REPUBLIKA E SHQIPRIS

MINISTRIA E ARSIMIT DHE E SPORTIT

KURRIKULA BRTHAM
PR KLASN PRGATITORE DHE ARSIMIN FILLOR

Tiran, 2014
 PRMBAJTJA
PRMBAJTJA...........................................................................................................................2
HYRJE .......................................................................................................................................4
KURRIKULA BRTHAM PR KLASN PRGATITORE DHE ARSIMIN FILLOR .....6
2.1 Veorit e klass prgatitore .......................................................................................6
2.2 Veorit e arsimit fillor (klasa I V) ..........................................................................6
2.3 Struktura e kurrikuls brtham ..................................................................................6
2.4 Rezultatet e t nxnit sipas kompetencave kye pr shkall .....................................11
FUSHAT E T NXNIT T KLASS PRGATITORE DHE ARSIMIT FILLOR............28
3.1 Fusha e t nxnit: Gjuht dhe komunikimi ............................................................30
3.2 Fusha e t nxnit: Matematika ................................................................................43
3.3 Fusha e t nxnit : Shkencat e natyrs.......................................................................55
3.4 Fusha e t nxnit: Shoqria dhe mjedisi...................................................................68
3.5 Fusha e t nxnit: Artet .............................................................................................84
3.6 Fusha e t nxnit: Edukimi fizik, sportet dhe shndeti .........................................99
3.7 Fusha e t nxnit: Teknologjia dhe TIK-u ..............................................................110
PLANI MSIMOR ...............................................................................................................123
4.1 Prshkrimi i planit msimor ....................................................................................123
4.2 Menaxhimi dhe zbatimi i planit msimor nga shkolla ............................................126
4.3 Autonomia e shkolls ..............................................................................................126
KURRIKULA ME ZGJEDHJE.............................................................................................127
5.1 Qllimi.....................................................................................................................127
5.2 Prmbajtja................................................................................................................127
5.3 Realizimi i kurrikuls me zgjedhje..........................................................................128
UDHZIME METODOLOGJIKE ........................................................................................129
6.1 Hyrje........................................................................................................................129
6.2 Lidhja e rezultateve t t nxnit t kompetencave kye, me rezultatet e t nxnit t
kompetencave pr fush .....................................................................................................129
6.3 Msimdhnia dhe t nxnit bazuar n kompetenca.................................................130
6.4 Msimdhnia dhe t nxnit me n qendr nxnsin................................................130
6.5 Msimdhnia dhe t nxnit e integruar ...................................................................131
6.6 Zhvillimi i temave ndrkurrikulare .........................................................................132
6.7 Zhvillimi i veprimtarive ndrkurrikulare ................................................................133

2
 6.8 Zhvillimi i veprimtarive ekstrakurrikulare ..............................................................133
UDHZIME PR VLERSIMIN .........................................................................................135
7. Vlersimi............................................................................................................................135
7.1 Kuptimi pr vlersimin. Parimet themelore ............................................................135
7.2 Llojet e vlersimit....................................................................................................136
FJALORTH I TERMINOLOGJIS KURRIKULARE.........................................................139
REFERENCA ........................................................................................................................146

3
 HYRJE
Dokumenti i kurrikuls brtham sht dokumenti baz, i cili rregullon ecurin e procesit
msimor, bazuar n Kornizn Kurrikulare t Shqipris. Brenda tij prshkruhen rezultatet e t
nxnit pr do kompetenc kye dhe fush t nxni, sipas shkallve t kurrikuls,
metodologjit e zbatimit t kurrikuls, vlersimi i nxnsve dhe shprndarja kohore (plani
msimor) pr seciln fush.
Dokumenti i kurrikuls brtham u paraprin dhe ndihmon nhartimin e dokumentave t tjer
t pakets kurrikulare si: programet lndore,udhzuesit kurrikular etj, t cilt jan n themel
t procesit msimor t t nxnit dhe msimdhnies.

Si i till ky dokument i shrben:

Nxnsit pr zhvillimin e kompetencave kye t t nxnit, n mnyr q ata t
prballojn sfidat e jets dhe t puns dhe integrohen n shoqrin e s ardhmes.
Msuesit pr planifikimin dhe realizimin e veprimtarive msimore n klas dhe jasht
saj.
Prindit pr njohjen me kriteret e vlersimit dhe rezultatet e pritshme t arritjeve t
fmijve.
Kurrikulat brtham hartohen pr t gjitha nivelet formale t arsimit parauniversitar:
Kurrikula brtham pr zhvillimin e fmijris s hershme (3 6 vje).
Kurrikula brtham pr klasn prgatitoredhe arsimin fillor.
Kurrikula brtham pr arsimin e mesm t ult.
Kurrikula brtham pr arsimin e mesm t lart.

Secila kurrikul brtham zbaton dhe respekton qllimet e prgjithshme t arsimit si dhe
parimet themelore t prcaktuara n Kornizn e Kurrikuls s Shqipris.
Kurrikulatbrtham t tre nivelevekan t prbashkta:
Kompetencat kye
Fushat et nxnit

Kompetencat kye nkurrikulatbrtham jan:

1. Kompetenca e komunikimit dhe e t shprehurit.
2. Kompetenca e t menduarit.

4
 3. Kompetenca e t msuarit pr t nxn.
4. Kompetenca pr jetn, siprmarrjen dhe mjedisin.
5. Kompetenca personale.
6. Kompetenca qytetare.
7. Kompetenca digjitale.
Fushat e t nxnit n kurrikulat brtham jan:
1. Gjuht dhe komunikimi
2. Matematika
3. Shkencat e natyrs
4. Shoqria dhe mjedisi
5. Artet
6. Edukimi fizik, sportet dhe shndeti
7. Teknologjia dhe TIK-u

Rezultatete t nxnit pr shkall dhe rezultatet e t nxnit pr fusha, i bjn t dallueshme

kompetencat dhe fushat e t nxnit t secilit nivel formal t arsimit dhe secils shkall
kurrikulare.

5
 KURRIKULA BRTHAM PR KLASN PRGATITORE DHE
ARSIMIN FILLOR

2.1 Veorit e klass prgatitore

Klasa prgatitore (mosha 5 - 6)sht pjes e sistemit t detyruar arsimor t Republiks s
Shqipris.Kjo klas krijon kushtet q fmijt t njohin elementet baz t leximit, t shkrimit
dhe t llogaritjes me numra. Fmijt njohin elementet e shkronjave dhe strukturn e nj teksti
t thjesht, duke shfrytzuar fotografi/vizatime dhe duke analizuar elementet e nj pikture. Te
kjo mosh, veprimtarit e lidhura me artet duhet t jen pjes e rndsishme e programit,me
qllim q t zhvillojn ndjeshmrin dhe sfern emocionale t fmijve.
Veprimtaria edukative sht pjes plotsuese e veprimtaris familjare dhe paraprgatitore pr
shkolln fillore dhe prbn nj prvoj t rndsishme q ndihmon fmijn t rritet.

2.2 Veorit e arsimit fillor (klasa I V)

N arsimin fillor, prvojat msimore i shrbejn prshtatjes s fmijve me nj form m t
sistemuar t t nxnit nprmjet lojs, puns, msimit, si dhe aftsimit t tyre pr t br
dallimin mes lojs dhe detyrs. Realizimi i procesit msimor bhet n mnyr t integruar, n
mnyrq marrdhnia e fmijve me mjedisin natyror dhe me mjedisin e krijuar nga njeriu,
t kuptohet n mnyr sa m t plot.
Gjat arsimit fillor, procesi i t nxnit prqendrohet n prvetsimin e bazave t lexim-
shkrimit dhe n hedhjen e bazave t shndosha pr zhvillimin njohs, socio-emocional dhe
motorik. Kujdes i veant i kushtohet zhvillimit t personalitetit t fmijs dhe qndrimit
pozitiv ndaj t nxnit, si baz pr zhvillimin e kompetencs kye T msuarit pr t nxn.
Procesi msimor n arsimin fillor organizohet, ofrohet, lehtsohet dhe bashkrendohet nga
msuesi i klass, i ndihmuar, sipas nevojs, nga asistenti dhe msuesi i specializuar i lnds.

2.3 Struktura e kurrikuls brtham

N dokumentin e kurrikuls brtham pr klasn prgatitore dhe arsimin fillor paraqiten
rezultatet e t nxnit pr kompetencat kye dhe fushat e t nxnit, sipas shkallve pr kt
nivel, t cilat jan t detyrueshme pr t gjitha shkollat e Republiks s Shqipris (publike
dhe private).

2.3.1 Kompetencat kye

6
Kompetencat shprehen nprmjet prdorimit t njohurive, shkathtsive, vlerave dhe
qndrimeve n trajtimin e plot dhe t kuptueshm t situatave t kontekstit.

Zhvillimet e siprprmendura dhe nevojat pr ndryshime arsimore, e bjn t qart

domosdoshmrin pr t nxn gjat gjith jets. Qytetarve t shoqris s dijes u nevojitet
t zhvillojn njohurit, shkathtsit, vlerat dhe qndrimet vetjake, shoqrore dhe ato q lidhen
me botn e puns dhe tregun e lir. Procesi i arsimimit do ti mundsoj do nxnsi
zotrimin e kompetencave kye, t nevojshme pr jetndhe punn.Rrugt dhe mnyrat, me t
cilat njerzit i qasen sot informacionit dhe shrbimeve, ndryshojn vazhdimisht. Pr kt
arsye, t gjitha moshat kan nevoj t pajisen me kompetenca t reja, q i ndihmojn t
prshtaten n botn e sotme digjitale, jo vetm nprmjet fitimit t njohurive dhe aftsive
teknike, por edhe nprmjet t kuptuarit t thell t mundsive, sfidave dhe shtjeve etike,
ligjore dhe shoqrore, q lindin ose shoqrojn zhvillimet e reja ekonomike, shoqrore dhe
teknologjike. Kto ndryshime shtrojn domosdoshmrin e zotrimit t kompetencave, q i
aftsojn individt t menaxhojn ndryshimet dhe situatat e reja.

N prputhje me qllimet e arsimit parauniversitar, kto kompetenca jan:

1. Kompetenca e komunikimit dhe e t shprehurit.

2. Kompetenca e t menduarit.
3. Kompetenca e t msuarit pr t nxn.
4. Kompetenca pr jetn, siprmarrjen dhe mjedisin.
5. Kompetenca personale.
6. Kompetenca qytetare.
7. Kompetenca digjitale.

Kompetenca e komunikimit dhe t shprehurit, kompetenca e t menduarit dhe kompetenca pr

t msuar kan natyr instrumentale. Ato jan baz pr kompetencate tjera, q jan m tepr
t lidhura me rrethanat dhe me prmbajtjen e caktuar, si jan kompetencat e nevojshme n
jetn personale, publike dhe profesionale.

Kompetenca e komunikimit dhe e t shprehurit (Nxnsi komunikon n mnyr efektive)

Me qllim q fmijt dhe t rinjt t zhvillojn personalitetin, t nxn dhe t marrin pjes
aktive n shoqri, sht me rndsi q ti kuptojn mesazhet q u drejtohen dhe t shprehen
n mnyr t prshtatshme me an t gjuhve, simboleve, shenjave, kodeve dhe formave

7
artistike. Pr tu br komunikues efektiv, nxnsit ndihmohen q t shfrytzojn n mnyr
t pavarur, kritike dhe krijuese mjetet dhe mundsit e komunikimit dhe t t shprehurit.

Kompetenca e t menduarit (Nxnsi mendon n mnyr krijuese)

Marrja dhe prpunimi i njohurive n mnyr t pavarur, krijuese dhe me prgjegjsi sht
shum e rndsishme pr t nxn, por edhe pr t marr vendime dhe pr t zgjidhur
probleme. Duke mbajtur parasysh kompleksitetin e shoqris dhe ekonomis s sotme, t
bazuar n dije, menaxhimi i dijes sht br kompetenc thelbsore pr shekullin XXI.
Nxnsit kan nevoj jo vetm t marrin informacion, por edhe t zhvillojn aftsit pr t
menduar n mnyr kritike, krijuese dhe ndrvepruese.

Kompetenca e t msuarit pr t nxn (Nxnsi mson pr t nxn)

N zhvillimet bashkkohore n shoqri,n shkenc, n teknologji e n ekonomi nuk mund t

krkohet q t gjitha njohurit, shkathtsit dhe qndrimet e nevojshme t arrihen nprmjet
shkollimit. Prandaj, shkolla u krijon nxnsve t gjitha kushtet dhe mundsit pr tu
arsimuar dhe prgatitur pr t nxn gjat gjith jets.
Shkolla i ndihmon fmijt dhe t rinjt t kultivojnkureshtjen dhe interesin pr dije dhe t
zhvillojn kompetencn pr t nxn. N funksion t ksaj kompetence, shkolla duhet t
ndrgjegjsohet pr rndsin e stileve dhe strategjive efektive t t nxnit.

Kompetenca pr jetn, siprmarrjen dhe mjedisin (Nxnsi kontribuon n mnyr

produktive)

Shkollat prgatitin nxnsit pr t jetuar, pr t punuar n nj bot t ndrlikuar dhe pr tu

ballafaquar me ekonomin konkurruese globale. Jeta dhe puna n shekullin XXI, krkon
kompetenca pr tu prballur me rrethana dhe sfida t paparashikuara, si dhe kapacitete pr t
shfrytzuar mundsit, q ofrohen pr zhvillimin vetjak, prparimin e shoqris dhe
mbrojtjen e mjedisit.
Pr t zhvilluar kt kompetenc, shkolla iu krijon nxnsve kushte q t kuptojn trsisht
ndrvarsin ndrmjet dukurive ekonomike, politike dhe kulturore t shoqris vendoredhe
globale. Ajo mundson q nxnsit t orientohen drejt s ardhmes, t zhvillojn shpirtin e
siprmarrjes dhe t jen t motivuar pr t prmbushur objektivat. Njkohsisht, shkolla i
ballafaqon nxnsit me problemet ekologjike, pr ti ndrgjegjsuar pr rolin e tyre n
mbrojtjen e mjedisit.

8
Kompetenca personale (Nxnsi bn jet t shndetshme)

Pr t zhvilluar kompetencn personale, shkollat prgatisin nxnsit t prfshihen n mnyr

efektive n jetn familjare, shoqrore dhe n pun. N kt kontekst, nxnsit prkrahen t
ndrgjegjsohen pr veten dhe t ken vetbesim, si dhe t jen t hapur dhe t ken besim
tek t tjert.

Kompetenca qytetare (Nxnsi prkushtohet ndaj t mirs s prbashkt)

T msuarit pr t jetuar s bashku trajtohet si sfida kryesore e bots s sotme dhe s

nesrme. Qytetaria shtetrore sot plotsohet me aspektin shum t rndsishm t qytetaris
globale. Kjo kompetenc siguron q nxnsit t jen n gjendje t veprojn si qytetar t
prgjegjshm, duke marr parasysh kontekstin e ngusht dhe t gjer.

Kompetenca digjitale (Nxnsi prdor teknologjin pr t nxitur inovacionin)

Kompetenca digjitale nnkupton prdorimin kritik dhe efektiv t TIK-ut n pun, gjat kohs
s lir dhe gjat komunikimit. Ajo mbshtetet n shkathtsit themelore t prdorimit t
kompjuterit pr t gjetur, prodhuar, krijuar, prezantuar dhe shkmbyer informacion si dhe pr
t bashkpunuar n rrjetet informuese n internet.

2.3.2 Shkallt ekurrikuls dhe prshkrimi i tyre

Kurrikula e arsimit parauniversitar t Republiks s Shqipris sht e organizuar n gjasht

shkall. Konceptii shkallvetkurrikuls bazohet n veoritprbashkta, q kan t bjn me
karakteristikat e zhvillimit moshor tnxnsve.
Strukturimi dhe organizimi i kurrikuls sipas shkallve t kurrikuls mundson:

respektimin e karakteristikave t periudhave t ndryshme t zhvillimit t fmijve,

prcaktimin e qllimeve specifike dhe t kompetencave, q duhen zotruar nga fmijt;
respektimin e ritmeve individuale t nxnsve, drejt zotrimit t kompetencave t
detajuara n do shkall t kurrikuls;
lidhjen e qart t rezultateve t t nxnit gjat shkallve t kurrikuls, si pik referimi
pr planifikimin dhe organizimin e puns msimore-edukative n nivel shkolle;

9
 fleksibilitet m t madh n planifikimin dhe organizimin e puns msimore-edukative,
nprmjet zgjerimit t ciklit t planifikimit t nxnies nga nj vit shkollor n dy/tri vite
shkollore (n varsi nga shkalla konkrete e kurrikuls);
prgatitjen e udhzimeve t qarta pr organizimin e puns msimore-edukative gjat
shkallve t kurrikuls, n mnyr t veant pr metodat e puns dhe format e
vlersimit;
forcimin e prgjegjsis dhe t llogaridhnies s shkolls dhe t njsive arsimore
vendore pr cilsin e arsimit, q ofrohet nga shkolla.

Tabela: Shkallt 1 dhe 2 t kurrikuls.

Klasifikimi
Standard Nivelet e sistemit Kurrikulat brtham
Shkallt e kurrikuls
Ndrkombtar t arsimit formal
iArsimit (KSNA)
Shkalla 2 e kurrikuls
Arsim fillor
Prforcim i bazave dhe
III V
KSNA 1 zhvillim Kurrikula brtham pr
Arsim fillor Shkalla 1 e kurrikuls klasn prgatitore dhe
I II Prvetsim i bazave pr klasat I-V t arsimit fillor
KSNA 0 Klasa prgatitore njohje

Tabela: Prshkrimi i shkallvetkurrikuls pr klasn prgatitore dhe arsimin fillor

Shkalla e par Shkalla e dyt
Klasa prgatitore, klasa I - II Klasa III - V
Prvetsim i bazave pr njohje Prforcim i bazave dhe zhvillim
Nxnsit i krijohen mundsit pr: Nxnsit i krijohen mundsit pr:

njohjen dhe t kuptuarit e t prdorimin e drejt t elementeve

drejtave,detyrave dhe prgjegjsive
n klas, n shkoll dhe n familje;
prvetsimin e elementeve
themelore t leximit dhe t shkrimit
n gjuhn amtare dhe t llogaritjeve
themelore t gjuhs amtare dhe t gjuhs
s huaj n komunikimin verbal dhe me
shkrim;
prdorimin e drejt t simboleve dhe t
operacioneve;

10
 numerike;
hulumtimin e mjedisit n mnyr
sistematike;
prmbushjen e detyrave t caktuara,
duke respektuar afatet e caktuara
kohore;
prballjen vetjake dhe n grup me
prvojat e ndryshme t t nxnit.
shpalosjen e fushave t reja t nxnies
dhe thellimin e informacioneve;
zhvillimin e aftsive pr t menduar, pr
t strukturuar dhe pr t orientuar
zgjidhjen e problemeve;
kuptimin e prgjegjsis pr vetveten,
pr t tjert dhe pr mjedisin;
zgjerimin e burimeve t dijes;
kultivimin e pavarsis n planifikimin
dhe realizimin e detyrave;
lidhjen e teoris me problemet praktike;
zhvillimin e qndrimit pozitiv ndaj vetes
dhe ndaj t tjerve;
qndrimin kritik ndaj zgjidhjes s
problemeve.

2.4 Rezultatet e t nxnit sipas kompetencave kye pr shkall

Rezultatet e t nxnit t kompetencave kye pr shkall shprehin krkesat themelore pr
zhvillimin e kompetencave kye n prfundim t nj shkalle t caktuar t kurrikuls si dhe
kushtin pr kalim nga nj shkall n tjetrn. Rezultatet e t nxnit pr shkall nxitin
integrimin e mtejshm t fushave t t nxnit, n funksion t zhvillimit t kompetencave
kye. Ato parashikohen q t prvetsohen nga t gjith nxnsit.

Tabela e rezultateve t t nxnit t kompetencave kye pr shkalln 1

Nr. Shkalla 1 Nivelet e kompetencs

Klasa prgatitore, klasa I, II
1 2 3 4

I. Kompetenca e komunikimit dhe t shprehurit

Nxnsi komunikon n mnyr efektive

1. Ritregon ngjarjen e nj teksti t dgjuar,

prmbajtja e t cilit nuk sht m shum se

11
 nj faqe teksti e shtypur.
2. Shpreh me goj dhe me shkrim pr 3-5
minuta para moshatarve dhe t tjerve
prjetimet dhe emocionet q e kan
shoqruar gjat shikimit t nj filmi,
drame ose dokumentari, dgjimit t nj
tregimi apo prralle, shikimit t nj
vallzimi; dgjimit t nj knge apo
melodie.
3. Paraqet t paktn nj mendim pr nj tem
t caktuar gjat diskutimit n grup.
4. Prshkruan n forma t ndryshme
shprehse mjedisin natyror me t cilin
rrethohet apo ndonj ngjarje shoqrore dhe
e prezanton at para t tjerve.
5. Lexon me z nj tekst s paku prej gjysm
faqeje q ka t bj t pa lexuar me par.
6. Shkruan nj tekst t shkurtr (gjysm faqe
- rreth 250 fjal) pr nj tem t caktuar.
7. Shpreh mesazhin e nj teksti t thjesht
letrar, prmes njrs nga format shprehse
si t folurit, shkrimit, vizatimit,
dramatizimit (loj me role), kngs apo
vallzimit.
8. Identifikon personazhet kryesore t nj
tregimi, drame, filmi apo knge dhe luan
rolin e njrit prej personazheve n
bashkveprim me moshatart.
II. Kompetenca e t menduarit
Nxnsi mendon n mnyr krijuese

1. Gjen veorit e nj objekti, dukurie apo

ngjarje t dhn (n matematik, shkenca
natyrore apo fushave t tjera), ndan dhe

12
 krahason m pas n grup gjetjet e veta.
2. Sqaron me an t t folurit hapat e zgjidhjes
s nj problemi t thjesht matematikor
,me t cilin ballafaqohet n nj situat
jetsore.
3. Ndrton trupa t ndryshm gjeometrik dhe
figura t ndryshme nga kartoni, plastelina,
argjila dhe nga materialet e ndryshme
ricikluese duke u mbshtetur n
imagjinatn e vet.
4. Krahason objektet, materialet e paraqitura
nga msuesi, duke i klasifikuar ato sipas
formave, madhsive, ngjyrave, prbrjes,
vjetrsis, etj dhe tregon funksionin q kan
n natyr apo n shoqri.
5. Dallon simbolet e rrezikut t
komunikacionit nga simbolet e tjera dhe
tregon kuptimin q kan me shembuj
konkret dhe sjelljet, q duhet manifestuar
n rast rreziku.
6. Gjen dhe ndan n grupe t prbashkta
dallimet ndrmjet gjallesave, ngjarjeve,
dukurive t njohura si dhe shkruan pr to, t
paktn gjysm faqe fletore (rreth 250 fjal)
apo i paraqet n njrn nga format
shprehse.
7. Ndrton tekste, objekte apo animacione
sipas imagjinat,n baz t elementeve apo
materialeve t dhna.
8. Arsyeton para grupit mnyrn e zgjidhjes s
nj problemi nga gjuha, matematika,
shkencat e natyrs, shoqria, shndeti apo
fusha t tjera n kohzgjatje , nga 3 -5

13
 minuta.

III. Kompetenca e t nxnit

Nxnsi mson pr t nxn

1. Przgjedh materialet/mjetet, si; letrn,

plastelinn, shkopinjt, ngjyrat,
numratoren, etj, pr kryerjen e nj detyre
t caktuar dhe arsyeton zgjedhjen q ka
br.
2. Ndjek udhzimet e dhna n libr apo n
material pr t realizuar nj veprim
/aktivitet/detyr, q krkohet .
3. Parashtron pyetje dhe prgjigjet n pyetjet
pr temn /problemin/ detyrn e dhn n
njrn nga format e t shprehurit.
4. Zgjidh n mnyr t pavarur problemin,
detyrn e dhn dhe prezanton para t
tjerve mnyrat e mundshme t zgjidhjes.
5. Mbikqyr n mnyr t pavarur
prparimin e vet n nj detyr, aktivitet
duke prdorur teknika t ndryshme pr
gjetjen e gabimeve (si shnim t
gabimeve - vshtirsive) dhe i korrigjon
ato derisa gjen zgjidhjen.
6. Grumbullon dhe klasifikon materialet e
performacs s vet, pr prgatitjen apo
pasurimin e portofolit personal.
7. Identifikon njohurit, q ka, t cilat e
ndihmojn pr t kryer nj detyr apo
veprimtari t caktuar dhe krkon kshilla
e informacion pr kaprcimin e
vshtirsive.

14
IV. Kompetenca pr jetn, siprmarrjen dhe
mjedisin
Nxnsi kontribuon n mnyr produktive

1. Prgatit nj plan t thjesht ditor, me

shkrim, vizatim, shenja apo simbole, pr dy-
tri aktivitete ditore, duke pasur parasysh
kohn, vendin, materialet dhe mjetet e
nevojshme pr kryerjen e detyrs.
2. Kontrollon mjetet /materialet dhe kohn, q
ka n dispozicion gjat kryerjes s nj
detyre/ aktiviteti (n klas , shkoll apo
jasht saj).
3. Diskuton me moshatart pr mnyrn e
sjelljes s nxnsve n klas apo pr nj
grup t caktuar njerzish n raport me t
tjert apo me mjedisin ,q e rrethon gjat
realizimit t nj aktiviteti t caktuar.
4. Gjen t prbashktat dhe ndryshimet
ndrmjet aktiviteteve, q organizohen n
shkoll me ato n shtpi dhe i prshkruan
n mnyr individuale prmes njrs nga
format e t shprehurit duke i diskutuar n
grup.
5. Identifikon burimet e nevojshme(materiale,
mjetet,..etj) dhe i prdor n mnyr t drejt
pr kryerjen e nj detyre/aktiviteti n klas,
n shkoll, n mjedisin shtpiak, n
lagje/komunitet.
6. Diskuton n grup pr hapsirat e pastrta, t
sigurta n mjedisin, q e rrethon dhe tregon
t paktn nj mnyr veprimi pr mbikqyrje
apo pr prmirsim t gjendjes.

15
V. Kompetenca personale
Nxnsi bn jet t shndetshme

1. Prezanton para t tjerve rregullat

themelore t higjiens personale dhe t
higjiens s mjedisit , n t cilin jeton dhe
vepron.
2. Merr pjes n aktivitete fizike (si; rreshtime
grupime, ecje, orientim n hapsir, etj) dhe
n lojra sportive, bn prpjekje pr arritjen
e rezultateve t caktuara, luan dhe
menaxhon emocionet e veta si n rastet e
fitores apo t humbjes (pranon humbjen apo
feston fitoren me dinjitet).
3. Bn nj list me ushqimet , t cilat i
konsumon dhe i rendit ato sipas rndsis,
q kan pr shndetin dhe mirqenien e vet
dhe ndrmerr masa parandaluese pr tu
mbrojtur nga smundjet , q shkaktohen
nga papastrtit dhe prdorimi i tepruar i
tyre. (duke prdorur nj nga format
shprehse, si, shkrim vizatim,etj.).
4. Tregon mnyrn e shfrytzimit dhe
menaxhimit t kohs s lir n t mirn e
shndetit dhe mirqenies s vet duke ndar
prvojat me t tjert.
5. Bashkpunon me t tjert pavarsisht
prejardhjes, aftsive dhe nevojave t
veanta pr arritjen e nj qllimi t
prbashkt n aktivitetet n klas , shkoll
apo jasht saj.
6. Tregon mnyrat e zgjidhjes t nj konflikti,
me t cilin sht ballafaquar dhe ndan
mendimet e ndjenjat e veta me antart e

16
 grupit.
7. Prkujdeset pr nj mjedis t shndetshm
gjat realizimit t nj aktiviteti, duke
krijuar kushte t prshtatshme pune
(ajrosje, ndriim, shfrytzim maksimal t
hapsirs, mbajtje t pastrtis, mbajte t
rregullt sendeve ,q e rrethojn etj.)
VI. Kompetenca qytetare
Nxnsi prkushtohet ndaj t mirs s prbashkt

1. Prezanton rolet dhe detyrat e antarve t

familjes s vet apo t ndonj grupi,n t
cilin sht pjesmarrs (grup loje,
aktiviteti), tregon detyrat dhe i diskuton me
bashkmoshatart.
2. Diskuton dhe n bashkpunim me antart
e grupit vendos rregullat n grup, n klas,
pr realizimin e aktivitetit, mirsjelljes,
pastrtis, etj.
3. Arsyeton nevojn e zbatimit t rregullave
n loj, n klas, shkoll, n rrug apo n
familje dhe paraqet pasojat e moszbatimit t
ndonj rregulli n shembullin e caktuar.
4. Identifikon vlerat shoqrore,q kultivohen
n klas, shkoll apo n familje ( p.sh.
besimin e ndrsjellt, tolerancn,
solidaritetin, respektin, mirsjelljen, etj).
5. Veon ndonj organizim n familje, klas
apo lagje dhe prshkruan kontributet
individuale t antarve prmes formave t
ndryshme t shprehjes.
6. Shpreh mendimin duke krkuar
paraprakisht leje nga grupi, respekton
mendimin e secilit antar t grupit duke i

17
 dgjuar n mnyr aktive, vendos duke
bashkpunuar me t gjith antart pr
mnyrat,q ojn drejt prfundimit t nj
aktiviteti t caktuar.
7. Identifikon personat dhe shrbimet e
nevojshme, nga t cilt krkohet ndihma n
situatat e rrezikut pr shndetin e vet, fizik
apo mendor.
VII. Kompetenca digjitale
Nxnsi prdor teknologjin pr t nxitur inovacionin

1. Njeh disa mjete t thjeshta t teknologjis

s informacionit dhe komunikimit.
2. Ritregon ngjarjen e nj teksti t dgjuar
(nga mjetet auditive, audiovizuale apo nga
msuesi), prmbajtja e t cilit t mos jet
m shum se nj faqe teksti .
3. Realizon punime origjinale, vetjake duke
prdorur figurat e gjetura nga burime
informacioni, si nj form pr t shprehur
emocionet e tyre.
4. Kupton rndsin e ruajtjes s t dhnave
individuale (emri, mbiemri, adresa e
shtpis, mosha) dhe mos publikimit t tyre
n asnj burim informacioni t pa licencuar.

18
Tabela e rezultateve t t nxnit t kompetencave kye pr shkalln 2

Nr. Shkalla 2 Nivelet e kompetencs

Klasa III, IV, V
1 2 3 4

I. Kompetenca e komunikimit dhe t shprehurit

Nxnsi komunikon n mnyr efektive

1. Shpreh prjetimet q e kan shoqruar gjat

shikimit dhe dgjimit t nj filmi,
dokumentari, ekspozite, dramatizimi,
recitimi, interpretimi muzikor ose leximit
t nj libri n njrn nga format shprehse
(me goj, me shkrim, vizatim, mimik,
lvizje etj).
2. Dgjon me vmendje prezantimin e tjetrit
dhe merr pjes n diskutim me pyetje,
komente apo sqarime.
3. Merr pjes n organizimin e nj shfaqje
artistike duke prdorur forma t ndryshme
t t shprehurit.
4. Lexon sakt me z nj tekst letrar ose jo
letrar t palexuar m par.
5. Shkruan nj tekst rreth nj faqe (rreth 100
fjal) pr nj tem t caktuar.
6. Identifikon personazhet kryesore t nj
tregimi, drame, filmi, knge dhe i analizon
duke br nj list tiparet e tyre, diskuton
rreth tyre, luan rolin e njrit prej
personazheve n bashkveprim me
moshatart.
7. Shpreh me goj dhe me shkrim fjali t
thjeshta n gjuhn e huaj dhe i prkthen n
gjuhn amtare.

19
 8. Prezanton nj tem t caktuar para t
tjerve n nj kohzgjatje deri n 10 minuta
duke prdorur TIK-un.
II. Kompetenca e t menduarit
Nxnsi mendon n mnyr krijuese

1. Identifikon tiparet e prbashkta dhe t

veanta t objekteve, qenieve t gjalla,
dukurive ose ngjarjeve t dhna n detyr
dhe i paraqet ato prmes njrs nga format
shprehse.
2. Identifikon pr nj tem/ngjarje, shtjet
kryesore t marra nga burime t ndryshme
informacioni (tekst msimor, gazet,
internet, apo burime t tjera).
3. Paraqet argumente pro dhe kundr pr nj
mendim, qndrim, sjellje t manifestuar
nga nj apo m shum persona (n
klas/shkoll apo jasht saj).
4. Zgjidh problemin dhe detyrn e dhn n
gjuh, matematik, shkenca natyrore dhe
shoqrore ,duke dhn shembuj nga jeta e
prditshme pr situata t ngjashme.
5. Ndrton tekste, objekte, animacione sipas
imagjinats duke prdorur udhzimet dhe
materialet e dhna.
6. Prshkruan, nprmjet njrs prej formave
shprehse, dukurin e caktuar (natyrore,
shoqrore), duke veuar ndryshimet q
ndodhin apo kan ndodhur n mjedisin ,q
e rrethon e q jan rrjedhoj e ksaj
dukurie.
7. Paraqet dhe argumenton mnyrn e
zgjidhjes s nj problemi/detyre t caktuar

20
 t fushave t ndryshme (matemak, gjuh,
shkenca natyrore dhe shoqrore, arte, etj)
n nj kohzgjatje prej 6-10 minutash.
8. Dallon lndt, trupat, objektet, dukurit
natyrore apo shoqrore t dhna n detyr
sipas karakteristikave prkatse, si:
prbrjes, vetive, shndrrimeve apo
vendndodhjes n koh e hapsir dhe
bashkveprimit t tyre.
III. Kompetenca e t nxnit
Nxnsi mson pr t nxn

1. Parashtron pyetje, q nxisin debat pr

temn , problemin e dhn dhe u jep
prgjigje pyetjeve t bra nga t tjert
prmes njrs nga format e shprehjes.
2. Shfrytzon burime t ndryshme
informacioni pr prgatitjen e nj teme t
dhn.
3. Identifikon dhe krahason informacionet e
njohura me ato t panjohura pr nj tem,
shtje apo ngjarje t caktuar, duke
prdorur teknika t ndryshme (p.sh duke i
shnuar me shenja t ndryshme).
4. Ndjek udhzimet e dhna n libr apo
burime t tjera pr t realizuar nj
veprimtari apo detyr konkrete ,q krkohet
prej tij.
5. Krahason prparimin e tij, me prvojn
paraprake gjat kryerjes s nj detyre apo
nj veprimtarie t caktuar.
6. Prdor portofolin personal si mjet pr
identifikimin e prparsive dhe mangsive
t veta n fusha t caktuara, duke hartuar

21
 nj plan pune me hapa konkret pr
prmirsim.
7. Identifikon cilsit, q zotron dhe ato q
duhen zhvilluar pr t nxn gjat
zhvillimit t nj detyre apo veprimtarie t
caktuar duke bashkpunuar me t tjert.
8. Menaxhon sjelljet e veta, materialet/mjetet
dhe kohn, q ka n dispozicion gjat
kryerjes s nj detyre /veprimtarie
individuale apo t prbashkt n
klas/shkoll apo jasht saj.
9. Prdor dhe zbaton n mnyr efektive
informacionin /njohurit pr zgjidhjen e nj
problemi /detyre t caktuar, prmes
shfrytzimit t TIK-ut apo burimeve t
tjera.
10. Prezanton pr 6-10 minuta prvojn e vet.
IV. Kompetenca pr jetn, siprmarrjen dhe
mjedisin
Nxnsi kontribuon n mnyr produktive

1. Prgatit nj autobiografi ku prezanton

veten, t dhnat personale dhe prirjet, q ka
pr fusha t caktuara, duke gjetur t
prbashktat ,q ato kan me profesionet e
dshiruara.
2. Prgatit nj plan pune nj javor dhe
specifikon veprimtarit prioritare duke
argumentuar przgjedhjen e tyre.
3. Prgatit nj projekt t vogl, duke theksuar
veprimtarit kryesore pr nj shtje , q e
shqetson n shkoll ose komunitet dhe
prcakton kohn, vendin, materialet, mjetet
e nevojshme pr zbatimin e tij.

