II

Na Espaa a des,feita social acrescntase por unha desfeita FLORENTINO L. CUEVILLAS

poltica. Quense s'e$uir d'escoe'cendo a existencia de pobos que
'se ven sometidos a unha uniformidade po'ltica, xr-rrdica e ad- (t886-1958)
ministra,tiva sen exemplo. Querse seguir gobernanCo aos pobos
espais polos mesmos partidos 'e do mesmo xeito que nos anos
vergoentos do Desas,tre.
O nacionalis'mo galego, diante dos problemas da Espaa sig-
nifica unha renovacin absoluta non s ,dos sis,ternas cle poltica,
senn da mesma Constirtucin poltica do llstado: organiza'cin
federativa, repre'sentacin proporcional.

III DOS NOSOS TEMPOS

Na Galicia presenta dous problemas p,rncip,is: un econmi-
co, liberdade ,da rterr&; outro poltico: I,ibe'rdade do sufraxio, da
soberana popular galega; e un xeral: a desgaleguiza,cin de Ga-
licia.
Ademis do ,cual, Ga[icia vese afectada polas consecuencias
dos erros ,dos gober'nos ,de Espaa, e do rse atraso poltico.
O nacionalismo gal'ego, diante ,dos problemas de Galicia p,ro-
'clama a persoalidade xeogrfica, hist,rica e espiritual da nosa
Terra, e significa pra ela autonoma en toCos os rdenes, significa
a no,sa espirit-alidade enxebre manifesrtndos'e na sa peculia-
ridade ,na vida espaola e na vida mundial.

54 F/s, nm. l, 30-X- lg2}.l

 A mis forte caraoters,tica da maneira literaria que se cha-
mu decadentismo, sim'bolismo, nephelibatisffio, e que enchu
cCIas sas produccins o's derradeiros anos do scuo XIX e os
prirneiros do XX, foi un alonxamento despectivo de ,todas as
oriontacins poltcas, sociis ou cientficas ,da nosa civiltzacin
occidental. Sentamos os ,mozos que entn principi,ba,mos a nos
interess,rrfios pola literatura, un noxo ,f,ondo e forte por todos os
problemas que xa naquel ,tempo facan pendurar sobre do peito
as testas dos hom,es serio,s.
Pra ns, as invencins dos irmns Wright e de Marconi, as
o socia'lismo e o sindicalismo, eran cou-
cues,tin,s internacionis,
sas de xente burguesa, no sentido antiliterario que ns dabamos
a esta venba, ,boas pra que a elas atenderan Brown, Ptez, M-
:ller ou tDupont; quer decir, o vulgo mis ou menos ilustrado dos
inxenieiros, os catedrticos e os aeadmicos.
E namentras que ns, entocados nas nosas torres de marfn,
'bon acochados no himatin dos gregos, no atrbornoz dos rabes,
ou nas tnicas de Orien'te, vivamos pensando no que xa ,pasu,
r:amiaba , beira nosa a procesin das blusas, BS chaquetas e os
rrniformes; e ns deixabmola pasar, sen facer 'un rnal guio nen
Irotanlle,unha ollada.
Non emba,rgantes, &o chegar a segunda dcada do scu'lo que
rvrrre, eando es,comenzaron a zoar no aire os primeiros avins,
. a br,uaren na terra os motores ,dos automviles, 'cando os cine-
rrrrrtgrafos e as revis,tas deron en reproducir os "ta.a-eeos", i en

