan, en az dikdrtgen kesitli perdeler iin 3.6.2.3te tanmlanan
alana eit olacaktr.

3.6.3. Gvde Donats Koullar

3.6.3.1 Perdenin her iki yzndeki gvde donatlarnn toplam enkesit alan, dey ve
yatay donatlarn her biri iin, perde u blgelerinin arasnda kalan perde gvdesi brt
enkesit alannn 0.0025inden az olmayacaktr. Hw / w 2.0 olmas durumunda perde
gvdesi, perdenin tm kesiti olarak gznne alnacaktr. Perde gvdesinde boyuna ve
enine donat aral 250 mmden fazla olmayacaktr (ekil 3.11).
1
Bkz. 03.05.2007 tarih ve 26511 sayl Resmi Gazete

46
3.6.3.2 3.6.1.2de Denk.(3.14) ile verilen koullarn her ikisinin de saland
binalarda, dey ve yatay toplam gvde donats oranlarnn herbiri 0.0015e
indirilebilir. Ancak bu durumda donat aral 300 mmyi gemeyecektir.

3.6.3.3 U blgeleri dnda, perde gvdelerinin her iki yzndeki donat alar, beher
metrekare perde yznde en az 4 adet zel deprem irozu ile karlkl olarak
balanacaktr. Ancak 3.6.2.2de tanmlanan kritik perde ykseklii boyunca, u
blgeleri dndaki beher metrekare perde yznde en az 10 adet zel deprem irozu
kullanlacaktr. irozlarn ap, en az yatay donatnn ap kadar olacaktr.

3.6.4. Gvde Donatlarnn Dzenlenmesi

Perdelerin yatay gvde donatlar, 3.6.4.1de veya 3.6.4.2de belirtildii ekilde

dzenlenebilir (ekil 3.11). Bu ekilde dzenlenen yatay gvde donatlar, kritik perde
ykseklii boyunca 3.6.5.2ye gre perde u blgelerine konulacak sarg donatsnn
belirlenmesinde hesaba katlabilir.

3.6.4.1 Yatay gvde donatlar etriyelerle sarl perde u blgesinin sonunda 90 derece
kvrlarak kar yzde kedeki dey donatya 135 derecelik kanca ile balanacaktr.

3.6.4.2 Yatay gvde donatlarnn perde ucunda 90 derece kvrm yaplmakszn

bitirilmesi durumunda, perdenin her iki ucuna gvde donats ile ayn apta olan
biiminde yatay donatlar yerletirilecektir. Bu donatlar, perde u blgesinin i
snrndan itibaren perde gvdesine doru en az kenetlenme boyu kadar uzatlacaklardr.
Ancak, gvde donatsnn kenetlenme boyunun perde u blgesi uzunluundan daha
kk veya eit olmas durumunda biimindeki donatlar konmayabilir. Bu durumda
perde u blgelerindeki enine donatnn birim boydaki toplam alan, perde gvdesindeki
yatay donatnn birim boydaki toplam alanndan az olmayacaktr.

3.6.5. Perde U Blgelerinde Donat Koullar

3.6.5.1 Perde u blgelerinin her birinde, dey donat toplam alannn perde brt
enkesit alanna oran 0.001den az olmayacaktr. Ancak, 3.6.2.2de tanmlanan kritik
perde ykseklii boyunca bu oran 0.002ye karlacaktr. Perde u blgelerinin her
birinde dey donat miktar 414ten az olmayacaktr (ekil 3.11).

3.6.5.2 Perde u blgelerindeki dey donatlar, aadaki kurallara uyularak,

kolonlarda olduu gibi etriyeler ve/veya irozlardan oluan enine donatlarla
sarlacaktr.
(a) U blgelerinde kullanlacak enine donatnn ap 8 mmden az olmayacaktr. Etriye
kollarnn ve/veya irozlarn arasndaki yatay uzaklk, a, etriye ve iroz apnn 25
katndan fazla olmayacaktr.
(b) 3.6.2.2de tanmlanan kritik perde ykseklii boyunca perde u blgelerine,
kolonlarn sarlma blgeleri iin 3.3.4.1de Denk.(3.1)in ikinci koulu ile belirlenen
enine donatnn en az 2/3 konulacaktr. Dey dorultuda etriye ve/veya iroz aral
perde kalnlnn yarsndan ve 100 mmden daha fazla, 50 mmden daha az
olmayacaktr (ekil 3.11). Bu donatlar, temelin iinde de en az perde kalnlnn iki
kat kadar bir ykseklik boyunca devam ettirilecektir.

47
 ekil 3.11

(c) Kritik perde yksekliinin dnda kalan perde u blgelerinde dey dorultudaki
etriye ve/veya iroz aral, perde duvar kalnlndan ve 200 mmden daha fazla
olmayacaktr (ekil 3.11).

3.6.6. Tasarm Eilme Momentleri ve Kesme Kuvvetleri

3.6.6.1 Hw / w > 2.0 koulunu salayan perdelerde tasarma esas eilme momentleri,
3.6.2.2ye gre belirlenen kritik perde ykseklii boyunca sabit bir deer olarak, perde
tabannda Blm 2ye gre hesaplanan eilme momentine eit alnacaktr. Kritik perde
yksekliinin sona erdii kesidin stnde ise, Blm 2ye gre perdenin tabannda ve

48
tepesinde hesaplanan momentleri birletiren doruya paralel olan dorusal moment
diyagram uygulanacaktr (ekil 3.12). evresinde rijit perdeler bulunan bodrumlu
binalarda sabit perde momenti, 3.6.2.2de tanmlanan kritik perde ykseklii boyunca
gznne alnacaktr. Hw / w 2.0 olan perdelerin btn kesitlerinde tasarm eilme
momentleri, Blm 2ye gre hesaplanan eilme momentlerine eit alnacaktr.

Tasarm Tasarm
eilme eilme
momenti momenti

Hw Hw

Hesap
eilme
momenti Hesap
eilme
Hcr Hcr momenti

Perdeli sistem Perdeli - ereveli sistem

ekil 3.12

3.6.6.2 Hw / w > 2.0 olmas durumunda, her bir katta perde kesitlerinin tama gc
momentlerinin, perdenin gl dorultusunda kolonlar iin Denk.(3.3) ile verilen
koulu salamas zorunludur. Aksi durumda perde boyutlar ve/veya donatlar
arttrlarak deprem hesab tekrarlanacaktr.

3.6.6.31 Hw / w > 2.0 koulunu salayan perdelerde, gznne alnan herhangi bir
kesitte enine donat hesabnda esas alnacak tasarm kesme kuvveti, Ve , Denk.(3.16) ile
hesaplanacaktr.
(M p ) t
Ve = v Vd (3.16)
(M d ) t
Bu bantda yer alan kesme kuvveti dinamik bytme katsays v = 1.5 alnacaktr.
Ancak, deprem yknn tamamnn betonarme perdelerle tand binalarda v = 1.0
alnabilir. Daha kesin hesap yaplmad durumlarda (Mp)t 1.25 (Mr)t alnabilir. Dey
ykler ile birlikte Ra = 2 alnarak Blm 2ye gre depremden hesaplanan kesme
kuvvetinin Denk. (3.16) ile hesaplanan Veden kk olmas durumunda, Ve yerine bu
kesme kuvveti kullanlacaktr. Hw / w 2.0 olan perdelerin btn kesitlerinde tasarm
kesme kuvvetleri, Blm 2ye gre hesaplanan kesme kuvvetlerine eit alnacaktr.

3.6.7. Perdelerin Kesme Gvenlii

3.6.7.1 Perde kesitlerinin kesme dayanm, Vr , Denk.(3.17) ile hesaplanacaktr.

Vr = Ach (0.65 f ctd + sh f ywd ) (3.17)

1
Bkz. 03.05.2007 tarih ve 26511 sayl Resmi Gazete

49
3.6.6.3te tanmlanan Ve tasarm kesme kuvveti aadaki koullar salayacaktr:
Ve Vr
(3.18)
Ve 0.22 Ach f cd
Aksi durumda, perde enine donats ve/veya perde kesit boyutlar bu koullar salanmak
zere arttrlacaktr.

3.6.7.2 Temele balant dzeyinde ve st katlarda yaplacak yatay inaat derzlerindeki

dey donat, o kesitte aktarlan kesme kuvveti gznne alnarak, TS-500de
tanmlanan kesme srtnmesi yntemi ile kontrol edilecektir.

3.6.8. Ba Kirili (Boluklu) Perdelere likin Kural ve Koullar

3.6.8.1 Perdeler iin yukarda verilen tm kural ve koullar, ba kirili perdeleri

oluturan perde paralarnn her biri iin de geerlidir.

3.6.8.2 Gznne alnan deprem dorultusunda, herhangi bir ba kirili perde

sistemini oluturan perde paralarnda deprem yklerinden oluan taban momentlerinin
toplam, ba kirili perde sisteminde deprem yklerinden oluan toplam devrilme
momentinin 2/3nden fazla olmayacaktr (ekil 3.13). Bu koulun salanamamas
durumunda, ba kirili perdeyi oluturan perde paralarnn her biri boluksuz perde
olarak saylacak ve Blm 2, Tablo 2.5ten alnan R katsays deitirilecektir.

Fwi

Hi

Msol Msa

T T

(Msol + Msa) 2/3 (Fwi Hi) Fwi : i inci katta ba kirili

perde sistemine etkiyen
deprem yk

ekil 3.13

50
3.6.8.3 Ba kirili perdeyi oluturan perde paralarnn dey donat hesabnda, dey
ykler ve depremin ortak etkisinde ekmeye alan perde parasndaki eilme
momentinin en fazla %30unun, basnca alan perde parasna aktarlmasna (yeniden
dalm) izin verilebilir.

3.6.8.4 Ba kirilerinin kesme donatsna ilikin kurallar aada verilmitir:

(a) Aadaki koullarn herhangi birinin salanmas durumunda, ba kirilerinin kesme
donats hesab 3.4.5e gre yaplacaktr.
n > 3 hk
(3.19)
Vd 1.5 bw d f ctd

(b) Denk.(3.19) ile verilen koullarn her ikisinin de salanamamas durumunda, ba

kiriine konulacak zel kesme donats, geerlilii deneylerle kantlanm yntemlerle
belirlenecek veya ba kiriindeki kesme kuvvetini ve onun oluturduu eilme
momentini karlamak zere apraz donatlar kullanlacaktr (ekil 3.14). Her bir apraz
donat demetindeki toplam donat alan Denk.(3.20) ile belirlenecektir.
Asd = Vd / (2 f yd sin ) (3.20)
apraz donat demetlerinde en az drt adet donat bulunacak ve bu donatlar perde
paralarnn iine doru en az 1.5b kadar uzatlacaktr. Donat demetleri zel deprem
etriyeleri ile sarlacak ve kullanlacak etriyelerin ap 8 mmden, aral ise apraz
donat apnn 8 katndan ve 100 mmden daha fazla olmayacaktr. apraz donatlara
ek olarak, ba kiriine TS-500de ngrlen minimum miktarda etriye ve yatay donat
konulacaktr (ekil 3.14).

ekil 3.14

3.7. SEKLK DZEY ORMAL KOLOLAR

3.7.1. Enkesit Koullar

Enkesit boyutlarna ilikin olarak sneklik dzeyi yksek kolonlar iin 3.3.1de
belirtilen koullar, sneklik dzeyi normal olan kolonlar iin de geerlidir.

51
3.7.2. Boyuna Donat Koullar

Boyuna donatya ilikin olarak sneklik dzeyi yksek kolonlar iin 3.3.2de belirtilen
koullar, sneklik dzeyi normal olan kolonlar iin de geerlidir.

3.7.3. Boyuna Donatnn Dzenlenmesi

Boyuna donatnn dzenlenmesine ilikin olarak sneklik dzeyi yksek kolonlar iin
3.3.3te belirtilen koullar sneklik dzeyi normal olan kolonlar iin de geerlidir.
Boyuna donat bindirmeli eklerinin kolon alt ucunda yaplmas durumunda, ek boyunca
3.7.4.1de tanmlanan minimum enine donat kullanlacaktr.

3.7.4. Enine Donat Koullar

Kolonlarda kullanlacak minimum enine donatya ilikin koullar, kolon sarlma

blgeleri iin 3.7.4.1de ve kolon orta blgesi iin 3.7.4.2de verilmitir. Tm kolon
blgelerinde, 3.2.8de tanmlanan zel deprem etriyeleri ve zel deprem irozlar
kullanlacaktr.

3.7.4.1 Kolon sarlma blgelerinin her birinin uzunluu iin 3.3.4.1de verilen tanm,
sneklik dzeyi normal olan kolonlar iin de geerlidir. Sneklik dzeyi normal olan
kolonlarda sarlma blgesindeki enine donat aral, en kk enkesit boyutunun 1/3
nden, en kk boyuna donat apnn 8 katndan ve 150 mmden daha fazla
olmayacaktr.

3.7.4.2 Kolon orta blgesine ilikin olarak sneklik dzeyi yksek kolonlar iin
3.3.4.2de verilen tanm ve minimum enine donat koullar ile 3.3.4.3te verilen
koullar, sneklik dzeyi normal olan kolonlar iin de geerlidir. Kolon orta
blgesindeki enine donat, 3.7.5.3e gre belirlenecektir.

3.7.5. Kolonlarn Kesme Gvenlii

3.7.5.1 Sneklik dzeyi normal kolonlarda, dey ykler ve Blm 2de belirlenen
deprem yklerinin ortak etkisi altnda elde edilen kesme kuvveti, Vd, enine donat
hesabnda esas alnacaktr.

3.7.5.2 Kesme kuvvetinin st snrna ilikin olarak sneklik dzeyi yksek

kolonlar iin Denk.(3.7)de verilen koul, Ve yerine Vd alnmak zere, sneklik dzeyi
normal olan kolonlar iin de geerlidir.

3.7.5.3 Kolon enine donatsnn 3.7.5.1de tanmlanan kesme kuvvetine gre

hesabnda betonun kesme dayanmna katks, Vc , dey ykler ile birlikte deprem
yklerine gre hesaplanan en kk d eksenel kuvveti gznne alnarak TS-500e
gre belirlenecektir.

3.7.6. Ksa Kolonlara likin Koullar

Ksa kolonlara ilikin olarak sneklik dzeyi yksek kolonlar iin 3.3.8de belirtilen
koullar, sneklik dzeyi normal olan kolonlar iin de geerlidir.

52
3.8. SEKLK DZEY ORMAL KRLER

3.8.1. Enkesit Koullar

Enkesit boyutlarna ilikin olarak sneklik dzeyi yksek kiriler iin 3.4.1.1de
belirtilen koullar, sneklik dzeyi normal olan kiriler iin de geerlidir.

3.8.2. Boyuna Donat Koullar

Boyuna donatya ilikin olarak sneklik dzeyi yksek kiriler iin 3.4.2de belirtilen
koullar, sneklik dzeyi normal olan kiriler iin de geerlidir.

3.8.3. Boyuna Donatnn Dzenlenmesi

Boyuna donatnn dzenlenmesine ilikin olarak sneklik dzeyi yksek kiriler iin
3.4.3te belirtilen koullar, sneklik dzeyi normal olan kiriler iin de geerlidir.

3.8.4. Enine Donat Koullar

Kiri mesnetlerinde kolon yznden itibaren kiri derinliinin iki kat kadar uzunluktaki
blge, sarlma blgesi olarak tanmlanacak ve bu blge boyunca 3.2.8de tanmlanan
zel deprem etriyeleri kullanlacaktr. Sarlma blgesinde, ilk etriyenin kolon yzne
uzakl en ok 50 mm olacaktr. 3.8.5e gre daha elverisiz bir deer elde
edilmedike, etriye aralklar kiri yksekliinin 1/3n, en kk boyuna donat
apnn 10 katn ve 200 mmyi amayacaktr. Sarlma blgesi dnda, TS-500de
verilen enine donat koullarna uyulacaktr.

3.8.5. Kirilerin Kesme Gvenlii

3.8.5.1 Sneklik dzeyi normal kirilerde, dey ykler ve Blm 2de belirlenen
deprem yklerinin ortak etkisi altnda elde edilen kesme kuvveti, Vd, enine donat
hesabnda esas alnacaktr.

3.8.5.2 Kesme kuvvetinin st snrna ilikin olarak sneklik dzeyi yksek kiriler
iin Denk.(3.10)da verilen koul, Ve yerine Vd alnmak zere, sneklik dzeyi normal
olan kiriler iin de geerlidir.

3.8.5.3 Kiri enine donatsnn 3.8.5.1de tanmlanan kesme kuvvetine gre hesabnda
betonun kesme dayanmna katks, Vc , TS-500e gre belirlenecektir. Hibir durumda
pliyelerin kesme dayanmna katklar gznne alnmayacaktr.

3.9. SEKLK DZEY ORMAL EREVE SSTEMLERIDE

KOLO - KR BRLEM BLGELER

Sneklik dzeyi yksek kolon ve kirilerin oluturduu ereve sistemlerinin kolon-

kiri birleimleri ilgili olarak 3.5de verilen kural ve koullar, 3.5.2.1 ve 3.5.2.2 hari
olmak zere, sneklik dzeyi normal olan sistemlerin kolon-kiri birleimleri iin de
geerlidir.

53
3.10. SEKLK DZEY ORMAL PERDELER1

Sneklik dzeyi normal perdeler, dey ykler ve depremin ortak etkisinden oluan i
kuvvetlere gre boyutlandrlarak donatlacaktr. Sneklik dzeyi yksek perdeler iin
3.6.6, 3.6.8.2 ve 3.6.8.3de verilen kural ve koullar hari olmak zere, 3.6da verilen
dier tm kural ve koullar, sneklik dzeyi normal olan perdeler iin de geerlidir.
Ancak 3.6.7.1de Ve yerine 2Vd alnacaktr.

3.11. DEMELER

3.11.1 Demeler, katlardaki ktlelere etkiyen deprem yklerinin dey tayc sistem
elemanlarna gvenle datlmasn salayacak rijitlik ve dayanma sahip olacaklardr.

3.11.2 Btn deprem blgelerinde, dolgulu ya da dolgusuz yerinde dkme veya

prefabrike dili demeli sistemlerde plak kalnl 50 mmden az olmayacaktr. Ancak,
dey yklerden oluan kesme kuvvetleri ile birlikte plak dzlemindeki deprem
kuvvetlerinin gvenle aktarlmasn salamak zere, dilerle plak arasnda kesme kuvveti
balantlarnn yaplmas ve bu balantlarn yeterli olduunun hesapla gsterilmesi
zorunludur. Dier deme plaklarnn kalnlklar iin TS-500de verilen koullar
geerlidir.

3.11.3 Btn deme sistemlerinin kesme dayanmlarna ilikin olarak, 3.6.7de

sneklik dzeyi yksek perdelerin kesme dayanmlar iin verilen koullara, 3.6.7.1
hari olmak zere, aynen uyulacaktr.

3.12. PREFABRKE BALARA LK ZEL KOULLAR

Fabrika koullarnda retilen tayc sistem elemanlarnn antiyede birletirilmesi ile

oluturulan prefabrike binalarda, bu Ynetmelikte verilen dier koullar ile birlikte
aadaki zel koullara da uyulacaktr.

3.12.1. Mafsall Balantlar

Kaynakl olarak yaplan mafsall balantlar, Blm 2ye gre depremden oluacak
balant kuvvetlerinin en az 2 katn, dier mafsall balantlar ise en az 1.5 katn
tayacak yeterli dayanma sahip olacaklardr. Birleim hesaplarnda, emniyet
gerilmeleri en fazla %15 arttrlacaktr.

3.12.2. Moment Aktarabilen ereveler

3.12.2.1 Prefabrike bina erevelerinde moment aktarabilen tm balantlarn deprem

etkisi ile oluan tersinir ve yinelenir ykler altnda monolitik davrana benzer dayanm
ve sneklie sahip olduklar, literatrden kaynak verilerek analitik yntemlerle veya
deneylerle kantlanm olacaktr.

3.12.2.2 Balantlar, balanan elemanlardan aktarlan i kuvvetleri, dayanm ve

sneklikte herhangi bir azalma olmakszn aktarabilecek dayanma sahip olacaktr.
Kaynakl balantlarda Blm 2ye gre depremden tr balantya etkiyen i

1
Bkz. 03.05.2007 tarih ve 26511 sayl Resmi Gazete

54
kuvvetlerin en az 2 kat, dier tr balantlarda ise en az 1.5 kat gznne alnacaktr.
Birleim hesaplarnda, emniyet gerilmeleri en ok %15 arttrlacaktr.

3.12.2.3 Balantlar, balanan elemanlarda plastik mafsal oluma olasl yksek

olan yerlerden olabildiince uzakta dzenlenmelidir.

3.12.3. ngerilmeli Elemanlar le lgili Koullar

Deme elemanlar ve kolonlara mafsall olarak balanan kiri tr elemanlar dnda,

deprem blgelerinde kullanlacak prefabrike yap elemanlarnda tam ngerilme
uygulanmasna izin verilmez. Snrl ngerilme uygulamas, ngerme eliine ek olarak,
elemanlarda yeterli sneklii salayabilecek dzeyde ngerilmesiz donat kullanlmas
veya ngerme eliinin dk bir ekme kuvvetiyle gerilmesi suretiyle salanabilir.
Deprem etkileri altnda ngerme eliinin gerilmesi, elastik snrn malzeme gvenlik
katsaysna blnmesi ile hesaplanan deeri amayacaktr.

3.13. BETOARME UYGULAMA PROJES ZMLERE LK

KURALLAR

3.13.1. Genel Kurallar

3.13.1.1 Binada uygulanacak beton kalitesi ile donat elii kalitesi, btn izim
paftalarnda belirtilecektir.

3.13.1.2 Tasarmda gznne alnan Etkin Yer vmesi Katsays, Bina nem Katsays,
Tablo 6.2ye gre seilen Yerel Zemin Snf ve Tablo 2.5e gre belirlenen Tayc
Sistem Davran Katsays, btn kalp plan paftalarnda belirtilecektir.

3.13.1.3 3.2.8de tanmlanan zel deprem etriyelerine ve zel deprem irozlarna ait
kanca kvrm detaylar (ekil 3.1) kolon, perde ve kiri detay paftalarnn her birinde
gsterilecektir.

3.13.2. Kolon ve Perde Detaylar

3.13.2.1 Kolon yerleim planlarnda, dey donatlarn enkesit iindeki konum, ap ve

saylar ayrntl olarak gsterilecektir. Ayrca her bir kolon-kiri dm noktasnda,
alttaki kolondan yukarya uzatlan donatlar ve kolona balanan tm kirilerin boyuna
donatlarn planda gsteren yatay kesitler alnacak, bylece kolon ve kiri donatlarnn
birleim blgesinde betonun uygun olarak yerletirmesine engel olmayacak biimde
dzenlendii gsterilecektir. Temelden kan kolon ve perde filiz donatlar, bunlarla
ilikili enine donatnn say, ap ve aralklar ile almlar izim zerinde
gsterilecektir.

3.13.2.2 Boyuna ve enine donatlar tm ile ayn olan her bir kolon tipi iin boyuna
kesitler alnarak donatlarn dey almlar yaplacaktr. Kolonlarda boyuna kesit;
donat ek blgelerini, bindirme boylarn, kolonun st ucundaki kolon-kiri birleim
blgesini de ierecektir. Bu balamda, binadaki tm kolon-kiri birleim blgeleri iin
geerli standart detaylarla yetinilmesi kabul edilmeyecektir.

3.13.2.3 Her bir kolon tipi iin ayr ayr olmak zere, sarlma blgelerinin uzunluklar,
bu blgelere, kolon orta blgesine ve stteki kolon-kiri birleim blgesine konulan

55
enine donatlarn ap, say ve aralklar ile en kesitteki almlar izim zerinde
gsterilecektir.

3.13.2.4 Perde yerleim planlarnda dey donatlarn perde gvdesindeki ve perde u

blgelerindeki konum, ap ve saylarnn gsterilmesine ek olarak, her bir perde tipi iin
boyuna kesitler alnarak donatlarn dey almlar yaplacaktr. Perde boyuna
kesidinde kritik perde ykseklii ak olarak belirtilecektir. Bu ykseklik boyunca ve
dier perde kesimlerinde kullanlan enine donatlarn ap, say ve aralklar ile almlar
izim zerinde gsterilecektir.

3.13.3. Kiri Detaylar

Kiri detay izimlerinde, her bir kiri iin ayr ayr olmak zere, kiri mesnetlerindeki
sarlma blgelerinin uzunluklar, bu blgelere ve kiri orta blgesine konulan enine
donatlarn ap, say ve aralklar ile almlar izim zerinde gsterilecektir.

56
BLM 4 ELK BALAR  DEPREME DAYAIKLI TASARIM
KURALLARI

4.0. SMGELER

Bu blmde aadaki simgelerin kullanld boyutlu ifadelerde, kuvvetler ewton [N],

uzunluklar milimetre [mm], alar radyan [rad] ve gerilmeler MegaPascal [MPa] =
[N/mm2] birimindedir.

A = Enkesit alan
Ak = Kesme alan
An = Faydal enkesit alan
b = Genilik
bcf = Kolon kesitinin balk genilii
bbf = Kiri kesitinin balk genilii
D = Dairesel halka kesitlerde d ap
Da = Akma gerilmesi arttrma katsays
db = Kiri enkesit ykseklii
dc = Kolon enkesit ykseklii
E = Deprem yk simgesi
Es = Yap elii elastisite modl
e = Ba kirii boyu
G = Sabit yk simgesi
Hort = Dm noktasnn stndeki ve altndaki kat yksekliklerinin ortalamas
h = Gvde levhas ykseklii
hi = Binann iinci katnn kat ykseklii
b = Kiriin yanal dorultuda mesnetlendii noktalar arasndaki uzaklk
n = Kiri ularndaki olas plastik mafsal noktalar arasndaki uzaklk
Md = Dey ykler ve deprem yklerinin ortak etkisi altnda hesaplanan eilme
momenti
Mp = Eilme momenti kapasitesi
Mpa = Kolonun alt ucunda hesaplanan moment kapasitesi
Mpi = Kiriin sol ucu ide hesaplanan pozitif veya negatif moment kapasitesi
Mpj = Kiriin sa ucu jde hesaplanan negatif veya pozitif moment kapasitesi
Mpn = ndirgenmi moment kapasitesi
Mp = Kolonun st ucunda hesaplanan moment kapasitesi
Mvi = Kiriin sol ucu i deki olas plastik mafsaldaki kesme kuvvetinden dolay
kolon yznde meydana gelen ek eilme momenti
Mvj = Kiriin sa ucu j deki olas plastik mafsaldaki kesme kuvvetinden dolay
kolon yznde meydana gelen ek eilme momenti
bp = Eksenel basn kapasitesi
p = Eksenel ekme kapasitesi
d = Dey ykler ve deprem yklerinin ortak etkisi altnda hesaplanan eksenel
kuvvet
Q = Hareketli yk simgesi
R = Tayc sistem davran katsays
ry = Kiri balnn ve gvdenin basn gerilmeleri etkisindeki blmnn
1/3nn yanal dorultudaki atalet yarap
t = Kalnlk
tbf = Kiri kesitinin balk kalnl
tcf = Kolon kesitinin balk kalnl

57
tmin = Kayma blgesindeki en kk levha kalnl
tp = Takviye levhalar dahil olmak zere, kayma blgesindeki toplam levha
kalnl
tt = Takviye levhas kalnl
tw = Gvde kalnl
u = Kayma blgesi evresinin uzunluu
Vd = Dey ykler ve deprem yklerinin ortak etkisi altnda hesaplanan kesme
kuvveti
Vdy = Kiriin kolona birleen yznde dey yklerden meydana gelen basit kiri
kesme kuvveti
Ve = Kolon-kiri birleim blgesinin gerekli kesme dayanm
Vke = Kayma blgesinin gerekli kesme dayanm
Vik = ereveli veya perdeli-ereveli sistemlerin erevelerinde, binann iinci
katndaki tm kolonlarda, gznne alnan deprem dorultusunda Blm 2ye
gre hesaplanan kesme kuvvetlerinin toplam
Vis = ereveli veya perdeli-ereveli sistemlerin erevelerinde, binann iinci
katnda Denk.4.3n hem alttaki hem de stteki dm noktalarnda
saland kolonlarda, gznne alnan deprem dorultusunda Blm 2ye
gre hesaplanan kesme kuvvetlerinin toplam
Vp = Kesme kuvveti kapasitesi
Vpn = ndirgenmi kesme kuvveti kapasitesi
Wp = Plastik mukavemet momenti
i = Herhangi bir iinci katta hesaplanan Vis / Vik oran
i = Binann iinci katndaki greli kat telemesi
p = Ba kirii dnme as
o = Bytme katsays
a = Yap eliinin akma gerilmesi
bem = Elemann narinliine bal olarak, TS-648e gre hesaplanan basn emniyet
gerilmesi
em = Emniyet gerilmesi
p = Greli kat telemesi as

58
4.1. KAPSAM

4.1.1 Deprem blgelerinde yaplacak tm elik binalarn tayc sistem elemanlarnn

boyutlandrlmas ve birleimlerinin dzenlenmesi, bu konuda yrrlkte olan ilgili
standart ve ynetmeliklerle birlikte, ncelikle bu blmde belirtilen zel kurallara
uyularak yaplacaktr.

4.1.2 Bu blmn kapsam iindeki elik binalarn yatay yk tayc sistemleri;

sadece elik erevelerden, sadece merkezi veya dmerkez elik aprazl perdelerden
veya erevelerin, elik aprazl perdeler ya da betonarme perdelerle birleiminden
oluabilir. Betonarme demelerin elik kiriler ile kompozit olarak alt elik
tayc sistemler de bu blmn kapsam iindedir.

4.1.3 elik bina temelleri ile ilgili kurallar Blm 6da verilmitir.

4.2. GEEL KURALLAR

4.2.1. elik Tayc Sistemlerin Snflandrlmas

Depreme kar davranlar bakmndan, elik binalarn yatay yk tayc sistemleri,

4.2.1.1 ve 4.2.1.2de tanmlanan iki snfa ayrlmtr. Bu iki snfa giren sistemlerin
karma olarak kullanlmasna ilikin zel durum ve koullar, 2.5.4te ve aada
4.2.1.3 ile 4.2.1.4te verilmitir. Tayc sistemde betonarme perdelerin kullanlmas
durumunda 3.6 veya 3.10da verilen kurallar uygulanacaktr.

4.2.1.1 Aada belirtilen elik tayc sistemler, Sneklik Dzeyi Yksek Sistemler
olarak tanmlanmtr:
(a) 4.3te belirtilen koullar salayan ereve tr tayc sistemler.
(b) 4.6da belirtilen koullar salayan merkezi aprazl elik perdelerden veya 4.8de
belirtilen koullar salayan dmerkez aprazl elik perdelerden meydana gelen yatay
yk tayc sistemler.
(c) (a) ve (b) paragraflarnda belirtilen iki tr sistemin birleiminden oluan aprazl
elik perdeli-ereveli sistemler.

4.2.1.2 Aada belirtilen elik tayc sistemler, Sneklik Dzeyi ormal Sistemler
olarak tanmlanmtr:
(a) 4.4de belirtilen koullar salayan ereve tr tayc sistemler.
(b) 4.7de belirtilen koullar salayan merkezi aprazl elik perdelerden meydana
gelen yatay yk tayc sistemler.
(c) (a) ve (b) paragraflarnda belirtilen iki tr sistemin birleiminden oluan aprazl
elik perdeli-ereveli sistemler.

4.2.1.3 Yukarda belirtilen yatay yk tayc sistemlerin her iki yatay deprem
dorultusunda birbirinden farkl olmas durumunda uygulanacak R katsaylarna ilikin
koullar 2.5.1.2 ve 2.5.1.3de, herhangi bir dorultuda karma olarak kullanlmas
durumunda uygulanacak R katsaylarna ilikin koullar ise 2.5.4te verilmitir.

59
4.2.1.4 Dey dorultuda en ok iki farkl yatay yk tayc sistem ieren elik veya
betonarme-elik karma binalara ve bunlara uygulanacak R katsaylarna ilikin koullar
2.5.5.2de verilmitir.

4.2.2. lgili Standartlar

4.2.2.1 Bu blmn kapsam iinde bulunan elik tayc sistemlerin tasarm; bu

Ynetmelikte Blm 2de verilen deprem ykleri ve hesap kurallar, TS-498de
ngrlen dier ykler, emniyet gerilmeleri yntemine ilikin olarak TS-648de verilen
kurallara gre yaplacaktr. lgili standartlarda verilen kurallarn farkl olduu zel
durumlarda, bu blmdeki kurallar esas alnacaktr.

4.2.2.2 Bu blmde verilen kurallarn dnda kalan dier hususlar iin TS-648 ve TS-
3357deki kurallara uyulacaktr. Bu standartlarda ve Ynetmeliin bu blmnde yer
almayan hususlar iin, uluslararas dzeyde kabul grm standart ve ynetmeliklerden
yararlanlabilir.

4.2.3. Malzeme Koullar ve Emniyet Gerilmeleri

4.2.3.1 Bu Ynetmelik kapsamnda, TS-648de veya uluslararas dzeyde kabul

grm dier standartlarda tanmlanan ve kaynaklanabilme zelliine sahip olan tm
yap elikleri kullanlabilir. Balklarnn et kalnl en az 40 mm olan hadde
profillerinde, kalnl en az 50 mm olan levhalar ve bu levhalar ile imal edilen yapma
profillerde, ASTM A673 veya edeeri standartlar uyarnca yaplan testlerde minimum
Charpy-V-Notch (CVN) dayanm (entik Dayanm) deeri 218Cde 27 Nm (27 J)
olacaktr.

4.2.3.2 Deprem ykleri etkisindeki elemanlarn birleim ve eklerinde kullanlacak

bulonlar ISO 8.8, 10.9 veya daha yksek kalitede olacaktr. Bu bulonlar, moment
aktaran birleimlerde kendilerine uygulanabilecek ngerme kuvvetinin tm ile, dier
birleimlerde ise en az yars ile ngerilecektir. Deprem ykleri etkisinde olmayan
elemanlarn birleim ve ekleri ile temel balant detaylarnda ISO 4.6 ve 5.6 kalitesinde
bulonlar kullanlabilir.

4.2.3.3 Kaynakl birleimlerde elik malzemesine ve kaynaklama yntemine uygun

elektrod kullanlacak ve elektrodun akma dayanm birletirilen malzemelerin akma
dayanmndan daha az olmayacaktr. Moment aktaran erevelerin kaynakl kolon-kiri
birleimlerinde tam penetrasyonlu kt kaynak veya ke kayna dikileri
kullanlacaktr. Bu kaynaklarda kullanlan elektrodun minimum Charpy-V-Notch
(CVN) dayanm (entik Dayanm) -298Cde 27 Nm (27 J) olacaktr.

4.2.3.4 Deprem ykleri etkisindeki elemanlarda, ayn birleim noktasnda, kaynakl ve

bulonlu birleimler birarada kullanlamaz.

4.2.3.5 Dey ykler ve depremin ortak etkisi altnda Emniyet Gerilmeleri Yntemine
gre yaplan kesit hesaplarnda, emniyet gerilmeleri en fazla %33 arttrlacaktr.
Birleim ve eklerin emniyet gerilmeleri esasna gre tasarmnda ise, bu arttrm %15i
amayacaktr. Birleim ve ekler ayrca, bu blmn ilgili maddelerinde belirtildii
ekilde, eleman kapasitelerine veya arttrlm deprem etkilerine gre kontrol
edilecektir.

60
4.2.3.6 Bu blmn 4.3.2.1, 4.3.4.1, 4.8.6 ve 4.9.1 maddelerinde ngrld ekilde,
elik yap elemanlarnn ve birleim detaylarnn gerekli kapasitelerinin hesabnda, a
akma gerilmesi yerine Daa arttrlm akma gerilmesi deerleri kullanlacaktr.
Arttrlm akma gerilmesinin hesabnda uygulanacak Da katsaylar, yap eliinin
snfna ve eleman trne bal olarak, Tablo 4.1 de verilmitir.

TABLO 4.1 Da ARTTIRMA KATSAYILARI

Yap elii Snf ve Eleman Tr Da
Fe 37 eliinden imal edilen hadde profilleri 1.2
Dier yap eliklerinden imal edilen hadde profilleri 1.1
Tm yap eliklerinden imal edilen levhalar 1.1

4.2.4. Arttrlm Deprem Etkileri

Bu blmn 4.3.1.2, 4.3.5.3, 4.4.2.1, 4.4.2.3, 4.6.3.1, 4.6.5.2, 4.7.2.1, 4.8.6.4 ve 4.9.1
maddelerinde gerekli grlen yerlerde, elik yap elemanlarnn ve birleim detaylarnn
tasarmnda, aada verilen arttrlm deprem etkileri gznne alnacaktr. Arttrlm
deprem etkilerini veren yklemeler
1.0 G + 1.0 Q o E (4.1a)
veya daha elverisiz sonu vermesi halinde
0 .9 G 0 E (4.1b)
eklinde tanmlanmtr. Blm 2ye gre hesaplanan deprem yklerinden oluan i
kuvvetlere uygulanacak o Bytme Katsaysnn deerleri, elik tayc sistemlerin
trlerine bal olarak, Tablo 4.2de verilmitir.

