253894

TRK SNEMASINDA YAPILAN MZKAL FLMLERDE,
MZKAL PARALAR VE OLAY RGS ARASINDAK LK
An SAKAN
YKSEK LSANS TEZ

Sinema Televizyon Anabilim Dal
Danman: Prof. Dr. Feridun AKYREK
Eskiehir
Anadolu niversitesi Sosyal Bilimler Enstits
ubat 2010
ii
YKSEK LSANS TEZ Z
TRK SNEMASINDA YAPILAN MZKAL FLMLERDE,

MZKAL PARALAR VE OLAY RGS ARASINDAK LK
An SAKAN
Anadolu niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, ubat 2010
Danman: Prof. Dr. Feridun Akyrek
Mzikal bir filmin temel zellii mzik, ark ve danslardan oluan mzikal paralarn
filmin olay rgs iinde organik bir biimde yer almas ve yknn anlatmnda
kullanlmasdr. Bylece, mzik, ark ve dansla kurulu zel bir dnya yaratlr ya da
yaratlmaya allr. Bir mzikal filmi oluturabilmek ve zmleyebilmek iin,
mzikal filmlerde mzikal paralar ile olay rgs arasndaki ilikiyi gz nnde
bulundurmak gerekir. Mzikal filmin mzikal paralarnn, olay rgsnden ayr
dnlememesi, mzikal paralar ve olay rgs arasndaki ilikiyi inceleme
gerekliliini ortaya karr. John Mueller, mzikal filmlerdeki mzikal paralar ve olay
rgs arasndaki iliki zerine yapt almada, mzikal filmlerdeki, mzikal
paralar inceleyerek, bunlar olay rgsyle olan ilikilerine gre gruplandrr. Bu
almada, mzikal filmlerin mzikal paralar ve olay rgs arasndaki iliki John
Muellerin mzikal para gruplandrmas kapsamnda incelenecektir. Bunun iin de,
Trk sinemasnda yaplm olan mzikal filmler temel alnacaktr. Bunlar Kahveci
Gzeli, Lks Hayat, alsn Sazlar Oynasn Kzlar, Be eker Kz, Keanl Ali Destan,
Damdaki Kemanc, Renkli Dnya, Asiye Nasl Kurtulur, Arabesk, Arkadam eytan,
Lambada, Ate stnde Yrmek, Neredesin Firuze isimli filmlerdir. Muellerin
gruplamas zerinden Trk sinemasnda yaplan mzikal filmler incelendiinde mzikal
paralarn olay rgsne genel olarak hangi grupta bal olduu, ne amala kullanld,
bu kullan eklinin filmin olay rgsne yarar salayp salamad ortaya kar.
Bylece Trk sinemasnda mzikale bak as ve mzikal yapm hakknda nemli
bilgiler elde edilir.
iii
ABSTRACT
THE RELATIONSHIP BETWEEN MUSICAL NUMBERS AND

THE PLOT OF MUSICALS IN TURKISH CINEMA
An SAKAN
Cinema and Television Department
Anadolu University Social Sciences Institute, February 2010
Instructor: Prof. Dr. Feridun AKYREK
The main feature of a musical film is the organic participation of musical numbers that
are formed by music, songs and dances within the plot and the usage of these
throughout the narration. By this way, a very special world built with music, songs and
dance is created or tried to be created. To be able to make and analyze a musical film,
one should take into consideration the relationship between the musical numbers and
the plot. The impossibility of thinking the musical numbers and the plot of a musical
film separately brings out the necessity of examining the relationship between those.
John Mueller groups the musical numbers with respect to the relationship of them with
the plot studying those in a survey he has done on the relation between musical numbers
and the plot. In this study, the relationship between musical numbers and the plot will
be examined within the borders of John Muellers grouping of musical numbers. In this
respect, musical films of Turkish cinema will be taken as the basis. Those films are
Kahveci Gzeli, Lks Hayat, alsn Sazlar Oynasn Kzlar, Be eker Kz, Keanl Ali
Destan, Damdaki Kemanc, Renkli Dnya, Asiye Nasl Kurtulur, Arabesk, Arkadam
eytan, Lambada, Ate stnde Yrmek, Neredesin Firuze. Analyzing the musical
films of Turkish cinema with the guidance of Muellers grouping will reveal in which
group the musical numbers are connected to the plot, for what they are used and if this
sort of use helps any benefit. Thus and so, some important information will be gained
about how to make a musical film and also about the view point to the musical in
Turkish cinema.
iv
JR VE ENSTT ONAYI
An SAKANn TRK SNEMASINDA YAPILAN MZKAL

FLMLERDE, MZKAL PARALAR VE OLAY RGS ARASINDAK LK
balkl tezi tarihinde, aadaki jri tarafndan Lisansst Eitim retim
ve Snav Ynetmeliinin ilgili maddeleri uyarnca, Sinema Televizyon Anabilim
dalnda Yksek Lisans tezi olarak deerlendirilerek kabul edilmitir.
Ad Soyad mza
ye (Tez Danman) : Prof. Dr. Feridun AKYREK
ye : Do. Erol PEKL
ye : Yrd. Do. Dr. Canan ULUYACI
PROF. DR. RAMAZAN GEYLAN

Anadolu niversitesi
Sosyal Bilimler Enstits Mdr
v
NSZ VE TEEKKR
Trk sinemasnda yaplm olan mzikal filmlerde, mzikal paralar ve olay rgs
arasndaki ilikiyi inceleyen bu almada, derin bilgisi ve sabryla bana yol gsteren ve
destek olan deerli danman hocam Sayn Prof. Dr. Feridun Akyreke, fikir ve
yorumlaryla almaya ayrca katk salayan hocam Sayn Yrd. Do. Dr. Canan
Uluyacya ve Sayn Do. Erol pekliye teekkr ederim. almann her safhasnda
bana maddi ve manevi destek olan aileme, bana dans sevgisini alayan merhum hocam
koreograf Gahraman Nasirova, alma boyunca, hem manevi olarak hem de bilgi ve
birikimleriyle bana destek olan deerli arkadalarm Fatma Serdarolu, Erkan Altay, Itr
Zeren ve Funda Cana teekkr ederim. Tiyatro Aka Genel Sanat Ynetmeni hocam
Serta Ayvaza, deerli arkadalarm ynetmen Bar Kralioluna ve mzik
ynetmeni Burak llye, tiyatro, mzik, dansn cokusunu beraber yaadm
Tiyatro Aka topluluundaki btn hocalarma, arkadalarma ve rencilerime ayrca
teekkr ederim.
An Sakan
vi
ZGEM
An SAKAN

Yksek Lisans
Eitim
Ls. 2003 Osmangazi niversitesi, ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi
ktisat Blm
Lise 1998 zel Bilkent Lisesi

2008- Tiyatro Aka (Oyuncu, Koreograf, Dans Eitmeni)
2007- BP ocuk Tiyatrosu (Oyuncu, Koordinatr)
2007- Tiyatro Aka Ksa Film Atlyesi (Eitmen)
2007-2006 ADBUG Reklam Ajans (Ynetmen Yardmcs)
Alnan Burs ve dller

2006 Nuova Accademia di Belle Arti Milano, talya, Media Design Blm,
Erasmus rencisi
Kiisel Bilgiler
Doum yeri ve yl: stanbul, 15 Mart 1980 Cinsiyet: Kadn Yabanc Dil: ngilizce
vii
NDEKLER
Sayfa
Z ................................................................................................................ ii
ABSTRACT ................................................................................................ iii
JR VE ENSTT ONAYI ..................................................................... iv
NSZ VE TEEKKR .......................................................................... v
ZGEM ............................................................................................... vi
1. GR ..................................................................................................... 1
1.1. Problem ......................................................................................... 6

1.2. Ama ............................................................................................. 9
1.3. nem ............................................................................................. 9
1.4. Varsaymlar .................................................................................. 10
1.5. Snrllklar ................................................................................... 10
1.6. Tanmlar ........................................................................................ 13
1.7. Yntem ........................................................................................... 15
2. BULGULAR VE YORUM ................................................................... 17
2.1. Mzikal Filmlerde Mzikal Paralar ve Olay rgs Arasndaki

liki .............................................................................................. 17
2.2. Trk Sinemasnda Yaplan Mzikal Filmlerde Mzikal Paralar
ve Olay rgs Arasndaki liki .............................................. 26
2.2.1. Muhsin Erturul Operetleri .............................................. 26
2.2.2. Kahveci Gzeli .................................................................... 30
2.2.3. Rev Filmleri ve alsn Sazlar Oynasn Kzlar ............... 38
2.2.4. Lks Hayat ........................................................................ 43
2.2.5. Be eker Kz ....................................................................... 52
2.2.6. Keanl Ali Destan................................................................ 58
2.2.7. Damdaki Kemanc .............................................................. 66
2.2.8. Renkli Dnya ....................................................................... 72
viii
2.2.9. Asiye Nasl Kurtulur ........................................................... 83

2.2.10. Arabesk .............................................................................. 91
2.2.11. Arkadam eytan ............................................................. 103
2.2.12. Lambada ............................................................................ 112
2.2.13. Ate stnde Yrmek .................................................... 119
2.2.14. Neredesin Firuze ............................................................... 127
3. SONU VE NERLER ...................................................................... 137
EKLER ....................................................................................................... 147
KAYNAKA .............................................................................................. 172

1
1. GR
Filmin mzikle olan maceras sesli filmle deil sessiz film dneminde balar. En
azndan orkestradan solo piyanoya kadar mzik, vodvil salonlarnda gsterilen btn
filmlere elik 1 eder. nem verilen filmler iin besteler bile yaplp film esnasnda
alnr. rnein, 1911 ylnda Pathenin Il Trovatore ve Faustu, Edisonun Aidas zel
olarak bestelenmi mzikle sunulur. Canl orkestra eliinde aryalar seslendiren opera
sanatlar, mzii perdedeki karakterlerin az hareketlerine gre ynlendirir. Mziin
sinemayla, sessiz film dneminde balayan maceras, sesli film ortaya kar kmaz,
mzikal filmlerin sinema dnyasna douunu belli eder. 1927 tarihinde yaplp, 1928
tarihinde gsterime kan, ilk sesli film, Caz arkcsnn bir arkc z yaam yks
olmas da eer rastlantysa, kukusuz ilgin bir2 rastlantdr.
Sesli filmle beraber oluup hzla gelimeye balayan mzikal film dnyas, ilk yllarnda
sadece daha fazla mkemmelleen kayt teknolojisi iin deil, eitli renk ilemleri,
hatta farkl geni ekran teknolojileri iin de bir vitrin grevi 3 grr. Bu grev
sonucunda her film tipine ve film ierisinde her yere sdrlan mzik ve dans,
mzikal terimini bir tr adndan ok, tanmlayc bir sfata dntrr.
Ayrca, sinema sessiz dnemde, henz emeklemekte olan bir iletiim arac olarak,
biimsel gelenekleri ve yk anlatma dzenekleri bakmndan nceden var olan
iletiim aralarna, vodvil ve fuar gibi gsterim alanlarna fazlasyla bamldr4. Bu
nedenle sesli sinemaya geildiinde, mzik, ark ve dans film ierisinde, sahne opera,
operet ve vodvili biimiyle kullanma yoluna gidilir.
Sesli sinemann ilk dneminde yaplan mzikallerle, 1933de Fred Astaire ve Ginger
Rogers dneminden balayp gnmzdeki modern mzikallere kadar gelimeye devam
eden mzikaller, tr ierisinde birbirlerinden farkllk gsterir. Bu nedenle mzikal
trn kendi iinde eitlere ayrma yoluna gidilir, mzikal filmler, operet, rev,
1
Roberta Pearson, Sinemann lk Dnemi, Dnya Sinema Tarihi (Kabalc, 2003), s.40.
2
Atilla Dorsay, Yreimin Orta Yeri Sinema (Altn Kitaplar, 1990), s.61.
3
Rick Altman, Mzikal, Dnya Sinema Tarihi (Kabalc, 2003), s.345.
4
Pearson, a.g.e., 41.
2
mzikal komedi, mzikal oyun, sahne arkas mzikali, rock mzikali gibi farkl
eitlere ayrlr5. Bu ayrm sadece mzikal filmler iin deil, sahne mzikalleri iin de
geerlidir. Bu nedenle, mzikal filmi tam olarak tanmlayabilmek iin, kkenine inmek
gerekir.
Yukarda bahsedildii gibi, mzikal ve trlerinin kkeni sahne sanatlarndan gelir. 6

Sahne mzikallerinin trleri ve sinemaya geileri, konuyu daha nesnel
deerlendirebilmek amacyla, aratrmann Ekler blmnde daha detayl
incelenecektir. Fakat bu blmde de, mzikal filmi tanmlayabilmek iin trler ksaca
aklanmaldr.
Fransa kkenli rev, eitli dans ve oyunlardan olumu, zengin grnml sahne
gsterisidir7. Revde, mzik, dans ve popler arklar ieren gsteriler ve ksa oyunlar
hafif bir ekilde birbirine baldr. Metin basit ve elencelidir. Operet de Fransa
kkenlidir. Elenceli, hafif konulu, iinde bestesiz konumalar bulunan sahne eseri8
olarak adlandrlan operet, operadan tremi olmasna karn, basit mzii ve vodvil
geleneini kullanmasyla bir sre sonra tiyatronun bir trne dnr. Mzikal komedi
ya da mzikli gldr, mziin eliinde yrtlen gldr anlamna gelir. Mzikal
komedinin operetten fark, iyi bir mzikal komedinin zeki espriler ve basit, gzel
arklarla seyircinin sempatisini kazanacak bir metne sahip olmasdr. Operette ise
nemli olan iyi arkclar ve arklardr. Metin, ark ve arkclarn sunumunda ara
grevi grr. Sinemada ise mzikal komedi tr ABD mzikal trne zg olarak
alglanr ve Amerikan gldrs ile mzikal filmin birlemesinden doan film eidi9
olarak tanmlanr. Mzikal drama ya da mzikal oyunda, yk ve karakterler
derinliklidir. Mzikal paralar zellikle, olay rgsn gelitirmek iin kullanlmaya
allr. Mzikal drama, gelierek gnmzn modern mzikaline dnr. Gsteri
iinde gsteri olarak da adlandrlabilen sahne arkas mzikali ya da kulis mzikali
(backstage musical), mzikal film trleri ierisinde en uzun soluklu olandr 10 .
5
Steve Neale, Genre and Hollywood (Routledge, 1999), s.96.
6
Sahne mzikallerinin trleri ve sinemaya geileri, aratrmann Ekler blmndedir.
7
Trk Dil Kurumu, Trke Szlk (1998), s.1859.
8
Ayn, s.1689.
9
Nijat zn, Sinema, Televizyon, Video, Bilgisayarl Sinema Szl (Kabalc, 2000), s.483.
10
Tino Balio, Grand Design: Hollywood as a Modern Business Enterpise, 1930-1939 (University of
California, 1996), s.212.
3
Mzikal komedi, rev ya da operet filmleri belli bir dnem geerliliini srdrrken,
sahne arkas mzikallerine 1930larda da, 2000lerde de rastlanr. Sahne arkas
mzikalleri dier trlerle kark olarak grlebilir. Bir rev gsterisinin sahne
arkasnda gelien olaylar ya da iki sahne sanatsnn ak yksn anlatan mzikal bir
komedi ile birleebilir. Sahne arkas mzikal filmlerinin uzun soluklu olabilmesinin
nedeni, seyirciye gsteriden daha fazlasn sunmasdr. Tiyatro seyircisi sadece ona
sunulan gsteriyi izler. Sahne arkas mzikalini seyreden seyirci ise, sadece gsteriyi
deil, gsterinin prova srecini, 11 gsteride yer alanlarn zel hayatn, birbirleriyle
olan ilikilerini de gzlemleme ansn yakalar. Gsteri nceliini kaybeder, gsteriyi
yapanlar, prova sreci ve kulis nem kazanr.
Baz filmler tek bir film tr ierisinde ele alnamaz. Film trlerinin birbiriyle
karmas sonucunda birka film trnn zelliklerini tayan melez filmler ortaya
kar12. Bylece, zellikle 1938lerden 1960larn ortalarna kadar rneine rastlanan,
Annie Get Your Gun (George Sidney, 1950), Calamity Jane (David Butler, 1953),
Oklahoma! (Fred Zinnemann, 1955), The Unsinkable Molly Brown (Charles Walters,
1964) gibi mzikal westernler, ya da mzikalin gangster tryle karmas sonucunda,
Pete Kellys Blues (Jack Webb, 1955), Bugsy Malone (Alan Parker, 1976), Idlewild
(Bryan Barber, 2006) gibi mzikaller oluur. Bu filmler sadece mzikal trnn
zelliklerini deil, kartklar dier trn de zelliklerini gsterir. rnein, Grease
(Randal Kreiser, 1978) ve High School Musical (Kenny Ortega, 2006), lise genlerinin
yaant ve sorunlarn mzik, ark ve dans kullanarak anlatan filmlerdir. Bu nedenle her
iki film de hem genlik film trnn (teen film genre) hem de mzikal trnn
zelliklerini barndrr ve birleerek genlik mzikali adn alr. Ya da Oz Bycs
(Victor Fleming, 1939) ve Marry Poppins (Robert Stevenson, 1964) rneklerinde
grld gibi baka bir dnya ya da sihrin konu edildii fantastik filmlerle
mzikallerin karmas sonucunda fantastik mzikaller, gerilim tryle mzikalin
karmas sonucunda ise Sweeney Todd (Tim Burton, 2007) gibi mzikal gerilim
filmleri ortaya kar.
11
Rick Altman, The American Film Musical (Indiana University, 1989), s.205.
12
Neale, a.g.e., s.207.
4
Rock mzikalleri, mzik ve arklarda sadece rock mzik trn barndran filmlerdir.
Bu mzikal filmlerin byk ounluu Jesus Christ Superstar (Norman Jewison, 1973),
Tommy (Ken Russell, 1975), Grease ((Randal Kreiser, 1978), Hair (Milos Forman,
1979), Hedwig and the Angry Inch (John Cameron Mitchell, 2001) ve daha pek ok
rnekte grld gibi Broadwayden uyarlamadr. Rock mzikalleri 1960lardan
balayp gnmze kadar geerliliini srdrr.
Mzikal film trnn temel eitleri, sahne sanatlarndan sinemaya geen, rev, operet,
mzikal komedi ve mzikal dramadr. Daha sonra ortaya kan, sahne arkas mzikali,
rock mzikali ve melez mzikaller temel eitlerden beslenir ve bu eitleri bnyesinde
barndrr. Mzikal film tr zerine aratrmalar yapan Rick Altman, mzikal film
terimi ile mzikal terimini birbirinden ayrr. Mzikal terimi sadece mziin
varln deil bu mzikle balantl toplumsal yaplar, karakter tiplerini, ortak bir rg
kalplar konfigrasyonunu da ieren filmlere ayrlacaktr 13 diyen Altman, Amerika,
Hindistan gibi kendine zg bir mzikal tr oluturmu lkelerin yaptlarn mzikal
film tr ierisinde ayrabilmek iin bu yolu izler. ABD sinemasnda yaplm mzikal
filmleri Amerikan mzikali olarak adlandrr.
Alt trleri, melez trleri, Amerikan ve Hindistan mzikalleri gibi lke mzikalleri ile
olduka geni olan mzikal film trn tanmlayabilmek iin mzikal film trn
oluturan temel unsurlar zerinde de durmak gerekir.
Temel olarak, mzikal filmi dier film trlerinden ayran zellik, filme egemen olan
mzik, ark ve danslardr. Konunun tamam ya da bir ksm, mzik, ark ve dans
araclyla anlatlr. Karakterler en nemli kararlarn, korkularn, aklarn,
kutlamalarn ksacas filmi devam ettiren ve sonlandran birok durum ve duyguyu,
mzik, ark ve dansla yaar. Bu durumda, bir filmin mzikal olabilmesi iin, mzik,
ark ve danslarn belirli bir tarzda kullanlmas gerekir. Dennis DeNitto mzikal filmi
bu erevede deerlendirerek, ierdii popler mzie, ykdeki karakterlerin filmin
varln birincil derecede hakllatracak biimde ark syleyip dans ederek tepki
verdii kurmaca anlatlar olarak tanmlar 14 . Sahne mzikallerinden farkl olarak,
13
Altman, 2003, a.g.e., s.342.
14
Dennis DeNitto, Form and Feeling (Harper and Row, 1985), s.438 Nilgn Abisel, Popler Sinema
ve Trler (Alan, 1995), s.208deki alnt.
5
mzikal filmlerde, seyircinin beyaz perdede grd dans edip ark syleyen
karakterlere inanmas istenir. Bu nedenle beeni kazanan mzikallerde mzik, ark ve
danslar inandrc bir ekilde senaryoya yedirilmeye allr. Bazlar sahne arkas
mzikal eidinde, ii dans edip ark sylemek olan karakterlerin gerek yaamlarnda
da ayn yola bavurabileceklerini seyirciye inandrr (Dans Vakti, George Stevens, 1936;
Yamurda Dans, Gene Kelly ve Stanley Donen, 1952; Kabare, Bob Fosse, 1972). Baz
karakterler hayallerinde dans edip ark syler (Karanlkta Dans, Lars von Trier, 2000;
Chicago, Rob Marshall, 2002), ya da baka bir dnyada ya da dnyadandr (Oz
Bycs, Victor Fleming, 1939; Marry Poppins, Robert Stevenson, 1964; Finians
Rainbow, Francis Ford Coppola, 1968). Bazen de karakterler neeli ve farkl kiilerdir.
Seyirci bu karakterlerin duygularn ark ve dansla anlatmasn ve zamanla bu neeyi
evrelerine de yaymasn yadrgamaz (Neeli Gnler, Robert Wise, 1965; Grease,
Randal Kleiser, 1978; Hairspray, Adam Shankman, 2007). Filmin dnyas nerede
kurulursa kurulsun, sesin ve grntnn, arkyla dansn, ark szyle sinematografik
olarak yaratlan atmosferin uyumu, mzikallerin baarsn belirleyen temel etkendir15.
Nilgn Abiselin szlerine dayanarak, mzikal filmin baarsnn, mzikal filmin temel
eleri olan mzik, ark ve dansn filmde nasl kullanldna bal olarak deitii
sylenebilir. Bu durumda, mzikal film, yaratt mzikal dnyann varlna ve filmde
mzik, ark ve dans neden kullandna seyircisini inandrabilmek iin bir yol
bulmaldr. Bu yol ister yukarda sz edilen yntemlerden biri ister baka yeni bir
yntem olsun, mzikal film iin nemli olan, mzik, ark ve dans filmin olay rgs
ierisine baarl bir ekilde yerletirmektir.
Bir sahne gsterisini, bir konseri, bir yldz arkcnn ya da dansnn solo icralarn ieren
sahnelere yer veren filmler mzikal olarak deerlendirilemezler. Sinemann kendi olanaklarn,
mzikalin geleneklerinin hizmetine vermesi; buradan sinemaya zg mzikal tr oluturan
anlatsal elere sahip filmlerin ortaya kmas gerekir. Mzikal filmlerde mzik ve dans,
mitleen elence kavramyla btnleen topyac bir tavrla deerlendirilmek, fantastik dnyann
kuruluuna katkda bulunmak zorundadr.16
Bir film blm, sekans (ayrm) ve sahne olarak, btn oluturan paralardan oluur.
Blm, bir romann bir blmne edeer olan, filmin yksnn, dramatik geliimin belli bal bir
parasnn birinin iinde geliip sonuland grntler dizisidir.... Blmlerin birlemesiyle yaptn
tm oluur. Ayrm (sekans), blmler iinde yer alan, her biri kendi iinde bir btnle sahip, dramatik
yapy oluturan her bir olgunun/olayn iinde geliip sonuland sahneler dizisidir.... Sahne, ayn kiiler
15
Abisel, a.g.e., s.208.
16
Ayn, s.210-11.
6
ve ayn dekor (mekn) iinde ayn anda geen, bir ya da daha ok ekimden oluan, btn iinde
tamamlanm bir durumu sergileyen grntler dizisidir.... Sahnelerin bir araya gelmesinden ayrmlar
(sekanslar) oluur.17
Bir film, blm, sekans ve sahne ad verilen paralardan olutuu iin, bir filmde yer
alabilecek mzikal blm, sekans ve/veya sahnelerin genel ad olarak mzikal para
kelimesinin kullanlmas uygun der. Mzikal bir filmde, mzik, ark ve danslardan
oluan mzikal paralar filmin olay rgs ierisine etkin bir ekilde yerletirilir.
Bylece, mzik, ark ve dansla kurulu zel bir dnya yaratlr ya da yaratlmaya
allr. Mzikal filmin zel dnyasn kuran mzikal paralarn, filmin olay rgs
ierisindeki yeri bu nedenle byk nem tar. Aratrmada, olay rgsnn, mzikal
paralarla olan ilikisini incelemenin yan sra, mzikalin ve temel eitlerinin sahne
sanatlarndan sinemaya geii ve trn genel olarak deerlendirilmesi sz konusu
olduunda belirleyici olan Amerikan mzikallerinin 18 literatr taramas yaplacaktr.
Mzikalle ilgili literatr taramas, mzikal film trn ve tarihini daha iyi kavramak ve
mzikal paralarla olay rgs arasndaki ilikiyi daha iyi yorumlayabilmek iin bir
gereklilik olarak ortaya kar. Bu kavramsal ve tarihsel bilgiler gerekli olmakla birlikte,
aratrmann problemiyle dorudan ilgili olmad iin, aratrmann Ekler blmnde
incelenecektir.
1.1. Problem
Mzikal film dar anlamyla byk lde diegetik (perdedeki karakterler tarafndan
yaplan) mzikli bir film demektir19 . Bu genel tanm erevesinde, mzik, ark ve
dans etkin bir ekilde kullanmas dnda hibir benzer zellii olmayan birok filmin
mzikal olarak adlandrld grlr. Bu durum, tr zerinde alan aratrmaclar,
mzikal trn eitlere ayrma yoluna gtrr. Mzikli film, mziin byk bir yer
tuttuu, yaps mzik zerine kurulmu filmleri anlatan genel bir terimdir20. Mzikli
filmler, mzikal film ve arkl film olarak ayrlr. Mzikal filmleri, arkl filmlerden
ayran, mzik, ark ve dansn film ierisinde ne ekilde kullanlddr. arkl filmler,
bir dizi arkya, nl bir arkcnn yaamyksne dayanan ya da bir arky konusuna
17
Feridun Akyrek, Kavram Olarak Senaryo, Kurgu, Say No: 13 (1995), s. 68.
18
Ayn, s.181.
19
Altman, 2003, a.g.e., s.342.
20
zn, a.g.e., s.483.
7
temel alan filmlerdir 21 . arkl filmlerde dikkat edilen en nemli konu, mzik ve
arklarn sunumudur. Bu nedenle yk ve olay rgs mzik ve arklara hizmet eder.
Oysa mzikal filmlerde (mzikalin atalarndan biri olan rev saylmazsa) mzik, ark
ve danslar ieren mzikal paralar kadar, filmin yks ve olay rgs de nemlidir.
Olay rgs (plot), konunun, tema-tr-kiiler vb. elerin dikkate alnarak rlmesi,
ilenmesi, kurgulanmas, konuya biim verilmesi, konuyu ykleme22 anlamna gelir.
Bir konu olutuktan sonra o konunun nasl ilenecei, seyirciye nasl sunulaca nem
kazanr. Mzikal bir filmde, arkl filmlerin tersine, mzikal paralarn olay rgs
ierisinde nerede yer alaca ve ykye nasl bir katk salayaca nemlidir.
Trk sinemasnn ilk arkl filmi, 1939 tarihli Muhsin Erturulun ynettii Allahn
Cenneti filmidir. Bu filmde dnemin nl arkcs Mnir Nurettin Seluk oynar. Daha
sonra Erol Bykbur, Zeki Mren, Gnl Yazar gibi pek ok arkc filmiyle bu
filmler devam eder. 1960 ve 1970lerde Trkan oray ve Hlya Koyiit gibi dnemin
yldzlarnn arkc rolnde yer ald ve filmin arklarn Belks zener gibi dnemin
arkclarnn seslendirdii filmler ortaya kar. 1970 ve 1980li yllarda Ferdi Tayfur,
Orhan Gencebay, Mslm Grses, brahim Tatlsesin ban ektii arabesk filmleri
grlr. nemli olann ark sylemek olduu arkl filmlerde, genellikle arkc,
arksn gazinoda, pavyonda seyircisine ya da gzel bir manzara nnde tek bana ya
da sevgilisine syler. rnein, Beklenen ark (Cahide Sonku, Sami Ayanolu, Orhon
M. Arburnu, 1953) filminde Zeki Mren, sevgilisiyle bir bahede iekler arasnda
otururken, faytonla ve kaykla gezerken, Sen Sanki Baharsn, Sen Sevda ieim,
Bir Kr iei arklarn ard ardna seslendirir. Trkan oray, Bana Derler Fosforlu
(Ertem Gre, 1969) filminde bir sokak arkcsn canlandrr. Sokakta, gazinoda ark
syler, dans eder. Mslm Grses, Alatt Kader (Ycel Uanolu, 1984) filminde bir
pavyonda arkcdr. Filmin bandan itibaren, olay rgsnn aralarnda pavyonda
seyircilere ark syler.
John Mueller, mzikal filmlerdeki mzikal paralar (musical numbers) ve olay rgs
arasndaki iliki zerine bir alma yapar. Bu almada, mzikal filmlerdeki, mzik,
ark ve danstan oluan paralar ele alr. Bu paralarn olay rgsyle ilikisine bakarak,
21
zn, a.g.e., s.672.
22
Turgut zakman, Oyun ve Senaryo Yazma Teknii (Bilgi Yaynevi, 2004), s.155.
8
bu paralara sahip filmlerin mzikal film olup olmadn inceler. Mueller, filmde,
mzik, ark ve/veya dans baladnda olay rgs kesintiye uruyorsa, bu filmler
mzikal film olarak adlandrlamaz 23 der. Muellerin bahsettii gibi, sadece konuyu
kesintiye uratan mzikli, arkl ve dansl paralardan oluan filmler mzikal film deil,
arkl film olabilir ya da baka tr bir filmin ierisinde yer alabilir. rnein Mueller,
bir gangster filminde bakarakter bir bara gider ve arkc sevgilisini seyreder. Bu
sekansta sevgili dans edip ark syler, bu o filmin mzikal film olduu anlamna
gelmez24 der. Mzikal filmlerde de, zellikle, karakterlerin sahne sanats olduu ve
bir gsteriye hazrland, sahne arkas mzikallerinde, karakterler arkc olabilir ve bu
karakterlerin benzer ekilde ark syledii sekanslar grlebilir. Fakat Muellerin
deindii gibi nemli olan mzikal paralarn olay rgs ierisindeki yeridir.
Adn tam karamayacam bir eski mzikal filmde bir sahne vardr: Kahramanmz bir kapy
aar ve kendini gerek d nesneler, dekorlar ve renklerle bezeli baka bir dnyada, gerek d
bir dnyada bulur: arknn ve dansn egemen olduu bir dnya Mzikal sinemann ilevi
konusunda hep bu sahne gzmde canlanr.25
Atilla Dorsayn bu szlerinden yola kldnda, mzikal filmin kendine zg, ayr bir
dnyasnn olduu anlalr. erisinde mzik, ark ve dans barndran bir filmin
mzikal film olarak kabul edilebilmesi iin, mzik, ark ve dansn filmde anlatlan
ykye hizmet etmesi, yknn mzik ve dansla harmanlanarak kendine zg bir dil
oluturmas gerekir. Mueller, bir filmin mzikal film saylabilmesi iin, filmin mzikal
paralarnn olay rgsne hizmet etmesi gerektiini syler. Mzikal filmlerin, mzik,
ark ve dans ieren mzikal paralarn, olay rgsne katk salayanlar, varlklar
olay rgsyle ilgili olanlar, olay rgsn glendirenler, olay rgsn varlklaryla
gelitirenler, ierikleriyle olay rgsn gelitirenler (olay rgsyle birleenler) 26
olarak snflandrr. erikleri olay rgsyle birleen mzikal paralara sahip mzikal
filmleri, btnlemi mzikal (integrated musical) olarak adlandrr. Btnlemi
mzikal, filmdeki mzikal paralarn olay rgsyle btnyle kaynam olduu
anlamna gelir.
23
John Mueller, Fred Astaire and the Integrated Musical, Cinema Journal, Say No: 24, Cilt No:1
(1984), s.29.
24
Ayn, s.29.
25
Dorsay, a.g.e., s.61.
26
Mueller, a.g.e., s.28-30.
9
Yukarda anlatlanlardan yola karak, mzikal filmi arkl filmlerden ayrabilmek, bir
mzikal filmi yaratabilmek ve okuyabilmek iin, mzikal filmlerde mzik, ark, dans
ieren mzikal paralar ile olay rgs arasndaki ilikiyi gz nnde bulundurmak
gerektii ortaya kar. Bu almada, mzikal filmlerin mzikal paralar ve olay rgs
arasndaki iliki incelenecektir. Bunun iin de, Trk sinemasnda ekilmi olan mzikal
filmler temel alnacaktr.
Mzikal filmin mzikal paralarnn, olay rgsnden ayr dnlememesi, mzikal