-57
 lJnidos, cando se ,mesma intervencin cada da mis activa dos seus xefes nos
falaren da intensidade industrial dos Estados gobernos, dbannos dereito a pensalo.
coecoron os feitos cheos de inters
romanceiro dos colonos do
Texas ou dos mineiros de California,
en loita cos homes e co& Ningun contaba con Rusia, nacin a,trasada, pouco culta,
nature za pora fortuna ou po,lo xito,
algns de ns botamos sobre non disposta ,tan xiquera pra un modesto rxime democrtico; e
aquel pas mozo, de vida ,forte e nova,
un o[Iar de simpata' Pro foi a Rusia a gue, ,b,otando Bo1. terra os 'tpicos evolucionistas,
de Verhaeren' de
non p*.ss,,fflos de ah, e a Pesales 'de Withman' choutu dun pulo dende o zari-.mo a Lenn e) entre o pasmo e
lado as vestes de 'oriente o medo de todos os capitalistas do rnundo, instauru e afianzu
Marinetti, non chegamos a p,ousar a un
nos&s soa-
,pra vestrrnola .hq,, eta, e seguimos envol'tos nas un rxime socialista.
e as revotrtas' e
cins, vendo sin ver cmo p'*bu"
as r$uerras E foi entn cando ns, cmo os mis, tivemos a conciencia
,ba'ru'Ilo do 'mundo chegaba a ns rnis
perguntando, ,ca,ndo o dun pe,rigo que amenazaba non somentes as nosas ideas de [i-
qu quera ise Blo\/"'
forte que a coto, qun eraese Jaurs, ou ,bertade pblica, senn nosa libertade individual; pois un co-
Dende os
E as estabamos cando estralu a guerra no 1914. munismo estatista ao xeito ruso, ,eue ,bote por terra as rfortes 'torres
foro,n tan dooridos, 'tan
primeiros instantes, os berros cle *rgrrlu
dos donos da ndustria e dos donos da ,terra non de supor que
bxhara a ,matanza,,tan cheo de horror
o ca'dro dunha Europa faga moito aprecio das nosas probes torres de marfn.
ns, os despectivos, os
tola coa tolice do sangue e da morte, que E diante do espectculo dunha ,Moscovia co traballo obriga-
,tempos pasados, tivemos
aleos , actualidade, os refuxados nos torio nas fb,ricas, coa cencia oficial levada aos ltimos extre-
que ',foran nosos dolo's' os
que o,llar arre,dor ,noso, e Vimos aos mos, con un tea,tro e un arte sociis, pousamos o himatin dos
e da A1emaa, aldraxarse
homes cumes da Francia, da Inglaterra gregos, o albornoz ,dos arabes e as tnicas de Oriente, e ves,tindo
escudados nun patriotismo de fira;
vimos cmo caan catedris' a chaqueta demos en ollar afincadamente arre,dor de ns, e as
pazos e casteros, e vimos crno no
fondo das trincheiras ficaban estamos e as estu. . .

atuados oS soos de in'ternaciona'lismo

e de paz' ' '
na lonxana
E despis, cando a loita semellaba acabar, al6, o seu o'riem'
sa literatura,
Rusia, gue ns admir,bamos tanto potra
evan*Iico, xurdu con unha arnenaza
talis,mo e o seu cristianismo
a pantasma 'da revolucin social'
as ideas rof'
Ns, como cxeque todo o rundo, mirbamos
xistas oomo izaciin onxana' que chegara I
ocurrir aI llos' de sculos cecis' desenvol'
e serea' somenrtes interrumpide
Mais, como fai tan pouco tempo que eu vivo co pensamento
no te,mpo e nos feitos de hoxe, todo o que vos diga deles ten
(lue carecer de sabencia e de mtodo. Viaxeiro nun pas novo,
sen "cicerone" e sen "Bae,deker", as mias impre,sins, fallas de
uravedade 'e de preparacin, han ter somentes a sinxeleza das im-
lresins dun neno.
Dn os mdicos que o bacilo da gripe non fai mal somentes
lt: por s, senn que excita, fai me,drar e dona virulencia aos
I r

vndose nu ortros bacilos que de cote andan connosco i espreita dunha oca-
das clases indug'
polas violencias das folgas, ou as resistencias r;irin pra ns bo,tar ao camposanto.
orientacins pacl'
,triis aos avances abso,rbentes dos 'Estados. As
e central, I Eu teo co'm,parado , gran guerra rcorr is;te bacilo 'de gripe,
ficas ,do,s pantidos obreiros da Europa 'occidental
5e
5B
 s pasins ca,mpla, cara o sol, coa espada dos cabaleiros na man, como
pois como i,l excitu, fixo medrar e dou viru'lencia morreron os "gentitrhomes" de Quibe,ron ou os coraceiro,s de lvfa-
runs gue dormexaban nos homes e mis nas sociedades.
ra,ton Moor, eu case aseguro que non morrer ningun. . .
E as, a guer,ra desat'u o nperialismo cego que armu s Son outros os tempos, outros os hom,es e moi distintas as
nacins a unhas contra das ou ';, espertu as cobizas
dos co-
ideas. A ,mis ,de gue, dar a vida po,la fe xurada a un Deu,s, ou
dos
merciantes, as avaricias dos banqueiros, a crueldade
aca'Pa-
defendendo a sagrada testa dun rei absoluto, moi diferente que
radores, e lanzu a,moitos homei , traicin
e ao pa'tbulo'
car pelexando polos intereses dunha Federacin ou dun Trust,
e os
A sombra ,da guerra, os soldados primeiro, os negociantes ou defendendo as persoas de Mille,rand ou de Lloyd George, que
revolucionarios d--espis, trastor ra,ron a economa
do mundo e
nada teen de sagradas.
e a riqueza pra os logreiros'- Os
trouxeron a fa Eu creio no triunrfo do socialismo, porgue creio que a socie-
hbitos guerre polas Ll"r"r a'Itas, deron vioLen- dade hum un organismo vivo, suxeto a leis biotrxicas, pare-
cia e f orza s reiras e agudizaron o pe'rigo co- cidas ,s ,que nixen o desenvolvemento dunha planta ou dunha
munista. Gracias , ",bendita guerra" como lle
ehamaban os pan- besta. Quero decir ,con isto ge, do m,esmo xeito que cando vemos
talaban os escritores
xermanistas, gracias "nobre grr*rru" de que botns nunha roseira supomos que de al van sar rosas, ao ver
feita un larnazal de san-
patrioteiros e mili tarizantes, Europa est que unha idea ca'lquera vai oonquerindo as concencias e facn-
onde xermi-
gue e de esterco, e sabido q"; nestes tramazn,s dose un lugar nos espritos, hai que supor que a realizacin d,e
nan as seme,ntes das 'revolucins' aquela idea cuestin de tempo nada mis. Pensar outra cousa
dn os fai ,ton,teras, e, polo de agora, a na-
E non se diga o que pra tranquilizat a sa concencia sera pensar que a natureza
nunca o dieiro sempre a sa seriedade.
ricos. Qr" nullca a xente tanto se divertu, que
tureza co,frs,e,rvu