TABLO 4.2 BYTME KATSAYILARI

Tayc Sistem Tr o
Sneklik dzeyi yksek ereveler 2.5
Sneklik dzeyi normal ereveler 2.0
Merkezi elik aprazl perdeler (sneklik dzeyi yksek veya normal) 2.0
Dmerkez elik aprazl perdeler 2.5

4.2.5. Kuvvet Kapasiteleri ve Gerilme Snr Deerleri

Gerekli durumlarda kullanlmak zere, yap elemanlarnn i kuvvet kapasiteleri ve

birleim elemanlarnn gerilme snr deerleri aada tanmlanmtr.

Yap elemanlarnn i kuvvet kapasiteleri:

Eilme momenti kapasitesi : M p = Wp a (4.2a)
Kesme kuvveti kapasitesi : Vp = 0.60 a Ak (4.2b)
Eksenel basn kapasitesi :  bp = 1.7 bem A (4.2c)
Eksenel ekme kapasitesi :  p = a An (4.2d)

61
Birleim elemanlarnn gerilme snr deerleri:
Tam penetrasyonlu kaynak : a
Ksmi penetrasyonlu kt kaynak
veya ke kayna : 1.7 em
Bulonlu birleimler : 1.7 em

Burada, em ilgili birleim elemanna ait emniyet gerilmelerini (normal gerilme, kayma
ve ezilme gerilmeleri) gstermektedir.

4.3. SEKLK DZEY YKSEK EREVELER

Sneklik dzeyi yksek erevelerin boyutlandrlmasnda uyulacak kurallar aada

verilmitir.

4.3.1. Enkesit Koullar

4.3.1.1 Sneklik dzeyi yksek erevelerin kiri ve kolonlarnda, balk

genilii/kalnl ve gvde ykseklii/kalnl oranlarna ilikin koullar Tablo 4.3te
verilmitir.

4.3.1.2 Kolonlar, dey ykler ve depremin ortak etkisinden oluan eksenel kuvvet ve
eilme momentleri altnda gerekli gerilme kontrollarn salamalar yannda, birinci ve
ikinci derece deprem blgelerinde, Denk.(4.1a) ve Denk.(4.1b)ye gre arttrlm
ykleme durumlarndan oluan eksenel basn ve ekme kuvvetleri altnda da (eilme
momentleri gznne alnmakszn) yeterli dayanm kapasitesine sahip olacaktr. Kolon
enkesitlerinin eksenel basn ve ekme kapasiteleri Denk.(4.2c) ve Denk.(4.2d) ile
hesaplanacaktr.

4.3.2. Kolonlarn Kirilerden Daha Gl Olmas Koulu

4.3.2.1 ereve tr sistemlerde veya perdeli-ereveli sistemlerin erevelerinde,

gznne alnan deprem dorultusunda her bir kolon - kiri dm noktasna birleen
kolonlarn eilme momenti kapasitelerinin toplam, o dm noktasna birleen
kirilerin kolon yzndeki eilme momenti kapasiteleri toplamnn 1.1Da katndan daha
byk olacaktr (ekil 4.1):

Mpa Mpa
Deprem Deprem
yn yn

Mpj

Mpj Mpi

Mpi

Mp Mp
ekil 4.1

62
 TABLO 4.3 EKEST KOULLARI

Snr Deerler
arinlik
Eleman Tanm Sneklik Dzeyi Sneklik Dzeyi
Oranlar
Yksek Sistem ormal Sistem
Eilme ve Eksenel
basn etkisindeki
0.3 Es a 0.5 Es a
I Kesitlerinde b/2t
U Kesitlerinde b/t
Eilme etkisindeki
I Kesitleri h/tw 3.2 Es a 5.0 Es a
U Kesitleri
Basn etkisindeki
h/tw
T Kesitleri 0.3 Es a 0.5 Es a
L Kesitleri

 d a A 0.10 iin  d a A 0.10 iin

 
3.2 Es a 1 1.7 d 5.0 Es a 1 1.7 d
Eilme ve eksenel a A a A

basn etkisindeki
h /t w
I Kesitleri
U Kesitleri  d a A > 0.10 iin  d a A > 0.10 iin
 
1.33 Es a 2.1 d 2.08 Es a 2.1 d
a A a A

Eilme veya eksenel
basn etkisindeki Es Es
D /t 0.05 0.08
dairesel halka a a
kesitler (borular)
Eilme veya eksenel
b /t
basn etkisindeki
veya 0.7 Es a 1.2 Es a
dikdrtgen kutu
h /t w
kesitler

Tanmlar
b : I , U kesitleri ve dikdrtgen kutu kesitlerde balk genilii
h : I , U , T kesitleri ve dikdrtgen kutu kesitlerde gvde ykseklii
L kesitlerinde byk kenar uzunluu
D : dairesel halka kesitlerde (borularda) d ap
t : I , U , T kesitleri ve dikdrtgen kutu kesitlerde balk kalnl
halka kesitlerde (borularda) kalnlk
tw : I , U , T, L kesitleri ve dikdrtgen kutu kesitlerde gvde kalnl

63
 (M pa + M p ) 1.1Da (M pi + M vi + M pj + M vj ) (4.3)
Bu denklemdeki Mvi ve Mvj terimleri, zayflatlm kiri enkesitleri kullanlmas veya
kiri ularnda guseler oluturulmas halinde, kiri ularndaki olas plastik
mafsallardaki kesme kuvvetlerinden dolay, kolon yznde meydana gelen ek eilme
momentlerini gstermektedir. Plastik momentlerin kirilerin kolon yzndeki
kesitlerinde olumas halinde, bu terimler sfr deerini almaktadr.

4.3.2.2 Denk.(4.3), depremin her iki yn iin elverisiz sonu verecek ekilde ayr
ayr uygulanacaktr. Kolon eilme momenti kapasitelerinin hesabnda, depremin yn
ile uyumlu olarak bu moment kapasitelerini en kk yapan tasarm eksenel kuvvetleri
gznne alnacaktr.

4.3.2.3 Tek katl binalarda ve ok katl binalarn kolonlar st kata devam etmeyen
dm noktalarnda Denk.(4.3)n salanp salanmadna baklmayacaktr.

4.3.3. Kolonlarn Kirilerden Daha Gl Olmas Koulunun Baz Kolonlarda

Salanamamas Durumu

4.3.3.1 Sadece erevelerden veya perde ve erevelerin birleiminden oluan tayc

sistemlerde, gznne alnan deprem dorultusunda binann herhangi bir iinci katnda,
Denk.(4.4)n salanmas koulu ile, ilgili katn alt ve/veya stndeki baz dm
noktalarnda Denk.(4.3)n salanamam olmasna izin verilebilir.
i = Vis / Vik 0.70 (4.4)
4.3.3.2 Denk.(4.4)n salanmas durumunda, 0.70 < i < 1.00 aralnda,
Denk.(4.3)n hem alttaki, hem de stteki dm noktalarnda saland kolonlara
etkiyen eilme momentleri ve kesme kuvvetleri (1/i) oran ile arplarak arttrlacaktr.
Denk.(4.3) salamayan kolonlar, kesitlerinde oluan dey yk ve deprem etkileri
altnda hesaplanacaktr.

4.3.3.3 Herhangi bir katta Denk.(4.4)n salanamamas durumunda, sadece

erevelerden veya perde ve erevelerin birleiminden oluan tayc sistemlerdeki
tm ereveler Sneklik Dzeyi ormal ereve olarak gznne alnacak ve
Tablo 2.5e gre tayc sistem davran katsays deitirilerek hesap tekrarlanacaktr.
Ancak 2.5.4.1de belirtildii zere, sneklik dzeyi normal erevelerin, sneklik
dzeyi yksek perdelerle birarada kullanlmas da mmkndr.

4.3.4. Kiri - Kolon Birleim Blgeleri

4.3.4.1 Sneklik dzeyi yksek erevelerin moment aktaran kiri-kolon

birleimlerinde aadaki koul birarada salanacaktr:
(a) Birleim en az 0.04 radyan Greli Kat telemesi Asn (greli kat telemesi/kat
ykseklii) salayabilecek kapasitede olacaktr. Bunun iin, deneysel ve/veya analitik
yntemlerle geerlilii kantlanm olan detaylar kullanlacaktr. Geerlilii kantlanm
olan eitli bulonlu ve kaynakl birleim detay rnekleri ve bunlarn uygulama snrlar
Bilgilendirme Eki 4Ada verilmitir.

64
(b) Birleimin kolon yzndeki gerekli eilme dayanm, birleen kiriin kolon
yzndeki eilme momenti kapasitesinin 0.801.1Da katndan daha az olmayacaktr.
Ancak bu dayanmn st limiti, dm noktasna birleen kolonlar tarafndan birleime
aktarlan en byk eilme momenti ile uyumlu olacaktr. Ayrca dey ykler ve
deprem yk azaltma katsaysnn R = 1.5 deeri iin hesaplanan deprem yklerinin
ortak etkisi altnda meydana gelen eilme momentini amayacaktr. Zayflatlm kiri
enkesitleri kullanlmas veya kiri ularnda guseler oluturulmas halinde, kolon
yzndeki eilme momenti kapasitesi, kiri plastik momenti ile kiri ucundaki olas
plastik mafsaldaki kesme kuvvetinden dolay kolon yznde meydana gelen ek eilme
momenti toplanarak hesaplanacaktr.
(c) Birleimin boyutlandrlmasnda esas alnacak Ve kesme kuvveti Denk.(4.5) ile
hesaplanacaktr.
(M pi + M pj )
Ve = Vdy 1.1 Da (4.5)
n
4.3.4.2 Birleimin tama kapasitesinin hesabnda, 4.2.5te verilen gerilme snr
deerleri kullanlacaktr.

4.3.4.3 Kiri kolon birleim detaynda, kolon ve kiri balklarnn snrlad kayma
blgesi (ekil 4.2) aadaki koullar salayacak ekilde boyutlandrlacaktr:
(a) Kayma blgesinin gerekli Vke kesme kuvveti dayanm, dm noktasna birleen
kirilerin kolon yzndeki eilme momenti kapasiteleri toplamnn 0.80 katndan
meydana gelen kesme kuvvetine eit olarak alnacaktr.
1 1
Vke = 0.8 M p ( ) (4.6)
d b H ort

kayma blgesi V ke
t bf

sreklilik levhalar

db

V ke

t cf

dc

ekil 4.2

65
(b) Kayma blgesinin Vp kesme kuvveti kapasitesi
3b t 2
Vp = 0.6 a d c tp 1 + cf cf (4.7)
d b d c tp
denklemi ile hesaplanacaktr. Kayma blgesinin yeterli kesme dayanmna sahip olmas
iin
Vp Vke (4.8)
koulunun salanmas gerekmektedir. Bu koulun salanmamas halinde, gerekli
miktarda takviye levhas kullanlacak veya kayma blgesine kegen dorultusunda
berkitme levhalar eklenecektir.

(c) Kolon gvde levhasnn ve eer kullanlm ise takviye levhalarnn her birinin en
kk kalnl, tmin , (ekil 4.3) aadaki koulu salayacaktr.
tmin u / 180 (4.9)
Bu koulun salanmad durumlarda takviye levhalar ve kolon gvde levhas
birbirlerine kaynakla balanarak birlikte almalar salanacak ve levha kalnlklar
toplamnn Denk.(4.9)u salad kontrol edilecektir.

(d) Kayma blgesinde takviye levhalar kullanlmas halinde, bu levhalarn kolon balk
levhalarna balanmas iin tam penetrasyonlu kt kaynak veya ke kayna
kullanlacaktr, ekil 4.3. Bu kaynaklar, takviye levhas tarafndan karlanan kesme
kuvvetini gvenle aktaracak ekilde kontrol edilecektir. Bu hesapta, (4.2.5)te verilen
kaynak gerilme kapasiteleri kullanlacaktr.

takviye levhalar

tt tt
t t
tt tt

t min = min ( t , t t )
(a) (b)

ekil 4.3

4.3.4.4 Moment aktaran kiri-kolon birleim detaylarnda, kolon gvdesinin her iki
tarafna, kiri balklar seviyesinde sreklilik levhalar konularak kiri balklarndaki
ekme ve basn kuvvetlerinin kolona (ve iki tarafl kiri-kolon birleimlerinde komu
kirie) gvenle aktarlmas salanacaktr.
(a) Sreklilik levhalarnn kalnlklar, tek tarafl kiri birleimlerinde birleen kiriin
balk kalnlndan, kolona iki taraftan kiri birlemesi durumunda ise birleen
kirilerin balk kalnlklarnn bynden daha az olmayacaktr.
(b) Sreklilik levhalarnn kolon gvde ve balklarna balants iin tam penetrasyonlu
kt kaynak kullanlacaktr. Sreklilik levhasnn kolon gvdesine balants iin ke

66
kayna da kullanlabilir, (ekil 4.2). Ancak bu kaynan, sreklilik levhasnn kendi
dzlemindeki kesme kapasitesine eit bir kuvveti kolon gvdesine aktaracak boy ve
kalnlkta olmas gereklidir.
(c) Kolon balk kalnlnn
tcf 0.54 bbf tbf (4.10a)
ve
bbf
tcf (4.10b)
6
koullarnn her ikisini de salamas durumunda sreklilik levhasna gerek olmayabilir.

4.3.5. Kolon ve Kiri Ekleri

4.3.5.1 Tam penetrasyonlu kt kaynakl veya bulonlu olarak yaplan kolon ekleri,
kolon-kiri birleim yerinden en az net kat yksekliinin 1/3 kadar uzakta olacaktr.
Ke kayna ile veya tam penetrasyonlu olmayan kt kaynakla yaplan eklerde bu
uzaklk, ayrca 1.20 m den az olmayacaktr.

4.3.5.2 Kiri ekleri, kolon-kiri birleim kesitinden en az kiri yksekliinin iki kat
kadar uzakta yaplacaktr.

4.3.5.3 Kolon ve kiri eklerinin eilme kapasitesi, eklenen elemann eilme

kapasitesinden, kesme kuvveti kapasitesi ise Denk.(4.5)te verilen deerden az
olmayacaktr. Ayrca, birinci ve ikinci derece deprem blgelerinde, kolon eklerinin
eksenel kuvvet kapasiteleri Denk.(4.1a) ve Denk.(4.1b) ile hesaplanan eksenel basn
ve ekme kuvvetleri altnda da (eilme momentleri gznne alnmakszn) yeterli
olacaktr. Ek elemanlarnn tama glerinin hesabnda, (4.2.5)te verilen kaynak ve
bulon gerilme snr deerleri kullanlacaktr.

4.3.6. Kiri Balklarnn Yanal Dorultuda Mesnetlenmesi

4.3.6.1 Kirilerin st ve alt balklar yanal dorultuda mesnetlenecektir. Kirilerin

yanal dorultuda mesnetlendii noktalar arasndaki b uzakl
ry Es
b 0.086 (4.11)
a

koulunu salayacaktr. Ayrca, tekil yklerin etkidii noktalar, kiri enkesitinin ani
olarak deitii noktalar ve sistemin dorusal olmayan ekildeitirmesi srasnda
plastik mafsal oluabilecek noktalar da yanal dorultuda mesnetlenecektir.

4.3.6.2 Yanal dorultudaki mesnetlerin gerekli basn ve ekme dayanm, kiri

balnn eksenel ekme kapasitesinin 0.02sinden daha az olmayacaktr.

4.3.6.3 Betonarme demelerin elik kiriler ile kompozit olarak alt elik tayc
sistemlerde, kirilerin betonarme demeye balanan balklarnda, yukardaki koullara
uyulmas zorunlu deildir.

67
4.4. SEKLK DZEY ORMAL EREVELER

Sneklik dzeyi normal erevelerin boyutlandrlmasnda uyulacak kurallar aada

verilmitir.

4.4.1. Enkesit Koullar

4.4.1.1 Sneklik dzeyi normal erevelerin kiri ve kolonlarnda, balk

genilii/kalnl ve gvde ykseklii/kalnl oranlarna ilikin koullar Tablo 4.3te
verilmitir. Ancak en ok iki katl binalarda, gerekli yerel burkulma kontrollarnn
yaplmas koulu ile, bu snrlarn almasna izin verilebilir.

4.4.1.2 Sneklik dzeyi yksek erevelerin kolonlar iin 4.3.1.2de verilen koullar
sneklik dzeyi normal erevelerin kolonlar iin de geerlidir.

4.4.1.3 Sneklik dzeyi normal erevelerde, sneklik dzeyi yksek ereveler iin
4.3.2 ve 4.3.3te verilen koullara uyulmas zorunlu deildir.

4.4.2. Kiri Kolon Birleim Blgeleri

4.4.2.1 Sneklik dzeyi normal erevelerin moment aktaran kiri-kolon

birleimlerinde, dey ykler ve depremin ortak etkisinden oluan i kuvvetler altnda
gerekli gerilme kontrollar yaplacaktr. Ayrca, birleimin tama kapasitesi aada
tanmlanan i kuvvetlerden kk olanlarn da salayacaktr:
(a) Kolona birleen kiriin 4.3.4.1(b)de tanmland ekilde hesaplanan eilme
momenti kapasitesi ve Denk.(4.5) ile hesaplanan gerekli kesme kuvveti dayanm.
(b) Denk.(4.1a) ve Denk.(4.1b)de verilen arttrlm ykleme durumlarndan dolay
kolon yznde meydana gelen eilme momenti ve kesme kuvveti.

4.4.2.2 Birleimin tama kapasitesinin hesabnda, 4.2.5te verilen gerilme snr

deerleri kullanlacaktr.

4.4.2.3 Kiri-kolon birleim detaynda, kolon ve kiri balklarnn snrlad kayma

blgesi (ekil 4.2) aadaki koullar salayacak ekilde boyutlandrlacaktr:
(a) Kayma blgesinin Vke gerekli kesme kuvveti dayanmnn hesabnda, Denk.(4.1a)
ve Denk.(4.1b)de verilen arttrlm deprem yklemesinden meydana gelen kesme
kuvveti ve Denk.(4.6) ile hesaplanan kesme kuvvetinden kk olan kullanlacaktr.
(b) Kayma blgesinin Vp kesme kuvveti dayanm Denk.(4.7) ile hesaplanacaktr.
Kayma blgesinin yeterli kesme dayanmna sahip olmas iin Denk.(4.8)in salanmas
gerekmektedir.
(c) Sneklik dzeyi yksek erevelerin kayma blgesi hesab iin 4.3.4.3(c) ve
4.3.4.3(d)de verilen kurallar sneklik dzeyi normal ereveler iin de aynen
geerlidir.

4.4.2.4 Sneklik dzeyi yksek erevelerde sreklilik levhalarnn hesab iin

4.3.4.4 te verilen kurallar sneklik dzeyi normal ereveler iin de aynen geerlidir.

68
4.4.3. Kiri ve Kolon Ekleri

Sneklik dzeyi yksek erevelerde kolon ve kiri ekleri iin 4.3.5te verilen kurallar
sneklik dzeyi normal ereveler iin de aynen geerlidir.

4.5. MERKEZ VE DIMERKEZ ELK APRAZLI PERDELER

elik aprazl perdeler, mafsall birleimli veya moment aktaran ereveler ile bunlara
merkezi ve dmerkez olarak balanan aprazlardan oluan yatay yk tayc
sistemlerdir. Bu tr sistemlerin yatay yk tama kapasiteleri, eilme dayanmlarnn
yannda, daha ok veya tmyle elemanlarn eksenel kuvvet dayanmlar ile
salanmaktadr. elik aprazl perdeler, aprazlarn dzenine bal olarak ikiye
ayrlrlar:
(a) Merkezi elik aprazl Perdeler (ekil 4.4)
(b) Dmerkez elik aprazl Perdeler (ekil 4.5)
aprazlarn ereve dm noktalarna merkezi olarak baland Merkezi elik
aprazl Perdeler sneklik dzeyi yksek veya sneklik dzeyi normal sistem olarak
boyutlandrlabilirler. Buna karlk, aprazlarn ereve dm noktalarna dmerkez
olarak baland Dmerkez elik aprazl Perdeler sneklik dzeyi yksek sistem
olarak boyutlandrlacaklardr.

Diyagonal apraz X apraz Ters V apraz V apraz K apraz

ekil 4.4

kiri ba kirii e e

kolon e e

az
apr

ekil 4.5

69
4.6. SEKLK DZEY YKSEK MERKEZ ELK APRAZLI PERDELER

Sneklik dzeyi yksek merkezi elik aprazl perdeler, basn elemanlarnn

bazlarnn burkulmas halinde dahi, sistemde nemli lde dayanm kayb meydana
gelmeyecek ekilde boyutlandrlrlar. Bu sistemlerin boyutlandrlmasnda uygulanacak
kurallar aada verilmitir.

4.6.1. Enkesit Koullar

4.6.1.1 Sneklik dzeyi yksek merkezi elik aprazl perdelerin kiri, kolon ve
aprazlarnda, balk genilii/kalnl, gvde ykseklii/kalnl ve ap/kalnlk
oranlarna ilikin koullar Tablo 4.3te verilmitir.

4.6.1.2 at ve dey dzlem apraz sistemlerinin tm basn elemanlarnda narinlik

oran (ubuk burkulma boyu/atalet yarap) 4.0 Es / a snr deerini amayacaktr.

4.6.1.3 ok paral aprazlarda ba levhalarnn aralklar, ardk iki ba levhas

arasndaki tek elemann narinlik oran tm ubuun narinlik orannn 0.40 katn
amayacak ekilde belirlenecektir. ok paral aprazn burkulmasnn ba levhasnda
kesme etkisi oluturmadnn gsterilmesi halinde, ba levhalarnn aralklar, iki ba
levhas arasndaki tek ubuun narinlik oran ok paral ubuun etkin narinlik
orannn 0.75 katn amayacak ekilde belirlenebilir. Ba levhalarnn toplam kesme
kuvveti kapasitesi, her bir ubuk elemannn eksenel ekme kapasitesinden daha az
olmayacaktr. Her ubukta en az iki ba levhas kullanlacak ve ba levhalar eit
aralkl olarak yerletirilecektir. Bulonlu ba levhalarnn, ubuun temiz aklnn
orta drtte birine yerletirilmesine izin verilmez.

4.6.2. Yatay Yklerin Dalm

Binann bir aks zerindeki dey merkezi apraz elemanlar, o aks dorultusundaki
depremde ve her bir deprem ynnde etkiyen yatay kuvvetlerin en az %30u ve en ok
%70i basnca alan aprazlar tarafndan karlanacak ekilde dzenlenecektir.
4.6.3. aprazlarn Birleimleri

4.6.3.1 aprazlarn birleim detaylarnda, dey ykler ve depremin ortak etkisinden

oluan i kuvvetler altnda gerekli gerilme kontrollar yaplacaktr. Ayrca, birleimin
tama kapasitesi aada tanmlanan i kuvvetlerden kk olann da salayacaktr:
(a) aprazn eksenel kuvvet (ekme veya basn) kapasitesi.
(b) Dm noktasna birleen dier elemanlarn kapasitelerine bal olarak, sz konusu
apraza aktarlabilecek en byk eksenel kuvvet.
(c) Denk.(4.1a) ve Denk.(4.1b)de verilen arttrlm ykleme durumlarndan meydana
gelen apraz eksenel kuvveti.

4.6.3.2 Birleimin tama kapasitesinin hesabnda, 4.2.5te verilen gerilme snr

deerleri kullanlacaktr.

4.6.3.3 aprazlar kolonlara ve/veya kirilere balayan dm noktas levhalar

aadaki iki koulu da salayacaklardr:

70
(a) Dm noktas levhasnn dzlemi iindeki eilme kapasitesi, dm noktasna
birleen aprazn eilme kapasitesinden daha az olmayacaktr.
(b) Dm noktas levhasnn dzlem dna burkulmasnn nlenmesi amacyla,
aprazn ucunun kiri veya kolon yzne uzakl dm levhas kalnlnn iki
katndan daha fazla olmayacaktr. Buna uyulamad durumlarda, ilave berkitme
levhalar kullanarak, dm levhasnn dzlem dna burkulmas nlenecektir.

4.6.4. zel apraz Dzenleri in Ek Koullar

4.6.4.1 V veya ters V eklindeki apraz sistemlerinin salamas gereken ek koullar

aada verilmitir:
(a) aprazlarn baland kiriler srekli olacaktr.
(b) aprazlar dey yklerin ve deprem yklerinin ortak etkisi altnda
boyutlandrlacaktr. Ancak aprazlarn baland kiriler ve u balantlar, aprazlarn
yok saylmas durumunda, kendi zerindeki dey ykleri gvenle tayacak ekilde
boyutlandrlacaktr.
(c) Sneklik dzeyi yksek erevelerin kirileri iin 4.3.6da verilen koullar
aprazlarn baland kiriler iin de aynen geerlidir.

4.6.4.2 Sneklik dzeyi yksek merkezi elik aprazl perdelerde K eklindeki

(aprazlarn kolon orta noktasna baland) apraz dzenine izin verilemez.

4.6.5. Kolon Ekleri

4.6.5.1 Kolon ekleri kolon serbest yksekliinin ortadaki 1/3lk blgesinde

yaplacaktr.

4.6.5.2 Kolon eklerinin eilme dayanm eklenen elemanlardan knn eilme

kapasitesinin %50sinden, kesme kuvveti dayanm ise eklenen elemanlardan
knn kesme kapasitesinden daha az olmayacaktr. Ayrca, birinci ve ikinci derece
deprem blgelerinde, kolon eklerinin eksenel kuvvet tama gleri Denk.(4.1a) ve
Denk.(4.1b)de verilen arttrlm deprem yklemelerinden oluan basn ve ekme
kuvvetleri altnda da (eilme momentleri gznne alnmakszn) yeterli olacaktr. Ek
elemanlarnn hesabnda, 4.2.5te verilen kaynak ve bulon gerilme kapasiteleri
kullanlacaktr.

4.7. SEKLK DZEY ORMAL MERKEZ ELK APRAZLI

PERDELER

Sneklik dzeyi normal elik aprazl perdelerin boyutlandrlmasnda uygulanacak

kurallar aada belirtilmitir.

4.7.1. Enkesit Koullar

4.7.1.1 Sneklik dzeyi normal merkezi elik aprazl perdelerin kiri, kolon ve
aprazlarnda, balk genilii/kalnl, gvde ykseklii/kalnl ve ap/kalnlk
oranlarna ilikin koullar Tablo 4.3te verilmitir. Ancak en ok iki katl binalarda,
gerekli yerel burkulma kontrollarnn yaplmas koulu ile, bu snrlarn almasna izin
verilebilir.

71
4.7.1.2 at ve dey dzlem apraz sistemlerinin tm basn elemanlarnda narinlik
oran (ubuk burkulma boyu/atalet yarap) 4.0 Es / a snr deerini amayacaktr.

4.7.1.3 ok paral aprazlarda, TS648in ba levhalarna ilikin kurallar geerlidir.

Her ubukta en az iki ba levhas kullanlacaktr.

4.7.1.4 Sadece ekme kuvveti tayacak ekilde hesaplanan aprazlarda narinlik oran
250yi amayacaktr. Ancak en ok iki katl binalardaki apraz elemanlarn, Blm
2ye gre hesaplanan ekme kuvvetinin Tablo 4.2deki o katsays ile arpmn
tayacak ekilde boyutlandrlmalar halinde bu kural uygulanmayabilir.

4.7.2. aprazlarn Birleimleri

4.7.2.1 aprazlarn birleim detaylarnda, dey ykler ve depremin ortak etkisinden

oluan i kuvvetler altnda gerekli gerilme kontrollar yaplacaktr. Ayrca, birleimin
tama kapasitesi aada tanmlanan i kuvvetlerden kk olann da salayacaktr:
(a) aprazn eksenel kuvvet (ekme veya basn) kapasitesi.
(b) Denk.(4.1a) ve Denk.(4.1b)de verilen arttrlm yklemelerden meydana gelen
apraz eksenel kuvveti.
(c) Dm noktasna birleen dier elemanlar tarafndan sz konusu apraza
aktarlabilecek en byk kuvvet.

4.7.2.2 Birleimin tama kapasitesinin hesabnda, 4.2.5te verilen gerilme snr

deerleri kullanlacaktr.

4.7.2.3 Sneklik dzeyi yksek merkezi elik aprazl perdeler iin 4.6.3.3 te verilen
koullar sneklik dzeyi normal merkezi elik aprazl perdeler iin de geerlidir.

4.7.3. zel apraz Dzenleri in Ek Koullar

4.7.3.1 Sneklik dzeyi yksek merkezi elik aprazl perdeler iin 4.6.4.1(a) ve
4.6.4.1(b) de verilen koullar sneklik dzeyi normal merkezi elik aprazl perdeler
iin de geerlidir.

4.7.3.2 Sneklik dzeyi normal erevelerin kirileri iin 4.4.4de verilen koullar
aprazlarn baland kiriler iin de aynen geerlidir.

4.8. SEKLK DZEY YKSEK DIMERKEZ ELK APRAZLI

PERDELER

Sneklik dzeyi yksek dmerkez elik aprazl perdeler, deprem etkileri altnda ba
kirilerinin nemli lde dorusal olmayan ekildeitirme yapabilme zelliine sahip
olduu yatay yk tayc sistemleridir. Bu sistemler, ba kirilerinin plastik
ekildeitirmesi srasnda, kolonlarn, aprazlarn ve ba kirii dndaki dier kirilerin
elastik blgede kalmas salanacak ekilde boyutlandrlrlar. Sneklik dzeyi yksek
dmerkez elik aprazl perdelerin boyutlandrlmasnda uygulanacak kurallar aada
verilmitir.

72
4.8.1. Enkesit Koullar

4.8.1.1 Sneklik dzeyi yksek dmerkez elik aprazl perdelerin ba kirileri, dier
kirileri, kolon ve aprazlarnda balk genilii/kalnl, gvde ykseklii/kalnl ve
ap/kalnlk oranlarnda Tablo 4.3teki koullara uyulacaktr. Ba kirilerine ilikin ek
koullar, 4.8.2de verilmitir.

4.8.1.2 aprazlarn narinlik oran (ubuk burkulma boyu/atalet yarap) 4.0 Es / a

snr deerini amayacaktr.

4.8.1.3 ok paral aprazlar iin 4.6.1.3te verilen koullar dmerkez elik aprazl
perdeler iin de aynen geerlidir.

4.8.2. Ba Kirileri

4.8.2.1 Sneklik dzeyi yksek dmerkez elik aprazl perdelerde, her apraz
elemann en az bir ucunda ba kirii bulunacaktr.

4.8.2.2 Ba kiriinin boyu, 4.8.8.1deki zel durumun dnda, aadaki ekilde

belirlenebilir.
1.0 M p / Vp e 5.0 M p / Vp (4.13)
Bu bantdaki Mp eilme momenti ve Vp kesme kuvveti kapasiteleri Denk.(4.2a) ve
Denk.(4.2b) ile hesaplanacaktr.

4.8.2.3 Ba kirileri, dey ykler ve Blm 2ye gre hesaplanan deprem

etkilerinden oluan tasarm i kuvvetleri (kesme kuvveti, eilme momenti ve eksenel
kuvvet) altnda boyutlandrlacaktr.

4.8.2.4 Ba kiriinin Vd tasarm kesme kuvveti, aadaki koullarn her ikisini de

salayacaktr.
Vd Vp (4.14)
Vd 2 M p / e (4.15)

4.8.2.5 Ba kirii tasarm eksenel kuvvetinin

 d / a A > 0.15 (4.16)
olmas halinde, Denk.(4.14) ve Denk.(4.15)te Mp ve Vp yerine

M pn = 1.18 M p 1 d (4.17)
a A

Vpn = Vp 1 ( d / a A) 2 (4.18)
deerleri kullanlacaktr.

4.8.2.6 Ba kiriinin gvde levhas tek paral olacak, gvde dzlemi iinde takviye
levhalar bulunmayacaktr. Gvde levhasnda boluk almayacaktr.

73
4.8.3. Ba Kiriinin Yanal Dorultuda Mesnetlenmesi

4.8.3.1 Ba kiriinin st ve alt balklar kiriin iki ucunda, kolon kenarnda

dzenlenen ba kirilerinde ise kiriin bir ucunda, yanal dorultuda mesnetlenecektir.
Yanal dorultudaki mesnetlerin gerekli dayanm, kiri balnn eksenel ekme
kapasitesinin 0.06sndan daha az olmayacaktr.

4.8.3.2 Ayrca, ba kirii dnda kalan kiri blm de, 0.45bbf Es / a aralklarla
yanal dorultuda mesnetlenecektir. Bu mesnetlerin gerekli dayanm, kiri balnn
eksenel ekme kapasitesinin 0.01inden daha az olmayacaktr.

4.8.3.3 Betonarme demelerin elik kiriler ile kompozit olarak alt elik tayc
sistemlerde yukardaki koullara uyulmas zorunlu deildir.

4.8.4. Ba Kiriinin Dnme As

Ba kiriinin bulunduu i inci katn Blm 2 de tanmlanan i greli kat telemesine

bal olarak

p = R i (4.19)
hi
denklemi ile bulunan greli kat telemesi asndan dolay, ba kirii ile bu kiriin
uzantsndaki kat kirii arasnda meydana gelen p ba kirii dnme as aada
verilen snr deerleri amayacaktr (ekil 4.6):

R i e R i e

p p p
hi hi
p

L L

p = L p p = L p
e e

e e
R i

p p
hi

p = L p
2e

ekil 4.6

74
(a) Ba kirii uzunluunun 1.6 M p / Vp ye eit veya daha kk olmas halinde 0.10
radyan.
(b) Ba kirii uzunluunun 2.6 M p / Vp ye eit veya daha byk olmas halinde 0.03
radyan.
Ba kirii uzunluunun bu iki snr deer arasnda olmas halinde dorusal
interpolasyon yaplacaktr.

4.8.5. Rijitlik (Berkitme) Levhalar

4.8.5.1 apraz elemanlarn ba kiriine ve uzantlarna dorudan yk aktard

ularnda rijitlik levhalar dzenlenecektir. Rijitlik levhalar, aksi belirtilmedike, ba
kirii gvde levhasnn her iki tarafna konulacak, gvde levhas yksekliinde ve
(bbf tw ) / 2 geniliinde olacaktr (ekil 4.7). Rijitlik levhalarnn kalnl, gvde
levhas kalnlnn 0.75inden ve 10 mmden az olmayacaktr. Rijitlik levhalarn ba
kiriinin gvdesine balayan srekli ke kaynaklar, rijitlik levhasnn enkesit alan ile
malzeme akma gerilmesinin arpmndan oluan kuvvetleri aktaracak kapasitede
olacaktr.
rijitlik levhalar (4.8.5.1)

apraz ve ba kirii
eksenleri ba kirii e
iinde kesiecektir.
a

a
srekli
ke
ara rijitlik rijitlik
kayna
levhalar levhalar
(4.8.5.2)
a-a kesiti

ekil 4.7

4.8.5.2 Balant kirii ularndaki rijitlik levhalarna ek olarak, aada tanmlanan

ara rijitlik levhalar konulacaktr:
(a) Boyu 1.6 M p / Vp den daha ksa olan ba kirilerinde ara rijitlik levhalarnn ara
uzaklklar, ba kirii dnme asnn 0.10 radyan olmas halinde (30 tw db/5)den,
ba kirii dnme asnn 0.03 radyandan daha kk olmas halinde ise
(52 tw db/5)den daha fazla olmayacaktr. Dnme asnn ara deerleri iin dorusal
interpolasyon yaplacaktr.
(b) Boyu 2.6 M p / Vp den byk ve 5M p / Vp den kk olan ba kirilerinde, ba kirii
ularndan 1.5bbf uzaklkta birer rijitlik levhalar konulacaktr.
(c) Boyu 1.6 M p / Vp ve 2.6 M p / Vp arasnda olan ba kirilerinde, (a) ve (b) de
belirtilen ara rijitlik levhalar birlikte kullanlacaktr.

75
4.8.6. aprazlar, Kat Kirileri ve Kolonlar

4.8.6.1 Ba kiriinin plastiklemesine neden olan ykleme, Blm 2ye gre

hesaplanan deprem etkilerinden oluan i kuvvetlerin, ba kiriinde kesit seimi
sonucunda hesaplanan Mp/Md ve Vp/Vd Tasarm Bytme Katsaylarnn k ile
uyumlu olacak ekilde arttrlmas suretiyle belirlenecektir.

4.8.6.2 aprazlar, ba kiriinin plastiklemesine neden olan yklemenin 1.25Da

katndan oluan i kuvvetlere gre boyutlandrlacaktr.

4.8.6.3 Kat kiriinin ba kirii dnda kalan blm, ba kiriinin plastiklemesine

neden olan yklemenin 1.1Da katndan oluan i kuvvetlere gre boyutlandrlacaktr.

