Mga Tulang

Tsinoy
Culture and the Senses - Filipino
XCE Yunnan 2017

XCEMgaYunnan
akdaCS Filipino
mula sa:
Pahina 1 ng 13
Sy, J. (1997). Tsapsuy: Mga sanaysay, tula, salin, at iba pa. Manila: Kaisa Para sa Kaunlaran.
Pagnanasa
James T.C. Na

Kung kailangan kong sumulat ng tula,

Aking susulatiy isang pagnanasa.
Kung nararapat pay di kakalimutang
Plumang gagamitiy yari sa kawayan,
Tutubugang tintay pakakatingkaran.

Kung di matatapos ang nais isulat,

Ang dampi sa papel na pluma kong hawak
Ay kababasahan ng damdaming tunay.
Pagnanasang nais na mailaraway
Iisang kataga ang kalalabasan,
Walang dili ibat katagang tahanan.

Ligaw na Halaman
James T.C. Na

May dahon,
Wala namang tangkay.
May tangkay,
Wala namang ugat.
May ugat,
Wala namang lupa.

Iyoy uri ng ligaw na halaman,

Ang pangalay
Hua Chiao, Tsino sa ibayong dagat.

XCE Yunnan CS Filipino

Pahina 2 ng 13
Siyudad sa Bundok
Jose Ledesma

Ang mga alalahanin sa araw-araw

Itinapong lahat doon sa mga ulap
Ang makapal na alikabok ng lunsod
Inihulog lahat sa malalim na bangin
Sa tanglaw ng buwan ng Oktubre
Umakyat sa siyudad sa bundok

Isang pirasong ulap

Isang puno ng pino
Isang bulaklak
Isang kumpol na damo
Isang yugto ng mga alaala
Isang hiwa ng pangungulila
Nag-udyok sa akin upang bumalik
Dito sa magandang siyudad sa bundok

Ang panahon
Ay mga hakbang na matulin
Sa punot dulo ng buhay
Dalawa sa tatlong bahagi na ang tinangay
Parang matandang panaginip, nagmamadaling umalis
Parang kahapon lang kung iisipin
Huwag sabihing nag-aaksaya ako ng gintong panahon
Akoy naglilimi, nagmumuni-muni
Kung papaanong ang nalalabing bahagi ng buhay
Gawing ibayong lakas

XCE Yunnan CS Filipino

Pahina 3 ng 13
Paglingon
Lyonel Ty

Malaon nang
dito sa magandang kapuluay
nagkaugat

Nahiyang na
sa paghaplos sa mukha
ng ulan at hanging
may simoy ng niyog at saging

Nasanay na
sa linamnam ng niyog at mangga

Madalas ring maglunoy

sa halimuyak ng sampagita

Ngunit
di ko pa rin nalilimutan
na sa dakong hilaga, may isa pang
yumayabong na bayan

XCE Yunnan CS Filipino

Pahina 4 ng 13
Baitang
James T.C. Na

Minsan pang naparaan doon sa lumang kabayanan,

Ang gabiy lumalim at naging mahabang-mahabang-daan,
Parang isang matandang umaakay sa isa pang matanda,
Umaasa sa isat isa, umakyat sa magaspang na mga batong baitang.

Biglay sinabi mo:

Dapat nang tumigil, baka umapaw ang ilog
Maging tambo tayong hindi maabot ang mga pampang!

Nooy nakita ko ang luha sa mga mata mo, nagsisikap

Apulain ang pag-ibig na sumisiklab,
Nooy nakita ko ang lumbay, kahit nakangiti ka.

Ang dulo ng mga baitang ay dulo ng gabi,

Ang pintong binuksan ay pusong nakapinid,
Marahang humalik at namaalam, wala nang dapat sabihin,
Sa sansaglit, nagkahugis sa puso ko ang sanlibong batong baitang.

XCE Yunnan CS Filipino

Pahina 5 ng 13
Niyebe
James T.C. Na

Pasensiya ka na,
Nang ilagay ko sa sobrey agad natunaw.
Tila maaari lang isipin, hindi maaaring
Ipadala, ang hindi mo pa nakikita
Kayat gustung-gustong makitang
Maputing-maputing niyebe
Sa bayan ng mga ninuno.

