TULA AT DULA

SA
PANAHON NG
AMERIKANO
KALIGIRANG KASAYSAYAN

Ang mga Pilipinong mapanghimagsik ay nagwagi laban sa mga Kastila na sumakop sa atin nang higit
sa tatlong daang taon. Naiwagayway ang ating bandila noong ika-12 ng Hunyo 1898, tanda ng
pagkakaroon natin ng kalayaan.Nahirang si Hen. Emilio Aguinaldo noon bilang unang pangulo ng
Republika ng Pilipinas, subalit ang kalagayang ito’y naging panandalian lamang sapagkat biglang
lumusob ang mga Amerikano. Nagkaroon ng digmaang Pilipino-Amerikano na siyang naging sanhi ng
pagsuko ni Hen. Miguel Malvar noong 1903. Gayun pa man, ang kilusang pangkapayapaan ay nagsimula
noong pang 1900.

MGA KATANGIAN NG PANITIKAN

1. Marubdob na pagmamahal sa bayan

2. Pagtutol sa kolonyalismo at imperialism
3. Hangarin makamit ang kalayaan.

Diwang Nanaig

1. Nasyonalismo
2. Kalayaan sa pagpapahayg
3. Paglawak ng karanasan
4. Paghanap at paggamit ng makabagong pamamaraan

Mga Impluwensya sa Pananakop ng mga Amerikano

1. Pagpapatayo ng mga Paaralan.

2. Binago ang Sistema ng Edukasyon
3. Pinaunlad ang kalinisan at kalusugan
4. Ipinagamit ang wikang Ingles
5. Pagpapalahok sa mg Pilipino sa pamamahala ng pamahalaan
6. Kalayaan sa pagpapahayag na may hangganan
Ang Tula

Ang panahong ito ay ang pinakanaging makulay na tinatawag na “ paghihimagsik” ni Alejandro Abadilla.
Sa biglang tingin, ang “pinaghimagsikan” ni Abadilla ay ang porma at hitsura ng tula lalong-lalo na ang
kaanyuang nagtataglay ng “sukat at tugma” subalit panahon at kasaysayan ang nagpabulaan ditto.
Winasak ang matibay at makipot na bakod na kinapapalooban ng magandang panulaan. Nilagot niya ang
matibay na kadenang sumasakal sa kalayaan ng pagpapahayag ng masalimsim na guniguni.

Ang tula’y nagkaroon ng bagong hugis, ng bagong anyo ; tila rumaragasang tubig na tumatalunton sa
mga bundok at kapatagan at ang ibinunga’y magkahalong katuwaan at pag-aagam-agam sa sambayanang
mahilig tumula.

Nagsimula noong 1899 kung saan pormal na inilipat ng mga Kastila ang pamamahala ng bansa sa mga
Amerikano.

Sa kabila ng pagsisikap na makamtan ang tunay na kalayaan ay nagwakas lamang at namayani pa rin ang
mga puti sa kanilang pananakop.

Ang pagkaunsiyami ng mga Pilipino sa paghahanap ng kalayaan ay naibsan nang dumating ang mga
puting Thomasites.

Mga Thomasites

isang pangkat ng mga gurong Amerikano na may misyong magturo at magbigay ng bagong sistema ng
edukasyon sa mga Pilipino

 Pinayabong nila at pinaunlad ang mga araling hindi binigyang pansin at ipinagkait ng mga
kolonyalismo ng Kastila sa mga Pilipino.

 Nagpatayo sila ng " normal schools" na ang layunin ay hubugin ang kasanayan ng mga guro.

 Nagbigay sila ng libreng pag-aaral sa High School.

noong panahon ng Kastila ang binigyang diin ay ang tungkol sa relihiyon kaya nagpatupad ang mga
Amerikano ng Batas na nagsasasad na walang sinumang guro ang mang- iimpluwensya sa mgamag-aaral
kung ano dapat at di dapat na relihiyon.

ang ganito ay hindi naging sapat upang manahimik ang mga Pilipino.Patuloy silang nakipaglaban na ang
sandata ay lakas, paninindigan at prinsipyo.

 dumami ang mga babasahin, nagkaroon ng kalayaan sa pamamahayag. Utos ng bagong

mananakop.
  sa katunayan mas marami ang mga nailimbag na mga babasahin pagdating ng mga Amerikano
kaysa sa mahabanag pananakop ng mga Kastila.

Sa paraan ng pamamahala , pinaghiwalay ang simbahan at estado na naging dahilan ng pagkakaroon ng

bagong sistema sa lipunan- ang sistemang malaya at Demokrasya ang pinairal.

 dahil muling nakamit ng mga Pilipino ang kalayaang magpahayag, lalong dumami ang humawak
ng pluma upang ipahayag at maipadama ang damdaming sinasapuso ng bawat isa.

 naging mabunga ang Panitikang Tagalog na ginampanan na rin ng mga kababaihan.

Sina Aurelio Tolentino at Juan Crisostomo ay kapawa sumulat ng wikang Kapampangan.

Sina Marcelino Crisologo at Leon Pichay sa Ilokano.

Panitikang Patula sa Panahon ng Amerikano

- ang tula ay isang paraan ng masining na pagpapahayag na may layuning magpalutang ng isang uri
ng damdamin na maaring pagpuri, paghanga, pag-awit, pag-ibig at pakikipagtalo.

- ito ay nagtataglay ng mahalagang sangkap

 tugma

 sukat

 talinghaga

 kariktan

Apat na uri ng tulang nakilala

 tulang pangkalikasan
 tulang liriko o pandamdamin
 tulang pasalaysay
 tulang pandulaan

MGA MANUNULAT NG TULANG PANGKALIKASAN

 Jose Corazon De Jesus- Ang Bato
 Lope K. Santos- Ang Bundok
 Amado V. Hernandez - Ang Panahon
 Ildefonso Santos
 Teodor Gener
TULANG PANDAMDAMIN/ LIRIKO

1. Uri ng tulang maaring nababatay sa isang karanasan: nagsasaad ng damdaming

maaring likha lamang o kaya'y sarili ng makata.
2. ang mga soneto at elihiya ay mga tulang nasa liriko.

Soneto ng Buhay

ni Fernando Monleon

Sa balabang niyog, aking minalas

ang palabang Buwayang lumantad-sumilip

Sa abot-tanaw ko'y sultanang liwanag

Na napapsaan sa aking pag-ibig...

Sa lunday na puting kaibigin-itulak

Pati paningin ko'y naglalakbay langit

Aling puso kaya ang di mangangarap

Kung ang kalikasa'yisang panaginip

Umigpaw sa aking manlulumong diwa

Ang mga anino naring panimdim

Ang dalitang iwi'y malomot na kusa

Madaling araw na, nang ako'y gumising

Pangarap! Pangarap!Pangarap ng buhay!

Kaambil: ligaya; katapat: libingan!

 Elihiya

1. Tungkol sa kamatayan. Nagpapahayag ito ng malungkot na damdamin o

pananangis sa paggunita ng isang namatay o sumakabilang buhay.

Tulang Pasalaysay

1. -ito ay nagsasalaysay o nag-uulat ng mga pangyayari o bagay-bagay sa

pamamagitan ng berso.

si Pedro Gatmaitan- ang unang sumulat

ang unang sumulat ng ganitong uri ng tula tulad ng " kasal "

https://www.slideshare.net/MaeGarcia2/panitikan-sa-panahon-ng-amerikano-102546585