paralar ve olay rgs arasndaki ilikiyi inceleme gerekliliini ortaya karr. Bu
nedenle, almann problemi, mzikal filmlerde mzikal paralar oluturan mzik,
ark ve dansn, olay rgs ierisindeki yeri nedir? sorusunu yantlamaktr.
1.2. Ama
Bu aratrmann amac, Trk sinemasnda yaplm olan mzikal filmlerde, mzikal
paralar ile olay rgs arasndaki ilikiyi incelemektir.
Bu ama dorultusunda aadaki sorulara yant aranacaktr:
Mzikal nedir ve eitleri nelerdir?

Mzikal film nedir, nasl bir geliim gsterir?
Mzikal filmlerde, olay rgsyle mzikal paralar arasnda nasl bir iliki
vardr?
Trk sinemasnda ekilmi olan mzikal filmlerde, mzikal paralar ve olay
rgs arasnda nasl bir iliki vardr?
1.3. nem
Bu gne kadar Trk sinemasnda ekilmi mzikal filmlerle ilgili yaplm ayrntl bir
alma yoktur. Trkiyede mzikal film says az olsa da, olanlar da yok saymamak
gerekir.
Sinema/mzik ilikisine ve mzikal film stnde dnmeye daha uzun boylu incelemeler,
aratrmalar boyunca dnme gerei var sanrm Ayrca, mzikal sinemann en ilgin
rneklerini vermi olan Amerikan sinemasnn tesine geip, mzikli filmleri teden beri
10
sevmi ve yapm olan (Hindistandan Trkiyeye) baka sinemalarn da inceleme konusu

edilmesi gerekir.27
Aratrmada, mzikal film eitlerinin, unsurlarnn ve geliiminin, mzikal filmlerdeki

mzikal paralarn olay rgsyle ilikisinin ve bu iliki balamnda Trkiyede
ekilmi olan mzikal filmlerin incelenecek olmas, gelecekte Trk mzikal filmcilerin
almalarna ve aratrmaclarn tr hakkndaki aratrmalarna yarar ve kaynak
salamas asndan nemlidir.
1.4. Varsaymlar
Mzik, ark ve dans, mzikal filmin temel unsurlardr ve bu unsurlar
mzikal film ierisinde mzikal para (mzikal blm, sekans ya da sahne)
olarak adlandrlr.
Mzikal film trnn temel amac yksn mzikal paralarla
anlatabilmektir. yksn, ieriiyle olay rgsn gelitiren mzikal
paralarla anlatan filmlere btnlemi mzikal film denir ve temel amacna
ulam, en baarl mzikal filmler olarak kabul edilir.
John Muellerin mzikal filmlerde mzikal paralar ve olay rgs
arasndaki ilikiye dayanarak oluturduu mzikal para gruplar, mzikal
film aratrmaclar tarafndan kabul edilmi, aratrmalarda kullanlabilir bir
gruplamadr.
1.5. Snrllklar
Bu aratrma, Trk sinemasnda yaplan mzikal filmlerdeki mzikal paralar ve olay
rgs arasndaki ilikiyi incelemekle snrldr. Trk sinemasnda yaplm olan
mzikal filmler, tek bir aratrmada incelenebilecek kadar az saydadr. Bu saynn az
olmasnn nedeni mzikal film yapmann zorluundan ileri gelir. Atilla Dorsay, mzikal
film konulu yazsnda, bu zorluklara yle deinir:
Mzikal evirmek, dier trlerin tersine, ok sayda yetenekli insann bir araya gelmesini, tam
bir ortak alma yaplmasn gerektiren bir abayd. Dler kolay yaratlmyor, hayal alemleri
kolay olumuyordu. Yaratclktan teknie, sermayeden estetik beeniye ok ey gerektiriyordu
27
Ayn, s.67.
11
mzikal Bir dramda barol u veya bu sanatya verebilirdiniz, sonu fazla deimezdi. Ama
bir mzikalde, bir sahnede Fred Astaire veya Gene Kellynin dans etmesi, Jeanette MacDonald,
Deanna Durbin veya Jane Powellin ark sylemesi gerekliyse, bu ii yapabilecek bir nc,
drdnc veya beinci isim yoktu, kmyordu. stelik bir mzikal, bir dramn tersine birka
oyuncunun srtnda durmuyordu, geni bir kadro gerekiyordu.28
Aratrmada, Kahveci Gzeli (Muhsin Erturul, 1941), Lks Hayat (Ltfi . Akad,
1950), alsn Sazlar Oynasn Kzlar (Ltfi . Akad, 1953), Be eker Kz (Osman
Seden, 1964), Keanl Ali Destan (Atf Ymaz, 1964), Damdaki Kemanc (Hulki Saner,
1972), Renkli Dnya (Orhan Aksoy, 1980), Asiye Nasl Kurtulur (Atf Ylmaz, 1986),
Arabesk (Ertem Eilmez, 1988), Arkadam eytan (Atf Ylmaz, 1988), Lambada
(Samim Deer, 1990), Ate stnde Yrmek (Yavuz zkan, 1991), Neredesin Firuze
(Ezel Akay, 2003) filmlerindeki mzikal paralarn filmin olay rgsyle ilikisi
incelenecektir.
Mzikal film Trkiyede gelimedii iin trle ilgili ayrntl almalar yaplmamtr.
Bu nedenle ABDde trle ilgili yaplan aratrmalarda mzikal filmlerde mzik, ark,
dans ieren blm, sekans ya da sahnelere genel olarak, musical numbers denirken bu
kavramn Trke bir karl yoktur. Mzikal, sahne sanatlarndan geldii iin sahne
sanatlarnda kullanlan musical numbers ad sinemada da aynen kullanlr. Btn O
Caz (All That Jazz, Bob Fosse, 1979) ve Denizciler Geliyor (Follow the Fleet, Mark
Sandrich, 1936) filmlerinde karakterler tarafndan kullanlan musical number
teriminin Trkeye mzikal numara olarak evrildii grlr. Fakat bu eviri
akademik olarak uygun deildir. Bu nedenle, John Muellerin aratrmasnn temelini
oluturan musical numbers kelimesinin Trkeye nasl evrileceiyle ilgili
dnlmtr. Bir film paralardan oluur. Mzikal filmin iinde var olan mzikal
paralarn olay rgsyle ilikisinin incelendii gz nnde bulundurulmu, musical
numbers kelimesi Trkeye mzikal para olarak evrilmitir. Bir mzikal filmde yer
alan mzikal parann, nasl bir para (blm, sekans, sahne) olduu belirlendikten
sonra o mzikal paradan, ait olduu mzikal parann adyla (mzikal blm, mzikal
sekans ya da mzikal sahne) bahsedilmeye karar verilmitir.
28
Dorsay, a.g.e., s.62.
12
Aratrmada karlalan bir dier sorun, yine tr hakknda yeterince aratrma olmamas
nedeniyle mzikalin tanmnn yeterince belirgin olmamasdr. Agh zgn dnda
Trk sinemasnda yaplan mzikal filmleri inceleyen yoktur. Agh zg, Trlerle
Trk Sinemas adl eserinde Trk sinemasnda yaplm mzikal filmlerden bahseder.
Agh zgn bahsettii filmler ve gzden kaabilecek baka mzikaller aratrlrken
incelenen sinematurk.com, imdb.com gibi internet sinema veri tabanlarnda mzikli
film, mzikal ve arkl film tanmlarnn ounlukla birbirine kart grlr. Arabesk,
Arkadam eytan, Neredesin Firuze gibi baka trlerle karm olan karma
mzikallerin mzikal film olarak ad gemez. Birok arabesk ve arkc yks ieren
arkl film ise mzikal olarak adlandrlr. rnein Abuzer Kadayf (Tun Baaran,
2000) filminin VCDsi zerinde filmin trleri arasnda mzikal de yazar. Filmin
ierisinde yer alan arklara ve olay rgsyle ilikilerine bakldnda filmin mzikal
deil arkl film olduu grlr. Mzikli filmlerin tanmlar zerindeki belirsizlik
aratrmada mzikli, arkl ve mzikal film tanmlarnn yaplmas gerekliliini
dourmutur.
Trk sinemasnda yaplm olan mzikal filmlerin listesi karldktan sonra bu filmlere
ulamakla ilgili bir sorun ortaya kmtr. Muhsin Erturulun Leblebici Horhor (1923
ve 1934), Karm Beni Aldatrsa (1933), Cici Berber (1933), Milyon Avclar (1934)
isimli operetleri kayptr. Bu nedenle aratrma dnda braklmak zorundadr. 1950li
yllarda, dnemin arkc ve danslarnn ark ve gsterilerinin basit bir ykyle
birbirine balanarak yer ald, rev filmleri grlr. Bu filmler, stanbul iekleri
(Muammer ubuku, 1951) Saz Caz (Zeki Alpan, 1952), alsn Sazlar Oynasn Kzlar
(Ltfi . Akad, 1953), ehir Yldzlardr (Nuri Ergn, 1956). Bu filmler ierisinden
sadece alsn Sazlar Oynasn Kzlar filmine ulalmtr. Bu nedenle rev dnemine
rnek olarak alsn Sazlar Oynasn Kzlar filmi incelenecektir. Yaplan aratrmalar
srasnda, incelenen kstl kaynaklarda yer almad iin, bilinmeyen ve aratrma
ierisine girememi mzikal filmler olma olasl vardr.
Sinema yaptn oluturan birok farkl unsur vardr ve bu unsurlar mzikal filmin de
kurulu ve ileyiinde etkindir. Fakat btn bu unsurlarn ve olay rgsyle ilikilerinin
tek bir aratrmada ele alnamayaca, alnsa bile byle bir aratrmann salkl bir
sonu vermeyecei dnlmektedir. Bu nedenle aratrma, mzikal filmin
13
oluturulmasnda temel unsur olan mzikal paralarn olay rgsyle olan ilikisiyle
snrlandrlmtr.
Bu aratrmada mzikal filmlerde yer alan mzikal paralar ve olay rgs arasndaki
ilikiyi inceleyebilmek iin mzikal filmlerden rnekler verilecektir. Aratrmacnn
btn mzikal filmleri incelemesi ve sz edilen iliki erevesinde zmlemesi,
aratrmann yanszl ve genellenebilirlii adna arzulanan bir durum olarak grlse de,
aratrmann olanaklar asndan bylesine geni kapsaml bir evrene ulalmas ve bu
evreni oluturan rneklerin birer birer incelenmesi olas deildir. Aratrmann
gerekletirilebilirlii ve kontrol edilebilirlii adna, yntem blmnde belirtilen
alma evreni ve rneklem ierisinde yer alan mzikal film rnekleriyle snrl
kalnacaktr. Aratrmada, Trk sinemasnda yaplan mzikal filmler rneklemi
ierisinde Trk sinema tarihinde yaplm olan mzikal filmler incelenecektir.
1.6. Tanmlar
Mzikli Film (Film With Music): Mziin byk bir yer tuttuu, yaps mzik zerine
kurulmu filmleri anlatan genel bir terimdir.
arkl Film (Singing Film): Bir dizi arkya, nl bir arkcnn yaamyksne
dayanan ya da bir arky konusuna temel alan mzikli filmlerdir.
Mzikal Film (Musical Film): Kkeni sahne sanatlarndan gelen mzikal filmler, olay
rgsyle ilikili mzik, ark ve dans ieren mzikal paralara sahip, yknn
tamamn ya da bir ksmn mzikal paralarla anlatan ya da anlatmaya alan mzikli
filmlerdir.
Mzikal Para (Musical Number): Mzikal filmlerde, mzik, ark ve dans ieren
blm, sekans ya da sahnelere verilen ad.
Blm (Part): Bir filmi oluturan en byk paradr. Bir romann bir blmne edeer
olan, filmin yksnn, dramatik geliimin belli bal bir parasnn birinin iinde
geliip sonuland grntler dizisidir. Blmlerin birlemesiyle yaptn tm oluur.
14
Sekans (Ayrm, Sequence): Blmler iinde yer alan, her biri kendi iinde bir
btnle sahip, dramatik yapy oluturan her bir olgunun/olayn iinde geliip
sonuland sahneler dizisidir. Sekanslarn bir araya gelmesinden blmler oluur.
Sahne (Scene): Ayn kiiler ve ayn dekor (mekan) iinde ayn anda geen, bir ya da
daha ok ekimden oluan, btn iinde tamamlanm bir durumu sergileyen grntler
dizisidir. Sahnelerin bir araya gelmesinden sekanslar oluur.
Olay rgs (Plot): Konunun, tema-tr-kiiler vb. elerin dikkate alnarak rlmesi,
ilenmesi, kurgulanmas, konuya biim verilmesi, konuyu ykleme anlamna gelir.
Rev (Revue): eitli dans ve oyunlardan olumu, zengin grnml mzikal

eididir. Revde, mzik, popler ark, dans ieren gsteriler ve ksa oyunlar basit bir
ykyle birbirine balanr.
Operet (Operetta): Elenceli, hafif konulu, iinde bestesiz konumalar bulunan ve

basit mzik kullanlan mzikal eididir.
Mzikal Komedi (Musical Comedy): Sempatik bir yknn, espriler ve neeli

arklarla harmanland mzikal eididir. Amerikan sinemasnda, 1930lardan
1950lerin sonuna kadar Fred Astaire ve Gene Kellyli ABD mzikalleri bu trle
zdeleir.
Mzikal Drama (Musical Drama) ve Modern Mzikal (Modern Musical): Mzikal

drama, ya da sahne sanatlarndaki adyla mzikal oyun, derinlikli bir yk ve ok
boyutlu karakterlere sahip mzikallerdir. Mzikal eitleri ierisinde en son ortaya
kan mzikal drama, mzikal paralar olay rgsn gelitirmek iin kullanr ya da
kullanmaya alr. Zaman ierisinde gelien mzikal dramalar gnmzde modern
mzikal olarak adlandrlr.
Sahne Arkas Mzikali (Kulis Mzikali, Back Stage Musical): Bir sahne gsterisinin
sahne arkasnda ya da film setinde gelien olaylar, sanatlarn yaantlarn, yaratma
heyecann ve birbirleriyle olan ilikilerini konu alan mzikal eididir.
15
Btnlemi Mzikal (Integrated Musical): John Mueller, mzikal filmlerde mzikal

paralar ve olay rgs arasndaki iliki zerine yapt aratrmada, olay rgsyle
btnyle birleen ve olay rgsn ierikleriyle gelitiren mzikal paralar
btnlemi mzikal para, byle paralara sahip mzikal filmleri btnlemi mzikal
film olarak adlandrr.
Diegetik Mzik (Diegetic Music): Mzik, yk aksiyonunun doal bir paras olarak
filmin ierisinde retilir. Film ierisinde karakterler bilinli olarak ark sylyor ya da
bir enstrman alyorsa bu diegetik anlatya uygun bir mzik kullanmdr.
Diegetik Olmayan Mzik (Non-diegetic Music): Mzik, yk aksiyonunun dndaki

bir kaynak tarafndan retilir. Karakterler, ark sylediklerinin farknda deildir ya da
filmde yer alan mzii duymaz.
1.7. Yntem
Bu almada, mzikalin ve mzikal filmin tanmndan, geliiminden ve mzikal filmi
oluturan temel unsur olan mzikal paralarn olay rgsyle ilikisiyle ilgili
aratrmalardan yola klarak, mzikal filmlerde mzikal paralar ve olay rgs
arasndaki iliki inceleneceinden, aratrma tarama modelinde gerekleir.
Aratrmann evreni, mzikal filmlerde mzikal paralar ve olay rgs arasndaki

ilikidir. Aratrmann rneklemi, Trk sinemasnda yaplm olan mzikal filmlerdir:
Kahveci Gzeli (Muhsin Erturul, 1941), Lks Hayat (Ltfi . Akad, 1950), alsn
Sazlar Oynasn Kzlar (Ltfi . Akad, 1953), Be eker Kz (Osman Seden, 1964),
Keanl Ali Destan (Atf Ymaz, 1964), Damdaki Kemanc (Hulki Saner, 1972), Renkli
Dnya (Orhan Aksoy, 1980), Asiye Nasl Kurtulur (Atf Ylmaz, 1986), Arabesk (Ertem
Eilmez, 1988), Arkadam eytan (Atf Ylmaz, 1988), Lambada (Samim Deer, 1990),
Ate stnde Yrmek (Yavuz zkan, 1991), Neredesin Firuze (Ezel Akay, 2003).
Mzikal filmlerde mzikal paralar ve olay rgs arasndaki iliki bu filmler zerinden
incelenecektir. Trkiyede az sayda yaplm olan mzikal filmlerle ilgili kapsaml
herhangi bir aratrma bulunmamas nedeniyle, aratrmann rnekleminin Trk
sinemasnda yaplm olan mzikal filmler olmas uygun grlmtr.
16
Aratrmada toplanan veriler hem olgusal hem de yargsal trdendir. Aratrmann

tarama blm iin, eitli kitap, makale, dergi, tez, CD ve DVD film kaytlarndan
yararlanlacaktr. Bu kaynaklar, Anadolu niversitesi Ktphane ve Dokmantasyon
Merkezinden olduu gibi, dier niversitelerin ve Yksek retim Kurumunun
ktphane, arivlerinden ve internetten yararlanlarak elde edilecektir. Aratrmayla
ilgili toplanan metinler ve kaytlardan elde edilen veriler, aratrma sorununu ortaya
koymas beklenen amalar dorultusunda incelenip yorumlanacaktr.
17
2. BULGULAR VE YORUM
2.1. Mzikal Filmlerde Mzikal Paralar ve Olay rgs Arasndaki liki