4.8.6.4 Kolonlarda, dey ykler ve depremin ortak etkisinden oluan i kuvvetler

altnda gerekli gerilme kontrollar yaplacaktr. Ayrca, kolonun tama kapasitesi
aada tanmlanan i kuvvetlerden kk olanlarn da salayacaktr:
(a) Ba kiriinin plastiklemesine neden olan yklemenin 1.1Da katndan oluan i
kuvvetler.
(b) Denk.(4.1a) ve Denk.(4.1b)de verilen arttrlm yklemelerden meydana gelen i
kuvvetler.

4.8.6.5 apraz, kat kirii ve kolon enkesitlerinin i kuvvet kapasiteleri Denk.(4.2)de

verilen bantlar ile hesaplanacaktr.

4.8.7. apraz Ba Kirii Birleimi

aprazlarn ba kirii ile birleim detay 4.8.6.2de belirtilen ekilde hesaplanan

arttrlm i kuvvetlere gre boyutlandrlacaktr.

4.8.8. Ba Kirii Kolon Birleimi

4.8.8.1 Kolona birleen ba kiriinin boyu

e 1.6 M p / Vp (4.20)
koulunu salayacaktr.

4.8.8.2 Birleimin kolon yzndeki gerekli eilme ve kesme dayanmlar, srasyla

ba kiriinin Mp eilme momenti kapasitesinden ve Vp kesme kuvveti kapasitesinden
daha az olmayacaktr. Ba kirii balklarnn kolona balants iin tam penetrasyonlu
kt kaynak uygulanacaktr (ekil 4.8).

76
 rijitlik levhalar
(4.8.5.1)

apraz ve ba kirii
eksenleri ba kirii e
iinde kesiecektir.
a

a
srekli
ke
ara rijitlik rijitlik
kayna
levhalar levhalar
(4.8.5.2)
a-a kesiti
tam penetrasyonlu
kt kaynak

ekil 4.8

4.8.9 Kiri Kolon Birleimi

Kat kiriinin ba kirii dnda kalan blmnn kolon ile birleim detay kiri gvde
dzlemi iinde mafsall olarak yaplabilir. Ancak bu balant, kiri balklarnn eksenel
ekme kapasitesinin 0.01ine eit, enine dorultuda ve ters ynl kuvvetlerin
oluturduu burulma momentine gre boyutlandrlacaktr.

4.9. TEMEL BALATI DETAYLARI

4.9.1 elik tayc sistem elemanlarnn temel balant detaylarnda, dey ykler ve
depremin ortak etkisinden oluan mesnet tepkileri esas alnarak gerekli gerilmeleri
kontrollar yaplacaktr. Ayrca, temel balant detaynn tama kapasitesi aada
tanmlanan i kuvvetlerden kk olanlarn da salayacaktr:
(a) Temele birleen kolonun eilme momenti kapasitesinin 1.1Da katndan oluan
eilme momenti ile temele birleen kolon ve aprazlarn eksenel yk kapasitelerinin
1.1Da katndan oluan toplam dey ve yatay kuvvetler.
(b) Denk.(4.1a) ve Denk.(4.1b)de verilen arttrlm yklemelerden meydana gelen i
kuvvetler.

4.9.2 Balant detaynn tama kapasitesinin hesabnda, 4.2.5te verilen gerilme snr
deerleri kullanlacaktr.

77
4.10. PROJE HESAP RAPORU VE UYGULAMA PROJELERE LK
KURALLAR

4.10.1. Proje Hesap Raporu

4.10.1.1 Proje hesap raporunda, deprem hesap raporuna ilikin olarak, Blm 2deki
2.13te belirtilen bilgiler yer alacaktr.

4.10.1.2 Proje hesap raporunda ayrca, aada sralanan bilgiler bulunacaktr:

(a) Yap tayc sistemini oluturan profil ve sac levhalar ile ek ve birleimlerde
kullanlan bulonlarn malzeme kaliteleri ve karakteristik dayanm deerleri, elektrot
cinsi.
(b) Tasarmda esas alnan ykleme kombinasyonlar ve arttrlm deprem etkilerini
veren yklemeler.

4.10.1.3 Yap elemanlarnn boyutlandrma hesaplar ve stabilite (kararllk)

tahkiklerinin yannda, birleim ve ek detaylarnn hesaplar ile bu detaylara ait kapasite
kontrol tahkikleri proje hesap raporu kapsamnda ayrntl olarak verilecektir.

4.10.2. elik Uygulama Projesi izimlerine likin Kurallar

4.10.2.1 elik uygulama projesinde u paftalar bulunacaktr:

(a) at demesi ve kat demelerine ait genel konstruksiyon planlar
(b) kolon aplikasyon (yerleim) plan
(c) ankraj plan ve detaylar
(d) yeterli sayda cephe grnleri ve kesitler
(e) yap sistemini oluturan kolonlar ve kiriler ile at, yatay dzlem ve dey dzlem
aprazlarnn detay izimleri
(f) tm birleim ve ek detaylar

4.10.2.2 Binada kullanlan profil ve elik levhalar ile birleimlerde kullanlan

bulonlarn cinsi ve malzeme kaliteleri ile kullanlacak elektrot cinsi btn paftalarda
belirtilecektir.

4.10.2.3 Tasarmda gznne alnan Etkin Yer vmesi Katsays, Bina nem Katsays,
Yerel Zemin Snf ve Tablo 2.5 e gre belirlenen Tayc Sistem Davran Katsays
btn genel konstruksiyon paftalarnda belirtilecektir.

4.10.2.4 Bulonlu birleim ve ek detaylarnda, kullanlan bulon cinsi, bulon ve delik

aplar, rondela ve somun zellikleri ile bulonlara uygulanacak ngerme kuvveti
belirtilecektir.

4.10.2.5 Kaynakl birleim ve ek detaylarnda, uygulanacak kaynak tr, kaynak

kalnl ve uzunluu ile, kaynak az almas gereken kt kaynaklarda, kaynak aznn
geometrik boyutlar verilecektir.

78
 BLGLEDRME EK 4A.
MOMET AKTARA EREVELERDE KR-KOLO BRLEM
DETAYLARI

4A.0. SMGELER

bbf = Kiri kesitinin balk genilii

db = Kiri enkesit ykseklii

4A.1. KAPSAM VE GEEL HUSUSLAR

4A.1.1 Bu blmde, 4.3.4.1 (a)da ngrld ekilde, en az 0.04 radyan Greli Kat
telemesi Asn (greli kat telemesi/kat ykseklii) salayabilecek kapasitede
olduu deneysel ve/veya analitik yntemlerle kantlanm olan eitli bulonlu ve
kaynakl birleim detay rnekleri verilmitir1.

4A.1.2 Bu detaylar, sneklik dzeyi yksek erevelerin moment aktaran kiri-kolon

birleimlerinde, kendilerine ait uygulama snrlar erevesinde kullanlabileceklerdir.

4A.1.3 Sneklik dzeyi normal erevelerin moment aktaran kiri-kolon

birleimlerinde ise, sz konusu detaylar koulsuz olarak kullanlabilirler.

4A.1.4 Birleim detaylarnn dayanm hesaplar ve kapasite kontrol tahkikleri,

sneklik dzeyi yksek ve normal ereveler iin, srasyla 4.3.4 ve 4.4.2deki esaslara
uygun olarak yaplacaktr.

4A.2. KR KOLO BRLEM DETAYLARI

Aada, bulonlu ve kaynakl moment aktaran kiri-kolon birleim detaylar ile bu

detaylarn sneklik dzeyi yksek erevelerde kullanlma koullarn ieren uygulama
snrlar verilmitir.

4A.2.1. Aln Levhal Bulonlu Birleim Detay

Aln levhal, bulonlu kiri-kolon birleim detay ekil 4A.1de verilmitir. Detayda,
Fe 37 eliinden yaplan aln levhas kiriin balk levhalarna tam penetrasyonlu kt
kaynak ile, gvde levhasna ise ift tarafl ke kayna ile birletirilmektedir. Aln
levhasnn kolona balants iin, en az ISO 8.8 kalitesinde tam ngermeli bulonlar
kullanlacaktr.

Bu detayn sneklik dzeyi yksek erevelere uygulanabilmesi iin, birleim detay

parametrelerinin Tablo 4A.1de verilen uygulama snrlarn salamas gerekmektedir.

1
FEMA Federal Emergency Management Agency (2000), Recommended Seismic Design Criteria for
New Steel Moment-Frame Buildings, FEMA 350, FEMA, Washington, D.C.

79
 Fe 37 aln levhas

tam penetrasyonlu kt kaynak

takviye levhalar
(gerektiinde)

sreklilik levhalar
(gerektiinde)

en az ISO 8.8 kalitesinde

tam ngermeli bulon
im (gerektiinde)

ekil 4A.1

TABLO 4A.1 ALI LEVHALI BULOLU KR-KOLO BRLEM

DETAYII UYGULAMA SIIRLARI
Birleim Detay Parametreleri Uygulama Snrlar
Kiri enkesit ykseklii 750 mm
Kiri akl / enkesit ykseklii oran 7
Kiri balk kalnl 20 mm
Kolon enkesit ykseklii 600 mm
Bulon snf 8.8 veya 10.9
Bulon ngerme koullar Tam ngerme
Aln levhas malzeme snf Fe 37
Balk levhas kayna Tam penetrasyonlu kt kaynak

4A.2.2. Takviyeli Aln Levhal Bulonlu Birleim Detay

Rijitlik levhalar ile takviye edilmi aln levhal, bulonlu kiri-kolon birleim detay
ekil 4A.2de verilmitir. Detayda, Fe 37 eliinden yaplan aln levhas kiriin balk
levhalarna kt kaynak ile, gvde levhasna ve rijitlik levhalarna ise ift tarafl ke
kayna ile birletirilmektedir. Aln levhasnn kolona balants iin, en az ISO 8.8
kalitesinde tam ngermeli bulonlar kullanlacaktr.

Bu detayn sneklik dzeyi yksek erevelere uygulanabilmesi iin, birleim detay

parametrelerinin Tablo 4A.2de verilen uygulama snrlarn salamas gerekmektedir.

80
 Fe 37 aln levhas
25
rijitlik levhas

tam penetrasyonlu kt kaynak

takviye levhalar
25
(gerektiinde)

sreklilik levhalar
(gerektiinde)

en az ISO 8.8 kalitesinde

30 tam ngermeli bulon

im (gerektiinde)

ekil 4A.2

TABLO 4A.2 TAKVYEL ALI LEVHALI BULOLU KR-KOLO

BRLEM DETAYII UYGULAMA SIIRLARI
Birleim Detay Parametreleri Uygulama Snrlar
Kiri enkesit ykseklii 1000 mm
Kiri akl / enkesit ykseklii oran 7
Kiri balk kalnl 25 mm
Kolon enkesit ykseklii 600 mm
Bulon snf 8.8 veya 10.9
Bulon ngerme koullar Tam ngerme
Aln levhas malzeme snf Fe 37
Balk levhas kayna Tam penetrasyonlu kt kaynak

4A.2.3. Aln Levhasz Bulonlu Birleim Detay

Aln levhasz, bulonlu kiri-kolon birleim detay ekil 4A.3te verilmitir. Detayda,
kiriin kolona balants ek balk levhalar ve gvdedeki kayma levhas ile
salanmaktadr. Ek balk levhalar kolona tam penetrasyonlu kt kaynak ile, kayma
levhas ise kt kaynak veya ke kayna ile birletirilmitir. Kiri balk ve gvde
levhalarnn ek balk levhasna ve kayma levhasna balants iin en az ISO 8.8

81
kalitesinde bulonlar kullanlacaktr. Ek balk levhasnn hadde dorultusu, kiri boyuna
ekseninin dorultusunda olacaktr.
Bu detayn sneklik dzeyi yksek erevelere uygulanabilmesi iin, birleim detay
parametrelerinin Tablo 4A.3te verilen uygulama snrlarn salamas gerekmektedir.

veya tam penetrasyonlu

kt kaynak
en az ISO 8.8 kalitesinde
tam ngermeli bulon
takviye levhalar
(gerektiinde)

en az ISO 8.8
kalitesinde bulon

sreklilik levhalar
(gerektiinde)
veya

kayma levhas

im
(gerektiinde)
ek balk levhas

ekil 4A.3

TABLO 4A.3 ALI LEVHASIZ BULOLU KR-KOLO BRLEM

DETAYII UYGULAMA SIIRLARI
Birleim Detay Parametreleri Uygulama Snrlar
Kiri enkesit ykseklii 800 mm
Kiri akl / enkesit ykseklii oran 8
Kiri balk kalnl 20 mm
Kolon enkesit ykseklii 600 mm
Bulon snf 8.8 veya 10.9
En byk bulon boyutu M 30
Balk levhas bulonlarnn ngerme koullar Tam ngerme
Ek balk levhas malzeme snf Fe 37, Fe 52
Ek balk levhas kayna Tam penetrasyonlu kt kaynak

82
4A.2.4. Kaynakl Birleim Detay

Kaynakl birleim detay ekil 4A.4te verilmitir. Detayda, kiri balk levhalarnn
kolona birleimi tam penetrasyonlu kt kaynak ile salanmaktadr. Kiri gvde levhas
ise, kayma levhas kullanarak, kt kaynak veya ke kayna ile kolona balanmaktadr.
Detayda gsterildii gibi, kiri balklarndaki kt kaynaklar iin kaynak ulam
deliklerine gerek olmaktadr.

Bu detayn sneklik dzeyi yksek erevelere uygulanabilmesi iin, birleim detay

parametrelerinin Tablo 4A.4te verilen uygulama snrlarn salamas gerekmektedir.

tam penetrasyonlu kt kaynak

50
takviye levhalar

25
(gerektiinde)

montaj bulonu

sreklilik levhalar
(gerektiinde)
veya

kayma levhas

kaynak ulam
delii

ekil 4A.4

TABLO 4A.4 KAYAKLI KR-KOLO BRLEM DETAYII

UYGULAMA SIIRLARI
Birleim Detay Parametreleri Uygulama Snrlar
Kiri enkesit ykseklii 1000 mm
Kiri akl / enkesit ykseklii oran 7
Kiri balk kalnl 25 mm
Kolon enkesit ykseklii 600 mm
Kaynak ulam delii gerekli
Balk levhas kayna Tam penetrasyonlu kt kaynak

83
4A.2.5. Ek Balk Levhal Kaynakl Birleim Detay

Ek balk levhal kaynakl birleim detay ekil A4.5te verilmitir. Detayda, ek balk
levhasnn kolona birleimi tam penetrasyonlu kt kaynak ile, kiri balna birleimi
evresel ke kayna ile salanmaktadr. Ek balk levhasnn hadde dorultusu, kiri
boyuna ekseninin dorultusunda olacaktr. Kiri gvde levhas ise, kayma levhas
kullanarak, kt kaynak veya ke kayna ile kolona balanmaktadr. Bu detayda
kaynak ulam deliine gerek olmamaktadr.

Bu detayn sneklik dzeyi yksek erevelere uygulanabilmesi iin, birleim detay

parametrelerinin Tablo 4A.5te verilen uygulama snrlarn salamas gerekmektedir.
ek balk levhas

veya tam penetrasyonlu

kt kaynak

ek balk levhas
takviye levhalar
(gerektiinde)
kayma levhas
montaj bulonu

sreklilik levhalar
(gerektiinde) veya

ekil 4A.5

TABLO 4A.5 EK BALIK LEVHALI KAYAKLI KR-KOLO BRLEM

DETAYII UYGULAMA SIIRLARI
Birleim Detay Parametreleri Uygulama Snrlar
Kiri enkesit ykseklii 1000 mm
Kiri akl / enkesit ykseklii oran 7
Kiri balk kalnl 25 mm
Kolon enkesit ykseklii 600 mm
Ek balk levhas malzeme snf Fe 52
Ek balk levhas kayna Tam penetrasyonlu kt kaynak

84
4A.2.6. Zayflatlm Kiri Enkesiti Kaynakl Birleim Detay

Zayflatlm kiri enkesiti, kaynakl birleim detay ekil 4A.6da verilmitir. Kaynakl
birleim detay ile ayn zelliklere sahip olan bu detayda, ayrca zayflatlm kiri
enkesiti kullanlmaktadr. Zayflatlm kiri enkesiti iin ngrlen geometrik boyutlar
ekil zerinde gsterilmitir.

Bu detayn sneklik dzeyi yksek erevelere uygulanabilmesi iin, birleim detay

parametrelerinin Tablo 4A.6da verilen uygulama snrlarn salamas gerekmektedir.

yarap~
= 0.80 d b

0.5-0.75 b bf 0.65-0.85 d b

b bf

0.20-0.25 b bf
zayflatlm
kiri enkesiti
takviye levhalar
(gerektiinde)

montaj bulonu

sreklilik levhalar db
(gerektiinde) veya
kayma levhas
kaynak ulam delii

tam penetrasyonlu kt kaynak

( ekil 4A.4 'e baknz.)

ekil 4A.6

TABLO 4A.6 ZAYIFLATILMI KR EKEST KAYAKLI

KR-KOLO BRLEM DETAYII UYGULAMA SIIRLARI
Birleim Detay Parametreleri Uygulama Snrlar
Kiri enkesit ykseklii 1000 mm
Kiri birim boy arl 450 kg/m
Kiri akl / enkesit ykseklii oran 7
Kiri balk kalnl 45 mm
Kolon enkesit ykseklii 600 mm
Kaynak ulam delii gerekli
Ek balk levhas kayna Tam penetrasyonlu kt kaynak

85
BLM 5 YIMA BALAR  DEPREME DAYAIKLI TASARIM
KURALLARI

5.1. KAPSAM

Deprem blgelerinde yaplacak olan, hem dey hem yatay ykler iin tm tayc
sistemi doal veya yapay malzemeli tayc duvarlar ile oluturulan yma binalarn ve
bina tr yaplarn boyutlandrlmas ve donatlmas bu konuda yrrlkte olan ilgili
standart ve ynetmeliklerle birlikte ncelikle bu blmde belirtilen kurallara gre
yaplacaktr. Yma binalarn temellerine ilikin kurallar Blm 6da verilmitir.

5.2. GEEL KURALLAR

5.2.1 Blm 2ye gre S(T1) = 2.5 ve Ra(T1) = 2.0 alnarak belirlenen deprem
yklerinin bina duvarlarnda oluturduu kayma gerilmeleri hesaplanacak ve izin
verilen snr deerleri amamas salanacaktr. Bu tr hesap kerpi binalarda
yaplmayacaktr.

5.2.2 5.6.2de belirtilen durum dnda yma binalar iin yapmna izin verilen kat
saylar deprem blgelerine gre Tablo 5.1de verilmitir.

TABLO 5.1 Z VERLE E OK KAT SAYISI

Deprem Blgesi En ok Kat Says
1 2
2,3 3
4 4

5.2.3 Tablo 5.1de verilen en ok kat saylar zemin kat ile stndeki tam katlarn
toplamdr. Bu katlara ek olarak yaplacak at katnn alan, temeldeki bina brt
alannn %25inden byk olamaz. Kat alan, bina brt temel alannn %25inden byk
olan at kat tam kat saylr. Ayrca tek bir bodrum kat yaplabilir. Birden ok bodrum
kat yaplmsa Tablo 5.1de verilen en ok kat says bir kat azaltlacaktr. Kerpi
duvarl yma binalar btn deprem blgelerinde, bodrum kat saylmakszn, en ok bir
katl yaplabilir.

5.2.4 Yma binalarda her bir katn ykseklii deme stnden deme stne en
ok 3.0 m olacaktr. Kerpi duvarl yma binalarda tek katn ykseklii 2.70 mden,
eer yaplm ise bodrum kat ykseklii 2.40 mden daha ok olamaz

5.2.5 Yma binalarn tayc duvarlar planda olabildiince dzenli ve ana eksenlere
gre simetrik ya da simetrie yakn biimde dzenlenecektir. Ksmi bodrum
yaplmasndan kanlacaktr.

5.2.6 Tm tayc duvarlar planda kesinlikle st ste gelecektir.

5.3. YIMA DUVAR GERLMELER HESABI

Bu blmde verilen yntemle hesaplanacak dey ykler ve deprem hesap yklerinin

etkisi altnda oluacak basn ve kayma gerilmelerinin, duvarda kullanlan yma duvar
cinsine gre izin verilen basn ve kayma gerilmelerini amad gsterilecektir.

86
Gerilmeler alrsa tayc dolu duvar alanlar artrlarak yeniden hesap yaplacaktr.
Kerpi duvarl yma binalarda gerilme hesab yaplmayacaktr.

5.3.1. Dey Gerilmelerin Hesab

5.3.1.1 Duvarlarn kesme dayanm duvarlarda var olan dey gerilmelere de bal
olduu iin yma bina duvarlarnn dey ykler altnda tadklar gerilmelerin
hesaplanmas gereklidir.

5.3.1.2 Duvarlarda oluan basn gerilmelerinin yma duvar cinsine gre izin verilen
gerilmelerle karlatrlmas yaplacaktr. Bu hesapta duvarlarda ve demelerden gelen
ykler gz nne alnacaktr. Duvardaki kap ve pencere boluk en kesitleri kadar
azaltlm duvar en kesit alanna blnerek bulunacak gerilme, duvar cinsine gre izin
verilen basn gerilmesinden byk olmayacaktr.

5.3.2. Duvarlarda Basn Emniyet Gerilmesi

Bu gerilme aada verilen eitli yntemlerle hesaplanabilir:

(a) Duvar yapmnda kullanlacak kargir birim ve harcn basn dayanmna eit
dayanmda yaplm duvar paracklarnn basn dayanm deneylerinden hesaplanan
duvar dayanmnn 0.25i duvar basn emniyet gerilmesidir.
(b) Duvarlarda kullanlan har snfna ve duvar malzemesinin TS-2510da verilen
ortalama serbest basn dayanmna bal olarak, duvar emniyet gerilmesi Tablo
5.2den alnabilir.
(c) Duvar paras dayanm deneyi yaplmamsa duvarda kullanlan bloun deneysel
olarak elde edilen serbest basn dayanmnn 0.50si fd duvar basn dayanm ve bu
dayanmn 0.25i fem duvar basn emniyet gerilmesidir.
(d) Duvarda kullanlan kargir birimin basn dayanm belli deilse veya duvar dayanm
deneyi yaplmam ise duvarda kullanlan kargir birim basn emniyet gerilmesi Tablo
5.3den alnr:

5.3.2.1 Kargir birimlerin ve duvarda kullanlan harcn basn dayanmlar, ilgili

standartlara gre yaplacak deneylerle belirlenecektir.

5.3.2.2 Duvar basn emniyet gerilmeleri duvarlarn narinlik oranlarna gre Tablo
5.4de verilen miktarlarda azaltlr.

TABLO 5.2 DUVAR MALZEMES SERBEST BASI DAYAIMIA VE

HAR SIIFIA BALI DUVAR BASI EMYET GERLMELER
Duvar Malzemesi Duvarda Kullanlan Har Snf (MPa)
Ortalama Serbest
A B C D E
Basn Dayanm
(15) (11) (5) (2) (0.5)
(MPa)
25 1.8 1.4 1.2 1.0 0.8
16 1.4 1.2 1.0 0.8 0.7
11 1.0 0.9 0.8 0.7 0.6
7 0.8 0.7 0.7 0.6 0.5
5 0.6 0.5 0.5 0.4 0.4

87
 TABLO 5.3 SERBEST BASI DAYAIMI BLMEYE DUVARLARI
BASI EMYET GERLMELER
Duvarda Kullanlan Duvar Basn Emniyet Gerilmesi
Kargir Birim Cinsi ve Har fem (MPa )
Dey delikli blok tula (delik oran %35den
1.0
az, imento takviyeli kire harc ile)
Dey delikli blok tula (delik oran %35- 45
0.8
arasnda, imento takviyeli kire harc ile)
Dey delikli blok tula (delik oran %45den
0.5
fazla, imento takviyeli kire harc ile)
Dolu blok tula veya harman tulas (imento
0.8
takviyeli kire harc ile)
Ta duvar (imento takviyeli kire harc ile) 0.3
Gazbeton (tutkal ile) 0.6
Dolu beton briket (imento harc ile) 0.8

TABLO 5.4 ARLK ORAIA GRE EMYET GERLMELER 

AZALTMA KATSAYILARI
arinlik oran 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24
Azaltma
1.0 0.95 0.89 0.84 0.78 0.73 0.67 0.62 0.56 0.51
katsays

5.3.3. Kayma Gerilmesinin Hesab

Deprem hesap yknn duvarlarn yatay derzlerine paralel olarak oluturduu kayma
gerilmelerinin hesab bu blmde anlatld gibi yaplacaktr.

5.3.3.1 Yma binann her duvar eksenindeki kap veya pencere boluklar arasnda
kalan dolu duvar paralarnn greli kayma rijitlii k A h ifadesinden hesaplanacaktr.
Burada A dolu duvar parasnn yatay en kesit alan, h dolu duvar parasnn her iki
yanndaki boluklarn yksekliinin en kk olandr. Duvarn en kesiti dikdrtgen ise
k =1.0, duvarn u eleman varsa veya duvarn ucunda duvara dik dorultuda bir di ya
da payanda duvar varsa k =1.2 alnacaktr.

5.3.3.2 Bir duvar ekseninin kayma rijitlii, o eksendeki duvar paralarnn kayma
rijitliklerinin toplamdr. Duvar eksenlerinin kayma rijitliinden gidilerek binann
kayma rijitlik merkezi hesaplanacaktr.

5.3.3.3 Duvarlara gelen kesme kuvveti, kat kesme kuvveti yannda kat burulma
momenti de gz nne alnarak binann birbirine dik her iki ekseni dorultusunda
hesaplanacaktr.

5.3.3.4 Duvara gelen deprem kuvveti duvar yatay en kesit alanna blnerek duvarda
oluan kayma gerilmesi hesaplanacak ve Denk.(5.1)den bulunacak duvar kayma
emniyet gerilmesi em ile karlatrlacaktr.
em = o + (5.1)

88
Bu denklemde em = duvar kayma emniyet gerilmesi (MPa), o = duvar atlama emniyet
gerilmesi (MPa), = srtnme katsays (0.5 olarak alnabilir), ise 5.3.1 uyarnca
hesaplanm duvar dey gerilmesidir (MPa). Duvarda kullanlan kargir birim cinsine
gre duvar atlama emniyet gerilmesi o deeri Tablo 5.5den alnacaktr.

TABLO 5.5 DUVARLARI ATLAMA EMYET GERLMES (o)

Duvar atlama
Duvarda Kullanlan Kargir Birim Cinsi ve Har
Emniyet Gerilmesi o (MPa )
Dey delikli blok tula (delik oran %35den az,
0.25
imento takviyeli kire harc ile)
Dey delikli blok tula (delik oran %35den fazla,
0.12
imento takviyeli kire harc ile
Dolu blok tula veya harman tulas (imento
0.15
takviyeli kire harc ile)
Ta duvar (imento takviyeli kire harc ile) 0.10
Gazbeton (tutkal ile) 0.15
Dolu beton briket (imento harc ile) 0.20

5.3.4. Elastisite Modl

Duvar yapmnda kullanlan kargir birimlerin Elastisite Modl (Ed) Denk.(5.2) ile
hesaplanacaktr.
Ed = 200 f d (5.2)
5.4. TAIYICI DUVARLAR
5.4.1. Tayc Duvar Malzemesi

5.4.1.1 Tayc duvarda yma malzemesi olarak Trk Standartlarna uygun doal ta,
dolu tula, TS-2510 ve TS EN 771-1de tayc duvar malzemesi olarak izin verilen en
byk boluk oranlarn amayan boluk oranlar olan tulalar ve blok tulalar,
gazbeton yap malzeme ve elemanlar, kire kumta, dolu beton briket, kerpi ya da
benzeri kargir birimler kullanlabilir.

5.4.1.2 Boluklu beton briket, hafif agregal beton kargir birimler, TS-2510 ve TS
705 (TS EN 771-1)de tayc duvar malzemesi olarak izin verilen en byk boluk
oranlarnn zerinde boluk oranlar olan tulalar ve blok tulalar, TS4377 (TS EN
771-1)e gre dolgu duvarlar iin retilmi dier tulalar ve benzeri biim verilmi
bloklar hibir zaman tayc duvar malzemesi olarak kullanlamaz.

5.4.1.3 Doal ta tayc duvarlar, yma binalarn yalnzca bodrum ve zemin

katlarnda yaplabilir.

5.4.1.4 Beton tayc duvarlar yma binalarn yalnzca bodrum katlarnda yaplabilir.

5.4.2. Duvar Malzemesi Dayanmlar

5.4.2.1 Duvar yapmnda kullanlan doal ve yapay kargir birimlerin ve bunlar

balayan harlarn dayanm ve dier zellikleri aadaki gibi olacaktr. Bu koullar
kerpi iin geerli deildir. Kerpi sadece kerpi binalarda kullanlabilir.

89
5.4.2.2 Tayc duvarlarda kullanlacak doal ve yapay kargir birimlerin en dk
basn dayanm, brt basn alanna gre, en az 5.0 MPa olacaktr. Bodrum katlarda
kullanlacak doal talarn basn dayanm en az 10.0 MPa olacaktr. Bodrum katlarda
beton duvar yaplmas durumunda, kullanlacak en dk beton kalitesi C16 olacaktr.

5.4.2.3 Tayc duvarlarda imento takviyeli kire harc (imento/kire/kum hacmsal

oran = 1/2/9) ya da imento harc (imento/kum hacmsal oran = 1/4) kullanlacaktr.

5.4.2.4 Duvarlarn basn emniyet gerilmesi (fem) 5.3.2de verilen yntemlerden biri
kullanlarak hesaplanacaktr.

5.4.2.5 Duvarlarn kayma emniyet gerilmesi Denk.(5.1)e gre hesaplanacaktr.

5.4.3. zin Verilen En Kk Tayc Duvar Kalnlklar

Tayc duvarlarn, sva kalnl saylmakszn, en kk kalnlklar yma binann

kat saysna bal olarak Tablo 5.6da verilmektedir. Bodrum kat yaplmam ise zemin
kat ve stndeki katlar iin Tablo 5.6da verilen en kk duvar kalnlklar geerlidir.
5.2.3e gre izin verilen ek at katnda bir alttaki kat iin verilen duvar kalnl
geerlidir.

TABLO 5.6 TAIYICI DUVARLARI E KK KALILIKLARI

Deprem zin Verilen Doal Ta Beton Tula ve Dierleri
Blgesi Katlar (mm) (mm) Gazbeton (mm)
1, 2, 3 ve 4 Bodrum kat 500 250 1 200
Zemin kat 500 - 1 200
Bodrum kat 500 250 1.5 300
1, 2, 3 ve 4 Zemin kat 500 - 1 200
Birinci kat - - 1 200
Bodrum kat 500 250 1.5 300
2, 3 ve 4 Zemin kat 500 - 1.5 300
Birinci kat - - 1 200
kinci kat - - 1 200
Bodrum kat 500 250 1.5 300
Zemin kat 500 - 1.5 300
4 Birinci kat - - 1.5 300
kinci kat - - 1 200
nc kat - - 1 200

5.4.3.1 Kerpi duvarl binalarda tayc d duvarlar en az 1.5 , tayc i duvarlar en

az 1 kerpi boyu kalnlnda olacaktr. Tayc duvarlarda kullanlacak kerpi
boyutlar, mm olarak, 120300400 (ana) ve 120190400 (kuzu), ya da 120250300
(ana) ve 120180300 (kuzu) olacaktr.

5.4.4. Tayc Duvarlarda Toplam Uzunluk Snr

Planda birbirine dik dorultularn her biri boyunca uzanan tayc duvarlarn, pencere
ve kap boluklar saylmakszn toplam uzunluunun brt kat alanna ( konsol deme

90
alanlar dndaki alan) oran (0.2 I) m/m2 den daha az olmayacaktr. (ekil 5.1).
Burada I, Blm 2de tanmlanan Bina nem Katsaysdr.

2
Deprem
d / A 0.2 I m/m dorultusu

d : Taral alan uzunluu (m)

2
A : Brt kat alan (m )
I : Bina nem katsays (Blm 2)
ekil 5.1

5.4.5. Tayc Duvarlarn En Byk Desteklenmemi Uzunluu

5.4.5.1 Herhangi bir tayc duvarn planda kendisine dik olarak saplanan tayc
duvar eksenleri arasnda kalan desteklenmemi uzunluu birinci derece deprem
blgesinde en ok 5.5 m, dier deprem blgelerinde en ok 7.5 m olacaktr. Kerpi
duvarl yma binalarda desteklenmemi duvar uzunluu en fazla 4.5 m olacaktr.

5.4.5.2 5.4.5.1de belirtilen en byk desteklenmemi duvar boyu koulunun

salanamamas durumunda bina kelerinde ve sz konusu duvarda planda eksenden
eksene aralklar 4.0 m.yi gemeyen betonarme dey hatllar yaplacaktr. Ancak bu
tr dey hatllarla desteklenen duvarlarn toplam uzunluu 16.0 myi geemez. (ekil
5.2)

91
 1 2 3

Mesnetlenmemi duvar boyu : 1, 2 ve 3 5.5 m (1. derece deprem blgesi)

(Bkz. 5.4.5.1) 7.5 m (2,3 ve 4. derece deprem blgesi)

4.0 m 4.0 m

Dey Hatl Dey Hatl Dey Hatl

16.0 m

ekil 5.2

5.4.6. Tayc Duvar Boluklar

Tayc duvarlarda braklacak kap ve pencere boluklarnda aadaki kurallara

uyulacaktr. (ekil 5.3)

5.4.6.1 Bina kesine en yakn pencere ya da kap ile bina kesi arasnda braklacak
dolu duvar parasnn plandaki uzunluu birinci ve ikinci derece deprem blgelerinde
1.50 mden, nc ve drdnc derece deprem blgelerinde 1.0 mden az olamaz.
Kerpi duvarl binalarda btn deprem blgelerinde bu miktar en az 1.0 mdir.

5.4.6.2 Bina keleri dnda pencere ve kap boluklar arasnda kalan dolu duvar
paralarnn plandaki uzunluu birinci ve ikinci derece deprem blgelerinde 1.0 mden ,
nc ve drdnc derece deprem blgelerinde 0.80 mden az olamaz. Kerpi duvarl
binalarda btn deprem blgelerinde bu miktar en az 1.0 mdir.

5.4.6.3 Pencere ve kap boluklarnn her iki kenarnda 5.5.3e gre betonarme dey
hatllar yaplrsa 5.4.6.1 ve 5.4.6.2de verilen en az dolu duvar paras uzunluu
koullar %20 azaltlabilir. Kerpi duvarl binalarda pencere ve kap boluklarnn her
iki kenarna ikier adet 0.10m0.10m kesitinde ahap dikmeler konulmu ise iki boluk
arasndaki dolu duvar paras 0.80 m olabilir. Bu ahap dikmeler pencere alt ve st
ahap hatllarna balanacaktr.

5.4.6.4 Bina keleri dnda, birbirini dik olarak kesen duvarlarn arakesitine en
yakn pencere yada kap boluu ile duvarlarn arakesiti arasnda braklacak dolu duvar
parasnn plandaki uzunluu, tm deprem blgelerinde 0.50 mden az olamaz.
Boluklarn her iki kenarnda 5.5.3e gre kat yksekliince betonarme dey hatl
varsa dolu duvar paras 0.50 mden az olabilir.

5.4.6.5 Her bir kap ve pencere boluunun plandaki uzunluu 3.0 mden daha byk
olamaz. Kerpi duvarl binalarda kap boluklar yatayda 1.0 m den, deyde 1.90
mden; pencere boluklar yatayda 0.90 mden, deyde 1.20 mden daha byk
olamaz.

92
5.4.6.6 Herhangi bir duvarn 5.4.5de tanmlanm desteklenmemi uzunluu boyunca
kap ve pencere boluklarnn plandaki uzunluklarnn toplam desteklenmemi duvar
uzunluunun %40ndan fazla olmayacaktr.

5.4.6.7 Pencere ya da kap boluklarnn her iki kenarnda 5.5.3e gre kat
yksekliince betonarme dey hatllar yaplrsa 5.4.6.5te tanmlanan en byk
boluk uzunluu ve 5.4.6.6da tanmlanan en byk boluk oran %20 artrlabilir. Bu
koul kerpi duvarl binalar iin geerli deildir.

1.5 m 1. ve 2. Deprem Blgesi 1.0 m

1.0 m 3. ve 4. Deprem Blgesi 0.8 m 0.5 m

b1 b2

b1 ve b2 3.0 m
(b1 + b2) 0.40 n

n (Mesnetlenmemi duvar boyu)

ekil 5.3

5.5. LETOLAR VE HATILLAR

5.5.1. Lentolar

5.5.1.1 Pencere ve kap lentolarnn duvarlara oturan ularnn her birinin uzunluu
serbest lento aklnn %15inden ve 200 mmden az olmayacaktr.