corru mis dabondo, qll'e nunca a vida foi

mis brirllan'te e E hoxe todo socialismo. Haino nos gobernos que gravan a
o mundo tre'me convul-
atractiva, Porque estas pocas nas que renta, as trans,misins e o capital; haino nos patrns que piden
douradas Por
sionado foron sempre, como as mazns do Xordn, a intervencin do Estado nos seus conf,lictos cos obreiros; haino
fora e podres Por dentro" nos labregos que queren ver as sas terras liberadas d,e cargas
de Windsor e de polo man,dato dunha lei; haino anda na testa do rentista gordo
Mis tri,llantes que as nosas foron as festas
no patbulo. e satisfeito da sa vida e da sa renta, cando ao lr que os obrei-
Versai'lles, e Carlos I 'e Lois XVI morreron
ros piden is,ta cousa ou a outra, d, a,n,tre medo,ento e compa-
E si chegaran os negros das da revolta "omo xa chegaron clecido: "Hai que convir en gue is'ta xente algunhas veces tn
vellos principios e &s
pra Rusia, q*n sosteri valentemente os ,raz6n",
elas 'ooa morte 'fidalga o
velas ideas?, qun saber morrer por Eu creio, polo 'tanto, que dentro de uns anos a Eu,ropa entei-
hz de sol, polnl
fermosa que ennobrece as derrotas e empresta ha ser un campo de experirnentacin de sociedades futuras; e
Eu penso que nin' rt,
ins,titucns que desapa,rec,, pra sempr"i... r:reio tamn gue, pra o desenvolvimento da humanidade, esta ha
da sa caixa, ou alg'rr
gun. pere".i argn ,banqu.Lo ao pe s(,'r unha cousa til e boa, ,do mesmo xeito que boa que os
pero rnorrer nE
I".purador envort nos serrs saoos de faria;
6t
60
nenos boten os dentes ou que os paxaros muden
a pluma' O que
perodos das sas vidas o Pa-
non impide que neses interesantei
xaro non cante e o ne,no berre adoecido d'e doores.
por iso tn pouco ,de agradable nace,r nunha distas pocas
en que o m,rndo cambia de pluma ou de dentes '''
ALFOI\SO DA\IIEL CA STELAO
(l886-1950)

HUMORISMO, DIBUXO FIUMORIS.

TICO, CARICATURA

[(c texto gue sigue euo, ademis de revelar claves imprescindibles para
ontender a produccin artstica de Castelao, constitui quizis a sa rnis
rrotable contribucin teoria esttica xeneral, est sacado dunha confe-
rcncia mis longa pronunciada co mesmo ttulo o ano L920 na Corua.
Suprimeuse a pri,meira parte, adicada ao humorismo, porque consiste nunha
rrarracin que e,l mesmo publicu despis por separado co ttulo "IJn ollo
rlo vidro". Tamn se omitiron dous anacos ,mi sin valor terico e de
t'ontido circunstancial. O texto completo foi publicado pola Real Academia
( i:rlega (A Corua, 19,61, Imprenta Roel, 36 pxs.).

O texto para esta reedicin foi tomado de "Castelao: Esco,lma Posi-

lrlc". Vigo, Galaxia, 1964.1
62