22
 4. Diskuton n grup pr gjendjen e mjedisit,
q e rrethon dhe bn nj list n
bashkpunim me antart e grupit pr
veprimtarit e mundshme ,pr mbikqyrjen
dhe prmirsimin e gjendjes.
5. Diskuton pr mnyrn e sjelljes s
nxnsve n klas, n shkoll dhe mjedise
t tjera n nj situat t caktuar, duke
prezantuar idet nprmjet shembujve
konkret.
6. Identifikon dhe llogarit shpenzimet
personale ose familjare prgjat nj jave
dhe i paraqet ato n form tabelare/grafike
apo n nj form tjetr.
7. Lexon etiketn, udhzuesin e produkteve t
ndryshm (rrobave, ushqimeve, ilaceve)
dhe sqaron prmbajtjen, prdorimin,
mnyrn e mirmbajtjes si dhe rrisqet pr
mosprdorimin n mnyrn e duhur.
8. Paraqet n form tabelare, grafike, vizatimi
apo form tjetr veprimtarit e
prkujdesjes pr qeniet e gjalla, t cilat
mundsojn zhvillimin, rritjen apo ruajtjen
e shndetit t tij.
V. Kompetenca personale
Nxnsi bn jet t shndetshme

1. Prezanton para t tjerve mnyrn e

zbatimit t rregullave themelore t higjiens
personale dhe t higjiens s mjedisit, ku
jeton.
2. Merr pjes n aktivitete fizike dhe lojra
sportive,duke u prpjekur pr arritjen e
rezultateve t prcaktuara, menaxhon

23
 emocionet e veta dhe prezanton para t
tjerve gjendjen fizike dhe shpirtrore, pas
realizimit t nj aktiviteti fizik apo loje
sportive.
3. Prgatit nj list me ushqime , t cilat i
shfrytzon familja dhe i radhit ato sipas
kalorive dhe vlerave ushqyese, duke i
klasifikuar n ushqime t shndetshme dhe
m pak t shndetshme.
4. Lexon t dhnat n paketimet e ushqimit
dhe diskuton n grup pr kto t dhna
(vlerat ushqyese, afatet e prodhimit etj).
5. Identifikon disa prparsi dhe mangsi t
personalitetit t vet dhe jep mendime pr
prmirsim, nprmjet formave t
ndryshme shprehse.
6. Propozon alternativa pr zgjidhjen
konstruktive t nj konflikti ndrpersonal
duke analizuar rrethanat, q uan n
konflikt dhe ndan prvojat, mendimet dhe
ndjenjat e veta me antart e grupit.
7. Dallon dhe prshkruan rolet e personave
dhe shrbimeve t nevojshme pr krkimin
e ndihms n situata rreziku t shndetit
fizik dhe mendor.
8. Bashkpunon n mnyr aktive me t gjith
moshatart (pavarsisht prejardhjes s tyre,
aftsive dhe nevojave t veanta) drejt
arritjes s nj qllimi t prbashkt.
(projekti/ aktiviteti n baz klase /shkolle
apo jasht saj).
9. Prkujdeset pr nj mjedis t shndetshm
gjat realizimit t nj aktiviteti t caktuar

24
 ,duke i krijuar vetes dhe pjesmarrsve
kushte t prshtatshme pune (ajrosje,
ndricim, shfrytzim maksimal t hapsirs,
pastrti dhe rregull).
VI. Kompetenca qytetare
Nxnsi prkushtohet ndaj t mirs s prbashkt

1. Paraqet nprmjet formave t ndryshme t

drejtat dhe prgjegjsit e pjestarve t
familjes dhe i diskuton me grupin,duke i
krahasuar ato me t drejtat dhe prgjegjsit
e nxnsve, msuesve dhe stafit n shkoll
apo personelit t nj institucioni tjetr.
2. Shpreh, dgjon dhe respekton mendimin e
secilit antar dhe vendos pr mnyrat e
prfundimit t nj aktiviteti t prbashkt.
3. Propozon vlera shoqrore,q jan t
rndsishme t kultivohen n klas, shkoll
apo n familje (si p.sh. besimi i ndrsjellt,
toleranca, solidariteti, respekti, mirsjellja,
etj.) me an t shembujve konkret.
4. Manifeston veprime, q shprehin
mirsjellje n situata t ndryshme dhe
tregon prdorimin e tyre n klas, shkoll,
familje e komunitet, prmes shembujve
konkret.
5. Propozon dhe ndan mendimin me
shokt/shoqet e klass pr procedurn e
zgjedhjes s antarve t grupeve, prbrjen
dhe rolin e tyre n aktivitete t ndryshme
msimore, kshilla t klass/shkolls etj.
6. Merr pjes n hartimin e rregullave t lojs,
rregullores s klass dhe argumenton
rndsin e respektimit t rregullave t

25
 propozuara, nprmjet formave t
ndryshme shprehse, duke parashikuar
pasojat e mos zbatimit.
7. Identifikon dy ose m shum organizime
shoqrore dhe prshkruan (n form t
shkruar apo n ndonj form tjetr)
mnyrat/mundsit se si njerz me prvoja
t ndryshme mund t organizojn dika t
prbashkt.
8. Prezanton n mnyr kronologjike
ndryshimet n familje apo komunitet (si,
objektet e banimit, festat, veshjet, ushqimet,
mnyrn e t ushqyerit, menaxhimit t
ekonomis familjare, t drejtat dhe
prgjegjsit n familje etj), si dhe disa nga
personalitetet dhe ngjarjet kryesore t
popullit, duke dalluar ndryshimet dhe
ngjashmrin ndrmjet t tashmes dhe s
shkuars.
9. Paraqet me shembuj konkret sjelljet, q
duhen manifestuar n rast rreziku nga
fatkeqsit natyrore apo t krijuara nga
njeriu, si; zjarri, vrshimi, trmeti,
komunikimit me njerz t panjohur, etj.
VII. Kompetenca digjitale
Nxnsi prdor teknologjin pr t nxitur inovacionin

1. Prdor mediat digjitale dhe mjediset

informative pr t komunikuar dhe
bashkpunuar.
2. Organizon dhe komunikon informacionin,
duke prdorur mjetet e duhura t
komunikimit teknologjik pr t mbledhur
informacion dhe pr t komunikuar me t

26
 tjert ( p.sh. e-mail, internet, video-
konference,word-processor, krijon postera
mbi nj tem t caktuar).
3. Zhvillon vetdijen kulturore dhe t
kuptuarit global duke u angazhuar me
nxnsit e kulturave t tjera nprmjet
komunikimeve online.
4. Organizon, mbledh dhe shfaq t dhnat e
gjetura nga burimet e informacionit
elektronik.
5. Identifikon dhe prdor bazn e t dhnave
t sigurta dhe t prshtatura pr moshn e
tij, nprmjet burimeve elektronike apo t
shtypit.
6. Jep shembuj t puns me teknologjit, t
zgjidhjeve, qe na ofron n jetn e
prditshme, n baz t t cilave ne marrim
vendimet tona.
7. sht i qart pr konceptin e prdorimit t
sigurt t teknologjis, duke u fokusuar
edhe n mbrojtjen e t dhnave personale.
8. Demonstron sjellje pozitive dhe etike, kur
prdor teknologjin si nj mjet komunikimi
ose shrbimi apo krijimi t nj produkti.

27
 FUSHAT E T NXNIT T KLASS PRGATITORE DHE ARSIMIT
FILLOR
Fushat e t nxnit prbjn bazn e organizimit t procesit msimor-edukativ n shkoll,
pr do nivel arsimor dhe shkallt prkatse t kurrikuls. Kurrikula e arsimit ton
parauniversitar sht e organizuar n shtat fusha t nxni. Fushat e t nxnit prfshijn nj
ose m shum lnd apo module. Lndt dhe modulet bazohen n rezultatet e t nxnit, t
prcaktuara pr do fush. Disa lnd t fushs mund t jen pjes e disa shkallve
kurrikulare.

Fushat e t nxnit jan:

1. Gjuht dhe komunikimi

2. Matematika

3. Shkencat e natyrs

4. Shoqria dhe mjedisi

5. Artet

6. Edukimi fizik, sportet dhe shndeti

7. Teknologjia dhe TIK-u

Pr seciln fush prcaktohen rezultatet e t nxnit, t cilat mundsojn zhvillimin e

kompetencave kye. Rezultatet e t nxnit sipas fushave sigurojn:

Zhvillimin e kompetencave prmes nj trsie t prbashkt prvojash msimore t

ndrlidhura.
Lidhjen ndrmjet lndve dhe veprimtarive msimore,q realizohen n kuadr t nj
fushe t nxni, me synim integrimin e njohurive, shkathtsive dhe qndrimeve, q
mundsojn kto lnd.
Zbatimin e praktikave t reja t msimdhnies n nivel shkolle.

Secila nga fushat e t nxnit, nga pikpamja e organizimit t materialit, paraqitet sipas
formatit t mposhtm:

1. Hyrje
2. Qllimi i fushs
3. Tematikat e fushs dhe prshkrimi i tyre

28
4. Prshkrimi i kompetencave q zhvillon fusha
5. Rezultatet e t nxnit
6. Ndarja e kohs msimore
7. Udhzime metodologjike
8. Udhzime pr vlersimin
9. Materiale dhe burime msimore

29
3.1 Fusha e t nxnit: Gjuht dhe komunikimi
3.1.1 Hyrje

Zhvillimi gjuhsor dhe letrar sht themelor pr zhvillimin intelektual, shoqror dhe
emocional t nxnsve dhe duhet konsideruar si element kryesor i gjith kurrikuls s arsimit
baz. Nprmjet studimit t tekstit letrar, kjo fush ndikon edhe n formimin estetik t
nxnsve. Njohurit, shkathtsit, qndrimet dhe vlerat q zotron nxnsi n fushn Gjuht
dhe komunikimi, jan baz pr arritjet e nxnsve edhe n fusha t tjera t t nxnit dhe m
pas n jet.
Fusha Gjuht dhe komunikimi u mundson nxnsve t zhvillojn dhe t prdorin gjuht si
mjete komunikimi n jetn e prditshme, si dhe n veprimtarit e tyre profesionale e
shoqrore.
Kjo fush prbhet nga lndt: Gjuh shqipe, Gjuh e huaj e par, Gjuh e huaj e dyt.
Gjuha shqipe msohet n t gjitha shkallt e kurrikuls, nga klasa prgatitore deri n klasn
XII.
Gjuha e huaj e par fillon n shkalln e dyt (klasa III) dhe msohet deri n shkalln e
gjasht (klasa XII).
Gjuha e huaj e dyt fillon t msohet n shkalln e tret (klasa VI) dhe vazhdon deri n
shkalln e gjasht (klasa XII). Si gjuh e huaj e dyt mund t jet: gjuha frnge, gjuha
italiane, gjuha gjermane etj.
Kurrikula brtham sht strukturuar sipas parimeve t prcaktuara n Kornizn Kurrikulare
(shkallt dhe nivelet kryesore). Aty paraqitet ajo q nxnsit duhet t prvetsojn nga
lndt e prfshira n fushn Gjuht dhe Komunikimi.

3.1.2 Qllimi i fushs

Qllimet e fushs Gjuht dhe komunikimit jan:

zhvillimiishkathtsive t komunikimit;
dallimii llojeve t ndryshme t teksteveletraredhe jo letrare;
kuptimi, analizadhevlersimi iteksteveletrare dhejoletrare;
vlersimi i letrsis kombtare e botrore, nprmjet studimit t veprave t shkrimtarve,
prfaqsues t periudhave t ndryshme t letrsis shqiptare dhe botrore;
formimi estetik i nxnsve;

30
 njohja e sistemit gjuhsor: sintaks, morfologji, fonetik, drejtshkrim, leksikologji dhe
semantik.

3.1.3 Prshkrimi i kompetencave q zhvillon fusha

Kompetencat e fushs Gjuht dhe komunikimi jan si m posht:

10. T dgjuarit
Nxnsit tregojn sjellje dhe qndrime t prshtatshme gjat t dgjuarit si: vmendje,
kontakt me sy, plqim, nxitje dhe interes. Ata dgjojn dhe kuptojn nj larmi tekstesh, si dhe
shprehin opinionet dhe vlersimin e tyre rreth ktyre teksteve.

11. T folurit

Nxnsit shqiptojn sakt dhe me intonacionin e theksin e duhur fjalt dhe fjalit, me qllim
q t jen t kuptueshm dhe interesant pr t tjert;prdorin gjat t folurit edhe elemente t
komunikimit joverbal; diskutojn dhe bashkveprojn me t tjert gjat puns n grup.

12. T lexuarit
Nxnsit lexojn tekste letrare dhe joletrare q u prkasin periudhave t ndryshme, tekste
klasike dhe bashkkohore, shqipe dhe botrore dhe demonstrojn kuptimin, interpretimin,
analizn, vlersimin dhe gjykimin e ktyre teksteve.

13. T shkruarit
Nxnsit shkruajn pr qllime dhe dgjues t ndryshm. Ata ndjekin gjat t shkruarit hapa
si: planifikimi, organizimi i ideve, rishikimi dhe redaktimi. Nxnsit, gjithashtu, respektojn
strukturn, tiparet e tekstit, si dhe rregullat gjuhsore.

14. Prdorimi i drejt i gjuhs

Q nxnsit t flasin dhe t shkruajn n mnyrn e duhur, ather ata duhet t zotrojn
njohuri, t demonstrojn shkathtsi, vlera dhe qndrime n lidhje me sistemin gjuhsor t
gjuhs shqipe dhe t gjuhve t huaja. Kshtu, nxnsit njohin pjest e ndryshme t ligjrats,
kategorit e tyre gramatikore dhe i prdorin n trajtn e duhur gjat komunikimit; njohin
llojet e ndryshme t fjalive dhe funksionet e fjalve n fjali dhe i zbatojn kto njohuri n
komunikimin e prditshm; prdorin gjuhn standarde, njohin dialektet e pjes t tjera t
leksikut dhe respektojn diversitetin gjuhsor; kannjohuri pr mnyrat e formimit t fjalve

31
n gjuhn shqipe, dallojn kuptimet e fjalve dhe i prdorin pr t pasuruar fjalorin e tyre.
Gjithashtu, nxnsit ndrgjegjsohen pr pasurin dhe vlerat shprehse q ka gjuha.

3.1.4 Rezultatet e t nxnit

Rezultatet e t nxnit jan hartuar mbi bazn e kompetencave t fushs dhe prmbajn
krkesat, q nxnsi duhet ti arrij pas prfundimit t do shkalle. Kto rezultate
mundsojn arritjen e shtat kompetencave kye t prcaktuara n KorniznKurrikulare.
M posht jan dhn rezultatet e t nxnit t gjuhs shqipe dhe gjuhs s huaj, pr shkalln
e par dhe t dyt, si dhe njohurit, shkathtsit, vlerat dhe qndrimet e domosdoshme pr
arritjen e ktyre rezultateve.

Lnda: Gjuh shqipe

KSNA 1
Shkalla e par Shkalla e dyt
Klasa prgatitore, I, II Klasa III, IV, V
Rezultatet e t nxnit n fund t klass s Rezultatet e t nxnit n fund t klass s
dyt: pest:
T dgjuarit
Nxnsi:
- Demonstron t kuptuarit e teksteve q - Kupton nj tekst q dgjon dhe prgjigjet
dgjon n situata t ndryshme. n mnyrn e duhur n situata dhe pr
- Ritregon me fjalt e tij prmbajtjen ose qllime t ndryshme.
informacionin kryesor t nj bisede, - Komunikon me t tjert prprmbajtjen
poezie, prralle, tregimi, rregulle dhe qlliminet e teksteve.
praktike ose udhzimi. - Veonin formacionin kryesor t bisedave
t thjeshta ose tregimeve dhe diskuton
rreth tij.

T folurit
Nxnsi:

32
- Flet rrjedhshm, kuptueshm dhe me -
intonacionin e duhur, kur tregon nj
ngjarje, nj prvoj t tijn ose kur
prshkruan dika etj.
- Diskuton n grupe t vogla pr tema q i
interesojn, bn pyetje dhe jep prgjigje
t thjeshta.
- Prgatit materiale pr organizimine
shfaqjeve dhe ekspozitave n klas.
- Merr pjes n loj me role.
T lexuarit
- Prdorstrategjit e duhura prt
lexuartekstetthjeshta,mson
fjaltreja,dallonfjaln,fjalin dhe
paragrafin.
- Lexonmez nj tekst t shkurtr dhe
tregon funksionin e pjesve plotsuese
t tekstit (p.sh.,foto,vizatim, pamje etj.).
- Tregon brendin duke respektuar
strukturn e tekstit ose parafrazon
tekstin.
- Jepprshtypjet e veta nlidhjeme
njteksttshkurtrletrar (poezi, prralla
nga folklori, prralla nga autor t
ndryshm, tregime, fabula) dhe joletrar
(ditar, fjalor t thjesht, udhzime).
33
Merr pjes n diskutime pr tema t
prshtatshme pr moshn e tij.
- Prgatit materiale pr organizimin e
shfaqjeve n klas dhe paraqitjeve para
ekranit.
- Shfaq prirjete vetan lojrat e thjeshta
skenike.
Nxnsi:
- Prdorstrategjit e t lexuarit prt kuptuar
tekste letrare (poezi, kng popullore,
poema, fabula, tregime, novela, legjenda,
prralla, mite, romane pr fmij, drama)
apo joletrare (udhzime t shkurtra,
sqarime, argumente, artikuj n gazeta dhe
revista pr fmij).
- Identifikon pjest themelore t ngjarjeve
apo t tregimeve t lexuara me z t lart,
duke prdorur fjal t rndsishme ose
objekte vizuale (fotografi,vizatime, pamje
etj.)
- Dallon temn dhe idet kryesore n tekste
letrare si: poezi, kng popullore, poema,
fabula, tregime, novela, legjenda, prralla,
mite, romane pr fmij, drama.
- Interpreton dhe analizon elemente t
thjeshta n nj tekst si: subjekti,
 personazhi kryesor, personazhe dytsore,
mjedisi ose hapsira, ku zhvillohen
ngjarjet.

- Dallon gjuhn e figurshme nga gjuha jo e

figurshme.

- Gjen n nj tekst: rimn, onomatopen,

personifikimin, krahasimin, hiperboln,
epitetin.

- Dallon dhe analizon temn, idet,

strukturn dhe elementet grafike t tekstit
joletrar (letr formale, udhzim, njoftim
etj.).

T shkruarit
Nxnsi:
- Shkruan pr t komunikuar idet e vetat - Shkruan tekste duke u prqendruar n
e t tjert nprmjet fjalve, fjalive etj. temn q do t trajtojduke lidhur
- Shkruan tekste t thjeshta (urim, letr, logjikisht fjalit n paragraf dhe paragraft
kartolin, prshkrim personazhi etj.) mes tyre.
sipas modeleve t dhna. - Shkruan pr qllime dhe audienca t
caktuara tekste mediatike si: poster i
thjesht, reklam, nj menu etj.
- Identifikon (me ndihmn e msuesit) n
punt e tij elementet q kan nevoj pr
prmirsime si p.sh. prdorimin e gjuhs
dhe i redakton ato.

Prdorimi i drejt i gjuhs

Nxnsi:

34
- Dallon dhe formon fjali t thjeshta
dftore, pyetse, pohore dhe mohore,
duke respektuar shenjat e piksimit.
- Dallon emra njerzish, sendesh dhe
kafshsh n numrin njjs dhe shums.
- Zgjedhon folje t rregullta n kohn e
tashme, t shkuar dhe t ardhme, sipas
modeleve t dhna.
- Dallon mbiemrin si fjal, q tregon cilsi
t emrit.
- Gjen dhe formon fjali me premra
vetor dhe me numror.
- Dallon dhe prdor drejt lloje t ndryshme
fjalish (dftore, pyetse, nxitse dhe
dshirore).
- Dallon dhe prdor drejt gjymtyrt kryesore
dhe gjymtyrt e dyta t fjalis (kundrinor,
rrethanor, prcaktor).
- Dallon kategorit kryesore gramatikore t
emrit, foljes, mbiemrit, premrit, si dhe
gjen lidhzat dhe parafjalt.
- Dallon fjalt e parme dhe jo t parme si
dhe pjest prbrse t fjalve.
- Dallon dhe prdor sinonimet, antonimet,
homonimet, fjalt e urta dhe shprehjet
frazeologjike.

Njohurit dhe konceptet themelore

- Elemente joverbale n komunikim.

- Tingull, rrokje, fjal, grupe fjalsh, fjali, paragraf, teks.
- Shqiptim, intonacion, theks, ritm, rrjedhshmri.
- Elemente t strukturs dhe forms teksteve letrare dhe joletrare.
- Poezi, prralla, tregime, fabula, gjegjza, novel, kng popullore, legjenda, mite roman.
- Brendi, personazh, mjedis, tem, qllim.
- Varg, strof, rim.
- Onomatope, personifikim, krahasim, hiperbol, epitet.
- Ditar, urim, kartolin, letr, plan i thjesht, udhzim, porosi, enciklopedi pr fmij, atlas,
njoftim.
- Titull, kapitull, ilustrim, hart, tabel.
- Llojet e fjalive sipas intonacionit.
- Gjymtyrt kryesore dhe gjymtyrt e dyta.
- Kategorit gramatikore t emrit, mbiemrit, foljes, premrit dhe numrorit.
- Parafjal, lidhz.

35
- Shenjat e piksimit.
- Sinonime, antonime, homonime, fjal t urta, shprehje frazeologjike.
Aftsit dhe shkathtsit
- Mendimi krijues
- Mendimi kritik
- Interpretimi
- Krahasimi
- Vlersimi
- Prezantimi
- Zgjidhja eproblemeve
- Prpunimi iinformacionit
- Prdorimi iteknologjis s informacionit dhe komunikimit
Qndrimet dhe vlerat
- Vmendje gjat dgjuarit, t lexuarit dhe t shkruarit.
- Respektim dhe pranim i mendimit t tjetrit.
- Empati.
- Motivimprt lexuar pr knaqsi dhe informacion.
- Respektim i etiks gjat komunikimit personal dhe n grup.
- Ndrmarrje e nismave dhe bashkpunim n grup.
- Vlersim i kontributit t t tjerve gjat kryerjes s nj detyre.
- Vetbesim dhe vetvlersim.
- Vullnet gjat kryerjes s detyrave.
- Toleranc dhe respekt pr kulturn dhe gjuhn e tjetrit.

Lnda: Gjuh e huaj

Rezultatet e t nxnit pr shkalln e dyt

Gjuh e huaj

Shkalla e dyt
Klasa III, IV, V

T dgjuarit
Nxnsi:

36
- Tregon se kupton pikat kryesore t nj pjese t shkurtr me nj gjuh shum t thjesht.

- Shpreh kuptimin e dialogve dhe mesazheve t reja, t prcjella me gjuh t thjesht.

- Reagon ndaj pikave kryesore dhe hollsirave t rndsishme.

Ai mund t ket nevoj pr ndonj prsritje

T folurit
Nxnsi:

- Merr pjes n biseda t shkurtra.

Krkon dhe prcjell informacion, duke pyetur dhe duke iu prgjigjur pyetjeve pr
prjetime aktuale dhe plane t ardhme.

T lexuarit

Nxnsi:

- Tregon se kupton pikat kryesore n tekste t shkurtr e me fjali t thjeshta.

Shpreh kuptimin e teksteve t shkurtra, me nj nj fjalor t njohur.

T shkruarit
Nxnsi:
Lidh fjali me paragraf pr t prcjell t dhna e mendime, q kan t bjn me ngjarje t
kaluara, t tanishme dhe t ardhme
Prdorimi i drejt i gjuhs
Nxnsi:

37
- Dallon dhe formon fjali t thjeshta dftore, pyetse, pohore dhe mohore, duke respektuar
shenjat e piksimit.
- Dallon emra njerzish, sendesh dhe kafshsh n numrin njjs dhe shums.
- Zgjedhon folje t rregullta n kohn e tashme, t shkuar dhe t ardhme, sipas modeleve t
dhna.
- Dallon mbiemrin si fjal, q tregon cilsi t emrit.
- Dallon kategorit kryesore gramatikore t emrit, foljes, mbiemrit, premrit, si dhe gjen
lidhzat dhe parafjalt.

Njohuritdhe konceptet themelore

- Komunikim verbal dhe joverbal.

- Tingull, fjal, grupe fjalsh, fjali.
- Shqiptim, intonacion, theks, ritm.
- Poezi, prralla, tregime, fabula, gjegjza.
- Urim, kartolin, njoftim.
- Llojet e fjalive sipas intonacionit.
- Gjymtyrt kryesore dhe gjymtyrt e dyta.
- Kategorit gramatikore t emrit, mbiemrit, foljes, premrit dhe numrorit.
- Parafjal, lidhz.
- Shenjat e piksimit.

Aftsit dhe shkathtsit

- Mendimikrijues
- Zgjidhja eproblemeve
- Prpunimi iinformacionit
- Mendimi kritik
- Interpretimi
- Krahasimi
- Vlersimi
- Prezantimi
- Prdorimi iteknologjis s informacionit dhe komunikimit.
Qndrimet dhe vlerat

38
- Vmendje gjat t dgjuarit, t lexuarit dhe t shkruarit.
- Respektim dhe pranim i mendimit t tjetrit.
- Empati.
- Motivimprt lexuar pr knaqsi dhe informacion.
- Respektim i etiks gjat komunikimit personal dhe n grup.
- Ndrmarrje e nismave dhe bashkpunim n grup.
- Vlersim i kontributit t t tjerve gjat kryerjes s nj detyre.
- Vetbesim dhe vetvlersim.
- Vullnet gjat kryerjes s detyrave.
- Toleranc dhe respekt pr kulturn dhe gjuhn e tjetrit.

3.1.5 Ndarja e kohs msimore

Fusha Gjuht dhe komunikimi zhvillohet:

n shkalln e par (klasaprgatitore, si dhe klasa 1, 2) prbhet nga lnda e gjuhs
shqipe;
n shkalln e dyt (klasa 3, 4, 5)prbhet nga dy lnd: gjuha shqipe dhe gjuha e huaj e
par.
Planifikimi i kohs bhet nprputhje me rezultatet e t nxnit t prcaktuara prshkall.

Fusha e t nxnit
Shkalla 1 Shkalla 2
Klasa prgatitore Klasa I II Klasa III V
26.3% 36.9% 34.1%
Gjuht dhe komunikimi (%)

Gjuha shqipe 5 16 16
(or msimore/jav)
Gjuha e huaj e par 9
(or msimore/jav)

3.1.6 Udhzime metodologjike

Metodat e msimdhnies jan mjaft t rndsishme pr t realizuar nj msimdhnie efektive.

Prdorimi i tyre do t shrbej pr zhvillimin gjuhsor dhe letrar t nxnsve. Msuesit duhet
t prditsojn do dit njohurit rreth metodave, teknikave dhe strategjive t msimdhnies

39
me qllim q t zhvillojn tek nxnsit dshirn pr dijen, virtytet njerzore, ambicien pr t
qen t suksesshm dhe aktiv n jetn e prditshme. Metoda, strategji dhe teknika t tilla,
si: diskutim pr njohurit paraprake, kubimi, diagram piramidale, lexim i drejtuar,
imagjinata e drejtuar, parashikim me terma paraprake, harta e konceptit, rrjeti i diskutimit,
pyetje autorit, ditaret e t nxnit, pyetja sjell pyetjen etj. shrbejn si nxitje pr nxnsit n
procesin e t nxnit dhe si garanci pr rezultate t mira n procesin e t nxnit. Fusha
Gjuhtdhe komunikimin niveline parka pr synim matjen e kompetencave t fushs t
paraqitura nprmjet rezultateve t t nxnit.
Msimdhnia duhet t karakterizohet nga kriteret e mposhtme:

a) Msimdhnie me n qendr nxnsin

Nxnsit do t jen n qendr t procesit t msimdhnies. Ky proces do t ndrtohet n

varsi t nevojave, aftsive dhe interesave t nxnsve. Nxnsit e nj klase jan t
ndryshm, pr sa i prket mnyrs se si ata nxn: individualisht, n grup, nn udhheqjen e
msuesit, t pavarur, me an t mjeteve konkrete etj. Prpos ksaj, lndt e fushs Gjuhtdhe
komunikimi krkojn q nxnsit t nxn konceptet, t zotrojn shprehit dhe t zbatojn
njohurit gjuhsore. T dy kto kushte diktojn nevojn pr strategji t ndryshme t
msimdhnies, t cilat prshtaten me objektin e t nxnit dhe nevojat e nxnsve.

b) T msuarit bashkveprues
Msuesit do t sigurojn nj mjedis t pasur dhe nxits pr komunikim dhe ndrveprim mes
nxnsve. Ata do t prdorin metoda, strategji dhe teknika q nxitin t msuarit
bashkveprues. Nxnsit gjat orve t gjuhs shqipe dhe gjuhs s huaj shpesh do t nxiten
t punojn s bashku. Detyrat e prbashkta do tu sigurojn nxnsve m shum koh pr t
folur dhe pr t ndar prvojat e tyre me njri-tjetrin. Njherazi, edhe shkalla e zotrimit t
gjuhs rritet. Puna n grupe do t nxis tolerancn ndaj mendimit t tjetrit, si dhe do t
ndikoj n prdorimin e formave demokratike pr t ndar prgjegjsit dhe punn.

3.1.7 Udhzime pr vlersimin

Roli kryesor i vlersimit sht t prmirsoj t nxnit. Informacioni i siguruar nga vlersimi
i ndihmon msuesit ,t kuptojn ant e dobta dhe ant e forta t nxnsve n procesin e t
nxnit dhe u jep mundsi t prmirsojn msimdhnien. Vlersimi i nxnsve pr fushn
Gjuht dhe komunikimi ka pr synim matjen e kompetencave t fushs t paraqitura
nprmjet rezultateve t t nxnit.

40
Llojet e vlersimit

Vlersimi diagnostikues zakonisht kryhet n fillim t vitit shkollor ose para zhvillimit t nj
grupi orsh, pr t identifikuar njohurit paraprake, interesat ose aftsit, q kan nxnsit
rreth asaj, pr t ciln po kryhet vlersimi. Ky informacion prdoret pr t orientuar praktikat
e msimdhnies t msuesit dhe t nxnit e nxnsve n mnyr q t prcaktohen teknikat
korrigjuese. Vlersimi diagnostikues mund t jet i shkurtr, i shpejt, joformal dhe mund t
bhet me goj dhe me shkrim.

Vlersimi i vazhdueshm sht nj proces, q ndodh gjat gjith kohs n klas dhe
informon nxnsit dhe msuesit mbi progresin e nxnsve. T dhnat dhe informacioni i
mbledhur nga vlersimi formues prdoren pr t prmirsuar proceset e msimdhnies dhe t
nxnit. Fokusi i vlersimit formues nuk duhet t jet vetm vlersimi me not i nxnsit.

Vlersimi prmbledhs kryhet m shpesh n fund t nj grupi orsh, pr t prcaktuar far

sht msuar mbas nj periudhe kohe dhe shoqrohet me not. Vlersimet prmbledhse
prdoren jo vetm pr t informuar nxnsit e prindrit pr progresin e nxnsve, por edhe
pr t prmirsuar praktikat e msimdhnies dhe t nxnit.

Gjat zbatimit t programit nxnsve duhet tu jepet mundsia t punojn edhe n grup, pr
kryerjen e detyrave t cilat mund t zgjidhen me kt metod pune. N kto raste msuesi
parashtron peshn e vlersimit me not t grupit, n trsi dhe t secilit nxns, n veanti.

Komponentt e vlersimit jan vlersim me goj dhe vlersim me shkrim. Vlersimi me

shkrim shrben pr aftsimin e komunikimit me shkrim. Msuesi e vlerson nxnsin me
not pr prezantimet me goj, n testimet periodike me shkrim dhe n punt me shkrim, t
zhvilluara individualisht ose n grup.

Nj form e vlersimit me shkrim nga nxnsit jan edhe testimet.

Vlersimi i punve me shkrim sht nj mjet shum i rndsishm i njohjes s aftsive

gjuhsore t nxnsve. Njohja e ktij niveli, tashm, nuk mund t bhet vetm me rrugt
praktike e tradicionalisht t njohura, si: qortimet nga msuesi. Praktikat e reja sot orientojn
vendosjen e kritereve dhe t standardeve t prshtatshme dhe t arritshme nga nxnsit.
Kshtu, duhen krkuar forma t larmishme vlersimi, t cilat t pasqyrojn nivelin real t
arritjeve t nxnsve pr marrjen e masave pr prmirsimin e tij. Msuesi duhet ta ndjek
gjith procesin e t shkruarit q nga planifikimi dhe deri tek rishikimi dhe redaktimi.

41
Shnimet e msuesit jan shum t rndsishme pr vlersimin e punve me shkrim t
nxnsve; ato duhet t jen t tilla q ti motivojn ata. Vlersimi q nxnsit mund ti bjn
njri-tjetrit, sht nj tjetr form e rndsishme, q ndihmon mbarvajtjen e puns n kt
drejtim.

Portofoli i nxnsit, si nj mundsi vlersimi e vetvlersimi, sht nj koleksion i punimeve

t tij prgjat vitit shkollor. Ai mund t prmbaj pun me shkrim, detyra tematike, projekte
lndore e ndrlndore etj. Przgjedhjet pr portofolin bhen nga nxnsi, msuesi
rekomandon. Pjes e vlersimit sht edhe informimi i nxnsve dhe prindrve pr rezultatet
e vlersimit.

3.1.8 Materiale dhe burime msimore

Pr arritjen e kompetencave n fushn Gjuht dhe komunikimi sht e rndsishme

prdorimi i mjeteve dhe materialeve t shumta msimore. Tekstet msimore nuk duhet t
jen burimi i vetm pr marrjen informacionit. N procesin e t nxnit duhet prdorur
materiale nga interneti, libra nga biblioteka e shkolls, flet pune, udhzues t ndryshm etj.

42
3.2 Fusha e t nxnit: Matematika
3.2.1 Hyrje

Matematika prfaqsohet si fush t nxni dhe lnd msimore. Formimi matematik i

nxnsve duhet tu prgjigjet krkesave t shoqris s sotme, e cila ka nevoj pr individ t
aft n prdorimin dhe interpretimin e matematiks. Matematika mundson zhvillimin e
personalitetit t nxnsve, zhvillimin e aftsive t tyre pr t menduar n mnyr kritike
dhe pr t punuar n mnyr t pavarur e sistematike. Ajo nxit krshrin dhe
inkurajimin pr zbulime, p r marrjen e njohurive t reja me qllim zbatimin e tyre dhe
zgjidhjen e situatave problemore n jetn e prditshme. Nj nga aspektet m t
rndsishme sht integrimi i matematiks me t gjitha fushat dhe shtjet
ndrkurrikulare me qllim q t zotrohen kompetencat kye.

Matematika msohet n t gjitha shkallt e kurrikuls. N shkalln e par dhe t dyt

trajtohet lidhja konceptuale pr numrat, figurat gjeometrike, pozicionin n hapsir,
matjet dhe shkathtsit pr llogaritje dhe zgjidhje t problemeve. N shkalln e tret
dhe t katrt kjo lidhje integrohet me njohurit nga algjebra, gjeometria dhe
statistika, kurse n shkalln e pest dhe t gjasht sigurohet nj zgjerim dhe thellim i
njohurive edhe nga trigonometria, analiza matematike dhe probabiliteti. N kto
shkall matematika sht n funksion t prgatitjes s nxnsve pr studime t
mtejshme.Nprmjet msimit t matematiks, nxnsit do t marrin njohuri mbi
numrat, hapsirn, masat dhe mnyrn e prdorimit t t dhnave (statistiks). Ata do
t jen n gjendje t kuptojn rolin e t menduarit matematik pr zhvillimin e
shkencs e t teknologjis moderne, si dhe rndsin e zbatimit t matematiks n
situatat e zgjidhjes s problemeve nga jeta reale. N kt fush, nxnsit vlersojn
matematikn n trsi si form e prshkrimit, si metod e njohjes s realitetit dhe si pjes e
kulturs njerzore e progresit shoqror.

3.2.2 Qllimi i fushs

Fusha/lnda e matematiks ka si qllim t pajis nxnsit me modelet e t menduarit

matematik, me idet baz dhe strukturat matematikore, si dhe tu zhvilloj atyre aftsit
llogaritse dhe t zgjidhjes s problemit n jetn e prditshme. Nprmjet
fushs/lndssmatematiks, zhvillohet elasticiteti intelektual, aftsia pr t gjykuar nga

43
kndvshtrime t ndryshme, prqendrimi, aftsia krijuese, fantazia dhe marrja e vendimeve,
t cilat jan me rndsi pr nj organizim aktiv dhe t prgjegjshm t shoqris.
Karakteristik e mnyrs matematikore t t punuarit dhe t t menduarit sht prdorimi i
sakt i gjuhs, zhvillimi i koncepteve t qarta, t menduarit logjik, argumentimi, si dhe
kuptimi i varsive reciproke ndrmjet dukurive e proceseve.
Msimi i matematiks n shkoll synon q nxnsi:

t fitoj prvoja n paraqitjen e koncepteve me mnyra t ndryshme;

t msoj t argumentoj, me shkrim dhe me goj, prgjigjet e tij duke u bazuar n
ilustrime dhe mjete konkrete;
t msoj t zbuloj ngjashmrit, ndryshimet, rregullsit dhe marrdhniet shkak-
pasoj ndrmjet dukurive;
t praktikohet n vzhgime t situatave problemore, q kan lidhje me mjedisin e tyre
t prditshm;
t kuptoj konceptet matematike nprmjet hetimeve dhe ti prdor ato;
t dalloj situatat problemore dhet zgjidh problema matematike;
t argumentoj veprimet dhe prfundimet e tyre dhe tua paraqesi t tjerve;
t prdor rregulla dhe t ndjek udhzime;
t edukohet t punoj n grup;
t paraqes situatat matematikore n mnyra t ndryshme;
t prdor teknologjin pr t lehtsuar zbatime te matematiks.
t ndihet i suksesshm n matematik.