Olay rgs (plot), konunun, tema-tr-kiiler vb. elerin dikkate alnarak rlmesi,
ilenmesi, kurgulanmas, konuya biim verilmesi, konuyu ykleme29 anlamna gelir.
Olay rgsyle ilgili ilk tanmlama Antik Yunanl yazar Aristotelese aittir. Poetika
isimli eserinde tragedyayla ilgili yazan Aristoteles: bir eylemin taklidi ykdr
(mythos). yk deyince olaylarn rgsn ... anlyorum. (Tragedyann eleri)
arasnda en nemlisi, olaylarn uygun bir ekilde birbiriyle balanmasdr.... bir yks
olmayan tragedya olamaz 30 der ve tragedyann temelinin ve ruhunun yk (mitos)
olduunu ekler. Aristoteles, Poetikada bir ykde olaylarn nasl rlmesi gerektii
zerinde de durur: tragedya, tamamlanm btnl olan bir eylemin taklididir.... Bir
btn ise ba, ortas ve sonu olan eydir31. Aristotelesin de dedii gibi, bir yknn
tamamlanm olabilmesi iin ba, ortas ve sonu olmaldr. Bu btnlk, giri, gelime
ve sonu blmleri olarak da adlandrlabilir. Bir dramatik yky temel yapsna
indirgediimizde, geleneksel giri, gelime ve sonu modelini buluruz.... yk
sresince, giri blmnde sorun tartlr, gelimede sorun eitli engellerle gelitirilir,
sonu blmnde de sorun zlr32. Bir ykde olay rgsnn iyi oluturulmas ok
nemlidir. lgin bir konu, olaylarn iyi rlmemesi/yklenmemesi yznden
ilginliini yitirebilir, ya da sradan bir konu, olaylar iyi rlerek/yklenerek ilgin bir
hale getirilebilir33.
Edebiyat, sinema, tiyatro eserlerinin temeli ykye dayanr. Bu nedenle yukarda sz

edildii gibi, yklerin olay rgsnn nasl oluturulduu nem kazanr. Annette Kuhn,
mzikal trnn eitleri arasndaki en nemli farkn, mzikal paralarla olay rgs
arasndaki ilikiden kaynaklandn syler ve mzikal trnn bir tarafnda, olay
rgsyle ilgisiz olan mzikal paralara sahip mzikal filmler, dier tarafnda mzikal
29
zakman, a.g.e., s.155.
30
Aristoteles, Poetika (Remzi, 2006), s.23-4.
31
Ayn, s.27.
32
William Miller, Anlat Filmleri ve Televizyon iin Senaryo Yazm (Anadolu niversitesi, 1993),
s.40-1.
33
zakman, a.g.e., s.155.
18
paralarn varlyla glenen olay rglerine sahip btnlemi mzikaller

34
durmaktadr der.
Martin Sutton da, Annette Kuhn gibi mzikal filmleri benzer ekilde ikiye ayrr.
1930larda koreograf Busby Berkeleyin koreografisini yapt Amerikan
mzikallerindeki gibi olay rgs ve mzikal paralarla arasna keskin bir ayrm
koyanlar, 1940 ve 1950lerdeki MGM mzikalleri ve daha sonra gelenler gibi mzikal
paralar doal bir biimde olay rgsnn ierisine yerletirmeye alanlar35. Sutton,
mzikal trnn hayaller ile gereki sosyal bask arasnda kaldn ve bu elimenin
de gereki olay rgsne karlk hayali mzikal paralar ortaya kardn yazar ve
ekler: Olay rgs sper-ego, mzikal paralar ise id roln stlenir 36 . rnein
Yamur Altnda (Singin In The Rain, Stanley Donen, Gene Kelly, 1952) filminde Gene
Kelly yamurda neeyle yerde oluan su birikintisi zerinde tap yapp, elindeki
emsiyeyle oynarken, onun tuhaf davranlarna serte bakan bir polis belirir ve polisi
gren Kelly dansn keser. Gerek hayatta toplum ve kurallar tarafndan bastrlan enerji,
elence ve zgrlk, mzikallerin ark ve dansl paralarnda ortaya kar. Karakterler
gerek hayattan alrcasna arzuyla ve zgrce ark syleyip dans eder. Fakat bu
zgrlk mzikal paralarla snrl kalr. Olay rgs, toplumsal gerekleri ve kurallar
bir ekilde karakterlere hatrlatr.
John White ve Sabine Haenni ise, mzikal filmlerin mzikal paralar ve olay rgleri
arasndaki ilikinin ounlukla karklk yarattndan bahseder: Btnlemi
mzikallerde, mzikal paralar olay rgsn gelitirir. Revlerin ise doru dzgn bir
olay rgs yoktur. Baz eletirmenler, karakterlerin sadece dans edip ark syledii,
doru dzgn olay rgs olmayan mzikalleri film olarak bile saymaz37. White ve
Haenni, mzikal paralar ve olay rgs arasndaki ayrmlarn yeterince ak olmadn
syler. Bu karkla John Mueller, mzikal filmlerdeki mzikal paralarla olay rgs
arasndaki ilikiyi aratrarak aklk getirmeye alr. Muellerin Fred Astaire
mzikalleri kapsamnda mzikal paralar ve olay rgs zerine yazd Astaire
Dancing, The Musical Films (1985) isimli kitab ABDde dans alanndan yaplan
34
Annette Kuhn, An Everyday Magic: Cinema and Cultural Memory (Tauris, 2002), s.168.
35
Martin Sutton, Patterns of Meaning in the Musical, Genre: The Musical, a.g.e., s. 191.
36
Ayn, s. 191.
37
John White ve Sabine Haenni, Fifty Key American Films (Taylor and Francis, 2009), s.100.
19
aratrmalar deerlendiren Dance Perspectives Foundation tarafndan dans tarihindeki

en sekin kitap olarak deerlendirilir. Mueller, kurum tarafndan de la Torre Bueno
dlne layk grlr. Mueller, bu eserden yola karak Cinema Journal dergisine Fred
Astaire and the Integrated Musical isimli bir makale yazar. Mueller kitabnda ve
makalesinde mzikal paralar ve olay rgs arasndaki ilikiyi belirleyen alt grup
ortaya karr:
1. Olay rgsyle ilgisiz mzikal paralar

2. Filmin ruhuna ve olay rgsne katk salayan mzikal paralar
3. Varl olay rgsyle ilgili, ierii ilgisiz olan mzikal paralar
4. Olay rgsn glendiren ama gelitirmeyen mzikal paralar
5. Olay rgsn ierikleriyle deil varlklaryla gelitiren mzikal paralar
6. Olay rgsn ierikleriyle gelitiren mzikal paralar
Vodvilin ilk yllarnda, gsterinin bir yerinde sahneye kan sanatlar, eitli ark ve
dans numaralar sergiler. Bu mzikal sahneler, oynanan vodvilin yks ierisinde yer
almaz. Kostm, sahne deiimi iin zaman yaratr ya da yorulan oyunculara biraz nefes
alma frsat tanr. Vodvilin ilk yllarna ait mzikal sahneler olay rgsyle tamamen
ilgisiz sahnelerdir. Zamanla vodvil paralanr. Vodvil adyla devam eden durum
komedisinden arkl sahneler tamamen karlr. Vodvilin mzikal sahneleri, operette
kendine yer bulur ve olay rgsne balanr. Vodvil durum komedisine dnmeden
nce iinde bulunan mzikal sahneler, olay rgsyle ilgili olmad iin vodvil
mzikal olarak adlandrlmaz. Sinemada da olay rgsnn dnda kalan mzikal
paralarla karlalabilir. rnein, filmin karakteri bir mzikhole gider ve k olduu
kadnn gsterisini izler. Bu gsteri olay rgsyle ilgisizdir. Mueller: olay rgsnn
38
tamamen durduu bu paralara sahip filmlere mzikal film denemez der.
Aristotelesin yk ve olay rgsyle ilgili szleri de Muelleri destekler niteliktedir:
yk, ... bir eylemin taklidi olduuna gre, birlikli ve tamamlanm bir eylemin taklidi olmaldr.
Olaylarn paralar da onlardan birinin yerinin deitirilmesi ya da karlmas halinde btnn
ortadan kalkaca, ekilde bir ballk iine konmaldr. nk varl yahut yokluu fark
edilmeyen bir ey, bir btnn temel paras olamaz.39
38
Mueller, a.g.e., s.28.
39
Aristoteles, a.g.e., s.30.
20
Muellerin ikinci grubu, filmin ruhuna ve olay rgsne katk salayan mzikal
paralardr. Mueller bu grup zerinde fazla durmaz. Sadece baz aratrmaclarn bu
gruba giren mzikal paralara sahip filmleri de mzikal olarak kabul ettiklerine deinir.
nc grup ise, varl olay rgsyle ilgili ama ierii ilgisiz olan mzikal paralardr.
Bu gruba birok sahne arkas mzikali girer. Sahne arkas mzikallerinin yks
mzikal sanatlar ile ilgili olduu iin, film iinde mzikal paralarn olmas doaldr.
Fakat bu filmlerde, mzikal paralar tamamen kartldnda ya da benzer baka bir
mzikal parayla deitirildiinde yknn ilerleyiinde bir ey deimez. 1930lu
yllarda 42. Sokak (42nd Street, Lloyd Bacon, 1933) Altn Arayclar 1933 (Gold
Diggers 1933, Mervyn LeRoy, 1933), Footlight Parade (Lloyd Bacon, 1933) gibi ilk
dnem Amerikan mzikal filmlerinin koreografisini yapan Busby Berkeleyin mzikal
paralar bu gruba rnek gsterilebilir. Mueller, bu nc gruba btnlememi
mzikal (unintegrated musical) der. Drdnc grup, olay rgsn glendiren ama
gelitirmeyen mzikal paralardr. Bu mzikal paralar, iinde bulunulan durumu,
atmosferi, karakteri glendirir, seyircinin yk ve karakterler hakknda daha ok bilgi
edinmesini salar. Fakat bu paralarn karlmas, seyircinin bilgisini azaltsa da olay
rgsnn gidiatnda bir deiime yol amaz. Sevgililerin birbirlerine duygularn
atklar, aklarn kutladklar birok ak deti bu gruba girer. Beinci grup, olay
rgsn ierikleriyle deil varlklaryla gelitiren mzikal paralardr. Bu gruba rnek
olarak, tiyatroya, filme oyuncu, dans semeleri ya da tiyatronun, filmin al gecesi
performans verilebilir. rnein, Ruby Keeler, filmlerinde yeni bir dans olarak tiyatro
semelerine katlp muhteem bir tap (step) dans gsterisi sunar. Bylece ovun yldz
olmaya hak kazanr. Bu mzikal sekans, olay rgsnn ilerlemesine katk salar fakat
sekansn ierii, olay rgsn gelitirmez. Altnc grup ise olay rgsn ierikleriyle
gelitiren mzikal paralardr. Bu mzikal paralar esnasnda, iinde bulunulan durumu
ya da karakterleri deitiren bir eyler olur. Bu paralarn filmden karlmas, filmin ve
olay rgsnn eksik kalaca anlamna gelir. Mueller, bu mzikal paralara sahip
mzikalleri, btnlemi mzikal (integrated musical) olarak adlandrr. Konuyla ideal
bir ekilde btnleen mzikal paralara sahip mzikal filmlerin nemli sanatsal
yaptlar olduunu syler. 40
40
Mueller, a.g.e., s.28-30.
21
John Muellere gre, bir film, varl olay rgsyle ilgili (nc grup), olay rgsn
glendirici (drdnc grup), varlyla olay rgsn gelitiren (beinci grup) ya da
ieriiyle olay rgsn gelitiren (altnc grup) mzikal paralar ieriyorsa mzikal bir
filmdir. Eer bir filmin mzikal paralarnn varl olay rgsyle ilgisizse (birinci
grup) film mzikal bir film deildir.
Steve Neale, Muellerin btnleme kavramna aklk getirmeye almasnn pek

rastlanmayan bir tutum olduunu syler. Neale, kavramn pek ok yerdeki kullanmnn
olduka belirsiz olduunu vurgular ve btnlemi mzikal kavram hakknda: bu
kavram, her trl motivasyon formunun ve bazen de stilistik ve estetik uyumun
eanlamls olarak kullanlabilir. Hem tiyatro, hem de sinema mzikal tarihinde oluan
bulankln bir sebebi de burada yatar41 der.
Btnlemi mzikallerde mzikal paralar, olay rgsnn birer paras olarak yer alr.
Susan Doll, btnlemi mzikaller iin yaratlan mzik ve arklarn, yaratldklar film
ierisinde deerlendirilmeleri gerektiini syler. 1950li yllarn ortalarnda ve 1960l
yllarda popler olan Elvis Presleyin mzikal filmlerini rnek olarak verir: Bu arklar
filmin dnda, kendi balarna var olamayacak kadar zel ve filme aittir. Ne yazk ki
birok eletirmen Elvisin filmleri iin yapt mzikleri, filmlerin temas ve varlk
nedenlerinin dnda deerlendirerek baarsz bulur42.
Millie Taylor, mzik, dans ve kelimelerin kendilerini ifade etmek iin farkl yntemler
kullandklarn syler. Bir yknn anlatmnda diyalog, mzik, ark ve dansn beraber
kullanm bir atmosferin, durumun yaratlmasnda, karakterlerin zelliklerinin
sunumunda eitli seenekler yaratabilir. Bylece tek bir durumdan daha karmak bir
anlam kar. Sonuta, uyumlu hissini veren, karakterleri daha az basmakalp olan, daha
ayrntl durumlar elde edilir43.
Jessica Sternfeld, Megamusical adl eserinde btnlemi mzikallerin ilkinin Jerome

Kern ve Oscar Hammersteinn Show Boatu (1927) olduunu syler. Rev kkenli,
ssl fakat olay rgs ve karakterleri zayf, ark ve dans gsterileri yerini, Kern,
41
Neale, a.g.e., s.99.
42
Susan Doll, Elvis for Dummies (IDG Books, 2009), s.170.
43
Millie Taylor, Integration and Distance in Musical Theatre: The Case of Sweeney Todd
Contemporary Theatre Review, 19,1 (February, 2009), s.75.
22
Richard Rodgers, ve Hammersteinn baarl formlne brakr44. Mzikaller gl bir

ekilde olay rgsne balanr ve mzikal sahneler, bu olay rgsnn iine yerletirilir.
Show Boatdan sonra Hammerstein ve Rodgersn yapt Carousel (1945) ve South
Pacific (1949) ikiliyi Amerikan mzikal tiyatro tarihinin altn dnemin krallar yapar
ve Hammerstein ve Rodgersn etkisi onlardan sonra gelen baarl iler zerinde de
grlr 45 . Mzikal tiyatroda balayan btnlemi mzikalin geliimi 1940lardan
itibaren hem tiyatroda hem sinemada devam eder, mzikal komedi ve drama alt
trlerinde kendini gsterir.
Mueller, mzikal paralar ve olay rgs arasndaki iliki zerine oluturduu gruplara
ve btnlemi mzikallere rnek olarak Fred Astairen filmlerindeki mzikal paralar
verir. Albert Johnson, Muellerin almasyla ilgili olarak, John Mueller, Fred
Astairen mzikal paralarn titizlikle ele alyor. Astaire bile kusursuzluuyla
artabilecek ok aydnlatc bir alma46 der.
Fred Astaire, 1933 ylnda Hollywooda gelmeden nce, yirmi yedi yl Broadway ve
Londra sahnelerinde vodvil, mzikal komedi ve revlerde grev alr. Yaynlanan
rportajlarna bakldnda, hem mzikal tiyatro sahnesinde hem de sinemada olay
rgsyle mzikal sahneler, paralar arasnda bir ban olmas gerektiini syledii
grlr:
Danslarmn baarsnn temel nedeni, yknn fikirleriyle danslarm iyi bir ekilde
birletirmemdir.... Konuyu dansma anlam katmak iin kullanrm.... Sadece dans etmek bir ey
ifade etmez. Seyirciyi yakalamak iin, danslarn bir kiilii ve anlam olmaldr. Danslarmn
baarl olduu zamanlar, yknn bir blmn anlattklar, olay rgsnn bir paras
olduklar zamanlardr.... Bir mzik, ark ve dansn hikayenin iinde doal bir biimde yer
almas ok nemlidir.... Her dans bir karakterden ya da durumdan kaynaklanmaldr. teki
ekilde sadece vodvil olur.47
Mueller, Astairen bilinli olarak, btnlemi mzikal tanm ortaya kmadan ok

nce btnlemi mzikal fikrini savunduunu ve btnlemi mzikaller yapmaya
altn syler. Mueller, Astairen eitli filmlerdeki mzikal paralarn farkl
gruplardan olay rgsne bal olduunu syler. rnein, Muellerin kitabnda ve
makalesinde yer verdii Fred Astaire filmlerinden biri de Gay Divorceedir (Mark
44
Jessica Sternfeld, Megamusical (Indiana University, 2006), s.10.
45
Ayn, s.10.
46
Albert Johnson, Review, Film Quarterly, Say No39, Cilt No: 4, (1986), s.48.
47
23
Sandrich, 1934). Mueller, bu filmde yer alan Night and Day mzikal sekansyla olay
rgs arasndaki ilikiyi, oluturduu gruplamay kullanarak inceler.
Filmde Astaire, Ginger Rogersa ktr. Fakat baz nedenlerden tr Rogers,

Astairen akna karlk vermez. Night and Day mzikal sekans boyunca Astaire,
Rogersn aka olan direncini krmaya alr ve mzikal sekans, olay rgsyle
tamamyla btnleir. Bu sekans filmden karldnda, sonraki sahnelerde Rogersn
Astairea olan akn rahatlkla belli etmesinin nedeni anlalamaz. Sekans ieriiyle
olay rgsn gelitirir. Altnc gruptan olay rgsne baldr. Yani btnlemi bir
mzikal sekanstr. Bu batan karma dansnda koreografik bulu kullanlr. Birincisi
mimari zelliklerdir. Dansn banda Rogers kamak ister ve Rogersn k yollar
seyirciye gsterilmez. Sadaki ve soldaki kaplardan kmak ister ama her seferinde
Astaire tarafndan engellenir. Tekrar kamay denediinde Astaire, Rogersn kolunu
tutarak onu durdurur ve onu kendisiyle dans etmeye zorlar. Rogers bir sre onunla dans
eder ama aniden Astairedan uzaklaarak yeniden ka ynelir. Astaire onu tekrar
kolunu tutarak durdurur. Rogers, onu kendinden uzaklatrr. Rogers, artk zgrdr
ama gitmez. Daha fazla kamak arzusunda deildir. Bunu anlaynca, kn olmad
merdivenlere ynelir ve Astairen gelip onunla yeniden dans etmesini bekler. kinci
koreografik bulu, Astairen dansnn, kadnla birlemek isteyen erkein kadn
ayartmak iin yapt iftleme dansna dayandrlmasdr. Astairen dans kere
tekrarlanr ve her seferinde Rogersn cevab farkldr. nce, Rogers seyreder ve
umursamadan gitmek ister. Astaire ansn tekrar dener. Rogers bu sefer dans
tekrarlayarak cevap verir fakat yine kaar. Sonunda Rogers kamay brakr ve Astaire
onun iin yeniden dans eder. Rogers da istekle dans ederek cevap verir. nc
koreografik bulu, odaklanma ve ift olmayla ilgilidir. Dansn ilk sahnesinde Rogersn
hareketleri gergin ve savunmacdr. Oda kendine yneliktir. Kendi kendine dans eder.
kinci sahnede kendinden syrlarak, geree dner ve Astairela dans eder. Astaire, onu
kollarna alr. Rogers, bundan holanr ama tamamyla kendini brakmaya yanamaz. Bu
nedenle sol kolu Astaire sarmaz, ondan uzaktr. Son sahnede ise Astairen dansna
sempatik biimde cevap verir. Onun kollarna kendini brakr. Sol kolu da Astaire
sarar ve ilk kez yanak yanaa dans ederler. Sekansn geri kalan ksm akn neeyle
24
kutlanmasdr. Sekansta, olay rgsnn geliimi, koreografi ile birletirilir ve mzikal

sekansn varlnn temel nedenini ekillendirir.48
Mueller, oluturduu gruplamay kullanarak Gay Divorcee filmindeki bir baka mzikal
sekans, A Needle in a Haystacki deerlendirir. Astaire, Rogersla tanmadan nce,
Rogers grr fakat izini kaybeder. Arkada, Astairea bunun samanlkta ine aramak
gibi olduunu, arad kadn bulmasnn imknsz olduunu syler. Astaire ise,
Rogers ne olursa olsun bulacan sylerek A Needle in a Haystack arksn
sylemeye balar. arknn szleri yledir:
Its just like looking for a needle in Samanlkta ine aramak gibi
a haystack,
Searching for a moonbeam in the Mavinin iinde ay aramaktan farksz
blue
Still Ive got to find you Yine de seni bulacam.
... ...
Ill roam the town in hope that Btn ehri belki karlarz diye
well meet dolaacam
Look at each face I pass on the Sokakta grdm her yze bakacam
street
Sometimes I feel the beat of your Bazen ayak sesini duyacam
feet
But its just my imagination Fakat hayal kuruyor olacam
Though its like looking for a Samanlkta ine aramak olduu halde,
needle in a haystack
Still Ill follow everything you do Yaptn her eyi takip edeceim
Cause Ive got to find you nk seni bulacam.
Mueller, A Needle in a Haystack sekansnn olay rgsn bir sonraki aamaya

tamasa da, olay rgsndeki bir durumdan doduunu ve olay rgsn
glendirdiini syler. Sekans balamadan nce, Astaire, Roger bulmaya kararldr.
48
Ayn, s.32-34.
25
Mzikal sekans balar ve ark szlerinde de Astaire, Rogersi ne olursa olsun

bulacan tekrarlar. Sekans, Astairen filmdeki karakterinin kararlln glendirir.
A Needle in a Haystack mzikal sekans drdnc gruba girer.49
Gay Divorcee filmindeki bu iki mzikal sekansa bakldnda ikisinin ayn ekilde olay
rgsne bal olmad grlr. Bu durumda, bir mzikal filmde, olay rgsne farkl
gruplarda bal mzikal paralar grlebilecei anlalr. Yukarda da iki rnei verilen
Muellerin mzikal para incelemelerine bakldnda, Muellerin, bir mzikal parann
filmin olay rgsyle ilikisini aratrrken u sorulara cevap arad grlr:
1. Filmin yks nedir ve mzikal para olay rgsnde nerede ortaya kar?
2. Mzikal parann ierii (mzik, ark szleri, koreografi) ne anlatr? Parann
ierii olay rgsyle ilgili midir?
3. Mzikal para karldnda olay rgsnde bir deime olur mu?
4. Yukardaki sorulara verilen cevaplar nda, mzikal parann olay rgsyle
arasndaki iliki nedir? Muellerin gruplamasnda hangi gruba girer?
Bir mzikal filmdeki mzikal paralarn olay rgsyle ilikisi, Muellerin inceledii
ekilde incelendiinde, mzikal filmin, yksn anlatmada temel eleri olan mzik,
ark ve dans ne ekilde kulland ortaya kar. Mzikal paralarn filmde kullanl
eklinin filmin olay rgsne yarar salayp salamad sylenebilir. Trk sinemasnda
yaplan mzikal filmler Muellerin mzikal para inceleme yntemiyle incelendiinde,
bu filmlerdeki mzikal paralarn olay rgsne genel olarak hangi grupta bal olduu,
ne amala kullanld, hangi grubun ok az kullanld ya da hi kullanlmad ortaya
kar. Trk sinemasnda ekilen mzikal filmlerin Muellerin aratrmas kapsamnda
incelenmesi, Trk sinemasnda mzikale bak as ve mzikal yapm hakknda nemli
bilgiler edinilmesini salayabilir.
49
Ayn, s. 36.
26
2.2. Trk Sinemasnda Yaplan Mzikal Filmlerde, Mzikal Paralar ve

Olay rgs Arasndaki liki
Mzikal filmlerde, mzik, ark ve dansn kullanld mzikal paralarla olay rgs
arasndaki ilikinin incelendii aratrmalar sonucunda ortaya kan btnlemi
mzikal kavram ve John Muellerin bu ilikinin boyutlarn ortaya koyduu gruplar,
mzikal paralarn olay rgs ierisindeki nemini ortaya koyar. Aratrmann bu
blmnde, hem Trk sinemasnda mzikal filmlerin gemii aratrlr, hem de bu
mzikallerde Muellerin oluturduu gruplama ve mzikal para inceleme yntemi
kullanlarak, bu filmlerdeki mzikal paralar ve olay rgs arasndaki iliki incelenir.
2.2.1. Muhsin Erturul Operetleri