5.5.1.2 Lento en kesit boyutlar ile boyuna ve enine donatlar yatay hatllar iin
5.5.2.1de verilen deerlerden az olmayacaktr.

5.5.1.3 Kerpi duvarl binalarda kap st ve pencere st ve altlarna ahap lento

yaplabilir. Ahap lentolar ikier adet 100 mm100 mm kesitinde ahap kadronla
yaplacaktr. Ahap lentolarn duvarlara oturan ksmlarnn her birinin uzunluu 200
mmden az olmayacaktr.

5.5.2. Yatay Hatllar

5.5.2.1 Merdiven sahanlklar da dahil olmak zere her bir demenin tayc
duvarlara oturduu yerde betonarme deme ile birlikte (monolitik olarak) dklm
aadaki koullar salayan betonarme yatay hatllar yaplacaktr.

(a) Yatay hatllar tayc duvar geniliine eit genilikte ve en az 200 mm ykseklikte
olacaktr.

(b) Hatllarda beton kalitesi en az C16 olacak, ilerine ta duvarlarda en az altta,

stte 610, dier malzemeden tayc duvarlarda ise en az 410 boyuna donat ile

93
birlikte en ok 250 mm ara ile 8 lik etriye konulacaktr. Boyuna donatlar kelerde
ve kesime noktalarnda sreklilii salayacak biimde bindirilecektir (ekil 5.4).

5.5.2.2 Moloz ta duvarlarda deme ve merdiven sahanlklar dnda deyde

eksenden eksene aralklar 1.5 m.yi gemeyen ve 5.5.2.1deki kurallara uyan
betonarme hatl yaplacaktr.

5.5.2.3 Kerpi yma duvarlarda ahap hatl yaplabilir. Ahap hatl iin, 100 mm
100 mm kesitindeki iki adet kadron, d yzleri duvar i ve d yzeyleri ile akacak
aralkta konulacaktr. Bu kadronlar boylamasna dorultuda 500 mmde bir 50 mm
100 mm kesitinde dikine kadronlarla ivili olarak birletirilecek ve aralar ta krntlar
ile doldurulacaktr.

250 mm

8
40

250 mm
40

min 10

250 mm

8
40

250 mm

min 10

ekil 5.4

94
5.5.3. Dey Hatllar

5.5.3.1 Yma binalarn deprem dayanmlarnn artrlmas iin bina kelerinde,

tayc duvarlarn dey ara kesitlerinde , kap ve pencere boluklarnn her iki yannda
kat yksekliince uzanan betonarme dey hatllar yaplmas uygundur.

5.5.3.2 Dey hatllar, her iki yandan gelen tayc duvarlarn rlmesinden sonra
duvarlara paralel olarak konulacak kalplarn arasndaki blmn donatlarak
betonlanmas ile yaplacaktr (ekil 5.5).

5.5.3.3 Bina kelerinde ve tayc duvarlarn ara kesitlerinde dey hatllarn en kesit
boyutlar kesien duvarlarn kalnlklarna eit olacaktr. Pencere ve kap boluklarnn
her iki yanna yaplacak dey hatllarda ise hatln duvara dik en kesit boyutu duvar
kalnlndan, dier en kesit boyutu ise 200 mm den az olmayacaktr.

5.5.3.4 Dey hatllarda beton kalitesi en az C16 olacak, ilerine ta duvarlarda her iki
duvar yzne paralel olarak en az adet olmak zere 612, dier tr malzemelerden
tayc duvarlarda ise en az 412 boyuna donat ile birlikte en ok 200 mm ara ile 8
lik etriye konulacaktr. Boyuna donatlar iin temelde ve katlar arasnda filiz
braklacaktr (ekil 5.5).

200 mm

200 mm

200 mm

ekil 5.5

5.6. DEMELER

5.6.1 Yma binalarn kat demeleri TS-500deki kurallara gre tasarlanm boyut ve
donatlar olan betonarme plak ya da dili demeler olacaktr.

95
5.6.2 Demeleri 5.6.1e uymayan yma binalar btn deprem blgelerinde, varsa
bodrum kat saylmakszn en ok iki katl yaplacaktr Bu tr binalarda da demelerin
oturduu yatay hatllar 5.5.2ye gre yaplacaktr. Kerpi duvarl binalar ise bodrum kat
saylmakszn en ok bir katl yaplacaktr.

5.6.3 Konsol eklindeki balkonlar, korniler ve at saaklar yalnzca kat

demelerinin uzants olarak yaplacak ve serbest konsol uzunluu 1.5 mden ok
olmayacaktr. Konsol eklindeki merdivenlerin konsol uzunluu ise en ok 1.0 m
olacaktr. Bu madde kerpi duvarl binalar iin geerli deildir.

5.7. ATILAR

5.7.1 Yma binalarn atlar, betonarme teras at, ahap ya da elik oturtma at
olarak yaplabilir.

5.7.2 Ahap at donanmnn deme ve tayc duvarlarn stndeki yatay hatllarla

balantlar TS-2510 da verilen kurallara gre yaplacaktr.

5.7.3 En st kattaki yatay hatla oturan at kalkan duvarnn ykseklii 2.0 mden
byk ise dey ve eik hatllar yaplacaktr (ekil 5.6).

5.7.4 - Kerpi yma binalarn atlar, d duvarlar en ok 500 mm aacak biimde

saakl olarak ve olabildiince hafif yaplacaktr. Birinci ve ikinci derece deprem
blgelerinde toprak dam yaplmayacaktr. nc ve drdnc derece deprem
blgelerinde ise toprak damn toprak rt kalnl 150 mmden daha byk olamaz.
Kerpi binalarn atlar ahap makas, veya betonarme plak olarak yaplabilir.

Betonarme Hatl

ekil 5.6

5.8. TAIYICI OLMAYA DUVARLAR

5.8.1 Tayc olmayan blme duvarlarnn kalnl en az 100 mm olacaktr. Bu

duvarlar her iki uta tayc duvarlara dey arakesit boyunca balanarak rlecektir.
Tayc olmayan duvarlarn st ile tavan demesinin alt arasnda en az 10 mm
boluk braklacak, ancak dzlemine dik deprem yklerinin etkisi ile duvarn dzlemi

96
dna devrilmemesi iin gerekli nlemler alnacaktr. Bu madde kerpi duvarl binalar
iin geerli deildir.

5.8.2 Teraslarda yma duvar malzemesi ile yaplan korkuluklarn ykseklii 600
mmyi gemeyecektir. Bu tr korkuluklarn deprem ykleri altnda devrilmesinin
nlenmesi iin gereken tedbirler alnmaldr.

5.8.3 Yma duvar malzemesi ile yaplan bahe duvarlarnn ykseklii, kaldrm
dzeyinden balayarak en ok 1.0 m olacaktr.

97
BLM 6 TEMEL ZEM VE TEMELLER  DEPREME
DAYAIKLI TASARIM KURALLARI

6.0. SMGELER

Ao = Blm 2de tanmlanan Etkin Yer vmesi Katsays

Ch = Toprak basncnn hesabnda kullanlan yatay edeer deprem katsays
Cv = Toprak basncnn hesabnda kullanlan dey edeer deprem katsays
H = niform zeminin toplam ykseklii veya tabakal zemin durumunda tabaka
kalnlklarnn toplam
h1 = Zeminin en st tabakasnn kalnl
I = Blm 2de tanmlanan Bina nem Katsays
i = Aktif veya pasif basn tarafndaki zemin yzeyinin yatayla yukarya doru
yapt ev as
Kas = Statik aktif basn katsays
Kad = Dinamik aktif basn katsays
Kat = Toplam aktif basn katsays
Kps = Statik pasif basn katsays
Kpd = Dinamik pasif basn katsays
Kpt = Toplam pasif basn katsays
Pad = Zemin ktlesinden oluan dinamik aktif basn kuvvetinin bilekesi
Ppd = Zemin ktlesinden oluan dinamik pasif basn kuvvetinin bilekesi
pad (z) = Zemin ktlesinden oluan dinamik aktif basncn derinlie gre deiim
fonksiyonu
ppd (z) = Zemin ktlesinden oluan dinamik pasif basncn derinlie gre deiim
fonksiyonu
pv (z) = Dey toprak basncnn derinlie gre deiim fonksiyonu
Qad = Dzgn yayl d ykten oluan dinamik aktif basn kuvvetinin bilekesi
Qpd = Dzgn yayl d ykten oluan dinamik pasif basn kuvvetinin bilekesi
qad (z) = Dzgn yayl d ykten oluan dinamik aktif basncn derinlie gre deiim
fonksiyonu
qpd (z) = Dzgn yayl d ykten oluan dinamik pasif basncn derinlie gre deiim
fonksiyonu
qo = Dzgn yayl d ykn genlii
Rza = Zemin dayanma (istinat) duvarlarnda kesit hesabna esas dinamik i
kuvvetlerin elde edilmesi iin kullanlan azaltma katsays
z = Zemin serbest yzeyinden itibaren aaya doru llen derinlik
zcd = Aktif veya pasif basn kuvvetinin bilekesinin zemin st yzeyinden itibaren
aaya doru llen derinlii
= Duvar-zemin arakesitinin deyle aktif veya pasif basn tarafna doru
yapt a
= Zeminle duvar arasndaki srtnme as
= Zeminin isel srtnme as
= Donat ap
= Zeminin kuru birim hacm arl
b = Zeminin su altndaki birim hacm arl
s = Zeminin suya doygun birim hacm arl
= Toplam aktif ve pasif basn katsaylarnn hesabnda edeer deprem
katsaylarna bal olarak hesaplanan a

98
6.1. KAPSAM

Deprem blgelerinde yaplacak yeni binalar ile deprem performans deerlendirilecek

veya glendirilecek mevcut binalarda zemin koullarnn belirlenmesi; betonarme,
elik, ve yma bina temellerinin ve zemin dayanma (istinat) yaplarnn tasarm, bu
konulardaki ynetmelik ve standartlarla birlikte ncelikle bu blmde verilen kural ve
koullara uyularak yaplacaktr.

6.2. ZEM KOULLARII BELRLEMES

6.2.1. Zemin Gruplar ve Yerel Zemin Snflar

6.2.1.1 Bu Ynetmelikte yerel zemin koullarnn tanmlanmas iin esas alnan zemin
gruplar Tablo 6.1de, yerel zemin snflar ise Tablo 6.2de verilmitir. Tablo 6.1deki
zemin parametrelerine ilikin deerler, zemin gruplarnn belirlenmesinde yol
gstermek zere verilen standart deerlerdir.

6.2.1.2 Aada belirtilen binalarda, gerekli saha ve laboratuar deneylerine dayanan

zemin aratrmalarnn yaplmas, ilgili raporlarn dzenlenmesi ve proje dkmanlarna
eklenmesi zorunludur. Raporlarda Tablo 6.1 ve Tablo 6.2ye gre tanmlanan zemin
gruplar ve yerel zemin snflar ak olarak belirtilecektir.
(a) Birinci ve ikinci derece deprem blgelerinde toplam ykseklii 60 mden fazla olan
tm binalar,
(b) Btn deprem blgelerinde, bina yksekliinden bamsz olarak, Blm 2de
Tablo 2.3 ile tanmlanan Bina nem Katsaysnn I =1.5 ve I =1.4 olduu binalar.

6.2.1.3 Yukardaki 6.2.1.2nin kapsam dnda kalan dier binalar iin ise, birinci ve
ikinci derece deprem blgelerinde, zemin gruplarnn ve yerel zemin snflarnn Tablo
6.1 ve Tablo 6.2deki tanmlara gre belirlenmesini salayacak yerel bilgilerin ya da
gzlem sonularnn deprem hesap raporlarnda belirtilmesi veya bu konuda
yaynlanm kaynaklara referans verilmesi zorunludur.

6.2.1.4 Birinci ve ikinci derece deprem blgelerinde, Tablo 6.1de (C) ve (D)
gruplarna giren zeminlerde, deprem ykleri altnda kazklarn yatay yataklanma
parametreleri ile yatay ve eksenel yk tama glerinin belirlenmesi, saha ve laboratuar
deneylerini ieren zemin aratrmalarna gre yaplacaktr.

6.2.2. Svlama Potansiyelinin rdelenmesi

Btn deprem blgelerinde, yeralt su seviyesinin zemin yzeyinden itibaren 10 m

iinde olduu durumlarda, Tablo 6.1de (D) grubuna giren zeminlerde Svlama
Potansiyelinin bulunup bulunmadnn, saha ve laboratuar deneylerine dayanan uygun
analiz yntemleri ile incelenmesi ve sonularn belgelenmesi zorunludur.

99
 TABLO 6.1 ZEM GRUPLARI
Serbest Kayma
Stand. Relatif
Zemin Zemin Grubu Basn Dalgas
Penetr. Sklk
Grubu Tanm Direnci Hz
(/30) (%)
(kPa) (m/s)
1. Masif volkanik kayalar
ve ayrmam salam
metamorfik kayalar, sert
(A)
imentolu tortul kayalar.... > 1000 > 1000
2. ok sk kum, akl......... > 50 85100 > 700
3. Sert kil ve siltli kil.......... > 32 > 400 > 700
1. Tf ve aglomera gibi
gevek volkanik kayalar,
sreksizlik dzlemleri
(B) bulunan ayrm
imentolu tortul kayalar.... 5001000 7001000
2. Sk kum, akl............... 3050 6585 400700
3. ok kat kil ve siltli kil... 1632 200400 300700
1.Yumuak sreksizlik
dzlemleri bulunan ok
ayrm metamorfik
(C) kayalar ve imentolu
tortul kayalar............... < 500 400700
2. Orta sk kum, akl........ 1030 3565 200400
3. Kat kil ve siltli kil.......... 816 100200 200300
1.Yeralt su seviyesinin
yksek olduu yumuak,
(D) kaln alvyon tabakalar..... < 200
2. Gevek kum................... < 10 < 35 < 200
3. Yumuak kil, siltli kil..... <8 < 100 < 200

TABLO 6.2 YEREL ZEM SIIFLARI

Yerel Zemin Tablo 6.1e Gre Zemin Grubu ve
Snf En st Zemin Tabakas Kalnl (h1)
(A) grubu zeminler
Z1
h1 15 m olan (B) grubu zeminler
h1 > 15 m olan (B) grubu zeminler
Z2
h1 15 m olan (C) grubu zeminler
Z3 15 m < h1 50 m olan (C) grubu zeminler
h1 10 m olan (D) grubu zeminler
h1 > 50 m olan (C) grubu zeminler
Z4
h1 > 10 m olan (D) grubu zeminler

100
TABLO 6.2YE LK OTLAR :

(a) Temel taban altndaki en st zemin tabakas kalnlnn 3 metreden az olmas

durumunda, bir alttaki tabaka, Tablo 6.2de belirtilen en st zemin tabakas olarak
gznne alnabilir.
(b) Temel sisteminin dey ya da deye gre eimi 1/6ya eit veya daha az eik
kazklardan olumas durumunda, Tablo 6.2de belirtilen en st zemin tabakas, en ksa
kazn alt ucundaki tabaka olarak yorumlanabilir. Ancak bu durumda Blm 2ye
gre yaplacak deprem hesabnda kazklarn, bina tayc sisteminin elemanlar olarak
styap ile birlikte gznne alnmas veya yatay ve dey kazk rijitliklerinin kazk
balklarnn altnda edeer yaylarla idealletirilmesi zorunludur. Hesaplarda, grup
etkisi de dikkate alnarak kazklarn zemine yatay ve dey dorultulardaki
yataklanmalar (kazk-zemin etkileimi) ile birlikte, kazk balklarnn ve ba
kirilerinin rijitlik ve eylemsizlik zellikleri mutlaka gznne alnacaktr.
(c) Yukardaki (b) paragrafnda belirtilen koullarn uygulanmamas veya 6.3.3.1e
gre nc ve drdnc derece deprem blgelerinde kazk eiminin deye gre
1/6dan daha fazla yaplmas durumlarnda, Tablo 6.2de belirtilen en st zemin
tabakas, kazk balklarnn altndaki ilk tabaka olarak alnacaktr.

6.3. TEMELLERE LK KURAL VE KOULLAR

6.3.1. Genel Kurallar

Bina temelleri, deprem srasnda oturma veya farkl oturmalardan tr styapda

hasara neden olmayacak biimde, oturduklar zeminin zellikleri gznne alnarak,
zemin mekanii ve temel inaat ilkelerine gre yaplacaktr. Bu blmde temellerle
ilgili olarak verilen kurallar; betonarme, elik, ve yma binalarn temelleri iin
geerlidir.

6.3.2. Zemin Emniyet Gerilmeleri ve Kazklarn Emniyetli Tama Ykleri

6.3.2.1 - Temel zemini olarak Tablo 6.1de (A), (B) ve (C) gruplarna giren zeminlerde,
statik yklere gre tanmlanan zemin emniyet gerilmesi ve kazkl temellerde kazn
yatay ve eksenel ykler iin emniyetli tama yk, deprem durumunda en fazla %50
arttrlabilir.

6.3.2.2 - Temel zemini olarak Tablo 6.1de (D) grubuna giren zeminlerde, deprem
durumunda zemin emniyet gerilmesi ve kazklarn emniyetli tama yk arttrlamaz.

6.3.3. Kazkl Temellere likin Koullar

6.3.3.1 Birinci ve ikinci derece deprem blgelerinde, deye gre eimleri 1/6dan
daha fazla olan eik kazklar kullanlmayacaktr.

6.3.3.2 Kazkl temeller, eksenel yklere ek olarak depremden oluan yatay yklere ve
etkilere gre de hesaplanacaktr.

6.3.3.3 - Birinci ve ikinci derece deprem blgelerinde, klfl ya da klfsz yerinde

dkme fore kazklarda, 3 metreden az olmamak zere, kazk balnn altndaki kazk
boyunun stten 1/3nde boyuna donat oran 0.008den az olamaz. Bu blgeye

101
konulacak spiral donat ap 8 mmden az ve spiral adm 200 mmden fazla olmayacak,
ayrca stten en az iki kazk ap kadar ykseklikte spiral donat adm 100 mmye
indirilecektir.

6.3.3.4 - Betonarme prefabrike akma kazklarda boyuna donat oran 0.01den az

olamaz. Birinci ve ikinci derece deprem blgelerinde, kazk balnn altndaki kazk
boyunun stten 1/3nde enine donatnn ap 8 mmden az olmayacaktr. Bu blgede,
etriye aral veya spiral donat adm 200 mmden fazla olmayacak, ayrca stten en az
iki kazk ap (dikdrtgen kesitli kazklarda en byk boyutun iki kat) kadar
ykseklikte etriye aral ya da spiral donat adm 100 mmye indirilecektir. Enine
donat koullar, ngerilmeli prefabrike akma kazklarda da aynen uygulanacaktr.

6.3.4. Temel Ba Kirileri

6.3.4.1 Betonarme ve elik binalarda tekil temelleri veya kazk balklarn her iki
dorultuda, srekli temelleri ise kolon veya perde hizalarnda birbirlerine balayan ba
kirileri dzenlenecektir. Temel zemini Tablo 6.1deki (A) grubuna giren zeminlerde
ba kirileri yaplmayabilir veya says azaltlabilir.

6.3.4.2 Ba kirileri, temel kazsna uygun olarak, temel altndan kolon tabanna kadar
olan ykseklikteki herhangi bir seviyede yaplabilir.

6.3.4.3 Binann bulunduu deprem blgesine ve Tablo 6.1de tanmlanan zemin

gruplarna bal olarak, ba kirilerinin salamas gereken minimum koullar Tablo
6.3te verilmitir.

TABLO 6.3 - BA KRLERE LK MMUM KOULLAR

Zemin Zemin Zemin Zemin
Deprem
KOULU TAIMI Grubu Grubu Grubu Grubu
Blgesi
(A) (B) (C) (D)
1. Ba kiriinin minimum 1, 2 %6 %8 %10 %12
eksenel kuvveti (*) 3, 4 %4 %6 %8 %10
2. Minimum enkesit 1, 2 250 250 300 300
boyutu (mm) (**) 3, 4 250 250 250 250
3. Minimum enkesit 1, 2 62500 75000 90000 90000
alan (mm2) 3, 4 62500 62500 75000 75000
4. Minimum boyuna 1, 2 414 416 416 418
donat 3, 4 414 414 416 416
(*)
Ba kiriinin baland kolon veya perdelerdeki en byk eksenel kuvvetin
yzdesi olarak
(**)
Minimum enkesit boyutu, ba kiriinin serbest aklnn 1/30undan az olamaz.

6.3.4.4 - Kesit hesabnda ba kirilerinin hem basn, hem de ekme kuvvetlerine

alaca gznnde tutulacaktr. Zemin ya da taban betonu tarafndan sarlan ba
kirilerinin basnca almas durumunda, burkulma etkisi gznne alnmayabilir.
ekme durumunda ise, ekme kuvvetinin sadece donat tarafndan tand
varsaylacaktr. Ba kirilerinin etriye ap 8 mmden az ve etriye aral 200 mmden
fazla olmayacaktr.

102
6.3.4.5 Ba kirileri yerine betonarme demeler de kullanlabilir. Bu durumda,
deme kalnl 150 mmden az olmayacaktr. Demenin ve iine konulan donatnn,
Tablo 6.3te ba kirileri iin verilen yatay yklere eit ykleri gvenli biimde
aktarabildii hesapla gsterilecektir.

6.3.5. Yma Binalarda Duvar Alt Temelleri

6.3.5.1 Yma bina temelleri, tayc duvarlarn altnda betonarme duvaralt temel
olarak yaplacaktr. Duvar alt temelinin derinlii; zemin zellikleri, yeralt su dzeyi ve
yerel don derinlii gznne alnarak saptanacaktr. Bodrumsuz binalarda temellerin
zerine yaplacak ta veya beton duvarlarn st kotu, kaldrm kotundan en az 0.50 m
yukarda olacaktr.

6.3.5.2 Duvar alt temellerinin beton kalitesi en az C16 olacaktr. Tablo 6.1de
tanmlanan zemin gruplarna gre, duvar alt temellerinin boyutlarna ve donatlarna
ilikin koullar Tablo 6.4te verilmitir.

6.3.5.3 - Tablo 6.1de (A), (B) veya (C) gruplarna giren zeminlerin bulunduu eimli
arazide temeller basamakl olarak yaplabilir. Basamakl temellere ilikin koullar da
Tablo 6.4te verilmitir.

6.3.5.4 Duvar alt temellerine konulacak boyuna donatlarn hem stte ve hem altta
yatay aralklar 0.30 myi gemeyecek; kelerde, kesime noktalarnda ve basamakl
temel durumlarnda sreklilii salayacak biimde bindirme yaplacaktr.

TABLO 6.4 DUVAR ALTI TEMELLERE LK KOULLAR

Zemin Zemin Zemin
KOULU TAIMI Grubu Grubu Grubu
(A),(B) (C) (D)
Minimum temel genilii (mm) 500 600 700
Duvar kalnlna ek (iki yandan) pabu genilii(mm) 2150 2200 2250
Minimum temel ykseklii (mm) 300 400 400
Altta ve stte minimum temel boyuna donats 312 314 414
Temelde minimum etriye 8/30 8/30 8/30
Minimum basamak yatay aral (mm) 1000 1500
Minimum basamak bindirme uzunluu (mm) 300 400
Maksimum basamak ykseklii (mm) 300 300

6.4. DEPREMDE TOPRAK BASICI VE ZEM DAYAMA (STAT)

YAPILARI

6.4.1. Toplam Aktif ve Pasif Basn Katsaylar

6.4.1.1 Statik toprak basnc ile depremden oluan ek dinamik toprak basncnn
toplamn hesaplamak iin kullanlacak Toplam Aktif Basn Katsays, Kat ve Toplam
Pasif Basn Katsays, Kpt , emniyetli ynde kalmak zere zeminin kohezyonu ihmal
edilerek, Denk.(6.1) ile verilmitir.

103
 2
(1 Cv ) cos 2 ( ) sin( + ) sin( i )
K at = 1+ (6.1a)
cos cos 2 cos( + + ) cos( + + ) cos(i )

2
(1 Cv ) cos 2 ( + ) sin( + ) sin( + i )
K pt = 1 (6.1b)
cos cos 2 cos( + ) cos( + ) cos(i )

6.4.1.2 Denk.(6.1)deki as Denk.(6.2) ile tanmlanmtr.

(a) Kurudaki zeminlerde,

Ch
= arctan (6.2a)
(1 Cv )
(b) Su seviyesinin altndaki zeminlerde,
Ch
= arctan s (6.2b)
b (1 Cv )

6.4.1.3 Zeminin su altnda veya suya doygun olmas durumunda Denk.(6.1)de

yerine /2 gznne alnacaktr.

6.4.1.4 Denk.6.2de yer alan yatay edeer deprem katsays Ch Denk.(6.3) ile
tanmlanmtr.
(a) Deyde serbest konsol olarak alan zemin dayanma (istinat) yaplarnda,
Ch = 0.2 (I + 1) Ao (6.3a)
(b) Yatay dorultuda bina demeleri veya ankrajlarla mesnetlenmi zemin dayanma
(istinat) yap ve elemanlarnda,
Ch = 0.3 (I + 1) Ao (6.3b)
6.4.1.5 Denk.(6.1) ve Denk.(6.2)de yer alan dey edeer deprem katsays Cv,
Denk.(6.4) ile tanmlanmtr. Ancak, yatay dorultuda bina demeleri ile
mesnetlenmi bodrum duvarlarnda Cv = 0 alnacaktr.
2C h
Cv = (6.4)
3
Denk.(6.1)de, Denk.(6.2) ile uyumlu olarak, yatay toprak basnc bakmndan daha
elverisiz sonu verecek ekilde, +Cv veya Cv durumlar gznne alnacaktr.

6.4.2. Dinamik Aktif ve Pasif Toprak Basnlar

6.4.2.1 Depremden oluan dinamik aktif basn katsays Kad ve dinamik pasif basn
katsays Kpd , Denk.(6.5) ile belirlenir.
Kad = Kat Kas (6.5a)
Kpd = Kpt Kps (6.5b)

104
Denk.(6.5)te yer alan statik aktif basn katsays Kas ve statik pasif basn katsays
Kps, Denk.(6.1)de = 0 ve Cv = 0 konularak elde edilebilir.

6.4.2.2 Statik toprak basncna ek olarak deprem durumunda zemin ktlesinden tr

oluan ek dinamik aktif ve pasif toprak basncnn zemin ykseklii boyunca deiimi
Denk.(6.6) ile tanmlanmtr.
pad (z) = 3 Kad (1 z / H) pv (z) (6.6a)
ppd (z) = 3 Kpd (1 z / H) pv (z) (6.6b)
Zeminin kuruda ve niform olmas zel durumunda, pv(z)= z alnarak Denk.(6.6)nn
zemin ykseklii boyunca entegre edilmesi ile, statik basnca ek olarak depremden
oluan dinamik aktif toprak basncnn pozitif deerli bilekesi Pad ve dinamik pasif
toprak basncnn negatif deerli bilekesi Ppd ile bu bilekelerin zemin st yzeyinden
itibaren derinliini gsteren zcd , Denk.(6.7) ve Denk.(6.8) ile verildii ekilde elde
edilir:
Pad = 0.5 Kad H2 (6.7a)
Ppd = 0.5 Kpd H2 (6.7b)

zcd = H / 2 (6.8)
Zeminin su altnda olmas durumunda pv (z)nin hesabnda yerine b gznne
alnacak ve suyun hidrodinamik basnc ayrca hesaplanmayacaktr. Zeminin suya
doygun olmas durumunda ise yerine s kullanlacaktr.

6.4.2.3 Statik toprak basncna ek olarak deprem durumunda dzgn yayl d ykten
oluan aktif ve pasif toprak basncnn zemin ykseklii boyunca deiimi Denk.(6.9)
ile tanmlanmtr.
qad (z) = 2 qo Kad (1 z / H) cos / cos( i) (6.9a)
qpd (z) = 2 qo Kpd (1 z / H) cos / cos( i) (6.9b)
Zemin zelliklerinin niform olmas zel durumunda, Denk.(6.9)un zemin ykseklii
boyunca entegre edilmesi ile, statik basnca ek olarak, depremin katks ile oluan aktif
(pozitif) ve pasif (negatif) toprak basnlarnn bilekeleri Qad ve Qpd ile bu bilekelerin
zemin st yzeyinden itibaren derinliini gsteren zcd , Denk.(6.10) ve Denk.(6.11) ile
verildii ekilde elde edilir.
Qad = qo Kad H cos / cos( i) (6.10a)
Qpd = qo Kpd H cos / cos( i) (6.10b)

zcd = H / 3 (6.11)

6.4.3. Tabakal Zemin Durumunda Dinamik Toprak Basnlar

Yukarda Denk.(6.6) ve Denk.(6.9) ile verilen bantlar, zeminin tabakal olmas

durumunda da uygulanabilir. Bu durumda, her bir tabaka iin o tabakaya ait Kad veya
Kpd katsaylar kullanlacak ve z derinlii daima serbest zemin yzeyinden aaya
doru gznne alnacaktr. Her bir tabakaya ait ek dinamik aktif veya pasif basn
kuvvetinin bilekesi ve tabaka iindeki derinlii, Denk.(6.6) ve Denk.(6.9)un ilgili
tabaka boyunca entegre edilmesi ile bulunabilir.

105
6.4.4. Zemin Dayanma (stinat) Yaplarna likin Koullar

6.4.4.1 Statik toprak basnlarna ek olarak Denk.(6.6) ve Denk.(6.9)da verilen

dinamik toprak basnlar ve yapnn kendi ktlesine etkiyen eylemsizlik kuvvetleri de
gznne alnarak yaplan hesapta, kaymaya kar gvenlik katsays en az 1.0 ve
devrilmeye kar gvenlik katsays en az 1.2 olacaktr.

6.4.4.2 - Betonarme zemin dayanma (istinat) duvarlarnda ve betonarme veya elik

palplanl duvarlarda kesit hesabnda esas alnacak i kuvvetler, statik toprak
basncndan oluan i kuvvetlere ek olarak, Denk.(6.6) ve Denk.(6.9)da verilen
dinamik toprak basnlarna gre hesaplanan i kuvvetlerin Rza = 1.5 katsaysna
blnmesi ile elde edilecektir. Geici elik palplanl duvarlarda Rza = 2.5 alnabilir.

106
BLM 7 MEVCUT BALARI DEERLEDRLMES VE
GLEDRLMES

7.0. SMGELER

Bu blmde aadaki simgelerin kullanld boyutlu ifadelerde, kuvvetler ewton [N],

uzunluklar milimetre [mm] ve gerilmeler MegaPascal [MPa] = [N/mm2] birimindedir.

Ac = Kolon veya perdenin brt kesit alan

a1(i) = (i)inci itme adm sonunda elde edilen birinci moda ait modal ivme
b = elik sargda yatay plakalarn genilii
bw = Kiriin gvde genilii
d = Kiriin ve kolonun faydal ykseklii
d1(i) = (i)inci itme adm sonunda elde edilen birinci moda ait modal yerdeitirme
d1(p) = Birinci moda ait modal yerdeitirme istemi
(EI)e = atlam kesite ait etkin eilme rijitlii
(EI)o = atlamam kesite ait eilme rijitlii
fcm = 7.2ye gre tanmlanan mevcut beton dayanm
fctm = 7.2ye gre tanmlanan mevcut betonun ekme dayanm
fyw = elik sargda eliin akma dayanm
Hw = Temel stnden veya zemin kat demesinden itibaren llen toplam perde
ykseklii
h = alan dorultudaki kesit boyutu
hduvar = Dolgu duvarnn ykseklii
hji = iinci katta jinci kolon veya perdenin kat ykseklii
hk = Kolon boyu
Lp = Plastik mafsal boyu
duvar = Dolgu duvarnn uzunluu
w = Perdenin veya ba kirili perde parasnn plandaki uzunluu
Mx1 = x deprem dorultusunda dorusal elastik davran iin tanmlanan birinci
(hakim) moda ait etkin ktle
D = Deprem hesabnda esas alnan toplam ktlelerle uyumlu dey ykler altnda
kolon veya perdede oluan eksenel kuvvet
K = 7.2 ye gre tanmlanan mevcut malzeme dayanmlar ile hesaplanan moment
kapasitesine kar gelen eksenel kuvvet (Bkz. Bilgilendirme Eki 7A)
Ra = Deprem Yk Azaltma Katsays
r = Etki/kapasite oran
rs = Etki/kapasite orannn snr deeri
s = elik sargda yatay plakalarn aral
Sdi1 = Birinci moda ait dorusal olmayan spektral yerdeitirme
tj = elik sargda yatay plakalarn kalnl
(i)
uxN1 = Binann tepesinde (Ninci katnda) x deprem dorultusunda (i)inci itme adm
sonunda elde edilen birinci moda ait yerdeitirme
(p)
uxN1 = Binann tepesinde (Ninci katnda) x deprem dorultusunda tepe yerdeitirme
istemi
Ve = Kolon, kiri ve perdede esas alnan tasarm kesme kuvveti
Vj = elik sarg ile salanan ek kesme dayanm
Vr = Kolon, kiri veya perde kesitinin kesme dayanm
Vx1(i) = x deprem dorultusunda (i)inci itme adm sonunda elde edilen birinci moda

107
 (hakim moda) ait taban kesme kuvveti
cg = Etriye iindeki blgenin en d lifindeki beton basn birim ekildeitirmesi
cu = Kesitin en d lifindeki beton basn birim ekildeitirmesi
s = Donat elii birim ekildeitirmesi
p = Plastik erilik istemi
t = Toplam erilik istemi
y = Edeer akma erilii
xN1 = Binann tepesinde (Ninci katnda) x deprem dorultusunda birinci moda ait
mod ekli genlii
x1 = x deprem dorultusunda birinci moda ait katk arpan
bi = iinci katta tanmlanan Burulma Dzensizlii Katsays
= Edeer Deprem Yk Azaltma Katsays
p = Plastik dnme istemi
= ekme donats oran
b = Dengeli donat oran
s = Kesitte mevcut bulunan ve 3.2.8e gre zel deprem etriyeleri ve irozlar
olarak dzenlenmi enine donatnn hacmsal oran
sm = 3.3.4, 3.4.4 veya 3.6.5.2ye gre kesitte bulunmas gereken enine donatnn
hacmsal oran
= Basn donats oran
wf = Lifli polimer eritinin genilii

108
7.1. KAPSAM

7.1.1 Deprem blgelerinde bulunan mevcut ve glendirilecek tm binalarn ve bina

tr yaplarn deprem etkileri altndaki performanslarnn deerlendirilmesinde
uygulanacak hesap kurallar, glendirme kararlarnda esas alnacak ilkeler ve
glendirilmesine karar verilen binalarn glendirme tasarm ilkeleri bu blmde
tanmlanmtr.

7.1.2 Bu ksmda verilen hesap yntemleri ve deerlendirme esaslar elik ve yma

yaplar iin geerli deildir. Ancak mevcut elik ve yma binalarn bilgileri bu blme
gre toplanacaktr. Mevcut ve glendirilen elik binalarn hesab ve deerlendirilmesi
Blm 2 ve Blm 4de yeni yaplacak yaplar iin tanmlanan esaslar erevesinde
yaplacaktr. Mevcut ve glendirilen yma binalarn hesab ve deerlendirilmesi ise
Blm 5deki esaslar erevesinde yaplacaktr.

7.1.3 Mevcut prefabrike betonarme binalar, yeni yaplar iin Blm 2 ve Blm 3de
verilen kurallara gre deerlendirilebilir veya bu binalarn performanslarnn
belirlenmesinde 7.6 kullanlabilir. Ancak birleim blgelerinin deerlendirilmesinde
3.12deki kurallar geerli olacaktr.

7.1.4 Bu blmde verilen kurallar, 2.12de belirtilen bina trnde olmayan yaplar
iin geerli deildir. Ayrca tarihi ve kltrel deeri olan tescilli yaplarn ve antlarn
deerlendirilmesi ve glendirilmesi bu Ynetmelik kapsam dndadr.

7.1.5 Binada hasara neden olan bir deprem sonrasnda hasarl binann deprem
performans bu blmde verilen yntemlerle belirlenemez.

7.1.6 Binada hasara neden olan bir deprem sonrasnda hasarl binann glendirilmesi
ve daha sonra glendirilmi binann deprem performansnn belirlenmesi iin bu
blmde verilen esaslar uygulanacaktr. Hasarl binann glendirilmesinde mevcut
elemanlarn dayanm ve rijitliklerinin hangi lde gz nne alnacana projeden
sorumlu inaat mhendisi karar verecektir.

7.2. BALARDA BLG TOPLAMASI

7.2.1. Binalardan Toplanacak Bilginin Kapsam

7.2.1.1 Mevcut binalarn tayc sistem elemanlarnn kapasitelerinin belirlenmesinde

ve deprem dayanmlarnn deerlendirilmesinde kullanlacak eleman detaylar ve
boyutlar, tayc sistem geometrisine ve malzeme zelliklerine ilikin bilgiler,
binalarn projelerinden ve raporlarndan, binada yaplacak gzlem ve lmlerden,
binadan alnacak malzeme rneklerine uygulanacak deneylerden elde edilecektir.