Pagkabasa mo sa sulat, ang araw

Ay nakatingin sa akin
Ng tinging kilalang-kilala ko.
Wariy nagtataka, kung bakit
Ganito ko kamahal ang taglamig
Sa bayan ng mga ninuno?

XCE Yunnan CS Filipino

Pahina 6 ng 13
Dahon
Lu LIong To

Gabiang dahon nitoy hawig sa lotus,

hindi nga lang nabubuhay sa tubigan,
kundi sa mga pilapil at tabing-daan.
Madalas purihin ng mga makata
ang katayugan ng lotus:
Sa maruming tubig nabubuhay,
nananatiling dalisay.
Sinong pumapansin sa hamak na gabi?

Pagsikat ng aburidong araw,

dinadarang ang mga dahon ng gabi.
Ayaw isuko ang buhay at kalayaan,
mga dahoy matatag kahit luhaan.
Tinitiis ang pumapasong sinag,
taas-noo, walang katinag-tinag.

Kadilimandaigdig ng mga multo,

dama ng lahat ang nakaambang kamatayan,
tahimik at nakasukot,
umaasam sa bukang-liwayway.
Samantalay pumapatak ang hamog,
parang mainit na luha,
dumilig sa mga dahon
ng hamak at kaawa-awang gabi.
At ang patak-patak na hamog,
naging patak-patak na habag.

XCE Yunnan CS Filipino

Pahina 7 ng 13
Pader
Lyonel Ty

Pagkatapos ng unos
Ang pader na walang hugis
Itinayo sa kipot

Ang pader na walang hugis

Mas mataas, mas makapal, mas mahaba
Kaysa may hugis na pader ng Berlin

Ang pader na walang hugis

Gaya ng pader na may hugis, parang isang
Digmaang walang hugis
Higit pang malupit, kahindik-hindik
Kaysa digmaang may hugis

Ang daang-libong milyang Great Wall, nooy

Pananggalang laban sa dayuhang kaaway
Ang pader na walang hugis, ngayoy
Naghihiwalay sa pagkakapatid
Sa magkabilang pampang ng kipot

Para sa lahing dilaw sa nagdaang limang libong taon

Ito ang pinakamalaking kadalamhatian
Ito ang sukdulang kahihiyan

Panatilihin ang pader, ang iiway mabahong pangalan

Buwagin ang pader, iiway dangal na walang hanggan
Grace Hsieh-Hsing Lee Tula raming taos-pusong naghahangad
Kay-raming sabik na naghihintay
Ang pagkabuwag ng pader
Mapadali sana

Sa araw na mabuwag ang pader

Ang higante ng silangan
Tatayo nang abot-langit

XCE Yunnan CS Filipino

Pahina 8 ng 13
Lugao na bola-bola
Joaquin Sy

Tusukin ng chopstick
ang nakalutang na itlog.
Basagin ang pula
at haluin ng kutsara.
Haluin nang haluin
hanggang magkulay dilaw
ang umuusok na lugao.

Ilagay ang putol-putol na bitso

saka tinatad na sibuyas.
Haluin pa nang haluin
hanggang malunod sa lugao
ang putol-putol na bitso,
tinadtad na dahon ng sibuyas
saka karneng bola-bola.

At habang umuusok pa
ang manilaw-nilaw na lugao,
isubo nang walang ihip-ihip.
Kung takot kang mapaso,
hindi ka batang Binondo.

XCE Yunnan CS Filipino

Pahina 9 ng 13
Halo-halo
Grace Hsieh-Hsing Lee
salin ni Joaquin Sy

Ang pang-akit ng mestisot mestisa,

kumikislap sa aking isipan
pinag-iisa ang sa Espanya, sa Amerika, sa Tsina
at sa isla ng Luzon na may bango ng sampagita
Ang mestisot mestisa, sabi nila:
ay pawang makikisig, magaganda.