3.2.3 Tematikat e fushs dhe prshkrimi i tyre

Fusha/lnda e matematiks zhvillohet nga klasa e par deri n klasn e nnt t arsimit baz
dhe msimdhnia e nxnia e saj mbshtetet n disa tematika kryesore. Secila tematik ka t
bj menjohurit, shprehit matematike dhe qndrimet, t cilat prdoren pr prmbushjen e
kompetencave kryesore t fushs dhe kompetencave ky. Fusha/lnda e matematiks
fokusohet n kto tematika kryesore:
Numrat: Nxnsi prdor kuptimin e numrave, marrdhniet ndrmjet tyre dhe
algoritmin e veprimeve me numra pr t paraqitur sasi n botn reale.
Matjet: Nxnsi zbaton proceset e matjes, przgjedh teknika dhe formula t
prshtatshme pr t kryer matje direkte dhe indirekte n situata reale.
Gjeometria: Nxnsi prdor arsyetimin dhe vrtetimim pr t zbuluar dhe provuar

44
 marrdhniet gjeometrike.
Algjebra dhe funksioni: Nxnsi zbulon ligjsi, prdor kuptimin pr funksionin dhe
simbolet algjebrike, pr t modeluar marrdhnie dhe situata matematikore.

Statistika dhe probabiliteti: Nxnsi lexon, kupton dhe interpreton t dhnat

statistikore,pr t marr vendime n jetn e prditshme.

3.2.4 Prshkrimi i kompetencave q zhvillon fusha

Fusha/lnda e matematiks nprmjet prmbajtjes dhe shprehive t prcaktuara ka si qllim,

q gjat zbatimit, t zhvilloj bazat e t menduarit matematik, t ushtroj prqendrimin dhe
komunikimin, nprmjet prvojave empirike, t hedh themelet e formulimit t koncepteve e
strukturave matematike. Nprmjet shprehive t prcaktuara, ajo hedh themelete
modelimeve matematike, thellon kuptimine koncepteve baz duke zgjeruar gamn e tyre e
duke vendosur bazat pr asimilimin e mvonshm t koncepteve e strukturavematematike,
q lidhen me zgjidhjen e problemevenjetn eprditshme.
Sipas Kornizs Kurrikulare t Shqipris, t msuarit sht i bazuar n kompetenca.
Kompetencat prcaktohen si njohuri, shkathtsi dhe qndrime q nj nxns duhet ti fitoj
gjat nj procesi t msimdhnies dhe nxnies. Kompetenca demostrohet nga nxnsi
(njohuri), bazohet n prformancn e tij (aftsi), si dhe bazohet n perspektivn e sjelljes
(qndrim). Organizimi i msimit t matematiks me baz kompetenca prqndrohetn at q
duhet t bjnxnsidhe q duhet t jet i gatshm t bj. Bazuar n kt kurrikul, fusha/
lnda e matematiks synon t prmbush 6 kompetenca kryesore t fushs/lnds, t cilat
lidhen me kompetencat ky q nj nxns duhet t zotroj gjat jets s tij.

Kompetencat e fushs s matematiks Prshkrimi i tyre

Zgjidhja problemore n matematik Nxnsi prshkruan dhe zgjidh situata

problemore, q krijohen brenda matematiks,
t marra nga fushat e tjera shkollore si dhe
nga prvojat e prbashkta t jets s
prditshme.

Arsyetimi dhe vrtetimi matematik Nxnsi prdor arsyetimin, argumentimin

dhe vrtetimin si aspekte themelore t

45
 matematiks.

T menduarit dhe komunikimi matematik Nxnsi prdor komunikimin nprmjet t

lexuarit, t shkruarit, diskutimit, t dgjuarit,
t pyeturit pr t organizuar dhe qartsuar t
menduarin matematik.

Lidhja konceptuale Nxnsi kupton ndrtimin e koncepteve

matematike pr t formuar nj t tr dhe
prdor varsit ndrmjet ktyre koncepteve.

Modelimi matematik Nxnsi prshkruan dhe krijon modele duke

prdorur veprimet themelore matematikore
n situata t jets s prditshme.

Prdorimi i teknologjis n matematik Nxnsi prdor teknologjin si mjet pr t

zgjidhur apo verifikuar zgjidhjet si dhe pr t
mbledhur, komunikuar e zbuluar
informacione.

3.2.5 Rezultatet e t nxnit

Rezultatete t nxnit n matematik bazohen n kto gjasht kompetenca matematikore. M

posht paraqiten rezultatet e t nxnit pr seciln kompetenc matematikore, pr shkalln e
par dhe t dyt.

KSNA 1
Shkalla e par Shkalla e dyt
Klasa prgatitore, I, II Klasa III, IV, V
Rezultatet e t nxnit n fund t klass s Rezultatet e t nxnit n fund t klass s
dyt: pest:
1. Zgjidhja problemore n matematik
Nxnsi:

46
- Kryen veprimet themelore matematikore
me numra dyshifror.
- Identifikon krkesat e problemeve t
thjeshta.
- Zbaton strategji t zgjidhjes
problemave.
- Prdor mjete dhe metoda themelore pr
arritje t rezultateve gjat matjeve t
objekteve n klas dhe n jetn e
prditshme.
- Bn vrojtime dhe hetime, q ndihmojn
n t kuptuarit e njohurive dhe zotrimin
e shprehive matematike.
2. Arsyetimi dhe vrtetimi matematik
- Demonstron t kuptuarit e konceptit t -
numrimit prmes numrave, ngjyrave,
figurave, madhsive, vizatimeve dhe
objekteve.
- Zbaton shprehi t arsyetimit pr t br
hamendsime.
- Dallon dhe klasifikon ligjsi, pr t
gjykuar pr hamendsime nprmjet
diskutimeve me t tjert.
3. T menduarit dhe komunikimi matematik
47
- Kryen veprimet themelore matematikore
me numrat deri n gjashtshifror dhe
kupton numrat e plot negativ dhe
thyesat.
s - Prshkruan krkesat e problemeve t
thjeshta.
- Zhvillon, przgjedh dhe zbaton
strategjit e zgjidhjess problemave;
- Bn vrojtime, hetime, q ndihmojn n t
kuptuarit e njohurive dhe zotrimin e
shprehive matematike.
- Prdor mjete dhe metoda t thjeshta pr
matjen e figurave 2D (D=dimesinale) dhe
objekteve 3D.
Nxnsi:
Nxjerr rregulla, arsyeton koncepte dhe
modele t thjeshta matematikore, duke
hapur rrugn pr koncepte t reja.
- Zhvillon dhe zbaton shprehi t arsyetimit
si klasifikimi, dallimi i marrdhnieve,
prdorimi empirik i kundrshembullit.
- Hamendson dhe gjykon hamendsime.
- Argumenton dhe mbron argumentin.
Nxnsi:
- Prdor gjuhn natyrore dhe simbolet e -
thjeshta matematikore pr marrjen dhe
interpretimin e infiguracioneve,
prshkrimin e fakteve t thjeshta dhe
veprimeve matematikore.
- Ndrton struktura themelore
prshtatshme pr matematikn duke
grumbulluar infiguracione nga shkolla
dhe mjedisi jasht shkollor.
- Komunikon t menduarin matematik
nprmjet t folurit, t shkruarit, t
dgjuarit duke prdorur gjuhn
prditshme.
- Prdor fjalorin fillestar t matematiks -
pr tu shprehur matematikisht nprmjet
paraqitjeve t ndryshme.
- Krijon paraqitje t koncepteve t thjeshta
matematike me mjete konkrete, lvizje
fizike, vizatime, numra, simbole dhe i
zbaton n zgjidhje problemash.
4. Lidhja konceptuale
Demonstron t menduar t pavarur dhe
shprehi pune.
pr - Prforcon strukturat mendore t ndrtuara
m par,t prshtatshme pr matematikn
duke parashtruar, pranuar dhe prgjigjur
t pyetjeve.
- Prdor gjuhn natyrore dhe simbolet
matematikore pr t organizuar faktet,
konceptet, idet dhe veprimet themelore
n matematik.
- Prdor algoritmin e veprimeve me numra
e
pr t br njehsime me mend.
Komunikon t menduarin e tij matematik
(nprmjet t lexuarit, t shkruarit,
diskutimit, t dgjuarit, t pyeturit) duke
prdorur:
gjuhn e prditshme,
fjalorin fillestar matematik,
paraqitje t ndryshme;
- Komunikon t menduarin e tij matematik,
duke prdorur simbole matematike.
- Krijon paraqitje t koncepteve
matematike me mjete konkrete, vizatime
numra, simbole, tabela, diagrame.
- Lidh konceptet mes tyre dhe i zbaton n
zgjidhje problemash.
Nxnsi:
48
- Bn lidhje t thjeshta mes numrimit dhe - Bn lidhje ndrmjet njohurive t
koncepteve themelore t gjeometris dhe mparshme dhe njohurive t reja pr
t matjeve. ndrtimin e koncepteve n lidhje me
- Bn lidhje ndrmjet njohurive dhe numrat deri n gjashtshifror, t figurave
shprehive matematikore me situata nga 2D dhe objekteve 3D.
jeta e prditshme. - Bn lidhje t njohurive dhe shprehive
matematike me situata ose dukuri t
marra nga jeta e prditshme, lndt e
tjera, sportet etj.

- Bn lidhje ndrmjet koncepteve e

procedurave matematikore.

5. Modelimi matematik
Nxnsi:
- Identifikon vetit e figurave dhe - Prshkruan dhe krijon modele duke
objekteve t ndryshme. prdor veprimet themelore matematikore
- Klasifikon figurat dhe objektet sipas n situata t prditshme (p.sh. t
ktyre vetive. ekonomis familjare, statistika
elementare pr jetn, etj), q lidhen me
- Krijon modele t thjeshta t figurave dhe
numrat deri n gjashtshifror, figurat 2D
objekteve nga klasa dhe nga jeta e
dhe objektet 3D.
prditshme duke prdorur numrat dy
- Identifikon rregullat themelore pr
shifror.
njehsimet me numra.
- Paraqet numrat, figurat dhe konceptet e
- Kupton prdorimin e ndryshoreve pr
thjeshta matematikore duke i ndrlidhur
zgjidhjen e problemeve nga matematika
ato me situata konkrete.
dhe jeta e prditshme.

6. Prdorimi i teknologjis n matematik

Nxnsi:
- Prdor mjete t thjeshta pr kalkulime - Prdor makina llogaritse pr verifikimin
dhe matje n mnyr q t zgjidh saktsin e zgjidhjeve matematikore.
probleme t ndryshme matematikore. - Prdor makinn llogaritse pr gjetjen e

49
 rezultateve me numra t mdhenj.

Njohurit dhe konceptet themelore

- Numrat natyror, thyesat, numrat dhjetor, numrat e plot.
- Veprime me numrat natyror, thyesat, numrat dhjetor.
- Njehsimi i gjatsis, perimetrit, syprins, vllimit, kohs, mass; monedhat.
- Figurat, gjeometria n plan.
- Objektet, Gjeometria n hapsir.
- Shndrrimet gjeometrike dhe sistemi koordinativ.
- Algjebra dhe funksioni.
- Shprehjet shkronjore.
- Ekuacionet, inekuacionet dhe zgjidhja e tyre.
- Statistika, grumbullimi, organizimi, interpretimi dhe prpunimi i t dhnave.
Aftsit dhe shkathtsit
- Identifikimi
- Prshkrimi
- Formulimi
- Arsyetimi
- Zbatimi
- Njehsime
- Matje
- Vrojtimi
- Skicime
- Krijim modelesh
- Interpretimi
- Ndrtimi
- Krahasimi
- Vlersimi
- Prezantimi
- Prdorimi i burimeve dhe mjeteve
Qndrimet dhe vlerat

50
- Kurioziteti.
- Motivimi pr studimin e matematiks.
- Organizimi i t menduarit.
- Shpirti i objektivitetit dhe paansis.
- Imagjinata dhe kreativeti pr zgjidhjen e problemeve.
- Insistimi n fokusimin e problemeve.
- Vetvlersimi dhe mendimi kritik.
- Pavarsia n mendime dhe veprime.
- Qndrimi ndaj pyetjeve.
- Dyshimi dhe siguria.
- Kritikat konstruktive.
- Iniciativa dhe interesi n qasjet e ndryshme.
- Besimi n forcat vetjake.
- Besimi n prdorimin e tekonologjis.
- Respekti pr punn e kryer mir dhe pranimin e opinioneve tjera (madje edhe t
kundrta).
- Vullneti dhe toleranca.
- Respekti pr saktsin, prpjekjet personale dhe ato n grup.
- Besimi te vlerat,q matematika u ofron individve dhe shoqris.

3.2.6 Ndarja e kohs msimore

Plani msimorspecifikon prqindjen e peshs s fushs/lnds s matematiks si dhe

numrine orve,q ka matematika pr seciln shkall.

Fusha e t nxnit
Shkalla 1 Shkalla 2
Klasa prgatitore Klasa I II Klasa III V
21.1% 19.8 % 16.3 %
Matematik (%)

Matematik 4 8 12
(or msimore/jav)

51
3.2.7 Udhzime metodologjike

Prdorimi i metodologjive efikase n msimdhnie ne matematik ssht kusht parsor n

rritjen e cilsis s arritjeve nga ana e nxnsve,duke idhn secilit mundsin t shfaq dhe
t zhvilloj potencialin, q zotron brenda vetes. Msimdhnia e matematiks, e cilau
dhhiqet nga parimi q do nxns sht i aft t nxr matematik, synon
gjithprfshirjen, barazinn t gjitha aspektet dhe motivimin. Nxnsit e nj klase jan t
ndryshm, prsa i prket mnyrs sesi ata nxn: individualisht, n grup, nn udhheqjen e
msuesit, t pavarur, me an t mjeteve konkrete etj. Prpos ksaj, lnda e matematiks
krkon q nxnsit t zotrojn kompetencat, t nxn konceptet, t zotrojn shprehit. T
dy kto kushte diktojn nevojn pr strategjit ndryshme t msimdhnies, tcilat prshtaten
me objektin e t nxnit dhe nevojat e nxnsve.
Planifikimi dhe przgjedhja e strategjive dhe metodave t msimdhnies n msimin e
matematiks mban parasysh:
kompetencat kryesore t t nxnit t matematiks;
lidhjen konceptuale, ruajtjen e koherencs vertikale t njohurive e aftsive n kuptimin
q dhnia e do njohurie dhe edukimi i do aftsie mbshteten n ato t mparshmet;
formimin dhe forcimin eaftsive bazmatematikore;
t nxnitbazuar nhetimin dhezbulimin;
rndsin e zbatimeve praktike, brenda dhe jasht klass, t cilat lidhin konceptet
matematike mesituata t jets reale;
rndsin e prdorimit t mjeteve konkrete didaktike dhe teknologjis
rolin e zgjidhjes s problemave dhe shumllojshmris s strategjive t zgjidhjeve;
veorit e puns individuale dhe t puns ngrup;
dobin e prdorimit t burimeve t shumllojshme t informacionit (prfshir TIK-un);
nevojn eindividit prtnxngjatgjith jets;
rndsin e qndrimit pozitiv ndaj lnds s matematiks dhe vlersimit t
prdorimit t gjithanshm t saj;
nxitjen e bashkveprimit msues-nxns n kuptimin q n procesin msimor
msuesi dhe nxnsi jan komplementar t njri-tjetrit.
Nj msimdhnie e mirmenduar dhe e mirplanifikuar, krijon kushtet e nevojshme pr nj
nxnie t suksesshme dhe lehtson, si punn e msuesit, ashtu edhe at t nxnsit.

52
3.2.8 Udhzime pr vlersimin

Roli parsor i vlersimit sht t prmirsoj t nxnit. Informacioni i siguruar nga

vlersimi, i ndihmon msuesit t kuptojn an te dobta dhe ant e forta t nxnsve n
prmbushjen e rezultateve t t nxnit pr seciln kompetenc, u jep mundsit prmirsojn
msimdhnien dhe t bjn propozime pr prmirsimin e programeve.
Npr zgjedhjen e praktikave t vlersimit, n prcaktimin e kohs s prshtatshme, n
przgjedhjen e materialeve duhen pasur parasysh:
prcaktimii qllimit dhe i strategjissvlersimit;
przgjedhja e veprimtarive, q mundsojn demonstrimin e arritjes s kompetencave
prdorimi i vlersimit pr t verifikuar far din aktualisht nxnsit;
dallimi qart i qllimit t detyrs s zgjedhur pr vlersim;
vlersimi u adresohet njohurive, shprehive eaftsive;
reflekton besimin q t gjith nxnsit mund ti prmirsojn arritjet;
informacioni pr rezultate te vlersimit duhet t motivoj nxnsin, t ndikoj q nxnsi
t pranoj se gabimi sht pjes e t nxnit dhe t ndihmoj progresin e mtejshm;
vlersimi duhet t konsiderohet si pjes e procesit msimdhnie-nxnie dhe jo si
veprimtari m vete;
vlersimi ndihmon nxnsit t marrin prgjegjsi pr veten e tyre,duke prfshir strategji
t vetvlersimit, t vlersimit t shokut me shokun;
vlersimi t jet gjithprfshirs n kuptimin q tu siguroj t gjith nxnsve t
demonstrojn arritjet e tyre dhe t arrijn m t mirn e mundshme.

Vlersimi inxnsve ndahet n tre tipe kryesor:

Diagnostikues q zakonisht kryhet n fillim t shkalls apo vitit shkollor, pr t identifikuar
njohurit paraprake, interesat ose aftsit q kan nxnsit rreth asaj, pr t ciln po kryhet
vlersimi. Ky informacion prdoret pr t orientuar praktikat e msimdhnies t msuesit
dhe t nxnit e nxnsve, n mnyr q t prcaktohen teknikat korrigjuese. Vlersimi
diagnostikues mund t jet i shkurtr,ishpejt, jo formal dhe mund t bhet me goj.

Formues q sht nj proces q ndodh gjat gjith kohs n klas dhe informon nxnsit
dhe msuesit mbi progresin e nxnsve. T dhnat dhe informacioni i mbledhur nga
vlersimi formues prdoren pr t prmirsuar procesin e msimdhnies - nxnies. Fokusi i
vlersimit formues nuk duhet t jet vlersimi me not i nxnsit.

53
Prmbledhs q kryhet pr t prcaktuar far sht msuar pas nj periudhe kohe dhe
shoqrohet me not. Vlersimet prmbledhse prdoren jo vetm pr t informuar nxnsit e
prindrit pr progresin e nxnsve, por edhe pr t prmirsuar praktikat e msimdhnies
dhe t nxnit.

Gjat vlersimit msuesi duhet t mbshtetet n nj sasi t konsiderueshme t dhnash q

prfshihen n kto elemente:

vlersimi i prgjigjeve me goj;

vlersimi i puns ngrup;

vlersimi i aktivitetit gjat debateve n klas;

vlersimi i detyrave t shtpis;

testet pr nj grup temash t caktuara;

testet n prfundim t nj kohe t caktuar;

testet n prfundim t gjysms s par ose n fund t vitit msimor.

Detaje, q kan lidhje me vlersimin n arsimin baz, gjenden ndokumente zyrtare t

posame pr kt qllim.

3.2.9 Materiale dhe burime msimore

Gjat msimit t matematiks, msuesi prdormjete didaktike dhe burime, t cilat nxnsi i
prek, i shikon, i prdor, i dgjon etj. Ai/ajo prdor mjete vizuale, teknologji t nevojshme,
bn vizatime, modelime, jep ndihma t veanta, prshtat shembuj t ndryshm, krijon
ambiente pr aktivitete alternative etj.

Msuesi prdor fjal dhe fjali t qarta, t sakta, kuptimore dhe me nj fjalor t pastr t
gjuhs. Msuesi siguron qasje prmes prdorimit t teksteve dhe materialeve t prshtatshme
me moshn dhe mundsin e nivelit t t msuarit. Ai/Ajo u prezanton/sqaron nxnsve
prmbajtje t caktuara ose shkathtsit q ata duhet t performojn.
Msuesi u krijon mundsi nxnsve t demostrojn apo prezantojn me an t mediave
detyra dhe projekte t ndryshme.

54
3.3 Fusha e t nxnit: Shkencat e natyrs
3.3.1 Hyrje

Shkenca sht veprimtari intelektuale dhe praktike q prfshin studimin sistematik t

strukturs dhe sjelljes s bots fizike dhe natyrore prmes vzhgimeve dhe eksperimenteve.
Kompetencat q kjo fush zhvillon, u shrbejn individve n aspektin personal, social dhe
ekonomik. Njohja e shkencave natyrore kontribuon n prparimin teknologjik dhe siguron
zhvillimin e qndrueshm t jets n planetin ton.Kurrikula brtham e shkencave t natyrs
sht e detyrueshme pr t tre nivelet e arsimit parauniversitar.

N shkalln e par dhe shkalln e dyt, t nxnit n fushn e shkencave t natyrs zhvillohet
n situata t kontekstualizuara sipas qasjes s integruar t lndve: biologji, fizik, kimi,
gjeografi. Gjat ktyre shkallve, nxnsit nxn pr mjedisin natyror dhe at t krijuar nga
njeriu, pr marrdhniet mes mjedisit dhe njeriut, pr marrdhniet midis shkencs dhe
teknologjis, pr metodat e krkimit shkencor,q i aftsojn ata pr studimin e dukurive
natyrore.

Kurrikula brtham n shkalln e par fokusohet n ndrgjegjsimin e nxnsve pr njohjen

e vetes dhe t mjedisit rrethues. Nxnsit prdorin shqisat pr t vrojtuar dhe mbledhur
informacionin, prshkruar, krahasuar, grupuar dhe klasifikuar me qllim vendosjen e nj
rregulli apo renditjeje. Ata vzhgojn dhe eksplorojn ndryshimet, madhsin dhe ritmin e
tyre dhe fillojn t prshkruajn marrdhniet n mjedisin rrethues. Nxnsit nxiten t
zhvillojn ide dhe ti testojn ato n hetime t mtejshme.

N shkalln e dyt , kurrikula brtham fokusohet n aftsimin e nxnsve pr t gjetur

situatat dhe problemet q mund t hetohen n mnyr shkencore dhe ti hetojn ato. Ata
zhvillojn idet rreth shkencs q lidhen me jetn e tyre, bjn pyetje dhe zgjidhin misteret
dhe interesat e veanta pr grupmoshn e caktuar. Ata fillojn t punojn n mnyr m
sistematike, zhvillojn idet e provs s ndershme dhe at t ndryshoreve si dhe metodat e
ndryshme t hetimit shkencor, kuptojn rndsin e matjes dhe shkallve t saj, bjn
dallimet dhe ngjashmrit mes objekteve, gjallesave dhe ngjarjeve sipas modeleve dhe
sistemeve, kuptojn marrdhniet shkak-pasoj.

3.3.2 Qllimi i fushs

55
 Qllimet e fushs s shkencave natyrore jan konceptuar n funksion t t nxnit gjat
gjith jets.

Prmes ksaj fushe nxnsit:

zhvillojn njohurit dhe konceptet baz pr formimin shkencor n shkencat e natyrs;

zbulojn lidhjet e varsis ndrmjet bots s gjall dhe mjedisit;
zhvillojn aftsit shkencore, t menduarit kritik dhe krijues;
zbatojn njohurit dhe aftsit shkencore n mnyr analitike, kritike dhe krijuese n
problem zgjidhjen dhe marrjen e vendimeve;
vlersojn kontributin e shkencs dhe teknologjis pr mirqenien e njeriut dhe
shoqris;
nxitin kureshtjen dhe zhvillojn interesin pr botn q i rrethon;
ndrgjegjsohen pr t bashkvepruar me mjedisin n mnyr t prgjegjshme dhe
konsensuale;
prdorin teknologjin e informacionit dhe t komunikimit, si mjet pr sigurimin dhe
komunikimin e informacionit;
shpjegojn rolin e shkencs n zhvillimin e qndrueshm, si edhe n ruajtjen dhe
mbrojtjen e mjedisit.

3.3.3 Tematikat e fushs dhe prshkrimi i tyre

Temat e prbashkta t fushs jan koncepte themelore rreth t cilave organizohet e gjith
prmbajtja e fushs, prkatsisht dhe e disiplinave, q prfshihen n t. Ato shrbejn si
instrument i fuqishm integrues n funksion t zhvillimit t kompetencave t fushs.

N shkalln e par dhe t dytzhvillohen temat diversiteti, ciklet, sistemet, ndrveprimet,

energjia, prshkallzimi dhe matja.Ndonse secila prej tyre prshkruhet vemas, ato shpesh
kan elemente t ndrthurur gjat hartimit dhe zbatimit t programeve pr zhvillimin e
kompetencave.

Diversiteti

Kjo tem nnvizon rndsin e ruajtjes s shumllojshmris n natyr. Pr t kuptuar m

mir botn n t ciln jeton, njeriu prpiqet t organizoj kt shumllojshmri. Ka disa tipare
t prbashkta q lidhin t gjitha qeniet e gjalla dhe faktor unik n botn jo t gjall, q e
ndihmojn njeriun ti klasifikoj ato. Ruajtja e shumllojshmris siguron mbijetesn dhe

56
vazhdimsin e jets. N fokus t ksaj teme, n kto shkall sht diversiteti i kafshve,
bimve, mikroorganizmave, mjedisit natyror, lndve dhe vetive e karakteristikave t tyre.

Ciklet
N natyr ka ndryshimeq prsriten n mnyr ciklike. Shembuj t tyre jan ciklet jetsore
t qenieve t gjalla, cikli i ujit etj. T kuptuarit e ktyre cikleve e ndihmon njeriun t
parashikoj ngjarjet dhe proceset dhe t vlersoj Tokn si nj sistem t vetqndrueshm.

Kjo tem prqendrohet n ciklet e proceve jetsore te bimt, kafsht, njeriu, te moti,
atmosfera, sistemi Diellor dhe Toka, te przierjet dhe ndryshimet e lndve, te nxehja dhe
ftohja.

Sistemet
Nj sistem prfaqson nj trsi pjessh, t cilat punojn s bashku pr t kryer nj funksion
t caktuar. Ka sisteme n natyr, si dhe sisteme t ndrtuara nga njeriu. Shembuj t
sistemeve n natyr, jan sistemet e trupit t njeriut. Shembuj t sistemeve t ndrtuara nga
njeriu jan sistemet elektrike. Njohja e sistemeve e lejon njeriun t kuptoj si funksionon
secila pjes e sistemit dhe si ndrveprojn me njra-tjetrn pr t kryer nj funksion t
caktuar.
Kjo tem prqendrohet tek studimi i sistemeve te bimt, kafsht dhe njeriu, studimi i sistemit
elektrik, sistemit Diellor dhe Toks, sistemeve t orientimit dhe lvizjes si harta dhe globi,
sistemeve t matjes.

Ndrveprimi

Studimi i ndrveprimit midis dhe brenda sistemeve zhvillon t kuptuarit e mjedisit dhe rolit t
njeriut n t. Ndrveprimet ndodhin brenda nj organizmi, midis organizmave si dhe midis
organizmave dhe mjedisit. Ndrveprimi i njeriut me mjedisin drejton zhvillimin e shkencs
dhe teknologjis. N t njjtn koh shkenca dhe teknologjia ndikojn n mnyrn si njeriu
ndrvepron me mjedisin. T kuptuarit e ktij ndrveprimi e ndihmon nxnsin t kuptoj m
mir pasojat pozitive dhe negative t veprimeve t tij dhe t jet prgjegjs pr to.

Tema fokusohet te ndrveprimi brenda dhe ndrmjet bimve, kafshve, njeriut, dhe mjedisit,
mikroorganizmave, atmosfers, sistemit Diellor dhe Toks, forcave, shkencs dhe
teknologjis.

57
Energjia

Energjia bn t mundur ndryshimet dhe lvizjen n natyr. Njeriu prdor forma t ndryshme
energjie pr qllime t ndryshme. T gjitha qeniet e gjalla, prfshir dhe njeriun ,kan nevoj
pr energji q t kryejn proceset jetsore. T kuptuarit e ksaj teme, i ndihmon nxnsit t
vlersojn rndsin dhe prdorimet e energjis, si dhe nevojn pr ta ruajtur at.
Kjo tem studion burimet dhe prdorimet e energjis, shndrrimet e saj nga nj form n
tjetrn, dritn, zrin, elektricitetin dhe magnetizmin. Ajo trajton mnyrat e shfrytzimit t
energjis dhe u krijon mundsit nxnsve pr t identifikuar rastet e keqprdorimit dhe pr
pasoj, t ruajtjes dhe kursimit t saj.

Shkallzimi dhe matja

Kuptimi i shkencs nga nxnsit varet nga shkallzimi q ata i bjn kohs dhe hapsirs pasi
nprmjet tij ata mund t bjn krahasime gjat vrojtimeve. Shpesh ata kan vshtirsi t
punojn me shkallzime, q nuk i prdorin n jetn e prditshme, t tilla si ato t distancave
shum t mdha n hapsir apo ato shum t vogla n botn e atomit apo n proceset e
ngadalta n koh t fazave gjeologjike. Gjat msimit t shkencs nga shkalla 1- 4, nxnsit
msojn dhe prshtaten me shumllojshmri shkallzimesh. Ata krahasojn ngjarjet dhe
dukurit ,duke prdorur terma t gjuhs s prditshme si m e madhe, m shpejt etj n
matje t prafrta me sy, ose duke prdorur sisteme shkallzimi n matje t sakta, me
instrumente dhe njsi matse t zyrtarizuara, si p.sh. sistemin ndrkombtar i njsive SI.
Kjo tem fokusohet te madhsit fizike, kimike, biologjike, gjeografike, sistemet e njsive,
matjet dhe krahasimet e tyre.

3.3.4 Prshkrimi i kompetencave q zhvillon fusha

I gjith procesi i t nxnit n fushn e shkencave, n t gjitha shkallt, ka n fokus zhvillimin

ekrkimit shkencor. N shkalln e par dhe t dyt , ai organizohet rreth tri kompetencave
specifike t fushs.

Kompetenca 1: Identifikimi i problemeve dhe zgjidhja e tyre

a) Identifikon nj problem ose prcakton nj grup problemesh.

b) Prdor strategji t ndryshme eksplorimi.
c) Vlerson qasjen e vet dhe t t tjerve.

58
Kompetenca 2: Prdorimi i mjeteve, objekteve dhe procedurave shkencore.

a) Familjarizohet me rolet dhe funksionet e mjeteve, teknikave, instrumenteve dhe

procedurave shkencore dhe teknologjike.
b) Prdor mjete, objekte dhe procedura t ndryshme n prputhje me situatat dhe
mnyrat e prdorimit t tyre n to.
c) Vlerson ndikimin e mjeteve, instrumenteve dhe procedurave.

Kompetenca 3: Komunikimi n gjuhn dhe terminologjin e shkencs.

a) Familjarizohet me gjuhn e jets s prditshme q lidhet me shkencn dhe

teknologjin.
b) Prdor gjuhn e simboleve dhe t jets s prditshme pr shkencn dhe teknologjin.
c) Prdor efektivisht gjuhn e simboleve dhe t jets s prditshme pr t formuluar
pyetje dhe pr t argumentuar prgjigjet.

T tri kompetencat e fushs lidhen me njra-tjetrn. Nse kompetenca e par ka t bj me

mnyrat e t arsyetuarit,q i mundsojn nxnsit t merren me probleme shkencore, dy
kompetencat e tjera i msojn ata,se si t prdorin instrumentet dhe procedurat e duhura dhe
si t komunikojn n gjuhn e shkencs dhe t teknologjis, pr t zgjidhur problemet. Duke
zbatuar mnyrat e t arsyetuarit shkencor, nxnsit do t kuptojn natyrn e mjeteve,
objekteve dhe procedurave t prdorura n kt fush dhe do t jen t aft t vlersojn
ndikimin pozitiv apo negativ t shkencs dhe teknologjis n mjedis dhe shoqri. Prve
ksaj, n prezantimin e shpjegimeve ose sqarimin e zgjidhjeve t tyre, ata do t
ndrgjegjsohen pr rndsin e prdorimit t sakt t gjuhs dhe terminologjis n shkenc
dhe teknologji.
Kto kompetenca zhvillohen s bashku dhe jo vemas apo njra pas tjetrs. Pr t realizuar
metodat dhe procedurat specifike shkencore, nxnsit duhet t njohin dhe t aftsohen pr t
prdorur konceptet dhe gjuht q lidhen me to. Ata familjarizohen me kto metoda dhe
procedura,t cilat marrin kuptim dhe kan rndsi sipas konteksteve ku zbatohen.
Kompetencat e fushs s shkencave lidhen dukshm dhe n mnyr logjike e metodike me
kompetencat kye. Ato jan t lidhura ngusht me tematikat e fushs dhe zhvillohen
nprmjet tyre.

59
3.3.5 Rezultatet e t nxnit
Shkalla e par
Klasa prgatitore, I, II
Rezultatet e t nxnit n fund t klass s
dyt:
1.Identifikimi i problemeve dhe zgjidhja e tyre
- Bn pyetje dhe jep prgjigje pr dukuri t
ndryshme n mjedisin rreth tij/saj.
2. Prdorimi i mjeteve, objekteve dhe procedurave shkencore
Nxnsi:
- Kryen eksperimente t thjeshta pr t
marr prgjigjen e nj pyetjeje ose pr t
zgjidhur nj problem.
- Bn dallimin ndrmjet objekteve natyrore
dhe ato t prodhuara nga njeriu.
- Kupton funksionimin e objekteve q
KSNA 1
Shkalla e dyt
Klasa III, IV, V
Rezultatet e t nxnit n fund t klass s
pest:
Nxnsi:
- Eksploron probleme q krkojn zgjidhje
relativisht t thjeshta duke prdorur
metoda dhe strategji konkrete.
- Mbledh informacion, planifikon punn e
dhe mban shnime pr nj numr
parametrash.
- Vlerson metodn e prdorur duke marr
parasysh nj numr elementesh shkencor
dhe teknologjik.
- Bn me vshtirsi dallimin ndrmjet
aspekteve shkencore dhe teknologjike t
nj problemi.
- Prdor mjete, instrumente, teknika dhe
procedura relativisht t thjeshta dhe
konkrete, duke shfrytzuar far ka
mundsi si dhe vlersimin e shpejt t
rezultateve t marra.
- Skicon mjete, instrumente dhe teknika
60
 mund t manipulohen leht. ndihmse.

- sht i ndrgjegjshm pr shumicn e

3. Komunikimi n gjuhn dhe terminologjin e shkencs
Nxnsi:
- Prdor spontanisht elemente t gjuhs -
shkencore pr t formuluar pyetje, pr t
dhn prgjigje, shpjeguar mnyrat e
brjes s gjrave, prshkruar objektet dhe
funksionimin e tyre.
shembujve t jets s prditshme se si
shkenca dhe teknologjia ndikon n
kushtet e jetess s qenieve t gjalla.
Interpreton n mnyr t sakt dhe rendit
informacionin shkencor, duke prfshir
disa tipare t gjuhs shkencore, si:
fjal me t njjtin kuptim
shkencor me at t jets s
prditshme;

fjal me kuptim shkencor t

ndryshm ose m t precizuar se
kuptimi i tyre n jetn e
prditshme;

disa terma dhe shprehje t

specializuara, si dhe diagrama,
tabela dhe grafik t thjesht.
Njohurit
Dukurit shkencore, modelet, faktet, konceptet dhe parimet, fjalori dhe terminologjia
shkencore, instrumentet dhe aparatet shkencore, teknikat e siguris, zbatimet shkencore dhe
teknologjike.
Diversiteti
Kafsht Mikroorganizmat
Bimt Lndt rreth nesh
Mjedisi natyror
Vetit dhe karakteristikat e lndve
Ciklet

61
 Proceset jetsore te bimt, kafsht, Bimt
njeriu
Bimt pa lule
Moti
Vetit dhe karakteristikat e lndve Atmosfera
Sistemi Diellor dhe Toka
Nxehja dhe ftohja
Przierjet dhe ndryshimet e lndve
Sistemet
Elektriciteti Bimt dhe kafsht
Njeriu dhe shndeti
Bimt
Bimt pa lule
Mjedisi natyror
Sistemi Diellor dhe Toka
Atmosfera
Litosfera
Ndrveprimet
Notimi Bimt dhe njeriu
Forcat
Mikroorganizmat
Ndrveprimi njeri/mjedis
Atmosfera
Sistemi diellor dhe Toka
Kujdesi pr mjedisin
Przierjet dhe ndryshimet e lndve
Lndt rreth nesh
Nxehja dhe ftohja
Magnett
Sustat
Tingulli
Energjia
Burimet e energjis
Nxehtsia

62
 Tingulli
Shkallzimi dhe matja
Matjet, madhsit fizike, kimike, Matjet, madhsit fizike, kimike,
biologjike, gjeografike, njsit biologjike, gjeografike, njsit matse t
matse t temave t msiprme temave t msiprme
Aftsit dhe shkathtsit
- Formulimi i hipotezs.
- Krijimi i mundsive.
- Parashikimi
- Vrojtimi
- Prdorimi i aparateve dhe pajisjeve.
- Krahasimi
- Klasifikimi
- Interpretimi
- Shpjegimi
- Analiza
- Vlersimi
- Komunikimi
Qndrimet dhe vlerat
- Kurioziteti
- Krijimtaria
- Integriteti
- Objektiviteti
- Mendjehapur
- Kmbngulja
- Prgjegjshmria

3.3.6 Ndarja e kohs msimore

Plani msimorspecifikon peshn n prqindje t fushs s shkencave t natyrs n planin e

prgjithshm msimor si dhe numrin e orve t planifikuar pr seciln shkall.

Fusha e t nxnit

63
 Shkalla 1 Shkalla 2
Klasa prgatitore Klasa I II Klasa III V
10.5% 4.9% 6.8%
Shkencat e natyrs (%)

Dituri natyre 2 or 2 or 4 or
(or msimore/jav)

3.3.7 Udhzime metodologjike

Metodat, teknikat, strategjit e msimdhnies n fushn e shkencave natyrore jan faktor t

rndsishm pr nj msimdhnie t suksesshme q nxit interesin, gjithprfshirjen,
ndrveprimin dhe punn krkimore t nxnsve.