7.2.1.2 Binalardan bilgi toplanmas kapsamnda yaplacak ilemler, yapsal sistemin

tanmlanmas, bina geometrisinin, temel sisteminin ve zemin zelliklerinin saptanmas,
varsa mevcut hasarn ve evvelce yaplm olan deiiklik ve/veya onarmlarn
belirlenmesi, eleman boyutlarnn llmesi, malzeme zelliklerinin saptanmas, sahada
derlenen tm bu bilgilerin binann varsa projesine uygunluunun kontroldr.

109
7.2.1.3 Binalardan bilgi toplanmas kapsamnda tanmlanan inceleme, veri toplama,
derleme, deerlendirme, malzeme rnei alma ve deney yapma ilemleri inaat
mhendislerinin sorumluluu altnda yaplacaktr.

7.2.2. Bilgi Dzeyleri

Binalarn incelenmesinden elde edilecek mevcut durum bilgilerinin kapsamna gre, her
bina tr iin bilgi dzeyi ve buna bal olarak 7.2.16da belirtilen bilgi dzeyi
katsaylar tanmlanacaktr. Bilgi dzeyleri srasyla snrl, orta ve kapsaml olarak
snflandrlacaktr. Elde edilen bilgi dzeyleri tayc eleman kapasitelerinin
hesaplanmasnda kullanlacaktr.

7.2.2.1 Snrl bilgi dzeyinde binann tayc sistem projeleri mevcut deildir.
Tayc sistem zellikleri binada yaplacak lmlerle belirlenir. Snrl bilgi dzeyi
Tablo 7.7de tanmlanan Deprem Sonras Hemen Kullanm Gereken Binalar ile
nsanlarn Uzun Sreli ve Youn Olarak Bulunduu Binalar iin uygulanamaz.

7.2.2.2 Orta bilgi dzeyinde eer binann tayc sistem projeleri mevcut deilse,
snrl bilgi dzeyine gre daha fazla lm yaplr. Eer mevcut ise snrl bilgi
dzeyinde belirtilen lmler yaplarak proje bilgileri dorulanr.

7.2.2.3 Kapsaml bilgi dzeyinde binann tayc sistem projeleri mevcuttur. Proje
bilgilerinin dorulanmas amacyla yeterli dzeyde lmler yaplr.

7.2.3. Mevcut Malzeme Dayanm

Tayc elemanlarn kapasitelerinin hesaplanmasnda kullanlacak malzeme dayanmlar

Ynetmeliin bu blmnde mevcut malzeme dayanm olarak tanmlanr.

7.2.4. Betonarme Binalarda Snrl Bilgi Dzeyi

7.2.4.1 Bina Geometrisi: Saha almas ile binann tayc sistem plan rlevesi
karlacaktr. Mimari projeler mevcut ise, rleve almalarna yardmc olarak
kullanlr. Elde edilen bilgiler tm betonarme elemanlarn ve dolgu duvarlarnn her
kattaki yerini, eksen aklklarn, yksekliklerini ve boyutlarn iermelidir ve binann
hesap modelinin oluturulmas iin yeterli olmaldr. Temel sistemi bina iinde veya
dnda alacak yeterli sayda inceleme ukuru ile belirlenecektir. Binadaki ksa
kolonlar ve benzeri olumsuzluklar kat planna ve kesitlere ilenecektir. Binann komu
binalarla olan ilikisi (ayrk, bitiik, derz var/yok) belirlenecektir.

7.2.4.2 Eleman Detaylar: Betonarme projeler veya uygulama izimleri mevcut

deildir. Betonarme elemanlardaki donat miktar ve detaylarnn binann yapld
tarihteki minimum donat koullarn salad varsaylr. Bu varsaymn dorulanmas
veya hangi oranda gerekletiinin belirlenmesi iin her katta en az birer adet olmak
zere perde ve kolonlarn %10unun ve kirilerin %5inin pas paylar syrlarak donat
ve donat bindirme boyu tespiti yaplacaktr. Syrma ilemi kolonlarn ve kirilerin
uzunluunun aklk ortasndaki te birlik blmde yaplmal, ancak donat bindirme
boyunun tespiti amacyla en az kolonda bindirme blgelerinde yaplmaldr. Syrlan
yzeyler daha sonra yksek dayanml tamir harc ile kapatlacaktr. Ayrca pas pay
syrlmayan elemanlarn %20sinde enine ve boyuna donat says ve yerleimi donat
tespit cihazlar ile belirlenecektir. Donat tespiti yaplan betonarme kolon ve kirilerde

110
bulunan mevcut donatnn minimum donatya orann ifade eden donat gerekleme
katsays kolonlar ve kiriler iin ayr ayr belirlenecektir. Bu katsay donat tespiti
yaplmayan dier tm elemanlara uygulanarak olas donat miktarlar belirlenecektir.

7.2.4.3 Malzeme zellikleri: Her katta kolonlardan veya perdelerden TS-10465de

belirtilen koullara uygun ekilde en az iki adet beton rnei (karot) alnarak deney
yaplacak ve rneklerden elde edilen en dk basn dayanm mevcut beton dayanm
olarak alnacaktr. Donat snf, yukardaki paragrafta akland ekilde syrlan
yzeylerde yaplan grsel inceleme ile tespit edilecek, bu snftaki eliin karakteristik
akma dayanm mevcut elik dayanm olarak alnacaktr. Bu incelemede, donatsnda
korozyon gzlenen elemanlar planda iaretlenecek ve bu durum eleman kapasite
hesaplarnda dikkate alnacaktr.

7.2.5. Betonarme Binalarda Orta Bilgi Dzeyi

7.2.5.1 Bina Geometrisi: Binann betonarme projeleri mevcut ise, binada yaplacak
lmlerle mevcut geometrinin projesine uygunluu kontrol edilir. Proje yoksa, saha
almas ile binann tayc sistem rlevesi karlacaktr. Elde edilen bilgiler tm
betonarme elemanlarn ve dolgu duvarlarnn her kattaki yerini, aklklarn,
yksekliklerini ve boyutlarn iermelidir. Bina geometrisi bilgileri, bina ktlesinin
hassas biimde tanmlanmas iin gerekli ayrntlar iermelidir. Binadaki ksa kolonlar
ve benzeri olumsuzluklar kat planna ve kesitlere ilenecektir. Binann komu binalarla
olan ilikisi (ayrk, bitiik, derz var/yok) belirlenecektir. Temel sistemi bina iinde veya
dnda alacak yeterli sayda inceleme ukuru ile belirlenecektir.

7.2.5.2 Eleman Detaylar: Betonarme projeler veya imalat izimleri mevcut deil ise
7.2.4.2deki koullar geerlidir, ancak pas paylar syrlarak donat kontrol yaplacak
perde, kolon ve kirilerin says her katta en az ikier adet olmak zere o kattaki toplam
kolon saysnn %20sinden ve kiri saysnn %10undan az olmayacaktr. Betonarme
projeler veya imalat izimleri mevcut ise donat kontrolu iin 7.2.4.2de belirtilen
ilemler, ayn miktardaki betonarme elemanda uygulanacaktr. Ayrca pas pay
syrlmayan elemanlarn %20sinde enine ve boyuna donat says ve yerleimi donat
tespit cihazlar ile belirlenecektir. Proje ile uygulama arasnda uyumsuzluk bulunmas
halinde, betonarme elemanlardaki mevcut donatnn projede ngrlen donatya orann
ifade eden donat gerekleme katsays kolonlar ve kiriler iin ayr ayr belirlenecektir.
Eleman kapasitelerinin belirlenmesinde kullanlan bu katsay 1den byk olamaz. Bu
katsay donat tespiti yaplmayan dier tm elemanlara uygulanarak olas donat
miktarlar belirlenecektir.

7.2.5.3 Malzeme zellikleri: Her kattaki kolonlardan veya perdelerden toplam

adetten az olmamak zere ve binada toplam 9 adetten az olmamak zere, her 400
m2den bir adet beton rnei (karot) TS-10465de belirtilen koullara uygun ekilde
alnarak deney yaplacaktr. Elemanlarn kapasitelerinin hesaplanmasnda rneklerden
elde edilen (ortalama-standart sapma) deerleri mevcut beton dayanm olarak
alnacaktr. Beton dayanmnn binadaki dalm, karot deney sonular ile uyarlanm
beton ekici okumalar veya benzeri hasarsz inceleme aralar ile kontrol edilebilir.
Donat snf, yukardaki paragrafta akland ekilde syrlan yzeylerde yaplan
grsel inceleme ile tespit edilecek, bu snftaki eliin karakteristik dayanm eleman
kapasite hesaplarnda mevcut elik dayanm olarak alnacaktr. Bu incelemede,
donatsnda korozyon gzlenen elemanlar planda iaretlenecek ve bu durum eleman
kapasite hesaplarnda dikkate alnacaktr.

111
7.2.6. Betonarme Binalarda Kapsaml Bilgi Dzeyi

7.2.6.1 Bina Geometrisi: Binann betonarme projeleri mevcuttur. Binada yaplacak

lmlerle mevcut geometrinin projelere uygunluu kontrol edilir. Projeler lmler ile
nemli farkllklar gsteriyor ise proje yok saylacak ve bina orta bilgi dzeyine uygun
olarak incelenecektir. Binadaki ksa kolonlar ve benzeri olumsuzluklar kat planna ve
kesitlere ilenecektir. Komu binalarla ilikisi (ayrk, bitiik, derz var/yok)
belirlenecektir. Bina geometrisi bilgileri, bina ktlesinin hassas biimde tanmlanmas
iin gerekli ayrntlar iermelidir. Temel sistemi bina iinde veya dnda alacak
yeterli sayda inceleme ukuru ile belirlenecektir.

7.2.6.2 Eleman Detaylar: Binann betonarme detay projeleri mevcuttur. Donatnn

projeye uygunluunun kontrolu iin 7.2.5.2de belirtilen ilemler, ayn miktardaki
betonarme elemanda uygulanacaktr. Ayrca pas pay syrlmayan elemanlarn
%20sinde enine ve boyuna donat says ve yerleimi donat tespit cihazlar ile
belirlenecektir. Proje ile uygulama arasnda uyumsuzluk bulunmas halinde, betonarme
elemanlardaki mevcut donatnn projede ngrlen donatya orann ifade eden donat
gerekleme katsays kolonlar ve kiriler iin ayr ayr belirlenecektir. Eleman
kapasitelerinin belirlenmesinde kullanlan bu katsay 1den byk olamaz. Bu katsay
donat tespiti yaplmayan dier tm elemanlara uygulanarak olas donat miktarlar
belirlenecektir.

7.2.6.3 Malzeme zellikleri: Her kattaki kolonlardan veya perdelerden toplam

adetten az olmamak zere ve binada toplam 9 adetten az olmamak zere, her 200
m2den bir adet beton rnei (karot) TS-10465de belirtilen koullara uygun ekilde
alnarak deney yaplacaktr. Elemanlarn kapasitelerinin hesaplanmasnda, rneklerden
elde edilen (ortalama-standart sapma) deerleri mevcut beton dayanm olarak
alnacaktr. Beton dayanmnn binadaki dalm, karot deney sonular ile uyarlanm
beton ekici okumalar veya benzeri hasarsz inceleme aralar ile kontrol edilebilir.
Donat snf, yukardaki paragrafta akland ekilde syrlan yzeylerde yaplan
inceleme ile tespit edilecek, her snftaki elik iin (S220, S420, vb.) birer adet rnek
alnarak deney yaplacak, eliin akma ve kopma dayanmlar ve ekildeitirme
zellikleri belirlenerek projeye uygunluu saptanacaktr. Projesine uygun ise, eleman
kapasite hesaplarnda projede kullanlan eliin karakteristik akma dayanm mevcut
elik dayanm olarak alnacaktr. Uygun deil ise, en az adet rnek daha alnarak
deney yaplacak, elde edilen en elverisiz deer eleman kapasite hesaplarnda mevcut
elik dayanm olarak alnacaktr. Bu incelemede, donatsnda korozyon gzlenen
elemanlar planda iaretlenecek ve bu durum eleman kapasite hesaplarnda dikkate
alnacaktr.

7.2.7. elik Binalarda Snrl Bilgi Dzeyi

elik binalarda snrl bilgi dzeyi geerli deildir.

7.2.8. elik Binalarda Orta Bilgi Dzeyi

7.2.8.1 Bina Geometrisi: 7.2.5.1de verilen koullar aynen geerlidir. Sadece

betonarmenin yerini elik alacaktr.

7.2.8.2 Eleman Detaylar: elik projeleri veya imalat izimleri mevcut deil ise, her
kattaki elik veya dier tr elemanlarn (kolon, kiri, birleim, apraz, deme) tmnn

112
boyut kontrol yaplacak, kaynak zellikleri ve birleim detaylar ayrntl olarak
kartlacaktr. Uygulama projeleri veya imalat izimleri mevcut ise, yukarda belirtilen
elemanlarn %20sinin hassas boyut kontrolu yaplacaktr.

7.2.8.3 Malzeme zellikleri: elik projeleri mevcut deil ise, her elik yap eleman
trnden bir rnek kesilerek deney yaplacak, dayanm ve ekildeitirme zellikleri
belirlenecektir. Ayn ekilde binadan bir kaynak rnei kesilerek kartlacak ve deney
yaplacaktr. kartlan rneklerin yerleri doldurularak onarlacaktr. Bulonlu birleimler
iin ise bir civata rnei alnarak deney yaplacaktr. Elemanlarn kapasitelerinin
hesaplanmasnda, deneylerden elde edilen ortalama dayanmlar mevcut elik dayanm
olarak alnacaktr. elik projeleri mevcut ise, projede ngrlen karakteristik
dayanmlar mevcut elik dayanm olarak alnacaktr.

7.2.9. elik Binalarda Kapsaml Bilgi Dzeyi

7.2.9.1 Bina Geometrisi: 7.2.6.1de verilen koullar aynen geerlidir. Sadece

betonarmenin yerini elik alacaktr.

7.2.9.2 Eleman Detaylar: Binann elik detay projeleri mevcuttur. Projelerde

belirtilen eleman boyutlar ve birleim detaylar, binadaki her eleman ve birleim
trnn toplam saysnn en az %20sinde kontrol edilerek dorulanacaktr.

7.2.9.3 Malzeme zellikleri: Projede belirtilen elik snf, en az bir elik elemandan
rnek kesilerek ve deney yaplarak kontrol edilecektir. Ayn ekilde projede bulunan bir
kaynakl birleimden rnek kesilerek kartlacak ve deney yaplarak dayanmnn
projeye uygunluu kontrol edilecektir. kartlan rneklerin yerleri doldurularak
onarlacaktr. Bulonlu birleimler iin ise bir civata rnei alnarak deney yaplacaktr.
Eer proje ile uygunluk dorulanrsa, eleman kapasitelerinin hesaplanmasnda projede
ngrlen karakteristik dayanmlar mevcut elik dayanm olarak alnacaktr. Eer proje
ile uygunluk salanamazsa, en az er adet rnek ve kaynak rnei alnarak deney
yaplacak, elde edilen en elverisiz deerler eleman kapasite hesaplarnda mevcut elik
dayanm olarak alnacaktr.

7.2.10. Prefabrike Betonarme Binalarda Snrl Bilgi Dzeyi

Prefabrike binalar iin snrl bilgi dzeyi geerli deildir.

7.2.11. Prefabrike Betonarme Binalarda Orta Bilgi Dzeyi

Bina geometrisi iin 7.2.5.1deki koullar geerlidir. Sadece betonarmenin yerini

prefabrike betonarme alacaktr. Eleman detaylar iin 7.2.8.2deki koullar geerlidir,
ancak bu maddedeki elik yerine prefabrike betonarme kullanlacaktr. Malzeme
zelliklerinin tespitinde 7.2.5.3deki koullar geerli olmakla birlikte, beton iin
alnacak malzeme rnei says her katta toplam ten az olmamak ve tm binada
toplam 9dan az olmamak kouluyla yarya indirilecektir.

7.2.12. Prefabrike Betonarme Binalarda Kapsaml Bilgi Dzeyi

Bina geometrisi iin 7.2.6.1de verilen koullar geerlidir. Eleman detaylar iin
7.2.9.2de verilen koullar geerlidir. Sadece ilgili maddelerde elik yerine prefabrike
betonarme kullanlacaktr. Beton basn dayanm iin her 500 m2 alandan en az bir adet

113
rnek (karot) alnarak deney yaplacaktr. Binadan alnan toplam karot says en az 9
olacaktr. Elemanlarn kapasite hesaplarnda, deneylerden elde edilen ortalama beton
basn dayanm ile projede belirtilen beton basn dayanmndan kk olan mevcut
beton dayanm olarak alnacaktr. Elemanlarn kapasite hesabnda kullanlacak donat
dayanmlar, projede belirtilen elik snfnn karakteristik dayanmlar olacaktr.

7.2.13. Yma Binalarda Snrl Bilgi Dzeyi

7.2.13.1 Bina Geometrisi: Mimari projeler mevcut ise, binada yaplacak grsel
inceleme ile mevcut geometrinin projeye uygunluu tespit edilecektir. Mimari proje
yoksa binann sistem rlevesi karlacaktr. Elde edilen bilgiler yma duvarlarn her
kattaki yerini, uzunluklarn, kalnlklarn, boluklarn ve kat yksekliklerini
iermelidir. Temel sistemi bina dndan alacak bir inceleme ukuru ile gzlenecek ve
belirlenecektir.

7.2.13.2 Detaylar: atnn ve demenin tr, duvarlarla balant ekilleri, hatl ve

lentolarn durumu grsel olarak tespit edilecektir.

7.2.13.3 Malzeme zellikleri: Duvar malzemelerinin tr, duvar yzeyinin bir

blmnn svas kaldrlarak gzle tespit edilecektir. Bina dayanm hesaplarnda,
Blm 5de her duvar tr iin verilen duvar kesme dayanmlar esas alnacaktr.

7.2.14. Yma Binalarda Orta Bilgi Dzeyi

Snrl bilgi dzeyine ek olarak duvar balantlar ve duvarlarn stabilitesi tahkik

edilecektir.

7.2.15. Yma Binalarda Kapsaml Bilgi Dzeyi

Orta bilgi dzeyine ek olarak duvar malzemesi zelliklerinin belirlenmesi iin binadan
en az 3 adet duvar paras rnei alnacak ve Blm 5e gre yaplacak hesaplarda bu
rneklerin deneylerinden elde edilecek ortalama zellikler kullanlacaktr.

7.2.16. Bilgi Dzeyi Katsaylar

(a) ncelenen binalardan edinilen bilgi dzeylerine gre, eleman kapasitelerine

uygulanacak Bilgi Dzeyi Katsaylar Tablo 7.1de verilmektedir.

(b) Malzeme dayanmlar, zellikle belirtilmedike ilgili tasarm ynetmeliklerinde

verilen malzeme katsaylar ile blnmeyecektir. Eleman kapasitelerinin hesabnda
mevcut malzeme dayanmlar kullanlacaktr.

TABLO 7.1 - BALAR  BLG DZEY KATSAYILARI

Bilgi Dzeyi Bilgi Dzeyi Katsays
Snrl 0.75
Orta 0.90
Kapsaml 1.00

114
7.3. YAPI ELEMALARIDA HASAR SIIRLARI VE HASAR BLGELER

7.3.1. Kesit Hasar Snrlar

Snek elemanlar iin kesit dzeyinde snr durum tanmlanmtr. Bunlar Minimum
Hasar Snr (MN), Gvenlik Snr (GV) ve Gme Snr (G)dr. Minimum hasar
snr ilgili kesitte elastik tesi davrann balangcn, gvenlik snr kesitin
dayanmn gvenli olarak salayabilecei elastik tesi davrann snrn, gme snr
ise kesitin gme ncesi davrannn snrn tanmlamaktadr. Gevrek olarak hasar
gren elemanlarda bu snflandrma geerli deildir.

7.3.2. Kesit Hasar Blgeleri

Kritik kesitlerinin hasar MNye ulamayan elemanlar Minimum Hasar Blgesinde,

MN ile GV arasnda kalan elemanlar Belirgin Hasar Blgesinde, GV ve G arasnda
kalan elemanlar leri Hasar Blgesinde, Gyi aan elemanlar ise Gme Blgesinde
yer alrlar (ekil 7.1).

Kuvvet

GV G
M

Minimum Belirgin leri

Hasar Hasar Hasar Gme
Blgesi Blgesi Blgesi Blgesi

ekildeitirme
ekil 7.1

7.3.3. Kesit ve Eleman Hasarlarnn Tanmlanmas

7.5 veya 7.6da tanmlanan yntemlerle hesaplanan i kuvvetlerin ve/veya

ekildeitirmelerin, 7.3.1deki kesit hasar snrlarna kar gelmek zere tanmlanan
saysal deerler ile karlatrlmas sonucunda, kesitlerin hangi hasar blgelerinde
olduuna karar verilecektir. Eleman hasar, elemann en fazla hasar gren kesitine gre
belirlenecektir.

7.4. DEPREM HESABIA LK GEEL LKE VE KURALLAR

7.4.1 Ynetmeliin bu blmne gre deprem hesabnn amac, mevcut veya

glendirilmi binalarn deprem performansn belirlemektir. Bu amala 7.5de
tanmlanan dorusal elastik veya 7.6da tanmlanan dorusal elastik olmayan hesap
yntemleri kullanlabilir. Ancak, teorik olarak farkl yaklamlar esas alan bu
yntemlerle yaplacak performans deerlendirmelerinin birebir ayn sonucu vermesi
beklenmemelidir. Aada tanmlanan genel ilke ve kurallar her iki trdeki yntemler
iin de geerlidir.

115
7.4.2 Deprem etkisinin tanmnda, 2.4de verilen elastik (azaltlmam) ivme
spektrumu kullanlacak, ancak farkl alma olaslklar iin bu spektrum zerinde 7.8e
gre yaplan deiiklikler gznne alnacaktr. Deprem hesabnda 2.4.2de tanmlanan
Bina nem Katsays uygulanmayacaktr (I =1.0).

7.4.3 Binalarn deprem performans, yapya etkiyen dey yklerin ve deprem

etkilerinin birleik etkileri altnda deerlendirilecektir. Hareketli dey ykler, 7.4.7ye
gre deprem hesabnda gznne alnan ktleler ile uyumlu olacak ekilde
tanmlanacaktr.

7.4.4 Deprem kuvvetleri binaya her iki dorultuda ve her iki ynde ayr ayr etki
ettirilecektir.

7.4.5 Deprem hesabnda kullanlacak zemin parametreleri Blm 6ya gre

belirlenecektir.

7.4.6 Binann tayc sistem modeli, deprem etkileri ile dey yklerin ortak etkileri
altnda yap elemanlarnda oluacak i kuvvet, yerdeitirme ve ekildeitirmeleri
hesaplamak iin yeterli dorulukta hazrlanacaktr.

7.4.7 Deprem hesabnda gz nne alnacak kat arlklar 2.7.1.2ye gre

hesaplanacak, kat ktleleri kat arlklar ile uyumlu olarak tanmlanacaktr.

7.4.8 Demelerin yatay dzlemde rijit diyafram olarak alt binalarda, her katta
iki yatay yerdeitirme ile dey eksen etrafnda dnme serbestlik dereceleri gznne
alnacaktr. Kat serbestlik dereceleri her katn ktle merkezinde tanmlanacak, ayrca ek
dmerkezlik uygulanmayacaktr.

7.4.9 Mevcut binalarn tayc sistemlerindeki belirsizlikler, binadan derlenen

verilerin kapsamna gre 7.2de tanmlanan bilgi dzeyi katsaylar aracl ile hesap
yntemlerine yanstlacaktr.

7.4.10 3.3.8e gre ksa kolon olarak tanmlanan kolonlar, tayc sistem modelinde
gerek serbest boylar ile tanmlanacaktr.

7.4.11 Bir veya iki eksenli eilme ve eksenel kuvvet etkisindeki betonarme kesitlerin
etkileim diyagramlarnn tanmlanmasna ilikin koullar aada verilmitir:

(a) Analizde beton ve donat eliinin 7.2de tanmlanan bilgi dzeyine gre belirlenen
mevcut dayanmlar esas alnacaktr.
(b) Betonun maksimum basn birim ekildeitirmesi 0.003, donat eliinin
maksimum birim ekildeitirmesi ise 0.01 alnabilir.
(c) Etkileim diyagramlar uygun biimde dorusallatrlarak ok dorulu veya ok
dzlemli diyagramlar olarak modellenebilir.

7.4.12 Betonarme sistemlerin eleman boyutlarnn tanmnda birleim blgeleri sonsuz

rijit u blgeleri olarak gznne alnabilir.

116
7.4.13 Eilme etkisindeki betonarme elemanlarda atlam kesite ait etkin eilme
rijitlikleri (EI)e kullanlacaktr. Daha kesin bir hesap yaplmadka, etkin eilme
rijitlikleri iin aada verilen deerler kullanlacaktr:
(a) Kirilerde: (EI)e = 0.40 (EI)o
(b) Kolon ve perdelerde, D / (Ac fcm) 0.10 olmas durumunda: (EI)e = 0.40 (EI)o
D / (Ac fcm) 0.40 olmas durumunda:. (EI)e = 0.80 (EI)o
Eksenel basn kuvveti Dnin ara deerleri iin dorusal enterpolasyon yaplabilir. D,
deprem hesabnda esas alnan toplam ktlelerle uyumlu yklerin gznne alnd ve
atlamam kesitlere ait (EI)o eilme rijitliklerinin kullanld bir n dey yk hesab
ile belirlenecektir. Deprem hesab iin balang durumunu oluturan dey yk hesab
ise, yukarda belirtildii ekilde elde edilen etkin eilme rijitlii (EI)e kullanlarak,
deprem hesabnda esas alnan ktlelerle uyumlu yklere gre yeniden yaplacaktr.
Deprem hesabnda da ayn rijitlikler kullanlacaktr.

7.4.14 Betonarme tablal kirilerin pozitif ve negatif plastik momentlerinin hesabnda

tabla betonu ve iindeki donat hesaba katlabilir.

7.4.15 Betonarme elemanlarda kenetlenme veya bindirme boyunun yetersiz olmas

durumunda, kesit kapasite momentinin hesabnda ilgili donatnn akma gerilmesi
kenetlenme veya bindirme boyundaki eksiklii orannda azaltlabilir.

7.4.16 Zemindeki ekildeitirmelerin yap davrann etkileyebilecei durumlarda

zemin zellikleri analiz modeline yanstlacaktr.

7.4.17 Blm 2de modelleme ile ilgili olarak verilen dier esaslar geerlidir.

7.5. DEPREMDE BA PERFORMASII DORUSAL ELASTK HESAP

YTEMLER LE BELRLEMES

7.5.1. Hesap Yntemleri

Binalarn deprem performanslarnn belirlenmesi iin kullanlacak dorusal elastik

hesap yntemleri, 2.7 ve 2.8de tanmlanm olan hesap yntemleridir. Bu yntemlerle
ilgili olarak aada belirtilen ek kurallar uygulanacaktr.

7.5.1.1 Edeer deprem yk yntemi, bodrum zerinde toplam ykseklii 25 metreyi

ve toplam kat says 8i amayan, ayrca ek dmerkezlik gz nne alnmakszn
hesaplanan burulma dzensizlii katsays bi < 1.4 olan binalara uygulanacaktr.
Toplam edeer deprem yknn (taban kesme kuvveti) Denk.(2.4)e gre hesabnda
Ra=1 alnacak ve denklemin sa taraf katsays ile arplacaktr. katsays bodrum
hari bir ve iki katl binalarda 1.0, dierlerinde 0.85 alnacaktr.

7.5.1.2 Mod Birletirme Yntemi ile hesapta Denk.(2.13)de Ra=1 alnacaktr.

Uygulanan deprem dorultusu ve yn ile uyumlu eleman i kuvvetlerinin ve
kapasitelerinin hesabnda, bu dorultuda hakim olan modda elde edilen i kuvvet
dorultular esas alnacaktr.

117
7.5.2. Betonarme Binalarn Yap Elemanlarnda Hasar Dzeylerinin Belirlenmesi

7.5.2.1 Dorusal elastik hesap yntemleri ile betonarme snek elemanlarn hasar
dzeylerinin belirlenmesinde kiri, kolon ve perde elemanlarnn ve glendirilmi
dolgu duvar kesitlerinin etki/kapasite oranlar (r) olarak ifade edilen saysal deerler
kullanlacaktr.

7.5.2.21 Betonarme elemanlar, krlma tr eilme ise snek, kesme ise gevrek
olarak snflanrlar.
(a) Kolon, kiri ve perdelerin snek eleman olarak saylabilmeleri iin bu elemanlarn
kritik kesitlerinde eilme kapasitesi ile uyumlu olarak hesaplanan kesme kuvveti Venin,
7.2de tanmlanan bilgi dzeyi ile uyumlu mevcut malzeme dayanm deerleri
kullanlarak TS-500e gre hesaplanan kesme kapasitesinin Vryi amamas gereklidir.
Venin hesab kolonlar iin 3.3.7ye, kiriler iin 3.4.5e ve perdeler iin 3.6.6ya gre
yaplacak, ancak Denk.(3.16)da v=1 alnacaktr. Kolon, kiri ve perdelerde Venin
hesabnda peklemeli tama gc momentleri yerine tama gc momentleri
kullanlacaktr. Dey ykler ile birlikte Ra=1 alnarak depremden hesaplanan toplam
kesme kuvvetinin Veden kk olmas durumunda ise, Ve yerine bu kesme kuvveti
kullanlacaktr.
(b) Yukarda verilen sneklik koullarn salamayan betonarme elemanlar, gevrek
olarak hasar gren elemanlar olarak tanmlanacaktr.

7.5.2.3 Snek kiri, kolon ve perde kesitlerinin etki/kapasite oran, deprem etkisi
altnda Ra = 1 alnarak hesaplanan kesit momentinin kesit artk moment kapasitesine
blnmesi ile elde edilir. Etki/kapasite orannn hesabnda, uygulanan deprem
kuvvetinin yn dikkate alnacaktr.
(a) Kesit artk moment kapasitesi, kesitin eilme momenti kapasitesi ile dey ykler
altnda kesitte hesaplanan moment etkisinin farkdr. Kiri mesnetlerinde dey ykler
altnda hesaplanan moment etkisi, yeniden dalm ilkesine gre en fazla %15 orannda
azaltlabilir.
(b) Kolon ve perde kesitlerinin etki/kapasite oranlar, Bilgilendirme Eki 7Ada
akland zere hesaplanabilir.
(c) Sarlma blgesindeki enine donat koullar bakmndan 3.3.4 salayan betonarme
kolonlar, 3.4.4 salayan betonarme kiriler ve u blgelerinde 3.6.5.2yi salayan
betonarme perdeler sarglanm, salamayanlar ise sarglanmam eleman saylr.
Sarglanm saylan elemanlarda sarg donatlarnn 3.2.8e gre zel deprem
etriyeleri ve irozlar olarak dzenlenmi olmas ve donat aralklarnn yukarda
belirtilen maddelerde tanmlanan koullara uymas zorunludur.

7.5.2.41 Hw / w 2.0 koulunu salayan betonarme perdelerin ve glendirilmi dolgu

duvarlarnn etki/kapasite oran, deprem etkisi altnda hesaplanan kesme kuvvetinin
kesme kuvveti dayanmna orandr. Kegen ubuklar ile modellenen glendirilmi
dolgu duvarlarnda oluan kesme kuvvetleri, ubuun eksenel kuvvetinin yatay bileeni
olarak gznne alnacaktr. Glendirilmi dolgu duvarlarnn kesme kuvveti
dayanmnn hesab Bilgilendirme Eki 7Fde verilmitir.

1
Bkz. 03.05.2007 tarih ve 26511 sayl Resmi Gazete

118
7.5.2.51 Hesaplanan kiri, kolon ve perde kesitlerinin ve glendirilmi dolgu
duvarlarnn etki/kapasite oranlar (r), Tablo 7.2-7.5de verilen snr deerler (rs) ile
karlatrlarak elemanlarn hangi hasar blgesinde olduuna karar verilecektir.
Tablolardaki ara deerler iin dorusal enterpolasyon uygulanacaktr.
(a) Ancak Hw / w 2.0 koulunu salayan betonarme perdelerde, Tablo 7.4de verilen
(rs) snr deerleri [(1 + Hw / w) / 3] 0.5 katsays ile arplarak kltlecektir.
(b) Betonarme binalardaki glendirilmi dolgu duvarlarnn hasar blgelerinin
belirlenmesinde ayrca Tablo 7.5de verilen greli kat telemesi oran snrlar
gznne alnacaktr. Greli kat telemesi oran, ilgili katta hesaplanan en byk greli
kat telemesinin kat yksekliine blnmesi ile elde edilecektir.

TABLO 7.2 BETOARME KRLER  HASAR SIIRLARII

TAIMLAYA ETK/KAPASTE ORALARI (rs)

Snek Kiriler Hasar Snr

Ve (1)
Sarglama M GV G
b bw d fctm
0.0 Var 0.65 3 7 10
0.0 Var 1.30 2.5 5 8
0.5 Var 0.65 3 5 7
0.5 Var 1.30 2.5 4 5
0.0 Yok 0.65 2.5 4 6
0.0 Yok 1.30 2 3 5
0.5 Yok 0.65 2 3 5
0.5 Yok 1.30 1.5 2.5 4
(1) V kesme kuvveti depremin yn ile uyumlu olarak 7.5.2.2 (a)ya gre hesaplanacaktr.
e

TABLO 7.3 BETOARME KOLOLAR  HASAR SIIRLARII

TAIMLAYA ETK/KAPASTE ORALARI (rs)

Snek Kolonlar Hasar Snr

 K (1) Ve (2)
Sarglama M GV G
Ac f cm bw d f ctm
0.1 Var 0.65 3 6 8
0.1 Var 1.30 2.5 5 6
0.4 ve 0.7 Var 0.65 2 4 6
0.4 ve 0.7 Var 1.30 1.5 2.5 3.5
0.1 Yok 0.65 2 3.5 5
0.1 Yok 1.30 1.5 2.5 3.5
0.4 ve 0.7 Yok 0.65 1.5 2 3
0.4 ve 0.7 Yok 1.30 1 1.5 2
0.7 1 1 1
(1)  eksenel kuvveti Bilgilendirme Eki 7Aya gre hesaplanabilir.
K
(2) V kesme kuvveti depremin yn ile uyumlu olarak 7.5.2.2 (a)ya gre hesaplanacaktr.
e

1
Bkz. 03.05.2007 tarih ve 26511 sayl Resmi Gazete

119
 TABLO 7.4 BETOARME PERDELER  HASAR SIIRLARII
TAIMLAYA ETK/KAPASTE ORALARI (rs)

Snek Perdeler Hasar Snr

Perde U Blgesinde Sarglama M GV G
Var 3 6 8
Yok 2 4 6

TABLO 7.5 GLEDRLM DOLGU DUVARLAR  HASAR

SIIRLARII TAIMLAYA ETK/KAPASTE ORALARI (rs)
VE GREL KAT TELEMES ORALARI

duvar / hduvar oran aral Hasar Snr

0.5 - 2.0
M GV G
Etki/Kapasite Oran (rs) 1 2 -
Greli Kat telemesi Oran 0.0015 0.0035 -

7.5.2.6 Betonarme kolon-kiri birleimlerinde tm snr durumlar iin birleime etki

eden ve Denk.(3.11)den hesaplanacak kesme kuvvetlerinin 3.5.2.2de verilen kesme
dayanmlarn amamas gerekir. Ancak Denk.(3.11)de Vkol yerine 3.3.7ye gre
peklemeyi gznne almadan hesaplanan Ve kullanlacak, Denk.(3.12) veya
Denk.(3.13)deki dayanm hesabnda ise fcd yerine 7.2de tanmlanan bilgi dzeyine
gre belirlenen mevcut beton dayanm kullanlacaktr. Birleim kesme kuvvetinin
kesme dayanmn amas durumunda, kolon-kiri birleim blgesi gevrek olarak hasar
gren eleman olarak tanmlanacaktr.

7.5.3. Greli Kat telemelerinin Kontrol1

Dorusal elastik yntemlerle yaplan hesapta her bir deprem dorultusunda, 7.5.2.5te
yaplan karlatrmalara ek olarak, binann herhangi bir katndaki kolon veya perdelerin
greli kat telemeleri, Tablo 7.6da verilen snr deerler ile karlatrlarak
elemanlarn hangi hasar blgesinde olduuna karar verilecektir. Bu karlatrmann
daha elverisiz sonular vermesi durumunda, o katta ilgili kolon veya perdenin alt ve st
kesitlerinde 7.5.2.5e gre yaplan hasar deerlendirmeleri gznne alnmayacaktr.
Tablo 7.6da ji iinci katta jinci kolon veya perdenin alt ve st ular arasnda yer
deitirme fark olarak hesaplanan greli kat telemesini, hji ise ilgili elemann
yksekliini gstermektedir.