Sagisag din ng isang uri ng pinagsama-samang kultura

iba-ibang wika, iba-ibang gawi, ugali, pagsamba at

pamumuhay
gaya ng mga taong iba-ibang kulay,
sama-sama sa malaking siyudad,
may paligid na mahiwaga, masalimuot, kaakit-akit.

Gaya rin ng isang masayang malaking pamilya.

Home sweet home.
Puno ng tawanan, galak at pagmamahal.
Sa bayang Katoliko, ang pagpigil sa pagdami ng tao
ay labag sa kagustuhan ng Diyos.
At ang tradisyunal na kaisipan ng Silangan
ay nagpapahalaga sa paglaki ng pamilya, pagdami ng anak at apo

Ang totoo, itoy karnabal ng pagdiriwang sa aning

masagana!
Ang bawat bahay may ilaw at palawit,
Kahit saan magdamag ang sayaw at awit.
Tignan! Kay raming kulay na matitingkad
pula, dalandan, dilaw, berde, asul, indigo, biyoleta
nasa baso kong lahat.
Kumikislap!

XCE Yunnan CS Filipino

Pahina 10 ng 13
Ang Huling Raha
Grace Hsieh-Hsing Lee
salin ni Joaquin Sy

Ang asul ng dagat at pula ng korales

sa ilalim ng balat mong maitim na kayumanggi,
walang dudang nananalaytay
ang dugong maharlika.

Ang tangi mong korona

ay malapad na turbante ng mga Muslim,
ang matingkad na kulay nitoy maringal,
sagisag ng isang maningning na kaharian.

Ang totoo, ang moog sa tuktok ng bundok

ay mumunting kubong yari sa kawayan at lupa,
ang hanggahay itinakda ng mga istaka.
Nakapuwesto ang ilang lantaka
at ilang mandirigmang may hawak na patalim.
Bukod dito, ang mga palawit na gawa sa uto ng balyena
at sungay ng tamaraw,
nagsisilbing anting-anting sa iyong leeg.

Nang sa kagubatan sa bundok

ay itinayo ang mga poste ng totem,
at mula sa malayong dagat
ay inihatid ng barko ang krus,
ang iyong kaluluway mayroon nang tahanan.
Sinabi ni Allah:
Hayaang umatras ang mga mananakop
at lumikas ang mga tumalikod sa pananampalataya,
hayaang maglaho ang galit at poot,
hayaang tumigil ang digmaan.
Tanging ngalan ng raha, ang mananatili.

XCE Yunnan CS Filipino

Pahina 11 ng 13
Maynila Aking Siyudad
Grace Hsieh-Hsing Lee
salin ni Joaquin Sy

When Socrates was describing the ideal way of life and the ideal society, Glaucon countered, Socrates, I do not
believe that there is such a city of God anywhere on earth. Socrates answered, Whether such a city exists in
heaven or ever will exist on earth, the wise man will live after the manner of that city.

Makaraan ang apatnapung taong pakikipag-ugnayan Sa panahong inakala kong kasinggaling ako ng Haring
sa iyo, Matsing1
marahil ay mapahihintulutan akong na nakayang magpasirko-sirko nang pitumpot
sa paraang magiliw at nang-aangkin ay tawagin kang dalawang beses,
Maynila ikaw ay aking siyudad. saka kagyat na natuklasang ang lokasyon mong
Sa wakas ay malugod at matapat kong natanggap heograpiko ay ekstensiyon pala
ang pakikiisa sa iyo kasama na ang iyong ng mga guhit sa palad ko.
karukhaan, Isang katiyakan at hindi isang pagkakataon lamang,
polusyon, kriminalidad, ang pagpili sa tadhana.
kawalang-kaayusan, katiwalian ikaw ang nasa tabi Marahil ay mapaiiral mo na rin ang kagandahang-loob
ng ekwador ng isang malaking-siyudad
na mainit na mainit na purgatoryo. at tanggapin ako, kahit pa malaman mo
Kahit pa habang suot ko ang mamahaling kasuotan ang pinakatatago kong mga batik ng pagkatao
na nakaupo sa hotel na limang-estrelya o kayay kawalang-alam
naglalakad Walang alinmang siyudad na makasalanan,
sa magandang dalampasigan mong may sikat ng araw ang makasalanan ay ang tao.
at mga punong niyog Kasabay ng magiliw na pagsasabi sa iyo nito,
ay nakikita pa rin ang tila agwat at pag-iwas siyempre pay lubos din akong naniniwala
ng maraming mga tao, na malaon ka ang nagpasyang mapabilang
batikd kong sa kalooban namiy naroon ang sa sukdulang kabutihan at kawalang-kapintasan ng
magkakatulad na gusot at agam-agam. tao.
Ikaw at ako, patuloy na sumusulong