Trk sinemasnda mzikal filmin ilk rnleri Muhsin Erturul dneminde
gerekletirilir. Muhsin Erturul 1923 ylnda Kemal Film iin Dikran uhacyan ve
Takfor Nalyann Leblebici Horhor operetini sessiz film olarak eker. Fakat byk
masrafla ekilen Trk sinema tarihinin bu ilk mzikal denemesi giede baarsz olur.
Erturul, pek Filmle almaya baladktan sonra, 1931 ylnda ilk sesli film olan
stanbul Sokaklarnda isimli filmi yapar. Bu film arkl bir filmdir. Filmde Trk, Arap
ve Yunan arklar kullanlr. 1932 ylnda iki sesli film daha, Kaaklar ve Bir Millet
Uyanyor ekilir.
Kurtulu savan konu edinen Bir Millet Uyanyordan sonra, sesli filmlerin baars pek Filme
yeni bir adm daha atma cesaretini verdi. irketin deimez kadrosunda Trk tiyatrosunun
barejisr Muhsin Erturul ve operetlerin en nemli artistleri yer alyordu. Operetlerin filme
ekilmemesi iin hibir neden yoktu. Bylece srasyla, Karm Beni Aldatrsa, Sz Bir Allah Bir,
Cici Berber, Milyon Avclar adl mzikal filmler ekildi. Gramofonlarda artk bu filmlerin
plaklar dnyordu. 50
1933 tarihli Karm Beni Aldatrsa operetinin senaryosunu, Mmtaz Osman takma adyla
Nazm Hikmet yazar, mziini ise Muhlis Sabahattin Ezgi yapar. Film, Modadaki bir
deniz sporlar dershanesinde geen olaylar, aklar ve kskanlklar zerine kuruludur.
Giovanni Scognamillo, Trk Sinema Tarihi adl eserinde, tipik bir Fransz opereti olan
filmde, o dnem iin yenilik olan tek para mayo giymi kzlarn varyete kokan bale
50
Gkhan Akura, Muhsin Erturul (stanbul Bykehir Belediyesi, 1992), s.65.
27
gsterileri yaptklarndan bahseder ve film hakknda batl havas, mzii, plak

bacakl kzlaryla gerekten byk bir tecimsel baar kazanyordu51 der.
Ayn yl ekilen Sz Bir Allah Bir isimli operet ise yine Scognamillonun yazdna
gre, Karm Beni Aldatrsann tersine baar kazanamaz. Filmde, evli kadnlarla dp
kalkan bir avukatn, bir kadndan kurtulmak iin en yakn arkadan kullanmaya karar
vermesiyle gelien komik olaylar anlatlr. Sz Bir Allah Birin mzikleri yine Muhlis
Sabahattin Ezgiye, senaryosu Nazm Hikmete aittir. Fakat Scognamillonun
belirttiine gre, aslnda film, Mahmut Yesarinin Kudret Helvas adyla, Maurice
Hennequin ve Pierre Veberin Et moi jte dis quelle ta fait dloeil (Ben Sana Gz
Krpt Diyorum) adl oyunundan uyarlad oyunun uyarlamasdr. Trke Byk
Operet yazan afiindeki denizci apkal mini etekli rev kzlaryla dikkat eken, Sz
Bir Allah Bir hakknda Scognamillo unlar syler: Trk toplumuna bir hayli yabanc
kalmaktadr. Kadn dkn avukat aban, feminist kadn, garsoniyer basknlar, klasik
kar-koca-k ls, Arnavut taklitleri ve benzeri unsurlar sayesinde film ar
derecede Batya dnk bir yapya sahiptir52. Filmi, Sinema/TV Enstitsnn zel bir
gsteriminde seyrettiini yazan Atilla Dorsay ise filmin zensizliinden yaknr:
ylesine zensiz, ylesine tembel ii bir alma ki bu, Erturul, kameray ya sabit tutuyor yahut
da iki kii konutuu zaman sz srasna gre birinden brne kaydryor. Bu kaydrmalarda
bazen yanllklar oluyor.... Erturul bunlar dzeltmek zahmetine katlanmyor bile... Bazen
oyuncular, yanl replik sylyor veya diyalogda taklyorlar. Bunu da nemsemiyor Erturul,
sahneyi yeniden ekmeye yanamyor.... arkl blmlerde, yine, raccord denen planlarn
sonradan balanmas zahmetinden kurtulmak iin olsa gerek, ark boyunca yalnz onu syleyeni
gsteriyor Erturul.... Fransz vodvilinde abartma tipleri yerliletirmek iin en ufak bir aba
gsterilmemi, isim deiikliinden baka...53
Erturulun, 1933 ylnda ektii bir dier operet olan Cici Berberin mziklerini Mesut
Cemil Tel yapar, senaryosunu yine Nazm Hikmet yazar. Fakat Scognamillo filmin,
byk olaslkla bir Alman yaptndan uyarlandn dnr ve hem kurallara daha
uygun hem de yks ... daha hareketlidir 54 der. Rportaj yapmak iin bir berber
dkknna rak olarak giren Selim, Rum veznedar Eleniye k olur. Eleniye berber
Ruan da ktr. Film, bu l arasndaki ak genini ve balarndan geen komik
olaylar konu alr. Alim erif Onaran Muhsin Erturulun en iyi operet filmi Cici
51
Giovanni Scognamillo, Trk Sinema Tarihi (Kabalc, 2003), s.57.
52
Ayn, s. 57.
53
Atilla Dorsay, Sinemay Sanat Yapanlar (Varlk, 1985), s.97-98.
54
Scognamillo, a.g.e., s.57.
28
Berberdir55 der. Fakat dnemin Holivut dergisi bir sahneden br sahneye gemek
iin seyirci bir bolukla karlayor gibi. Rejisrn hi vakti olmad halde ekseri
baleyi gstermesi batan savma tarz verdii fikrini seyircilerde de uyandryor 56
diyerek filmi eletirir. Sz Bir Allah Bir filmi hakknda da Dorsay, diyaloglu yerlerden
ayr olarak rev kzlarnn dans ettii sekanslar ve ark sylenen sekanslar olduunun
altn izer. Bu bilgilerden hareketle bu operetlerde mzikal sekanslarn filmin
konusundan gze batar biimde ayrk durduu, mzikal sekanslar baladnda filmin
olay rgsnn kesintiye urad sonucu kar.
Erturul, 1934 ylnda Milyon Avclar isminde bir operet daha eker. Alim erif
Onarann aklad gibi Milyon Avclar aslnda Max Neufeldin ynettii Sehnsucht
202 (zlem 202, 1933) filminin sahne sahne kopyasndan baka bir ey deildir 57 .
Scognamillo, yine ak konulu komik olaylar ileyen Milyon Avclar filminin baarsz
olduunu yazar. Ayn yl, Erturul, 1923 ylnda Kemal film iin ektii Leblebici
Horhor operetini sesli olarak pek Film iin yeniden eker. Film, 2. Uluslararas
Venedik Film enliinde onur dl kazanm olmasna karn, gemiteki
baarszlk yeniden tekrarlanr. Yine byk masraflarla gerekletirilen prodksiyon,
istenen gie gelirinin ok gerisinde bir gelir getirir58.
Muhsin Erturulun ektii operetler kayptr. Atilla Dorsay, 1933 ylnda ekilen Cici
Berber ve Karm Beni Aldatrsa filmlerinin birer kopyasnn hl var olduunu syler:
zel bir koleksiyoncunun elinde Muhsin Erturulun Cici Berber, Karm Beni
Aldatrsa ... filmlerinin bulunduu bilindiinden kendisiyle temasa geilmi, ancak bu
zat filmleri ismini vermek istemedii birine sattn sylemitir59. Bu filmlerin de izi
bylece kaybedilir. Erturulun operetlerinin kayp olmas ya da bunlara ulalamamas
nedeniyle, mzikal sekanslarn olay rgs ile ne kadar balantl olduu, hangi amala
kullanld konusunda kesin olarak bir ey sylenemez. Scognamillo ve Dorsayn
yazdklarna dayanarak olay rgsnden ayrk olduklar ve sahneleri birbirine balarken
gei ve ssleme amacyla kullanldklar varsaylabilir.
55
Alim erif Onaran, Muhsin Erturulun Sinemas, Sinema-Tiyatro likileri Asndan, (Ankara,
1972) Scognamillo, a.g.e., s.58deki alnt.
56
Holivut, Say 48, 6 Kanunevvel 1933 Scognamillo, a.g.e., s.58deki alnt.
57
Ayn, s.58.
58
Akura, a.g.e., s.75.
59
Dorsay, 1985, a.g.e., s.92.
29
Sesli filme ilk gei yllarnda, Avrupada ve ABDde sahne operet ve revlerinden
yararlanlarak filmler ekilir. Trk sinemasnda da sesli filme geildiinde, zellikle d
kaynaklardan hem tiyatro hem de sinema alannda yararlanan Muhsin Erturul
sinemasnda benzer bir ynelim grlr. Fakat Erturulun operetleri, genel olarak
geldikleri bat kaynana fazla bal kaldklar, bu nedenle seyirciyle kaynaamadklar,
zensiz ve tiyatro tekniklerine bal ekildikleri iin eletirilir. Nijat zn, bu
eletirilerin sadece operetler iin deil, Muhsin Erturulun sinemasnn geneli iin
geerli olduunu syler:
Sinema onun iin ikinci derecede bir iti. Kald ki bu ikinci derecede iinde uygulad pek basit
bir de forml vard: Tiyatro mevsimi kapandnda ehir Tiyatrosunun oyuncularn alcnn
karsna gtrmek, onlara, geride braktklar tiyatro mevsiminde oynadklar herhangi bir
oyunu tekrarlatmak. Ya da herhangi bir yabanc filmi alp bir yeniden evirim meydana
getirmek.60
Sahne opereti tekniine bal kalarak filme ekilen operetler sinemann sese gei
yllarnda, Avrupa ve ABDde de grlr. Fakat hzla gelien ses, film teknolojisi ve
yetenekli sanatlar bnyesinde toplayan gl film irketleri ile sahne operet ve rev
film dnemi hzla sona erer ve ABDde Amerikan Mzikalleri dnemi balar.
Erturulun ise kendi sinemas hakknda syledikleri ok ey anlatr:
Tek bir ekim makinesi, tek bir projektr, tek bir stdyo, tek bir sermayedar, tek bir teknisyen
yokken, en ilkel aralarla, en az harcamalarla ie baladm. Amacm, bu yokluk iinde bir eyler
yaplabileceini gstermekti. Zaman snr ve para kazanma hrs olmadan bir film ekmeyi elbet
ben de isterdim, ama olmad ite!61
Teknolojik olanakszlklar, gl film irketlerinin olmamas ve Erturulun dneminin

tek sinemacs olduu halde sinemay sanatn deil para kazanmann bir yolu olarak
grmesi, ektii filmlerin ve dolaysyla da operetlerin gelecek sinemaclara ve mzikal
film yapmak isteyenlere yarar salayamamasna neden olur. Scognamillo, bu konu
hakknda unlar yazar: Muhsin Erturul, yllar yl Trk sinemasn tekeli altnda
tuttuu, Trkiyede gerek bir sinemann olumasn engelledii, kt filmlere imza
att, onun gibi dnen ve kusurlarn tekrarlayan bir kuak yetitirdii ya da etkiledii
iin ok sulanmtr 62 . Ve Erman enerden alnt yaparak devam eder: ...bir
60
Nijat zn, Trk Sinema Kronolojisi (Bilgi, 1968) Scognamillo, a.g.e., s.41deki alnt.
61
62
Ayn, s.67.
30
gerektir ki, Muhsin Erturul sinemay hi ama hi ciddiye almamtr, onu hep bir ayak
ii, ok ok bir panayr elencesi olarak grmtr63.
2.2.2. Kahveci Gzeli

Ynetmen: Muhsin Erturul
Senaryo: Nazm Hikmet Ran
Mzik: Sadettin Kaynak
Oynayanlar: Mnir Nurettin Seluk, Hazm Krmk, Nezihe Becerikli, Behzat
Butak, Talat Artemel
Yapm Yl: 1941
Filmin yks:
Tekin (Mnir Nurettin Seluk) ve Kelolan (Hazm Krmk) iki gezgin kardetir.
Tekinin sesi ok gzeldir ve duygusaldr. Derdini ark syleyerek anlatmay sever.
Kelolan ise akll, esprili ve uyanktr. Bir gn iki karde, Kahveci Babann (Behzat H.
Butak) kahvehanesine gelip kendilerini tantr. Kelolan gezgin olduklarn syler.
Tekin, gezdikleri yerleri ve gezginlikten yorulduklarn anlatan bir ark syler.
Kelolan, kendisi ve Tekinin Kahveci Babaya rak olmak istediklerini syler.
Kahveci Baba, kahve ve eker alacak paras olmad iin kahvehaneyi iletemediini
syleyerek onlar rak almak istemez fakat Kelolann ricas zerine geceyi
kahvehanede geirmelerine izin verir. Gece iki karde uyurlarken kap alnr. dervi
gelir. Kahve imek ister fakat kahve olmadn renince su isterler. Tekin, birinci
dervie su verir. Birinci dervi, kahve ve ekerin dkknda hi bitmemesi iin dua eder.
Kelolan, ikinci dervie su verir. kinci dervi, Kelolann dudak, burun, kulak, canl,
cansz her delii istedii zaman kilitleyip istedii zaman konuturabilmesi iin dua eder.
nc dervi ise kendisine su veren Tekinin canl cansz her ekle girebilmesi ve her
trl Ali Cengiz Oyununu bozabilmesi iin dua eder.
Aradan bir yl geer. Kahve ve eker dkknda hi bitmez. Kahveci Babann

kahvehanesi mteri dolar. Tekin ve Kelolan, Kahveci Babaya rak olur. ler
yolunda gittii iin, Kahveci Baba Tekini evlendirmek ister. Fakat Tekin kadnlardan
63
Erman ener, Trkiyede Sessiz Sinema a (yaymlanmad) Ayn, s.68deki alnt.
31
korktuunu syler ve nedenini Ses Vermez Benim Kalbim isimli arkyla anlatr.
inli, Hintli ve Kaf Da Diyarndan yolcu ayr ayr Kahveci Babay arp
Tekinin bir prensesle evlenmek isteyip istemediini sorar. Kahveci Baba onlara
Tekinin evlenmek istemediini syler. Tekin ve fasl heyeti, Kelolann isteiyle
Am Baharn Yeil Gzne arksn alp syler.
Tekine in, Hint ve Kaf Da prensesleri ryalarnda grp k olur. in prensesi,

hizmetilerinin arks eliinde ryadan uyanr ve Kahveci Gzeli Tekini ryasnda
grp k olduunu anlatan bir ark syler. in veziri gelir. Tekinin kimseyle
evlenmek istemediini syler. Hint veziri, Hint prensesinin huzuruna kar ve Tekinin
bir prensesle bile evlenmek istemediini syler. Hint prensesi kyafet deitirip Tekine
gitmeye karar verir. Kaf Da prensesi uykusundan uyanr ve in prensesinin syledii
Kahveci Gzeli arksn syleyerek Tekini ryasnda grp k olduunu anlatr.
Kaf Da Diyar veziri gelip Tekinin bir prensesle bile evlenmek istemediini, in ve
Hint prenseslerinin kyafet deitirip Tekini grmeye gittiklerini syler. Kaf Da
prensesi de aynsn yapmaya karar verir.
Tekin ve Kelolan, akam kahvehaneyi kapatrken birka adamn topraa bir ey

gmdklerini grr. Adamlar gittikten sonra topra kazar ve byk bir kutu bulurlar.
Kutudan in prensesi kar ve bir oban kz olduunu, krk haramilerin onu kardn
syler. Tekin, prensesle evlenir fakat onun oban kz olduuna inanmaz. Kelolan, her
delii konuturma yeteneini kullanarak, prensesin gerekte kim olduunu ve daha nce
ka kiiyi ptn dudaklarndan renir. Tekin, yalan syledii ve daha nce iki
erkekle pt iin prensesi boar. Tekin, fakir bir kz olduunu syleyen Hint
prensesiyle evlenir. Kelolan, Hint prensesinin de gerekte kim olduunu ve ka
erkekle ptn prensesin dudaklarna syletir. Tekin, Hint prensesini boar. Tekin,
Kaf Da prensesiyle evlenir. Kelolan prensesin dudaklarna daha nce veziriyle
ptn syletince Tekin onu da boar.
Tekin ve Kelolan, atla gezer. Tekin, yolda akn yalan olduuna dair bir ark syler.
oban Kz Zeynep onu duyar ve hayran olur. Tekin ve Kelolan su imek iin bir
emenin banda durduklarnda Zeynep (Nezihe Becerikli) ortaya kar. Tekin ona kim
olduunu sorar. Kz, oban Kz Zeynep olduunu syler. Kelolan, kzn
32
dudaklarndan gerei sylediini renir. Tekin kza k olur. in, Hint ve Kaf Da
padiahlar, kzlarn boayan ve daha sonra da fakir bir oban kzyla evlenen
Tekinden intikam almak iin toplanr. in veziri, by ve Ali Cengiz oyunlar bildiini
syleyerek grevin kendisine verilmesini ister. Kabul edilir. in veziri, bayku klna
girer. Zeynepi uyutur ve karr. Fakat Zeynep yolda baykuun penesinden kurtulur ve
denize der. Tekin eve gelir ve Zeynepi bulamaz. Tekin ve Kelolan Zeynepi arar.
Su kenarnda otururlar. Kelolan uyur, Tekin Zeynepim Utu Gitti arksn syler.
Zeynep, dada yolunu bulmaya alr. Bir taa oturur ve Yad Eller Ald Beni
arksn syler. Yal bir kadn yanna yaklar ve ona yardm etmek istediini
syleyerek evine gtrr. Yal kadn, aslnda klk deitirmi in veziridir. Zeyneple
zorla evlenmek ister. Tekin, Zeynepin nerede olduunu bulur. Bir ku klna girerek
karsna grnr. Kelolan uyandrp yola der.
in saraynda vezir ve Zeynepin dn iin hazrlklar yaplr. Tekin, Zeynepe

korkmamasn syler. Zeynepi dn iin almaya gelen Hint ve Kaf Da vezirlerine
Ali Cengiz oyunu yapp korkutur. in veziri Zeynepi alp dn iin padiahn
bulunduu salona gtrr. Tekin ve Kelolan ortaya kar. Kelolan, salondaki herkesin
dudaklarn mhrler ve padiahn birbirleri hakknda ne dndklerini ark
syleyerek padiahlarn dudaklarna syletir. in padiah, Hint padiahn o gece
ldreceini, Kaf Da Padiah da ini o gece igal edeceini syler. Kelolan,
salondakilerin dudaklarndaki mhr kaldrr. Salondakiler kavga ederken Tekin,
Kelolan ve Zeynep kaar. Evlerine dnerler. Tekin, Zeynepe akn anlatan bir ark
syler. prler.
Kahveci Gzeli, bir operet deildir. Ve ulalabilen bir film olduu iin aratrmada ayr
olarak ele alnmtr. Film, bir masal diyarnda geer. Mnir Nurettin Seluk, Trk
sinemasnn ilk arkc oyuncusu olarak ilk defa Allahn Cenneti (Muhsin Erturul,
1939) filminde kamera karsna geer. Selukun oynad bu ikinci film hakknda
Giovanni Scognamillo unlar syler:
Nazm Hikmetin Trk ve Dou masallarna zg geni bir yelpazeyi Kelolan, yakkl
kardei Tekin, sihirbaz in veziri, Kahveci Gzeli Tekine gnllerini kaptran hkmdar kzlar,
oban kz Zeynep ve bir Ali Cengiz oyununa dayanan Tekin Vezir karlamasn- bir araya
getirerek ortaya koyduu yk, masal filmleri iin bir prototip niteliindeydi. Ama gerek Muhsin
33
Erturulun durgun ynetimi gerekse Mnir Nurettin Selukun anlaty sk sk blerek bol bol
syledii arklar yznden basit bir sahne gsterisinden teye gidemiyordu.64
Kahveci Gzeliyle Muhsin Erturul, nl bir arkc ve onun film boyunca syledii
olay rgsn kesintiye uratan arklar dnemini balatr. Olay rgsn kesintiye
uratan bu sekanslar, Muellerin olay rgsyle ilgisiz diyerek birinci grup olarak
belirledii sekanslardr. Mueller: bu sekanslar mzikal sekans kabul edilemez65 der.
Kahveci Gzeli filminde farkl bir durum gze arpar. Baz arklarn film iin zel
olarak yapld grlr ve bu sekanslar olay rgsyle kaynar. Baz sekanslar ise
Mnir Nurettin Selukun arklarna fazla younlap olay rgsn duraklatr. Filmde
mzikal sekanslar ve arkl sekanslar bir arada grlr.
Birinci mzikal sekans, Tekin ve Kelolan Kahveci Babann kahvehanesine gidip

Kahveci Babadan onlar rak olarak almasn istedikleri sahnede gerekleir. Kahveci
Baba gryorum ki siz, iki garip yolcusunuz deyince mzik balar. Tekin, evet
dedikten sonra ark syler:
Garibiz, gurbet bize artk bir sla oldu.

Ne menzile ulatk, ne bitmez ile oldu.
Yol grdk zerinde ku umaz, kervan gemez.
Dalar var balarn gk gzl kartal semez.
Turnalar rzgr gibi aard konaklar,
Alard llerde deve ngraklar.
Tekinin syledii arknn szleri, iki kardein nerelere gidip neler grdn anlatr.
Tekin gs ekiminde arky sylerken, grdkleri yol, dalar, kular, l geen
develer gibi grntler arknn szlerine uygun den yerlerde gsterilir. Tekinin
arks bittikten sonra, Kelolan, Kahveci Babaya senin anlayacan biz Allahn iki
serserisiyiz der. ark, Tekin ve Kelolann kim olduklar konusunda Kahveci
Babaya ve seyirciye daha ok bilgi sunulur. Bu nedenle sekans, olay rgsyle ilgisiz
deildir. Fakat sekans karldnda olay rgsnde bir deime olmaz. Sekans, olay
rgsn glendiren ama gelitirmeyen mzikal bir sekanstr.
64
65
34
kinci mzikal sekans, Kahveci Baba, Tekine evlenmek isteyip istemediini

sorduunda balar. Tekin kadnlardan korktuunu syler. Kahveci Baba nedenini
renmek isteyince, Kelolan O meramn arkyla anlatr der. Tekin Ses Vermez
Benim Kalbim arksn sylemeye balar:
Ses vermez benim kalbim dilme gnl sesine,

Dnya gzeli olsa kaplmaz hevesine.
Ne ahu bak ister, ne ipek sa bklm.
Dnya gzeli olsa avutamaz gnlm.
arknn szleri Tekin hakknda bilgi verici olduu iin olay rgsn glendirir.
Tekin ark syleyerek evlenmek istememesinin nedenini anlatr. Fakat ark
balamadan nce evlenmek istemediini syler. Bu nedenle sekans karldnda olay
rgsnde bir deime olmaz.
kinci mzikal sekansn hemen arkasndan balayan sekans, mzikal deil arkl bir
sekanstr. Tekin kahvehanede fasl heyeti ile beraber Am Baharn Yeil Gzne
arksn syler. ark olduka uzun srer. Kamera duraandr. Tekin, gs
ekiminden, ara sra da onu seyreden kahvehane mterileri genel ekimden grlr.
Film aniden durur ve seyirci, kahvehanedekilerle birlikte Mnir Nurettin Selukun
konserini dinlemeye balar. Sekans balamadan nce Kelolan, Tekinin ve fasl
heyetinin fasla balamalar iin istekte bulunur. arknn mterileri elendirmek iin
sylendii bellidir. Bu nedenle varl aslnda olay rgsyle balantl gzkmekle
beraber arknn ok uzun srmesi ve kamerann duraanl, sekans asl amacndan
saptrr, olay rgsnn kopmasna neden olur.
nc mzikal sekans, in prensesinin uykudan uyanp Tekini ryasnda grp k

olduunu anlatt sahnedir. Hizmetileri, uyan prenses, gzlerini grsn herkes.
Gne dodu derinden, gzlerinin ta iinden diye ark syleyerek prensesi uyandrr.
Prenses de uyanp grd ryay arkyla anlatmaya balar:
Grdm ryamda gene o kahveci gzelini.

Billur bir kk iinde verdi bana elini.
35
Etrafmzda kular cvldayorlard.