TABLO 7.6 GREL KAT TELEMES SIIRLARI

Greli Kat Hasar Snr

telemesi Oran
M GV G
ji / hji 0.01 0.03 0.04

1
Bkz. 03.05.2007 tarih ve 26511 sayl Resmi Gazete

120
7.6. DEPREMDE BA PERFORMASII DORUSAL ELASTK
OLMAYA YTEMLER LE BELRLEMES

7.6.1. Tanm

Deprem etkisi altnda mevcut binalarn yapsal performanslarnn belirlenmesi ve

glendirme analizleri iin kullanlacak dorusal elastik olmayan hesap yntemlerinin
amac, verilen bir deprem iin snek davrana ilikin plastik ekildeitirme istemleri
ile gevrek davrana ilikin i kuvvet istemlerinin hesaplanmasdr. Daha sonra bu istem
byklkleri, bu blmde tanmlanm bulunan ekildeitirme ve i kuvvet kapasiteleri
ile karlatrlarak, kesit ve bina dzeyinde yapsal performans deerlendirmesi
yaplacaktr.

7.6.2. Kapsam

Bu Ynetmelik kapsamnda yer alan dorusal elastik olmayan analiz yntemleri,

Artmsal Edeer Deprem Yk Yntemi, Artmsal Mod Birletirme Yntemi ve Zaman
Tanm Alannda Hesap Yntemidir. lk iki yntem, bu Ynetmelikte dorusal olmayan
deprem performansnn belirlenmesi ve glendirme hesaplar iin temel alnan
Artmsal tme Analizinde kullanlacak olan yntemlerdir.

7.6.3. Artmsal tme Analizi ile Performans Deerlendirmesinde zlenecek Yol

Artmsal tme Analizi kullanlarak yaplacak dorusal elastik olmayan performans

deerlendirmesinde izlenecek admlar aada zetlenmitir.
(a) 7.4de tanmlanan genel ilke ve kurallara ek olarak, tayc sistem elemanlarnda
dorusal olmayan davrann idealletirilmesi ve analiz modelinin oluturulmas iin
7.6.4de tanmlanan kurallara uyulacaktr.
(b) Artmsal itme analizinden nce, ktlelerle uyumlu dey yklerin gznne alnd
bir dorusal olmayan statik analiz yaplacaktr. Bu analizin sonular, artmsal itme
analizinin balang koullar olarak dikkate alnacaktr.
(c) Artmsal itme analizinin 7.6.5de tanmlanan Artmsal Edeer Deprem Yk
Yntemi ile yaplmas durumunda, koordinatlar modal yerdeitirme-modal ivme
olarak tanmlanan birinci (hakim) moda ait modal kapasite diyagram elde edilecektir.
Bu diyagram ile birlikte, 2.4de tanmlanan elastik davran spektrumu ve farkl alma
olaslklar iin bu spektrum zerinde 7.8de yaplan deiiklikler gznne alnarak,
birinci (hakim) moda ait modal yerdeitirme istemi belirlenecektir. Son aamada,
modal yerdeitirme istemine kar gelen yerdeitirme, plastik ekildeitirme (plastik
dnmeler) ve i kuvvet istemleri hesaplanacaktr.
(d) Artmsal itme analizinin 7.6.6da tanmlanan Artmsal Mod Birletirme Yntemi ile
yaplmas durumunda, gznne alnan btn modlara ait modal kapasite
diyagramlar ile birlikte modal yerdeitirme istemleri de elde edilecek, bunlara bal
olarak tayc sistemde meydana gelen yerdeitirme, plastik ekildeitirme (plastik
dnmeler) ve i kuvvet istemleri hesaplanacaktr.
(e) Plastikleen (snek) kesitlerde hesaplanm bulunan plastik dnme istemlerinden
plastik erilik istemleri ve 7.6.8e gre toplam erilik istemleri elde edilecektir. Daha
sonra bunlara bal olarak betonarme kesitlerde betonda ve donat eliinde meydana
gelen birim ekildeitirme istemleri hesaplanacaktr. Bu istem deerleri, kesit

121
dzeyinde eitli hasar snrlar iin 7.6.9da tanmlanan ilgili birim ekildeitirme
kapasiteleri ile karlatrlarak kesit dzeyinde snek davrana ilikin performans
deerlendirmesi yaplacaktr. Ayrca, glendirilen dolgu duvarlarnda greli kat
telemeleri cinsinden hesaplanan ekildeitirme istemleri, 7.6.10da tanmlanan
ekildeitirme kapasiteleri ile karlatrlacaktr. Analiz sonucunda elde edilen kesme
kuvveti istemleri ise, 7.6.11de tanmlanan kapasitelerle karlatrlarak kesit dzeyinde
gevrek davrana ilikin performans deerlendirmesi yaplacaktr.

7.6.4. Dorusal Elastik Olmayan Davrann dealletirilmesi

7.6.4.1 Malzeme bakmndan dorusal elastik olmayan davrann idealletirilmesi

iin, literatrde geerlilii kantlanm modeller kullanlabilir. Ancak, mhendislik
uygulamalarndaki yaygnl ve pratiklii nedeni ile aadaki ksmlarda dorusal
elastik olmayan analiz iin yl plastik davran modeli esas alnmtr. Basit eilme
durumunda plastik mafsal hipotezine kar gelen bu modelde, ubuk eleman olarak
idealletirilen kiri, kolon ve perde tr tayc sistem elemanlarndaki i kuvvetlerin
plastik kapasitelerine eritii sonlu uzunluktaki blgeler boyunca, plastik
ekildeitirmelerin dzgn yayl biimde olutuu varsaylmaktadr. Plastik mafsal
boyu olarak adlandrlan plastik ekildeitirme blgesinin uzunluu (Lp), alan
dorultudaki kesit boyutu (h)nin yarsna eit alnacaktr (Lp = 0.5 h). Hw / w 2.0 olan
perdelerde, eilme etkisi altnda plastik ekildeitirmeler gznne alnmayacaktr.

7.6.4.2 Sadece eksenel kuvvet altnda plastik ekildeitirme yapan elemanlarn

plastik ekildeitirme blgelerinin uzunluu, ilgili elemann serbest boyuna eit
alnacaktr.

7.6.4.3 Yl plastik ekildeitirmeyi temsil eden plastik kesitin, teorik olarak

7.6.4.1de tanmlanan plastik ekildeitirme blgesinin tam ortasna yerletirilmesi
gerekir. Ancak pratik uygulamalarda aada belirtilen yaklak idealletirmelere izin
verilebilir:
(a) Kolon ve kirilerde plastik kesitler, kolon-kiri birleim blgesinin hemen dna,
dier deyile kolon veya kirilerin net aklklarnn ularna konulabilir. Ancak, dey
yklerin etkisinden tr kiri aklklarnda da plastik mafsallarn oluabilecei
gznne alnmaldr.
(b) Betonarme perdelerde, plastik kesitlerin her katta perde kesiminin alt ucuna
konulmasna izin verilebilir. U, T, L veya kutu kesitli perdeler, btn kollar birlikte
alan tek perde olarak idealletirilmelidir. Binalarn bodrum katlarnda rijit evre
perdelerinin bulunmas durumunda, bu perdelerden st katlara doru devam eden
perdelerin plastik kesitleri bodrum stnden balamak zere konulmaldr.

7.6.4.4 Bir veya iki eksenli eilme ve eksenel kuvvet etkisinde plastikleen betonarme
kesitlerin akma yzeyleri olarak 7.4.11de tanmlanan koullara gre belirlenen
etkileim diyagramlar kullanlacaktr. Akma yzeyleri, 7.4.11(c)ye gre uygun
biimde dorusallatrlarak iki boyutlu davran durumunda akma izgileri, boyutlu
davran durumunda ise akma dzlemleri olarak modellenebilir.
7.6.4.5 tme analizi modelinde kullanlacak plastik kesitlerin i kuvvet-plastik
ekildeitirme bantlar ile ilgili olarak aadaki paragraflar dikkate alnacaktr:
(a) kuvvet-plastik ekildeitirme bantlarnda pekleme etkisi (plastik dnme
artna bal olarak plastik momentin art) yaklak olarak terk edilebilir (ekil 7.2a).

122
Bu durumda, bir veya iki eksenli eilme ve eksenel kuvvet etkisindeki kesitlerde
plastiklemeyi izleyen itme admlarnda, i kuvvetlerin akma yzeyinin zerinde
kalmas koulu ile plastik ekildeitirme vektrnn akma yzeyine yaklak olarak
dik olmas koulu gznne alnacaktr.
(b) Pekleme etkisinin gznne alnmas durumunda (ekil 7.2b), bir veya iki eksenli
eilme ve eksenel kuvvet etkisindeki kesitlerde plastiklemeyi izleyen itme admlarnda
i kuvvetlerin ve plastik ekildeitirme vektrnn salamas gereken koullar, ilgili
literatrden alnan uygun bir pekleme modeline gre tanmlanacaktr.

M M

Mpa Mpb

p p
(a) (b)
ekil 7.2

7.6.4.6 7.10.4e gre glendirilen herhangi bir dolgu duvar, Bilgilendirme Eki
7Fde tanmland zere kendisini evreleyen kolon ve kirilerle birlikte iki ucu
mafsall kegen edeer basn ve/veya ekme ubuu olarak 7.6.4.2ye gre
idealletirilecektir. tme analizinde elasto-plastik (peklemesiz) bir eleman olarak
modellenecek olan edeer ubuun balangtaki dorusal elastik davranna ilikin
eksenel rijitlii ile eksenel akma dayanm Bilgilendirme Eki 7Fe gre belirlenecektir.
Duvar iin tanmlanan kesme dayanm, kegen edeer basn ubuunun eksenel
akma dayanmnn yatay bileenidir. Gerei durumunda, kegen edeer ekme
ubuunun akma dayanm Denk.(7F.6)den alnacaktr.

7.6.5. Artmsal Edeer Deprem Yk Yntemi ile tme Analizi

7.6.5.1 Artmsal Edeer Deprem Yk Ynteminin amac, birinci (deprem

dorultusunda hakim) titreim mod ekli ile orantl olacak ekilde, deprem istem
snrna kadar monotonik olarak adm adm arttrlan edeer deprem yklerinin etkisi
altnda dorusal olmayan itme analizinin yaplmasdr. Dey yk analizini izleyen
itme analizinin her bir admnda tayc sistemde meydana gelen yerdeitirme, plastik
ekildeitirme ve i kuvvet artmlar ile bunlara ait birikimli (kmlatif) deerler ve
son admda deprem istemine kar gelen maksimum deerler hesaplanacaktr.

7.6.5.2 Artmsal Edeer Deprem Yk Ynteminin kullanlabilmesi iin, binann

kat saysnn bodrum hari 8den fazla olmamas ve herhangi bir katta ek dmerkezlik
gznne alnmakszn dorusal elastik davrana gre hesaplanan burulma dzensizlii
katsaysnn bi < 1.4 koulunu salamas gereklidir. Ayrca gznne alnan deprem
dorultusunda, dorusal elastik davran esas alnarak hesaplanan birinci (hakim)
titreim moduna ait etkin ktlenin toplam bina ktlesine (rijit perdelerle evrelenen
bodrum katlarnn ktleleri hari) orannn en az 0.70 olmas zorunludur.

7.6.5.3 Artmsal itme analizi srasnda, edeer deprem yk dalmnn, tayc

sistemdeki plastik kesit oluumlarndan bamsz biimde sabit kald varsaym

123
yaplabilir. Bu durumda yk dalm, analizin balang admnda dorusal elastik
davran iin hesaplanan birinci (deprem dorultusundaki hakim) doal titreim mod
ekli genlii ile ilgili ktlenin arpmndan elde edilen deerle orantl olacak ekilde
tanmlanacaktr. Kat demeleri rijit diyafram olarak idealletirilen binalarda, birinci
(hakim) doal titreim mod eklinin genlikleri olarak her katn ktle merkezindeki
birbirine dik iki yatay teleme ile ktle merkezinden geen dey eksen etrafndaki
dnme gznne alnacaktr.

7.6.5.4 7.6.5.3de tanmlanan sabit yk dalmna gre yaplan itme analizi ile,
koordinatlar tepe yerdeitirmesi taban kesme kuvveti olan itme erisi elde
edilecektir. Tepe yerdeitirmesi, binann en st katndaki ktle merkezinde, gznne
alnan x deprem dorultusunda her itme admnda hesaplanan yerdeitirmedir. Taban
kesme kuvveti ise, her admda edeer deprem yklerinin x deprem dorultusundaki
toplamdr. tme erisine uygulanan koordinat dnm ile, koordinatlar modal
yerdeitirme modal ivme olan modal kapasite diyagram aadaki ekilde elde
edilebilir:
(a) (i)inci itme admnda birinci (deprem dorultusunda hakim) moda ait modal ivme
a1(i) aadaki ekilde elde edilir:
(i) Vx1(i)
a1 = (7.1)
M x1
(b) (i)inci itme admnda birinci (deprem dorultusunda hakim) moda ait modal yer
deitirme d1(i) nin hesab iin ise, aadaki bantdan yararlanlabilir:
(i)
uxN1
d1(i) = (7.2)
xN1 x1
Birinci (deprem dorultusunda hakim) moda ait modal katk arpan x1 , Blm 2de
Denk.(2.15) ile verilen ve x deprem dorultusunda tayc sistemin balang
admndaki dorusal elastik davran iin tanmlanan Lx1 ve M1den yararlanlarak
aadaki ekilde elde edilir:
L
x1 = x1 (7.3)
M1
7.6.5.5 7.6.5.3e alternatif olarak, artmsal itme analizi srasnda edeer deprem yk
dalm, her bir itme admnda ncekilere gre deiken olarak gznne alnabilir. Bu
durumda yk dalm, her bir itme adm ncesinde tayc sistemde olumu bulunan
tm plastik kesitler gznne alnarak hesaplanan birinci (deprem dorultusundaki
hakim) titreim mod eklinin genlii ile ilgili ktlenin arpmndan elde edilen deerle
orantl olarak tanmlanacaktr. Kat demeleri rijit diyafram olarak idealletirilen
binalarda, birinci (hakim) doal titreim mod eklinin genlikleri 7.6.5.3deki gibi
tanmlanacaktr.

7.6.5.6 tme analizi sonucunda 7.6.5.4e gre elde edilen modal kapasite diyagram ile
birlikte, 2.4de tanmlanan elastik davran spektrumu ve farkl alma olaslklar iin
bu spektrum zerinde 7.8e gre yaplan deiiklikler gznne alnarak, birinci
(hakim) moda ait maksimum modal yerdeitirme, dier deyile modal yerdeitirme
istemi hesaplanacaktr. Tanm olarak modal yerdeitirme istemi, d1(p) , dorusal
olmayan (nonlineer) spektral yerdeitirme Sdi1 e eittir:

124
 d1(p) = Sdi1 (7.4)
Dorusal olmayan (nonlineer) spektral yerdeitirme Sdi1 in belirlenmesine ilikin
ilemler Bilgilendirme Eki 7Cde verilmitir.

7.6.5.7 Son itme adm i = p iin Denk.(7.4)e gre belirlenen modal yerdeitirme
istemi d1(p) nin Denk.(7.2)de yerine konulmas ile, x deprem dorultusundaki tepe
(p)
yerdeitirmesi istemi uxN1 elde edilecektir:
(p)
uxN1 = xN1 x1 d1(p) (7.5)
Buna kar gelen dier tm istem byklkleri (yerdeitirme, ekildeitirme ve i
kuvvet istemleri) mevcut itme analizi dosyasndan elde edilecek veya tepe
yerdeitirmesi istemine ulancaya kadar yaplacak yeni bir itme analizi ile
hesaplanacaktr.

7.6.6. Artmsal Mod Birletirme Yntemi ile tme Analizi

Artmsal Mod Birletirme Ynteminin amac, tayc sistemin davrann temsil eden
yeteri sayda doal titreim mod ekli ile orantl olacak ekilde monotonik olarak adm
adm arttrlan ve birbirleri ile uygun biimde leklendirilen modal yerdeitirmeler
veya onlarla uyumlu modal deprem ykleri esas alnarak Mod Birletirme Ynteminin
artmsal olarak uygulanmasdr. Ardk iki plastik kesit oluumu arasndaki her bir itme
admnda, tayc sistemde adm adm dorusal elastik davrann esas alnd bu tr
bir itme analizi yntemi, Bilgilendirme Eki 7Dde aklanmtr.

7.6.7. Zaman Tanm Alannda Dorusal Olmayan Hesap Yntemi

7.6.7.1 Zaman Tanm Alannda Dorusal Olmayan Hesap Ynteminin amac, tayc
sistemdeki dorusal olmayan davran gznne alnarak sistemin hareket denkleminin
adm adm entegre edilmesidir. Analiz srasnda her bir zaman artmnda sistemde
meydana gelen yerdeitirme, plastik ekildeitirme ve i kuvvetler ile bu
byklklerin deprem istemine kar gelen maksimum deerleri hesaplanr.

7.6.7.2 Zaman tanm alannda yaplacak analizde kullanlacak yapay, kaydedilmi

veya benzetirilmi yer hareketleri 2.9.1 ve 2.9.2ye gre belirlenecek ve analizde 2.9.3
gznne alnacaktr.

7.6.8. Birim ekildeitirme stemlerinin Belirlenmesi

7.6.8.1 7.6.5 veya 7.6.6ya gre yaplan itme analizi veya zaman tanm alannda
7.6.7ye gre yaplan hesap sonucunda k bilgisi olarak herhangi bir kesitte elde
edilen p plastik dnme istemine bal olarak plastik erilik istemi, aadaki bant ile
hesaplanacaktr:
p
p = (7.6)
Lp

7.6.8.2 Amaca uygun olarak seilen bir beton modeli ile peklemeyi de gznne alan
donat elii modeli kullanlarak, kesitteki eksenel kuvvet istemi altnda yaplan
analizden elde edilen iki dorulu moment-erilik ilikisi ile tanmlanan y edeer akma

125
erilii, Denk.(7.6) ile tanmlanan p plastik erilik istemine eklenerek, kesitteki t
toplam erilik istemi elde edilecektir:
t = y + p (7.7)
Betonarme sistemlerde betonun basn birim ekildeitirmesi istemi ile donat
eliindeki birim ekildeitirme istemi, Denk.(7.7) ile tanmlanan toplam erilik
istemine gre moment-erilik analizi ile hesaplanacaktr.

7.6.8.3 Sargl veya sargsz beton ve donat elii modelleri iin, bakaca bir seim
yaplmad durumlarda, Bilgilendirme Eki 7Bden yararlanlabilir.

7.6.9. Betonarme Elemanlarn Kesit Birim ekildeitirme Kapasiteleri

7.6.9.1 Beton ve donat eliinin birim ekildeitirmeleri cinsinden 7.6.8e gre elde
edilen deprem istemleri, aada tanmlanan birim ekildeitirme kapasiteleri ile
karlatrlarak, kesit dzeyinde tayc sistem performans belirlenecektir.

7.6.9.2 Plastik ekildeitirmelerin meydana geldii betonarme snek tayc sistem

elemanlarnda, eitli kesit hasar snrlarna gre izin verilen ekildeitirme st snrlar
(kapasiteleri) aada tanmlanmtr:
(a) Kesit Minimum Hasar Snr (M) iin kesitin en d lifindeki beton basn birim
ekildeitirmesi ile donat elii birim ekildeitirmesi st snrlar:
( cu ) MN = 0.0035 ; ( s )MN = 0.010 (7.8)
(b) Kesit Gvenlik Snr (GV) iin etriye iindeki blgenin en d lifindeki beton basn
birim ekildeitirmesi ile donat elii birim ekildeitirmesi st snrlar:
( cg )GV = 0.0035 + 0.01 (s / sm ) 0.0135 ; ( s )GV = 0.040 (7.9)
(c) Kesit Gme Snr (G) iin etriye iindeki blgenin en d lifindeki beton basn
birim ekildeitirmesi ile donat elii birim ekildeitirmesi st snrlar:
( cg )GC = 0.004 + 0.014 (s / sm ) 0.018 ; ( s )GC = 0.060 (7.10)
Gznne alnan enine donatlarn 3.2.8e gre zel deprem etriyeleri ve irozlar
olarak dzenlenmi olmas zorunludur.

7.6.10. Glendirilen Dolgu Duvarlarnn ekildeitirme Kapasiteleri

7.10.4 ve Bilgilendirme Eki 7Fe gre glendirilen dolgu duvarlarnn, kendilerini

evreleyen kolon ve kirilerle birlikte 7.6.4.6ya gre modellenerek yaplan itme analizi
sonucunda elde edilen greli kat telemeleri iin izin verilen snr deerler (kapasiteler)
Tablo 7.5in ikinci satrnda tanmlanmtr.

7.6.11. Betonarme Tayc Sistem Elemanlarnn Kesme Kuvveti Kapasiteleri

7.6.11.1 Kolon-kiri birleim blgeleri dnda tm betonarme tayc sistem

elemanlarnn gevrek krlma kontrollerinde kullanlacak kesme kuvveti dayanmlar
TS-500e gre belirlenecektir. Kesme kuvveti dayanm hesabnda, 7.2de belirlenen
bilgi dzeylerine gre tanmlanan mevcut dayanm deerleri kullanlacaktr. Kesme
kuvveti dayanmnn kesme kuvveti isteminden daha kk olduu elemanlar, gevrek
olarak hasar gren elemanlar olarak tanmlanacaktr.

126
7.6.11.2 Betonarme kolon-kiri birleimleri iin Denk.(3.11)den hesaplanacak kesme
kuvveti isteminin 3.5.2.2de verilen kesme dayanmn amamas gerekir. Ancak
Denk.(3.11)de Vkol yerine dorusal olmayan analizde ilgili kolon iin hesaplanan
kesme kuvveti istemi kullanlacak, Denk.(3.12) veya Denk.(3.13)deki dayanm
hesabnda ise fcd yerine 7.2de tanmlanan bilgi dzeyine gre belirlenen mevcut beton
dayanm esas alnacaktr. Kesme kuvveti isteminin kesme dayanmn amas
durumunda, kolon-kiri birleim blgesi gevrek olarak hasar gren eleman olarak
tanmlanacaktr.

7.7. BA DEPREM PERFORMASII BELRLEMES

7.7.1. Betonarme Binalarn Deprem Performans

Binalarn deprem performans, uygulanan deprem etkisi altnda binada olumas

beklenen hasarlarn durumu ile ilikilidir ve drt farkl hasar durumu esas alnarak
tanmlanmtr. 7.5 ve 7.6da tanmlanan hesap yntemlerinin uygulanmas ve eleman
hasar blgelerine karar verilmesi ile bina deprem performans dzeyi belirlenir.
Binalarn deprem performansnn belirlenmesi iin uygulanacak kurallar aada
verilmitir. Burada verilen kurallar betonarme ve prefabrike betonarme binalar iin
geerlidir. Yma binalarda uygulanacak kurallar 7.7.6da verilmitir.

7.7.2. Hemen Kullanm Performans Dzeyi

Herhangi bir katta, uygulanan her bir deprem dorultusu iin yaplan hesap sonucunda
kirilerin en fazla %10u Belirgin Hasar Blgesine geebilir, ancak dier tayc
elemanlarnn tm Minimum Hasar Blgesindedir. Eer varsa, gevrek olarak hasar
gren elemanlarn glendirilmeleri kayd ile, bu durumdaki binalarn Hemen Kullanm
Performans Dzeyinde olduu kabul edilir.

7.7.3. Can Gvenlii Performans Dzeyi

Eer varsa, gevrek olarak hasar gren elemanlarn glendirilmeleri kayd ile, aadaki
koullar salayan binalarn Can Gvenlii Performans Dzeyinde olduu kabul edilir:
(a) Herhangi bir katta, uygulanan her bir deprem dorultusu iin yaplan hesap
sonucunda, ikincil (yatay yk tayc sisteminde yer almayan) kiriler hari olmak
zere, kirilerin en fazla %30'u ve kolonlarn aadaki (b) paragrafnda tanmlanan
kadar leri Hasar Blgesine geebilir.
(b) leri Hasar Blgesindeki kolonlarn, her bir katta kolonlar tarafndan tanan kesme
kuvvetine toplam katks %20nin altnda olmaldr. En st katta leri Hasar
Blgesindeki kolonlarn kesme kuvvetleri toplamnn, o kattaki tm kolonlarn kesme
kuvvetlerinin toplamna oran en fazla %40 olabilir.
(c) Dier tayc elemanlarn tm Minimum Hasar Blgesi veya Belirgin Hasar
Blgesindedir. Ancak, herhangi bir katta alt ve st kesitlerinin ikisinde birden
Minimum Hasar Snr alm olan kolonlar tarafndan tanan kesme kuvvetlerinin, o
kattaki tm kolonlar tarafndan tanan kesme kuvvetine orannn %30u amamas
gerekir (Dorusal elastik yntemle hesapta, alt ve st dm noktalarnn ikisinde
birden Denk.(3.3)n saland kolonlar bu hesaba dahil edilmezler).

127
7.7.4. Gme ncesi Performans Dzeyi

Gevrek olarak hasar gren tm elemanlarn Gme Blgesinde olduunun gznne

alnmas kayd ile, aadaki koullar salayan binalarn Gme ncesi Performans
Dzeyinde olduu kabul edilir:
(a) Herhangi bir katta, uygulanan her bir deprem dorultusu iin yaplan hesap
sonucunda, ikincil (yatay yk tayc sisteminde yer almayan) kiriler hari olmak
zere, kirilerin en fazla %20si Gme Blgesine geebilir.
(b) Dier tayc elemanlarn tm Minimum Hasar Blgesi, Belirgin Hasar Blgesi
veya leri Hasar Blgesindedir. Ancak, herhangi bir katta alt ve st kesitlerinin
ikisinde birden Minimum Hasar Snr alm olan kolonlar tarafndan tanan kesme
kuvvetlerinin, o kattaki tm kolonlar tarafndan tanan kesme kuvvetine orannn
%30u amamas gerekir (Dorusal elastik yntemle hesapta, alt ve st dm
noktalarnn ikisinde birden Denk.(3.3)n saland kolonlar bu hesaba dahil
edilmezler).
(c) Binann mevcut durumunda kullanm can gvenlii bakmndan sakncaldr.

7.7.5. Gme Durumu

Bina Gme ncesi Performans Dzeyini salayamyorsa Gme Durumundadr.

Binann kullanm can gvenlii bakmndan sakncaldr.

7.7.6. Yma Binalarn Deprem Performansnn Belirlenmesi

Yma binalarn performans dzeyine, 7.2'ye gre yaplan inceleme ve Blm 5e gre
yaplan hesap sonucunda karar verilecektir. Eer yma binann her iki dorultudaki
tm duvarlarnn kesme dayanm uygulanan deprem etkileri altnda oluan kesme
kuvvetlerini karlamaya yeterli ise, binann Hemen Kullanm Performans Dzeyini
salad sonucuna varlr. Herhangi bir katta uygulanan deprem dorultusunda bu
koulu salamayan duvarlarn kat kesme kuvvetine katks %20'nin altnda ise binann
Can Gvenlii Performans Dzeyini salad kabul edilecektir. Sadece yetersiz olan
duvarlarn en az 7F.2de belirtildii dzeyde glendirilmesi gerekir. Bu durumlarn
dnda binann Gme Durumunda olduu kabul edilir.

7.8. BALAR  HEDEFLEE PERFORMAS DZEYLER

7.8.1. Yeni yaplacak binalar iin 2.4de tanmlanan ivme spektrumu, 1.2.2ye gre 50
ylda alma olasl %10 olan depremi esas almaktadr. Bu deprem dzeyine ek olarak,
mevcut binalarn deerlendirilmesinde ve glendirme tasarmnda kullanlmak zere
ayrca aada belirtilen iki farkl deprem dzeyi tanmlanmtr:
(a) 50 ylda alma olasl %50 olan depremin ivme spektrumunun ordinatlar, 2.4de
tanmlanan spektrumun ordinatlarnn yaklak yars olarak alnacaktr.
(b) 50 ylda alma olasl %2 olan depremin ivme spektrumunun ordinatlar ise 2.4de
tanmlanan spektrumun ordinatlarnn yaklak 1.5 kat olarak kabul edilmitir.

7.8.2. Mevcut veya glendirilecek binalarn deprem performanslarnn belirlenmesinde

esas alnacak deprem dzeyleri ve bu deprem dzeylerinde binalar iin ngrlen
minimum performans hedefleri Tablo 7.7de verilmitir.

128
 TABLO 7.7 FARKLI DEPREM DZEYLERDE BALAR 
GRLE MMUM PERFORMAS HEDEFLER
Depremin Alma Olasl
Binann Kullanm Amac
50 ylda 50 ylda 50 ylda
ve Tr
%50 %10 %2
Deprem Sonras Kullanm Gereken Binalar: Hastaneler, salk
tesisleri, itfaiye binalar, haberleme ve enerji tesisleri, ulam
istasyonlar, vilayet, kaymakamlk ve belediye ynetim binalar, HK CG
afet ynetim merkezleri, vb.
nsanlarn Uzun Sreli ve Youn Olarak Bulunduu Binalar:
Okullar, yatakhaneler, yurtlar, pansiyonlar, askeri klalar, HK CG
cezaevleri, mzeler, vb.
nsanlarn Ksa Sreli ve Youn Olarak Bulunduu Binalar:
Sinema, tiyatro, konser salonlar, kltr merkezleri, spor tesisleri HK CG
Tehlikeli Madde eren Binalar: Toksik, parlayc ve patlayc
zellikleri olan maddelerin bulunduu ve depoland binalar HK G
Dier Binalar: Yukardaki tanmlara girmeyen dier binalar
(konutlar, iyerleri, oteller, turistik tesisler, endstri yaplar, vb.) CG
HK: Hemen Kullanm; CG: Can Gvenlii; G: Gme ncesi (Bkz. 7.7)

7.9. BALARI GLEDRLMES

Binalarn glendirilmesi, deprem hasarlarna neden olacak kusurlarnn giderilmesi,

deprem gvenliini arttrmaya ynelik olarak yeni elemanlar eklenmesi, ktle
azaltlmas, mevcut elemanlarnn deprem davranlarnn gelitirilmesi, kuvvet
aktarmnda srekliliin salanmas trndeki ilemleri ierir.

7.9.1. Glendirilen Binalarn Deprem Gvenliinin Belirlenmesi

Glendirilen binalarn ve elemanlarnn deprem gvenliklerinin hesaplanmasnda,

mevcut binalar iin bu blmde verilen hesap yntemleri ve deerlendirme esaslar
kullanlacaktr.

7.9.2. Binalara Eklenecek Elemanlarn Tasarm

Glendirme amacyla binalara eklenecek yeni elemanlarn tasarmnda, bu blmde

verilen zel kurallarla birlikte Blm 3 ve/veya Blm 4e ve ayrca yrrlkte olan
dier standart ve ynetmeliklere uyulacaktr.

7.9.3. Glendirme Trleri

Glendirme uygulamalar, her tayc sistem tr iin eleman ve bina sistemi

dzeyinde olmak zere iki farkl kapsamda deerlendirilecektir.

7.9.3.1 Binann kolon, kiri, perde, birleim blgesi gibi deprem yklerini karlayan
elemanlarnda dayanm ve ekildeitirme kapasitelerinin arttrlmasna ynelik olarak
uygulanan ilemler, eleman glendirmesi olarak tanmlanr.

7.9.3.2 Binann tayc sisteminin dayanm ve ekildeitirme kapasitesinin

arttrlmas ve i kuvvetlerin dalmnda srekliliin salanmas, binaya yeni elemanlar
eklenmesi, birleim blgelerinin glendirilmesi, deprem etkilerinin azaltlmas
amacyla binann ktlesinin azaltlmas ilemleri sistem glendirmesi olarak tanmlanr.

129
7.10. BETOARME BALARI GLEDRLMES

Bu blmde verilen eleman ve sistem glendirme yntemleri uygulamada ska

kullanlan teknikleri kapsamaktadr. Ancak burada kapsanmayan glendirme trleri, bu
blmn genel yaklamna ve ilkelerine uymak kouluyla uygulanabilir.

7.10.1. Kolonlarn Sarlmas

Kolonlarn snekliini arttrmaya ynelik olarak kesme ve basn dayanmlarnn

arttrlmas, bindirmeli eklerin zayflklarnn giderilmesi iin aada verilen yntemler
kullanlabilir. Bu yntemler ile kolonlarn eilme kapasitesi arttrlamaz.

7.10.1.1 Betonarme Sarg: Mevcut kolonun pas pay syrlarak veya yzeyleri
rselenerek uygulanacaktr. Betonarme sarg gerek yatay, gerekse dey donatnn
yerletirilmesi, beton dklmesi ve minimum pas paynn salanmas iin yeterli
kalnlkta olmaldr. En az sarg kalnl 100 mmdir. Betonarme sarg alt kat
demesinin stnde balar ve st kat demesinin altnda sona erer. Eksenel basn
dayanmnn arttrlmas amac ile yaplan sargda, sarg betonu iindeki enine donat
iin kolonun tm ykseklii boyunca 3.3.4.2de verilen kurallar uygulanacaktr.
Sarlm kolonun kesme ve basn dayanmlarnn hesabnda, sarlm brt kesit
boyutlar ile manto betonunun tasarm dayanm kullanlacak, ancak elde edilen
dayanmlar 0.9 ile arplarak azaltlacaktr.

7.10.1.2 elik Sarg: elik sarg dikdrtgen betonarme kolonlarn kelerine drt adet
boyuna kebent yerletirilmesi ve kebentlerin belirli aralklarla dzenlenen yatay
plakalarla kaynaklanmas ile oluturulur. Kebentler ile betonarme yzeyler arasnda
boluk kalmamaldr. Yatay plakalar drt yzeyde srekli olmaldr. elik sargnn
kolon eksenel yk kapasitesini arttrmas iin korniyerlerin alt ve st demeler arasnda
srekli olmas (boluklarn alnmas) ve demelere balk plakalar ile basn aktarmas
aktarmnn saland hesapla gsterilmelidir. Gerekirse kebentlere n ykleme
yaplarak mevcut betonarme kolon kesitinin dey yklerden kaynaklanan eksenel
basn yk azaltlabilir. elik sarg ile salanacak ek kesme dayanm Denk.(7.11) ile
hesaplanacaktr.
t bd
Vj = j f yw (7.11)
s
Denk.(7.11)de tj , b, ve s yatay plakalarn kalnl, genilii ve aral, d ise kesitin
faydal yksekliidir. elik sarg ile bindirmeli eklerin zayflklarnn giderilmesi iin
sarg boyunun bindirme blgesi boyundan en az %50 uzun olmas ve elik sargnn
donat bindirme blgesinde kolonun karlkl yzlerinde dzenlenen en az 16 mm
apnda iki sra bulonlu ankrajla sktrlmas gereklidir. Bindirme ekinin kolonun alt
ucunda yaplm olmas durumunda en az iki sra bulonlu ankraj alt demenin srasyla
250 ve 500 mm zerinde yaplacaktr.

7.10.1.3 Lifli Polimer (LP) Sarg: LP tabakasnn kolonlarn evresine, lifler enine
donatlara paralel olacak ekilde, sarlmas ve yaptrlmas ile sarglama salanr. LP
sargs ile betonarme kolonlarn sneklik kapasitesi, kesme ve basn dayanmlar ile
boyuna donat bindirme boyunun yetersiz olduu durumlarda donat kenetlenme
dayanm arttrlr. LP sarglama ile yaplan glendirmelerde tam sarg (tm kesit
evresinin sarlmas) yntemi kullanlmal ve sarg sonunda en az 200 mm bindirme

130
yaplmaldr. LP sargs dikdrtgen kolonlarda kolon kelerinin en az 30 mm
yarapnda yuvarlatlmas ile uygulanr. LP uygulamas retici firma tarafndan
nerilen ynteme uygun olarak gerekletirilmelidir. LP ile sarglanan kolonlarda elde
edilen kesme, eksenel basn ve kenetlenme dayanmlarnn art ile sneklik artnn
hesap yntemleri Bilgilendirme Eki 7Ede verilmektedir.

7.10.2. Kolonlarn Eilme Kapasitesinin Arttrlmas

Kolonlarn eilme kapasitesini arttrmak iin kolon kesitleri bytlebilir. Bu ilem ayn
zamanda kolonun kesme ve basn kuvveti kapasitelerini de arttrr. Bytlen kolona
eklenen boyuna donatlarn katlar arasnda sreklilii salanacaktr. Boyuna donatlar
kat demelerinde alan deliklerden geirilecektir. Kolon-kiri birleim blgelerinde
kiriler delinerek veya kirilere ankraj yaplarak gerekli enine donat konulacaktr.
Kolonun bytlen kesiti 3.3.4e gre enine donat ile sarlacaktr. Bytlen kolon
kesitinin pas pay, eklenen dey ve yatay donaty rtmek iin yeterli kalnlkta
olacaktr. Yeni ve eski betonun aderansnn salanmas iin mevcut kolonun
yzeyindeki sva tabakas syrlacak ve beton yzeyleri przlendirilecektir.
Bytlm kolon kesitinin eilme, kesme, basn dayanmnn ve eilme rijitliinin
hesabnda brt kesit boyutlar ve eklenen kesit betonunun tasarm zellikleri esas
alnacak, ancak elde edilen rijitlik ve dayanmlar 0.9 ile arplarak azaltlacaktr.