Przgjedhja dhe prdorimi i tyre nga msuesit bhet n funksion t zhvillimit t

kompetencave t nxnsve, duke respektuar stilet e ndryshme t t nxnit t tyre.

Msimdhnia dhe t nxnit i bazuar n kompetenca krkon q n przgjedhjen dhe

prdorimin e strategjive, teknikave dhe metodave t msimdhnies, msuesit e fushs s
shkencave natyrore:
- t marrin parasysh njohurit, aftsit dhe qndrimet paraprake t nxnsve, q
nnkupton prvojat individuale t tyredhe mbi kt baz, t mbshtesin e orientojn t
nxnit e tyre;
- t nxitin vrojtimin e drejtprdrejt, kureshtjen, arsyetimin dhe gjykimin nprmjet
demonstrimeve, vzhgimeve n natyr dhe eksperimenteve;
- t nxitin t menduarit kritik, krijues, dhe zgjidhjen e problemeve;
- t motivojn nxnsit, duke i konsideruar si partner, n kuptimin qnprocesin
msimor msuesi dhe nxnsi jankomplementart njri-tjetrit;
- t mbshtesin t nxnit e pavarur dhe n bashkpunim t nxnsve prmes puns me
projekte, puns n grup, puns individuale;
- t mbajn parasysh integrimin dhe marrdhnien ndrmjet lndve t shkencave
natyrore, zbatimet e tyre n jetn e prditshme, si dhe lidhjen ndrlndore;
- t shfrytzojn burime t shumllojshme informacioni dhe ta mojn tekstin si nj
burim t rndsishm t informacionit, por t pamjaftueshm pr prmbushjen e
kompetencave t fushs.
- t prdorin TIK-un si mbshtets dhe lehtsues t msimdhnies dhe t nxnit.
Siguria

64
Msuesit jan prgjegjs pr sigurin e nxnsve gjat veprimtarive n klas, pr nxitjen dhe
motivimin e tyre ,pr rregullat dhe prgjegjsit e siguris. Ata duhet t planifikojn
gjithmon veprimtari praktike t sigurta dhe tu tregojn nxnsve kushtet e siguris n
prputhje me ato t bordit t shkolls dhe politikave t Ministris s Arsimit dhe Sportit.

Gjat veprimtarive n fushn e shkencs, nxnsit zbatojn gjithmon dhe n mnyr t

ndrgjegjshmerregullat e siguris n shkoll, klas dhe jasht tyre; identifikojn paraprakisht
kushtet, n t cilat veprimtaria mund t mos jet e sigurt dhe tregojn se si mund t
parandalohen aksidentet n t gjitha rastet e mundshme; prdorin pajisjet, kimikatet dhe
mjetet sipas udhzimeve; tregojn vazhdimisht shqetsim pr sigurin e tyre dhe t tjerve.

3.3.8 Udhzime pr vlersimin

Vlersimi sht pjes integrale e procesit t msimdhnies dhe t nxnit. Ai prfshin

mbledhjen e informacioneve me an t teknikave t ndryshme t vlersimit pr arritjen e
rezultateve t pritshme t t nxnitnnivelklasedheshkalle,tnxnsve. Me kt informacion,
msuesi merr vendime pr vlersimin prfundimtar t nxnsve, bazuar n gjykimin e tij pr
nivelin e zotrimit t kompetencave t fushs s shkencave t natyrs nga ana e
nxnsve.Vlersimi u shrben msuesve pr t prmirsuar metodat e msimdhnies,
nxnsve pr t prmirsuar t nxnit, si dhe prindrve pr t monitoruar progresin e fmijve
t tyre n shkoll.

Vlersimimatshkalln n t cilnnjohurit, shkathtsitdhe qndrimet e dshiruarajan arritur

nganxnsit. Ndrsa vlersimi i shrben shum qllimeve, sht e rndsishmeq msuesi tia
prshtat llojin evlersimit,qllimit specifik t synuar.
sht thelbsore q vlersimi t jet pjes e procesit t msimdhnies dhe t nxnit. I gjith
procesi i t nxnit n shkencat e natyrs mbshtetet n krkimin shkencor,si i till edhe
vlersimi merr shum forma. Pr vlersimet me shkrim msuesit duhet t prdorin situata t
jets reale, q prfshijn shkencn n jetn e prditshme, shoqri dhe mjedis, si piknisje pr
ndrtimin e pyetjeve n mnyr q t pasqyrojn zbatimin e njohurive shkencore n kontekste
t jets reale. Situatat e zgjedhura duhet t jen domethnse dhe trheqse. Prvetesteveme
shkrim, msuesitmund tkryejnvlersimet bazuara n performancn e nxnsveduke
prdorurmnyrate mposhtme si:
punt praktike; modelet dhe maketet;
punt laboratorike; posterat;
projektet kurrikulare dhe ndrlndore; lojrat dhe kuicet;

65
detyrat individuale; debatet;
vrojtimet e msuesit; loja me role;
lista e kontrollit; portofoli.
eset;
Msuesi mund t vlersoj nxnsit prmes prdorimit t portofolit. Ai sht nj
koleksionsistematik i puns s nxnsve dhe siguron nj tablo t plot t arritjes s tyre. Puna
e mbledhurofron t dhna t shumta pr zhvillimin dhe progresin e nxnsve n prvetsimin
e njohurive, t kuptuarit e koncepteve shkencore, zbatimine shkathtsi vet procesit, dhe
zhvillimin e qndrimeve. Ajo gjithashtu u ofron nxnsve mundsi pr vetvlersim dhe
reflektim prmes rishikimit t portofoleve t tyre.

Vlersimi n baz shkolle, si vlersimi formues dhe vlersimi prmbledhs duhet t prdoret
pr t siguruar nj tablo t plot t performancs dhe progresit t nxnsve si dhe efektivitetit
t procesit t msimdhnies dhe t nxnit.

3.3.9 Materiale dhe burime msimore

Nj rol t rndsishm n procesin e t nxnit n shkencat e natyrs zn mjetet

konkretizuese. Ato kan funksione t ndryshme si : informimi, motivimi, konkretizimi,
demonstrimi, ilustrimi, plotsimi i t dhnave, shpjegimi i prmbajtjes msimore, nxitja e
aftsive t t menduarit kritik dhe krijues, zhvillimi dhe prsosja e aftsive, racionalizimi i
kohs, bashkveprimi nxns - msues etj. Ato duhet t sigurohen dhe t zgjidhen n sasin
dhe cilsin e duhur. N planin msimor ditor ato planifikohen pr do tem, vetm se
msuesi duhet t njoh mir metodikn e demonstrimit dhe t aktivizimit t nxnsve
nprmjet tyre. Q kto mjete t jen sa m funksionale n orn e msimit, ato duhet t
plotsojn disa krkesa metodike, shkencore, psikologjike, estetike, teknike dhe ekonomike.

Disa nga mjetet m t prdorshme didaktike jan:

Mjetet pamore natyrore si: objektet natyrore t gjalla ose jo t gjalla, koleksionet.
Mjetet artificiale si: maketet, modelet, fotografit, vizatimet, skemat, tabelat.
Mjetet audiovizive si: televizor, magnetofon, film, video, video-projektor,
videokaset, kompjuter, internet, teletekst,CD.
Mjetetdgjimore:radio,magnetofon, telefon,kasetofonetj.
Mjetet verbale, tekstet si: tekstet msimore (t detyruara), libri i msuesit, fletoret e
puns, revistat, atlaset, mund t prdoren n shkoll pr t mbshtetur punn

66
 krkimore t nxnsve. Kto burime duhet t diskutohen dhe vlersohen nga stafi si
nj pjes e planit t tyre pr shkencn. Ky plan duhet t jet i rndsishm pr t
przgjedhur burimet e dyta, t cilat ndihmojn pr t mbshtetur nxnsit n punt e
tyre shkencore, si dhe n kryerjen e vizatimeve apo krijimeve t ndryshme.
Mjedisi msimorsi:(klasa, laboratori, kabinetet e puns, natyra, ferma,etj.)

Sugjerime pr prdorimin e TIK-ut

Prdorimi i posts elektronike pr shkmbim informacioni.

Prdorimi i internetit pr t shfrytzuar faqet e Web-shkencs dhe teknologjis, t

rekomanduara nga msuesi.

Prdorimi i CD-ROM-it pr ruajtjen e informacionit t dshiruar.

Organizimi dhe prezantimi i t dhnave duke prdorur tipa t ndryshm software

Paraqitja grafike e t dhnave.

67
3.4 Fusha e t nxnit: Shoqria dhe mjedisi
3.4.1 Hyrje

Fusha Shoqria dhe mjedisi u krijon nxnsve mundsit t zhvillojn kompetencat e

nevojshme pr t prmbushur rolin e tyre si antar t nj shoqrie shumkulturore dhe
demokratike n nj bot gjithnj e m t ndrvarur.

Prmes ksaj fushe,nxnsit zhvillojn bazat e qytetaris, duke siguruar kuptimin e

ligjshmris, t proceseve ekonomike, shoqrore, kulturore dhe t shtjeve q lidhen me to;
zhvillojn konceptin e kohs, t vazhdimsis dhe t ndryshimit n kndvshtrimin e
marrdhnieve historike dhe zbatojn kt kuptim n analizn e pasojave t veprimeve
individuale dhe kolektive n shoqri, n t kaluarn dhe sot; zhvillojn kndvshtrimin e tyre
hapsinor pr botn, pr kompleksitetin dhe ndrvarsin e vendeve dhe rajoneve n bot.
Nxnsit aftsohen t vlersojn pasojat e ndrveprimit t shoqris me mjedisin pr t
ndrmarr veprime q mbshtesin zhvillimin e qndrueshm.

Prvojat msimore t ksaj fushe t t nxnit ,i shrbejn prmbushjes s kompetencave, me

fokus t veant kultivimin e identitetit personal, shoqror, kombtar e kulturor. N shkalln
e par dhe t dyt nxnsit aftsohen rreth marrjes s vendimeve, njohin dhe kuptojn veten e
tyre, shoqrin dhe botn. Prmes fushs Shoqria dhe mjedisi, n kto shkall, nxnsit
zhvillojnqndrimet, aftsit dhe njohurit q i prgatisin ata t jen qytetar aktiv, t
informuar dhe t prgjegjshm pr veten dhe shoqrin.

3.4.2 Qllimi i fushs

Fusha Shoqria dhe mjedisi synon q nxnsit:

t aftsohen pr tu br qytetar aktiv dhe t prgjegjshm n dimension lokal,

kombtar, rajonal, evropian e global, duke ndrtuar identitetin individual dhe kolektiv
prmes njohjes s trashgimis s tyre historike t prbashkt;
t zhvillojn vlerat themelore t qytetaris si tolerancn, mirkuptimin, t drejtat e
njeriut dhe demokracin;
t zhvillojn bazat e qytetaris duke siguruar kuptimin e ligjshmris, t proceseve
politike, ekonomike, shoqrore, kulturore dhe t shtjeve q lidhet me to, prmes
studimit t gjith prvojs njerzore;

68
 t aftsohen pr t ndrvepruar me individ dhe grupe individsh t kulturave t
ndryshme, pr t njohur t kaluarn, pr t kuptuar ndrveprimin e saj me t sotmen
dhe me perspektivat e s ardhmes, duke nxn, analizuar dhe menduar n mnyr
kritike;
t kuptojn zhvillimin e personalitetit t tyre, mnyrn si ata ngjasojn dhe
diferencohen nga t tjert n raport me kohn dhe me hapsirn, t dallojn diferencn
midis supozimit dhe faktit, t kuptojn kompleksitetin e shtjes historike, t mos
besojn n prgjigjen e paargumentuar dhe t respektojn prpikrin e burimeve
historike;
t zhvillojn kndvshtrimin e tyre hapsinor pr botn, pr kompleksitetin dhe
ndrvarsin ndrmjet aspekteve fizike dhe humaneve t rajoneve e vendeve n bot;
t vlersojn pasojat e ndrveprimit t shoqris me mjedisin pr t ndrmarr
veprime q mbshtesin zhvillimin e qndrueshm;
t zotrojn shkathtsin e krkimit, interpretimit, organizimit t njohurive dhe t
komunikimit t tyre n mnyra t ndryshme.

3.4.3 Tematikat e fushs dhe prshkrimi i tyre

Tematikat e prbashkta t fushs shrbejn si instrument i fuqishm integrues,n funksion t

zhvillimit t kompetencave t fushs. Ndonse secila prej tyre prshkruhet vemas, ato
shpesh kan elemente t ndrthurura, n funksion t zhvillimit t kompetencave.

Proceset shoqrore

Proceset shoqrore prfshijn zhvillimet dhe ndryshimet q ndodhin n jetn shoqrore, n

mjedisin ku jeton, n nivel vendor, rajonal dhe global. Kto procese ndodhin n t gjitha
fushat e jets dhe t veprimtaris shoqrore (fusha ekonomike, politike, shoqrore, ligjore,
kulturore etj.) dhe n korrelacion me njra-tjetrn, ndikojn jetn ton dhe t shoqris.
Njohja e ktyre proceseve, e ligjshmris dhe e lidhjeve shkak-pasoj sht domosdoshmri
pr vendimmarrjet tona dhe pr shkalln ton t liris n kt proces vendimmarrje.

Vetm n kt baz, pjesmarrja qytetare do t jet e prgjegjshme, e vetdijshme, aktive dhe

e orientuar nga e ardhmja dhe zhvillimi i qndrueshm.

Kronologjia, ndryshimi, vazhdimsia

69
Duke studiuar t kaluarn dhe trashgimin e saj, nxnsit kuptojn konceptet kye historike
si; kronologjia, ndryshimi dhe vazhdimsia, lidhjet shkak- pasoj, shumllojshmria kulturore
etnike dhe fetare, rndsia dhe perspektiva, fillimisht nprmjet njohjes dhe kuptimit t
historis personale dhe familjare, historis s shkolls, historis s zons, rajonit pr t`u
zgjeruar m pas n njohjen dhe kuptimin e historis s vendit dhe at t qytetrimeve
botrore. Kuptimi i kronologjis aftson nxnsit t kuptojn vijimsin e ngjarjeve n t
kaluarn dhe marrdhnien shkak-pasoj. Nxnsit kuptojn rolin e kohs n
ndryshueshmrin e njerzve, shoqris dhe mjedisit, duke njohur disa nga ndryshimet m t
rndsishme q kan ndodhur, duke filluar nga elementt e jets s prditshme e deri n
ndryshimet shoqrore, ekonomike, kulturore, q kan formsuar botn.

Ndrvarsia midis njerzve, vendeve dhe mjediseve

Prmes ksaj tematike nxnsit zhvillojn kndvshtrimin e tyre hapsinor pr botn,

kuptojn vendndodhjen e njerzve, t vendeve, rajoneve dhe burimeve si dhe prshkruajn
arsyet e ksaj vendndodhjeje. Nxnsit eksplorojn si kan ndikuar dhe ndikojn ngjarjet
historike, faktort fizik dhe human n zhvillimin vendor, rajonal, kombtar dhe global. Ato
vzhgojn dhe debatojn rreth pasojave sociale dhe ekonomike t ndryshimeve mjedisore dhe
propozojn krahasojn e vlersojn alternativat e prdorimit t burimeve natyrore n
komunitete, rajone, kombe dhe n bot.

Individt, grupet, shoqria

Nxnsit kuptojn mnyrn si formohen, ruhen dhe ndryshojn marrdhniet shoqrore. Ata
dallojn dhe shpjegojn rolin dhe ndikimin e ndryshm q kan n shoqri lloje dhe forma t
caktura institucionesh sociale si: familja, shkolla, organizatat qytetare, arsimore, qeveritare
dhe fetare dhe shqyrtojn ndikimin e tyre n jetn e njerzve. Ata studiojn larmin e
marrdhnieve midis individve dhe grupeve n shoqri, eksplorojn faktort,q qndrojn n
themel t tyre, mnyrn si funksionojn dhe ndryshojn.
Nxnsit marrin vendime mbi bazn e njohurive t fituara n nivele t ndryshme shkollimi,
pr qndrime e sjellje t ndryshme, q kan lidhje me jetn dhe bashkejetesn paqsore n
shoqri.

Kultura
Nxnsit kuptojn si qeniet njerzore krijojn, msojn, ndajn s bashku dhe prshtaten ndaj
kulturs. Ata vlersojn rolin e kulturs n formimin e jets dhe t shoqris ku jetojn,si

70
dhe jetn dhe shoqrit e t tjerve dhe marrin vendime mbi bazn e njohurive pr kulturn
n faza t ndryshme t shkollimit t tyre, n emr t respektimit t diversitetit kulturor dhe t
bashkjetess paqsore ndrmjet njerzve dhe kulturave.

Prodhimi, shprndarja dhe konsumi

Prmes ksaj tematike nxnsit fitojn njohuri pr mnyrn si njerzit organizojn prodhimin,
shprndarjen dhe konsumin e t mirave e t shrbimeve dhe njihen e kuptojn shtjet
themelore, q lidhen me vendimet n fushn e veprimtaris ekonomike. Ata njihen n
prputhje me nivelin e shkollimit dhe t kurrikuls, me konceptet kryesore ekonomike dhe
rndsin q ka njohja e tyre pr jetn e tij dhe t shoqris. N kt mnyr, mundsohet
edhe reazimi i kompetencs ekonomike, q nnkupton njohuri pr funksionimin e bots
ekonomike dhe aftsi pr t vepruar me menuri n kt bot.

Pushteti, autoriteti, qeverisja

Prmes ksaj tematike, nxnsit fitojn dije dhe ndrtojn njohuri pr rregullat e jets
kolektive e kushtet demokratike pr zbatimin e tyre, si dhe pr mundsit q ekzistojn n nj
shoqri demokratike n t gjitha nivelet e jets politike. Ata ndrtojn njohuri pr
institucionet publike demokratike dhe pr rregullat e liris dhe t vepruarit, dhe
ndrgjegjsohen q ndrtimi i institucioneve demokratike dhe gzimi i ktyre lirive, jan
prgjegjsi e t gjith qytetarve.

3.4.4 Prshkrimi i kompetencave q zhvillon fusha

Procesi i t nxnit n fushn Shoqria dhe mjedisi, n t gjitha shkallt, ka n fokus

kryesisht zhvillimin e kompetencs shoqrore dhe qytetare, si nj ndr kompetencat kye si
dhe n sasin dhe cilsin e duhur edhe t kompetencave t tjera.

Kjo kompetenc prbhet nga dimensionet personale, ndrpersonale dhe ndrkulturore q

prfshijn dhe lidhen me t gjitha qndrimet q prgatitin individt pr t marr pjes n
mnyr t efektshme dhe konstruktive n jetn dhe punn shoqrore dhe, n mnyr t
veant, n shoqrit gjithnj e m t larmishme, pr t zgjidhur konfliktet atje, ather dhe
kur kjo sht e nevojshme.

71
Kompetenca shoqrore dhe qytetare i prgatit individt pr t marr pjes plotsisht n jetn
qytetare, duke u bazuar n njohurit pr konceptet dhe strukturat shoqrore, ekonomike,
politike etj. dhe pr tiu prkushtuar pjesmarrjes aktive e demokratike.

Nxnsi njeh dhe pranon rndsin q ka zhvillimi i kompetencave t qytetaris pr

prgatitjen pr t marr pjes plotsisht n jetn qytetare, duke u bazuar n njohurit pr
konceptet dhe strukturat shoqrore dhe politike dhe pr tiu prkushtuar pjesmarrjes aktive e
demokratike.

Nxnsi argumenton rndsin q ka kompetenca shoqrore dhe qytetare pr t motivuar

pjesmarrjen e efektshme me t tjert n jetn publike dhe pr tu solidarizuar n zgjidhjen
e problemeve q lidhen me komunitetin lokal dhe m gjer.

Nxnsi argumenton q kompetenca shoqrore dhe qytetare zhvillohet duke bazuar n

njohurit pr ligjsit dhe konceptet themelore t demokracis, t drejtsis, t barazis, t
qytetaris dhe t t drejtave t njeriut.

Nxnsi argumenton q kompetenca shoqrore dhe qytetare bazohet n njohurit historike

pr ngjarjet dhe prirjet themelore t zhvillimit t historis s njerzimit dhe asaj kombtare,
n njohurit pr ligjsit dhe ngjarjet bashkkohore dhe n prirjet pr t ardhmen.

Nxnsi prdor konceptin e kohs dhe t hapsirs n t gjitha gjykimet dhe vendimmarrjet e
tij n fushn e historis, shoqris, filozofis etj.

Nxnsi zhvillon kndvshtrimin e tij hapsinor pr botn, kupton vendndodhjen e njerzve,

t rajoneve, t vendeve si dhe t burimeve dhe shpjegon arsyen e ksaj vendondodhjeje.
Nxnsi eksploron konceptet themelore gjeografike dhe marrdhniet ndrmjet qenieve
njerzore me mjedisi.
Nxnsi pranon rndsin q ka kompetenca kompetenca shoqrore dhe qytetare pr
reflektimin kritik e krijues dhe pr pjesmarrjen konstruktive n veprimtarit e komunitetit
ose t fqinjsis si dhe n proceset e vendimmarrjes, veanrisht prmes votimit, n nivel
vendor, kombtar dhe Europian.

Nxnsi kupton mnyrn si individt mund t sigurojn shndetin e tyre m t mir mendor,
intelektual e fizik, n shrbim t vetes, t familjes dhe t mjedisit t tyre shoqror. Ata njohin
lidhjen e mnyrs s shndetshme t jetess me zhvillimin e tyre trsor dhe veprojn pr t
realizuar at.

72
Nxnsi njeh konceptet themelore q lidhen me individt, grupet etj. me barazin dhe
mosdiskriminimin gjinor, me shoqrin dhe kulturn. Ai kupton dhe merr vendime mbi bazn
e t kuptuarit t dimensioneve shumkulturore, ekonomike, ligjore, politike e shoqrore t
shoqris Europiane si dhe t ndrveprimit t identitetit kulturor kombtar me at Europian
e m gjer.

Nxnsi komunikon n mnyr konstruktive n mjedise t ndryshme dhe shfaq aftsin pr

toleranc, pr t shprehur dhe kuptuar kndvshtrimet e ndryshme, pr t negociuar, pr t
krijuar besim dhe pr t kuptuar ndjenjat dhe qndrimet e t tjer.

Nxnsi sht i vetdijshm q kompetenca bazohet n ndjenjn e integritetit, t

bashkpunimit, t pohimit t vetvetes pa prjashtuar tjetrin. Ai pranon se individt duhet t
interesohen pr zhvillimet ekonomike, politike, shoqrore, n nivel kombtar dhe global dhe
pr komunikimin ndrkulturor.

Ata vlersojn diversitetin, respektojn t tjert dhe prgatiten pr t kaprcyer paragjykimet

dhe pr t arritur kompromise.

Nxnsit zhvillon vetdijen pr qllimet, vlerat dhe lvizjet politike n nivel kombtar dhe
Europian si dhe vetdijen pr diversitetin dhe indentitet kulturore n Europ.

3.4.5 Rezultatet e t nxnit

KSNA 1

Shkalla e par Shkalla e dyt

Klasa prgatitore, Klasa I, II Klasa III, IV dhe V

Rezultatet e t nxnit n fund t klass Rezultatet e t nxnit n fund t klass s

s dyt : pest:

1. Proceset shoqrore
Nxnsi:

73
- Prshkrimi i ngjarjeve shoqrore,
kulturore e historike si dhe dukurive
natyrore duke marr shembuj nga jeta e
prditshme dhe nga e kaluara.
- Prshkruan ngjarjet m t rndsishme t
historis personale dhe asaj familjare,
historis s shkolls, historis s zons e
rajonit ,duke identifikuarndryshimet n
historin efamiljeve ttyre oset
komunitetit ku jeton.
- Shpjegon ngjarje historike, shoqrore
prmes shembujve nga jeta e prditshme
dhe e kaluara.
- Hulumton elementet fizike dhe humane t
mjedisit, trashgimis natyrore dhe
kulturore, dukuri dhe procese natyrore,
shoqrore e mjedisore n nivel lokal e
rajonal.
- Identifikon disa ngangjarjet dhe proceset
historikeq kan pasurndikimthelbsorn
historin e vendit dhe bots.

2. Kronologjia, ndryshimi dhe vazhdimsia

Nxnsi:

- Prshkruan historin personale dhe - Shpjegon zhvillimin e marrdhnieve

familjare, historin e shkolls, historin e shoqrore dhe historike nga e kaluara n
zons dhe rajonit, duke prdorur sakt t tashmen, n Shqipri dhe bot n
datat dhe kuptuar vijimsin e ngjarjeve mnyr q t kuptojn jetn dhe ngjarjet e
n t kaluarn dhe lidhjen e tyre shkak- s shkuars, si dhe lidhjen e tyre me t
pasoj. tashmen dhe t ardhmen.
- Identifikon dhe respekton dallimet - Shpjegon ndryshimin dhe vazhdimsin e
kulturore, etnike, rajonale, gjuhsore, ngjarjeve historike brenda dhe prtej
sociale, ekonomike, teknologjike, politike periudhave historike, referuar burimeve.
dhe fetare nprmjet njohjes s
kulturavet ndryshme t njerzve dhe t
shoqrive n t kaluarn dhe se si t
gjitha kto kan formsuar botn.
3. Ndrvarsia midis njerzve, vendeve, rajoneve dhe mjediseve
Nxnsi:

74
- Identifikon veorit e mjedisit gjeografik
dhe banorve q jetojn n nj hapsir t
caktuar.
- Dallon mnyra t prdorimit t burimeve
t caktuara n bashksin,ku jeton.
4. Pushteti, autoriteti, qeverisja
- Dallon t drejta dhe prgjegjsi
individuale n grupin social ku jeton, si:
familja, bashkmoshatart, klasa, shkolla.
- Identifikon disa nga qllimet e qeverisjes
vendore dhe asaj shtetrore.
- Jep shembuj se si sigurohen nevojat dhe
dshirat e njerzve n niveleve t
ndryshme si familja e komuniteti
- Shjegon se individt dhe grupet ku ata
bjn pjes duhet t pranojn - Shjegon se si grupet dhe organizatat
diversitetin, pr t ruajtur marrdhnie
miqsore me qllim q sigurohet paqja
dhe jetesa paqsore.
- Dallon shkall t ndryshme qeverisjeje
nga klasa, shkolla e bashksia dhe
identifikon disa persona prgjegjs n do
nivel.
- Dallon faktort q kontribojn pr
bashkpunimin ndrmjet nxnsve dhe
grupimeve q dallohen n shkoll dhe n
lagje dhe disa nga shkaqet e konflikteve
ndrmjet tyre.
- Prshkruan ndryshimin ndrmjet
75
- Dallon tipare t veanta t mjedisit
gjeografik dhe banorve ,q jetojn n nj
mjedis t caktuar.
- Dallon raste t ndikimit t ngjarjeve t
caktuara dhe faktorve fizik ,n
zhvillimin e komunitetit ose t vendit, ku
jetojn.
Nxnsi:
- Prshkruan t drejtat dhe prgjegjsit
individuale n lidhje me grupin social si:
familja, bashkmoshatart, klasa, shkolla.
- Shjegon qllimet m kryesore t
qeverisjes vendore dhe asaj shtetrore.
- Jep shembuj se si qeveria punon pr t
siguruar, ose jo, nevojat dhe dshirat e
njerzve, se si krijon rendin dhe sigurin,
si dhe menaxhon konfliktet.
duhet t nxitin unitetin dhe e trajtojn
diversitetin, duke mbajtur marrdhnie
miqsore, me qllim sigurimin e rendit
dhe qetsis.
- Bn dallimin ndrmjet qeverisjes vendore
dhe qendrore dhe identifikon drejtuesit-
prgjegjs t ktyre niveleve si: kryetar
bashkie, kryetar komune, kryeministr
dhe president.
- Dallon faktort q kontribuojn pr
bashkpunimin, si dhe shkaqet q krijojn
debate dhe kundrshti brenda ose n mes
grupimeve t ndryshme.
 dshirave dhe nevojave individuale dhe
t grupeve dhe jep mendimin e vet pr
koncepte t tilla si: drejtsi, paansi,
ndershmri.
5. Prodhimi, konsumi dhe shprndarja
- Zbulon q njerzit kan paraplqime t
ndryshme dhe bjn zgjedhje t
ndryshme. Ai dallon dhe vlerson
ndryshimet q ekzistojn ndrmjet
individve.
- Identifikon personazhe ,q planifikojn t
fitojn para, thot me fjalt e tij sht
paraja dhe dallon monedhn si nj nga
format e paras. Ai njeh rndsin e t
kursyerit t parave pr t bler dika, pr
t plotsuar nj dshir.
- Zbulon si njerzit n nj familje jan t
ngjashm dhe t ndryshm, si ata punojn
s bashku pr nj jet m t mir. Ai
bhet i vetdijshm q t gjitha familjet,
pr t jetuar, duhet t ken ushqim, veshje -
dhe shtpi banimi.
- Fillon t kuptoj ndryshimin ndrmjet nj
nevoje dhe nj dshire. Ai kupton se si
punt (profesionet) u sigurojn antarve
t familjes plotsimin e nevojave dhe t
dshirave dhe diskuton pr rndsin q
ka puna,pr t paguar pr nevojat dhe
dshirat tona.
- Shpjegon dhe jep shembuj t
mosprputhjes ndrmjet dshirave dhe
nevojave individuale dhe t grupeve, si
dhe koncepteve t tilla si: drejtsi,
paansi, ndershmri.
Nxnsi:
- Dallon punt e ndryshme q kryhen n
komunitet. Ai kupton fillon t krijoj
iden si njerzit jetojn dhe punojn n
komunitet dhe bhet i vetdijshm pr
nevojn e puns s prbashkt.
- Kupton rolin ekonomik t qeveris n nj
komunitet, duke dalluar shrbimet q
qeveria siguron pr qytetart. Ai tregon
se qeveria duhet t mbledh taksa pr t
paguar kto shrbime dhe shpjegon
rndsin e taksave , pr vet
funksionimin e komunitetit.
- Prcakton variantin m t mir t
prdorimit t nj mjedisi pr nj
veprimtari ekonomike.
Diskuton pr rndsin e planifikimit
qytetar ,pr zhvillimin ekonomik t nj
qyteti. Ai tregon rndsin e nj projekti
dhe eksploron rolin e nj drejtuesi biznesi
n bashkpunim me t tjer pr t zbatuar
nj projekt konkret.
- Prkufizon konceptet konsumator,
prodhues dhe siprmarrs. Ai dallon
ndryshimet ndrmjet konsumatorit dhe
prodhuesit
76

6. Individt, grupet, shoqria
Nxnsi:
- Identifikon rolet si shembull i sjelljeve t
t nxnit t tij n situatat e grupit,si :
nxns, antar familje, antar i barabart i
grupit n nj loj, ose antar i klubeve t
ndryshme shkollore.
- Jep shembuj t grupeve dhe tregon
ndikimin e ligjeve dhe rregullave. Nga
ana tjetr ai tregon ndikimet e
moshatarve te njerzit, ngjarjet dhe
elementet kulturor p.sh rregullat e
klass, t shkolls, t komunitetit,
- Identifikon shembuj t konflikteve
77
- Eksploron siprmarrjen dhe ushtron t
qenit siprmarrs, duke kthyer idet e tij
n veprimtari ekonomike. Nxnsi
shqyrton aftsit dhe shprehit e
nevojshme pr punt q krkohet nga
bizneset ose veprimtarit ekonomike,n
nj sistem t siprmarrjes s lir.
- Mson pr burimet dhe pr mnyrn si
ato shrbejn pr teknologjin, puntort
dhe pr nevojat e biznesit dhe t
industris.
- Shqyrton rajonet e Evrops q jan t
pasura me burime. Ata dallojn burimet
q prdoren nga bizneset pr t prodhuar
produktet e tyre dhe diskutojn pr
rndsin q ka vendndodhja e nj
biznesi, pr shkak t ekzistencs ose jo t
burimeve.
- Demonstron t kuptuarit e koncepteve t
tilla si roli, statusi dhe klasa sociale n
prshkrimin e ndrveprimit t individit
me grupet sociale. Ai analizon ndikimet e
grupit dhe t institucioneve tek njerzit,
ngjarjet dhe elementet e kulturs.
- Prshkruan forma t ndryshme sesi
institucionet marrin pjes dhe
bashkveprojn me njerzit. Ai
identifikon dhe analizon shembuj
tensionesh midis shprehjeve t
individualitetit dhe grupit ose prpjekjeve
 ndrmjet grupeve, individve ose
institucioneve, si dhe ndrmjet besimit
individual dhe ligjeve, rregullave dhe
praktikave qeverisse n shkoll, familje
dhe komunitet.
- Tregon grupe dhe institucione q
punojn pr plotsimin e nevojave
individuale, si dhe pr sigurimin e t
mirave t prbashkta, duke identifikuar
edhe shembuj pr rastet kur kto grupe
dhe institucione nuk punojn n kt
drejtim.
7. Kultura
- Dallon ngjashmrit dhe ndryshimet n
grupe t caktuara si familje, klas,
shkoll, shoqrin n trsi, duke iu
referuar kulturave, nevojave t
prbashkta njerzore dhe interesave t
tyre n mjedisin ku jeton.
- Dallon se si prvojat e individve t
caktuar mund t interpetohen ndryshe nga
njerzit.
- Dallon si gjuha shqipe, tregimet, folklori,
muzika, krijimet i japin mundsi individit
t shpreh vetveten dhe si ajo ndikon n
sjelljen e t tyre.
- Dallon ndryshimet q ekzistojn,n
mnyrn si njerzit mendojn, ndajn
dhe dallojn n mes tyre n shtje t
ndryshme t jets s prditshme etj.
- Jep shembuj pr rndsin q ka uniteti
institucionale pr t vn n lvizje
konformitetin social.
- Identifikon dhe prshkruan shembuj t
tensioneve midis sistemeve t besimit ,
ligjeve dhe politikave t qeverisjes. Ai
prshkruan rolin e institucioneve pr t
prshpejtuar vazhdimsin dhe
ndryshimin njkohsisht.
- Zbaton njohurit sesi grupet dhe
institucionet punojn pr t prmbushur
nevojat individuale dhe pr t nxitur t
mirn e prgjithshme.
Nxnsi:
- Eksploron dhe shqyrton
ngjashmrit dhe ndryshimet n grupe
t caktuara si familje, klas, shkoll,
shoqrin n trsi, duke iu referuar
kulturave, nevojave t prbashkta
njerzore dhe interesave t tyre.
- Jep shembuj se si prvojat e grupeve
t caktuara mund t interpretohen
ndryshe nga njerz me prejardhje dhe
kndvshtrime t ndryshme kulturore.
- Shqyrton rrugt n t cilat gjuha
shqipe, tregimet, folklori, muzika,
krijimet i japin mundsi shprehjes s
kulturs dhe ndikojn n sjelljen e
njerzve dhe n jetn e tyre.
- Krahason rrugt n t cilat njerzit, n
mnyra t ndryshme,mendojn dhe
ndajn n mes tyre shtje t tilla si
78
 kulturor dhe t diversiteti brenda dhe n
mes grupeve t ndryshme si; shkoll,
komunitet, popullsi autoktone etj.
Konceptet ky
ajo e mjedisit fizik dhe kushteve
sociale etj.
- Jep shembuj dhe shqyrton rndsin e
unitetit kulturor dhe t diversitetit
brenda dhe n mes grupeve t
ndryshme si shkoll, komunitet,
popullsi autoktone etj.

- Koha - Grupim shoqror

- Kronologjia - Familje
- Burime - Ndryshimi dhe ngjashmria
- Ndryshimi dhe vazhdimsia - Shrbim komunitar,
- Shkaku dhe pasoja - Respekt
- Rndsia - Toleranc
- Perspektiva - T drejtat dhe prgjegjsit
- Diversitet kulturor, etnik, fetar, gjuhsor - Pjesmarrje
- Kultura - Qytetar
- Epok - Komunitet
- Periudha historike - Pun vullnetare
- Shtet - Pushtet
- Procese - Zgjedhje
- Ngjarje - Organizim pushteti
- Rajoni - Siguri rrugore
- Hapsira - Veprimtari ekonomike konsumator
- Vendndodhje - Banka
- Vendi - Grup shoqror
- Mjedisi natyror - Rregull
- Mjedisi human - Qarkullim i paras
- Ndrveprimi - Punsim
- Burime natyrore - Taksa
- Burime njerzore - Tregti
- Lvizja - Konsumator

79
 - Siprmarrs
- Konkurrenc
Aftsit dhe shkathtsit

- Prdorim dhe interpretim - Aftsi t t - Aftsi pjesmarrse .

i hartave, fotografive
ajrore, imazheve
satelitore.
- Ndrtim dhe interpretim i
grafikve, diagramave, t
dhnave statistikore.
- Vrojtimi.
- Krijim i modeleve.
- Prdorimi i burimeve
historike.
- Krkimi historik.
- Komunikimi pr t
kaluarn.
- Perspektiva dhe
interpretimi.
- Prdorim i TIK-ut.
- Prdorim i fjalorit
historik, gjeografik.
Qndrimet dhe vlerat
menduarit kritik e - Aftsi komunikuese .
krijues. - Aftsi pr t bashkpunuar
- Aftsi pr t zgjidhur dhe punuar n grupe.
problemet. - Aftsi pr t debatuar,
- Aftsi pr t zbatuar negociuar dhe br
njohurit, edhe ato kompromise.
procedurale. - Aftsi ndrkulturore.
- Aftsi pr arsyetime - Aftsi pr t parandaluar dhe
dhe reflektime zgjidhur konfliktet.
morale. - Aftsi pr t ndrmjetsuar.
- Aftsi pr t marr prsipr
prgjegjsi demokratike.