Kzl gagalarnda bir ta tayorlard.
Doladm kollarm Tekinimin beline.
k oldum kahveci gzeline.
Daha sonra Kaf Da prensesi tarafndan da sylenen bu ark, prensesin de ayn

ryada Tekini grp k olduklarn anlatr. Filme de adn veren bu arknn film iin
yazld bellidir. Sekans karldnda farkl lkelerde yaayan prensesin Tekini
nasl grp k olduu anlalmaz. Sekans, olay rgsn ieriiyle gelitirir. Filmle
btnleir.
Drdnc mzikal sekans, prenses tarafndan da aldatlp prensesleri boayan

Tekinin, kardeiyle ata binmi bilinmeyen bir yere giderken, at srtnda ark syledii
sekanstr:
Ak yalan, sevda yalan

Ben neye inanaym.
Gnlm oya oya
Dalara dayanaym.
Tekinin sesini duyan oban kz Zeynep hayranlkla onu dinler. ark bittikten sonra
Tekin ve Zeynep tanr, evlenirler. prenses tarafndan da aldatlan Tekinin
zntsn anlatan arknn szleri olay rgsyle ilgilidir. Fakat sekans karldnda
olay rgsnde bir deime olmaz. ark bittikten sonra Tekin ve Zeynep tanp evlenir.
Sekans olay rgsn glendirir ama gelitirmez.
Bir sonraki sekans mzikal deil arkl sekanstr. Tekin, in veziri tarafndan karlan
Zeynepi aramaya balar. Bir suyun banda, Zeynepim Utu Gitti arksn syler:
Zeynepim utu gitti

Nazl bir kutu gitti
Gzleri gzlerimde yand tututu gitti
Bu ayrlk ykn tayamam Zeynepim
Ben sensiz bir gn bile yaayamam Zeynepim
36
Sekansn ark szleri olay rgsyle ilgilidir. Fakat Am Baharn Yeil Gzne
arks gibi ok uzun srer. Bu durum, duraan kamera kullanm ile birleince olay
rgsn kesintiye uratr. Kamera ounlukla Tekini gs ekiminde alr. Ara sra
da uyuyan kardei Kelolan, akan su, Kelolann suda grnts, koyun srs gibi
grntlere gei yapar. Fakat bu grntler sekans duraanlktan kurtaramaz. Sekans
olay rgsn glendirip drdnc grupta yer alabilecekken arkl sekans olur.
Zeynepim Utu Gitti arksndan sonra Zeynep dada yolunu bulmaya alrken
Yad Eller Ald Beni arksn sylemeye balar:
Yad eller ald beni

Yardan ayrd, gurbete sald beni
Yol verin geeyim dumanl dalar
Dalar ardnda nazl yar alar
Zeynep arky sylerken kamera, bir tan zerinde oturan Zeynepi genel ekimde
gsterir ve hi kprdamaz. Bir sre sonra baka bir tan arkasnda saklanan ve
Zeynepi gzleyen, yal kadn klna girmi in veziri grlr. arknn sonunda
yal kadn klndaki in veziri, Zeynepin yanna gelir ve ona yardm etmek istediini
syleyerek evine gtrr. Tekinin arksna karlk sylenen bu ark da, Tekinin
arks gibi olay rgsne bal ve olay rgsn glendirici balar. Fakat duraanlk
ve uzunluk nedeniyle olay rgsnde kopma yaratr. in vezirinin bir tan arkasnda
Zeynepi gzetledii grldkten sonra, izleyicide merak uyanr ve sekans
duraanlktan kurtulur. Fakat in veziri arkl sekansa dhil olmaz. Seyirci gibi
Zeynepi ve arkl sekans seyreder. arkl sekansn dndadr. Bu nedenle de sekans
olay rgsne balamaz.
Beinci mzikal sekans, Tekin ve Kelolann Zeynepi in sarayndan kurtardklar

blmdedir. Dervilerin her trl delii konuturma ve kilitleme gc verdii Kelolan
in Saraynda bulunan lkenin imparatoru, kzlar ve adamlarnn dudaklarn kilitler
ve Kelolan istemeden hibiri konuamaz. Kelolan, Ben az, burun, kulak, canl,
cansz ne kadar delik varsa konuturur ve srlarn ortaya dkerim. te balyorum
dedikten sonra ark sylemeye balar:
37
Kelolan isterse eer,

En kilitli delikler
Hemencecik alr,
Konuur teker teker.
Syle in Padiah
Benim olsun gnah,
Fikrinizi syleyin
Hint Padiah iin.
ark kesilir ve in Padiahnn dudaklar Hint Padiahn o gece ldrmeyi

planladklarn syler. Bunun zerine Kelolan ark sylemeye devam eder:
Kelolan isterse eer,

En kilitli delikler
Hemencecik alr,
Konuur teker teker.
Syle Kaf Da Padiah
Benim olsun gnah,
Fikrinizi syleyin
in Padiah iin.
Kaf Da Padiah ordularnn yolda olduunu, elenceden sonra herkes uyuduunda

ine saldrp ele geireceklerini syler. Kelolan bunun zerine hepsinin dudaklarn
serbest brakr. Onlar kavga ederken, Kelolan, Tekin ve Zeynep kaar. Bu sekans, olay
rgsn ieriiyle gelitiren bir sekanstr. ark szlerini kullanarak Kelolan in ve
Kaf Da Padiahlarn konuturmak iin by yapar. Sekans karldnda Kelolan,
Tekin ve Zeynepin nasl kurtulduklar ve lkenin padiahlarnn neden kavga
etmeye baladklar anlalamaz. Bu mzikal sekans olay rgsne bal, btnlemi
bir mzikal sekanstr.
Filmin sonu, arkl bir sekanstr. in Padiahnn sarayndan kurtulup eve

dnmelerinden sonra, Tekin Zeynepin elini tutarak, hi hareket etmeden, ona bir ak
arks syler. kisi de gs ekiminde grlr. Ara sra alan enstrmanlarn yakn
ekimi ve mutlulukla kocasna bakan Zeynepin omuz ekimine geiler yaplr. Fakat
38
bu geiler arkl sekans duraanlktan kurtaramaz. Kurtulmann ve akn kutland

bu sekans duraanl nedeniyle gereken final etkisini ve mutlu son neesini vermekten
uzak kalr.
Kahveci Gzeli filmindeki birok arknn film iin zel bestelendii grlr. Kahveci
Gzeli ve Kelolann arks mzikal sekanslar, John Muellerin gruplamasnda
altnc grubuna girerek, olay rgsyle tamamen btnleip filme katk salarken,
Zeynepim Utu Gitti, Yad Eller Ald Beni, Am Baharn Yeil Gzne
paralarn ieren arkl sekanslar, olay rgsn glendirme amacn gder fakat
duraanlk ve uzunluklar nedeniyle, Giovanni Scognamillonun da sz ettii gibi olay
rgsn kesintiye uratr. Tekinin Gezginler, Ses Vermez Benim Kalbim ve Ak
Yalan arklar ksa srmeleri nedeniyle olay rgsn kesintiye uratmaz. Muellerin
drdnc grupta bahsettii gibi olay rgsn glendirme grevlerini yerine getirir.
Muhsin Erturul, Kahveci Gzelinde, mzikal bir filmde mzikal bir sekansn olay
rgsne btnlemi bir ekilde nasl bal olabileceinin rneklerini Kahveci
Gzeli ve Kelolann arks sekanslaryla verirken, bir yandan da mzikal bir
filmde olmamas gereken olay rgsn kesintiye uratacak arkl sekanslarn da
rneklerini verir. Film, yks ve Sadettin Kaynakn film iin besteledii arklarla iyi
bir mzikal olabilmek iin etkin bir kaynaa sahipken, Scognamillonun da dedii gibi
durgun ynetimi nedeniyle, mzikal film ile arkl film arasnda durur.
2.2.3. Rev Filmleri ve alsn Sazlar Oynasn Kzlar

Muhsin Erturulun operetlerinden sonra Trk sinemasnda 1950li yllarda, sahne
revlerinden uyarlama olmadklar halde tiyatro kurallarna tamamen bal kalan rev
filmleri ekilir. Buradan yola karak, Muhsin Erturulun tiyatro filmi anlaynn
kendinden sonra gelen mzikal yapmlar etkiledii sylenebilir. stanbul iekleri
(Muammer ubuku, 1951), Saz Caz (Zeki Alpan, 1952), alsn Sazlar Oynasn Kzlar
(. Ltfi Akad, 1953), ehir Yldzlar (Nuri O. Ergn, Osman Seden, 1956) bu
dnemin rnleridir. Bu rev arlkl filmlerde dnemin nl arkc ve danslarnn
yer ald mzikal sekanslar, ounlukla filmin olay rgsnn dndadr. Filmin
karakterleri, arkc ve danslardr. Asl amalar seyirciye kendi sanatlarn icra etmek
olan bu karakterler, filmin derinlikli olmayan basit, ounlukla kopuk yksnn iinde
39
yer alr. yk ierisinde bu karakterlerin dnda, komedi unsuru olarak bulunan ayrca
bir ka karakter vardr. Revlerde konu ikincil plandadr. nemli olan mzikal
sekanslardr. Ve bu mzikal sekanslar birbirine hafif bir ekilde balanr. rnein
Ltfi Akadn alsn Sazlar Oynasn Kzlar isimli filminin jeneriinde, yapmc iin
igzarn teki, ynetmen iin heveslinin biri, senaryo iinse senaryo diye bir ey
yok yazar. Film, kendini nemsemez. Sadece elendirme amac vardr. nemli olan
dnemin popler mzisyen, arkc ve danslarn sergilemektir. Gnl Yazar,
Gazelhan Sebilci Hseyin ve zcan Tekgl, kameraya dorudan bakan sunucu
tarafndan: Bu program hazrlamak iin hibir fedakrlktan ekinilmemitir. Sizleri
memnun edeceimizi zannediyoruz diyerek sunulur.
alsn Sazlar Oynasn Kzlar

Ynetmen: . Ltfi Akad
Senaryo: . Ltfi Akad, Osman Seden
Oyuncular: Settar Krmk, Sadri Karan, Neriman Kksal, Nimet Alp, nci Birol
Yapm Yl: 1954
Filmin yks:
Fstk (Settar Krmk), sokakta bir eekle konuur. Polisler ve birka kii ona gler.
Fstk, eein konumas iin srar eder ama eek cevap vermez. Polisler, Fstk ve eei
akl hastanesine gtrr. Hastalar, Fstkn evresini sarar ve onunla elenir. Doktorlar,
Fstk muayene eder. Fstk, eein, kardei Mstk olduu konusunda srar eder ve
kardeinin nasl eee dntn anlatmaya balar.
Fstk ve Mstk (Sadri Karan) altklar lokantadan kovulur ve bir tiyatroda hizmetli
olarak alan annelerine bu durumu sylemeye gider. Tiyatroda, Perihan Altnda
Szeri ark syler. kinci arksnda nci Birol oryantal dansyla ona elik eder. Mstk
ve Fstkn anneleri, tiyatronun danslarndan Neriman Kksaln hizmetisidir. Mstk
ve Fstk kovulduklarn syleyince anneleri ok sinirlenir, iki kardei kovalamaya
balar. Bir adam Neriman Kksala odasnda saldrr. Mstk ve Fstk annelerinden
kaarken, Mstkn aya taklr ve dengesini kaybederek Nerimann odasna girer,
Nerimana saldran adamn zerine der. Saldrgan korkup kaar. Herkes Mstkn
bilerek Neriman kurtardn sanr. nci Birol gzellik yarmasndan ekilmesi iin
40
tehditler aldn, ayn nedenle Nerimana saldrlm olabileceini syler. Tiyatronun

yneticisi iki kardei danszleri korumalar iin ie alr. Mstk, koruma olduu iin
tiyatrodaki herkesi sorguya ekebileceini dnr. Bir adam sorgulamaya kalkar.
Daha nce Neriman Kksala saldran adam, nci Birolun odasna girip, ona saldrr.
Mstk sorgulamaya alt adamla tartr. Adam Mstka vurunca Mstk dengesini
kaybedip nci Birolun odasndaki saldrgann zerine der. Saldrgan kaar. Herkes
Mstk tebrik eder. Perihan Altnda Szeri tiyatroda ark sylemeye devam eder.
Neriman Kksal dansyla ona elik eder.
Nimet Alp, Neriman Kksal ve nci Birol, hl yarmadan ekilmedii iin sevgilisini
azarlar. Sevgilisinin tuttuu saldrgana kr. Bu iin bir an nce bitmesini ister.
Tiyatroda Radife Erten ark syler, Nimet Alp dans eder. Kuliste Nimet Alp ve nci
Birol gzellik yarmasn kazanma konusunda kavga eder. Tiyatronun yneticisi ikisini
ayrr ve Nimet Alpi sahneye yollar. Nimet Alp oryantal gsteri yapar. nci Birol,
odasna gider. Saldrgan gelip nci Birol bomaya alr. Bouma seslerini duyan
tiyatro yneticisi ve Neriman Kksal, Mstkn yardm etmesini ister. Mstk ekinince
Fstk nci Birolun kapsnn nne para koyar, Mstk almak iin eildiinde onu iter.
Mstk saldrgann zerine der. Saldrgan kaar. Nimet Alp sahnede oryantal dansna
devam eder ve bitirir.
Perdenin nne bir sunucu kar. Seyircilere halk arklar topluluunu sunar. Perde
alr ve Kadri enalar idaresindeki fasl heyeti ark sylemeye balar. Sunucu tekrar
kar. Balama ustas Krehirli emsi Yastman sunar. Yastman balamasn alp,
trk syler. Sunucu, Gazelhan Sebilci Hseyin, zcan Tekgl ve Gnl Yazar sunar.
sanat arka arkaya kp arklarn syler.
Ali ve Zehra, alaturka ve alafranga mzik zerine tartr. Ali ertesi gn bulumay
teklif eder. Zehra ii olduunu syler. Zehra, alaturka mzik yapt arkadalaryla, Ali
alafranga mzik yapt orkestrasyla ertesi gn buluup almak iin anlar. Zehra
arkadalaryla Yrimin Elleri arksn alr. Mzik yarmasnda baarl
olacaklarn konuurlar. Ali grubu, stanbul Samba Orkestrasyla prova yaparken
zcan gelir. zcan onlarla zmir Mambosu arksn syler ve dans eder. Patronla,
onlar da yarmaya karmas konusunda konuacan syler. Kuliste bir adam,
41
Zehraya beraber olmalarn teklif eder. Karlnda onu mehur edeceini syler.
Zehra onu tersler. Ali, Zehradan bir daha o adamla konumamasn ister.
Sunucu, Necdet Koyutrk ve Tango Orkestrasn sunar. Secaattin Tanyeli ve ona elik
eden talyan Kapri Revs sahne alr. Onlardan sonra Mualla Mukadder Atakan
sahneye kp ark syler. Arap kyafetli bir byc bir danszn dansn seyreder. Bir
sre seyrettikten sonra onu byyle yok eder ve yerine baka bir dansz ortaya karr.
Bir sre sonra tekrar ayn eyi yaparak o dansz de yok edip yerine yenisini getirir. Bu
durum bir ka kere daha tekrarlanr. Kuliste Alinin alaturka grubuyla, Zehrann
alafranga grubu toplanr. ki grubun elemanlarnn hepsi birbiriyle sevgilidir. Hamza
Aabey ve adamlar gelir. Herkes korkar. Hamza, Necdet Koyutrke Aliyi alp
sahneye karmasn syler. Kadriden de Zehray sahneye karmasn ister. Zehraya
uygunsuz teklifte bulunan adam da cezalandrr.
Fstk doktorlara anlatt yky bitirir. Doktorlar Fstkn ok tehlikeli bir akl hastas
olduuna karar verir. Polisler tiyatroya gidip Fstk ve Mstkn annesini bulur. Ona,
Fstkn akl hastanesinde olduunu sylerler. Anne, Neriman Kksal ve bycy de
yanna alarak hastaneye gider. , Fstkn doru sylediini doktorlara anlatmaya
alr ama doktorlar onlarn da akl hastas olduunu dnerek, zincire vurulmalar
emrini verir. Byc, doktorlarn kahvelerine byl bir hap atar. Doktorlar kahveleri
iince eee dnr. Fstk, annesi, Neriman ve Byc, eek halindeki Mstk da alp
tiyatroya dner. Gzellik yarmas sonulanr. Neriman Kksal gzellik kraliesi,
Nimet Alp de dans kraliesi seilir. Neriman seyircilere dansn sunar. Byc, Mstk
insan haline dndrr. Mstk insana dnnce bikini giymi olduu grlr. Byc,
bir daha byle uygunsuz eyler yapmamasn syler. Nimet Alp, alsn sazlar oynasn
kzlar isimli revsn yapar.
Filmin konusu, bir revden beklendii zere, zensiz, komik ve basittir. Film, Fstk ve
Mstkn tiyatroya gitmesinden itibaren tiyatronun sahne arkasnda gelien olaylar
anlatr ve bir sahne arkas mzikali gibi balar. Filmin ilerleyen blmlerinde ise Fstk
ve Mstkn yks uzun sre ark ve danslarla kesintiye urar. Mualla Mukadder
Atakan, Perihan Altnda Szeri, Fasl Heyeti, Necdet Koyutrk ve Tango Orkestras,
jenerikte Tango Kral olarak sunulan Secaattin Tanyeli, talyan Kapri Revs, stanbul
42
Samba Orkestras ve danslaryla Neriman Kksal, nci Birol ve Nimet Alp srasyla
kp gsterilerini yapar. Bu sekanslar bazen seyirciye bir sunucu tarafndan takdim
edilir, bazense karakterler tiyatroda aralarnda bir konumadan sonra sahneye kar.
Ksacas filmde, hem revnn hem de sahne arkas mzikalinin mzikal sunu ekilleri
kullanlr. Tiyatroda arkc ve dans karakterlerin sahneye kp ark sylemeleri,
sahne arkas mzikalinin bir zelliidir. John Muellera gre, bu sekanslar olay
rgsyle ilgili olan nc grupta mzikal sekanslar olarak adlandrr ve bu sekanslar
btnlememi mzikal sekanstr. alsn Sazlar, Oynasn Kzlar filminin mzikal
sekanslarnda mzik, ark ve dans etkin bir ekilde kullanlm olsa da, rev filmlerinin
bir zellii olarak, mzikal sekanslar ykye deil, yk mzikal sekanslara hizmet
eder. Bylece filmin sahne arkas mzikali olma ihtimali ortadan kalkar. Film bir rev
filmidir. lk Trk Harikalar Revs Sunar eklinde alr. Filmin mzikal sekanslar,
filmden bamsz olarak bir konserin ve/veya gsterinin paralar izlenimini verir. Bu
sekanslar arkl bir filmde arkl sekans olarak adlandrlabilecekken, filmin mzikalin
atas olan rev filmi olmas nedeniyle mzikal sekans olarak adlandrlr. Sekanslar
karldnda olay rgsnde bir deime olmaz. Ya da bu sekanslar olay rgsn
glendirmez. yk bir tiyatroda getii iin olay rgsyle ilgilidir ve nc grupta
yer alr denebilecekken bu mzikal sekanslar olay rgsn koparr ve Muellerin
nc grubunda yer alamaz. Bu nedenler, aniden temel ykyle balants
kurulamayan baka bir ykye geilmesi (Ali ve Zehrann gruplar ile mzik
yarmasna girmek istemeleri, Hamza Aabeyin gelmesi) ve mzikal sekanslarn ard
ardna devam edip ok uzun srmesi ve mzikal blmleri oluturmasdr. Bylece
mzikal blmlerin ve sekanslarn olay rgsyle balants kesilir. Filmde, kamera
mzikal sekanslar ekerken genel ekimde sabit tutulur, bazen danslarn ve
arkclarn gs ekimleri alnr ve genel ekimlerin arasna serpitirilir. Kamerann
sabit durmas ve mzikal sekanslarn dnda seyirci olarak tutulmas, mzikal
sekanslar duraanlatrr ve sekanslarn daha uzun srd izlenimini dourur.
Filmde olay rgsyle balantl tek mzikal sekans, geleneksel Arap kyafetleri giyen
yal adamn dansz kzlar seyrettii sekanstr. Bu sekansta yal adam, istedii kzlar
bir el hareketiyle yok edip, yine ayn ekilde yerine baka dansz kz ortaya karr.
Bylece yal adamn byc olduu seyirci tarafndan anlalr. Fstkla Mstkn
annesi ve Neriman Kksal, Mstk eski haline dndrmesi ve doktorlar Mstkn
43
insan olduuna inandrmas iin bycy akl hastanesine gtrmek ister. Seyirci daha
nceden bycyle karlat ve kim olduunu bildii iin durumu yadrgamaz.
Bycnn neler yapabildiini bilir. Sekans karldnda olay rgsnde bir deime
olmaz. Fakat sekans olay rgsn glendirir. Muellerin gruplamasnda drdnc
grupta yer alr.
Alim erif Onaran, Ltfi . Akad adl eserinde, Akada neden alsn Sazlar Oynasn
Kzlar filmini ektiini sorar. Akad: ok paraszdm o yllar... ve ok az cret
alyordum.... biraz daha fazla para kazanmam iin alsn Sazlar Oynasn Kzlar diye
ayakst bir komedi evirdik 66 der. Bunun zerine, Onaran: Herhalde biraz para
kazandrd. nk halk bazen byle gevezeliklere gidiyor, elenmek iin.... Ama sizin
filmografinizde zerinde duracanz bir film deil sanyorum bu, deil mi? 67 diye
sorar, Akadda: Hayr. Unutulmas gereken filmlerden biridir. Ona benzer bir sr film
var...68 cevabn verir.
2.2.4. Lks Hayat

Ltfi Akad, 1950 ylnda, alsn Sazlar Oynasn Kzlar ekmeden yl nce, Ekrem
Reit Rey ve Nazm Hikmet Rann yazd, bestesi Cemal Reit Rey tarafndan yaplan
Lks Hayat operetini filme eker. Filmin mzik direktrln Carlo Capocelli yapar.
ekmek iin neden bu filmi setiiyle ilgili Ltfi Akad: ehir tiyatrosundaki
baarsnn, eserin seiminde etkili olduunu sanyorum. Yani halkta iyi bir etki brakr
diye dndk 69 der. Fakat kendi filmden memnun olduu halde seyircinin filmi
beenmediini syler: yepyeni bir tarzd seyirci iin. Alafranga bir operetti. Tabii
stanbulda operetin i yapmas ile Anadoluda o operetin cansz olarak gsterilmek
suretiyle i yapmas arasnda fark vard70.
Ynetmen: . Ltfi Akad

Senaryo: Selahattin Kk, . Ltfi Akad
Eser: Ekrem Reit Rey, Nazm Hikmet Ran
66
Alim erif Onaran, Ltfi . Akad (Afa Sinema, 1990), s.51-2.
67
Ayn, s.52.
68
Ayn, s.52.
69
Ayn, s.29.
70
Ayn, s.31.
44
Mzik: Cemal Reit Rey

Koreografi: Rober, Bale Stavinyus Grubu
Oyuncular: Sezer Sezin, Settar Krmk, Halide Pikin, Muzaffer Hepgler, Yaar
Nezihi zsoy, Lebibe akn, Renan Fosforolu, Muazzez lkerer
Yapm Yl: 1950
Filmin yks:
Lks hayat yaayan Belks (Lebibe akn) ve kocas Ruhi (Renan Fosforolu)
kklerinde kahvalt yapar. Biriken borlarn kapamak iin uzak akrabalar Zonguldakl
Rzadan yardm istemeyi dnrler. Fakat Zonguldakl Rza, cimridir. Bir yandan da
elenceye, iki ve kadna dkndr. Belks, bir maskeli balo dzenleyip Rzay batan
karp para koparmas iin dans adiyeden yardm istemeye karar verirler. Hizmeti
bir telgraf getirir. Telgrafta, Belksn kuzeni Atfetin (Muazzez lkerer) Msrl
kocasnn ld ve mirasn Atfete kald, Atfetin stanbula dnmekte olduu
yazar.
adiye (Sezer Sezin), Pembe Gl revsnde Flamenko dans eder. Belks ve Ruhi,
kulisteki odasnda adiyeyi grr. Belks, Atfetin stanbula dn erefine maskeli
bir balo vereceini syler. adiye, Zonguldakl Rzay batan karp Belksa yardm
etmeyi kabul eder.
Rza (Settar Krmk) meyhanede Zeyneple (Halide Pikin) kavga eder. Zeynep
erkeklerden dert yanar ve Erkekler arksn syler. Fstk (Yaar Nezihi zsoy) gelir.
Rza ve Zeynepe, elmasl Atfetin kke dneceini adiyeden rendiini syler.
Rza ve Fstk, maskeli balo srasnda kke girip elmaslar almaya karar verir.
Balo balar. Kkn bahvan Memi (Muzaffer Hepgler), adiyenin sevgilisidir.

adiyenin Zonguldakl Rzay batan karmak iin orada olduunu renince kskanr,
aralar alr.
Rza ve Fstk gizlice kke girer. Davetliler ve Belks ikisini bahede grp adlarn
sorar. Rzay Zonguldakl Rza sanp byk ilgi gsterirler. Bale Stavinyus Grubu
baloda caz dans yapar. Belks, adiyeye Zonguldakl Rza sand, Rzay tantrr.
adiye, Rzay daha nceden tanr ama belli etmez. Rza, adiyeye gizlice, elmaslar
45
almak iin geldiklerini syler. adiye, Fstk ok imemesi iin uyarr. O srada
kpek havlamas duyar ve bakmaya giderler. Kpekten kaan sarho Zonguldakl
Rzayla karlarlar. Zonguldakl Rzay kkn bahesindeki kulbeye kapatrlar.
Atfet Rzay ok beenir. Fstk, Rzaya elmaslar ne zaman alacaklarn sorar. Rza
ok elendiini, biraz daha elenmek istediini syler. Belks, adiyeden dansn
Rzaya gstermesini ister. adiye, dans ei Roberle birlikte nce vals daha sonra da
bolero yapar. Dans ok beenen Rza, alklayarak adiyenin yanna gider. kisi
birlikte Ah Berelim arksn sylerler.
adiye, Rzay elmaslar alp bir an nce gitmesi konusunda uyarr. Rza gitmek
istemez. Atfet gelir ve Rzaya ilgisini belli eder. prler.
adiye ve Memi tartr. Memi, adiyenin kendisini sevmediini syler. adiye ise
onu sevdiini syler. Beraber Kim Ne Derse Desin arksn sylerler.
Belks, Atfete erkeklerin gsterdii ilgiden rahatsz olur. Atfetin tekrar evlenip
paralaryla beraber gideceinden korkar. Atfetle Memii evlendirmeye karar verir.
Memie k kyafetler giydirip zengin bir gen olarak Atifete tantr.
Rza, artk lks olduunu ve deitiini syleyerek sahneye kar. Lks Hayat
arksn syler. Bale Stavinys grubu danslaryla ona elik eder.
adiye Rzaya, Memiin artk onu sevmediini, Atfetle beraber olduunu syleyerek
alar. Rza, bunun doru olmadn syler ve adiyeye Dnya Senin Be Bal Kabak
arksn syler.
Zeynep kke gelir. Kendisini Rzann kardei olarak tantr. Bu srada Atfetin
elmaslar alnr. Ruhi, ald elmas kesesini ne yapacan dnr. Bahede
kulbeden km kim olduunu bilmedii Zonguldakl Rzay grr. Elmaslar onun
cebine koyup onu kulbeye kapar. adiye, Rza, Zeynep ve Fstk elmaslar alann
ilerinden biri olmadn anlaynca elmaslar bulmak iin aramaya balar. Fstk
kulbenin nnde fazla alkolden szm Zonguldakl Rzann cebinde elmas kesesini
bulur. Gtrp Zeynepe verir. Polisin de bahede elmaslar aradn gren Zeynep,
elmaslar adiyeye verir. adiye masadaki bir tepsiye koyar. Bir garson tepsiyi alr
46
gtrr. Zeynep dikkat datmak iin adiye ve Fstkla beraber Bana Ne Gerek Stl
Brek arksn syler. Fstk elmaslar Zeynepe verir. Polis onlar grr. Sorguya
ekmek iin yanlarna gelir. Davetliler de yaklap onlar izlemeye balar. Zeynep
elmaslar gizlice adiyeye verir. adiye de bir davetlinin eline verir. Elmaslar davetliler
arasnda bir sre dolar. En sonunda Rzann eline geer. Rza elmaslar Atfete aide
eder. Atfet, Rzaya sarlr ve hep onunla kalmak istediini syleyerek polise
elmaslarn bulduunu haber verir. Memi ve adiye barp prler.
lk mzikal sekans, adiyenin Pembe Gl Revsnde yapt Flamenko dansdr.