7.10.3. Kirilerin Sarlmas

Betonarme kirilerin sarlmasnn amac, kirilerin kesme dayanmlarnn ve baz

durumlarda sneklik kapasitelerinin arttrlmasdr. Aada verilen yntemler ile
kirilerin eilme kapasitesi arttrlamaz.

7.10.3.1 Dtan Etriye Ekleme: Kesme dayanm yetersiz olan kiri mesnet
blgelerinde gerekli sayda etriye ubuu kiriin iki yzne ekil 7.3de gsterildii
gibi dtan eklenecektir. Kiri altna yerletirilen bir elik profile bulonla balanan
ubuklar, stteki demede alan deliklerden geirilerek deme st yzeyinde alan
yuvann iine bklerek yerletirilecektir. Daha sonra betonda alan boluklar beton ile
doldurulacaktr. Bu yntem ayn esaslarla farkl detaylar kullanlarak da uygulanabilir.
Kirilerin dtan eklenen etriyeler ile arttrlan kesme dayanm TS-500e gre
hesaplanacaktr. Dtan eklenen etriyelerin sarglama etkisi yoktur, kiri kesitinin
snekliini arttrmaz. Bu uygulamada profil ve bulonlar d etkilere kar korunmaldr.

7.10.3.2 Lifli Polimer (LP) ile Sarma: LP sarglama ile kiri snekliinin ve kesme
dayanmnn arttrlmasnda tam sarg (tm kesit evresinin sarlmas) yntemi
kullanlmaldr. LP ile glendirilen kiri kesme dayanm Bilgilendirme Eki 7Ede
verilen Denk.(7E.1)e gre hesaplanabilir. Sreksiz (eritler halinde) LP kullanlmas
durumunda LP eritlerin aralklar ( wf + d 4) deerini gememelidir. LP sargs
kirilerde kelerin en az 30 mm yarapnda yuvarlatlmas ile uygulanacaktr. LP ile
yaplan sarglamalarda sarg sonunda en az 200 mm bindirme yaplmaldr. LP
uygulamas retici firma tarafndan nerilen ynteme uygun olarak
gerekletirilmelidir.

131
 Tamir betonu

D etriye

elik profil

ekil 7.3

7.10.4. Dolgu Duvarlarnn Glendirilmesi

Bodrum hari en fazla katl binalarda uygulanmak zere, temel stnden yukarya
kadar st ste sreklilik gsteren betonarme ereve iindeki dolgu duvarlarnn rijitlii
ve kesme dayanm, Bilgilendirme Eki 7Fde tanmlanan glendirme yntemleri ile
arttrlabilir.

7.10.5. Betonarme Tayc Sistemlerin Yerinde Dkme Betonarme Perdeler ile

Glendirilmesi

Yanal rijitlii ve dayanm yetersiz olan betonarme tayc sistemler, yerinde dkme
betonarme perdelerle glendirilebilir. Betonarme perdeler mevcut ereve dzlemi
iinde veya ereve dzlemine bitiik olarak dzenlenebilir.

7.10.5.1 ereve Dzlemi inde Betonarme Perde Eklenmesi: Betonarme sisteme

eklenecek perdeler ereve aksnn iinde dzenlenecek, temelden balayarak perde st
kotuna kadar srekli olacaktr. Bu amala, perde u blgesindeki boyuna donatlarn ve
gerei durumunda perde gvdesindeki boyuna donatlarn perde ykseklii boyunca
sreklilii salanacaktr. Perdeler, iinde bulunduklar ereveye ankraj ubuklar ile
balanarak birlikte almalar salanacaktr. Ankraj ubuklar, mevcut ereve
elemanlar ile eklenen betonarme perde eleman arasndaki arayzlerde deprem
kuvvetleri altnda oluan kayma gerilmelerini karlamak iin yeterli dayanma sahip
olacaklardr. Arayzlerdeki kayma gerilmelerinin ereve elemanlar boyunca dalm
bilinen mekanik prensiplerine uygun olarak hesaplanacaktr. Ankraj ubuklarnn
tasarmnda TS-500deki srtnme kesmesi esaslar kullanlacaktr. En kk ankraj
ubuu ap 16 mm, en az ankraj derinlii ubuk apnn on kat ve en geni ubuk
aral 40 cm olmaldr. Perde ucunda mevcut kolon bulunmamas durumunda 3.6.5e
gre perde u blgesi oluturulacaktr. Perde ucunda mevcut kolon bulunmas
durumunda mevcut kolondan u blgesi olarak yararlanlabilir. Gerekli durumlarda
mevcut kolon 7.10.2ye gre bytlerek veya mevcut kolona bitiik perde iinde gizli
kolon dzenlenerek perde u blgesi oluturulacaktr. Her iki durumda da perde u
blgesine eklenecek dey donatlarn katlar arasnda sreklilii salanacaktr. Perdenin
altna 6.3.1de verilen esaslar uyarnca temel yaplacaktr. Perde temeli, perde tabannda
oluan i kuvvetleri temel zeminine gvenle aktaracak ekilde boyutlandrlacaktr.

132
Perde temelinde oluabilecek d merkezlii azaltmak amacyla perde temeli komu
kolonlar ierecek ekilde geniletilerek mevcut kolonlarn eksenel basn
kuvvetlerinden yararlanlabilir. Perde temelinin mevcut temel sistemi ile birlikte
almas iin gerekli nlemler alnacaktr.

7.10.5.2 ereve Dzlemine Bitiik Betonarme Perde Eklenmesi: Betonarme sisteme

eklenecek perdeler d ereve aksnn dnda, ereveye bitiik olarak dzenlenecek,
temelden balayarak perde st kotuna kadar srekli olacaktr. Perdeler bitiik olduklar
ereveye ankraj ubuklar ile balanarak birlikte almalar salanacaktr. Ankraj
ubuklar, mevcut ereve elemanlar ile sisteme eklenen dmerkezli perde eleman
arasndaki arayzlerde deprem kuvvetleri altnda oluan kayma gerilmelerini karlamak
iin yeterli dayanma sahip olacaklardr. Ankraj ubuklarnn tasarmnda 7.10.5.1de
verilen esaslara uyulacaktr.

Perde ucunda mevcut kolon bulunmamas durumunda 3.6.5e gre perde u blgesi
oluturulacaktr. Perde ucunda mevcut kolon bulunmas durumunda mevcut kolondan
u blgesi olarak yararlanlabilir. Gerekli durumlarda mevcut kolon 7.10.2ye gre
bytlerek perde u blgesi oluturulacaktr. Perdenin altna 6.3.1de verilen esaslar
uyarnca temel yaplacaktr. Perde temeli, perde tabannda oluan i kuvvetleri temel
zeminine gvenle aktaracak ekilde boyutlandrlacaktr. Perde temelinde oluabilecek
d merkezlii azaltmak amacyla perde temeli komu kolonlar ierecek ekilde
geniletilerek mevcut kolonlarn eksenel basn kuvvetlerinden yararlanlabilir. Perde
temelinin mevcut temel sistemi ile birlikte almas iin gerekli nlemler alnacaktr.

7.10.6. Betonarme Sisteme Yeni ereveler Eklenmesi

Betonarme sistemin dna yeni ereveler eklenerek yatay kuvvetlerin paylam

salanabilir. Sisteme eklenecek erevelerin temelleri mevcut binann temelleri ile
birlikte dzenlenecektir. Yeni erevelerin mevcut binann tayc sistemi ile birlikte
almas iin bu ereveler mevcut binann demelerine gerekli yk aktarmn
salayacak ekilde balanacaktr.

7.10.7. Betonarme Sistemin Ktlesinin Azaltlmas

Ktle azaltlmas bir yap glendirme yntemi deildir. Ancak yapya etki eden dey
yklerin ve deprem kuvvetlerinin azalan ktle ile orantl olarak azalacak olmas yap
gvenliini arttracaktr. Azaltlacak veya kaldrlacak ktle ne kadar yap st kotlarna
yakn ise, deprem gvenliini arttrmadaki etkinlii de o kadar fazla olacaktr. En etkili
ktle azaltlmas trleri binann st katnn veya katlarnn iptal edilerek kaldrlmas,
mevcut atnn hafif bir at ile deitirilmesi, atda bulunan su deposu vb tesisat
arlklarnn zemine indirilmesi, ar balkonlarn, parapetlerin, blme duvarlarn, cephe
kaplamalarnn daha hafif elemanlar ile deitirilmesidir.

133
 BLGLEDRME EK 7A.
DORUSAL ELASTK YTEMLER LE HESAPTA KOLO VE
PERDELER ETK/KAPASTE ORALARII BELRLEMES

7A.0. Simgeler

MA = Artk moment kapasitesi

MD = Dey yklerden oluan moment
ME = Deprem ykleri altnda oluan moment
MK = 7.2 ye gre tanmlanan mevcut malzeme dayanmlarna gre hesaplanan
moment kapasitesi
A = Artk moment kapasitesine kar gelen eksenel kuvvet
D = Dey yklerden oluan eksenel kuvvet
E = Deprem ykleri altnda oluan eksenel kuvvet
K = Kesit moment kapasitesine kar gelen eksenel kuvvet
r = Etki/kapasite oran
rs = Etki/kapasite orannn snr deeri

7A.1. Kolon ve perdelerde etki/kapasite oranlar

Dorusal elastik yntemler ile yaplan hesapta, moment eksenel kuvvet etkisi
altndaki kolon ve perde kesitlerinde etki/kapasite oran (r)nin belirlenmesi iin
uygulanabilecek yntemler aadaki paragraflarda aklanmtr.

7A.1.1 Herhangi bir kolon veya perde kesitinin 7.4.11(c)ye gre dorusallatrlan
momenteksenel kuvvet etkileim diyagram ekil 7A.1de grlmektedir. ekildeki D
noktasnn koordinatlar, dey yklerden meydana gelen MDD iftine kar
gelmektedir. D noktasndan balayan ve etkileim diyagramnn dna kan ikinci
doru parasnn yatay ve dey izdmleri ise, Ra = 1 iin deprem hesabndan elde
edilen ve depremin yn ile uyumlu olan MEE iftine kar gelmektedir (ekil
7A.1de MEnin iaretlerinin farkl olduu iki durum ayr ayr gsterilmitir). kinci
doru parasnn etkileim diyagramn kestii K noktasnn koordinatlar, kolon veya
perde kesitinin MK moment kapasitesi ve buna kar gelen K eksenel kuvvetidir.

7A.1.2 7.5.2.3e gre, artk moment kapasitesi MA ve buna kar gelen eksenel kuvvet
A aadaki ekilde tanmlanr:
MA = MK MD (7A.1a)
A =  K D (7A.1b)
Kolon veya perdenin etki/kapasite oran ise u ekilde tanmlanabilir:
ME 
r = = E rs (7A.2)
MA A
ekil 7A.1deki K kesime noktasnn koordinatlar olan MK veya Knn geometrik
veya saysal olarak elde edilmesi durumunda, dey yk hesabndan MD veya D,
deprem hesabndan ise ME veya E bilindiine gre, Denk.(7A.1) ve Denk.(7A.2)den
yararlanlarak kesitin eilme ve eksenel kuvvet altndaki etki/kapasite oran dorudan
hesaplanabilir. Kolon kesitinin moment kapasitesine kar gelen eksenel kuvvet K,
hasar snrlarn tanmlayan Tablo 7.3de gznne alnacak olan eksenel kuvvettir.

134
 

E
( M K ; K ) K
A
( M D ; D )
D
M

MA

ME

( M K ; K )
E K
A
( M D ; D )
D
M
MA

ME

ekil 7A.1

7A.1.3 Kolon veya perdenin etki/kapasite oran, bir ardk yaklam hesab ile de
belirlenebilir. Bu amala balangta r iin bir tahmin yaplr. E deprem hesabndan
bilindiinden Denk.(7A.2)den A hesaplanr ve D bilindiine gre Denk.(7A.1b)den
K bulunur. Buna bal olarak MK moment kapasitesi kesit hesabndan elde edilir ve
bundan MD karlarak Denk.(7A.1a)dan MA hesaplanr. MA ve ME kullanlarak
Denk.(7A.2)den rnin yeni deeri elde edilir ve baa dnlerek ardk yaklamn bir
sonraki admna geilir. Bir nceki admda bulunana yeteri kadar yakn olarak edilen
son ardk yaklam admndaki r deeri, kesitin eilme ve eksenel kuvvet altndaki
etki/kapasite oran olarak tanmlanr. Son admdaki MA ve A deerleri Denk.(7A.1)
deki yerlerine konularak MK ve K hesaplanr. Elde edilen K, hasar snrlarn
tanmlayan Tablo 7.3de gznne alnacak olan eksenel kuvvettir.

7A.1.4 Yukarda tek eksenli eilme/eksenel kuvvet durumu iin aklanan

etki/kapasite oran hesab, iki eksenli eilme/eksenel kuvvet durumu iin de benzer
biimde uygulanabilir.

7A.2. zel durum

ekil 7A.1deki ikinci dorunun ucunun etkileim diyagramnn iinde kalmas

durumunda 7A.1 uygulanamaz. r < 1 olmasna kar gelen bu durumda etki/kapasite
orannn hesabna esasen gerek olmad aktr.

135
7A.3. Kolon ve perde eksenel kuvvetlerinin st snr

Yukarda akland ekilde hesaplanan K eksenel kuvvetinin basn veya ekme

durumlarndaki st snr, ilgili kolon ile stndeki kolonlara saplanan tm kirilerde,
pekleme gznne alnmakszn 3.4.5.1e gre uygulanan depremin yn ile uyumlu
olarak hesaplanan Ve kesme kuvvetlerinin kolonlara aktarlmas sonucunda ilgili
kolonda elde edilen eksenel kuvvet olarak tanmlanabilir.

136
 BLGLEDRME EK 7B.
BETO VE DOATI EL 
GERLME EKLDETRME BAITILARI

7B.0. Simgeler

As = Boyuna donat alan

ai = Kesit evresindeki dey donatlarn eksenleri arasndaki uzaklk
bo = Gbek betonunu sarglayan etriyelerin eksenleri arasnda kalan kesit boyutu
Ec = Betonun elastisite modl
Es = Donat eliinin elastisite modl
fc = Sargl betonda beton basn gerilmesi
fcc = Sargl beton dayanm
fco = Sargsz betonun basn dayanm
fe = Etkili sarglama basnc
fs = Donat eliindeki gerilme
fsy = Donat eliinin akma dayanm
fsu = Donat eliinin kopma dayanm
fyw = Enine donatnn akma dayanm
ho = Gbek betonunu sarglayan etriyelerin eksenleri arasnda kalan kesit boyutu
ke = Sarglama Etkinlik Katsays
s = Etriye aral
s = Toplam enine donatnn hacmsal oran (dikdrtgen kesitlerde s = x + y)
x, y = lgili dorultulardaki enine donat hacim oran
c = Beton basn birim ekildeitirmesi
cu = Sargl betondaki maksimum basn birim ekildeitirmesi
sy = Donat eliinin akma birim ekildeitirmesi
s = Donat eliinin pekleme balangcndaki birim ekildeitirmesi
su = Donat eliinin kopma birim ekildeitirmesi

7B.1. Sargl ve Sargsz Beton Modelleri

7.6ya gre Dorusal Elastik Olmayan Yntemler ile performans deerlendirmesinde,

bakaca bir modelin seilmedii durumlarda kullanlmak zere, sargl ve sargsz beton
iin aadaki gerilme-ekildeitirme bantlar tanmlanmtr (ekil 7B.1)*.
(a) Sargl betonda beton basn gerilmesi fc , basn birim ekildeitirmesi cnin
fonksiyonu olarak aadaki bant ile verilmektedir:
f cc x r
fc = (7B.1)
r 1 + xr
Bu bantdaki sargl beton dayanm fcc ile sargsz beton dayanm fco arasndaki iliki
aada verilmitir.
f f
f cc = c f co ; c = 2.254 1+7.94 e 2 e 1.254 (7B.2)
f co f co
Buradaki fe etkili sarglama basnc, dikdrtgen kesitlerde birbirine dik iki dorultu iin
aada verilen deerlerin ortalamas olarak alnabilir:

*
Mander, J.B., Priestley, M.J.N., Park, R. (1988). Theoretical Stress-Strain Model for Confined Concrete,
Journal of Structural Division (ASCE), 114(8), 1804-1826.

137
 f ex = ke x f yw ; f ey = ke y f yw (7B.3)
Bu bantlarda fyw enine donatnn akma dayanmn, x ve y ilgili dorultulardaki
enine donatlarn hacmsal oranlarn, ke ise aada tanmlanan sarglama etkinlik
katsaysn gstermektedir.
1
2
ai s s As
ke = 1 1 1 1 (7B.4)
6b h
o o 2bo 2ho bo ho
Burada ai kesit evresindeki dey donatlarn eksenleri arasndaki uzakl, bo ve ho
gbek betonunu sarglayan etriyelerin eksenleri arasnda kalan kesit boyutlarn, s dey
dorultuda etriyelerin eksenleri arasndaki aral, As ise boyuna donat alann
gstermektedir. Denk.(7B.1)deki normalize edilmi beton birim ekildeitirmesi x ile
r deikenine ilikin bantlar aada verilmitir.
c
x= ; cc = co [1 + 5( c 1)] ; co 0.002 (7B.5)
cc
Ec f cc
r= ; Ec 5000 f co [MPa] ; Esec = (7B.6)
Ec Esec cc
Sargl betondaki maksimum basn birim ekildeitirmesi cu aada verilmitir:
1.4 s f yw su
cu = 0.004 + (7B.7)
f cc
Burada s toplam enine donatnn hacmsal orann (dikdrtgen kesitlerde s = x + y),
su enine donat eliinde maksimum gerilme altndaki birim uzama ekildeitirmesini
gstermektedir.
(b) Sargl beton iin verilen Denk.(7B.1), c = 0.004e kadar olan blgede sargsz
beton iin de geerlidir. Sargsz betonda etkin sarglama basnc fe = 0 ve buna bal
olarak Denk.(7B.2)den c=1 olacandan Denk.(7B.5) ve Denk.(7B.6)da fcc = fco ve
cc = co alnacaktr. c = 0.005de fc = 0 olarak tanmlanr. 0.004 < c 0.005 aralnda
gerilme ekildeitirme ilikisi dorusaldr.
fc

Sargl
Sargl
fcc
beton
beton

fco Sargsz
Sargsz
beton
beton

co=0.002 0.004 0.005 cc cu c

ekil 7B.1

138
7B.2. Donat elii Modeli

7.6ya gre Dorusal Elastik Olmayan Yntemler ile performans deerlendirmesinde

kullanlmak zere, donat elii iin aadaki gerilme-ekildeitirme bantlar
tanmlanmtr (ekil 7B.2):

fs = Es s (s sy )
fs = fsy (sy < s sh ) (7B.8)
(su s )2
fs = fsu (fsu f sy ) (sh < s su )
(su sh ) 2

Donat eliinin elastiklik modl Es = 2*105 MPadr. S220 ve S420 kalitesindeki

donat eliklerine ait dier bilgiler aadaki tablodan alnabilir.

Kalite fsy (Mpa) sy sh su fsu (Mpa)

S220 220 0.0011 0.011 0.16 275
S420 420 0.0021 0.008 0.10 550

fs

fsu

fsy

ekil 13B.2

sy sh su s

ekil 7B.2

139
 BLGLEDRME EK 7C.
DORUSAL OLMAYA SPEKTRAL YERDETRME BELRLEMES

7C.0. Simgeler

a1 = Birinci (hakim) moda ait modal ivme

ay1 = Birinci moda ait edeer akma ivmesi
CR1 = Birinci moda ait spektral yerdeitirme oran
d1 = Birinci (hakim) moda ait modal yerdeitirme
dy1 = Birinci moda ait edeer akma yerdeitirmesi
d1(p) = En son (p)inci itme adm sonunda elde edilen birinci moda ait maksimum
modal yerdeitirme (modal yerdeitirme istemi)
Ry1 = Birinci moda ait Dayanm Azaltma Katsays
(1)
Sae1 = tme analizinin ilk admnda birinci moda ait elastik spektral ivme
(1)
Sde1 = tme analizinin ilk admnda birinci moda ait dorusal elastik spektral
yerdeitirme
Sdi1 = Birinci moda ait dorusal elastik olmayan (nonlineer) spektral yerdeitirme
TB = 6.4de tanmlanan ivme spektrumundaki karakteristik periyod
T1(1) = Balangtaki (i=1) itme admnda birinci (deprem dorultusunda hakim)
titreim moduna ait doal titreim periyodu
1(1) = Balangtaki (i=1) itme admnda birinci (deprem dorultusunda hakim)
titreim moduna ait doal asal frekans
B = 6.4de tanmlanan ivme spektrumundaki karakteristik periyoda kar gelen
doal asal frekans

7C.1. Dorusal ve dorusal olmayan spektral yerdeitirme

Dorusal elastik olmayan (nonlineer) spektral yerdeitirme, Sdi1 , itme analizinin ilk
admnda, dorusal elastik davran esas alnarak hesaplanan birinci (hakim) moda ait
T1(1) balang periyoduna kar gelen dorusal elastik (lineer) spektral yerdeitirme
Sde1 e bal olarak Denk.(7C.1) ile elde edilir:
Sdi1 = CR1 Sde1 (7C.1)
Dorusal elastik (lineer) spektral yerdeitirme Sde1 , itme analizinin ilk admnda
birinci moda ait elastik spektral ivme Sae1 den hesaplanr:
Sae1
Sde1 = (7C.2)
(1(1) )2

7C.2. Spektral Yerdeitirme Oran

Denk.(7C.1)de yer alan spektral yerdeitirme oran CR1, balang periyodu T1(1) in
deerine (T1(1) = 2 /1(1) ) bal olarak 7C.2.1 veya 7C.2.2ye gre belirlenir.

7C.2.1 T1(1) balang periyodunun, 2.4de tanmlanan ivme spektrumundaki

karakteristik periyod TBye eit veya daha uzun olmas durumunda ( T1(1) TB veya
(1(1) )2 2B ), dorusal elastik olmayan (nonlineer) spektral yerdeitirme Sdi1 , eit
yerdeitirme kural uyarnca doal periyodu yine T1(1) olan elenik dorusal elastik
sisteme ait lineer elastik spektral yerdeitirme Sde1 e eit alnacaktr. Buna gre
Denk.(7C.1)deki spektral yerdeitirme oran:

140
 CR1 = 1 (7C.3)
ekil 7C.1de ve onu izleyen ekil 7C.2de birinci (hakim) titreim moduna ait ve
koordinatlar (d1, a1) olan modal kapasite diyagram ile koordinatlar spektral
yerdeitirme (Sd) spektral ivme (Sa) olan davran spektrumu birarada izilmitir.

7C.2.2 T1(1) balang periyodunun, 2.4de tanmlanan ivme spektrumundaki

karakteristik periyod TBden daha ksa olmas durumunda ( T1(1) < TB veya (1(1) )2 > 2B )
ise, Denk.(7C.1)deki spektral yerdeitirme oran CR1, ardk yaklamla aadaki
ekilde hesaplanacaktr:

a1, Sa
2B =(2/TB ) 2

Sae1

(1(1) ) 2

d1(p) = Sdi1 = Sde1 d1, Sd

ekil 7C.1

(a) tme analizi sonucunda elde edilen modal kapasite diyagram, ekil 7C.2(a)da
gsterildii zere, yaklak olarak iki dorulu (bi-lineer) bir diyagrama dntrlr. Bu
diyagramn balang dorusunun eimi, itme analizinin ilk admndaki (i=1) dorunun
eimi olan birinci moda ait zdeere, (1(1) ) 2 , eit alnr ( T1(1) = 2 /1(1) ).
(b) Ardk yaklamn ilk admnda CR1 = 1 kabul yaplarak, dier deyile Denk.
(7C.3) kullanlarak edeer akma noktasnn koordinatlar eit alanlar kural ile
o
belirlenir. ekil 7C.2(a)da grlen ay1 esas alnarak CR1 aada ekilde tanmlanr:

1 + (Ry1 1) TB / T1(1)
CR1 = 1 (7C.4)
Ry1

Bu bantda Ry1 birinci moda ait dayanm azaltma katsaysn gstermektedir:

Sae1
Ry1 = (7C.5)
ay1

141
(c) Denk.(7C.4)den bulunan CR1 kullanlarak Denk.(7C.1)e gre hesaplanan Sdi1 esas
alnarak edeer akma noktasnn koordinatlar, ekil 7C.2(b)de gsterildii zere,
eit alanlar kural ile yeniden belirlenir ve bunlara gre ay1 , Ry1 ve CR1 tekrar
hesaplanr. Ardk iki admda elde edilen sonularn kabul edilebilir lde birbirlerine
yaklatklar admda ardk yaklama son verilir.

a1, Sa

Sae1

(a)

o
ay1

(1(1) ) 2

Sde Sdi1 d1, Sd

a1, Sa

Sae1

(b)

ay1
o
ay1

(1(1) ) 2

Sde1 d1(p) = Sdi1 d1, Sd

ekil 7C.2

142
 BLGLEDRME EK 7D.
ARTIMSAL MOD BRLETRME YTEM LE TME AALZ

7D.0. Simgeler

an(i) = (i)inci itme adm sonunda ninci moda ait modal ivme
ayn = ninci moda ait edeer akma ivmesi
CRn = ninci moda ait spektral yerdeitirme oran
d n(i) = (i)inci itme adm sonunda ninci moda ait modal yerdeitirme
F (i) = (i)inci itme admna ait birikimli spektrum lek katsays
(i)
M j,x = (i)inci itme adm sonunda, (j) plastik kesidinde x ekseni etrafnda
oluan eilme momenti
M j,x
(i)
= (i)inci itme admnda F (i) =1 alnarak yaplan dorusal (lineer) mod
birletirme analizi sonucunda, (j) plastik kesidinde x ekseni etrafnda
hesaplanan eilme momenti
(i)
M j,y = (i)inci itme adm sonunda, (j) plastik kesidinde y ekseni etrafnda
oluan eilme momenti
M j,y
(i)
= (i)inci itme admnda F (i) =1 alnarak yaplan dorusal (lineer) mod
birletirme analizi sonucunda, (j) plastik kesidinde y ekseni etrafnda
hesaplanan eilme momenti
ms = Herhangi bir (s) serbestlik derecesinin ktlesi
 j(i) = (i)inci itme adm sonunda, (j) plastik kesidinde oluan eksenel kuvvet
 j(i) = (i)inci itme admnda F (i) =1 alnarak yaplan dorusal (lineer) mod
birletirme analizi sonucunda, (j) plastik kesidinde hesaplanan eksenel
kuvvet
Ryn = ninci moda ait Dayanm Azaltma Katsays
rj(i) = (i)inci itme adm sonunda, herhangi bir (j) noktasnda veya kesidinde oluan
tipik yerdeitirme, plastik ekildeitirme veya i kuvvet
rj(i) = (i)inci itme admnda F (i) =1 alnarak yaplan dorusal (lineer) mod
birletirme analizi sonucunda, (j) noktasnda veya kesidinde hesaplanan tipik
yerdeitirme, plastik ekildeitirme veya i kuvvet
(1)
Saen = tme analizinin ilk admnda ninci moda ait dorusal elastik spektral ivme
(1)
Sden = tme analizinin ilk admnda ninci moda ait dorusal elastik spektral
yerdeitirme
TB = 6.4de tanmlanan ivme spektrumundaki karakteristik periyod
Tn(1) = Balangtaki (i=1) itme admnda ninci titreim moduna ait doal titreim
periyodu
jk,x = (j) plastik kesidinde x ekseni etrafndaki momentle ilgili olarak (k)nc
akma dzlemini veya izgisini tanmlayan katsay
jk,y = (j) plastik kesidinde y ekseni etrafndaki momentle ilgili olarak (k)nc
akma dzlemini veya izgisini tanmlayan katsay
jk = (j) plastik kesidindeki eksenel kuvvetle ilgili olarak (k)nc akma
dzlemini veya izgisini tanmlayan katsay
an(i) = (i)inci itme admnda ninci moda ait modal ivme artm
d n(i) = (i)inci itme admnda ninci moda ait modal yerdeitirme artm
F (i) = (i)inci itme admnda artmsal spektrum lek katsays
fsn(i) = (i)inci itme admnda ninci doal titreim modu iin sistemin herhangi bir
(s) serbestlik derecesine etkiyen deprem yknn artm

143
 (i)
usn = (i)inci itme admnda ninci doal titreim modu iin sistemin herhangi bir
(s) serbestlik derecesine ait yerdeitirme artm
(i)
sn = (i)inci itme admnda, o admdaki plastik kesit konfigrasyonu gznne
alnarak belirlenen ninci mod eklinin (s) serbestlik derecesine ait genlii
(i)
xn = (i)inci itme admnda, x dorultusundaki deprem iin ninci doal titreim
moduna ait katk arpan
B = 6.4de tanmlanan ivme spektrumundaki TB karakteristik periyoduna kar
gelen doal asal frekans
(i)
n = (i)inci itme admnda, o admdaki plastik kesit konfigrasyonu gznne
alnarak belirlenen ninci titreim moduna ait doal asal frekans
(1)
n = Balangtaki (i=1) itme admnda ninci titreim moduna ait doal asal
frekans
(p)
n = En sondaki (i=p) itme admnda ninci titreim moduna ait doal asal
frekans

7D.1. Giri

7D.1.1 7.6.5de aklanan Artmsal Edeer Deprem Yk Yntemi ile itme analizinin
en nemli sakncas, tayc sistemin deprem davrannn sadece birinci (deprem
dorultusunda hakim) doal titreim modundaki davrantan ibaret olduunun
varsaylmasdr. Bu nedenle yntem, ok katl olmayan ve deprem dorultusuna gre
planda simetrik veya simetrie yakn olan binalarla snrldr. Bu koullara uymayan
binalarda uygulanmak zere birden fazla titreim modunun gznne alnd ok
sayda itme analizi yntemi nerilmi ise de, bu yntemlerin byk blm tayc
sistemin global dayanm ve deformasyon kapasitelerinin belirlenmesi ile yetinmektedir.
Tanmlanan belirli bir depremin etkisi altnda performans deerlendirmesi iin gerekli
olan istem byklklerini elde etmeyi amalayan yntemlerin says ok snrldr
[15]. Bu Bilgilendirme Ekinde aklanan Artmsal Mod Birletirme Yntemi ile itme
analizinde [4,5], her bir plastik kesitin oluumunda tm modlarn katklar gznne
alnabilmekte; plastik dnmeler ile i kuvvet istemleri, itme analizi dnda ek analizlere
gerek kalmakszn, dorudan elde edilebilmektedir.

7D.1.2 Artmsal Mod Birletirme Yntemi ile itme analizinde, ardk iki plastik kesit
oluumu arasndaki her bir itme admnda adm adm dorusal elastik davran esas
alnr. Modal leklendirme ile monotonik olarak arttrlan modal yerdeitirmeler
gznne alnarak, her admda mod birletirme kurallarnn uyguland bir dorusal
(lineer) davran spektrumu analizi gerekletirilir. Bu analizin sonularndan
yararlanlarak, adm sonunda sistemde oluan plastik kesit belirlenir; yerdeitirme,
plastik ekildeitirme, i kuvvet artmlar ile bunlara ait birikimli deerler ve sonuta
deprem istemine kar gelen maksimum deerler hesaplanr [4,5].

7D.2. Modal leklendirme

7D.2.1 Ardk iki plastik kesit oluumu arasndaki herhangi bir (i)inci dorusal itme
admnda, tipik bir ninci doal titreim modu iin tayc sistemin herhangi bir (s)
serbestlik derecesine ait yerdeitirme artm aadaki ekilde yazlabilir:
(i) (i) (i)
usn = sn xn d n(i) (7D.1)

Bu Bilgilendirme Ekinin sonunda listelenen referanslarn numaralarn gstermektedir.

144
7D.2.2 Denk.(7D.1)de yer alan ve (i)inci itme admnda ninci moddaki modal
yerdeitirme artmn temsil eden d n(i) nin, bir nceki itme admnn sonundaki
modal yerdeitirmeye eklenmesi ile, (i)inci adm sonunda birikimli (kmlatif) modal
yerdeitirme aadaki ekilde elde edilir:
d n(i) = d n(i 1) + d n(i) (7D.2)
Modlarn greli katklarnn gznne alnabilmesi iin birikimli modal yerdeitirme,
tek serbestlik dereceli sistemlere zg eit yerdeitirme kuralna gre, ayn modda
(1)
birinci admdaki (i=1) elastik spektral yerdeitirme Sden ile orantl olarak tanmlanr:
(1) (i)
d n(i) = Sden F (7D.3)
Burada F (i) , (i)inci itme admnda btn modlar iin sabit olduu varsaylan birikimli
spektrum lek katsaysn gstermektedir. Denk.(7D.2) ve Denk.(7D.3)n sonucu
olarak, ninci moddaki modal yerdeitirme artm aadaki ekilde tanmlanr:
d n(i) = Sden
(1)
F (i) (7D.4)
Burada F (i) , yine (i)inci admda btn modlar iin sabit varsaylan artmsal spektrum
lek katsaysdr. Bylece her bir itme admndaki tm modal yerdeitirme artmlar,
tek bir parametreye bal olarak ifade edilmi olmaktadr. Artmsal ve birikimli
spektrum lek katsaylar arasndaki iliki aadaki ekilde yazlabilir:
F (i) = F (i 1) + F (i) 1 (7D.5)
Yukardaki bantlarda yer alan ve birinci itme adm (i=1) iin tanmlanan elastik
(1)
spektral yerdeitirme Sden , ayn adm iin 2.4e gre tanmlanan elastik spektral
ivmeden elde edilebilir:
(1)
(1) Saen
Sden = (1) 2 (7D.6)
(n )
7D.2.3 Denk.(7D.3) ve Denk.(7D.4) ile verilen modal leklendirme bantlar, yeni
bir plastik kesitin olutuu her bir itme adm srecinde elastik spektral
yerdeitirmenin monotonik olarak arttrlmasna kar gelmektedir. Dier deyile,
spektral yerdeitirmeler bakmndan deprem etkisi, sfrdan balayarak her bir itme
admnda belirli bir miktarda bytlm olmaktadr.
a, Sa

n=4

n=3

Son adm
n=2
Ara adm

lk plastik kesit
adm
n=1

d, Sd
ekil 7D.1

145
Denk.(7D.6)dan yararlanlarak spektral yerdeitirme (Sd) spektral ivme (Sa)
koordinatlarnda izilen davran spektrumunun, sistemdeki ilk plastik kesitin olutuu
dorusal elastik birinci adm sonundaki leklendirilmi durumu (F (1) 1) ekil
7D.1de gsterilmitir. Spektrumun daha sonraki herhangi bir (i)inci ara adm
sonundaki leklendirilmi durumu da (F (i) 1) ayn ekilde grlmektedir. (p)inci
son itme adm sonunda ise, eit yerdeitirme kural uyarnca, elastik davran
spektrumunun kendisine varlmaktadr (F (p) = 1). Modal yerdeitirme (d) modal
ivme (a) koordinatlar ile tanmlanan ve aada elde edilecek olan modal kapasite
diyagramlar da, gznne alnan tipik bir tayc sistemin ilk drt modu iin, ematik
olarak ekil 7D.1de gsterilmitir.

7D.3. Artmsal Mod Birletirme Yntemi ile tme Analizi Algoritmas

Yukarda aklanan modal leklendirme ilemi esas alnarak, artmsal mod birletirme
yntemi ile yaplacak itme analizinin ana admlar aada zetlenmitir:

7D.3.1 Artmsal Mod Birletirme Ynteminin pratik uygulamasnda, her bir (i)inci
itme admnda F (i) = 1 alnarak dorusal bir Mod Birletirme Analizi yaplr.
Analizde, bir nceki adm sonundaki eksenel kuvvetler esas alnarak, ikinci mertebe
etkileri hesaba katlabilir. Gznne alnacak mod says, birinci itme admndaki (i=1)
modal byklkler esas alnarak 2.8.3e gre belirlenir. Bu analizde;
(a) Denk.(7D.1) ve Denk.(7D.4)e gre tipik ninci mod iin deprem verisi olarak
(1)
birinci itme admndaki (i=1) elastik spektral yerdeitirme Sden gznne alnr. Bu
giri bilgisi, tm itme admlarnda deimeksizin aynen kullanlr.
(b) Btn yerdeitirme, ekildeitirme ve i kuvvet byklklerine modal katklarn
hesab iin 2.8.4te belirtilen Tam Karesel Birletirme (CQC) Kural kullanlr. Bu
kuraln uygulanmasnda kritik snm oran btn modlarda 0.05 olarak alnr.

