Kriptografia

Makina koduese gjermane "Lorenc", prdorur n Luftn e Dyt Botrore pr deshifrimin e

mesazheve tepr sekrete.

Kriptografia (nga greq. , kriptos - i fsheht, dhe , grafia - shkrim) sht shkenca e
kodimit dhe e primit t informacioneve dhe t dhnave t fshehta (sekrete). Qllimi kryesor i
kriptografis sht fshehja e kuptimit t mesazheve, por zakonisht jo ekzistencs s tyre.
Kriptografia prkufizohet sipas kriptografit t njohur Ron Rivest si "komunikimi n prani t
kundrshtarve". Ajo sht pjes qndrore e disa fushave: sigurimit t informacioneve dhe
shtjeve prkatse, veanrisht identifikimit dhe kontrollit hyrs. Kriptografia luan nj rol te
rendesishem edhe ne informatik, veanrisht ne teknikat e perdorura ne sigurine kompjuterike
dhe rrjetore, si p.sh. kontrolli hyres apo t s drejts s prdorimit t nj aparati kompjuterik dhe
besueshmerise se informacioneve. Kriptografia perdoret gjithashtu ne shume zbatime qe ndeshen
ne jeten e perditeshme, si fjalekalimet kompjuterike, kartat bankare dhe tregetine elektronike.
Kriptografia s bashku me kriptoanalizn formojn kriptologjin.

Kriptografia
Kriptografia

Kriptografia sht shkenca e fshehjes s informacionit, n mnyr q t lexohet vetm nga

personat apo sistemet q din ta dekriptojn mesazhin.

Enkriptimi mnyra e transformimit t t dhnave (plaintext) n nj format t palexueshm

Plaintext formati i t dhnave (zakonisht i lexueshm) para se t enkriptohet.
Ciphertext apo shifra, sht teksti i shndrruar pas enkriptimit, d.m.th. tekst i palexueshm.
Dekriptimi mnyra e kthimit t t dhnave t t fshehura si ciphertext n tekst t lexueshm
plaintext
Algoritmi i enkriptimit nj grup rregullash apo procedurash q prcaktojn si t enkriptohet
apo t dekriptohet nj e dhn.
Key apo variabla kriptografike, sht vlera e prdorur gjat procesit t enkriptimit dhe
dekriptimit.
Key space hapsira e vlerave t mundshme pr t konstruktuar variabla kriptografike
Faktori mund (work factor) koha e nevojshme dhe e resurseve pr t thyer sistemin
kriptografik.

Duke e ditur q asnj sistem n bot nuk sht i pathyshm, mirpo q ta bjm jo t leht ather
e prdorim kriptografin.

Gjithmon duhet nisur nga rregulli i art i kirkhofit: N nj kriptosistem i vetmi sekret sht
elsi

Nj tjetr pik me rndsi sht elsi, jetgjatsia e nj kriptosistemi varet nga gjatsia dhe
kompleksiteti i elsit.

Historia e mesazheve t koduara

Zgjuarsia njerzore nuk mund t sajoj asnj kod q zgjuarsia njerzore nuk mund ta zgjidh.
Edgar Allen Poe
Akti i krijimit t nj mesazhi sekret ka ekzistuar ndoshta q prej kohs kur njerzit filluan t
komunikonin. Kodet sekrete jan prdorur gjat luftrave, n biznes dhe n marrdhnie
personale pr t kamufluar gjithka, q nga planet e lufts tek komplotet e vrasjeve, q nga
marrveshjet e dyshimta tek dashurit e ndaluara.
Procesi i thyerjes s ktyre kodeve i ka shkaktuar dhimbje koke zyrtarve t inteligjencs dhe
kriptologjistve prgjat gjith historis, madje disa njerz kan kaluar n faz mendie, duke u
prpjekur ti zgjidhin ato. Personi q krijon nj kod mund t mendoj se sht i pathyeshm, por
faktet kan treguar q edhe sistemet e kodeve m komplekse kan arritur n fakt t deshifrohen,
duke ndryshuar kursin e historis s njerzimit gjat ktij procesi. Kto jan disa nga kodet m t
komplikuara q ka njohur historia.

Shifrat e Cezarit

Kodi i Cezarit n fakt ka qen nj nga kodet m t lehta pr tu thyer. Ai prdorej nga Jul Cezari
kurdo q dshironte t drgonte nj mesazh sekret rreth planeve t tij ushtarake. N realitet, nuk
duhet t ishte nj kod shum kompleks n at koh, duke qen se shumica e njerzve nuk dinin
as t lexonin, por megjithat ai ndjente se kishte nevoj t tregohej i kujdesshm.
Shifrat e Cezarit jan nj sistem i thjesht, ku do shkronj e alfabetit zhvendoset me tre vende
(n vend t B-s prdoret D-ja), n mnyr q t kamufloheshin fjalt q do t prmbante
mesazhi. Marrsi, i cili natyrisht e njihte sistemin e kodimit, duhej vetm t rizhvendoste do
shkronj prsri tre germa para pr t lexuar mesazhin. Shifrat e Cezarit, ose si njihet ndryshe
zhvendosja e Cezarit, sht prdorur q n at koh e deri sot pr t prshkruar do lloj kodi q
ka t bj me zhvendosjen e germave t alfabetit.

Shifrat e Cezarit

Ndrsa nj tjetr shembull t prdorimit t mesazhit t enkriptun:

Egzistojn dy lloje t enkriptimit:

1. Ekriptimi Simetrik
2. Enkriptimi Asimetrik