1 Haring Matsing si Sun Wukong o Sun Xingzhe, pangunahing tauhan sa klasikong nobelang epikong Tsinong Xiyouji o Journey to the West na sinulat ni Wu
Chengen; may mga kakayahang supernatural, kasama na ang pagsirko nang 108,000 li o 54,000 kilometro, at mapagbagu-bago ng anyo sa 72 paraan.

XCE Yunnan CS Filipino

Pahina 12 ng 13
 Mga Anak at Apo ng Huaquao1
Grace Hsieh-Hsing Lee
salin ni Joaquin Sy
Sa ikaapat na henerasyon, ang mga anak at apo Paminsan-minsan, nagpupunta sila sa Chinatown.
ay para nang mga talangkang naglalakad nang Namamasyal, pinakikinggan ang mga kakatwang Tsino
pahalang na nagsasalita ng kakatwang wikang Tsino.
sa papel. Bumibili ng komiks na Laofuzhi
Habang may kagat na hotdog, para alamin kahit paano ang nakakatawang kulturang
kapag nakakakita sila ng dragon ay sinasabing Tsino.
isang bagay iyon na bahagi ng silangan, Nanonood ng pelikulang Kungfu,
bahagi ng malayong-malayong Tsina. tumatayo sa harapan ng botikang Tsino, minamasdan
ang balat ng ahas,
Malayong-malayo nga ang Tsina, pakpak ng kuliglig,
gaya ng larawan ng ninuno sa photo album, bahay ng pagon,
naninilaw, may singaw a mala-lupa. sungay ng usa,
Ninunong walang alam sa rock and roll, at iniisip na ang mga Tsino ay isang lahing
walang alam sa mga robot. napakaprimitibo
walang alam sa mga laruang elektroniko. at tunay na katawatawa.
Ang tanging alam, ang dugot at pawis
ay ipagpalit sa pera, Para sa kanila, may mga bagay sa sining-Tsino
at itanim sa lupa ang binhi ng pagmamahal, na dapat din naman hangaan.
upang pakinabangan balang araw Halimbawa, sa bahay nilay may mamahaling higaang
ng mga anak at apo. dating gamit ng sugapa sa opyo. Mayroon ding
eskupidor
May mga anak at apong ayaw nang manahin na totoong mula sa panahon ni Emperador Kangxi.
ang apelyido ng ninuno. Ang mga pangalan nila At sa ibabaw ng kamagongna estante ng alak,
ay nadagdagan na rin ng mahihirap bigkasing nakadispley at natatakpan ng salamin
mga pantig. May mga nakalimot na rin ang maliit na antigong urna
sa kulay ng buhok. Ang nais lang tandaan, na minsan na ring nilagyan ng abo ng kung sino.
ay ang taon ng pagkakagawa at tatak ng sportscar.
Ang nais lang tandaan ay pinakabagong sayaw na Walang katapusan ang maliligayang mga araw.
disco. Malayong-malayo ang Tsina, malayong-malayo ang
Ang melodya ng isang usong kanta digmaan.
ay sapat upang diligin Namumukadkad nang kayganda ang mga bulaklak
ang lumbay at masaganang-masagana ang mga bunga.
ng bayabas na inilikas sa ibang lupain. Sa taglagas pa malalagas ang mga dahon, at pagsapit
niyon,
At saka na muling gawing laro ang paghahanap sa
ugat.

1 Huaqiao Mandarin para sa Tsino sa ibayong dagat; Huakiao sa wikang Hokkien.

XCE Yunnan CS Filipino

Pahina 13 ng 13