Sekansn koreograf Roberle Sezer Sezinin yapt dans olduka baarldr.
adiyenin dansdr. Belks ve Ruhi, adiyeyi baloya davet etmek iin alt revde
ziyaret eder ve dansn seyreder. Sekans olay rgsyle ilgilidir fakat olay rgsndeki
her hangi bir durumu glendirmez. Sekans karldnda olay rgsnde bir deime
olmaz, olay rgs gelimez. Bu nedenle sekans sadece olay rgsyle ilgilidir. Sekans,
koreografinin ve danslarn baarl olmas, ok uzun olmamas nedeniyle olay
rgsnde kopma yaratmaz. Kamera, durgundur. adiye ve Roberi ounlukla normal
ve st adan genel ekimde grntler. Koreografi btnyle gzkr. ki kere, nemli
el figrlerinin ayrntl ekimine kesme yaplr.
kinci mzikal sekans meyhanede gerekleir. Zeynep, Rzayla kavga edip sinirlenir.
Olmaz olsun bu erkekler der ve Erkekler arksn sylemeye balar. Meyhanedeki
mzisyenler de arky alarak ona elik eder. arknn szleri yledir:
Her eyde sknty bize yklerler.

Her zaman teselliyi bizden beklerler.
Erkekler, szlasn onlar iin, yansn yrekler.
Vz gelir boa gitsin btn emekler.
Ah yok mu erkekler, u erkekler,
Ne ba cezasdr u erkekler.
Alarsn gl ylsn, varsn kederler,
Hastasn kalk abuk ol seni isterler.
Biz neyiz ne zevkleri iin, bebekler.
Adam brak bizden mesut kpekler.
47
Meyhanedeki mteriler Zeynepi dinler. Zeynep arky sylerken ara sra erkek bir
mterinin kafasna vurarak hncn alr. Kadn mteriler i geirip balarn sallayarak
Zeynepe destek olur. Erkek mterilerse umursamaz davranr. Sekans, Zeynep ve
Rzann kavgasndan sonra, Zeynepin Rzaya olan kzgnln btn erkeklere
yneltmesiyle balar. arknn szleri olay rgsyle ilgilidir. Kadn mteriler de
davranlaryla arknn szlerine katk salar. Sekans karldnda olay rgsnde bir
deime olmaz fakat sekans, olay rgsn glendirir. Kamera uzun ve durgun bir
genel ekimle btn meyhaneyi gsterir. Ara sra, ba ve omuz ekimleri sayesinde,
kadn ve erkek mterilerin arkya verdikleri tepkiler yakndan grlr. Zeynepin
arksnn sonunda bir kadn sinirlenir, sigarasn yakmaya alan erkek arkadann
elini ittirir.
nc mzikal sekans, tamamen kadnlardan oluan, filmin jeneriindeki adyla Bale

Stavinyus Grubunun, Alim erif Onarann Ltfi . Akad eserinde Akadn bahsettii
adyla Viyana Stavinys Revsnn, baloda yapt caz dans gsterisidir. Bu sekans,
baloda davetlileri elendirmek iin yaplan bir gsteridir Bu nedenle olay rgsyle
ilgilidir. Sekans karldnda olay rgsnde bir deime olmaz ya da olay rgsn
glendirmez. Yine ounlukla durgun genel ekim kullanlr. Dans grubu, sa, sol ve
orta genel ekimden grntlenerek kameraya hareket katlmaya allr. Ltfi .
Akadn, alsn Sazlar Oynasn Kzlardan farkl olarak, Lks Hayatta dans eden
kadnlarn ayrntl kala ekimlerini kullanr. Kamera, dans grubunun kalalarnn
ayrnt ekiminde, yatay evrinme (pan) yapar. Farkl zamanlarda iki kere yaplan bu
yatay evrinme hareketi, bir kere de danslarn ba ekimlerinde tekrarlanr. Danslar
kamera onlarn yzlerinin nnden geerken kameraya glmseyerek apknca gz
krpar. Oysa alsn Sazlar Oynasn Kzlarda kamera, dans eden kadnlarn sadece
yzlerine yaknlar. Vcutlarnn ayrntsn seyirciye sunmaz. Lks Hayat filminde,
bu tarz ekimlerin sadece Bale Stavinyus Grubuna ynelik yaplmas ve Sezer Sezin
dans ederken, Sezinin vcut ayrnt ekimlerinin kullanlmam olmas da dikkat
ekicidir.
Drdnc mzikal sekansta, adiye, Belks Hanmn ricas zerine baloda gsteri
yapar. Sekansn koreograf Roberle birlikte sahneye kar. Misafirlere nce vals, daha
sonra da bolero dans yaparlar. Flamenko dans sekans gibi bu sekansta da koreografi ve
48
iftin dans gzeldir. ift, bir revde alan profesyonel danslar olduklarna seyirciyi
inandrr. Sekans karldnda olay rgsnde bir deime olmaz ya da sekans olay
rgsn glendirmez. Baloda misafirleri elendirmek amacyla yaplr. Olay
rgsyle ilgilidir. st ve normal adan genel ekim kullanlr. Ara sra boy ve bel
ekimlerine kesme yaplarak figrler yakndan gsterilir.
Beinci Mzikal sekansta, adiyenin dans bitince, Rza alklayarak onun yanna gider
ve ikisi beraber Ah Berelim arksn syler:
Kalamtan bir vapur kalkyor

Beresini yan giymi geliyor
O gelen yarim beni aryor
Ah berelim vah berelim
Senle yle bir gezelim
Sar fulya mevsimi bahardr
Deli eden oh beni bir yardr
Kollarmda tek ona yer vardr
Bale Stavinys Grubu da danslaryla onlara elik eder. ark, bere takan birine duyulan
ak anlatr ve ierii olay rgsyle ilgisizdir. Bir nceki mzikal sekansta olduu gibi
bu sekans da davetlileri elendirmek iin yaplr. Bu nedenle sekansn varl olay
rgsyle ilgilidir. Kamera bu sekansta duraan deildir. adiye ve Rza arky
syleyerek arknn ritmine uygun olarak saa sola sallanrken kamera bel ekiminde
onlar eker. Dans grubu adiye ve Rzann arkasnda dans etmeye balaynca kamera
arkaya doru alr ve genele geer. Bylece hem arky syleyen adiye ve Rza hem
de dans grubunun yapt koreografi grlm olur. arknn szsz ksmnda adiye ve
Rza gbek atmaya balarken dans grubu onlarn evresinde ember olup dans eder.
Kamera ember oluturan danslarn arasnda dans eden adiye ve Rzaya bel
ekimine kadar yaklar. Daha sonra mzikle uyumlu bir hzda gsteriyi seyreden
davetlileri gstererek yatay evrinme yapar. arknn szleri yeniden balamadan nce,
danslar ember formunu bozarak adiye ve Rzann arkasndaki eski yerlerini alrlar.
Kamera bel ekiminden yine genele doru alr. Ve davetlilerin karsna geer. Seyirci,
davetlileri ve onlara gsteri yapan adiye ve Rzay genel ekimden bir sre seyreder.
49
Sonra adiye ve Rza kameraya doru dner. arknn bir ksmn kameradan onlar
seyreden seyirciye sylerler ve tekrar filmin iine girip davetlilere dnerler. Bu mzikal
sekansta kamerann youn olarak kullanld ve farkl ekim yntemlerinin denendii
grlr. Fakat mzikle uyumlu kaydrmalar, seyircinin tersi ynde mzikal sekans
ekimi gibi farkl kullanmlar filmin geneline yaylmaz. Sadece bu sekans iin geerlidir.
Filmin altnc mzikal sekans, Memi ve adiyenin syledii Kim Ne Derse Desin
arksdr. ift kskanlk yznden tartr. Fakat birbirlerine k olduklarn
syleyince Daha fazla ks kalmaya dayanamayp barrlar. Sekans, iftin barmasnn
ve birbirlerine olan aklarnn kutlamasdr. ark szleri yledir:
Zorla deil sevdim seni, ak kalbimde filizlendi.

Ben de neden bilmiyorum, Memi seni seviyorum.
Kalbim bahe akn blbl, sen adiye bir gonca gl.
Memi Memi ah sevgilim, zp zp eder bak yreim.
Kim ne derse derse desin, sen benimsin ben de senin.
Gece gndz kalbimdesin, sen benimsin ben de senin.
arknn szleri olay rgsn glendirir. adiye ve Memi neeyle birbirlerine ark
syler ve bulunduklar odann iinde dolar, kamera da onlar takip eder. ark olay
rgsn glendirir. Fakat sekans karldnda olay rgsnde deime olmaz.
Yedinci mzikal sekansta, Rza, lks hayat sevdiini Lks Hayat arksyla hem
seyircilere hem de balodaki davetlilere anlatr. arknn szleri yledir:
ili'de bir apartman yoksa eer halin yaman.

Nikel-kbik mobilyalar, duvarda yal boyalar.
ki tane otomobil, biri ak, biri deil.
A, uak, hizmetiler, dolu mutfak, dolu kiler.
Hanm gider, sen gidersin gndzleri aydan aya.
Gece olur, davetlisin ya dineye ya baloya.
Lks hayat, lks hayat, bak keyfine yan gel de yat.
Ne gzel ey, oh ne rahat, yoktur ein lks hayat.
50
Rza arky sylerken, Bale Stavinys Grubu da byk ty yelpazeleri ile ona elik
eder. Ty yelpazelerden byk bir ekil yaptktan sonra yelpazeleri kapar ve arknn
ritmine uygun saa sola sallanarak ark syleyen Rzann arkasnda dururlar. Filmin
adn tayan ark, Rzann iinde bulunduu ruh halini ve filmin konusunu pekitirici
szlere sahiptir. Olay rgsn glendirir, karldnda olay rgsnde bir deime
olmaz, olay rgsn gelitirmez. Kamera genel ekimde duraandr. Ara sra Rzann
bel ekimine kesme yapar.
Memiin Atfetle birlikte olacan renen adiye alar. Sekizinci mzikal sekans,
adiyeyi teselli etmek ve yanldn sylemek iin Rzann syledii Dnya Senin
Be Balkabak arksdr. arknn szleri yledir:
ren iin i yzn, sonra syle son szn.

Her aklszdan bir laf kar, ondan kyamet kopar.
Dedikodu sama sapan, hep bunlardr kibar yapan.
Sen aldrma keyfine bak, hi kimseye asma kulak.
Dnya senin be bal kabak, gl elen keyfine bak.
Dalga geme dinle beni, memnun eder lafm seni.
Atfetin nianls Memi deil, o bakas.
Atfeti deli eden biri varsa o ite ben.
Sen aldrma keyfine bak, hi kimseye asma kulak.
Rza, arkda Atfet ve Memile ilgili dedikodunun aslsz olduunu adiyeye anlatp
gen kadnn moralini dzeltir. Sekans karldnda adiyenin sonraki sekansta neden
aniden mutlu olduu anlalmaz. Sekans olay rgsn gelitirir ve bunu da arknn
szleriyle yapar. Bu nedenle sekans, olay rgsyle btnlemi bir mzikal sekanstr.
ark sylenirken Rza ve adiye yerlerinden hi kprdamaz. arknn ilk ksmnda
adiye alar. Kamera bel ekimindedir. Ara sra adiyenin ba ve omuz ekimlerine
kesme yaplr. adiye iin i yzn anlayp mutlu olduktan sonra, keyifle arknn
ritmine uygun bir ekilde saa sola sallanmaya ve Rzann arksna dansyla elik
etmeye balar. Kamera adiyenin hareketlenmesini karmaz. Genel ekime geerek
seyircinin de grmesini salar.
51
Dokuzuncu mzikal sekans, Zeynep, adiye ve Fstkn, polisin dikkatini datmak iin
syledikleri Bana Ne Gerek Stl Brek arksdr:
Dnya yuvarlakm ay neden parlakm, bana ne gerek

ki dokunurmu kitap okunurmu, bana ne gerek
Benim sesim yokmu bakasnn okmu, bana ne gerek
Bana ne gerek stl brek, bana ne gerek
Aka doyulmazm aksz kalp olmazm, bana ne gerek
Borlar birikirmi hapse girilirmi, bana ne gerek
Zenginler yaarm fakirler aarm, bana ne gerek
Hayat bu hayatm bizimki berbatm, bana ne gerek
Kamera ounlukla normal ve st adan genel ekimde hareketsiz durur. Ara sra diz
ekimine kesme yapar. arknn sonunda Zeynep, adiye ve Fstk oyun havasnda
oynamaya balar. Onlar ark boyunca ilgiyle seyreden polis, onlarn arasna katlr ve
oynar. Zeynep, adiye ve Fstk onu brakp ortadan kaybolur. Yalnz oynadn fark
eden polis onlar aramak iin koturur. Polis arknn sonunda onlar hemen bulur,
polisin dikkatini datmaya almalar bir ie yaramaz. Bu nedenle olay rgsnde bir
deime olmaz. arknn szleri de olay rgsyle ilgisizdir. Zeynep, adiye ve Fstk,
davetlileri elendiren bir sekans sergiler.
alsn Sazlar Oynasn Kzlarn mzikal sekanslarnda olduu gibi, Lks Hayatn
mzikal sekanslarnda da, kamera genel olarak mzikal gsteriye dhil deildir.
Duraan bir ekilde genel ekimden gsteriyi izler. Ara sra dans ve arkclarn daha
yakn ekimlerine kesme yaplr. Bazen de st a kullanlr. Bu genel kullanmn tersine
Ah Berelim mzikal sekansnda kamerann mzikle uyumlu bir ekilde kaydrmalarla
mzikal sekansa dhil edilmeye alld ve farkl ekim yntemleri denendii grlr.
Kamerann neden sadece tek bir sekansta bu ekilde kullanld dnldnde, Trk
sinemasnda uzun yllar, ekimlerin zor koullarda yapld, maliyetlerin olabildiince
azaltlmak istendii, her sahnenin tek ekimde bitirilmeye alld akla gelir. Ayrca,
Lks Hayat filminde playback ilk defa kullanlr. Ltfi Akad, bu deneyimi yle
anlatr:
52
Orkestra geldi, Carlo Capucellinin orkestras. Genel mzikleri bir ngnde filme aldk. Filmde
hangi arklar sylendiyse... sylenecek idiyse onlar aldk. Hepsini filme tespit ettik. 35 mm.
zerine ses filmi olarak. Ondan sonra arklar, arkl blmleri ayrdk. Platoya, sete, yani
ekim alanna projeksiyon makinesi getirdik; sese iaretler koyduk ve mizanseni, oyunu
hazrladk. Tam o srada projeksiyon makinesine yol verdik. Ses getii zamanmzik de duyuldu.
Oyuncu da duyulan sese uydu. Bylece filme aldk, senkron da saland. Yani senkronizasyonu
da salayarak playbacki, ilk kez, orada gerekletirdik. Tabii bugnk gibi teyp filan da yoktu.
Onun iin projeksiyon makinesiyle yaptk bunu...71
Akadn szlerinden anlald zere, Lks Hayatn oyuncular ve set ekibi daha nce
bilmedikleri bir teknik dener. Bu durum, mzikal sekanslarda ekim konusunun ikinci
plana atlp, dikkatin playback almasna younlatrlm olabileceini dndrr.
Muellerin gruplandrmasna gre, Lks Hayat filminde varl olay rgsyle ilgili
be tane nc gruptan (Flamenko Dans, Caz Dans, Vals ve Bolero Dans, Ah
Berelim, Bana Ne Gerek Stl Brek), tane olay rgsn glendiren, drdnc
gruptan (Erkekler, Kim Ne Derse Desin, Lks Hayat), bir tane de olay rgsn
ieriiyle gelitiren altnc gruptan (Dnya Senin Be Balkabak) mzikal sekans vardr.
Lks Hayatn sahne operetinden farkl olarak nc grupta yer alan Flamenko, caz,
vals ve bolero danslar kullanlr. Bu dans sekanslar sadece varlklaryla olay rgsyle
ilgili olduklar iin filmi ssleme amacyla filme konulduklarn dndrr. Lks
Hayat filmi, mzikal paralarn genel olarak filmi sslemek amacyla kullanan mzikal
bir filmdir.
2.2.5. Be eker Kz
Ynetmen: Mehmet Dinler72
Senaryo: Erdoan Tna73
Mzik: Metin Bkey
Oyuncular: Fatma Girik, Ediz Hun, Feridun Karakaya, Sadri Alk, Vahi z, Efgan
Efekan, Leyla Sayar, Sleyman Turan, Sevda Ferda, Ergl Buharal, Selma Gneri,
Tun Oral, Sevil Candan
Yapm Yl: 1964
Filmin yks:
71
Ayn, s.32.
72
nternet sinema sitelerinde filmin ynetmeni Zafer Davutolu ve Osman Seden olarak geer.
73
nternet sinema sitelerinde filmin senaristi Osman Seden olarak geer.
53
kran (Fatma Girik) ve Ali (Ediz Hun) birbirine ktr. kran arkcdr. Ali ise ark
besteler. krann aabeyi Hseyin ok serttir. Grmelerini istemez. kran ve Ali
kamaya karar verir. Hseyin bunu renir ve Aliyle kavga eder. Kavga srasnda Ali
yanllkla Hseyini ldrp hapse der. kran uzun yllar onu beklemesin diye,
aabeyinin paras iin kranla beraber olduunu syler. kran inandrr. kran,
Aliyi bir daha grmek istemediini syler. Evden ayrlp i bulmak iin Beyoluna
gitmeye karar verir. Arkada Herkl (Feridun Karakaya), kran yalnz brakmak
istemez. kranla beraber gider.
kran ve Herkl bir artist acentesiyle anlar. Acente onlar alafranga mzik yapan bir
orkestraya ynlendirir. Orkestra arkcs olmad iin iten kovulmak zeredir.
Orkestra kranla dalga geer. kran alar. Orkestra zlr, onu aralarna alr. Ali,
kran nl olsun diye hapiste beste yapar, Herkle verir. Sadi (Sadri Alk) ve Hasan
(Vahi z) Aliyle vedalap hapisten kar. Milyoner olmulardr.
Herkl besteleri Alinin yazdn sylemeden orkestraya verir. Orkestra, Alinin

bestelerini ok beenir. Besteleri alp sylemeye balarlar. kran tannr, gazetelerde
Bir Yldz Douyor diye manet atlr. Sadi ve Hasan, Herklle tanr. Alinin
arkadalar olduklarn sylerler. Orkestradan Efkan (Efgan Efekan) krana k
olduunu syler, evlenme teklif eder.
Sadi ve Hasan, Alinin isteiyle kran ve orkestray iyice nlendirebilmek iin

orkestraya sponsor olur. Konser ve reklamlara balarlar.
Ali hapisten kar. Efkan, evlenme teklifini yineler. O srada Ali, kran grmeye
gelir. kran Aliyi sevmediini, Efkanla evleneceini syler. Hasan ve Sadi, kran
Aliye dndrebilmek iin bir plan yapar. Son bir konser dzenlerler ve btn biletler
satlm gibi yaparlar. Orkestra konsere kar. Konser salonu botur. Ali, btn biletleri
kendisinin satn aldn syler. Sadi, milyonerin kendisi olmadn, servetin Aliye ait
olduunu syler. Ali, daysndan miras kalan serveti krann ykselmesi iin
kullanmtr. kran, Alinin onu herkesin iinde rezil ettiini, ondan nefret ettiini
syler. Efkann evlenme teklifini kabul eder.
54
Ali, ehri terk etmek iin hazrlanr. Sadi ve orkestrann elemanlar Aliyi bayltp
krann dnne gtrrler. Ali ve kran evlenmeye zorlarlar. Ali ve kran
srarlara dayanamaz barr ve evlenirler.
Kltr ve Turizm Bakanlnn internet sitesinde mzikal bir gldr denemesi ve bol
yldzl filmler dneminin balangc74 olarak bahsedilen, Be eker Kz filminde Fatma
Girik, Leyla Sayar, Sevda Ferda, Selma Gneri ve Sevil Candan ark syleyip, dans
eder.
lk mzikal sekans, filmin hemen banda balar. Seyirciler gazinoya girmek iin yarr.
Bir grevli gazinonun dolduunu syler. kran gazinoda Ayva iek Am Yaz m
Gelecek trksn syler:
Ayva iek am yaz m gelecek

Gnl bu sevdadan vaz m geecek
Bana ettiklerin az m gelecek
Yandm aman yandm yandrma beni
Ellerin elinde brakma beni
kran ark sylerken, Ali Herkl arr ve ona krana vermesi iin bir mektup
verir. Herkl, ark sylemeye devam eden krann yanna gidip mektubu gsterir.
kran sevinir. Sekans karldnda olay rgsnde bir deime olmaz. Olay rgsn
glendirmez. ark szleri olay rgsyle ilgili deildir. Sekans, kran arkc olduu
iin olay rgsyle ilgilidir.
kinci mzikal sekans, orkestra kran aralarna kabul ettikten sonra gerekleir.
Orkestra alarken, krann da ilerinde bulunduu ayn elbiseyi giyinmi be kz,
Be eker Kz arksn syleyerek birlikte dans eder:
Biz be eker kzlarz

Erkekleri balarz
Aldanrsak kzarz
Kalbinizi krarz
74
http://www.kultur.gov.tr/TR/Genel/BelgeGoster.aspx?F6E10F8892433CFF6407999D5EC50F896E95
C5AED45E6A49, 04.12.2009.
55
Sekans karldnda olay rgsnde bir deime olmaz, olay rgsn glendirmez.
Sekansn ierii olay rgsyle ilgili deildir. Sekans, varlyla olay rgsyle ilgilidir.
nc mzikal sekans iki arkdan oluur. Herkl, Alinin bestelerini orkestraya

verdikten sonra orkestra Alinin bestelerini alp sylemeye balar. lk ark
Kundurama Kum Doldu trksdr:
Duvara mh akarm
Sen sallan ben bakarm
Mendilin kirlendike
Sen gnder ben ykarm
Aman bam nanay
Ard diim nanay
ok imiim nanay
Nanay canm nanay
Nanay glm nanay
kinci ark, akr Eminem trksdr:
Dada da davar gderim

Emineme selam ederim
Eminem de kzn vermezse
Alr da bam giderim
Eminem Eminem akr Eminem
Gzlerinin alt ukur Eminem
ki trknn de alafranga orkestra tarafndan modernletirildii dikkat eker. lk arkda

kzlar bikini giyer. Tal bir dekorun nnde dans eder. kinci arkda ise kostmler ve
dekor deiir. Kzlar babydoll giyer. Tal dekor yerine arkada desenli bir dekor vardr.
Dekor, kostm deiimleri, danslar, arklarn uzun srmemesi sekansn olay rgsn
kesintiye uratmasn engeller. Sekans karldnda Ali besteleri verdikten sonra
orkestrann ve krann baarl olduklar ve gazeteye ktklar grlr. Mzikal
sekansn olmamas olay rgsnde bir deiim yapmaz. arknn szleri ve ounlukla
be arkc kadnn birlikte yapt basit figrlerden oluan danslar olay rgsyle ilgili
56
deildir. Sekans, orkestray gazinoda program yaparken gsterir ve olay rgsyle

ilgilidir.
Drdnc mzikal sekans, arka arkaya drt arkdan oluur. Her arkda orkestra
kostm deitirir, dekorlar deiir. Birinci ark Kadifeden Kesesidir:
Kahveden gelir sesi

Sevgilim kumar oynar
Cierimin kesi
Aman yolla
Beyoluna yolla
Yar yolla
kinci ark, Kaynana eytandr:
Kadn melektir kaynana eytan

Kavga evde hazrdr her zaman
Olu hep akll bizler ise hep aban
Kaynana eytan
Bir olan baksa bile hemen ka gz ediyor
Bana bakt o derken peinden de gidiyor
Kendisi fkr fkr sen yapsan kabahatmi
Bo ver halt etmi
nc ark Yana Yana Kl Oldumdur:
Bir esmere kul oldum

Kudili bilmez idim
Yar ey yar ey yar ey yar ey
akdm blbl oldum
Drdnc ark Kara Ka Gzlerin Elmastr:
Karaka gzlerin elmas

Bu gzellik sen de kalmaz
57
Piman olun kimseler almaz

Annene bak gr halini
Gel gzelim beni yakma
Seni seven kalbi ykma
Allah dahi kalbi ykmaz
ldrc gzle bakma
arklarn szleri olay rgsyle ilgili deildir. Olay rgsn glendirmez. Sekans,
Sadi orkestraya sponsor olduktan sonra orkestrann verdii eitli konserlerden
grntler ierir. Kostm ve dekorun deimesi, gnlerin deitiini, zamann
ilerlediini anlatr. arklarn arasnda, Sadi ve Hasann da aralarnda bulunduu
seyirciler orkestray beeniyle alklar. arklar ok uzun srmez fakat arka arkaya
geldikleri iin uzun sryor etkisi yaratr. ark szleri ve danslar olay rgsyle
ilgisizdir. Sekans karldnda olay rgsnde bir deime olmaz. Olay rgsyle
varlyla ilgilidir.
Filmin, mzikal sekanslarnda, sahne kostmleri Broadway tarz frfrl babydollerdir.