7D.3.2 Ardk iki plastik kesit oluumu arasndaki herhangi bir (i)inci itme adm
sonunda, tayc sistemin herhangi bir (j) noktasnda veya kesidinde oluan herhangi bir
yerdeitirmeyi, plastik ekildeitirmeyi veya i kuvveti temsil eden tipik byklk
rj(i) , bilinmeyen olarak sadece (i)inci adma ait artmsal lek katsays F (i) cinsinden
aadaki ekilde ifade edilir:
rj(i) = rj(i1) + rj(i) F (i) (7D.7)

Bu bantya ilikin tanmlar aada verilmitir:

(a) rj(i) , F (i) = 1 alnarak (i)inci itme admnda 7D.3.1e gre yaplan dorusal
(lineer) mod birletirme analizi sonucunda, (j) noktasnda veya kesidinde hesaplanan
tipik bir yerdeitirme, plastik ekildeitirme veya i kuvveti temsil etmektedir. Tam
Karesel Birletirme (CQC) modal birletirme kuralnn uygulanmas nedeni ile iaretler
kaybolduundan; tipik yerdeitirme, plastik ekildeitirme veya i kuvvetin en byk
mutlak deerinin elde edildii moddaki iaret esas alnr.
(b) rj(i) , (i)inci itme adm sonunda F (i) in 7D.3.4e gre hesabndan sonra 7D.3.5e
gre elde edilecek olan tipik bykl temsil etmektedir. rj(i 1) ise bir nceki (i1)inci
itme adm sonunda elde edilmi olan bykl gstermektedir. Bu balamda birinci
itme admndan (i=1) nceki sfrnc adm (i1=0), itme analizinden nce yaplmas
gereken dey yk analizinden elde edilen tipik bykle kar gelmektedir.

146
7D.3.3 Her bir itme admnda Denk.(7D.7)de verilen genel bant, kirilerde her bir
potansiyel plastik kesitteki eilme momenti iin, kolon ve perdelerde ise akma
yzeyinin koordinatlarn oluturan i kuvvetler iin zel olarak yazlr. boyutlu
davran durumunda iki eksenli eilme ve eksenel kuvvet durumu iin:
(i 1)
(i)
M j,x = M j,x + M j,x
(i)
F (i)
(i 1)
(i)
M j,y = M j,y + M j,y
(i)
F (i) (7D.8)
 j(i) =  j(i 1) +  j(i) F (i)

7D.3.4 Genel olarak gznne alnan boyutlu davran durumunda, (j) kesidinde
7.6.4.5e gre dorusallatrlan akma yzeylerinden herhangi birine kar gelen (k)nc
dzlem parasnn analitik ifadesi aadaki ekilde yazlabilir:
jk,x M j,x + jk,y M j,y + jk  j = 1 (7D.9)
Denk.(7D.8)deki byklklerin Denk.(7D.9)da yerine konulmas ile (i)nci adma ait
artmsal lek katsays, ardk yaklama gerek kalmakszn, hesaplanr:
(i 1) (i 1)
1 jk,x M j,x jk,y M j,y jk  j(i1)
(F (i) ) jk = (7D.10)
jk,x M j,x
(i)
+ jk,y M j,y
(i)
+ jk  j(i)

Herhangi bir (j) potansiyel plastik kesitinde, btn (k) akma yzeyleri (izgileri) iin
elde edilen (F (i) ) jk deerlerinin pozitif olanlarnn en k bulunduktan sonra,
bunlarn da tayc sistemde hesaplanan en k, (i)inci hesap adm sonundaki
F (i) artmsal lek katsays olarak elde edilir. Bu deere kar gelen (j) kesiti ise, yeni
oluan plastik kesitin sistem iindeki yerini belirler.

7D.3.5 (i)inci itme admnda F (i) elde edildikten sonra;

(a) Birikimli spektrum lek katsays, F (i) , Denk.(7D.5)ten hesaplanr.
(b) Tayc sistemin herhangi bir (j) noktasnda veya kesidinde oluan herhangi bir
tipik yerdeitirme, plastik ekildeitirme veya i kuvvet bykl, rj(i) , Denk.
(7D.7)ye gre elde edilir.
(c) Gznne alnan tm modlara ait modal yerdeitirme artmlar Denk.(7D.4)ten
hesaplanr. (i)inci itme admnn sonundaki birikimli modal yerdeitirmeler ise Denk.
(7D.2) veya Denk.(7D.3)ten elde edilir.

7D.3.6 (i)inci admda tm modlara ait modal ivme artmlar aadaki bant ile
hesaplanr:
an(i) = ((i)
n ) d n
2 (i)
(7D.11)
Artmsal Mod Birletirme Ynteminin burada aklanan formlasyonunda dorudan
kullanlmamakla birlikte, tanm olarak ninci modda (s) serbestlik derecesine etkiyen
modal deprem yk artm fsn(i) , modal ivme artm an(i) ye bal olarak aada
verilmitir:
fsn(i) = ms sn
(i)
(i) (i)
xn an (7D.12)
(i)inci itme admnn sonundaki birikimli modal ivme deerleri ise aadaki ekilde
elde edilir:
an(i) = an(i 1) + an(i) (7D.13)

147
7D.3.7 Yatay eksende modal yerdeitirmelerin, dey eksende ise modal ivmelerin
temsil edildii tipik modal kapasite diyagramlar ekil 7D.1de gsterilmitir. Tanm
olarak, ninci moda ait tipik kapasite diyagramnda ardk iki plastik kesit oluumu
arasndaki doru parasnn eimi, Denk.(7D.11) uyarnca o admda ninci modun
doal asal frekansnn karesine, ((i) 2
n ) , dier deyile ninci zdeere eittir. Plastik
ekildeitirmelerin yaygnlamas sonucunda, ikinci mertebe etkileri nedeni ile baz
modlarn zdeerleri, dolaysyla ilgili modal kapasite diyagramlarnn eimleri, belirli
bir itme admndan sonra negatif deerler alabilirler. kinci mertebe etkilerinin mod
ekillerini deitirebilecei dikkate alnmaldr. Modal deprem istemi zerindeki etkileri
ise genellikle terkedilebilir dzeydedir.

7D.3.8 Her bir itme admnn tamamlanmasndan sonra, o adm sonunda oluan
plastik kesit gznne alnarak sistem rijitlik matrisinde gerekli deiiklikler yaplr ve
yeni itme adm iin ilemlere balanr. Bir veya iki eksenli eilme ve eksenel kuvvet
etkisindeki kesitlerde plastiklemeyi izleyen itme admlarnda 7.6.4.7 gznne
alnmaldr.

7D.4. stem Byklklerinin Belirlenmesi

7D.4.1 Artmsal Mod Birletirme Ynteminde modal yerdeitirmeler maksimum

deerlerine btn modlarda birlikte ularlar. Her itme adm sonunda Denk.(7D.5) ile
hesaplanan birikimli spektrum lek katsaysnn, maksimum deer olan birim deeri
ap amad kontrol edilir. Amamas durumunda, analize yukarda akland zere
devam edilir. Amas durumunda ise;
(a) Varlan itme adm son itme adm olarak tanmlanarak (p) st indisi ile temsil edilir.
i = p alnarak ve F (p) = 1 olduu gznne tutularak, son adma ait artmsal spektrum
lek katsays Denk.(7D.5)ten hesaplanr:
F (p) = 1 F (p 1) (7D.14)
(b) Ancak Denk.(7D.4) ile tanmlanan ninci moddaki modal yerdeitirmenin, son
itme admnda aadaki ekilde yeniden tanmlanmas gereklidir:
d n(p) = CRn Sden
(1)
F (p) (7D.15)
Herhangi bir modda 7D.4.2ye gre CRn > 1 olmas durumunda, deprem verisi olarak
(1) (1)
7D.3.1de Sden yerine CRn Sden alnr ve Mod Birletirme Yntemi ile tipik bykle
(p)
ait rj deeri yeniden hesaplanr.
(c) Tipik yerdeitirme, plastik ekildeitirme veya i kuvvetin maksimum deeri,
dier deyile tipik istem bykl Denk.(7D.7)ye gre elde edilir:
rj(p) = rj(p1) + rj(p) F (p) (7D.16)

7D.4.2 Gznne alnan herhangi bir ninci moda ait spektral yerdeitirme oran
CRn aadaki ekilde hesaplanr:
(a) Tn(1) > TB [veya ((1)
n ) < B ] koulunun salanmas durumunda CRn = 1 alnr.
2 2

(b) Tn(1) < TB [veya ((1)

n ) > B ] olmas durumunda ise CRn yaklak olarak aadaki
2 2

ekilde belirlenebilir:
((p)
n )
2
(p)
n = olmak zere;
((1)
n )
2

148
 1 + (Ryn 1) TB / Tn(1)
CRn = 1 ( (p)
n 0.10)
Ryn
(7D.17)
1 + (Ryn 1) TB / Tn(1)
CRn = 1 ( (p)
n > 0.10)
10 (p)
n Ryn

Bu bantda Ryn , ninci mod iin izilen iki dorulu modal kapasite diyagramndan
elde edilen dayanm azaltma katsaysn gstermektedir:
(1)
Saen
Ryn = (7D.18)
ayn

ki dorulu modal kapasite diyagramna ilikin ardk yaklam ile ilgili olarak,
Bilgilendirme Eki 7Cde 7C.2.2 ile birinci (hakim) mod iin verilen yaklamdan
yararlanlabilir (Bkz. ekil 7C.2).

7D.5. zel Durumlar

7D.5.1 Tayc sistem davrannda sadece birinci (deprem dorultusunda hakim)

modun etkili olduunun varsaylmas durumunda, Artmsal Mod Birletirme Yntemi
ile ilgili olarak yukarda yazlan tm bantlar, hibir deiiklik yaplmakszn, sadece
hakim mod iin yazlarak kullanlabilir. Bu zel durumda itme analizi, 7.6.5.5e gre
Artmsal Edeer Deprem Yk Ynteminde yk dalmnn her bir itme admnda
deiken olduunun gznne alnd tek modlu itme analizine indirgenmi
olmaktadr. Modal leklendirmenin sz konusu olmad bu zmde, en sondaki i = p
adm ncesindeki dier itme analizi admlarnda elde edilen byklkler, seilen
depremden bamszdr.

7D.5.2 Tayc sistem davrannn dorusal elastik olmas durumunda Artmsal Mod
Birletirme Yntemi, dorusal Mod Birletirme Yntemine indirgenir. Kesitlerin akma
yzeylerinin fiktif olarak bytlmesi ile, hibir kesitte plastik ekildeitirme meydana
gelmeden modal yerdeitirme istemine ulalacandan, bu durumda itme analizi
sadece tek bir admda sonulanacak ve ekil 7D.1deki modal kapasite diyagramlar
birer doru parasndan ibaret olacaktr.

7D.6. Referanslar

[1] Chopra, A.K, Goel, R.K (2002). A modal pushover analysis for estimating seismic demands for
buildings. Earthquake Engineering and Structural Dynamics; 31(3): 561-582.
[2] Goel, R.K, Chopra, A.K, (2004). Evaluation of Modal and FEMA Pushover Analyses: SAC
Buildings. Earthquake Spectra; 20(1): 225-254.
[3] Goel, R.K, Chopra, A.K, (2005). Extension of Modal Pushover Analysis to compute member forces.
Earthquake Spectra; 21(1): 125-139.
[4] Aydnolu, M. N. (2003). An incremental response spectrum analysis based on inelastic spectral
displacements for multi-mode seismic performance evaluation. Bulletin of Earthquake Engineering; 1(1):
3-36.
[5] Aydnolu, M. N. (2004). An improved pushover procedure for engineering practice: Incremental
Response Spectrum Analysis (IRSA). International Workshop on Performance-based Seismic Design:
Concepts and Implementation, edited by P. Fajfar and H. Krawinkler, Bled, Slovenia, 28 June 1 July
2004, Pacific Earthquake Engineering Center, University of California, Berkeley, PEER Report 2004/05:
345-356

149
 BLGLEDRME EK 7E.
LFL POLMER LE SARGILAA KOLOLARDA DAYAIM VE
SEKLK ARTIII HESABI

7E.0. Simgeler

As = Kolon donat alan (tek ubuk iin)

b = Kesit genilii
bw = Kiri gvde genilii
d = Kesitin faydal ykseklii
d = Pas pay kalnl
Ef = Lifli polimerin elastisite modl
fcc = Lifli polimerle sarglanm betonun basn dayanm
fcm = 7.2ye gre tanmlanan mevcut beton basn dayanm
fym = 7.2ye gre tanmlanan mevcut elik akma dayanm
h = alan dorultudaki kesit boyutu
fhs = Enine donatda 0.001lik birim uzamaya karlk gelen gerilme
fl = Lifli polimerin salad yanal basn
Ls = Varolan bindirme boyu
n = Bindirme yaplm donat says
nf = Tek yzdeki LP sarg tabaka says
p = ekirdek kesiti evresi
rc = Kelerde yaplan yuvarlatma yarap
sf = Lifli polimer eritlerin eksenden eksene aral
tf = Bir tabaka lifli polimer iin etkili kalnlk
Vc = Kesme kuvveti dayanmna betonun katks
Vf = Lifli polimerin kesme kuvveti dayanmna katks
Vmax = Asal basn gerilmelerini snrlamak iin tanmlanan kesme kuvveti
Vr = Kolon veya kiriin kesme dayanm
Vs = Kesme kuvveti dayanmna enine donatnn katks
wf = Lifli polimer eritinin genilii
cc = Sarglanm beton basn dayanmna kar gelen birim ksalma
f = Lifli polimerin etkin birim uzama limiti
fu = Lifli polimerin kopma birim uzamas
a = Kesit ekil etkinlik katsays
= Donat ap
f = Lifli polimerin hacmsal oran

7E.1. Kolonlarn Kesme Dayanmnn Arttrlmas

LP ile sarglanm kolonlarn ve kirilerin kesme kuvveti dayanm Denk.(7E.1) ile

hesaplanr.
Vr = Vc + Vs + Vf Vmax (7E.1)
Kesme kuvveti dayanmna betonun katks Vc , enine donatnn katks Vs ve asal basn
gerilmelerini snrlamak zere tanmlanan Vmax deerleri TS-500 tarafindan nerilen
denklemler ile, ancak 7.2ye gre belirlenen mevcut malzeme dayanmlar kullanlarak

150
hesaplanacaktr. Kesme kuvveti dayanmna LP sargnn katks Vf sarglamann eritler
halinde olmas durumunda Denk.(7E.2) ile hesaplanacaktr.

2 nf tf wf Ef f d
Vf = (7E.2)
sf
Denk.(7E.2)de nf tek yzdeki LP sarg tabaka saysn, tf bir tabaka LP iin etkili
kalnl, wf LP eridinin geniliini, Ef LP elastisite moduln, f LP etkin birim
uzama snrn, d eleman faydal yksekliini, sf ise LP eritlerin, eksenden eksene
olmak zere, aralklarn gstermektedir (ekil 7E.1). Sarglamann srekli yaplmas
durumunda, wf = sf alnacaktr. Etkin birim uzama deeri Denk.(7E.3)e gre
alnacaktr.
f 0.004
(7E.3)
f 0.50 fu
Denk.(7E.3)de fu LP kopma birim uzamasdr. Sreksiz (eritler halinde) LP
kullanlmas durumunda LP eritlerin aralklar sf, ( wf + d 4) deerini gemeyecektir.

Tabla
rc

d
Lifli
polimer sf
tam sarg

wf

a) Kolonlar b) Kiriler

ekil 7E.1

7E.2. Kolonlarn Eksenel Basn Dayanmnn Arttrlmas

LP sarglama ile kolonlarn eksenel basn dayanmlarnn arttrlabilmesi iin, kolon

kesitinin uzun boyutunun ksa boyutuna oran ikiden fazla olmamaldr. Kolonlarn
enkesitleri dikdrtgenden elipse dntrlerek LPnin etkinlii arttrlabilir. Elips
kesitlerde uzun boyutun ksa boyuta oran en fazla olabilir. LP ile sarglanm bir
kolonun eksenel yk dayanm hesaplanrken beton basn dayanm iin fcd yerine
Denk.(7E.4) ile belirlenen fcc deeri kullanlacaktr.
f cc = f cm (1+2.4 (f1 / f cm ) ) 1.2 f cm (7E.4)

Denk.(7E.4)de f cm sarlmam betonun mevcut basn dayanm, f l LP sargnn

salad yanal basn miktardr. f l Denk.(7E.5)e gre hesaplanacaktr.
1
fl = a f f Ef (7E.5)
2
Denk.(7E.5)de f Denk.(7E.3) ile hesaplanacaktr. Bu denklemde a kesit ekil
etkinlik katsays, f LP hacimsel orandr. a eitli kesitler iin Denk.(7E.6)da
verilmitir.

151


1 Dairesel kesit
b
a = Elips kesit (7E.6)
h
(b 2r )2 + (h 2r ) 2
1 c c
Dikdrtgen kesit
3b h

Denk.(7E.6)da b ve h dikdrtgen kesitler iin ksa ve uzun kenar boyutlar, eliptik

kesitlerde ksa ve uzun boyutlar iin elipsin ilgili boyutlar, rc ise dikdrtgen kesitlerde
kelerde yaplan yuvarlatmann yarapdr (ekil 7E.2).

b b

rc
rc rc
h h h

Dolgu
beton
a)Dairesel Kolon b) Drtgen Kolon c) Eliptik Kolon

ekil 7E.2

7E.3. Kolonlarn Snekliinin Arttrlmas

LP sarglama ile kolonlarn snekliinin arttrlabilmesi iin, kolon kesitinin uzun

boyutunun ksa boyutuna oran ikiden fazla olmamaldr. Elips kesitlerde uzun boyutun
ksa boyuta oran en fazla olabilir. LP ile sarglanm bir kolonda sarglanm beton
basn dayanmna kar gelen birim ksalma (cc) Denk.(7E.7) ile belirlenebilir.
cc = 0.002 (1 + 15(f1 / f cm )0.75 ) (7E.7)

Denk.(7E.7)de fl Denk.(7E.5) ile hesaplanacaktr. LP sarglama ile snekliin

arttrlabilmesi iin Denk.(7E.4) ile belirtilmi olan minimum dayanm art
salanmaldr.

(a) Dorusal elastik hesap yntemleri kullanlrken herhangi bir kolonda Denk.(7E.7)
ile hesaplanan cc deerinin 0.018 deerinden byk olmas durumunda szkonusu
kolonun sarglanm olduu, aksi halde sarglanmam olduu kabul edilir.

(b) Dorusal elastik olmayan hesap yntemleri iin LP ile sarglanm kesitlerin
moment-erilik ilikisi elde edilirken, LP ile sarglanm beton iin iki dorudan
oluacak ekilde idealletirilmi bir gerilme-ekildeitirme ilikisi kullanlabilir. Bu
ilikide bkm noktasnda gerilme ve ekildeitirme deerleri fc (kapasite) ve 0.002
alnabilir. Gerilme-ekildeitirme ilikinin son noktasndaki deerler Denk.(7E.4) ve

152
Denk.(7E.7) ile hesaplanr. Plastik ekildeitirmelerin meydana geldii LP ile
sarglanm betonarme tayc sistem elemanlarnda, performans dzeylerine gre izin
verilen maksimum beton birim ksalma deerleri kesit gme snr iin Denk.(7E.7) ile
hesaplanan deere eit, gvenlik snr iin Denk.(7E.7) ile hesaplanan deerin %75i,
minimum hasar snr iin ise 0.004 alnacaktr. Bu deerler ve kesitteki donat eliinin
birim uzama deerleri 7.6.9da belirtilen st snrlar aamaz.

7E.4. Kolonlarda Yetersiz Bindirme Boyu in Sarglama

Kesit boyut oran ikiden byk olan veya boyuna donatlar dz yzeyli olan kolonlar
iin sarg etkisi yetersiz olacandan bindirme blgelerinin glendirmesi LP sargs ile
yaplamaz. Boyuna donatlar nervrl olan kolonlarda bindirme boyu yetersizliini
gidermek zere gereken LP kalnl Denk.(7E.8)e gre hesaplanr.

500 bw ( f k f h s )
tf = (7E.8)
Ef
Denk.(7E.8)de bw kesit genilii, f h s enine donatda 0.001 birim uzamaya karlk
gelen gerilmedir. a faktr farkl kesitler iin Denk.(7E.6)ya gre hesaplanmaldr.
Denk.(7E.8)deki f k deeri Denk.(7E.9)a gre hesaplanacaktr.
As f ym
fk = (7E.9)
p
2n + 2( + d ) Ls

Denk.(7E.9)da As kolon donat alan (tek ubuk iin), fym mevcut donat akma
dayanm, p ekirdek kesiti evresi, n bindirme yaplm donat says, donat ap, d
pas pay kalnl ve L s varolan bindirme boyudur.

153
 BLGLEDRME EK 7F.
DOLGU DUVARLARII GLEDRLMES  YTEMLER

7F.0. Simgeler

Aduvar = Dolgu duvarnn yatay kesit alan

aduvar = Edeer basn ubuunun genilii (mm)
Ec = ereve betonunun elastisite modl
Edp = Prefabrike beton duvar panelinin elastisite modl
Eduvar = Dolgu duvarnn elastisite modl
fdp = Prefabrike beton duvar panelinin basn dayanm
fduvar = Dolgu duvarnn basn dayanm
fyd = Hasr donat eliinin tasarm akma dayanm
hduvar = Dolgu duvarnn ykseklii (mm)
Ik = Kolonun atalet momenti (mm4)
kduvar = Edeer basn ubuunun eksenel rijitlii
kt = Lifli Polimerle glendirilmi duvar ekme ubuunun eksenel rijitlii
min = Minimum ankraj ubuu derinlii
rduvar = Dolgu duvarnn kegen uzunluu (mm)
smax = Maksimum ankraj ubuu aral
tdp = Prefabrike beton duvar panelinin kalnl (mm)
tduvar = Dolgu duvarnn kalnl (mm)
Tf = Lifli Polimer ile glendirilmi duvar ekme ubuunun ekme dayanm
tf = Lifli Polimer kalnl
Vduvar = Dolgu duvarnn kesme kuvveti dayanm
min = Minimum ankraj ubuu ap
duvar = Edeer basn ubuu katsays
sh = Perdede ve duvarda yatay gvde donatlarnn perde gvdesi brt enkesit
alanna oran
= Edeer basn ubuunun yatay ile olan as
duvar = Dolgu duvarnn kayma dayanm
dp = Prefabrike beton duvar panelinin kayma dayanm

7F.1. Dolgu duvarlarnn Glendirilmesi

7.10.4e gre, bodrum hari en fazla katl binalarda uygulanmak zere, temel
stnden yukarya kadar st ste sreklilik gsteren betonarme ereve iindeki dolgu
duvarlarnn rijitlii ve kesme dayanm, aada tanmlanan glendirme yntemleri ile
arttrlabilir.

7F.2. Dolgu Duvarlarn Hasr elik Donatl zel Sva ile Glendirilmesi

Dolgu duvarlarnn rijitlii ve kesme dayanm, duvar yzne uygulanan hasr elik
donatl, zel karml sva tabakas ile arttrlabilir.
(a) Sva tabakasnn kalnl en az 30 mm, hasr donat pas pay ise en az 20 mm
olmaldr. zel sva 4 hacim kum, 1 hacim imento ve 1 hacim kire karm ile
yaplacaktr. Bu karmla yaplan svann basn dayanm en az 5 MPa olacaktr.
(b) Glendirilecek duvarlarn kegen uzunluunun glendirme ncesi kalnlna
oran 30dan kk olmaldr. Bu trl uygulamalarda mevcut ereve iinde basn

154
ubuu oluumu salanmal ve ereveye yk aktarm iin gerekli ankrajlar
dzenlenmelidir. Bunun iin uygulamann yaplaca duvar yz ile ereve
elemanlarnn d yz arasnda en az 30 mm derinliinde boluk olmaldr (ekil 7F.1).
Aksi halde bu tr duvar glendirmesi uygulanamaz.
(c) Donatl sva tabakas ile ereve elemanlar arasnda kullanlacak ereve ankraj
ubuunun en kk ap 12 mm, en az ankraj derinlii ubuk apnn on kat ve en
geni ubuk aral 300 mm olmaldr. Ayrca donatl sva tabakas ile mevcut dolgu
duvarn birlikte almasnn salanmas iin duvar dzlemine dik ynde, her bir
metrekare duvar alannda drt adet gvde ankraj yaplacaktr. Duvara dik ynde
yaplacak gvde ankraj ubuklar dolgu duvarn har derzleri iine gmlecek ve ubuk
ap en az 8 mm, ankraj derinlii ubuk apnn en az on kat olacaktr. Duvar
dzlemine paralel ve dik dorultuda yaplacak tm ankraj ubuklar alacak deliklere
epoksi esasl bir malzeme ile ekilecek ve ular L eklinde 90 derece bklerek hasr
donatnn iine geirilecektir. Uygulama detaylar ekil 7F.1de gsterilmektedir.
(d) Glendirilen dolgu duvarlarnda oluan kuvvetlerin zemine gvenle aktarlmas
iin gerekli olan temel dzenlemesi yaplmaldr. Hasr elik donat ile glendirilen
duvarlar aada verilen esaslara gre yap modeline katlacaktr.

7F.2.1 Modelleme Esaslar: Hasr elik donat ile glendirilen dolgu duvarlarnn
yap modelinde temsil edilmesi iin kullanlacak olan rijitlik ve dayanm zellikleri
aada tanmlanmtr. Yap modelinde betonarme ereve iinde dzenlenmi ve
kegen uzunluunun kalnlna oran 30dan kk olan dolgu duvarlar gz nne
alnacaktr. Duvar yzey alanna oran %10'u gemeyen boluklarn bulunduu
duvarlarn yap modeline katlmasna, boluklarn konumu kegen basn ubuu
oluumunu engellememesi kouluyla izin verilebilir. Hasr elik ile glendirilmi
dolgu duvarlar, uygulanan deprem ynnde basn kuvveti alan edeer kegen ubuk
elemanlar ile temsil edileceklerdir.
(a) Rijitlik: Edeer basn ubuunun kalnl glendirilmi dolgu duvarnn
kalnlna eittir. Genilii aduvar Denk.(7F.1)den hesaplanacaktr.
aduvar = 0.175 (duvar hk )- 0.4 rduvar (7F.1)
Burada aduvar ubuk genilii (mm) , hk kolon boyu (mm), rduvar dolgu duvar kegen
uzunluudur (mm). duvar Denk.(7F.2)den hesaplanacaktr.
1
E t sin2 4
duvar = duvar duvar (7F.2)
4 Ec I k hduvar
Denk.(7F.2)de Eduvar ve Ec dolgu duvar ve ereve betonunun elastisite modl, tduvar
ve hduvar glendirilmi duvarnn kalnl ve ykseklii (mm), Ik kolonun atalet
momenti (mm4) ve kegenin yatay ile olan asdr. Kegen basn ubuk
elemannn eksenel rijitlii Denk.(7F.3) ile hesaplanacaktr.
aduvar tduvar Eduvar
kduvar = (7F.3)
rduvar
(b) Kesme Dayanm: Hasr elik donat ile glendirilen dolgu duvarnn kesme
dayanm, kegen ubuun edeer basn kuvveti dayanmnn yatay bileeni olarak
kabul edilecektir. Yatay kesit alan Aduvar, basn dayanm fduvar ve kayma dayanm

155
duvar olan glendirilmi dolgu duvarnn kesme kuvveti dayanm Vduvar , Denk.(7F.4)
ile hesaplanacaktr.
Vduvar = Aduvar (duvar + f yd sh ) 0.22 Aduvar f duvar (7F.4)
Burada fyd hasr donatnn tasarm akma dayanm, sh ise duvardaki yatay gvde
donatlarnn duvar brt enkesit alanna orandr. Hasr donat yatay ve dey ynlerde
ayn donat alanna sahip olmaldr.
7F.2.2 Malzeme zellikleri: Yukarda verilen denklemlerde Eduvar , fduvar ve duvar iin
eitli tula trlerinden yaplan dolgu duvarlarnda nerilen deerler aada verilmitir.
Elastisite modlnn, basn ve kesme dayanmlarnn hesaplanmasnda glendirilmi
duvarn kompozit kesit yaps dikkate alnabilir.
Boluklu fabrika tulas:
Eduvar = 1000 MPa; fduvar = 1.0 MPa; duvar = 0.15 MPa (7F.5a)
Harman tulas:
Eduvar = 1000 MPa; fduvar = 2.0 MPa; duvar = 0.25 MPa (7F.5b)
Gazbeton blok:
Eduvar = 1000 MPa; fduvar = 1.5 MPa; duvar = 0.20 MPa (7F.5c)

Sva
Kiri
l

s
A l

ereve Ankraj

Gvde Ankraj

Yzey svas

Hasr Donat
Tula duvar

min = 12mm
A-A Kesiti
s max = 300mm
l min = 10

ekil 7F.1

156
7F.3. Dolgu Duvarlarnn Lifli Polimerler ile Glendirilmesi

Uzunluunun yksekliine oran 0.5 ile 2 arasnda olan dolgu duvarlarnn rijitlii ve
kesme dayanm, duvar yzne uygulanan lifli polimerler (LP) ile arttrlabilir.
(a) Bu tr uygulamalarda mevcut ereve iinde basn ubuu oluumu salanmal ve
ereveye yk aktarm iin gerekli ankrajlar dzenlenmelidir. Bunun iin uygulamann
yaplaca duvar yz ile ereve elemanlarnn d yz arasnda en az 30 mm
derinliinde boluk olmaldr. Aksi halde bu tr duvar glendirmesi uygulanamaz.
(b) Kegen lifli polimer eritlerin detaylandrlmas ekil 7F.2de gsterilmektedir.
Ke blgelerde yk dalmn salayabilmek ve betonarme ereve ile LP eritler
arasnda yeterli sayda ankraj yerletirebilmek iin erit geniiliinin 1,5 katndan az
olmayan genilikte kare LP levhalar kullanlacaktr. Lifli polimer uygulamas duvarn
iki tarafndan yaplacak ve LP eritler duvar kalnlnca geen LP bulonlar ile duvara
sabitlenecektir. LP bulonlar arasndaki mesafe 600 mmden fazla, bulonun kegen erit
kenarna uzakl ise 150 mmden fazla olamaz. Kegen LP erit ile ereve arasndaki
yk aktarmn salamak iin LP ankrajlar kullanlacaktr. LP ankrajlar LP eritlerin
epoksi ile doyurulmas ve bir silikon ubuk etrafna sarlmas ile oluturulacaktr. LP
ankrajlarn ular yelpaze ekline getirilecek ve en az 4 adet ankraj kegen LP erit
ynnde olacak ekilde beton iinde alan tozdan arndrlm delie epoksi enjekte
edilerek yerletirilecektir. Ankraj yapmnda ubuk etrafna sarlan LPnin genilii 100
mmden az olmayacaktr. Ankraj deliinin ap 10 mmden, derinlii ise 150 mmden
kk olmayacaktr. Buna gre hazrlanan bir ankrajn ekme dayanm olarak, 20 kN
veya silikon ubuk etrafna sarlan LPnin ekme kapasitesinin %30undan kk olan
olarak alnacaktr.
LP ankrajlar kiri dolgu duvar

wf
Kolon
Lifli polimer
(LP) eritler
LP
Bulonlar

tula

sva
En

ekil 7F.2

(c) Glendirilen dolgu duvarlarnda oluan kuvvetlerin zemine gvenle aktarlmas iin
gerekli olan temel dzenlemesi yaplmaldr. Lifli polimerler ile glendirilen duvarlar
aada verilen esaslara gre yap modeline katlacaktr.

7F.3.1 Modelleme Esaslar: Lifli polimerler ile glendirilmi dolgu duvarlar yap
modelinde kegen basn ve ekme ubuklar ifti ile temsil edilecektir.
(a) Basn ubuklar: Basn ubuklarnn rijitlikleri ve kesme dayanmlar 7F.2.1(a) ve
(b)ye gre hesaplanacaktr.

157
(b) ekme ubuklar: ekme ubuunun ekme dayanm Tf Denk.(7F.6) ile
hesaplanacaktr.
Tf = 0.003 Ef wf tf (7F.6)
ekme ubuunun kesme dayanm, ekme dayanmnn yatay bileeni olarak kabul
edilecektir. ekme ubuunun eksenel rijitlii, Denk.(7F.7) ile hesaplanacaktr.
wf tf Ef
kt = (7F.7)
rduvar
Bu denklemlerde Ef , wf ve tf srasyla lifli polimer eritin elastisite modl, genilii
ve kalnl, rduvar dolgu duvar kegen uzunluudur. wf deeri Denk.(7F.1) ile
hesaplanan genilikten daha byk alnamaz.

7F.4. Dolgu Duvarlarn Prefabrike Beton Paneller ile Glendirilmesi

Dolgu duvarlarnn kesme dayanm ve rijitlii, ndkml beton panel elemanlar

kullanlarak arttrlabilir. Bu tr glendirme, uzunluunun yksekliine oran 0.5 ile 2
arasnda deien duvarlara uygulanmaldr.
(a) ndkml paneller mutlaka erevenin iinde kalacak ekilde yerletirilecek,
dmerkezli olarak yerletirilmeyecektir. Bu trl uygulamalarda mevcut ereve iinde
basn ubuu oluumu salanmal ve ereveye yk aktarm iin gerekli ankrajlar
dzenlenmelidir. Bunun iin uygulamann yaplaca duvar yz ile ereve elemanlar
d yz arasnda en az panel kalnlna eit derinlikte boluk olmaldr (ekil 7F.3).
Aksi halde bu tr duvar glendirmesi uygulanamaz.
(b) Prefabrike beton paneller ile glendirilecek duvarlarn kegen uzunluunun
glendirme ncesi kalnlna oran 30dan kk olmaldr. ndkml panel betonu
basn dayanm minimum 40 MPa olacaktr. Bzlme atlaklarn ve tama srasnda
oluabilecek atlaklar en aza indirmek iin panel ortasna tek dzlemde hasr donat
konacaktr. Hasr donat oran her iki dorultuda 0.001in altnda olmayacaktr. Panelin
minimum kalnl 40 mm ve maksimum kalnl 60 mm olacaktr. Paneller duvara
epoksi esasl bir yaptrcyla tutturulacaktr. Yaptrc, panel elemanlar birbirine
yaptrmak iin elemanlarn arasna da uygulanacaktr. Kullanlacak epoksi esasl
yaptrcnn betona yapma dayanm en az 2.5 MPa olacaktr. ndkml paneller
ile ereve elemanlar arasnda kullanlacak en kk ankraj ubuu ap 12 mm, en az
ankraj derinlii ubuk apnn on kat olacaktr. Ankrajlar panellerin ereveye deen
her kesinde yaplmal ve epoksi esasl bir yaptrcyla ereveye tutturulacaktr.
Panellerin ankraja deecek kenarlar, ankraj ubuuna yer aacak ekilde dili imal
edilmelidir (ekil 7F.3).

(c) Prefabrike beton paneller, iki kiinin rahatlkla tayp uygulayabilecei arlk
snrlar iinde kald srece kare veya kareye yakn dikdrtgen eklinde olabildii gibi
kat ykseklii boyunca yer alan eritler halinde de retilebilir. Glendirilen dolgu
duvarlarda oluan kuvvetlerin zemine gvenle aktarlmas iin gerekli olan temel
dzenlemesi yaplmaldr. Prefabrike beton paneller ile glendirilen duvarlar aada
verilen esaslara gre yap modeline katlacaktr.
7F.4.1 Modelleme Esaslar: Yap modelinde betonarme ereve iinde dzenlenmi
ve kegen uzunluunun glendirme ncesi kalnlna oran 30dan kk olan dolgu
duvarlar gz nne alnacaktr. Prefabrike beton paneller ile glendirilmi dolgu

158
duvarlar uygulanan deprem ynnde basn kuvveti alan edeer kegen ubuk
elemanlar ile temsil edileceklerdir.

ekil 7F.3

(a) Rijitlik: Edeer basn ubuunun rijitlii 7F.2.1(a)ya gre hesaplanacaktr.

Denk.(7F.3)de Eduvar ve tduvar yerine, srasyla prefabrike beton panelin elastisite
modl Edp ve kalnl tdp alnmaldr. Mevcut dolgu duvar hesaba katlmayacaktr.
(b) Kesme Dayanm: Prefabrike beton paneller ile glendirilen dolgu duvarnn kesme
dayanm, kegen ubuun edeer basn kuvveti dayanmnn yatay bileeni olarak
kabul edilecektir. Glendirilmi dolgu duvarnn kesme dayanmnn hesabnda, panel
elemanlarnn ierisine konan donat gz nne alnmayacaktr. Ayrca, mevcut dolgu
duvar da kesme dayanm hesabnda dikkate alnmayacaktr. Panellerinin yatay kesit
alan Adp, basn dayanm fdp ve kayma dayanm dp olan glendirilmi dolgu duvarn
kesme kuvveti dayanm Vduvar, Denk.(7F.8) ile hesaplanacaktr.
Vduvar = Adp dp 0.08 Adp f dp (7F.8)

159