- Prkushtimi ndaj parimit t universalitetit, t ndrvarsis dhe t pandashmris s t

drejtave t njeriut dhe t lirive themelore.
- Bindja pr vlern, dinjitetin dhe lirin e individit.
- Prkushtimi ndaj shtetit t s drejts, drejtsis, barazis dhe paansis.
- Prkushtimi ndaj paqes dhe zgjidhjes pjesmarrse, paqsore dhe konstruktive t
problemeve shoqrore.
- Bindja pr vlern dhe domosdoshmrin e parimeve, institucioneve dhe procedurave
demokratike, si dhe pr rndsin e veprimit qytetar.
- Respektimi i kulturave t tjera; pranimi i parimit t pluralizmit n jetn e prditshme;

80
- Prkushtimi ndaj vlers s mirkuptimit t ndrsjell, t bashkpunimit, t mirbesimit
dhe t solidaritetit, si dhe ndaj lufts kundr racizmit, paragjykimeve dhe do forme t
diskriminimit.
- Bindja n rndsin e prgjegjsis dhe prgjegjshmris personale.
- Prkushtimi ndaj parimit t zhvillimit njerzor t qndrueshm, q mban parasysh
ekuilibrin ndrmjet zhvillimit ekonomik, shoqror dhe mjedisor.
- Prirja pr t qen antar i pavarur i shoqris.
- Prirja pr t respektuar vlerat individuale dhe dinjitetin njerzor.
- Prirja pr t marr prsipr prgjegjsit personale, politike dhe ekonomike t qytetarit;
- Prirja pr tiu bindur rregullave t lojs s demokracis, si pranimi i vendimit t
ligjshm t shumics dhe respektimi i t drejtave t minoriteteve.
- Prirja pr t marr pjes n shtjet qytetare n mnyr t mirinformuar, t arsyeshme
dhe t efekshme.
- Prirja pr t nxitur dhe pr t mbshtetur funksionimin e shndetshm t demokracis n
vend.

3.4.6 Ndarja e kohs

Plani msimorspecifikon peshn n prqindje t fushs Shoqria dhe mjedisi, n planin e

prgjithshm msimor si dhe numrin e orve t planifikuar,pr seciln shkall.

Fusha e t nxnit Shkalla 1 Shkalla 2

Klasa prgatitore Klasa I II Klasa III V

Shoqria dhe mjedisi (%) 10.5% 4.9% 6.8%

Edukim pr shoqrin
2 or 2 or 5 or
(or msimore/jav)

3.4.7 Udhzime metodologjike

Metodologjia e zbatimit t kurrikuls brtham luan rol thelbsor pr prmbushjen e

81
qllimeve t fushs Shoqria dhe mjedisi. T nxnit prmes ksaj fushe mund t
realizohet vetm me an t pjesmarrjes aktive t nxnsve, n mnyr q ata t kuptojn,
t vlersojn e t prdorin prmbajtjen e synuar pr t ndrtuar mbi t, njohuri, aftsi,
shkathtsi e qndrime t reja,n situata t ndryshme me t cilat do t prballen n t
ardhmen.

Msuesi angazhon nxnsit n nj proces,n t cilin ata parashtrojn pyetje dhe formulojn
prgjigje, inkurajon frymn e mendimit krijues dhe kritik duke nxitur diskutimin ndrmjet
tyre, duke inkurajuar pavarsin e nxnsve, iniciativn e tyre, ndrveprimin. N kt qasje
msuesi nxit shpirtin udhheqs t nxnsve, bashkpunimin, tolerancn, vetbesimin dhe
shpirtin siprmarrs ,t cilat reflektohen n rezultatet e t nxnit.

Msimdhnia e bazuar n kompetenca krkon q msuesit t przgjedhin strategji, metoda,

teknika dhe forma t ndryshme t puns me nxns, si dhe t organizojn prvojat msimore
t nxnsve, q integrojn njohurit prkatse me shkathtsit,vlerat dhe qndrimet. Disa nga
metodat, teknikat dhe strategjit e sugjeruara n kt fush jan:

diskutimet;
debati;
vrojtimet;
intervistat;
ekskursionet;
vizitat n muze ose vendngjarje historike;
konkurset;
projektet kurrikulare dhe ndrkurrikulare;
etj.

3.4.8 Udhzime pr vlersimin

Vlersimi sht pjes integrale e procesit t msimdhnies dhe t nxnit. Ai prfshin

mbledhjen e informacioneve me an t teknikave t ndryshme t vlersimit pr arritjen e
rezultateve t pritshme t t nxnit, n nivel klase dhe shkalle, t nxnsve. Me kt
informacion, msuesi merr vendime pr vlersimin prfundimtar t nxnsve, bazuar n
gjykimin e tij pr nivelin e zotrimit nga nxnsit t kompetencave t fushs Shoqria dhe

82
mjedisi. Msuesit duhet t prdorin situata t jets reale, q prfshijn shoqrin dhe
mjedisin si piknisje pr vlersimin e nxnsve.

Format e ndryshme t vlersimit duhet tu krijojn mundsi t gjith nxnsve t vlersohen

n at mnyr q sht m e prshtatshme pr to. Msuesi mund t vlersoj nxnsit prmes
prdorimit t portofolit. Ai sht nj koleksion sistematik i puns s nxnsve dhe siguron nj
tablo t plot t arritjes s tyre. Puna e mbledhur ofron t dhna t shumta pr zhvillimin dhe
progresin e nxnsve n prvetsimin e njohurive, t kuptuarit e koncepteve, zbatimin e
shkathtsive dhe zhvillimin e qndrimeve. Ajo gjithashtu i ofron nxnsve mundsi pr
vetvlersim dhe reflektim prmes rishikimit t portofoleve t tyre.

3.4.9 Materiale dhe burime msimore

Prdorimi i mjeteve msimore n msimdhnien dhe procesin e t nxnit, n fushn

Shoqria dhe mjedisi, ndihmon n konkretizimin e ideve dhe dukurive, n aplikimin e
metodave dhe strategjive t msimdhnies, si dhe e bn msimin m interesant dhe m
argtues pr nxnsit. Prdorimi i suksesshm i metodave dhe i teknikave t lartprmendura,
nuk mund t realizohet pa mjetet e nevojshme didaktike, t cilat mund t jen t llojeve t
ndryshme, si: harta t prgjithshme ose tematike, atlase, albume, foto, skica, filma msimor,
videokaseta, kompjuter, aparat projektimi, CD, DVD etj.

83
3.5 Fusha e t nxnit: Artet
3.5.1 Hyrje

Fusha e arteve sht pjes e rndsishme e kurrikuls dhe pjes integrale e jets son t
prditshme, (ku integrohen m s miri) n t prfshihen aspekte t kulturs materiale,
shpirtrore, artistike, intelektuale dhe emocionale, n t ciln ndrveprojn kultura dhe
shoqria. Artet dhe studimi i tyre prkatsisht (art pamor, muzik, krcim dhe dram) lidhen
ngusht dhe ndihmojn n zhvillimin intelektual, emocional, social dhe kulturor t nxnsve.
Artet zhvillojn forma t ndryshme t inteligjencs dhe mundsojn t kuptuarit dhe
interpretimin e realitetit duke e shndruar at n gjuh simbolike.
Nprmjet ndjeshmris, subjektivitetit dhe krijimit, praktikat n art mundsojn pr tju
dhn kuptim ideve, pr t komunikuar nprmjet krijimeve artistike. Gjuha artistike dhe
veprat e artit, t veshura me vlera sociale dhe kulturore t jets s prditshme, kontribojn n
zhvillimin e ktyre vlerave dhe pasqyrojn historin dhe shoqrin njerzore. Gjithashtu arti
luan nj rol t rndsishm n shprehjen dhe ruajtjen e vlerave kulturore t shoqris dhe n
zhvillimin, afirmimin dhe ruajtjen e identitetin kulturor.
Objekti i studimit t fushs s arteve sht njohja dhe kuptimi i dukurive t ndryshme
artistike nprmjet tingujve, ngjyrave, fjals, lvizjes, t cilat msohen, formohen dhe
kultivohen prmes teknikave dhe proceseve artistike dhe gjat procesit msimor n shkoll
dhe jasht saj, nprmjet zbulimit dhe eksperimentimit dhe situatave konkrete, t cilat
nxitin t msuarit konkret t artit.
Artet prfshijn artin pamor, muzikn, krcimin dhe dramn si lnd t detyrueshme n
shkalln 1 dhe n shkalln 2.
Kurrikula brtham e arteve n shkalln e par fokusohet n ndrgjegjsimin e nxnsve pr
njohjen e dukurive, fenomeve dhe objekteve artistike n mjedisin q ata i rrethon. Nxnsit
prdorin shqisat pamore dhe dgjimore pr t vzhguar, dgjuar dhe mbledhur informacionin,
prshkruar ato me qllim kuptimin e arteve dhe funksionimin e tyre sipas rregullave artistike
n art pamor, muzik dhe krcim. Ata vzhgojn dhe eksplorojn ndryshimet e tingujve me
zhurmat, ritmeve, ngjyrave, fjalve apo lvizjeve dhe fillojn t prshkruajn marrdhniet e
tyre n mjedisin brenda dhe jasht shkolls. Gjithashtu, zhvillojn mundsit pr t njohur
gjuhn artistike t arteve, pr t realizuar dhe pr t prezantuar pun t ndryshme artistike,
pr t vlersuar veprat e arteve t ndryshme

84
N shkalln e dyt, kurrikula brtham e arteve fokusohet n aftsimin e nxnsve n
vzhgimin, reflektimin, komunikimin dhe prdorimin e informacionit nga burime t
ndryshme. Ata fillojn t krijojn dhe performojn/realizojn n mnyr m sistematike, dhe
vlersojn artet duke krijuar gjykime dhe qndrime t qarta nprmjet njohjes dhe gjykimit t
zhvillimit t tyre historik, duke krijuar kompetenca t qndrueshme dhe t zbatueshme n
kto disiplina artistike.
Ndrsa aspektet e t nxnit n fushn e arteve, do t zhvillojn mundsit e nxnsve pr t
njohur gjuhn artistike t arteve, pr t realizuar dhe pr t prezantuar pun t ndryshme
artistike, pr t vlersuar veprat e arteve t ndryshme

3.5.2 Qllimi i fushs

Artet jan konceptuar n funksion t t nxnit gjat gjith jets. Artet stimulojn
ndrgjegjsimin trupor, ushqejn imagjinatn dhe kontribuojn n zhvillimin e vetbesimit.
Fusha e arteve ndihmon n krijimin e identitetit dhe n pasurimin e botkuptimit t nxnsve.
Gjithashtu, fusha e arteve mundson zhvillimin e vetdijes dhe identitetit kombtar,
nprmjet trajtimit t elementeve dhe vlerave artistike kulturore t trashgimis son
kombtare.

Fusha e arteve synon:

zhvillimin e njohurive dhe koncepteve baz pr formimin artistik n arte;
zbulimin e dukurive dhe fenomeve nga mjedisi me arte t ndryshme;
zhvillimin e aftsive artistike, t menduarit kritik dhe krijues;
zhvillimin personal, intelektual, social dhe kulturor t nxnsve;
aftsimin e nxnsve pr t njohur dhe vlersuar vepra t artit shqiptar dhe atij botror,
nga periudha dhe kontekste t ndryshme kulturore dhe historike;
prfshirjen n veprimtari artistike tradicionale, duke manifestuar vlerat e artit kombtar si
pjes e pandashme e vlerave t artit botror;
ndrveprimin n mnyr sociale, kulturore dhe intelektuale me grupet t ndryshme
kulturore apo etnike;
zhvillimin e kompetencave artistike pr t krijuar dhe realizuar pun t ndryshme
artistike;
pjesmarrjen n jetn kulturore t klass, shkolls, komunitetit, duke i vn n shrbim t
mjedisit ku jeton aftsit dhe talentin e vet;

85
 kontributin personal n zhvillimet artistike kulturore n nivel lokal, kombtar dhe m
gjer.

3.5.3 Tematikat e fushs dhe prshkrimi i tyre

Fusha e arteve n shkalln e par dhe t dyt t arsimit fillor, krkon t prmbush disa
aspekte themelore t t nxnit, dhe zhvillohet prmes disa tematikave. Ato shrbejn si
instrument i fuqishm integrues n funksion t zhvillimit t kompetencave t fushs.

N shkalln e par dhe t dyt zhvillohen tematikat gjuha dhe komunikimi artistik, teknika
dhe procese artistike si dhe historia, kultura dhe shoqria.Secila prej tyre prshkruhet
vemas gjat hartimit dhe zbatimit t programeve pr zhvillimin e kompetencave, ndrsa n
kurrikuln brtham ato kan elemente t prbashkta.

Ato jan:
a) Gjuha dhe komunikimi artistik.
b) Teknika dhe procese artistike.
c) Historia, kultura dhe shoqria.

a) Gjuha dhe komunikimi artistik

Nxnsit i krijohen mundsi t :
prdor konceptet artistike (art pamor, muzik, krcim dhe dram), n funksion t
proceseve artistike, duke realizuar pun t ndryshme artistike;
analizoj krijimet e veta dhe t tjerve n (art pamor, muzik, krcim dhe
dram),duke prdorur nj gjuh t thjesht artistike;
prezantoj lirshm idet artistike personale;
prjetoj vepra t ndryshme artistike, duke komunkiuar ide dhe qndrime;
reflektoj dhe vlersoj veprimtarit artistike, duke u shprehur prmes formave t
ndryshme t shprehjes artistike.
komunikoj ide dhe emocione, duke prdorur gjuhn artistike prkatse n artin
pamor, muzik, krcim dhe dram, n procese t ndryshme krijuese dhe performuese;
shpreh mendimin e vet, n mnyr artistike, t lirshm dhe t pavarur;
shpreh para shokve apo t tjerve prjetimet dhe emocionet gjat shikimit t nj
filmi, dramatizimi, performimit t nj vallzimi, knge apo nj vizatimi.

86
 b) Teknika dhe procese artistike
Nxnsit i krijohen mundsi t:
njoh dhe zbatoj teknika dhe procese t ndryshme artistike n artin pamor, muzik,
krcim dhe dram;
prdor n mnyr t vetdijshme gjuhn artistike nprmjet mjeteve shprehse t
arteve si: fjalt, tingujt, ngjyrat, format, lvizjet etj;
krijoj duke prdorur mjete t ndryshme shprehse artistike, ide personale dhe
origjinale;
krijoj objekte, animacione, lvizje t ndryshme sipas imagjinats, n baz t
elementeve artistik apo materialeve t dhna;
prdor mediat, si mjete t rndsishme t informimit, t komunikimit dhe t
ndrveprimit n epokn dixhitale, pr tu shprehur n mnyr artistike, lirshm dhe
t pavarur.

c) Historia, kultura dhe shoqria

Nxnsit i krijohen mundsi t:
kuptoj rolin dhe ndikimin e artit n shoqri, n kontekstet e mjedisit ku jeton dhe
bashkvepron etj;
njoh vepra dhe autor m t spikatur t krijimtaris artistike, kontekste te ndryshme
historike sociale dhe kulturore;
identifikoj dhe respektoj vlerat e trashgimis kulturore (familjare, t komunitetit,
kombtare dhe m gjer.

3.5.4 Prshkrimi i kompetencave q zhvillon fusha

I gjith procesi i t nxnit n fushn e arteve, n t gjitha shkallt, zhvillohet prmes

kompetencave t ksaj fushe krijimit, performimit/realizimit dhe vlersimit. N t gjitha
shkallt e kurrikuls, ato zhvillohen dhe plotsohen m tej me kompetencat specifike lndore
brenda fushs. Kompetencat e fushs s arteve lidhen dukshm dhe n mnyr logjike e
metodike me kompetencat kye. Kto kompetenca jan t lidhura ngusht me tematikat e
fushs dhe zhvillohen nprmjet tyre. Kompetencat q prbjn fushn e arteve pr t gjitha
lndt art pamor, muzik, dram dhe krcim jan:

87
Kompetenca 1: Krijimi artistik
- Prdorin ide t ndryshme pr t krijuar nj vepr artistike (muzikore, pamore,
koreografike apo dramatike).
- Prdorin elementet dhe parimet e gjuhs artistike.
- Eksperimentojn duke zhvilluar m tej idet e veta artistike.
- Organizojn krijimin e vet artistik, sipas elementeve t gjuhs artistik.
- Ndajn prvojat e veta krijuese me t tjert.

Kompetenca 2: Performimi/realizimi artistik

- Familjarizohen me prmbajtje t ndryshme t veprave artistike.
- Zbatojn teknika dhe procese t ndryshm e artistike.
- Respektojn rregullat e performimit/interpretimi/realizimit artistik.
- Ndajn prvojat e veta performuese/realizuese t veprave artistike me t tjer.
- Analizojn punn e interpretuar/realizuar n mnyr artistike.

Kompetenca 3: Vlersimi artistik

- Analizojn veprat artistike t performuara/realizuara.
- Shpjegojn kuptimin veprave t realizuara/performuara.
- Bjn nj gjykim kritik dhe estetik.

Kompetencat zhvillohen dhe ndrthuren n mnyr t harmonishme me njra- tjetrn, duke

plotsuar qllimet e edukimit jo vetm pr artet, por edhe m gjer. Kompetencat e arteve
zhvillojn aftsit krijuese, interpretuese dhe vlersuese. Nprmjet nj prvoje sistematike
t puns artistike nxnsit bhen t vetdijshm pr potencialin e tyre krijues prmes
prdorimit t gjuhve artistike. Nprmjet kontaktit me veprat e artit q ofrojn
shumllojshmri modelesh shprehse dhe komunikimi, nxnsit aftsohen t vlersojn
pasurin e madhe t gjuhve t ndryshme artistike, t eksplorojn mjedisin e tyre kulturor dhe
t prgatiten n zbulimin e kulturave t tjera.

3.5.5 Rezultatet e t nxnit

Rezultatet e t nxnit n fushn e kurrikuls s arteve, zhvillojn tri kompetencat kye t

fushs prmes tematikave t mposhtme:
1. Gjuha dhe komunikimi artistik.
2. Teknika dhe procese artistike.

88
 3. Historia, kultura dhe shoqria.

Shkalla e par
Klasa prgatitore, I, II
Rezultatet e t nxnit n fund t klass s Rezultatet e t nxnit n fund t klass s
dyt:
1. Krijimi i vepraveartistike1
- Kupton prmes vzhgimit, prjetimit -
dgjimit, perceptimit elementet e gjuhs
artistike si: ritmin, melodin, formn,
dinamikn, tempin, karakterin,
ngjyrat, formn, lvizjet,
emocionin n muzik, artin
(krcim dhe dram), artin pamor.
- Krijon modele ritmike, duke prdorur
mjetet trupore (zrin, duart, kmbt),
apo 1-2 vegla muzikore ritmike pr
fmij (ORF).
- Vizaton, ngjyros, e modelon (me laps t
zi, ngjyra, plastelina, letr e materiale t
tjera) mbi nj tem t caktuar.
- Imiton role t thjeshta n nj dramatizim
vetm dhe me t tjer.
- Lviz trupin duke bashkvepruar me
melodin, ritmin, karakterin.
- Prezanton nj ide personale n mnyr
krijuese, duke prdorur gjuhn artistike
KSNA 1
Shkalla e dyt
Klasa III, IV, V
pest:
Nxnsi:
Krijon forma t ndryshme dy dhe tri
dimensionale, duke prdorur teknika t
ndryshme figurative dhe aplikative.
vijat,
- Prdor elementet e muziks, artit pamor,
gjestet,
krcimit dhe drams si: ritmin, formn,
skenik
vijat, ngjyrat, formn, lvizjet, gjestet,
fjaln, lvizjet, mimikn, etj., gjat
krijimit.
- Krijon shprehje plastike t fytyrs ose
trupit sipas tekstit letrar ose situats s
krkuar, duke shprehur subjektin e nj
vepre letrare.
- Krijon duke prcjell nprmjet tekstit,
melodis, vizatimit, krcimit mesazhin
artistik t pjess.
- Krijon lvizje t cak tuara sipas muziks
q dgjon.
- Prdor gjuhn artistike pr t shprehur
mendimin e vet rreth nj pune artistike t
vetn apo e t tjerve etj.

1
Me fjaln vepra artistike (muzikore, figurative, apo dramatike) do t kuptojm t gjitha punt q krijojn,
realizojn dhe vlersojn nxnsit n klas, apo punt e artistve t ndryshm.

89
 2. Performimi/realizimi i veprave artistike
Nxnsi:
- Njeh teknikat dhe proceset pr t - Zbaton teknikat dhe proceset pr t
realizuar nj pun t vetn n muzik, art realizuar nj pun artistike n muzik, art
pamor , dram dhe n krcim. pamor , dram dhe n krcim.
- Respekton teknikat dhe proceset artistike - Flet mbi nj pun artistike, duke
gjat kndimit, vizatimit, imitimit t shpjeguar teknikat dhe proceset, me t
personazheve t preferuar etj. cilat sht krijuar ajo.

- Performon/realizon sipas dshirs melodi, - Prezanton nj ide personale n mnyr

krcime, subjekt letrar apo pun arti. krijuese, duke prdorur teknikat artistike.

- Shquhet pr aftsi individuale krijuese,

performuese (interpretuese) n nj apo
m shum veprimtari artistike.

- Interpreton/realizon gjat aktiviteteve

artistike, individualisht ose n grup sipas
prirjeve, mundsive dhe interesave t
veta.

3. Vlersimi i veprave artistike

Nxnsi:
- Reagon emocionalisht ndaj veprave
artistike prmes prjetimit, vzhgimit,
dgjimit dhe interpretimit.
- Prjeton kngt dhe lojrat muzikore pr
fmij).
- Shpreh prjetimet personale mbi nj
pun/ vepr artistike, duke prdorur
gjuhn artistike.
- Prezanton punn e vet artistike , n
veprimtarit artistike n klas apo n ato
- Identifikon ornamente, vazo,
fotografi,vegla t ndryshme muzikore,
veshje, stoli, kng, valle e lojra
popullore etj., duke kuptuar ndikimin dhe
ndrthurjen e kulturave n zhvillimin e
njra -tjetrs.
- Vlerson nj kng, krcim, dramatizim,
pantomim, modelim, etj., duke prdorur
elementet artistik t arteve.
- Prjeton nj muzik shqiptare nga nj
muzik e huaj, nj krcim shqiptar nga

90
 publike (shkoll, komunitet etj).
- Vlerson punn e vet apo t shokut duke
prdorur dhe fjal t prshtatshme
artistike gjat komunikimit.
nj i huaj, duke shprehur ndikimin e tyre
n ann emocionale.
- Prjeton dhe respekton vlerat e kulturs
s vet apo t t tjerve, nisur nga
prvojat familjare dhe t komunitetit, t
cilit i takon.
- Shpjegon punn e vet apo t shokut duke
prdorur nj fjalor t thjesht artistik
gjat komunikimit.

Njohurit dhe konceptet kryesore

Gjuha dhe komunikimi artistik
Elemente dhe koncepte & parime artistike
- Tingull - Melodia - Kontrasti
- Ritmi - Siprfaqja - Prsritja
- Dinamika - Ndryshimi
- Vllimi
- Vija - Krahasimi
- Forma - Ngjyra - Theksi
- Karakteri - Zri - Ekuilibri
- Trupi - Roli - Uniteti
- Objekti - Harmonia
- Fjala
- Perspektiva - Zhvillimi
- Drejtpeshimi - Dritat - Sensi kompozicionit
- Hapsira - Lvizja - Sensi i trsis
- Energjia - Hapa - Sensi i stilit

- Koha

Teknika dhe procese artistike

Teknika vokale Kndimi
Teknika instrumentale Krijimi
Teknika akuarelit Dgjimi
Teknika e vizatimit Interpretimi/performimi n
Teknika e gdhendjes kng/instrument/dram/krcim

91
Teknika e ngrohjes Realizimi
Teknika e shkontraktimit Improvizimi i lvizjeve
Teknika e kujtess Hapa
Etj. Prjetimi emocional
Veprimi me an t fjals
Aktrimi
Sikuri
Veprimi fizik dhe psikik
Imitimi
Fotografimi
Modelimi
Gdhendja
Kolazhi
Kompozimi
Gjinit dhe llojet artistike
Veprimtari artistike

- Lojra teatrale
- Loj muzikore
- Dramatizim (loj teatrale)
- Kor
- Ekspozit
- Shfaqje
- Koncert
Historia, kultura dhe shoqria2

- Fenomenet dhe dukurit muzikore - Krcimet e thjeshta

- Tingujt natyrore - Prrallat, fabulat, poezit
- Tingujt njerzore - Knga
- Tinguj muzikore - Pantomima, monologu, tregimi etj.
- Gjuha muzikore - Gjinit artistike (opera, baleti,

2
Deri n shkalln e tret nxnsit duhet t dgjojn/shikojn/vzhgojn fragmente t 20-25 veprave artisike,
muzikore dhe pamore m pak dramatike. N fund t shkalls s tret nxnsit duhet t
shikojn/dgjojn/vzhgojn fragmente t 30 veprave artisike, muzikore dhe pamore.

92
 - Instrumentet ORF portreti, pejzazhi etj.)
- Instrumentet muzikore - Veprimtari dhe institucione kulturore
- Komplekset instrumentale (Opera, galeri, muze, teatr, etj.)
- Klasifikimi i zrave - Eksperienca artistike (takime dhe biseda
- Formacionalet vokale me artist, muzikant, artizan, dizajn
- Kngt pr fmij etj.)
- Lojrat muzikore - Profesione q lidhen me kariera t
- Shenjat e ngjyrimit dhe termat ndryshme artistike
dinamike - Vepra arti nga periudha t ndryshme t
- Prralla historis s artit dhe veprimtari artistike
- Fabula (riprodhime, fotografi, filma etj.)

- Vallja
- Valsi
- Etj.
Aftsit dhe shkathtsit
- Vzhgimi/ zbulimi dhe prjetimi nga dukurive dhe fenomeneve artistike.
- Dgjimi dhe perceptimi.
- Prjetimi artistik.
- Zhvillimi i vmendjes dhe i kujtess artistike.
- Vullneti dhe motivimi.
- Iniciativa dhe interesimi.
- Imagjinata dhe krijueshmria.
- Ndjenja pr t vzhguar dhe dalluar ritmin dhe harmonin ( tingujt, ngjyrat, format,
strukturat, karakteret, lvizjet, etj.)
- Shkathtsit muzikore.
- Shkathtsit lvizore.
- Shkathtsit shprehse figurative.
- Komunikimi dhe t shprehurit.
- Shkathtsia pr pun n grup (kori, vallet, muralet etj).
- T menduarit analitik, kritik dhe krijues.
Qndrimet dhe vlerat

- Kurioziteti.
- Dshira pr tu shprehur artistikisht.

93
- Vetbesimi.
- Dshira pr shprehje dhe komunikim n mnyr t pavarur.
- Pjesmarrja aktive vetm dhe n grup.
- Shoqrimi.
- Kmbngulja.
- Bashkpunimi.
- Diversiteti dhe kuptimi i kulturave t ndryshme.
- Respekti pr veten dhe t tjert.
- Qndrimi ndaj artit dhe konceptit t t bukurs n art.
- Respektimi i trashgimis kulturore kombtare dhe trashgimis s kulturave t tjera.
- Respekti ndaj kulturave t ndryshme.
- Bashkpunimi dhe prgjegjsia.
- Prqendrimi dhe durimi.

3.5.6 Ndarja e kohs msimore

Sipas Kornizs s Kurrikuls s Shqipris, plani msimor pr nivelin e par, fusha e Arteve,
do t zhvillohet gjithsej me 15 or msimore.
N shkalln e par t kurrikuls, artet zhvillohen n klasn prgatitore, klasn e I-r dhe t II-
t.
N klasn prgatitore artet zhvillohet n 3 or:
muzik 1 or
art pamor 1 or
krcim 0.5 or dhe
dram 0.5 or
N klasn e par, zhvillohen kto lnd:
muzik 1 or
art pamor 1 or

N klasn e dyt, zhvillohen kto lnd:

muzik 1 or
art pamor 1 or
krcim 0.5 or

94
N shkalln e dyt t kurrikuls, artet vazhdojn t zhvillohen si m posht:
N klasn e tret, zhvillohen kto lnd:
muzik 1 or
art pamor 1 or
krcim 1 or
N klasn katrt, zhvillohen kto lnd:
muzik 1 or
art pamor 1 or
N klasn e pest, zhvillohen kto lnd:
muzik 1 or
art pamor 1 or
dram 0.5 or

Fusha e t nxnit
Shkalla 1 Shkalla 2
Klasa prgatitore Klasa I II Klasa III V
15.8 % 11.1 % 10.2 %
Arte (%)

Muzik 2 3
(or msimore/jav)
Art pamor 2 3
(or msimore/jav) 3
Krcim 0.5 1
(or msimore/jav)
Teatr/dram 0 0.5
(or msimore/jav)

3.5.7 Udhzime metodologjike

Organizimi i mir i procesit t msimit t arteve, do t thot q fmijt t vendosen n situata

konkrete dhe praktike, ku ata prjetojn dhe provojn vet dukurit dhe fenomenet artistike.
Kjo arrihet vetm nprmjet nj motivimi t drejt dhe prkundrejt nj objektivi t caktuar
msimor. Msimdhnia e arteve, pr nga vet natyra, nnkupton nj veprimtari emocionale
dhe fizike jo gjithmon t vetdijshme pr fmijt. do prmbajtje dhe veprimtari msimore
muzikore, figurative, dramatike dhe krcimore sht e plqyeshme dhe krijon emocione, kur

95
nxnsit drejtohen drejt nj veprimtarie n mnyr t vetdijshme, `ka u mundson atyre
shprehjen e potencialit t tyre intelektual/artistik n shum aspekte.
Disa komponent shum t rndsishm, q ndihmojn n formimin e kulturs artistike t
fmijve dhe q duhet t merren parasysh nga msuesit gjat puns s tyre, jan:
Arti , si komponent i edukimit estetik.Si e till, fusha e arteve ndihmon n edukimin
estetik, sepse edukon shijet, zhvillon ndjesin pr t vzhguar dhe dalluar t bukurn n art.
Arti, si komponent i formimit edukativ dhe social.Nprmjet veprimtarive t
prbashkta, si jan: t knduarit n grup, loja n instrument, krcimit, interpretimit etj.,
nxnsit koordinojn veprimet me njri-tjetrin, duke krijuar kshtu raporte shoqrore. N kt
mnyr ata fillojn t grshetojn punn dhe prgjegjsin personale, me punn n grup,
p.sh.: kori zhvillon rregullin, ku veprimtaria e do nxnsi (kndimi) zhvillohet me krkesat e
t brit muzik n mnyr t prbashkt, apo vnia e nj tregimi/prrall n sken bhet
nprmjet veprimit apo sikurit, aktivitet, i cili bhet i plqyeshm, kur t gjith fmijt
bashkveprojn n harmoni me njri-tjetrin.Aspekti edukativ i arteve mund t vihet re edhe
n prmbajtjen e tematikave t ndryshme, q jepen pr tu praktikuar, si jan tematikat me
karakter atdhetar, shoqror, familjar, nga natyra etj.
Arti si komponent i proceseve psikologjike.Nprmjet prjetimit dhe njohjes me artet,
n mnyr t vetdijshme nxiten nj sr procesesh psikike. Format e ndryshme t puns n
disiplinat artistike pr kt grupmosh, zhvillojn vmendjen tek ritmi, melodia, ngjyrat,
format, lvizjet, fjala, gjesti etj., her ve e ve dhe her t gjitha s bashku.
Nxitja dhe t shprehurit, prmes krijimeve t ndryshme, n disiplina t ndryshme
artistikendikon n imagjinatn krijuese t fmijve p.sh: dgjimi i muziks i bn fmijt m t
ndjeshm, m t drejtprdrejt n prjetimin e pjesve muzikore, u jep kuptimin e s bukurs
muzikore, riprodhimi i nj tregimi etj.
Arti si komponent i zhvillimit fizik. Artet nxitin jo vetm proceset psikike, por
njkohsisht edhe proceset fizike, sepse ato jan t ndrlidhura dhe t kushtzuara. P.sh.:
muzika ndikon n gjith qenien fizike t njeriut prmes lvizjeve, frymmarrjes dhe
qarkullimit t gjakut. Kndimi zhvillon aparatin e kndimit dhe t gjitha organet marrin pjes
njkohsisht gjat t knduarit dhe funksionojn n mnyr t sinkronizuar. Krcimi dhe
lidhjet e saj me muzikn prmes lvizjeve, prmes harmonizimit t ritmit ose kombinimi i
tyre me muzikn, i bjn lvizjet m t t gjalla, t organizuara, plastike, emocionale. Lojrat
muzikore dhe krcimet e ndryshme ndihmojn dhe zhvillojn n mnyr harmonike ritmin.
Vizatimi dhe ngjyrimi zhvillon motorikn fine tek fmijt, sjell gzimin dhe ndjenjn e
knaqsis , duke shtuar gjallrin e tyre edhe prmes prjetimit dhe interpretimit emocional.

96
Planifikimi i mir i prmbajtjeve msimore, prmes veprimtarive artistike dhe ndrthurjeve
midis tyre, on msuesit drejt suksesit t procesit s realizimit artistik. Vzhgimi,
eksperimentimi, krijimi apo biseda jan forma shum t mira pr t zbuluar dukurit artistike
dhe shum t rndsishme gjat puns s msuesit.Trajtimi i dukurive artistike n punn
praktike t msuesit n shkalln e par, duhet t realizohet, duke iu prmbajtur parimit
kryesor t njohjes n art, q sht prjetimi, vzhgimi, perceptimi, etj.do dukuri, duke filluar
nga ajo m e thjeshta, duhet t prjetohet emocionalisht, m pas arrihet tek njohja e
vetdijshme dhe prfundohet n interpretim t vetdijshm. do njohuri n prmbajtjen e
fushs s arteve, sht sistemuar n mnyr shkencore dhe metodike, ndihmon n
racionalizimin dhe lidhjen logjike t shtjeve, sepse do dukuri artistike trajtohet prgjat
harkut q ka t bj me prjetimin, njohjen dhe zbatimin praktik.

3.5.8 Udhzime pr vlersimin

Vlersimi prshkon gjith procesin msimor dhe i shrben prmirsimit t ktij procesi. N
kurrikuln e arteve, ndryshe nga lndt e tjera, mbshtetet n parimin e individualizimit, ku
do nxns posedon dhe zhvillon prirje t veanta, duke u shprehur n mnyr individuale n
forma t ndryshme t artit. Inkurajimi, imagjinata, shprehja origjinale dhe krijuese,
interesimi, prjetimi artistik, interpretimi dhe prezantimi i punve artistike jan forma, t cilat
ndihmojn n vlersimin e puns krijuese t nxnsve n arte.Gjithashtu, pjesmarrja
individuale dhe n grup, n aktivitetet artistike t ndryshme q organizohen n klas, shkoll
dhe n komunitet, jan pjes e procesit t vlersimit.
Vlersimi mbshtetet trsisht n rezultatet e t nxnit dhe objekt i vlersimit jan krijimi i
kompetencave artistike t nxnsve, n fushn e arteve prmes krijimit,
performimit/realizimit dhe vlersimit. Arritjet n fushn e arteve jan m shum individuale,
prandaj duhet edhe t vlersohen si t tilla.
Kjo gj bhet n funksion t matjes s kompetencave artistike t caktuara, q arrin t
zhvilloj nxnsi gjat procesit msimor, vetm ose n grup, prmes veprimtaris praktike,
d.m.th., prmes t knduarit, t aktrimit t nj pjese tekstuale letrare, dgjuarit muzikor, t
krijuarit e punve dy dhe tre dimensionale, t analizuarit t pjesve artistike etj. Nxnsit
vlersohen, ndrsa demonstrojn arritjet nprmjet veprimtarive e produkteve t ndryshme.
Portofoli i nxnsit, sht nj tjetr mundsi vlersimi, sht nj koleksion i punimeve
prgjat vitit shkollor n arte. Ai mund t prmbaj krijime, detyra tematike (ese), organizime

97
dhe projekte kurrikulare, prodhime t ndryshme t CD-ve e DVD-ve n dobi t veprimtarive
t ndryshme shkollore, produkte t veprimtarive kurrikulare etj.