Fatma Girik, Leyla Sayar, Sevda Ferda, Selma Gneri ve Sevil Candan her arkda
farkl bir babydoll giyer, zamann getii, farkl bir gsteri yapld seyirciye bu
ekilde verilir. Agh zg, 1960larda Trk filmlerinde yer alan dans sahnelerinin
Amerikanlatn syler. rnek verdii filmlerden bir tanesi de Be eker Kzdr.
Puanl, frfrl babydolleriyle ve ayn model emsiyeleriyle Broadway mzikallerinden
frlam sanrsnz75 der. Osman F. Seden Hollywood sinemasnn kalplarn kendi
szgecinden geirerek ak ak uygulamtr.... farkl trleri kartrmay denemi ve
gldrden melodrama geerken mzikali de (Be eker Kz, 1964) unutmamtr76.
Dekorlar ve kostmlerle Hollywood mzikallerine benzeyen mzikal sekanslarn
danslar ise basittir. Genellikle be solist kzn birlikte saa sola sallanp, yer deitirerek
arky syledikleri, bazen de tek bir figr beraber yaptklar grlr. Yine de danslar
iin alld bellidir. Kamera 1950lerdeki gibi hareketsiz deildir. Genellikle genel,
diz ve gs ekimler kullanlr, kamerann mzik grubuna, saa sola ve ne arkaya
kaydrmalarla yaklap uzaklat grlr.
75
zg, a.g.e., s.99.
76
58
Muellerin gruplandrmasna gre, Be eker Kz filmdeki btn mzikal sekanslar

varl olay rgsyle ilgili olan nc grupta yer alr. Be eker Kz filmi, mzikal
paralarn filmi sslemek amacyla kullanan bir mzikal denemesidir. Filmde mzikal
sekanslar olay rgsn gelitirmek ya da glendirmek amacyla kullanlmaz. Kostm,
dekor ve danslaryla Amerikan mzikallerini hatrlatarak filmi sslemek amacyla
kullanlr. Film, mzikal trnn belirleyicisi olan Amerikan mzikallerinin sadece
mzikal sekanslarn inceler ve eldeki imkanlarla uygulamaya alr. Trde
geliebilmek iin gelimi olanlar incelemek ve balangta taklit etmek ilerleyen
zamanlarda baar sonular verebilir, taklitle yaplan pratik ve zmleme zgn eserler
ortaya karabilir. Fakat Be eker Kz sadece mzikal sekanslarn dn taklit eder.
Mzikal sekanslarn filmle ilikisini ve olay rgsyle ban gz nnde bulundurmaz.
Fakat mzikal sekanslarda, oyuncularn uyumlu ekilde ark syleyip dans etmeye
almas, kostm ve dekorlara zen gsterilmesi, kamera kullanmlar asndan o
zaman iin yeniliki bir filmdir.
2.2.6. Keanl Ali Destan

Ynetmen: Atf Ylmaz
Senaryo: Haldun Taner, Atf Ylmaz
Mzik: Yaln Tura
Oynayanlar: Fatma Girik, Fikret Hakan, Hseyin Baradan, Danyal Topatan, Aydemir
Akba, Hayati Hamzaolu, Sami Hazinses, Vahi z, Senih Orkan, Feridun lgeen
Yapm yl: 1964
Filmin yks:
ocuklar sokakta keman, tef ve darbuka alarak Keanl Ali arksn syler.
Sokaktaki insanlar onlara katlr. ocuklardan biri bir yandan da gazete satar. Gazetede
Keanl Ali destan yazar.
Bir aile gecekondularn yapp bitirir. akal Rstem (Hseyin Baradan) ve adamlar
gelir. Devletin fark edip gecekonduyu ykmamas iin sus pay isterler. Aile paralarnn
olmadn syleyince gecekonduyu ykp ailenin babasn ldrrler.
59
Gazete satan ocuk genel af ktn Sinekli mahallesine haber verir. Keanl Ali
(Fikret Hakan) hapisten kacaktr. Mahalleliler ok sevinir. Keanlnn onlar, Teke
Kazm ve akal Rstemin zulmnden kurtaracan sylerler.
Zilha (Fatma Girik) gecekondusunda Neyim Eksik Sizlerden arksn sylerken

akal gelir. Onunla evlenmek istediini syler. Zilha onu kovar. Nuri (Danyal Topatan)
gazete satan ocukla beraber Zilhaya Keanlnn kacan haber verir. Zilha
sinirlenip Nuriyi Bekiye ikyet eder. Beki, Zilhann neden sinirlendiini anlamaz.
Nuri ve mahalleliler, Zilhann days amur hsan mahalleye zulmettii iin Keanl
Alinin onu ldrp hapse girdiini, Zilhann da sevgilisi Keanl Aliye kstn
anlatrlar. akal Rstemin adam Selim (Aydemir Arba), yknn yalan olduunu,
amur hsan ldrenin Manyak Cafer olduunu ve Suriyeye katn syler. Kimse
ona inanmaz.
Ali hapisten kar, mahalleliler sevinle onu hapishaneden alr. Ali, mahalleye gider.
Davullu zurnal enlikle karlanr. Ali, Zilhay sorar. Zilhann ona ks olduunu
renir. Kahvehanede muhtarlk seimlerine katlmak iin almalara balar. Gece
Zilha gecekondusunda, Neyim Eksik Sizlerden arksnn sylerken Ali onunla
konumak ister. Zilha onu kovar.
Ali, muhtarlk seimleri iin konuma yapar. Mahallelilerin ounluu Aliyi muhtar
seeceini syler. Mahalleliler Keanl Aliyi omuzlar zerine alp mahallede tarken
Nuri Artk Bir efimiz Var arksn syler. Ali, muhtar seilir. Mahallede enlik olur.
Yresel danslar yaplr. Selim ve Rstemin tarafn tutan dierleri, Aliyi ldrmesi
iin Manyak Caferi Suriyeden armaya karar verir. Ali tekrar Zilhayla konumaya
alr ama Zilha istemez. Ali, enliin ertesi gn mahallelilere faaliyet raporunu okur.
Manonun kalkacan sanan mahalleliler hayal krklna urar. Ali, dkkan, minibs
ve dolmulardan yardm fonu ad altnda para istediini syler. Mahalleliler itiraz etmek
ister ama Ali silahyla havaya ate ederek onlar susturur. Raporu zorla kabul ettirir.
Alinin adamlar kameraya bakarak, Alinin mahallede neler yaptn seyirciye anlatr.
Partilerden para szdrr, Sinekli mahallesini muma dndrr, mano ve su paras alr,
gecekondular ykma kararn geri aldrr, akal Rstem ve Teke Kazm taksi kahyas
yaptrp susturur.
60
Mahalleye Mimar hya Onarann lks arabas gelir. Zilhann nnde durur. Onaran,
Alinin kahvesine gtrmesi iin, Zilhann arabaya binmesini ister. Zilha lks arabaya
bindii iin sevinerek Onaran kahveye gtrr. Ali, btn inaat iileri kendine
balamtr. Bu nedenle Onaran yeni inaat iin drt yz ii almak zere Aliye
gelmitir. Bol rvet vermek zorunda kalarak iilerini alr. Zilha gecekondusunda
Neyim Eksik Sizlerden arksn syler. Onarann arabasnn mahalleyi terk ediini
seyreder. Ali, Zilhann evine gelir. Days hsan kendisinin ldrmediini, ldrenin
Cafer olduunu syler. Ali, hsan kurtarmaya alm ama hsan lnce herkes onun
ldrdn sanmtr. Hapiste, bata herkes onu alaya alm, canna tak edince ben
ldrdm demi ve hapishane mdrn dvmtr. Bylece hapishane ve mahallede
herkes ona sayg duymutur. Zilha, gerekleri mahalleye anlatrsa Aliyle evleneceini
syler. Ali gerekleri anlatmay kabul etmez. Zilha onunla asla evlenmeyeceini syler.
hya Onaran oluyla beraber mahalleye gelir. Olu Zilhay grnce dp baylr.
Onaran, olunu kurtaracan syleyerek Zilhay da alp gider.
Zilha, Onarann kknde yaamaya baladn, ona hanmefendi olmas iin dersler
verdirdiklerini, sslediklerini kameraya bakarak seyircilere anlatr. Onarann olunun
doktoru, Zilhann gzel giyimli ve makyajl fotoraflarn ekip Onarana gsterir.
Zilhann, Onarann olunun evi terk eden kars Nevale ok benzediini konuurlar.
Zilha, Sinekli mahallesine lks arabasyla gelir. Kpei amamay gezdirir.

Mahalleliler, Zilhann hayat kadn olduunu dnr. Zilha kpeini gezdirirken
amama arksn syler. Ali gelir. Zilhayla kavga ederler. Zilha arabaya binip kke
dner. Bir sre sonra, Zilhann Onarann oluyla evlenecei haberi mahalleye ular.
Ali ok sinirlenir. Kahvede intikam alacan anlatr.
Onaran kameraya bakarak seyircilere, Alinin intikam iin rgatlarn inaattan ektiini
anlatr. Onaran da msteara kp teslim tarihini iki ay uzatm ve giden iilerin yerine
yenilerini bulmutur. Ali iyice sinirlenmi ve onu ldrecei haberini yollamtr. Selim,
kke gelip Manyak Caferin stanbula geldiini Onarana haber verir. Caferin
Zilhann dn gecesinde Aliyi ldrecei zerine anlarlar.
61
Zilha gelinliini giyip dne hazrlanrken, gelinlii Ali iin giymek istediini
syleyerek alar. Dn gecesi Onarann olunun kars Neval gelir. Sevgilisinden
ayrlmtr. Odasna gidip kocasn beklemeye balar. Zilha odaya kp Nevali grr.
Birbirlerine benzerliklerine arrlar. Zilha gerei anlar. Dn brakp mahalleye
geri dner. Ali dn basar. Nevali Zilha sanarak karr. Mahallede Ali Zilhay
grr. Birbirlerine sarlp barrlar. Zilhann evine giderler. Cafer gelir. Aliyle
dvmek ister. Ali evden kmaynca hakaret eder, mahalledeki evleri atee verir. Ali,
Caferle dvp onu ldrr. Zilha alayarak Aliye sarlr. Mahalleliler Aliye at
yakar. Polisler gelir. Aliyi tutuklar. Mahalleliler Alinin arkasndan Keanl Ali
arksn syler.
Agah zgn katksz tam Trk ii bir mzikal gldr 77 olarak adlandrd
Keanl Ali Destan, Haldun Tanerin ayn adl oyunundan uyarlamadr. Keanl Ali
Destan filminde, oyunda bulunan Var Bu in Bir Hikmeti, Mertlik Belas,
nsann Ceddi, Herkes Hesap Peinde, stil len Nezaketlen, Biz Sfrdan
Baladk, Sevmek stersen gibi pek ok ark yer almaz. Filmin ilk mzikal sekans
filmin bandadr. Sinekli mahallesinin ocuklar sokakta keman, darbuka ve tef alarak,
Keanl Ali arksn syler:
Morgol gmlek giyerdi, gm kstek takard

Hafif ehla bakard, yakt m kalpten yakard
Kata bak yaras, yzde halef ban
Kuun yemi aya, belli belirsiz aksard
ocuklar arky sylerken mahalleliler da arkya katlr. arknn szleri olay

rgsyle ilgilidir. Mahallelilerin Keanl Aliye bakn ve Alinin evresinde
mahallelilerin yaratt efsaneyi gzler nne serer. Sekans karldnda olay
rgsnde bir deime olmaz ama sekans, olay rgsn glendirir.
kinci mzikal sekans film baladktan yarm saat sonra ortaya kar. Mahalleli, muhtar
aday olan Aliyi omuzlarnn zerine alp mahalleyi dolatrrken Nuri (Ahmet Danyal
Topatan), Artk Bir efimiz Var arksn syler, mahalleli de ona elik eder:
77
Agah zg, Trlerle Trk Sinemas (Dnya Yaynclk, 2005), s.99.
62
Artk bir efimiz var, her belay o savar

efin var m yan gel yat, iin ferah, kafan rahat
Derdin varsa sallama, dnme hi keyfine bak
ef talihler dndrr, ef olmazlar oldurur
ef demiler buna uyy, suni gbre misali mahsul bilem atrr
nsann eski huyu kendine hep bir put yapar
Oldum bittim byle bu, kendi yapar kendi tapar
Nuri arkda, insanlarn kendilerine bir kahraman yaratp ona inandklarn, kendileri bir
eyleri dzeltmek iin aba harcamadklarn, yarattklar kahramana gvendiklerini
syler. Sekansta anlatlanlar, filmin ana dncesini destekler niteliktedir. Olay
rgsyle ilgili, olay rgsn glendiren bir sekanstr. Sekans karldnda olay
rgsnde bir deime olmaz. Drdnc grupta yer alr. Nuri, arknn ilk ksmn
mahalleliye sylerken, ikinci ksmn dorudan kameraya bakarak syler. Keanl Ali
Destan, epik bir oyundur. Karakterler, gemite olanlar ve dncelerini dorudan
seyirciyle paylar. Seyirci karakterlere ve oyuna dardan bakar ve karakterlerle
zdelemez. Bu epik anlatm olduu gibi filme de tanr. Atf Ylmaz, kendi filmi
hakknda, Keanl Ali Destan, sanrm ilk epik sinema denemesiydi78 der. Film, epik
olduu ve karakterler film ierisinde kameraya bakarak dorudan seyirciyle
konutuklar iin Nurinin arky seyircilere sylemesi filmin anlatmn destekler
niteliktedir.
Filmin bir dier mzikal sekans Zilhann Neyim Eksik Sizlerden arksdr. ark,
Keanl Ali Destan oyununda, oyunun bandadr. Seyirci Zilhayla ilk karlat
yerde bulunur. Fakat filmde ark, hya Onaran lks arabasyla gecekonduya gelip
Zilhaya, Alinin kahvesini sorduktan sonra sylenir. hya Onaran, mahalleyi terk
ettikten sonra Zilhann lks arabann ardndan el sallayarak arky sylemesi, arknn
anlamn glendirir. Zilha, arknn birinci ve ikinci ktasn, arknn btnn
sylemeden nce, farkl zamanlarda mziksiz olarak syler. Bu tarz bir kullanm,
arknn gen kzn diline dolanm olduu izlenimini brakr. Farkl zamanlarda ayn
arkdan nakaratlar sylemesi, Zilhann, onu gecekondudan kurtarp Kaf dann ardna
78
Atf Ylmaz, Sylemek Gzeldir (Afa Yaynclk, 1995), s.259.
63
gtrecek prens hayalini seyircinin gznde kuvvetlendirir. Ayrca, arky birden

ilenerek sylenen bir ark olduu izleniminden karr, gen kzn kalc ve takntl
mutsuzluunu seyirciye aktarr. arknn mzikli olarak btnnn sylendii sekans,
gen kzn zel dnyas olan gecekondusunun iinde geer. Zilha, gazete ve
dergilerden kesip duvarna yaptrd kral, kralie ve oyuncu resimlerine bakp
resimleri severek arksn syler:
Byle mi geecek mrm, yetti be gaderin cevri

Bana gnah deil mi, batakta solan bir glm
Neyim eksik sizlerden, kel miyim, opur mu ben
ounuzdan ince belim, hepinizden ateliyim
Bir ehzade kr atnda, u taraftan ksa gelse
Tac taht terkeylese beni deli gibi sevse
Kafdann arkasnda fildiinden bir sarayda,
Dn dernek gelin gitsem prlantal talar taksam ah
Pek kktr benim yam yaamaya aka am
Nolur gelin beni aln kurtarn bu mezbeleden
Zilha, Kafdayla ilgili ksm sylerken penceresinden stanbul manzarasna bakar.

stanbulun lks muhitlerinden bir prensin gelip onu kurtaracan dler. Kamera, Zilha,
zengin kadnlardan bir eksii olmadn sylerken, duvardaki aktris ve prenses
resimlerinin arasnda gezinir. Kamera, ark szleriyle btnleirken, Zilhann
gznden evreye bakar. Kamerann mzikal sekansla uyumu, kamera kullanm
asndan filmden ayrk durmaz, sekansn grsel olarak filmle btnlemesini salar.
Neyim Eksik Sizlerden mzikal sekans filmin olay rgsn glendirmesinin
yannda Zilhann zenginlik hayallerini dillendirir. Bylece Zilhann neden mahalleden
ayrlp Onaranlarla gittii ve Onarann oluyla evlenmeyi neden kabul ettii aklk
kazanr. Ayrca, arkda geen bir ehzadenin onu ok sevip tacn brakmas, Zilhann,
Alinin amur hsann katili olmadn aklayp kahramanlk tacn geri verirse
onunla evlenmeyi kabul etmesine gnderme yapar. Zilhann arks tamamen
karldnda gen kzn karakteri ve davranlar tam olarak anlalamaz. Sekans,
ieriiyle olay rgsn gelitiren bir sekans olarak olay rgsyle btnlemi bir
mzikal sekanstr.
64
Drdnc mzikal sekans, Zilhann amama arksdr. Zilha, hya Onarann

villasnda yaamaya baladktan sonra sslenerek gecekonduyu ziyarete gider. Yannda
amama ismindeki ss kpei vardr. Gecekondulular onun kt yola dtn
birbirlerine sylerken, o hibir sze aldrmadan mahallede kpeini gezdirir.
Mahallenin sokak kpei Karaba, amamann yanna yaklamak isteyince Zilha onu
kovalar ve amama arksn sylemeye balar:
Yava gel yava, amama kim sen kimsin haddini bil Karaba
Ulan kirlo pasakl, ulan afi suratl, sulu salyal ayya
O hi senin kffn m, o bir kk hamfendi
...
Kaprislidir amama, bir ey yemez itahsz
Sabah stl biskit, bonfile et leyin
A karnna greyfurt, geceleri et suyu
Her n yemekte vitamin de alr bu
...
amama kim sen kimsin, amamamz gymatl
Herkes haddini bilsin
Zilha, arkda Karabaa haddini bilmesi gerektiini, amamann lks bir kpek
olduunu, bir sokak kpeiyle asla ilgilenmeyeceini anlatrken mahallede pahal
kyafetleri iinde dolamaya devam eder, amama zerinden kendisinin de bir
hanmefendi olduunu ve mahallelinin, zellikle de Alinin hadlerini bilmeleri
gerektiini anlatr. Sekans Zilhann durumunu, dncelerini destekleyen ve olay
rgsn glendiren bir sekanstr. Fakat karldnda olay rgsnde bir deime
olmaz. Drdnc grupta yer alr. Mzikal sekans ekim asndan da filmle uyumludur.
Sadece Zilhaya odaklanmaz. ark szlerini destekleyen grntlerle mzikal sekansa
katk salar. Zilha mahallede dolap amamann lks yaamn, yedii bonfileleri,
ald vitaminleri anlatrken kamera mahallenin bakmsz ocuklarn grntler. Sonra,
amama ve ona ulamaya alan Karabaa ynelir. Karaban davranlar, Zilhann
onu aalamasndan zlm ve utanm gibidir. amama ise sanki arky syleyen
kendisiymi gibi umursamaz ve kibirli davranr, Karabaa yz vermez.
65
Son mzikal sekans, filmin sonunda Ali, Caferi ldrp, polisler Aliyi tekrar hapse
gtrmeye geldiinde yer alr. nce mahallelinin Ali iin at duyulur, ardndan da at
filmin banda sylenen Keanl Ali arksna balanr:
Morgol gmlek giyerdi, gm kstek takard

Hafif ehla bakard, yakt m kalpten yakard
Kata bak yaras, yzde halef ban
Kuun yemi aya, belli belirsiz aksard
Kondular yklmaktan korudu
Su getirdi, alantrik kodurdu
Yol yaptrd, dokuz eme atrd
Ele gne bizi adam saydrd
...
Kkleri severdi, bykleri sayard
Bir bayramdan bayrama, namaz da bilem klard
Bylece mahalleli gznden Aliye bak tekrar grlr. Keanl Ali efsanesi mahallede
devam eder.
Oyunda birok karakterin syledii arklarn film ierisinde yer almamas, filmin
odan Ali ve Zilha zerine younlatrr. Bu durum film dilinin, tiyatro dilinden
ayrlmasna yardmc olur, filmin konusu ve olay rgs dalmaz. Fakat Keanl Ali
Destann eletiren Nijat zn byle dnmez:
Filmin konumalarnn, arklarnn, mziinin hemen hepsi, yerinde deyimiyle gme

gitmektedir. Hem konumalar, arklar, mzii byk nem tayan bir film evirmeye kalk,
hem de bunu, sradan filmlerdeki ilkel seslendirme ilemiyle geitirmeye al. Bir de
konumalarla, arklarla, bazen bal bana sahnelerde yaplan kesintiler, ksaltmalar, karmalar
var. Senaryocu Taner, oyun yazar Tanere bu konuda bir yabancdan da insafsz davranmtr.
Bu tutumun, bir sahne yaptna sinema zellii kazandrmak abasyla yapld ileri srlemez.
nk Keanl Ali Destan btn kesintilere, deitirmelere karn tiyatro kokusunu yine
tamaktadr. Bunu en ok ksa ksa tablolarda verilen medeniyet derslerinde, Keanl Alinin
kahve ve odasndaki sahnelerde, daha dorusu filmin hemen btn ieri sahnelerinde sezmek
olanakldr.79
Filmin senaryosuyla ilgili dnceler ve filmdeki aksaklklar ne olursa olsun, Keanl

Ali Destan, mzikal sekanslar baaryla filmin olay rgsne yedirmesiyle dikkat
79
Nijat zn, Karagzden Sinemaya 2. Cilt (Kitle Yaynlar, 1995), s.181.
66
eker. Mzikal sekanslardaki kamera kullanm, ark szleri ve olay rgsn destekler,
filmin geri kalanndan ayrlmaz, filmden ayrk durmaz.
Muellerin gruplandrmasna gre, Keanl Ali Destan filminde, olay rgsn

glendiren tane drdnc gruptan (Keanl Ali Destan, Artk Bir efimiz Var,
amama arks), bir tane de olay rgsn ieriiyle gelitiren altnc gruptan
(Neyim Eksik Sizlerden) mzikal sekans vardr. Keanl Ali Destan filmi, mzikal
paralarn genel olarak filmi glendirmek amacyla kullanan mzikal bir filmdir.
Mzikal sekanslarda dans kullanlmaz. Filmde dans sadece, Alinin hapisten kma ve
muhtar seilme elencelerinde halk oyunlar ve mahallelinin kendi aralarndaki doal
dans olarak grlr. Atf Ylmaz, toplumsal eletiri asndan olduu gibi, bir epik
mzikal denemesi olarak da Trk sinema tarihinin bu trdeki ilk dzeyli filmine80 imza
atar.
2.2.7. Damdaki Kemanc

Ynetmen: Hulki Saner
Senaryo: Merter Fosforolu
Oynayanlar: Cneyt Gker, Ayten Gker, Cihan nal, Esen Pskll, Ayin Atay,
Alev Sezer, Engin alar
Yapm Yl: 1972
Filmin yks:
Asm (Cneyt Gker), kars ve be kzyla beraber Rus topraklarndaki bir Trk
kynde yaar ve stlkle geimini salar. Asm fakirdir, srekli Allahla konuur ve
zengin olursa her eyin ne kadar gzel olacan dnr. Bir gn ky meydannda
kyllere st satarken kyller Bademli Kyndeki btn Trklerin srldn
konuur ve ara beddua eder. Seluk (Alev Sezer) isminde bir niversite rencisi
Krmdan geldiini syleyerek lafa karr. ara beddua etmenin faydasz olduunu,
Karasuda Trk genlerinin birleerek Vatan Cemiyetini kurduklarn, haklarn
birleerek arayacaklarn syler. Asm, Seluku sever. Ona yardmc olmak ister.
Kzlarna ders vermesi karlnda Seluku evinde arlamaya karar verir.
80
zg, a.g.e., s.99.
67
Kyn kasab Musa, Asmdan kz Reyhan (Ayten Gker) ister. Asm, Musa zengin
olduu iin kzn iyi yaatacan dnerek kabul eder. Meyhanede beraber ier ve
dans ederler. Fakat meyhanedeki Ruslar onlarn dansna ve elenmesine engel olur.
Onlar kenara itip kendileri dans eder. Asm ve Musa zlr.
Seluk, Asmn byk kzlar Reyhan, Seyhan (Esen Pskll) ve Beyhana (Ayin
Atav) ders verir. Seluk ve Seyhan arasnda bir yaknlk doar. Asm, Reyhana, onu
Musaya verdiini syler. Reyhan alayp istemeyince Asm onu Musaya vermekten
vazgeer. Reyhan ve Terzi Muttalip (Cihan nsal) sevgilidir. Muttalip Reyhan
Asmdan ister. Asm, Reyhan Muttalipe verir. ki sevgili sevinle ark syleyip dans
eder.
Rus genleri Beyhann yolunu keser ve onu rahatsz ederler. Boris (Engin alar) gelip
Beyhan rahat brakmalarn syler. ki gencin arasnda bir yaknlk doar.
Reyhan ve Muttalipin dn gn herkes neeyle dans edip elenir. Fakat Rus

askerleri ky basar. Evleri atee verip kylleri dver.
Seluk, Vatan Cemiyetinden arlr ve Karasuya dnmesi gerekir. Gitmeden nce