3.5.9 Materiale dhe burime msimore

Artet studiohen prmes njohjes dhe prdorimit t mjeteve, materialeve, teknikave e

procedurave specifike artistike, pr seciln lnd.
P.sh n artin pamor, n kt nivel kemi konstruksionet, ilustrimet (foto, punime t fmijve,
objekte nga natyra, ilustrime veprash arti), ose materiale t tilla si: letra, plhura, plastelina,
materiale organike etj. N muzik jan instrumentet ORF. Ndrsa pr dgjim muzikor,
shikim t shfaqjeve apo ekspozitave/veprave t ndryshme, pr ndjekjen e pjesve dramatike,
krcimeve t ndryshme, kngve apo veprave t artit prdoren magnetofoni, TV, CD dhe
DVD .
Prve materialeve shfrytzohen edhe burime msimore si teksti shkollor, interneti etj.
Disa nga mjetet m t prdorshme didaktike jan:

Mjetet pamore natyrore si: objektet natyrore q shrbejn pr t demonstruar tingujt,

zhurmat, modele pr t vizatuar etj.
Mjetet artificiale si: fotografit, vizatimet.
Mjetet audiovizive si: Tv, magnetofon, video, video-projektor, kompjuter,
internet,CD, DVD.
Mjetetdgjimore:radio,magnetofon, kasetofonetj.
Mjetet verbale, tekstet si: tekstet msimore (t detyruara), libri i msuesit, fletoret e
puns, katalog, albume q mund t prdoren n shkoll pr t mbshtetur punn e
nxnsve dhe demonstruar vepra t ndryshme arti. Kto burime duhet t diskutohen
dhe vlersohen nga stafi si nj pjes e planit t tyre pr artet. Ky plan duhet t jet i
rndsishm pr t przgjedhur burimet e dyta, t cilat ndihmojn pr t mbshtetur
nxnsit n punt e tyre krijuese dhe performuese, si dhe n kryerjen e vizatimeve apo
krijimeve t ndryshme.
Mjedisi msimorsi:(klasa,kabinetet e e artitetj.).

98
3.6 Fusha e t nxnit: Edukimi fizik, sportet dhe shndeti
3.6.1 Hyrje

Fusha msimore Edukimi fizik, sportet dhe shndeti n arsimin parauniversitar ndihmon
q nxnsit t zhvillojn njohurit, shkathtsit dhe qndrimet e nevojshme, t cilat sigurojn
mirqenien eshndetit t tyre mendor, emocional, fizik dhe social, si dhe t ndihmojn t
prballin me sukses sfidat e jets s tashme dhe t ardhme.
Fusha e edukimit fizik, sportit dhe shndetit do t ofroj nj qasje t integruar t edukimit
fizik dhe sporteve, me edukatn shndetsore, q n shkallne par e deri n shkalln e
gjasht. Kjo do t prfshij shpalosjen e mnyrave t jets s shndetshme apo mbrojtjen prej
smundjeve dhe rreziqeve prej tyre.

3.6.2 Qllimi i fushs

Edukimi fizik, sporti dhe shndeti ka si qllim:

promovimin eaktivitetitt rregulltfizik, edukimin e nj stili jetese t shndetshme e
aktive dhe fitimin e kompetencave t rndsishme e t vlefshme prgjat gjith jets;
prvetsimin e bazave fillestare t elementve teknike e taktike q fitohen n
disiplinat sportive; edukimin nprmjet veprimtarive fizike e sportive dhe njohjen me
konceptet fillestare t rregulloreve t disiplinave sportive;
prvetsimin e bazave pr kryerjen ekombinacioneve lvizore me prmbajtje t
aftsive lvizore baz, t manipulimit lvizor me dhe pa mjete, si dhe elemente t
thjeshta akrobatike;
njohjen dhe prvetsimin e bazave pr zbatimin e rregullave t siguris gjat t
ushtruarit me aktivitet fizik e sportiv;
njohjen me parimet baz t dhnies s ndihms s par n raste t traumave q
ndodhin gjat aktivitetit fizik;
njohjen me parimet e olimpizmit, filozofis olimpike dhe fair-play-t, si dhe t
kuptuarit e rndsis s t ushtruarit sistematik, edukimin e disiplins, vullnetit,
vetvlersimit dhe konkurrencn e ndershme.

99
3.6.3 Tematikat e fushs dhe prshkrimi i tyre

Fusha Edukimi fizik, sportet dhe shndeti, n shkalln e par dhe t dyt t arsimit t
detyruar, zhvillohet prmes tematikave t mposhtme:

a) Edukim nprmjet aktiviteteve fizike

Lojra lvizore e popullore
Gjimnastik
Atletik
Edukimi fizik u ofron nxnsve nj platform, nga e cila mund t ndrtojn kompetenca pr
t prmirsuar kapacitetet fizike e aftsit koordinative q ndihmojn n zhvillimin e aftsive
personale dhe ndrpersonale. Kjo tematik u mundson nxnsve t zhvillojn konceptet dhe
aftsit e nevojshme pr pjesmarrje n nj gam t gjer t aktiviteteve fizike, sportive,
kulturore q ndikon n rritjen e mirqenies se tyre fizike dhe i prgatit pr jet aktive dhe t
shndetshme.
b) Aktivitete sportive
Basketboll
Volejboll
Futboll
Veprimtari sportive ndihmse (opsionale)
Sportet u mundsojn nxnsve njohjen dhe msimin e elementeve dhe kombinacioneve
tekniko-lvizore q prfshihen n lojrat sportive. Nprmjet ktyre lojrave sportive
(basketboll, volejboll, futboll) nxnsit zhvillojn kompetenca, zhvillojn aftsit
koordinative dhe cilsit fizike, zhvillojn aftsit e komunikimit dhe t punuarit n skuadr,
edukohen me ndarjen e prgjegjsis dhe suksesit, respektin ndaj rregullave t lojs dhe fair-
play-t, q n vetvete prbn nj model t respektit ndaj rregullave demokratike t jets
qytetare, si dhe formimin e kulturs s t ushtruarit sportiv pr gjat gjith jets.

c) Praktikim aktivitetesh n shrbim t komunitetit, mirqenies dhe shndetit

Mirqenie fizike, mendore, emocionale dhe sociale.
Ruajtja e organizmit nga dmtimet e mundshme gjat t ushtruarit n
aktivitet fizik e sportiv dhe dhnia e ndihms s par.
T ushqyerit e shndetshm.

100
 Edukimi olimpik dhe fair-play.
Rreziqet nga prdorimi i substancave q krijojn varsi.
Edukimi mbi mjedisin.

Edukimi shndetsor u mundson nxnsve fitimin e kompetencave pr ruajtjen dhe

kultivimin e shndetit t tyre dhe t t tjerve, u mundson t njohin dhe zbulojn respektin
pr vetveten dhe te tjert, t njihen me mnyrat e ruajtjes s organizmit nga dmtimet e
mundshme gjat t ushtruarit me aktivitet fizik e sportiv, si dhe me forma t thjeshta t
dhnies s ndihms s par, t krijojn shprehje t drejta t t ushqyerit prmes promovimit t
vlerave ,q iu mundsojn atyre t bjn zgjedhje t shndetshme, duke i ndihmuar ata t
njohin dhe kuptojn praktika t sigurta dhe higjienike q ti zbatojn ato n rutinn ditore, t
njihen me filozofin olimpike e t respektojn edhe n jetn e prditshme rregullat e fair-
play-t, t zhvillojn t kuptuarit e efekteve negative t prdorimit t substancave narkotike, si
dhe ti ndihmoj ata t bhen t ndrgjegjshm pr nevojn e ruajtjes s nj mjedisi t
shndetshm, n t cilin t mund t mbrojn veten dhe t tjert nga faktort e rrezikshm.

3.6.4 Prshkrimi i kompetencave q zhvillon fusha

I gjith procesi i t nxnit n fushn Edukimit fizik, sportet dhe shndetit, organizohet
rreth tre kompetencave specifike t fushs. T tri kompetencat e fushs lidhen me njra-
tjetrn.

Kompetenca 1: Zhvillimi i aftsive lvizore,n prshtatje me situata t ndryshme

lvizore e sportive

N kt kompetenc prfshihen koordinimi, rregullimi, kontrolli, ndjesit dhe vet-shprehit,

duke iu referuar aftsis pr t ekzekutuar veprime t ndryshme lvizore. Ato zhvillohen n
situata t larmishme t t nxnit, t lidhura me lloje t shumta aktivitetesh si p.sh: aktivitete
me prmbajtje t lvizjeve lokomotore (vrapimi, ecja, notimi, iklizmi, etj.) dhe lvizje jo-
lokomotore si (krcimi, goditja, etj.), lvizje manipulative me dhe pa mjete, aktivitete
teknike e artistike (gjimnastika artistike e ritmike).

Prmbajtja e ktyre aktiviteteve duhet t`u mundsoj nxnsve t bhen m t vetdijshm

pr trupat e tyre dhe pr mjedisin, n t cilin ata duhet t prshtatin aktivitetin fizik e t
veprojn n mnyrn e duhur e t sigurt.

101
 Kompetenca 2: Ndrveprimi me t tjert n situata t ndryshme lvizore e sportive

Pjesmarrja naktivitete fizikeme t tjertkrkonaftsi,t cilatshkojnprtej mjeshtris s

thjeshtelvizore. Edhe pse zotrimii ksaj kompetence nuksht nj kushtthemelorpr
angazhim n nj aktivitet fizik, mungesa e saj kufizon zgjedhjen n shumllojshmri q ky
aktivitetet ofron. Ndrveprimi met tjertinkurajon nxnsit tangazhohen n njproces
kuatazhvillojnplanet ndryshme tveprimitpr t prshtaturlvizjet e tyreme ato tt tjerve,
pr t sinkronizuarlvizjete tyre meato t t tjervedhe pr t komunikuarmenjri-tjetrin.
Nxnsit msojnpunn n grup, kryejndetyra tprbashktadhe pranojn fitoren dhe
humbjen. Duke pasur parasysh senxnsit do t prballen me situatat ngjashme njetn e
tyre tprditshme, kjo kompetenc i ndihmon ata t zhvillojn aftsitsociale dhe gjykime
etiket favorshme pr t ndrtuar marrdhnie harmonikendrpersonale.

Kompetenca 3: Prshtatja e nj stili jete, aktiv dhe i shndetshm

T prshtatesh n nj stil jetese, aktiv dhe t shndetshm, do t thot t krijosh mundsit

pr t jetuar nj jete, e cila karakterizohet nga nj mirqenie e prgjithshme fizike, mendore
dhe emocionale, n t ciln nj individ gzon aftsi pr t ekzekutuar do dit detyra
energjikisht dhe aktivisht, kryen me knaqsi aktivitetet e kohs s lir dhe realizon lehtsisht
krkesat e dits. Pr nj nxns, kjo kompetenc zhvillohet me edukimin e zakoneve t
shndetshme, angazhimin nforma t ndryshme taktivitetitfizik e sportiv, t ushqyeritn
mnyrn e duhur, mos ekspozimin ndaj substancave q krijojn varsi, duke krijuar nj
model jetese,e cili do t sillte efekte t plqyeshme afatshkurtra, afatmesme dhe afatgjata.

3.6.5 Rezultatet e t nxnit

KSNA 1
Shkalla e par Shkalla e dyt

Klasa prgatitore, I, II Klasa III, IV, V

Rezultatete t nxnit n fund t klass s Rezultatete t nxnit n fund t klass s pest:

dyt:
1. Edukim nprmjet aktiviteteve fizike
Nxnsi:

102
- Kryen lvizje t ndryshme t pjesve t
ndryshme t trupit.
- Argumenton diferencn midis pozicioneve -
t sakta (drejtqndrimeve) dhe t pasakta
t qndrimit t shtylls kurrizore n vend
dhe n lvizje.
- Kryen lvizjeve jo-lokomotore (trheqje,
shtytje, ekuilibrim, kthim, rrotullim etj).
dhe lokomotore (ecje, vrapim, krcim etj).
- Identifikon ndryshimet midis lvizjeve
manipulative me mjete (hedhje, pritje,
goditje, xhonglim etj).
- Demonstron aftsi t prshtatjes s
lojrave t reja lvizore.
2. Aktivitete sportive
- Identifikon veprime t ndryshme lvizore
referuar situatave t ndryshme t lojrave
t ndryshme para sportive.
- Identifikon rregulla fillestare n lojra t
ndryshme.
- Demonstron aftsi bashkpunimi me
partnerin n loj.
- Demonstron aftsi t prshtatjes s
veprimtaris fizike me kushtet e mjedisit
natyror.
- Identifikon mnyra t ndryshme t
103
- Kryen kombinime t thjeshta lvizore, me
pjes t ndryshme t trupit.
Argumenton prfitimet q sjell aplikimi n
jetn e prditshme t drejtqndrimeve t
shtylls kurrizore dhe ndikimet pozitive tek
shndeti.
- Kryen kombinime me lvizje t ndryshme jo-
lokomotore (trheqje, shtytje, ekuilibrim,
kthim, rrotullim etj), lokomotor (ecje, vrapim,
krcim etj).
- Demonstron lvizje t ndryshme manipulative
me mjete (hedhje, pritje, goditje, xhonglim
etj).
- Demonstron aftsi t prshtatjes dhe krijimit t
lojrave t reja lvizore.
Nxnsi:
- Zbaton kombinime t ndryshme lvizore
referuar situatave t ndryshme t lojrave t
ndryshme para sportive.
- Zbaton rregulla t thjeshtuara n lojra t
ndryshme.
- Demonstron aftsi bashkpunimi me partnerin
dhe respekti ndaj kundrshtarit n loj.
- Demonstron metoda t prshtatshme t
kryerjes s aktivitetit (marshimit) n natyr.
- Demonstron aftsi t orientimit n natyr duke
vendosur marrdhnie t qndrueshme me t.
 orientimit n natyr.
3. Praktikim aktivitetesh n shrbim t komunitetit, mirqenies dhe shndetit
- Tregon pr ndjenjat e tij /saj n situatat e - Tregon njohuri, menaxhon emocionet e tij/saj
jets se prditshme (p.sh.
bashkbisedon me msuesit, kolegt,
lojs, puns n grupe etj.)
- Identifikon t drejtat dhe prgjegjsit
tij/saj dhe i praktikon ato n jetn e
prditshme brenda dhe jasht shkolls.
- Demonstron shkathtsi dhe shprehi pr
mirmbajtjen e higjiens personale n
shtpi (higjienn e trupit, higjienn e
dhmbve etj.) dhe n shkoll.
- Diferencon mnyra t drejta t ushqyerit
sipas rutins dhe shpjegon ndikimin e t
ushqyerit n rritje dhe zhvillim.
- Identifikon konceptet e olimpizmit dhe
fair-play-it.
- Identifikon gjrat, t cilat nuk preken dhe
konsumohen, si dhe kupton se far jan
medikamentet dhe substancat e dmshme.
- Identifikon elementet prbrs t
ambientit ku jeton dhe funksionin e tyre
n jetn e njeriut.
Njohuri dhe koncepte
- Elemente t lvizjes.
Nxnsi:
kur dhe i prshtat ato n situata t ndryshme ( p.sh.
pune n grupe, loje n shkoll dhe jasht saj
etj).
- Kupton q do individ sht unik, i ndryshm
dhe kontribuon q shkolla dhe mjedisi ku
jeton, t jet i barabart dhe mikprits pr t
gjith.
- Demonstron prkushtim pr ruajtjen dhe
kultivimin e higjiens personale dhe t mjedisit
n shtpi, shkoll dhe komunitet.
- Zhvillon plane t thjeshta individuale pr
ushqim t shndetshm sipas sezoneve,
periudhave ditore dhe aplikon rregullat
elementare t ushqimit t shndetshm.
- Zbaton n aktivitetet sportive brenda dhe
jasht programit msimor, si dhe n jetn e
prditshme parimet e olimpizmit dhe fair-
play-it.
- Identifikon mnyrn e sigurt t prdorimit t
medikamenteve dhe kupton se disa
medikamente ndikojn n pozitivisht n
shndetin dhe mirqenien e tij/saj.
- Zbaton mnyra t respektimit dhe t ruajtjes s
ambientit ku jeton: shkoll, shtpi e m gjer.
104
 - Lvizje manipulative.
- Lvizje lokomotore.
- Lvizje jo-lokomotore.
- Loj lvizore.
- Rregulla t lojs.
- Loj tradicionale (popullore).
- Morali i lojs.
- Lojra sportive.
- Marshim n natyr.
- Higjiena personale.
- Veshja e prshtatshme.
- Drejtqndrime.
- Rregullat e siguris.
- Mnyra t t ushqyerit.
- Edukim Olimpik.
- Fair-play
- Substanca q krijojn varsi.
- Mjedisi q na rrethon.

Aftsit dhe shkathtsit

I.
- Praktikon skema t ndryshme lvizore.
- Prshtat skema lvizore n situata t ndryshme sportive.
- Diskuton.
- Pjesmarrje aktive.
- Ushtron te drejtat e veta.
- Shpjegon.
- Menaxhon emocionet.
- Demonstron sjelle, veprime, shprehi.
- Zbaton parimet.
- Prshkruan llojet e ushqimit, aktivitetet fizike.
- Qndrim t drejt trupor.
- Ndrton bashkpunim.
- Harton plane individuale.

105
- Hulumton.

Qndrimet dhe vlerat

- Respekton veten dhe t tjert.

- Prgjegjshm.
- Tolerant.
- Respektimi i diversitetit.
- I prkushtuar.
- Qndrim pozitiv.
- Bashkpunues.
- Respekton kodin e mirsjelljes.
- Respekton kodin e veshjes.
- Respekton rregulloret.
- Gatishmri.
- I sigurt.

3.6.6 Ndarja e kohs msimore

Sipas Kornizs s Kurrikulare, n planin msimor pr nivelin e par, fusha e kurrikuls

Edukimi fizik, sportet dhe shndeti zhvillohet n 525 or msimore. Si n shkalln e
pardhe t dyt t kurrikuls, klasa e I - V, jan 3 or msimore n jav,t planifikuara pr
edukim fizik, sporte dhe shndet.

Pr shkalln 1, klasat 0, I, II pjesa m t madhe t orve msimore i kushtohet edukimit

nprmjet aktiviteteve fizike dhe m pas edukimi shndetsor dhe sportit, ndrsa n shkalln
2, klasat III, IV, V sportet kan peshn kryesore, pasi prvojat lvizore dhe njohurit e
msuara finalizohen n situatat e lojrave sportive, duke u shndrruar n kompetenca t
mirfillta.

Fusha e t nxnit
Shkalla 1 Shkalla 2
Klasa prgatitore Klasa I II Klasa III V
Edukim fizik, sporti dhe shndeti 10.5% 14.8% 12.2%
(%)

106
 Edukim fizik, sporti dhe shndeti 2 6 9
(or msimore/jav)

3.6.7 Udhzime metodologjike

Organizimi i mir i procesit t msimit t fushs kurrikulare Edukimi fizik, sportet dhe
shndeti, do t thot q fmijt t vendosen n situata konkrete praktike, ku ata prjetojn
dhe provojn elementet lvizor e sportiv. Aktivitetet lvizore, (loja dhe sporti) nuk jan
thjesht argtuese pr ta, por nj pun serioze, q dominon shumicn e jets s tyre, duke i
thithur pjesn m t madhe t kohs e t energjis, duke edukuar aftsi dhe formuar sjellje
shoqrore, si kontribut themelor n krkesn pr rritjen e shpejt dhe t shndetshme.N ort
e msimit t Edukimit fizik, sportiv e shndetsor do t`i vihettheks i madh mbajtjes
shigjiens, ndrsa pjesmarrja n to, i msonnxnsitse si t ruajn pastrtin dhe t
kujdesen pr higjienn e trupit gjat dhe pas aktivitetit fizik. Gjat ktyre orve msohen
praktika t sigurta, t cilat nse ndiqennga nxnsitgjat gjithjets s tyre, do ti shptojnata
ngashum smundje.
Parimi nga m e thjeshta tek m e vshtira, vendosja e themeleve m par, nnkupton se
fmijt duhet t ecin m par se sa t vrapojn. M par duhet t msojn t gjuajn e m pas
t shnojn me saktsi. Lvizjet statike si p.sh. ekuilibri mbi majat e gishtave ose goditja e
topit nga nj piket, duhet t paraprijn lvizjet dinamike si ecja n tra, ekuilibri ose goditja e
nj topi t varur. Dhe fmijt padyshim duhet t kryejn me sukses veprime ose lvizje t
vetme para se t ekzekutojn kombinime t tyre. Fmijt q kan zotruar mir bazat, jan
shum m t sigurt me aftsit e tyre lvizore dhe pr pasoj me t njjtn siguri do t
vazhdojn gjat gjith jets.
Disa nga komponentt e fushs kurrikulare Edukimi fizik, sportet dhe shndeti q
ndihmojn n mbarvajtjen dhe suksesin e msimit jan:
Edukimi fizik, sportiv dhe shndetsor si komponent i fitnesit
Promovimi i fitnesit pr gjat jets sht nj nga prioritetet e specialistve t edukimit fizik,
sidomos tani q ne jemi n mes t nj krize obeziteti tek fmijt dhe n nj periudh, n t
ciln fmijt jan m shum t prirur pr jet sedentare se n do periudh tjetr t historis
s njerzimit. Kshtu q sht parsore vnia e theksit tek fitnesi, si pjes e bazave t
programeve edukative fizike.
Edukimi fizik, sportiv dhe shndetsor si komponent i formimit edukativ e social.

107
Duke marr pjesn procesin msimor t edukimit fizik dhe sporteve,nj nxns ka filluar t
msoj shum gjrapr jetn. Aifiton n disa lojra dhe humbet n disa t tjera,kjo e bnat t
kuptoj sefitorja dhe humbjajan nj pjese jetsdhe duhett pranohetsi t tilla. Kur nj
nxns bhet pjes e nj ekipi, ai mson sebashkpunimime t tjertsht shum
irndsishm n qoft se duhet t arrihen qllimet. Duhet t respektohen rregullat e lojs,
vendimet e gjyqtarit dhe kundrshtari. Gjithashtu, pjesmarrja n praktika lvizore e sportive
mundson zhvillimin mendor e intelektual t nxnsve n mnyr argtuese dhe t
drejtprdrejt.
Edukimi fizik, sportiv dhe shndetsor si komponent i arteve
Edukimi fizik dhe sportiv, e gjen veten mjaft mir si komponent i edukimit artistik, sepse ata
jan t ndrlidhur me njri-tjetrin. Edukimi fizik, sportet dhe shndeti ndihmon t gjith
trupin e njeriut dhe vallzimi e muzika q e shoqron at, gjithashtu. Sinkronizimi dhe
ritmizimi, si aftsi koordinative, jan pjes prbrse t edukimit fizik e artistik, t cilt s
bashku ndihmojn n nj zhvillim dhe formim m t plot t nxnsit.
Edukimi fizik, sportiv dhe shndetsor si komponent i edukimit estetik
Edukimitfizikmund t konsiderohet edhe nga mnyra se si aindikon pamjen dhe estetikn e
nj nxnsi. Kur nj nxnsmerr pjes naktivitete fizike, ai bhet m i aftdhe m trheqs,
formon nj trup t bukur dhe m t shndetshm. E gjith kjo ndihmon pr t
rriturvetbesimine tij, pasi dokushdshiron t ndihet mir dhe t duket bukur.

3.6.8 Udhzime pr vlersimin

Vlersimi i nxnsit prshkon gjith procesin msimor dhe shrben pr prmirsimin e ktij
procesi. Vlersimi i nxnsit nuk ka pr qllim t vetm vendosjen e nots dhe as nuk
prfundon me vendosjen e saj. Vlersimi mbshtetet trsisht n rezultatet e t nxnit, ku
nxnsi vlersohet pr arritjet e veta.
Qllim i vlersimit nuk jan vetm njohurit dhe aftsit, por edhe qndrimet e nxnsve, si
qndrimet etike-sociale n prgjithsi dhe ato t bashkpunimit me t tjert, n veanti.
Msuesi zhvillon vet dhe ndihmon nxnsit t zhvillojn nj larmi mnyrash vlersimi, si
pr shembull:
Prdoren fjal e shprehje inkurajuese gjat t msuarit.
Korrigjim me takt i lvizjeve t gabuara.
Me zgjedhjen e nxnsve m t mir n vegla.
Me zgjedhjen e nxnsve pr ekipin shkolls (basketboll, volejboll, futboll etj.)

108
 Me shpalljen e lojtarve m t mir.
Koha n sekonda e realizimit t veprimit lvizor mbi bazn e progresit individual.
Sasia n her e prsritjeve t veprimit lvizor mbi bazn e progresit individual.
Distanca ne metra e arritur nga veprimi lvizor mbi bazn e progresit individual.
Me kompleks ushtrimesh dhe me pik.
Me sistem piksh pr ushtrimet e veanta.
Me sistem piksh pr vallzimin e kompozuar.
Me teste e pik pr kombinacionet teknike.
Me teste pr njohuri mbi edukimin shndetsor.
Me pik pr veprime teknike individuale.
Me pik pr veprime individuale.
Me pik pr skemat lvizore t vrapimeve t ndryshme.
Ktyre vlersimeve mund tu shtohen edhe vlersimet mbi aktivizimin n veprimtarit e
ndryshme sportive.

T gjitha kto duhet t reflektohen n kartelat e matjeve antropometrike dhe atyre fiziko-
lvizore. Vlersimi mund t bhet individual ose n grup, n klas ose jasht saj. Nxnsi
vlersohet, ndrsa demonstron arritjet e tij, duke u shfaqur nprmjet veprimtarish e
produktesh t tjera, si: merr pjes n veprimtari t ndryshme sportive, apo sportiveartistike
q organizon shkolla etj. N angazhimin e nxnsve me grupe apo skuadra t vogla, msuesi
parashtron peshn e vlersimit me not t grupit n trsi dhe t secilit nxns n veanti.
Vlersimi me shkrim shrben pr aftsimin e komunikimit me shkrim.

3.6.9 Materiale dhe burime msimore

Pr zbatimin me sukses t fushs s edukimit fizik, sportit dhe shndetit, sht e rndsishme
t prdoren burimet t ndryshme msimore q t motivojn nxnsin dhe stimulojn
progresin e tij/saj, n mnyr q t prvetsojn shprehi dhe shkathtsi t nevojshme pr
jetn. Baza materiale sportive, jan burime t vlefshme dhe t rndsishme t t nxnit. Por
qasja e nxnsve n informacion nuk duhet kufizuar vetm n to, por t mundsohen burime
tjera, t cilat i shrbejn pr t planifikuar dhe realizuar sa m me cilsi procesin msimor n
klas. Pr realizimin e msimit duhet t prdoret nj spektr i gjer i burimeve msimore,
prfshir bazn materiale sportive, tekstin e edukimin shndetsor, udhzuesin kurrikular pr
msuesin, aktivitete t ndryshme sportive, projekte, studime, analiza dhe raporte t ndryshme,
si dhe librat e tjer t fushave msimore q mundsojn qasje ndrkurrikulare.

109
3.7 Fusha e t nxnit: Teknologjia dhe TIK-u
3.7.1 Hyrje

N koht e sotme, Teknologjia dhe TIK-u jan kthyer n nj mnyr jetese, me t ciln
fmijt jan t trhequr. Pr tu prshtatur sa m mir ndryshimeve t kohs, sht i
nevojshm integrimi i TIK-ut n ciklin fillor, i cili ndikon n zhvillimin e kompetencs
digjitale tek t gjith nxnsit. Fmijt e sotm fillojn t prdorin mjetet digjitale n nj
mosh shum t re, ndaj shkolla duhet tu prgjigjet nevojave t nxnsit.

Arsimi teknologjik sht nj komponent thelbsor i kurrikuls. N nj bot, ku ndeshesh me

shum lloje teknologjish, t cilat jan pjes e jets s prditshme pr t gjith njerzit,
nxnsit duhet t pajisen me aftsi pr tu prballur me to, me vetbesim. sht po aq e
rndsishme q nxnsit t vlersojn dhe t kuptojn marrdhnien komplekse ndrmjet
teknologjis dhe shoqris. Si qytetar, ata duhet t jen t aft t bjn gjykime vetjake mbi
shtjet q lidhen me ndikimin e teknologjis n jett e tyre, n shoqri dhe n mjedis.

Nxnsit e moshs digjitale vijn n shkoll me njohuri, gjykime, opinione dhe pyetje t
marra nga burime t pafundme digjitale t informacionit, t cilat msuesi duhet ti
konsideroj si pjes t kurrikuls n trsin e saj.

TIK-u dhe Teknologjia jannj form e veant e veprimtaris krijuese, ku njerzit

ndrveprojn me mjediset e tyre, duke prdorur materialet, inputet dhe proceset e duhura n
prgjigje t nevojave, dshirave dhe mundsive t tyre. Ajo integron shprehit pr zgjidhjen e
problemeve dhe ato praktike n prodhimin e produkteve dhe t sistemeve t dobishme.

Objekti i fushs:

Fusha e TIK-ut dhe Teknologjis prmban lndt: Teknologji dhe TIK.N shkalln 1, kjo
fush realizohet e integruar tek fushat e tjera t t nxnit. Ndrsa n shkalln 2, kjo fush
prfshin TIK-un dhe Teknologjin, zhvillimin e aftsive fillestare t ksaj fushe.

3.7.2 Qllimi i fushs

T kontribuoj n nj edukim t balancuar, duke iu dhn nxnsve nj prvoj t

gjer dhe sfiduese, q do tu krijoj mundsi atyre t fitojn nj grup njohurish,

110
 kuptimesh, aftsish njohse e prpunuese dhe kompetenca t thjeshta, duke i
prgatitur n kt mnyr q t jen pjesmarrs n nj bot teknologjike.

Tu krijoj mundsi nxnsve t integrojn kto njohuri dhe shkathtsi/shprehi, s

bashku me cilsit pr hulumtim dhe mendim reflektiv, pr gjetjen e zgjidhjeve me
vmendjen e duhur ndaj shtjeve t shndetit dhe siguris.

T lehtsoj zhvillimin e nj sr aftsive t komunikimit, q do ti nxisin nxnsit

t shprehin aftsit e tyre krijuese n mnyr praktike dhe me imagjinat, duke
prdorur varietet formash: fjal, grafik, modele etj.

T siguroj nj kontekst, n t cilin nxnsit mund t zbulojn dhe vlersojn

ndikimin e teknologjive n ekonomi, n shoqri dhe n mjedisin prreth.

3.7.3 Tematikat e fushs dhe prshkrimi i tyre

Teknologjia dhe bota e kompjuterit

Nxnsit prkufizojn teknologjin dhe sistemet teknologjike dhe analizojn marrdhniet

dhe ndikimin e tyre, n zhvillimin e shoqris njerzore dhe t mjedisit rrethues, gjithashtu
ata zhvillojn aftsit e prdorimit fillestar t kompjuterit, njihen me pjest prbrse t tij,
dhe e prdorin kompjuterin pr zhvillimin e kompetencs digjitale n t gjitha lndt.

Prpunimi digjital i t dhnave

Nxnsit prdorin mjetet digjitale pr t mbledhur, analizuar, vlersuar, prpunuar dhe

raportuar informacione nga burime t ndryshme elektronike, t cilat jan n prshtatje me
moshn e nxnsve dhe me qllimin e detyrave.

Komunikimi grafik

Nxnsit lexojn dhe interpretojn skica dhe vizatime t objekteve t thjeshta teknike, si
dhe prdorin mnyra t thjeshta t komunikimit grafik pr t prezantuar ide dhe paraqitur
objekte t thjeshta teknike.

Strukturat dhe materialet teknologjike

Nxnsit dallojn materialet teknologjike t llojeve t ndryshme, prshkruajn vetit dhe

prdorimet e ktyre materialeve n sistemet teknologjike t sotme, gjithashtu ata tregojn
llojet tipike te strukturave teknologjike si pjes e sistemeve teknologjike

111
Teknologjia dhe veprimtaria ekonomike

Nxnsit analizojn ndikimin e teknologjis n veprimtarit ekonomike, si dhe planifikojn e

realizojn produkte dhe shrbime t thjeshta, me prdorimin e materialeve, veglave dhe
proceseve t thjeshta teknologjike.

Etika dhe kushtet e sigurta n shkoll dhe jasht saj

Nxnsit njihen me rreziqet q vijn nga prdorimi i faqeve t web-it, t cilat nuk ofrojn
siguri t lart pr ta dhe nuk publikojn t dhna personale q cnojn sigurin e tyre
personale, duke e demonstruar prmesveprimevenevojnpr realizimin e tyre nshtpi,
komunitetdheshkoll, sipas rregullave t sigurta.

3.7.4 Prshkrimi i kompetencave q zhvillon fusha

Aftsit njohse: Prcaktimi i problemeve dhe nevojave njerzore, vzhgimi, mbledhja e t

dhnave, interpretimi i t dhnave t mbledhura, specifikimi i krkesave q duhet t
prmbush produkti, zgjidhja e problemeve q lidhen me skicimin e produktit, shqyrtimi dhe
vlersimi i zgjidhjes, krahasimi, dallimi, analiza sipas kritereve dhe vendimmarrja e duhur.

Aftsit praktike: Matja, markimi, prerja dhe dhnia e formave, bashkimi dhe montimi,
ndrtimi dhe prfundimi; organizimi i zinxhirit t aktiviteteve n nj sekuenc logjike.

Aftsit komunikuese: Formulimi i ideve gjat fazs s skicimit dhe n fazn e prezantimit
t produktit prfundimtar, prgatitja e skicave, diagramave, modeleve dhe fotografive, si dhe
skicat dhe grafikt me ann e kompjuterit.

3.7.5 Rezultatet e t nxnit

KSNA 1
Shkalla e par Shkalla e dyt
Klasa prgatitore, I, II Klasa III, IV, V
Rezultatet e t nxnit n fund t klass s Rezultatet e t nxnit n fund t klass s
dyt: pest:

112
 Njohurit, t kuptuarit dhe zhvillimi i shkathtsive prmes procesit t t nxnit.

1. Prcakton strategjit pr gjetjen e informacionit.

2. Identifikon problemet dhe gjen zgjidhjen e duhur sipas pyetjeve t dhna.

3. Zhvillon mendimin kritik dhe krijues nprmjet analizs dhe krijimit t informacionit
n bashkpunim m t tjert.

4. Przgjedh mjetet e nevojshme dhe t duhura pr realizimin dhe zhvillimin e njohurive.

1.Teknologjia dhe bota e kompjuterit

Nxnsi:
- Eksploron lirisht sesi nj varg i formave, i - Eksploron sesi njerzit plqejn
objekteve dhe i strukturave t tjera, mund karakteristikat e caktuara t objekteve dhe
t bhet duke prdorur materiale t heton arsyet e ktyre preferencave
ndryshme. (preferencat n: form, ngjyr, cilsi,
- Shqyrton nj gam t gjer t objekteve struktur e material, prakticitet n
t prditshme. prdorim etj).
- Njeh disa nga pajisjet dhe pjest - Shqyrton sesi disa objekte mund t
prbrse t kompjuterit. prmirsohen ose t prshtaten;
- Bn dallimin midis pjesve hardware dhe
- Njeh disa nga funksionet m t thjeshta t
software.
kompjuterit.
- Bn dallimin midis internetit dhe
- Njeh rndsin e ruajtjes s t dhnave
kompjuterit ( shembuj nga jeta e
personale dhe mosdhnies s tyre tek
prditshme).
persona t pa autorizuar.
- Analizon dhe vlerson prdorimin e
World Wide Web(www);
- Gjen, vlerson dhe klasifikon
informacionin e marr nga burimet
elektronike.

2. Prpunimi digjital i t dhnave

Nxnsi:

113
- Njeh ekzistencn e disa web-page t
thjeshta.
- Kupton dhe analizon informacionin e
dgjuar nga burime elektronike.
- Prdor wordin dhe internetin, pr
shkrimin, analizimin dhe klasifikimin e
informacionit.
- Prdor programe t thjeshta aplikative pr
prpunimin e tekstit, gjetjen e
informacioneve nga faqet e internetit.

- Ndan idet e tij duke e prezantuar

informacionin n forma t ndryshme
(tekst, imazh, tabel).

- Organizon dhe menaxhon vet t dhnat

n kompjuter.

3. Komunikimi grafik
Nxnsi:
- Zhvillon aftsin pr t skicuar. - Identifikon problematikn gjat
- Realizon objekte dhe veprimtari t zbatimit t skicave, t recetave, ose t
ndryshme sipas nj modeli. modeleve.
- Prezanton skica e modele duke
prdorur media t ndryshme.

4. Strukturat dhe materialet teknologjike

Nxnsi:
- Zbaton teknikat artizanale gjat realizimit - Diskuton pr qndrueshmrin,
t veprimtarive t ndryshme. efikasitetin dhe formn e objekteve t
- Prdor nj gam t mjeteve, t realizuara.
materialeve dhe t veglave t puns. - Vlerson ndikimin pozitiv dhe at negativ
- Prshkruan prdorimet dhe funksionimin t punimit, pr vete dhe pr mjedisin
e mekanizmave dhe strukturave n prreth.
mjedisin familjar.
- Klasifikon strukturat dhe mekanizmat
dhe tregon prdorimet e tyre n
teknologji.

114
 5. Teknologjia dhe veprimtaria ekonomike
Nxnsi:
- Zbaton teknikat artizanale gjat - Organizon mjedisin dhe mjetet e puns,
realizimit t veprimtarive t ndryshme; duke marr parasysh kufizimet e
- Prdor nj gam t mjeteve, t burimeve.
materialeve, t veglave t puns. - Justifikon idet, materialet, procedurat
- Kryen llogaritje t thjeshta t kostos s dhe teknikat e prdorura dhe tregon
materialeve t produktit prfundimtar. prmirsime t mundshme.
- Identifikon dhe klasifikon materiale - Vlerson veprimtarin dhe produktin
recikluese bazike nga ekonomia familjare prfundimtar, duke iu referuar planit t
duke i dalluar, krahasuar dhe renditur pr veprimit, skics, recets ose modelit.
prdorime t tjera. - Prpunon materiale recikluese bazike nga
ekonomia familjare dhe merr masa
mbrojtjeje pr ruajtjen e mjedisit.
6. Etika dhe kushtet e sigurta n shkoll dhe jasht saj
Nxnsi:
- Identifikon veprimtarit dhe realizimin - Demonstron prmes veprimeve nevojn
e tyre n shtpi, komunitetdhe shkoll pr realizimin e tyre n shtpi, komunitet
n kushte t sigurta. dhe shkoll sipas rregullave t sigurta.
- Zbaton udhzimet gjat aktiviteteve t - sht i vetdijshm pr diversitetin
matjes, t shnimit, t prerjes s sigurt individual n klas, n shkoll dhe n jet
dhe t formsimit t materialeve t pr t prmirsuar t kuptuarit dshirat
ndryshme. dhe aspiratate t tjerve.
- Tregon kujdes gjat prdorimit t - Njeh dhe zbaton rregullat pr tu mbrojtur
internetit dhe t kompjuterit. nga interneti dhe pr t punuar n mnyr
- Ka kurajn t krkoj zgjidhje tek nj m t sigurt.
i rritur n rast problemi me kompjuterin - Ruan fshehtsin e Username-it dhe
ose internetin. Password-it q ai prdor gjat puns n
internet.
- Njeh instancat mbrojtse t siguris
kibernetike dhe raporton n rast abuzimi
n internet.
- Kupton rolin e rrjeteve sociale dhe

115
 shmang publikimin e informacioneve
private tek individ t padshiruar.
- Vlerson dhe kupton rrezikun q vjen
nga prdorimi i pamas i mjeteve
elektronike.
- Kupton konceptin e t drejts s autorit
dhe t drejtat e tij n publikimin e
informacionit.

Konceptet themelore
- Programet e pakets Office.

- Siguria n internet.

- Lundrimi n Internet.

- Pajisjet Input/Output t kompjuterit .

- Prpunimi digjital i tekstit dhe i t dhnave.

- Paraqitje grafike.

- Material teknologjik.

- Struktur teknologjike.

- Sistem teknologjik.

- Prodhim industrial.

- Prodhim artizanal.

- Prodhim bujqsor.

- Teknologji ekologjike.

Aftsit dhe shkathtsit

- Bashkpunon n grup m bashkmoshatart dhe m t rriturit.

116
- Diskuton gjat msimit dhe merr pjes n grupet e debatit.

- Prdor mjetet e duhura digjitale pr prezantimin e informacionit.

- Analizon probleme.

- Kupton proceset dhe konceptet e fushs.

- Formulon dhe organizon idet e prftuara n t gjitha fushat.

- Prcakton problemet dhe nevojat njerzore, duke vzhguar, mbledh t dhna dhe
interpreton ato.

- Specifikon krkesat q duhet t prmbush produkti, zgjidhja e problemeve q lidhen me

skicimin e tij.

- Shqyrton dhe vlerson sipas kritereve dhe vendimmarrjes s duhur.

- Organizon zinxhirin e veprimtarive n nj sekuenc logjike.

Qndrimet dhe vlerat
- sht i prgjegjshm gjat prdorimit t mjeteve teknologjike.

- Tregohet tolerant dhe respekton diversitetin gjat puns n grup.

- Merr iniciativa.

- Ruan etikn e komunikimit personal si dhe at t grupit gjat

komunikimeve virtuale dhe komunikimit n klas, shkoll dhe
komunitet.

- Ruan sigurin e identitetit virtual dhe privatsin personale.

- Ka kuraj t krkoj ndihm kur e sheh t nevojshme.

- Fiton dhe krijon pavarsi n shprehjen e mendimeve personale si

dhe gjat prdorimit t teknologjive t reja.

- Respekton kodin e mirsjelljes.

- Zhvillon kuriozitetin nprmjet analizs s informacioneve digjitale.

- Zbulon dhe vlerson ndikimin e teknologjis n ekonomi, n shoqri dhe n mjedis, n t

kaluarn, n t tashmen dhe n t ardhmen.

- Integron njohuri dhe shkathtsi/shprehi pr gjetjen e zgjidhjeve pr probleme t thjeshta

117
 teknologjike.

- Vlerson dhe zbaton n praktik njohurit e nevojshme pr shtjet e shndetit dhe t

siguris.

- Pajiset me grupe t ndryshme aftsish q lidhen me veprimtari e profesione t ndryshme.

- Prdor njohurit dhe rezultatin e hetimeve pr t identifikuar nevojat dhe mundsit pr t

prmirsuar nj objekt n nj mjedis familjar (p.sh. duke ditur se bimt kan nevoj pr
uj, mund t fillojn konceptimin e pajisjes pr ujitje, rezultatet e nj sondazhi t
mbeturinave, mund t nxisin brjen e koshave t rinj t mbeturinave).

3.7.6 Ndarja e kohs msimore

Fusha kurrikulare Teknologjia dhe TIK-u n kurrikuln brtham prfshin aktivitete q

mundsojn zhvillimin e aftsive, qndrimeve dhe vlerave pr t krkuar, mbledhur e
prpunuar informacionin, pr ta prdorur at n mnyr kritike dhe sistematike dhe
prdorimin e teknologjive me qllim zgjidhjen e problemeve t ndryshme apo zhvillimin e
njohurive t reja. Kjo fush krkon gjithashtu nj qndrim kritik dhe reflektues ndaj
prdorimit t teknologjive t ndryshme, duke vlersuar prkatsin dhe rolin e tyre n jetn e
prditshme. Kjo fush prfshin lndt: Teknologji dhe TIK.

Fusha e t nxnit
Shkalla 1 Shkalla 2
Klasa prgatitore Klasa I II Klasa III V
5.3 % 0% 5.4 %
Teknologji dhe TIK (%)

TIK 0 0 2
(or msimore/jav)
Teknologji 1 0 2
(or msimore/jav)

3.7.7 Udhzime metodologjike

TIK-u i ofron shkolls potenciale t shumfishta, si pr shembull: me ndihmn e kompjuterit

dhe t internetit zhvillohet t nxnit bashkpunues, autonom dhe problem-zgjidhs. Kjo

118
krkon prdorimin e duhur t mjeteve teknologjike, si dhe njohjen specifike t tyre. N
prgjithsi njeriu mson nprmjet fitimit ose shkmbimit t informacionit, vzhgimit,
iniciativs vetjake pr gjetjen e zgjidhjes s problemit ose duke u motivuar nga strategjit e t
nxnit. Potencialet e mjeteve teknologjike sot prfshijn edhe ofrimin e shrbimeve n kto
drejtime, duke br t mundur t nxnit p.sh: kompjuteri me programet dhe mundsit e tij,
mund t kthehet n mjet burimor i informacionit dhe komunikimit, gjithashtu ai sht
mbshtets, ilustrues, prezantues, ndihms, plotsues i materialeve msimore. N kt form,
msuesi/ja gjat lnds s TIK-ut nuk ndihmon vetm nxnsit t prvetsojn njohurit e
reja, por i ndihmon ata ti prdorin kto njohuri edhe n lndt e tjera. Mbarvajtja e ors s
msimit arrihet me sukses gjat grshetimit t ktyre komponentve: njohurive, aftsive dhe
qndrimeve.

Njra nga metodat m t sakta t prvetsimit t njohurive t TIK-ut, do t ishte realizimi

iprojekteve kurrikulare, n mnyr q nxnsit t vn n praktik njohurit e marra, si edhe
ti grshetojn kto njohuri me njohurit e lndve t tjera. N arsimin fillor nxnsit nuk
duhet t mbingarkohen gjat ors s TIK-ut, por prkundrazi t msojn nprmjet lojs dhe
praktiks. Ora e msimit duhet t bazohet n nj tematik t prshtatur pr moshn e
nxnsit. Kompjuteri prdoret si mjet pr t luajtur me programet, qoft lojra zbavitse
msimore, qoft programe pr shkrim, prerje, prezantime, krkim n internet ose komunikim.
N kt mnyr nxitet kreativiteti, zhvillohet motorika dhe nxitet t menduarit pr zgjidhjen e
problemeve. Suksesi i ksaj ore msimore pasqyrohet sidomos n lirin e fituar te nxnsit,
pr ti prdorur mjetet e TIK-ut. Nprmjet puns n grupe nxnsi vlerson bashkpunimin
me shokt e shoqet e klass, krijon lirshmrin e vendimmarrjes dhe t prgjegjsis ndaj
komunitetit. Njohurit e prftuar gjat ors msimore bhen m konkrete dhe m t
realizueshme, nse detyrat lidhen me veprimtarit n shkoll dhe me veprimtarit q nxnsit
mund t realizojn jasht shkolls. Puna n grup ose n dyshe jep mundsi pr debat ose
konsultim. Kshtu zhvillohet prgjegjsia ndaj komunitetit ose komunikimi me t tjer, duke
fituar siguri vetjake, aftsi n prdorimin e sakt t mjeteve t TIK-ut me nj synim t
caktuar.

Pr nxnsit e ciklit fillor, do t ishin t prshtatshme edhe metodat gjysmkrkimore pr nj

problem t caktuar. Kto metoda i nxitin nxnsit t krkojn vet n fillim zgjidhjen e
problemit dhe m pas, t punojn n grup pr zgjidhjen e plot t tij. Gjat ktyre hapave
msuesi/ja ka rolin e lehtsuesit dhe i ndihmon ata t shkojn drejt zgjidhjes s duhur.

119
Pr zhvillimin sa m t mir t kompetencs digjitale tek nxnsit, por dhe t kompetencave
t tjera kye, sht rndsishme q e gjith ora e msimit t jet e bazuar n situata konkrete,
t cilat e krkojn zgjidhjen e problemit nprmjet t msuarit,duke u ushtruar,mson.

3.7.8 Udhzime pr vlersimin

Vlersimi si proces lidhet me trsin e metodave, praktikave dhe teknikave q prdorin

msuesit pr t testuar, pr t kontrolluar, analizuar dhe pr t matur nivelin e njohurive,
aftsive dhe t performancs s nxnsve. Vlersimi duhet t jet i realizueshm, i vlefshm,
korrekt, i besueshm dhe i sakt.

Vlersimi duhet t jap nj pasqyr pr arritjet e nxnsit, si edhe vshtirsit q mund t

ken nxnsit gjat realizimit t detyrave ose projekteve kurrikulare. T vlersosh nxnsit
nuk do t thot vetm ti vendossh atij nj not, por edhe ta ndihmosh at t kaloj
vshtirsit gjat arritjes s kompetencave. Vlersimi n klas luan nj rol t rndsishm n
mnyrn se si msojn nxnsit, n motivimin e tyre pr t nxn dhe n mnyrn e
shpjegimit t msuesit. Pyetjet q lidhen me cilsin (besueshmrin, burimet e referencs,
vlefshmrin) jan t rndsishme pr t gjitha llojet e vlersimit n klas.

Qllimi kryesor i vlersimit sht t ndihmohen nxnsit t bhen autonom dhe t jen n
gjendje t vetvlersojn progresin e tyre. Msuesit zhvillojn vet dhe n bashkpunim me
nxnsit, nj larmi mnyrash vlersimi, q kan t bjn me njohjen ose me familjarizimin
me kompjuterin dhe pjest e tij (n klasat e ulta 1-2), si dhe me njohjen nga afr dhe
prdorimin efektiv t tij (n klasat 3-5) etj. Vlersimi bhet n at `ka nxnsit kan
prvetsuar dhe jan t aft t bjn. Vlersimi mund t bhet individual ose n grup, n klas
ose jasht saj. Msuesit nuk e kan t detyrueshm vlersimin me not t nxnsve n do or
msimore dhe vendosjen e notave n regjistr pr seciln or msimore. N paragrafin n
vijim do t gjeni disa forma vlersimi, t cilat ndihmojn nxnsit t kuptojn m mir
vshtirsit e tyre.

a. Vlersimi formues
Ky lloj vlersimi duhet t realizohet n mnyr t vazhdueshme nga msuesi/ja, n mnyr q
t kuptohen vshtirsit e nxnsve, m pas t shihet ecuria e tyre dhe n fund t kapitullit t
shihet nse jan arritur kompetencat e krkuara. Pr nxnsit e ciklit fillor, ky vlersim sht
shum i rndsishm dhe mund t realizohet nprmjet detyrave t shtpis. Lnda e TIK-ut
nis pr her t par pr ta, dhe duhet q her pas here t sigurohemi q njohurit t jen

120
kuptuar nga nxnsit. Gjat ktij vlersimi, msuesi/ja duhet t vzhgoj her pas here
nxnsit, t realizoj bashkbisedime me ta, t realizoj produkte t ndrmjetme para
produkteve finale. Ky lloj vlersimi i ndihmon nxnsit t gjejn mnyrn e duhur pr t
msuarin efektiv.

b. Vlersimi nprmjet portofolit

Nj form tjetr vlersimi sht edhe vlersimi nprmjet portofolit, nj form q e ndihmon
nxnsin t shoh se si ai avancon hap pas hapi. Portofoli i nxnsit sht nj mundsi
vlersimi e vetvlersimi, i cili prmban nj koleksion punimesh q ai organizon prgjat vitit
shkollor. Ai mund t prmbaj detyra shtpie me shkrim, detyra tematike, projekte
kurrikulare, fotografi e produkte t veprimtarive kurrikulare. Przgjedhjet pr portofolin
bhen nga nxnsit, kurse msuesi/ja sht n rolin e atij q drejton dhe rekomandon. Qllimi
kryesor i portofolit sht q nxnsi/ja t koleksionoj ato dokumente q atij mund ti
shrbejn n vitet n vijim. Gjithashtu, n portofol, nxnsi/ja mund t shoh se si ai/ajo
prparon nga muaji n muaj ose nga semestri n semestr. N ciklin fillorsht shum e
rndsishme q msuesi/ja t jet nj monitorues i/e mir i dokumenteve q przgjidhen pr
portofolin.

c. Vetvlersimi

Ky lloj vlersimi sht gjykimi q secili nxns jep pr arritjet e tij. Vetvlersimi shpesh
shrben si nj plotsues i domosdoshm i teknikave t vlersimit, t bra nga msuesi/ja dhe
nga provimet. Pika e fort e vetvlersimit qndron n faktin se ai sht nj faktor motivimi
dhe ndrgjegjsimi: Ai i ndihmon nxnsit t njohin pikat e tyre t forta dhe t dobta dhe
kshtu t organizojn m mir t nxnit e tyre. Duhet theksuar q vetvlersimi sht m i
vlefshm dhe m objektiv nse nxnsit i jepen kritere t sakta, mbi t cilat ai/ajo bn
vetvlersimin e puns s tij/saj p.sh.: mund ti krkohet nxnsit t hartoj nj sked
vetkorrigjimi, pr t korrigjuar me shkrim gabimet m t shpeshta dhe m pas, ai/ajo ta
integroj korrigjimin n veprimtarin e krkuar. Ky tip vlersimi duhet t zr nj pjes t
konsiderueshme n ciklin fillor.

3.7.9 Materiale dhe burime msimore

Pr arritjen me sukses t kompetencave n fushn e TIK-ut dhe Teknologjis, sht e

rndsishme t prdoren materiale dhe burime msimore q japin nj informacion t

121
kuptueshm pr moshn e nxnsit dhe q i ndihmojn ata t zhvillojn aftsi, shkathtsi,
njohuri dhe qndrime, q u nevojiten atyre pr t msuarin gjat gjith jets. Njri nga
burimet e thjeshta msimore q prdoret shpesh nga nxnsit dhe msuesit, sht teksti
msimor. Mirpo me zhvillimin e shpejt t teknologjis dhe t shtimit t informacionit
digjital, msuesi duhet ta shohtekstin m tepr si nj burim nxits, por jo t mjaftueshm
pr t zhvilluar kompetencat kye tek nxnsit.
Msuesit mund t bashkpunojn online me msues t shkollave t tjera, pr t gjetur
burime t besueshme informacioni, q i vijn n ndihm jo vetm nxnsve pr t
zhvilluar aftsit e tyre, por edhe msuesve pr t zhvilluar nj qasje t re metodike.
Nprmjet rritjes s shumllojshmris s burimeve, ne nxitim m shum nxnsit t
zhvillojn mendimin kritik, krijues dhe problem zgjidhs gjat procesit msimor.
Disa nga burimet q mund t prdoren nga msuesit pr zhvillimin e ors msimore, mund
t jen: bibliotekat elektronike, broshurat informuese apo ndrgjegjsuese, enciklopedit,
software eletronike n funksion t msimdhnies/msimnxnies, studimet shkencore me
fokus tek Teknologjia dhe TIK-u, etj...
Gjithashtu n bashkpunim me nxnsit dhe shkollat mund t organizohen seminare t
ndryshme msimore dhe punimet m t mira, t publikohen dhe t`u vihen n dispozicion t
gjitha shkollave. N ditt e sotme, ndodh shpesh q nxnsit t jet nj hap prpara
msuesit, prsa i prket informacioneve elektronike, n kt mnyr msuesit mund t
krijojn forume msimore bashk me nxnsit pr t krijuar materiale n ndihm t
procesit msimor.

122
 PLANI MSIMOR

4.1 Prshkrimi i planit msimor

Plani msimor i arsimit baz (prfshir edhe klasn prgatitore) sht dokument i
rndsishm q prcakton strukturn dhe organizimin e kurrikuls si dhe organizimin e
procesit msimor, n nivel shkolle, shkalle dhe klase.

Plani msimor prcakton:

Fushat e t nxnit dhe lndt pr seciln shkall.

Kohn msimore (Numri i orve javore pr seciln shkall dhe klas).

Viti shkollor zgjat 35 jav msimore.

Plani msimor sht konceptuar mbi bazn e fushave t t nxnit dhe lndve prbrse. Ai
sht i organizuar sipas 7 fushave t t nxnit: Gjuht dhe Komunikimi, Matematika,
Shkencat e natyrs, Shoqria dhe Mjedisi, Artet, Edukimi fizik, Sportet dhe shndeti,
Teknologjia dhe TIK-u. N planin msimor paraqitet edhe shprndarja e orve t kurrikuls
me zgjedhje.

Tabela: Plani msimor pr arsimin parauniversitar (%)

KNSA 0 KNSA 1 KNSA 2 KNSA 3

Shkalla Shkalla Shkalla Shkalla
Fushat e t nxnit Shkalla 1
2 3 4 5/6
Klasa Klasa I Klasa III Klasa VI Klasa Klasa X
prgatitore II V VII VIII IX XII
1. Gjuht dhe 26.3% 39.6% 34.1% 28.6% 25.8% 21.5 %
komunikimi
21.1% 19.8% 16.3% 14.3% 12.9% 10.9%
2. Matematika

10.5% 4.9% 6.8% 10.7% 19.3% 17.4%

3. Shkencat e natyrs

4. Shoqria dhe 10.5% 4.9% 6.8% 14.3% 16.1% 17.4%

mjedisi
5. Edukimi fizik, 10.5% 14.8% 12.2% 10.7% 9.7% 3.3%
sportet dhe shndet
15.8% 11.1% 10.2% 8.9% 6.5% 3.3%
6. Artet

7. Teknologjia dhe 5.3% 0% 5.4% 5.4% 3.2% 5.5%

TIK-u

123
 0% 4.9% 8.2% 7.1% 6.5% 20.7 %
Kurrikula me zgjedhje

Tabela: Plani msimor pr arsimin baz (or)

KNSA 0 KNSA 1 KNSA 2

Fushat e t nxnit Shkalla 1 Shkalla 2 Shkalla 3 Shkalla 4
Klasa Klasa III Klasa VI Klasa VIII
Klasa I II
prgatitore V VII IX
5 16 25 16 16
Gjuht dhe komunikimi

5 16 16 10 10
Gjuh shqipe

0 0 9 6 6
Gjuh e huaj e par

4 8 12 8 8
Matematika

2 2 5 6 12
Shkencat e natyrs
2 2 5
Dituri Natyre
i i i 3 4
Fizik
i i i 4
Kimi
i i i 3 4
Biologji
i i i
Gjeografi

2 2 5 8 10
Shoqria dhe mjedisi

2 2 5
Edukim pr shoqrin

i i i 2 2
Qytetari

i i i 3 4
Histori

3 4
Gjeografi

3 4.5 7.5 5 4
Artet

2 3 2 2
Muzik

2 3 2 2
Art pamor

124
 0.5 1
Krcim

0.5 1
Teatr

Edukimi fizik, sportet dhe 2 6 9 6 6

shndeti
1 0 4 3 2
Teknologjia dhe TIK-u

2 2 2
TIK-u

2 1
Aftsim teknologjik praktik

0 2 6 4 4
Kurrikula me zgjedhje

Prshkrimi i shprndarjes s orve pr seciln fush si m posht:

- N klasn prgatitore ora msimore zgjat 25-30 minuta. N nj dit mund t zhvillohen
3-4 or msimore.
- Fusha Gjuht dhe komunikimi zhvillohet nga shkalla 1-4. Gjuha shqipe zhvillohet
nga shkalla 1 4 dhe gjuha e huaj e par nklasat II IV.
- Fusha Shkencat e natyrs zhvillohet nga shkalla 1-4. N shkallt 1 2 zhvillohet
lnda; Dituri natyre, e cila integron lndt fizik, kimi, biologji, gjeografi. M pas,
lndt prbrse t ksaj fushe zhvillohen t veanta: Fizik nshkallt 3 4,Kimi n
shkalln 4 dhe Biologji nshkallt 3-4.
- Fusha Shoqria dhe mjedisi zhvillohet nga shkalla 1-4. N shkallt 1 2 zhvillohet
lnda ; Edukim pr shoqrin, e cila integron lndt; Qytetari dhe Histori. M pas,
lndt prbrse t ksaj fushe zhvillohen t veanta Qytetari nshkallt 3-4, Histori
nshkallt 3 - 4 dhe Gjeografi nshkallt 3-4.
- Fusha Teknologjia dhe TIK-u zhvillohet nga shkalla 2-4. Lndt prbrse t ksaj
fushe zhvillohen t veanta: TIK-u nklasat IV - IX dhe Aftsim teknologjik praktik n
klasat IV - VI.
- Edukimi pr Siprmarrjen zhvillohet i integruar n fushn Shoqria dhe mjedisi
dhe si linj e veant n lndn, Edukim pr shoqrin.
Kurrikula me zgjedhje z 7% t orve msimore n planin msimor. Ajo mbshtet nevojat
dhe interesat e nxnsve dhe komunitetit shkollor.

125
4.2 Menaxhimi dhe zbatimi i planit msimor nga shkolla
Pr zbatimin e planit msimor, n prshtatje me kushtet dhe nevojat konkrete q ka shkolla,
msuesit dhe drejtuesit e shkollave duhet t ken parasysh:

- Numrin total t orve msimore javore pr seciln fush, pr nj shkall kurrikulare.

- Numrin e orve msimore javore pr nj klas.
- Rezultatet e t nxnit pr fush t nxni, pr shkall kurrikulare.
- Veorit psikologjike t nxnsve.
- Nevojat e tyre pr realizimin e veprimtarive n prmbushje t qllimeve q ka shkolla.

4.3 Autonomia e shkolls

Autonomia e shkolls prfshin delegimin e nj pjese t liris apo t autonomis autoriteteve
shkollore pr vendimmarrje mbi pjes t caktuara t planit msimor. Transferimi i
kompetencave nga autoritetet qendrore shkolls sht parakusht i zhvillimit t kurrikuls n
baz shkolle. Ai mund t prshpejtoj zhvillimin e kurrikuls n baz shkolle, por n vetvete
nuk sht kusht i mjaftueshm, sepse duhet q shkolla t identifikoj nevojat dhe mundsit
e saj pr zhvillimin e kurrikuls n baz shkolle.

Partner potencial n zhvillimin e kurrikuls n baz shkolle jan msuesit, prindrit, dhe
prfaqsues t tjer t komunitetit.
Zhvillimi i kurrikuls n baz shkolle bhet n prputhje me krkesat e nxnsve, kushtet e
shkolls, specifikat rajonale, krkesat e aktualitetit dhe domosdoshmrisht nnkupton njohje
t mir t t gjith dokumentacionit kurrikular.

Kurrikula n baz shkolle mund t prfshij:

- Prforcimin e njohurive, shkathtsive dhe qndrimeve n fusha t caktuara t nxni.
- Veprimtari shtes q ndihmojn n zhvillimin e kompetencave, si projekte, shrbim
komunitar, orientim pr karrier, veprimtari sportive, artistike, etj.
- Przgjedhjen dhe prshtatjen e lndve me zgjedhje, moduleve etj.

126
 KURRIKULA ME ZGJEDHJE
Organizimi i kurrikuls n kurrikul brtham dhe kurrikul me zgjedhje plotson m mir
nevojat e shoqris dhe ato t individit dhe siguron shanse t barabarta pr t gjith.

Kurrikula me zgjedhje sht pjes e kurrikuls s prgjithshme, e cila n dallim nga

kurrikula brtham zgjidhet nga shkolla dhe zhvillohet brenda kohs s planifikuar n
planin msimor, n prputhje me interesat, potencialet, mundsit, informacionet paraprake
t nxnsve dhe me mundsit e shkolls.

5.1 Qllimi
Kurrikula me zgjedhje ka si qllim:

T zgjeroj dhet thelloj lndt e kurrikuls brtham.

T ofroj lnd dhe module t reja, t cilat nuk trajtohen n kurrikuln brtham.
T trajtoj module me baz temash q kan lidhje me problematikat shoqrore,
kulturore dhe natyrore.
T krijoj mundsi przhvillimin e kurrikuls lokale.
T nxit t msuarin me projekte.

5.2 Prmbajtja
Kurrikulame zgjedhje prmban:

lnd tveanta
module
projekte
veprimtari t ndryshme nga kurrikula brthamdheshtjet ndrkurrikulare
Si lnd me zgjedhje n brtham, ofrohet nj pjes e lndveme nivele t ndryshme
programesh. Programet msimore pr kt zgjedhje hartohen n nivel qendror (p.sh. gjuha e
huaj e dyt).
Lnd/module t tjera jo t brthams jan lnd/module q lidhen me zhvillimet rajonale,
prirjet dhe interesat e veanta t nxnsve, modulet profesionale etj. Programet msimore pr
kto lnd/module prgatiten apo prshtaten nga shkolla.
Pr nxnsit q kan vshtirsi n t nxn n disa lnd dhe q dshirojn t prmirsojn

127
arritjet e tyre n lnd t veanta, ofrohet prforcimi.
Veprimtarit shkollore jan angazhime komunitare, klube shkencore/arstistike/sportive,
ekspozita, ekskursione etj. Nxnsi zgjedh t marr pjes n nj numr t paracaktuar
veprimtarish shkollore.
Kurrikula me zgjedhje n shkalln e par dhe t dyt mund t prdoret pr veprimtarin
prmbushje t nevojave dhe interesave t nxnsve; pr prforcim njohurish n lnd t
veanta apo veprimtari t tjera shkollore n funksion t prmbushjes s kompetencave ky.
Dokumenti i kurrikulsme zgjedhje ka struktur t njjt me at t kurrikuls brtham. N
t prfshihen:

- Rezultatet e t nxnit t kurrikuls me zgjedhje.

- Udhzimet metodike pr realizimin e saj.
- Ndarja e orve pr kurrikuln me zgjedhje.
- Materialet msimore dhe burimet e mjetet ndihmse.
- Vlersimi i nxnsve.

5.3 Realizimi i kurrikuls me zgjedhje

Procedurat pr hartimin e kurrikuls me zgjedhje, bazohen n udhzimet e hartuar nga
MAS.

Prprocedurn e zgjedhjes s kurrikuls me zgjedhje, sht i domosdoshm respektimi i

hapave t prcaktuar n udhzimet administrative t kurrikuls me zgjedhje t hartuar nga
Ministria e Arsimit dhe e Sporteve.

Kurrikula me zgjedhje prbhet nga lnd, module dhe veprimtari krijuese.

Prplanifikimin e kurrikuls me zgjedhje krkohet bashkpunimi i msuesve, nxnsve,

koordinatorve prkats n Drejtorin Arsimore, ndrsa zbatimi mbshtetet nga specialistt e
arsimit n nivel lokal.

Lnda me zgjedhje nga momenti, kur zgjidhet nga nxnsit dhe aprovohet nga organet
prkatse, ka status t njjt me lndt e kurrikuls brtham, d.m.th.,sht e detyrueshme
pr tgjith nxnsit qe przgjedhin.

Kurrikula me zgjedhje monitorohet, vlersohet (me status t veant) dhe evidentohet me

kritere dhe parime t njjta me ato t kurrikuls brtham.

128
 UDHZIME METODOLOGJIKE

6.1 Hyrje
Metodologjit msimore zbatojn parimet e msimdhnies q jan prcaktuar n Kornizn
Kurrikulare. Ato synojn nj msimdhnie efektive q siguron kompetencat pr t nxnit
gjat gjith jets.

Pr arritjen e kompetencave t kurrikuls brtham, do fush t nxni ose lnd msimore ka

veantit e saj pr realizimin e rezultateve t t nxnit. Pavarsisht nga specifikat e tyre, gjith
procesi i msimdhnies n lnd t ndryshme ka disa karakteristika t prbashkta n rrafshin
metodologjik. Ai prqendohet n aspektet e mposhtme:
1. Lidhja e rezultateve t t nxnit t kompetencave kye me rezultatet e t nxnit pr
kompetencat e fushs.
2. Msimdhnia dhe t nxnit bazuar n kompetenca.
3. Msimdhnia me n qendr nxnsin.
4. Msimdhniadhe t nxniteintegruar.
5. Zhvillimi i temave ndrkurrikulare.
6. Zhvillimi i veprimtarive ndrkurrikulare.
7. Zhvillimi i veprimtarive ekstrakurrikulare.

6.2 Lidhja e rezultateve t t nxnit t kompetencave kye, me rezultatet e t

nxnit t kompetencave pr fush
Arritja e rezultatevet t nxnit pr kompetencat kye t Kornizs Kurrikulare gjat procesit
t msimdhnies dhe nxnies, krkon q msuesit t lidhin rezultatete t nxnit t
kompetencave ky, me rezultatet e t nxnit pr kompetencat e fushs pr seciln shkall.
Pr t realizuar n praktik kt lidhje, msuesi duhet t przgjedh metodat, teknikat dhe
mjetet e prshtatshme didaktike pr realizimin e do kompetence dhe rezultati t t nxnit.
Me qllim q t lidh rezultatet e t nxnit t kompetencave kye, me rezultatet e t nxnit
pr kompetencat pr fush, pr seciln shkall, msuesi:
- przgjedh rezultatin/et e t nxnit pr kompetencat kye qsynon t arrij nxnsi n
shkalln prkatse;
- zbrthen n rezultate t nxni pr kompetenca ky pr vit msimor rezultatin/et e t nxnit
pr shkall, pr kompetencat kye;
- przgjedh rezultatin/et e t nxnit pr shkall pr kompetencat e fushs s t nxnit q

129
 synon t arrij nxnsi;
- zbrthen n rezultate t nxni pr kompetencat e fushs pr vit msimor, rezultatin/et e t
nxnit pr shkall pr fush t nxni;
- przgjedh prmbajtjen/et msimore, mjetet didaktike, metodologjin e msimdhnies,
prmes t cilave realizon rezultatete t nxnit t kompetencave pr fush n nj vit
msimor, si dhe rezultatete t nxnit pr kompetencat ky n nj vit msimor;
- planifikon msimdhnien duke prfshir periudhn kohore gjat s cils do ti arrij
rezultatet e t nxnit brenda vitit shkollor;
- kryen analiza dhe vlersime t ecuris s nxnsve pas realizimit t orve msimore,
detyrave, projekteve, pr t verifikuar arritjet e rezultateve t t nxnit pr fush t nxni
dhe shkall.

6.3 Msimdhnia dhe t nxnit bazuar n kompetenca

Jeta dhe puna n shoqrin bashkkohore, ndryshimet e shpejta dhe konkurrenca gjithnj n
rritje krkojn nga individi njohuri t reja, aftsi, shkathtsi, vlera dhe qndrime, pra
kompetenca t reja q e vn theksin te novatorizmi, shpirti krijues, komunikimi n mnyr
efektive, aftsia pr t zgjidhur probleme dhe pr t menduar n mnyr kritike etj. Nj
sistem arsimor tradicional, i cili theksin e v te njohurit, e ka t pamundur zhvillimin e
kompetencave, ndaj sht e nevojshme nj qasje e re n hartimin e kurrikuls dhe n
procesin e msimdhnies.
Msimdhnia e bazuar n kompetenca krkon q msuesit t przgjedhin strategji, metoda,
teknika dhe forma t ndryshme pune, si dhe t organizojn prvojat msimore t nxnsve
q integrojn njohurit prkatse me shkathtsit, vlerat dhe qndrimet.
Msimdhnia dhe t nxnit, bazuar n kompetenca jan t lidhura ngusht edhe me procesin
e vlersimit. Pr t vlersuar kompetencat e nxnsve sht e rndsishme q secili msues
t przgjedh teknika dhe instrumente vlersimi, t cilat u mundsojn nxnsve
demostrimin e njohurive, shkathtsive dhe qndrimeve, e jo vetm njohurit faktike. N kt
mnyr msuesit sigurojn informacion pr cilsin e msimdhnies, arritjet e nxnsve dhe
zhvillimin e kompetencave.

6.4 Msimdhnia dhe t nxnit me n qendr nxnsin

Korniza Kurrikulare promovon msimdhnien me n qendr nxnsin. Kjo nnkupton q:
metodat e msimdhnies duhen prshtatur me nevojat individuale, interesat dhe
veorit e nxnsve, me qllim q t sigurohet suksesi i secilit prej tyre;

130
 duhet pranuar nga msuesitqstilet e t nxnit ndryshojn nga nj nxns te tjetri;
duhen przgjedhur metoda, teknika dhe strategji t msimdhnies q nxitin prfshirjen
aktive t nxnsve n orn e msimit;
duhen prdorur burime t ndryshme t nxni q nxitin pjesmarrjen, vzhgimin,
pavarsin, krkimin dhe kureshtjene nxnsve;
duhet krijuar nj mjedis i kndshm e miqsorn klasme qllim q t nxitet interesi
dhe motivimi i nxnsve pr tnxn;
duhen njohur dhe trajtuar n mnyrn e duhur nxnsit e talentuar dhe ata q kan
vshtirsi n t nxn.
Qasja e re kurrikulare q prqendrohet n zhvillimin e kompetencave te nxnsit, krkon
ndryshime dhe n metodat dhe format e puns. Msuesit dhe nxnsit duhet t jen t lir t
przgjedhin prmbatjen, metodat, format dhe kushtet pr t arritur rezultatet e t nxnit. Disa
nga kto metoda dhe forma mund t jen: msimdhnia e bazuar n projekte, prdorimi i
TIK-ut dhe mediave t ndryshme, msimdhnia e bazuar te krkimi, integrimi ndrlndor,
pun n grup, pun n ift, nxnie individuale etj.
Realizimi i msimdhnies me n qendr nxnsin krkon bashkpunim t prhershm mes
msuesve pr metodat dhe mjetet msimore, me qllim shkmbimin e eksperiencave pozitive
mes tyre.
Po kshtu, puna edukative cilsore e shkollave nnkupton bashkpunim t rregullt dhe t
vazhdueshm me prindrit pr t mundsuar nj ndarje t qart t prgjegjsive pr arritjen e
rezultateve t t nxnit dhe kompetencave kye te nxnsit.

6.5 Msimdhnia dhe t nxnit e integruar

T nxnit e nxnsve varet shum nga ajo q shkolla u mson. Nse u msojm nxnsve
lidhjen dhe integrimin, ata do ti shohin gjrat n kt kndvshtrim. Nse u msojm ndarjen
dhe mungesn e vazhdimsis n koh t gjrave, ata do t marrin njohuri, shkathtsi,
qndrime t fragmentuara (t shkputura). Me qllim q t integrohen kto aspekte, kurrikula
brtham realizohet prmes lndve t integruara n fushat nxni dhe prmes msimdhnies
s integruar.

Msimdhnia e integruar lidh prmbajtje te veanta t lndve msimore me qllim arritjen

e rezultateve t t nxnit t kompetencave pr fush me rezultatete t nxnit t
kompetencave kye pr seciln shkall.
Pr ti prmbushur krkesat e Kornizs Kurrikulare dhe kurrikuls brtham, msuesit duhet

131
t kryejn:
lidhjen ndrmjet fushave t t nxnit, ku prmbajtjet e veanta msimore
kontribuojn n zhvillimin e kompetencave kye;
lidhjen midis rezultateve t t nxnit t kompetencave t fushave t t nxnit me
rezultatete t nxnit t kompetencave kye prshkall, me qllim q zbatimi i
njohurive, shkathtsive, qndrimeve dhe vlerave t jet i lidhur me situata konkrete
nga jeta e prditshme;
integrimin n msimdhnie t karakteristikave t prbashkta t lndve t fushs
prkatse (p.sh.fiziks dhe biologjis) apo karakteristikavet prbashkta t fushave t
t nxnit (p.sh.fushs S hoqria dhe mjedisi me fushn e Shkencave t natyrs);
aktivitete me nxns q zhvillojn kompetencat pr t gjetur dhe prpunuar
informacione n mnyr efektive dhe t prgjegjshme si dhe duke prdorur TIK-un;
aktivitete me nxns q promovojn perspektivne edukimit global, t cilat i
ndihmojn nxnsit q t zhvillojn kompetencat e tyre pr tu prballur me sfidat dhe
mundsit brenda zhvillimeve t shoqris dhe ekonomis s sotme dhe t ardhshme.

6.6 Zhvillimi i temave ndrkurrikulare

Temat ndrkurrikulare jan tema madhore, me t cilat prballet shoqria tani dhe n t
ardhmen. Trajtimi i tyre synon prvetsimin e disa njohurive specifike, kultivimin e disa
aftsive, vlerave e qndrimeve t caktuara te nxnsit. Temat ndrkurrikulare integrojn
fushat kurrikulare t t nxnit, ndihmojn nxnsit t interpretojn botn dhe t rritin lidhjen
e arsimit me jetn dhe me interesat e saj. Temat ndrkurrikulare prcaktohen sipas politikave
kombtare afatmesme e afatgjata dhe konkretizohen e zbrthehen n nivel vendor e n baz
shkolle. Temat ndrkurrikulare jan:

- Identiteti kombtar dhe njohja e kulturave.

- T drejtat e njeriut.
- Vendimmarrja morale.
- Zhvillimi i qndrueshm.
- Mjedisi.
- Ndrvarsia.
- Bashkjetesa paqsore.

132
6.7 Zhvillimi i veprimtarive ndrkurrikulare
Konceptimi i kurrikuls me baz kompetencat krijon mundsit dhe krkon zbatimin e
integruar t saj. T gjitha fushat shrbejn n zhvillimin e kompetencave kye, t cilat nga
ana e tyre mundsojn integrimin e prmbajtjeve t vet fushave. Kshtu, pr zhvillimin e
kompetencs s t menduarit, kontribuojn t gjitha fushat e t nxnit, si matematika,
shkencat, shoqria dhe mjedisi etj. Duke msuar n mnyr t integruar, nxnsit jo vetm
prvetsojn kompetencat, por fitojn nj kndvshtrim holistik t bots, dukurive dhe
marrdhnieve q i hasin n jetn e prditshme.
Veprimtarit ndrkurrikulare integrojn fushat e t nxnit, ndihmojn nxnsit t
interpretojn botn dhe t rritin lidhjen e arsimit me jetn dhe me interesat e saj.
Kurrikula brtham prfshin edhe hapsirn prtej kufijve lndor n mnyr q nxnsit t
ndrtojn lidhje mes fushavet t nxnit. Veprimtarit ndrkurrikulare duhet t ofrojn
prvoja t prshtatshme dhe sfiduese q sjellin knaqsi n kontekstin e prmbushjes s
nevojave dhe krkesave t ndryshme t nxnsve.
Krijimi i lidhjeve ndrmjet fushave t t nxnit krijon mundsi pr progres n zhvillimine
shkathtsi vet nxnsve, pr njohjen dhe tkuptuari te koncepteve t reja, rishikimin dhe
prforcimin e ktyre koncepteve dhe shkathtsive nga perspektiva t ndryshme. Gjithashtu,
kjo qasje ndihmon q kurrikula t jet koherente dhe m kuptimplot nga pikpamja e
nxnsit.
Integrimi i veprimtarive ndrkurrikulare n kurrikuln brtham mund t realizohet prmes:
- Gjetjes s lidhjeve midis lndve/temave apo njsive msimore me qllim
realizimin/arritje ne ndonj kompetence kye (p.sh. nse tema msimore sht nga
mbrojtja e mjedisit, at e lidhim edhe me shtjet gjuhsore).
- Projekteve kurrikulare, t cilat lidhen duke ndihmuar njra-tjetrn n tema apo fusha t
ndryshme, (p.sh. projekte n fushn Shoqria dhe mjedisi me fokus edukimin pr
karrier etj.), t cilat gjithashtu mundsojn realizimin e kompetencave t veanta.

Trajtimi i tyre synon prvetsimi ne disa njohurive specifike, kultivimin e disa aftsive,
vlerave e qndrimeve t caktuara te nxnsit.

6.8 Zhvillimi i veprimtarive ekstrakurrikulare

Veprimtarit ekstrakurrikulare jan veprimtari t strukturuara msimore q ndodhin jasht
kontekstit t fushave dhe lndve msimore formale, por q ndihmojn arritjen e
kompetencave pr shkall te kurrikuls dhe ciklet e arsimit. Pr seciln nga veprimtarit e

133
mundshme, shkolla duhet t prgatis nj plan dhe program t qllimshm, t orientuar e jo
aktivitete t rastit.
Msimdhnia n fushat e ndryshme t t nxnit do t mbshtetet me an t veprimtarive
ekstrakurrikulare t organizuara, si:

- vizita n muze,parqe,vende historike, institucione, galeri, teatr etj.;

- veprimtari me raste festash t ndryshme;
- pjesmarrje n grupet msimore, n aktivitete t lira dhe n shoqata;
- diskutime me t ftuar (p.sh. me drejtues t bashkis, prindr, prfaqsues t bizneseve
lokale, politikan, njerz t medias etj.);
- pun me projekte q fokusohet n tema dhe shtje specifike t karakterit shum
dimensional q prkojn me moshn e nxnsve;
- organizime ekspozitash (p.sh. artet e bukura, fotografia);
- shrbime komunitare (p.sh. ndihma pr njerzit n nevoj; mbrojtja e mjedisit; forcimi i
lidhjeve midis brezave);
- lojra sportive, aktivitete artistike, revista ose gazeta e shkolls etj.
Rekomandohet q t gjith nxnsit t prfshihen n veprimtari ekstrakurrikulare. Sipas
preferencave dhe talentit personal, ata mund t jen pjes e nj grupi n aktivitete t
ndryshme: ekipe sporti, grup muzikor, grup vallzimi, kor, grupteatri etj.

134
 UDHZIME PR VLERSIMIN
7. Vlersimi

7.1 Kuptimi pr vlersimin. Parimet themelore

Vlersimi n arsim sht procesi gjat t cilit mblidhen t dhna dhe gjykohet pr vlern e
arritjes s nj rezultati arsimor, mbi bazn e nj kriteri t caktuar.

Qllimi kryesor i vlersimit sht marrja e vendimeve, q synojn prmirsimin e rezultateve

t t nxnit dhe vet procesin e tij. Marrja e vendimeve krkon grumbullimin e vazhdueshm
t informacionit pr t matur dhe pr t vlersuar t gjitha aspektet e procesit. Praktikat e
vlersimit kan ndikim vendimtar n procesin e t nxnit.

Vlersimi pr t nxnit (VpN). Synimi kryesor i ktij vlersimi sht t mbikqyr

prparimin e nxnsit gjat procesit t t nxnit dhe t mbledh informacion pr t lehtsuar
dhe pr t ndihmuar marrjen e vendimeve pr t prmirsuar kt proces.

Vlersimi i t nxnit (ViN). Synimi kryesor i ktij vlersimi sht t prcaktoj arritjet n
prfundim t nj detyre t caktuar, t kapitullit, t semestri etj., pr t vendosur notat dhe pr
t certifikuar nxnsit pr nxnie t mtejshme. Ai prdoret edhe pr t gjykuar efektivitetin e
t nxnit ose t programit msimor.

Vlersimi bazohet n parime t caktuara, si:

Vlefshmria

Vlersimi duhet t siguroj informacion t vlefshm pr proceset, pr rezultatet dhe pr vlerat

q zhvillohen nga nxnsit gjat procesit t arsimimit n nivele t ndryshme.

Transparenca

Nxnsit kan t drejt dhe nevoj t njihen me kriteret dhe metodat me t cilat do t
vlersohen. Kjo garanton paanshmrin e vlersimit dhe ndihmon t nxnit. Kriteret e qarta
dhe t hapura ndihmojn gjykimet profesionale, sigurojn q vendimet t shqyrtohen nga t
gjith dhe t jen t qndrueshme.

135
Paanshmria

Vlersimi i paanshm nnkupton vlersimin e nj rezultati t t nxnit, duke mos u ndikuar

nga karakteristikat dhe rrethanat e do nxnsi, q prfshijn: gjinin, etnin, gjuhn, racn,
rrethanat ekonomike e shoqrore, vendndodhjen, si dhe personalitetin, talentin, aftsit e
kufizuara etj.

Vlersimi trsor

Gjykimet pr prparimin e nxnsve duhet t bazohen n lloje dhe burime t ndryshme

informacioni. Informacioni i marr nga vlersimi duhet t tregoj n mnyr t besueshme,
nse nxnsi sht n gjendje t realizoj at far prshkruhet n rezultatet e t nxnit.
Integrimi i llojeve dhe burimeve t ndryshme t t dhnave t mbledhura gjat nj periudhe t
caktuar kohore dhe n situata t ndryshme sht kusht i domosdoshm pr t siguruar
gjykime t qndrueshme dhe t paanshme pr arritjet e nxnsve.

7.2 Llojet e vlersimit

Gjat vlersimit gjykohet dhe merren vendime pr prparimin e vazhdueshm dhe pr nivelin
e arritjes s rezultateve t t nxnit, t prcaktuara n Kurrikuln Brtham dhe n planet e
programet msimore. Prmes vlersimit merret informacion sa m i plot dhe trsor pr
shkalln e zotrimit dhe t demonstrimit t kompetencave nga nxnsit.

Llojet kryesore t vlersimit arsimor jan:

Vlersimi i brendshm.

Vlersimi i jashtm.

7.2.1 Vlersimi i brendshm

Vlersimi i brendshm realizohet nga msuesit dhe drejtuesit e shkolls, n veprimtarin e

prditshme msimore dhe edukative.
Ky vlersim prdor mjete t ndryshme q mundsojn nxjerrjen n pah t nivelit t zotrimit
t kompetencave, konkretisht:

gjersin dhe thellsin e t nxnit t prvetsuar;

136
 gatishmrin pr tiu prgjigjur sfidave t nivelit dhe pr t prparuar drejt t nxnit
edhe m sfidues;

zbatimin e t nxnit n situata dhe rrethana t reja.

Vlersimi i nxnsve, prve formave t ndryshme joformale gjat gjith procesit t t nxnit,
bhet nprmjet shkalls s vlersimit q prfshin notat nga 4- 10.

Nota 4: Nj arritje q tregon performim t pamjaftueshm t njohurive dhe kompetencave.

Nota 5: Nj arritje q tregon performim minimal t njohurive t reja dhe t kompetencave.

Nota 6: Nj arritje q tregon performim t mjaftueshm t njohurive t reja dhe t

kompetencave.

Nota 7: Nj arritje q tregon performim t knaqshm t shumics t njohurive t reja dhe t

kompetencave.

Nota 8: Nj arritje q tregon performim t mir t njohurive dhe t kompetencave.

Nota 9: Nj arritje q tregon performim shum mir t njohurive dhe t kompetencave.

Nota 10: Nj arritje q tregon performim t shklqyer dhe origjinal t njohurive dhe t
kompetencave.

Vlersimi i arritjes s rezultateve t t nxnit bhet gjat dhe n fund t do viti shkollor dhe
dshmon nivelin e arritjeve s tyre nga nxnsit. N prfundimin e nj shkalle t kurrikuls
(klasa II, V, VII, IX, XI dhe XII) bhet vlersimi i nivelit t zotrimit dhe t demonstrimit t
t kompetencave nga nxnsi, sipas prcaktimit t tyre n kurrikuln brtham.

7.2.2 Vlersimi i jashtm

Me vlersim t jashtm do t kuptohet vlersimi i realizuar nga autoritetet qendrore, rajonale

e vendore t arsimit (MAS, AKP, ISHA, DAR/ZA).

Vlersimi i jashtm mund t bhet pr qllime:

Inspektimi dhe verifikimi t cilsis s vlersimit n nivel klase, shkolle apo bashkie.

Vlersimi t standardizuar n nivel arsimore

Hulumtimi.

137
 Vendimmarrjeje n arsim n nivele, fusha, aspekte t ndryshme.

Vlersimet e standardizuara shtetrore organizohen n prfundim t nivelit arsimor. Kto

vlersime jan t prqendruara n matjen e nivelit t demonstrimit t kompetencave kye t
parashkuara pr secilin nivel.

Shnim:

Procedurat e vlersimit dhe dokumentacioni prkats rregullohen me udhzime t veanta t

MAS.

138
 FJALORTH I TERMINOLOGJIS KURRIKULARE

TERMAT SHPJEGIMI

Aftsi Kapacitet i lindur ose i fituar q e lejon personin t ndrtoj njohuri,

pr t vepruar me sukses n situata t caktuara.
Veprimtari themelore e institucioneve arsimore q siguron krijimin
dhe shndrrimine njohurive; prsosjen e kompetencave gjat gjith
Arsim jets; zhvillimin vetjak; zhvillimin dhe shndrrimin e kulturs.
Rezultat i nxnies s qllimshme, t planifikuar dhe t organizuar n
mnyr formale dhe joformale.
Arsim i qllimshm, i institucionalizuar, i planifikuar, i strukturuar n
Arsimformal mnyr hierarkike, q fillon me arsimin parashkollor dhe vazhdon deri
n arsimin pasuniversitar.
Rezultatet dhe kualifikimet e fituara n arsimin formal njihen
nprmjet certifikatave dhe diplomave.
Arsim i qllimshm, i planifikuar,iinstitucionalizuar, alternativ dhe
plotsues i arsimit formal, n kuadr t t nxnit gjat gjith jets.
Arsim joformal
Arsimi joformal mund zhvillohet brenda ose jasht institucioneve
arsimore dhe iu shrben personave t t gjithamoshave. Pr programet
e arsimit joformalmund t jepet ose jo certifikat, e cila nuk sht
ebarasvlershme me kualifikimet formale.
Arsim i
(shih: Arsim baz)
detyrueshm
Trsia e njohurive dhe kompetencave q duhet t zotroj nxnsi
Arsim baz deri n fund t klass s nnt.
Kohzgjatje e shkollimit q konsiderohet si e detyrueshme me ligj.
Arsimi baz n Shqipri prfshin arsimin fillor dhe t mesm t ult
(KSNA 1 dhe 2).
Arsim parashkollor Nivel i arsimit me kodin 0 (KSNA 0).
Nivel i par i arsimit me kohzgjatje prej pes vitesh (KSNA 1).
Arsim fillor

Arsim i mesm Nivel i dytdhe i tret i arsimit me kohzgjatje prej shtat vitesh
(KSNA 2, 3).
Arsim i mesm i
Nivel i dyti arsimit me kohzgjatje prej katr vitesh (KSNA 2).
ult
Arsim i mesm i
Nivel i arsimit me kohzgjatje prej tri vitesh (KSNA 3).
lart
Arsim Arsim q iu mundson nxnsve zhvillimin ekompetencavepr

139
profesional pun dhe kualifikime profesionale pr profesione t caktuara.
E drejt e garantuar q i jepet shkolls prt vendosurpr hartimin dhe
Autonomi e
zbatimin e kurrikuls n baz shkolle,pr menaxhimin e burimeve
shkolls
njerzore n dispozicion t saj dhe n disa raste, edhe pr menaxhimin
e burimeve financiare.
do burim i cilimbshtetdrejtprdrejt ose trthorazi, t nxnit.
Burimi t nxnit
Burimet jan t brendshme (njohuri, aftsi,shkathtsi, vlera, qndrime
etj.) dhe t jashtme (dijet e kodifikuara n tekste, mjetet didaktike,
msuesit, shoqria etj.).
Ciklet/nivelet Nj mnyr e organizimit t kurrikuls n blloqe vitesh shkollore.
/shkallt e Ciklet/nivelet/shkallt e kurrikuls prcaktojn njohurit, shkathtsit,
kurrikuls qndrimet dhe rezultatet e t nxnit brenda do cikli, n prshtatje me
moshn e nxnsve. Ciklet/ nivelet/shkallt e kurrikuls,jo
domosdoshmrisht prkojn me nivelet arsimore formale.
E vrtet e arsyetuar dhe e provuar sipas kritereve t prcaktuara, e
Dije
kodifikuar n tekstet akademike e ato shkollore apo n vepra t
specializuara si produkt i nj ose disa dijetarve apo prakticienve.
Dija sht shoqrore.
Ekonomi dhe Ekonomi dhe shoqri n t ciln dija bhet burimi kryesor i zhvillimit
shoqri e dijes dhe prparimit.
Fush e t nxnit Nj bashksi lndsh q kan qllime dhe detyra t prbashkta pr
formimin e njohurive t reja dhe kompetencave.
Integrim Proces i ndrthurjess prmbajtjeve msimore dhe metodave, me
kurrikular qllim qt sigurohet t nxnit sistemik dhe trsor.
Ndrtim mendor i realizuar nga personi gjat bashkveprimit me
Njohuri
mjedisin ose nga vetreflektimi pr tu br pjes e trashgimis
njohse t tij. Njohuriasht vetjake.
Kompetenc Harmonizimi njohurive, shkathtsive, vlerave dhe qndrimevepr t
trajtuar plotsishtsituatat e kontekstit.
Kompetenca kye Kompetenca pr t cilat kan nevoj t gjith individt pr plotsim
dhe zhvillim vetjak, pr qytetari aktive, pr prfshirje sociale dhe pr
punsim.
Korniz Korniz kurrikulare sht dokumenti themelor n t cilin prshkruhen
kurrikulare orientimet dhe udhzimet kryesore pr hartimin dhe zbatimin e
kurrikuls s arsimit parauniversitar (qllimet e arsimit, kompetencat
kye, rezultatet e t nxnit sipas niveleve etj.).
Sistemi i prbr nga disa elemente me synime arsimore q, t lidhura
mes tyre, lejojn t orientohet dhe t funksionoj sistemi arsimor,
Kurrikula
nprmjet planeve arsimore dhe administrative. Kurrikula bazohet n
realitete historike, shoqrore, gjuhsore, politike, fetare, gjeografike
dhe kulturore t nj vendi. Me an t saj sigurohet arsimim cilsor dhe

140
 i barabar pr do pjestar t shoqris, pavarsisht nga
prkatsiaetnike, seksi, pozita shoqrore dhe ndryshime t tjera.

Kurrikul brtham Kurrikul e prbashkt pr t gjith nxnsit e nj niveli n sistemin

arsimor.
Kurrikul e Trsi e rezultateve t t nxnit q zotron nxnsi.
prvetsuar
Kurrikul e zbatuar Kurrikul e analizuar, interpretuar dhe zhvilluar n institucionet
arsimore dhe e mbartur te nxnsi, sipas udhzimeve themelore t
kurrikuls.
Kurrikul q prmban udhzimet themelorekurrikulare, t prcaktuara
Kurrikul formale/
n nivelin qendror t vendimmarrjes arsimore(korniz kurrikulare,
e planifikuar
programe msimore, tekste etj.). Kurrikula formale shrben si baz
pr dhnien e dftesave, diplomave dhe certifikatave t njohura me
ligj.
Kurrikul n baz
Kurrikul q prgatitet dhe zbatohet n nivel shkolle.
shkolle
Kurrikul me Pjes e kurrikuls q prfaqson lnd dhe veprimtari kurrikulare q
zgjedhje prmbushin nevojat dhe interesat e nxnsve,t vendosura n nivel
shkoll.
Kurrikul me baz Kurrikul q siguron zhvendosjen e fokusit t nxnies nga prmbajtjet
kompetencat lndore (msuesi n qendr)n at q nxnsit kan nevoj t din dhe
t bjn me efikasitet, n situata t ndryshme (nxnsi n qendr).
Koherenc e Karakteristik ekurrikulsq tregonse n mas synimete kurrikuls,
kurrikuls prmbajtjet msimore, strategjit e t nxnit dhe vlersimit jan t
integruara dhe prforcojnnjra-tjetrn.
Konstruktivizm Teori e t nxnit q bazohet n pariminsepersoni e ndrtonnjohurin
n mnyr aktive, duke ndrvepruar me mjedisin dhe shoqrin.
Deg e dijes e organizuar n mnyr t qllimshme, si nj disiplin e
Lnd
veant e t nxnit q msohet n nj ose disa nivele arsimore dhe
krijon kushte pr ndrtimin e njohurive t reja dhe kompetencave kye
nga nxnsit.
Proces n t cilin aktort njohin, marrin prgjegjsi dhe japin llogari
pr vendimet, veprimet dhe pasojat e tyre.
Llogaridhnie Llogaridhnia sht e rndsishme sidomos n kontekstin e
dheprgjegjshmri decentralizimit t sistemit arsimor, i cili nxit autonomin shkollore,
duke prfshir edhe vendimet n lidhje me kurrikuln.
Metodologji e
Strategji dhe veprimtari t zbatuara pr t matur arritjet e nxnsve.
vlersimit
Msimdhnie Proces i planifikimit, i organizimit dhe i udhheqjess situatave t t
nxnit (formale ose joformale) nga msuesi.

141
Msimdhnie dhe Filozofia dhe praktika e prfshirjes s nxnsve n procesin msimor,
nxnie duke i inkurajuar ata t sjellin prvojn dhe njohurit e tyre n kt
ndrvepruese proces (duke marr parasysh nevojat dhe interesat e tyre), me qllim
zhvillimin e kompetencave.
Msimdhnie e Msimdhnieq plotson nevojat e nxnsve nprmjet prvojave t
diferencuar ndryshme t t nxnit.
Msimdhnie pr Nj praktik n t ciln msuesit dhe nxnsit ndajn njohurit e
njri-tjetrin shkathtsit e tyre dhe mbshtesin t nxnit e njri-tjetrit.
Mjedis miqsor pr Nj mjedis arsimor i sigurt,gjithprfshirs, i shndetshm q
fmijt bazohet n t drejtat e fmijve.
Mundsi pr t Situata dhe procese q sigurojn kushtet dhe mjedisin pr nxitjen e t
nxn msuarit tek nxnsit .
Nivel arritjeje Nj deklarat q prcakton masn ,n t ciln sht arritur rezultati i t
nxnit ose niveli i njohurive dhe kompetencave kye.
Orientim pr Shrbime dhe veprimtari q mbshtesin individt e do moshe dhe n
karrier do moment prgjat jets s tyre, pr t br zgjedhje, n lidhje me
arsimin, trajnimin, profesionin dhe pr t menaxhuar karriern e tyre.
Prmbajtje Trsia e dijeve, informacionit, fakteve, situatave, veprimtarive etj.,t
msimore grupuara n nj lnd ose fush t nxni, q shrbejn si baz pr
formimin dhe zhvillimin e njohurive t reja dhe kompetencave kye.
Kushtet dhe situatat e t nxnit q u ofrohen nxnsve pr ndrtimin e
Prvojat et nxnit njohurive t reja dhe kompetencave kye.

Politik Vendime, udhzime dhe orientime formale, t marra nga qeveria apo
kurrikulare autoritetet arsimore pr hartimin, zbatimin dhe vlersimin e
kurrikuls.
Dokument q prmban synimet, objektivat dhe rezultatet e t nxnit,
Program msimor
metodologjit e t nxnit dhe vlersimit pr nj lnd t caktuar.
Qasje me n Qasje, q synon dhekrijon kushte q prmbajtjae nxnies dhe
qendr fmijn / veprimtarit msimoreti shrbejn formimit dhe zhvillimit
Qasje e bazuar n tnjohurive t reja dhe kompetencave kyet personit (grupit t
kompetenca personave), nprmjet ndrveprimit me situatat n kontekst.
Prgatitje ose gatishmri pr t prballuar e pr t trajtuar sfidat dhe
detyrat, n nj mnyr t caktuar. Qndrimet ndikohen nga njohurit
Qndrim dhe vleratdhe jan zakonisht shkaktare t sjelljeve (edhe pse lidhjet
mes qndrimeve dhe sjelljeve nuk jan drejtvizore).
Termi ka kuptim t dyfisht.
S pari, sht deklarat q prshkruan at se far duhet t din,t
vlersojn dhe t jen n gjendje t bjn si duhet nxnsit.
S dyti, u referohet njohurive t reja, kompetencave etj., q ndrton
Rezultat i t nxnit dhe prsospersoni/grupi, pasi prmbyll nivelin arsimor.

142
 Rezultati i t nxnit sht koncept ky pr hartimin e mjeteve q
mundsojn transparencn, krahasimin, transferimin dhe njohjen e
kualifikimeve n mes vendeve t ndryshme, n nivele t ndryshme.
Nj grup i sjelljeve dhe qndrimeve q ndikojn n mnyrn se si
nxnsit msojn dhe bashkveprojn me msuesit dhe shokt. Stilet e
t msuarit jan njohse, emocionale dhe sjellje fiziologjike q
shrbejn si tregues,se si nxnsitperceptojn, ndrveprojn dhe i
Stile t nxni
prgjigjen mjedisit t t nxnit. Nj individ mund t ket disa stile t
nxni, t cilat mund t ndryshojn me kalimin e kohs dhe n
prputhje me detyrn.
Standard Nivel i arritjes apo suksesit q pritet t arrihet prej nxnsve.

Struktur e Struktura e kurrikuls shprehet n Kornizn Kurrikulare.

kurrikuls
Kohte caktuara pr nxnie, lnd t veanta, fusha t nxni apo
Shprndarja e veprimtari t tjera plotsuese,gjat nj intervali t caktuar kohor (ore
kohs msimore msimi, jave shkollore, vit msimor) ,sipas rregulloreve,krkesave
dhe rekomandimeve zyrtare.
Kapacitet (mendor/fizik) i fituar pr t arritur rezultatet e
Shkathtsi
parashikuara, shpesh me shpenzim minimal t kohs ose energjis,
ose t t dyjave. Shkathtsia mund t jet e prgjithshme ose e
veant.
Tema Tema madhore ,me t cilat prballet shoqria dhe zhvillohen nfushat
ndrkurrikulare e t nxnit. T tilla jan: identiteti kombtar, qytetaria aktive, shtje
gjinore,siguria dhe shndeti mendor e fizik, zhvillimi i qndrueshm
etj.
Proces i motivuar dhe i qllimshm me karakter vetjak ose shoqror, i
T nxnit
ndrtimit t njohurive t reja, kompetencave etj., nga personi
nprmjet reflektimit vetjak, rindrtimit dhe ndrveprimit shoqror.
Zhvillohet n mjedise formale, joformale dhe informale.
T nxnite
Proces i t nxnit q bazohet n shkmbimin e informacionit dhe
nxnsve
prvojave ,ndrmjet nxnsve dhe q pasuron t nxnit.
nga njri-tjetri
Tnxnit sistemik Nj qasje q synon t aktivizoj t gjitha aspektet e vetjake t
nxnsve (intelektin, emocionet, imagjinatn, trupin) pr nj t nxn
trsor efektiv.
T nxnit Proces nprmjet t cilit nxnsit, me nivele t ndryshme arritjeje,
ndrveprues punojn s bashku n grupe t vogla, pr nj qllim t prbashkt.
T nxnit Forma t t nxnitformal dhe joformal nprmjetprdorimit t TIK-ut,
nprmjet TIK-ut trndsishme pr t nxnit gjat gjith jets, si dhe pr edukimin n
distanc.

143
T nxnit gjat T nxnit q realizohet gjat gjith jets mbi bazne njohurive,
gjith jets kompetencave kyedhe kualifikimeve, dhe q i zhvillon ato m tej pr
qllime vetjake, profesionale dhe shoqrore.
Teknologjit e Nj trsi mjetesh dhe burimesh teknologjike ,t cilat prdoren pr t
informimit dhe transmetuar, mbledhur, krijuar dhe shkmbyerinformacion. Kto
komunikimit (TIK) mjetedhe burimeteknologjike prfshijn kompjuterat, internetin apo
pajisje t tjera digjitale.
Vler Bindje q ruhet thell ,lidhur me far sht e rndsishmeose e
dshirueshme. Ajo shprehet nprmjet qndrimeve dhe veprimeve
praktike t personave.
Veprimtari Veprimtari t strukturuara msimore, t qllimshme q ndodhin jasht
plotsuese kontekstit t lndve dhe fushavet t nxnit. Kto veprimtari mund t
kurrikulare prfshijnprojektet, sportet, punnvullnetare, fotografin, dramn,
muziknetj.
Veprimtari Veprimtari ose programe q synojn t ndihmojn nxnsit me
prmirsuese vshtirsi n t nxn. Nprmjet tyre nxnsit tejkalojn vshtirsit
n t nxn n mnyr efektive.
Vetvlersim i t Vlersim nga i cili nxnsi mbledh informacion dhe reflekton rreth t
nxnit nxnit t tij; gjykon pr t n raport me objektivat dhe kriteret e
vendosura; identifikon prparsit e dobsit dhe i prmirson, n
prputhje me rrethanat. sht vlersimi q bn nxnsi pr progresin e
tij, bazuar n njohurit e reja dhe kompetencat kye.
Vlersim n arsim Proces nprmjet t cilit matet ose gjykohet prparimi (progresi)dhe
nivelet e arritjeve t nxnsve, n prputhje mekriteretspecifiket
cilsis.
Vlersim Vlersim q identifikon nivelet earritjeve tnxnsve,pr t orientuar
diagnostikues msimin drejt plotsimit t nevojave t tyre pr nxnie.
Vlersimi gjat Vlersim i kryer gjat gjith procesit msimor me qllim nxitjen e
nxnies procesit t t nxnit. Ky vlersim formues esheh t nxnit ,si proces e
jo vetm si rezultat.
Vlersim i jashtm Nj procesdhemetod vlersimiq e zhvillon dhe e prdor nj agjenci
apo organ vlersues, (jo shkolla).Ky proceszakonishtprfshintestimine
standardizuar, dhe shpeshshrben pr t klasifikuar kandidatt
prmundsit mtejshme arsimoredhepr qllime certifikimi.
Vlersim i t nxnit Vlersim iarritjevet nxnsve pr t siguruarinformacion n lidhje
me progresin e tyre (arritjet e tyre n fusha t ndryshme t kurrikuls
/lndve msimore dhe zotrimin e kompetencave kryesore).Ky
proces shpeshprfshin prdorimin etestevet standardizuara dhe
prdoretpr qllimepromovimiose diplomimi.
Vlersim Vlersim q prmbledh prparimin dhe arritjet e nxnsit n fund t
prmbledhs nj viti msimor apo t nj cikli.

144
Vlersim i
Vlersim i puns ose i detyrs s nj nxnsi nga nxns t tjer.
nxnsve pr njri-
tjetrin
Vlersim i Vlersim i koleksionit t detyrave t nxnsit (detyra ose pun me
portofolit t shkrim, drafte, pun artistike, prezantime),t cilat pasqyrojn njohurit
nxnsit e reja dhe kompetencat e nxnsit.
Zbatim i Procesi prdorimit t kurrikuls formale n shkoll q prfshin
kurrikuls formale zhvillimin dhe prmirsimin e kurrikuls n shkoll, udhheqjen e
shkolls, trajnimin e msuesve n shrbim, prgatitjen e teksteve t
reja, materialeve dhe burimeve t t nxnit, si dhe t udhzuesve.
Zhvillim i Ciklii plot iplanifikimit,i hartimit,i zbatimit, i vlersimit dhe
kurrikuls rishikimitpr t siguruar qkurrikulashte prshtatshme dhe e
prditsuar.

145
 REFERENCA
Rubrika t prgjithshme t dokumentit

MAS (2014), Korniza Kurrikulare e Shqipris, Tiran.

MASHT (2012). Kurrikula brtham pr klasn parafillore dhe arsimin fillor (klasa
parafillore, I, II, III, IV, V), Prishtin.

MASHT (2012). Kurrikula brtham pr arsimin e mesm t ult (klasa VI, VII, VIII, IX),
Prishtin.

Gjuht dhe komunikimi

MASHT (2012). Kurrikula brtham pr klasn parafillore dhe arsimin fillor (klasa
parafillore, I, II, III, IV. V), Prishtin.

Kshilli i Europs, (2003). Kuadri i prbashkt europian i referencave pr gjuht.

Orstein, C. A., Hunkins P. F., (2003). Kurrikula - bazat , parimet dhe problemet. Instituti i
Studimeve Pedagogjike. Tiran.

National Curriculum Framework of Croatia, (2010). For pre-school education and general
compulsory and secondary education. Kroaci

Qubec Education Program, (2001). Kebek

Framework Education Programme for Basic Education, (2007). eki.

Ministry of Education, (2006). The Ontario Curriculum, Grades 1-8, Language. Ontario

Ministry of Education (2010). English Language Syllabus. Singapor

Matematika

MAS (2014). Korniza Kurrikulare e Arsimit Parauniversitar n Shqipri

Europian Comision,Eurydice.http://eacea.ec.europa.eu/education/eurydice/index_en.php

146
Mathematics Education in Europe: Common Chellenges and national policies-
EuropianComision

EACEA: National System of Education.

MASHT (2011). Korniza e Kurrikuls e Arsimit Parauniversitar t Republiks s Kosovs.

MASHT (2012). Kurrikula brtham pr arsimin e mesm t ult (klasa I V dhe VI- IX).

National Core Curriculum for basic education, (2004). Finlanda

Common core state standards for Mathematics in America

K -12 Learning Standards, (2008). Washington State.

Orstein, C. A., Hunkins P. F. (2003). Kurrikula - bazat , parimet dhe problemet. Instituti i
Studimeve Pedagogjike.

Qubec Education Program, (2001). Kebek

Ministry of Education, (2006). The Ontario Curriculum, Grades 1-8, Language. Ontario

Ministry of Education (2010). Mathematics Syllabus. Singapor

Shkencat e natyrs

MASHT (2012). Kurrikula brtham pr klasn parafillore dhe arsimin fillor (klasa
parafillore, I, II, III, IV. V). Prishtin.

MASH,(2012). Programet lndore t arsimit baz. Tiran.

MASH, (2012). Standardet e t nxnit t arsimit baz. Tiran.

Ministry of Education of Singapore Science syllabus primary

2014http://www.moe.gov.sg/education/syllabuses/sciences/files/science-primary-2014.pdf

Ministry of Education of Singapore Science syllabus Lower and Upper

Secondaryhttp://www.moe.gov.sg/education/syllabuses/sciences/files/science-lower-
secondary-2013.pdf

147
Quebec Education Program, Preschool Education, Elementary Education, Secondary
Educationhttp://www1.mels.gouv.qc.ca/sections/programmeFormation/primaire/index_en.asp

Australian Curriculum, Science F-10 Curriculum,

http://www.australiancurriculum.edu.au/science/Rationale,http://www.acara.edu.au/default.as
p

Eurydice (2013): Developing key competences at schools in Europe, Challenges and

Opportunities for
Policy.http://eacea.ec.europa.eu/education/eurydice/documents/thematic_reports/145EN.pdf

Eurydice (2011): Science Education in Europe: National Policies, Practices and

Researchhttp://eacea.ec.europa.eu/education/eurydice/thematic_reports_en.php#2013

OECD: PISA Programme for internacional student

assessmenthttp://www.oecd.org/education/

Shoqria dhe mjedisi

MASHT (2012). Kurrikula brtham pr klasn parafillore dhe arsimin fillor (klasa
parafillore, I, II, III, IV. V). Prishtin.

Karta e Kshillit t Europs pr Edukimin pr Qytetari Demokratike dhe pr t Drejtat e

Njeriut.

Strasbourg (2000). Konceptet baz dhe aftsit-kye pr edukimin me qytetari demokratike,

Kshilli i Bashkpunimit Kulturor (KBK/CDCC), DGIV/EDU/CIT.

Council of Europe, (March 2009). How all teachers can support citizenship and human rights
education: a framework for the development of competences, Council of Europe Publishing.

Artet

MASHT (2011), Korniza e Kurrikuls e arsimit parauniversitar t Republiks s Kosovs,

Prishtin.

148
MASHT (2012). Kurrikula brtham pr klasn parafillore dhe arsimin fillor (klasa
parafillore, I, II, III, IV, V). Prishtin.

MASHT (2012). Kurrikula brtham pr arsimin e mesm t ult (klasa VI, VII, VIII, IX).
Prishtin.

Road map for Arts Education, The World Conference on Arts Eduaction, Building Creative
Capacities for the 21 st Century Lisbon, 6-9 March, 2006.

Music, drama, visual art compolsory program, optional program, music and multimedia,
Quebec

Edukimi fizik , sportet dhe shndeti

Misja, B., (1988). Drejtimet metodike t pasurimit t prvojs lvizore t fmijve

parashkollor 5-6 vje (Dizertacion pr krkim grade shkencore Doktor Shkencash) ILKF
Vojo Kushi, Tiran.

Dashi E., & Dashi, T., (2007). Edukimi fizik n shkolla, Shtpia Botuese Ora, Tiran.

Subashi G., &Daci, J. (2004) Didaktika e Edukimit fizik, Shtpia botuese e Librit
Unversitar, Tiran.

Instituti i Studimeve Pedagogjike (2004). Programe t lnds s edukimit fizik pr ciklin

fillor Tiran.

MASHT, (2012). Kurrikula brtham pr arsimin e mesm t ult t Kosovs, Prishtin.

Rae PICA Physical Education for Young Children (Human Kinetics 2008).

Teknologjia dhe TIK-u

ISTE: International Society for Technology in Education (U.S. & Canada),

2007http://www.iste.org.

Ferrari, A.(2013). DIGCOMP: A Framework for Developing and Understanding Digital

Competence in Europe. Luxembourg:Office of the European Union.

149
Janssen, J., & Stoyanov, S. (2012). Online Consultation on Experts Views on Digital
Competence. Seville: JRC-IPTS. http://ipts.jrc.ec.europa.eu/publications/pub.cfm?id=5339.

150