Seyhana evlenme teklif eder. Seyhan kabul eder. Asma sorarlar. Asm iki gen
birbirini sevdii iin kabul etmek zorunda kalr. Seluk gider fakat yakalanarak
Sibiryaya srlr. Seyhan onu yalnz brakmak istemez. Sibiryaya gitmeye karar verir.
Asm izin vermek zorunda kalr. Seyhan gider.
Asm Beyhan Borisle yakalar. Beyhana kzar. Din ve rklarnn ayr olduunu syler.
Beyhann Borisle grmesini yasaklar. Beyhan, Borisle kaar. Gizlice evlenirler.
Asm durumu renince artk Beyhan diye bir kznn olmadn syler.
Rus askerleri kye gelir. Ky boaltmak iin gnleri olduunu syler. Asm dier
kyller gibi evini ve topran satmak zorunda kalr. Kars, kk iki kz, Reyhan,
Muttalip ve onlarn yeni domu ocuklaryla beraber, eyalarn toplayp stanbula
gmeye hazrlanr. Beyhan ve Boris, onlarla stanbula gitmek istediklerini syler.
Asm nce kar ksa da kzn geride brakmaya dayanamaz. Beyhan affedip Borisi
damad olarak kabul eder. Hep beraber stanbula gmek iin yola karlar.
68
Filmin ilk mzikal sekans meyhanede, Asmn Musaya Reyhan vermeyi kabul
etmesinin kutland sekanstr. Musa sevinle herkese iki smarlar ve mzisyenleri
arr. Mzik balar. Asm ve Musa ayaa kalkar. Kafkas erkek yry figrn
yaparak dans etmeye balarlar. Meyhanedeki dier Trkler de onlara katlr. Bu srada,
meyhanedeki birka adam, daha nce Asm ve Musann oturduu ve kamerann
nnde bulunan masa ve sandalyeleri alp gtrr. Kamera, Asm ve Musa oturup
konuurken de dans etmeye baladnda da hareket etmeden genel ekimde durur.
Masa ve sandalyeler kamerann nnden ekilerek dans edenlere yer aar, seyircinin
dans daha iyi grmesi salanmaya allr. Byle bir kullanm, tiyatro dekorunun ii
bitince sahnenin ortasndan kaldrlmas etkisi yaratarak kameray pasif konumda brakr.
Bu sekans, Trk sinemasnda tiyatro kkenlerinin kullanlmasna gzel bir rnektir.
Asm, Musa ve dier Trkler bir sre Kafkas erkek figryle bireysel dans ettikten
sonra kol kola girerek neeyle halay ekmeye balar. Kenardaki masada onlar seyreden
Rus genlerinden biri ortaya gelir. Halay eken Trkleri durdurur. Bir Rus arks
sylemeye balar. arknn ritmi arlar. arky kesip Rus dans yapmaya balar.
Asm, Musa ve dier Trkler kenara ekilmek zorunda kalr. Dier Rus genleri de
gelip dans etmeye balar. Mzik hzlanr ve Rus genleri zor Rus figrleriyle dans eder.
Asm, Musa ve dier Trkler kenarda onlar seyreder. Kamera, Asmn zgn ve
gururu incinmi omuz ekimine kesme yapar. Rus genlerinden biri Musay oturduu
yerden kaldrp dndrmeye balar. Musa dengesini kaybeder ve yere der. Ayn gen
bu sefer de Musay yerden kaldrmaya alan Asmn yanna gider ve onu arkadan
ittirir. Asm, Musann zerine der. Rus genleri gler ve dans etmeye devam eder.
Rus genlerinden biri Asm dansa arr. Asm isteksiz, gencin yanna gider. Gen,
Asm kolundan tutar ve bir figrle dndrmeye balar. Asm figr yapmaya alr
ama beceremez. Rus genci, onu dndrp frlatr. Asm, Musann zerine der. Yakn
ekimde Asm ve Musann mutsuz yzlerine kesme yaplr. Son olarak Rus genlerinin
hepsi dans ederek Trklerin zerine gider ve onlar dansa arr. Asm, Musa ve dier
Trkler kalkp dans etmek zorunda kalr. Ruslarn karsna geip Kafkas erkek
yryn yaparak kapya ynelirler ve meyhaneden karlar.
69
Sekans, Rus ynetiminde yaayan Trkler zerindeki basky gzler nne seren bir
sekanstr. Filmde daha nce bir Trk kynn boaltldndan, Karasuda Rus kart
Vatan Cemiyetinin kurulduundan bahsedilir fakat Trk halknn, Rus halkyla ortak
yaam ilk defa bu sekansta gzler nne serilir. Sekansta Trklerin meyhanede rahat
bir ekilde elenemedikleri, neelerinin yarm kald, alay konusu olduklar grlr.
Dansla anlatlan sekans, olduka ak ve gldr. Sekans karldnda olay
rgsnde bir deime olmaz fakat olay rgsn glendirir.
kinci mzikal sekans, Asm, Reyhan ve Muttalipin evlenmesini kabul ettikten sonra,
Reyhan ve Muttalipin aklarnn onaylanmasn kutladklar sekanstr. Muttalip
bahede oturur, Reyhan evresinde Kafkas yry yapar. Kamera ikisine yaknlar,
tekrar uzaklatnda Reyhan ve Muttalipin, kamerann sanda, solunda ve ortasnda
olmak zere kopyas vardr. Muttalip de ayaa kalkar ve beraber Kafkas yry
yapmaya balarlar. Karma Reyhann omuz ekimine kesme yapar. kopyal efekt
artk kullanlmaz. Kamera geriye doru almaya balar. Reyhan bir sabann zerine
oturur, elleriyle Kafkas el figr yaparken, Muttalip Kafkas yry ile sabann
evresinde dner. Reyhan ark syler:
Araz ste buz ste balam

Kebap yanar kz ste
Koy meni gtrsnler balam
Bir siyah gzn ste
Muttalip, Reyhann yanna oturur. Beraber ark sylerler:
Ay lain can lain

Gel seni alim kaim
Muttalip, ayaa kalkp saban arkaya doru eker. Kameradan uzaklarlar. Reyhan da
ayaa kalkar. Ormanda Kafkas yry yaparak dolarlar. Fakat bu yry kouya
yakndr. Kamera onlar takip etmeye alr fakat ara sra arkadan gelen Muttalipin
vcudunun bir ksm estetik olmayan bir biimde ereveden kar. Danslarn ... saa
sola gidilerinde evrinme yapmak iyi bir yntem deildir.... onlarn her hareketini
70
erevenin merkezinde tutmak ok dank bir kamera almasna sebep olur 81 .

Muttalip durur ve ark sylemeye balar. Reyhan, Muttalip ark sylerken onun
evresinde Kafkas yry ile dner:
Abukadan ta gelir balam

Yeil gzden ya gelir
Seni mana verseler balam
Allaha ho gelir
Muttalip, Reyhan durdurup ellerini tutar, Allaha ho gelir derken byk bir
cokuyla kollarn kaldrp ellerini gkyzne doru sallar, birka kez zplayp
evresinde dner. Reyhanda ona neeyle bakar. Reyhan ve Muttalip arknn bir
ksmn kameraya bakarak seyircilere, bir ksmn da gz gze birbirlerine syler. ark
bir ak arksdr. arknn szleri olay rgsne uygundur. Filmin karakterlerinin Rus
ynetiminde yaayan Trkler olmas ve arknn da bir Grc trks olmas olay
rgsn destekler. Sekans karldnda olay rgsnde bir deime olmaz fakat
sekans olay rgsn glendirir.
Filmin son mzikal sekans, Reyhan ve Muttalipin dn gn gerekleir. Asmn

evinin bahesinde kadnlar ve erkekler ayr ayr oturur. Drt Kafkas danss ortaya
gelir ve dans etmeye balar. Dn sahipleri ve misafirler bir sre dans seyreder. Musa,
Reyhan kendisine sz verip sznde durmad iin Asma kr. Seluk, devrin
deitiini kadnlarn istediiyle evlenip istediiyle dans edebileceini syleyerek
Seyhan dansa kaldrr. Bunun zerine, Reyhan Muttaliple, Asm da karsyla dans
etmeye balar. Onlar dans ederken drt Kafkas danss yanlarnda drt kadn dansyla
gelerek eli Kafkas oynamaya balar. Elence iyice enlenmiken Rus askerleri kye
saldrr. Blnen elence yerini lklara, atee verilen evlere brakr. Kamera genel
ekimde sabit durur. Ara sra dans eden iftlerin yakn ekimlerine kesme yaplr.
Sekans, dn kutlamalarn ierir. karldnda olay rgsnde deime olmaz.
Fakat Rus ynetimindeki Trklerin dnn ve en mutlu anlarnda yaadklar bask
ve zulm gsterir ve glendirir.
81
Nadi Kafal, Televizyonda Kameramanlk (mit Yaynclk, 2000), s.202.
71
Filmin genelinde ve mzikal sekanslarnda grlen durgunluk ve tiyatral anlatm

kullanmn Giovanni Scognamillo, bir opera sanats olan filmin ynetmeni Hulki
Sanere balar:
Hulki Saner, anlatma nem veren bir ynetmen deildir; ilk filmlerinde kameray tek bir yerde
ivileyip sadece geni bir a iinde oyuncularnn hareketlerini, konumalarn ve giri
klarn kaydediyordu. Biimsel bir kayg tamayan Hulki Sanerin asl amac izleyiciye ho
gelecek, onlar srkleyip elendirecek bir konuyu son noktasna kadar kullanmakt82
Hulki Saner, Muhsin Erturul gibi sahne sanatlar disiplininden geldii iin mzikal
sekanslarnda ve filmin geri kalan ksmnn ynetiminde tiyatro ynetiminin
zelliklerini kullanmay uygun grm olabilir.
Damdaki Kemancnn orijinal metni, Joseph Steina aittir. Joseph Steinde tiyatro
metnini olutururken Sholem Aleichemin Tevye and his Daughters (Tevye ve Kzlar)
isimli yksnden yararlanmtr. Joseph Steinin metni, Jerry Bockun mzikleri ve
Sheldon Harnickin ark szleriyle, Fiddler on the Roof ismiyle ilk defa 1964 ylnda
Broadwayde oynanr. 1971 ylnda, ayn adla Norman Jewison tarafndan sinemaya
uyarlanr. Trk tiyatrolarndan oynanan metin ve Hulki Sanerin filmi Joseph Steinin
metninden uyarlamadr.
Muellerin gruplandrmasna gre, Damdaki Kemanc filminin mzikal paralarnn

hepsi, olay rgsn glendiren drdnc grupta yer alr. Dans, mzikal sekanslarda
nemli bir yer tutar. Muellerin almasna gre, Damdaki Kemanc filmi mzikal
paralarn filmi glendirmek amacyla kullanan mzikal bir filmdir.
Damdaki Kemanc mzikalinin en nemli arks If I Were a Rich Man (Ah Bir Zengin
Olsam)in film ierisinde yer almamas olduka artcdr. Oysa Asm film ierisinde
arkya gei iin olduka uygun konumalar yapar. Allahla konuurken: Ne olur
zengin olsaydm, ne gzel olurdu der. Fakat ark balamadan baka bir sekansa geilir.
Belki de arky ieren mzikal sekans ekilmi fakat bilinmeyen nedenlerden tr
filmden karlmak zorunda kalnmtr.
82
72
2.2.8. Renkli Dnya

Ynetmen: Orhan Aksoy
Senaryo: Fuat zler, Erdoan Tna
Mzik: Melih Kibar, Esin Engin, idem Talu
Koreografi: Oytun Turfanda
Oynayanlar: Erol Evgin, Glen Bubikolu, zzet Gnay, Adile Nait, Nevra Serezli,
Halit Akatepe, Ayen Gruda, Mrvvet Sim, Erol Gnaydn, smet Ay
Yapm Yl:1980
Filmin yks:
Mehmet (zzet Gnay) ve Ayenin nian treninde Ayenin annesi davetlilere, bunun
artl bir nian olduunu, balk paras tamamlannca dn yaplacan syler.
Sabah olur. Zeynep (Glen Bubikolu), annesi Fatma (Adile Nait) ve aabeyi
Mehmet kahvaltya oturur. Zeynep, aabeyine balk parasn daha hzl biriktirebilmek
iin kendisinin de bir ie girmesini teklif eder. Aabeyi kz kardeini altrmak
istemediini syler. Aabeyi gittikten sonra, Zeynep, bir tiyatroda terzilik yapan annesi
Fatmaya, evde tek bana skldn, kendisini de tiyatroya gtrmesini syler.
Tiyatroda gsteri balar. Erol (Erol Evgin), Meral (Nevra Serezli) ve dans korosu
Renkli Dnya arksn syler. Zeynep, Erolu hayranlkla izler. Meral gsteriden
sonra k, akustik ve mzii beenmeyerek ynetmen ve tiyatro sahibini azarlar.
Zeynep evde Erolun plan dinleyerek onun kendisi iin imzalad resme bakar.
Tiyatroda Erolun sadece onun iin ark sylediini dler. Annesi gelir ve
gereklemeyecek ryalar kurmamasn tler.
Meral Erola tiyatrodan ayrlmak istediini syler. Erol, insanlarn ekmeiyle

oynamamasn ister. Meral onlar umursamadn syleyerek ikisinin ne zaman
evleneceini sorar. Erol bunun iin erken olduunu syleyince Meral sinirlenir, Erolu
kendisinin mehur ettiini hatrlatr.
Mehmet ve Aye parkta gezer. Balk parasn yznden evlenemedikleri iin zlrler.
Ayenin annesi, balk paras zamannda denemedii iin yzde elli zam yapar.
73
Zeynep tiyatroda annesine yardm ederken Meralin odasna girer. Dolaptaki

elbiselerden birini giyer, bo sahneye kar ve Rya arksn sylemeye balar.
Tiyatrodaki herkes Zeynepin sesini duyup salona gider. Zeynepi ok beenirler.
Tiyatroda gsteri balar. Erol, dans korosuyla birlikte Yabanc arksn syler.
Meral odasnda sahneye kmak zere hazrlanr. Telefon alar. Meralin kpei Fifi
lmtr. Meral zlr ve sahneye kmak istemediini syler. Ynetmen ve tiyatro
sahibiyle kavga eder, gsteriye kmadan tiyatrodan ayrlr.
Gsteriden sonra Erol, Merale telefon edip tiyatroya dnmesini ister. Meral ii
braktn syler. Erol, ynetmen ve tiyatro sahibi, tiyatronun kapanmamas iin yerine
Zeynepi oynatmaya karar verir. Zeynep barol oynayacan renince ok sevinir.
Fatma, Mehmetin kardeinin sahneye kmasna izin vermeyeceini syler. Erol takma
isimle sahneye kabileceini, ok para kazanacan syleyince balk parasn da
deyebilecekleri dnp kabul ederler. Tiyatro alanlarna Zeynepin Meralin yerine
sahneye kaca sylenir. Tiyatrodakiler Zeynepe, Aramza Ho Geldin arksn
syler.
Mehmetin durumu renmemesi iin tiyatroda ayclk yapan Mstk mahallenin

erkeklerini kahvede toplayp plan yapar. Mehmetin eve Zeynepten sonra gidebilmesi
iin Zeynep eve dnene kadar kahvede oturup kahveyi kapattrmama karar alnr.
Zeynep eve dnnce Mstk kahveye gelecek ve herkes evine gidebilecektir. Fatma da
mahallenin kadnlarn toplar. Kimsenin azndan bir ey karmamas konusunda
anlarlar. Btn mahalle Talih Kuu Kondu Bamza arksn syler. Zeynep iin
mutluluklarn dile getirirler. Zeynep sahne iin hazrlanr, sa, kyafet, makyaj
denemeleri yaplr, koreografilere altrlr.
Zeynep sahneye kar. Mahalleliler onu seyretmeye ve destek olmaya gelir. Zeynep
Deli Divane arksn sylerken Erol onu hayranlkla seyreder. Gsteri sonras herkes
Zeynepi tebrik eder, ok beenir. Gazeteciler resimlerini eker. Ertesi gn, Meral,
Zeynepin resimlerini gazetede grr. Sinirlenir.
Fatma, Zeynepin ii sayesinde balk parasn tamamlayp Ayenin annesine verir.

Fakat paray Zeynepin dediini sylememesini ister. Ayenin annesi Mehmete
74
balk parasndan vazgetiini, Ayeyle istedii zaman evlenebileceini syler.

Mehmet sevinir.
Erol ve Zeynep yaknlar. Zeynep Erola hayran olduunu itiraf eder. Erol da ona ilgi
duyduunu syler. Zeynep ve Erol tiyatroda seyircilere Memleket Hasreti arksn
syler. Gsteri sonras Erol Zeynepe vgler yadrr. Gazeteciler fotoraflarn eker.
Mehmet saatin ge olduunu syleyerek kahveyi kapatmak ister ama kimse kalkp
gitmez. Erol, ge kaldklar iin korkan Zeynep ve Fatmay eve brakr. ayc Mstk,
Zeynep ve Fatma eve ulanca gidip kahvede oturur, herkes kalkp eve gider. Mehmet
arr.
Meralin menajeri oyunun kapal gie oynadn syler. Meral sinirlenir, yerini
kimseye kaptrmayacan syler.
Erol ve Zeynep sevgili olur. Beraber yemek yer, gezer, elenirler. Erol, Zeynepe
evlenme teklif eder. Zeynep kabul eder. Erol, Mehmetten Zeynepi ister. Erol sanat
olduu iin Mehmet kz kardeini vermez. Fatma, evde Ayenin gelinliini dikerken
Mehmet gelir. Zeynepin tiyatroya gitmesini yasaklar. Zeynep tiyatroda sahneye
ktn itiraf eder. Mehmet, Zeynepe tokat atar. Fatma Mehmete kzar, Zeynepi alp
evden ayrlr.
Meral ve menajeri, Zeynepi karmaya karar verir.
Fatma, Mehmetin nikhna gitmeyeceini syler. Zeynep her eyi gze alp gitmeye
karar verir. Mehmet, Zeynepi nikhtan kovar. Mahalleliler, Zeynepe zlp nikah
terk eder. Aye de Mehmet, annesi ve kz kardeiyle barana kadar onunla
evlenmeyeceini syler.
Meralin menajeri tuttuu adamlarla Zeynepi karr. ayc Mstk, kahveden tiyatroyu
arayp Erola haber verir. Mehmet telefon konumasn duyar. Mstk, Zeynepi
Meralin da evine gtrm olabileceklerini syler. Mehmetle beraber oraya giderler.
Mehmet, Meralin evindeki korumalarla kavga etmeye balar. Erol da gelip kavgaya
katlr. Mstk, Zeynepi alp tiyatroya gtrr.
75
Erol ve Zeynep gelmedii iin tiyatrodakiler endielenir. Gsteri balamad iin

ilerinde mahallelilerin de bulunduu seyirciler meraklanr. Zeynep tiyatroya yetiir.
Mehmet, Erolun iyi dvtn grp arr. Erolun elini skar, hakknda yanl
dndn syler.
Zeynep sahneye kar ve Renkli Dnya arksn syler. Erol sahneye kp ona katlr.
Birlikte Bir Bakn Yetti arksn sylerler. Mehmet tiyatroya gelip, Zeynepi
seyreder. ark bitince beenip alklar. Zeynep sahneden iner. Aabeyine sarlr,
barrlar. Zeynep yeniden sahneye kar. Erol ve dans korosuyla beraber Renkli
Dnya arksn syleyip dans ederler. Seyirciler alklar. Mehmet ve Aye barr.
Renkli Dnya, bir sahne arkas mzikalidir. Filmde, Zeynep karakterinin syledii
arklar Yeliz Eker seslendirir. lk mzikal sekans, tiyatroda gerekleir. Erol, Meral ve
dans korosu Renkli Dnya arksn seyircilerine syleyerek dans eder, seyircilere
ho geldiniz der. Bu sekansta seyirciler gzkmez. Karakterler dorudan kameraya
bakar. Sekansn sonunda Meral kulise dndnde ynetmeni ve tiyatro sahibini, ,
akustii, mzii beenmeyerek azarlar. Bu mzikal sekansta, seyirci tiyatrodaki
sanatlarla tanr. Sekans, olay rgsyle ilgilidir. Fakat karldnda olay rgsnde
bir deime olmaz ya da olay rgsn glendirmez.
Zeynep, tiyatro boken Meralin elbiselerinden birini giyerek sahneye kar. Rya
arksn syler, ikinci mzikal sekans balar:
Sakn dokunmayn bana, rahat brakn

Srp gitsin bu rya uyandrmayn
Sessizce yrdm getim dar bir kapdan
Yemyeil bir ovada buldum kendimi
Sanki beni birisi aryordu
Bir ses beni peinden srklyordu
Karmda glmseyen gzlerinle sen
Evet sendin sevgilim bana gel diyen
76
Zeynep arkya mzik olmadan balar ve bu bir sre byle devam eder. Bir sre sonra,
filmin dndan gelen, diegetik olmayan, mzik balar ve Zeynepin arksna elik eder.
Mziin balamasyla beraber tiyatroda alan herkes Zeynepin ark sylediini
duyup etkilenir ve kimin sylediini renmek iin sahneye gider. Zeynepin mzik
olmadan arkya balamas salondaki yalnzln, gen kzn mahremiyet alann
seyirciye iletir ve gereklik hissini arttrr. Kamera da ilk bata Zeynepe fazla
yaklamayarak bu hisse katk salar. Mzik balad andan itibaren bir hayaller
alemine gei ve yava yava gen kzn hayallerinin gereklemesine uzanan bir yol
aydnlanmaya balar. Kamera yaklar. ark syleyip dans eden Zeynepi yakndan
eker. Mzik sihirli bir etkiyle gen kzn sesini tiyatrodaki herkese iletir. Kesmelerle
Fatma Hanm, Erol, ayc Mstk, tiyatro sahibi ve ynetmenin sesi duyunca yaadklar
aknlk ve merak grlr. Hepsi farkl yerlerden sese doru koarken Zeynep
mutlulukla ark syleyip dans eder, onlar sahneye ulatktan sonra bile onlar fark
etmez, arksn bitirir. Dald hayalden onu alklar uyandrr. Zeynepi sahnede gren
herkes ok etkilenir. Fatma gururlanr, kznn bo yere hayal kurmadn anlar. Tiyatro
sahibi, ynetmen ve Erol, Zeynepin sesini ok beenir ve Meral tiyatrodan ayrldktan
sonra akllarna Zeynep gelir. Bu mzikal sekansn filmde olmamas halinde,
tiyatrodakilerin neden barole Zeynepi setii, sert grnen Fatmann neden kznn
tiyatroda almasna izin verdii anlalmaz. Sekans, olay rgsn gelitirir. Sekansn
ieriine bakldnda sylenen ark sevgilisine akn anlatan bir an szlerini ierir,
olay rgsyle ve iinde bulunulan durumla ilikili deildir. Bu nedenle sekans olay
rgsn ieriiyle deil varlyla gelitirir.
Tiyatroda gsteri balar. Erol, dans koro eliinde Yabanc arksn syleyip dans
eder:
Bana bir yabanc gibi bakan bu gzler senin mi?

Yllardan sonra grdm sen misin yoksa hayal mi?
Bu anlamsz kahkahalar sahte gller senin mi?
Bakmaya kyamadm o yzn nasl deiti
Ellerini ver tutaym ellerine ne oldu
Gzlerine dn bakaym gzlerine ne oldu
77
Bir sre sonra sahneye Meralin kmas gerekir. Fakat Meralin kpei Fifinin ld
haberi gelir. Meral sahneye kmay reddeder, tiyatronun sahibi ve ynetmenle kavga
eder, tiyatrodan ayrlr. Bu sekansn byk bir ksmnda Erol sahnede arksn
sylemeyi ve Meralin kmasn beklemeyi srdrr. Meral sahneye kmaynca
ynetmen kulisten Erola devam iareti yapar ve Erol arky batan alr, koreografiyi
tekrar eder. Bu sekansta, mzikal sahnelerin yannda mzikal olmayan sahneler vardr.
Tiyatroda gsteri devam ederken, kuliste Meral ve tiyatro ekibi arasnda tartma srer.
Meralin olduu sahneler mzikal sahne deildir, mzikal sahnelerin dnda gerekleir.
Bu nedenle Erolu barndran mzikal sahneler karldnda olay rgsnde bir
deime olmaz. Mstk, Meralin odasna gelip gsterinin devam ettii, Meralin
srasnn geldii bilgisini verir. Gsteri gsterilmese de seyirci sahnede gsteri olduunu
bilir. arknn ierii yllardan sonra sevdiini tekrar gren ve deitiini syleyen bir
k zerinedir ve o anki olay rgsyle ilgisizdir. Olay rgsn glendirmez.
Mzikal sahneler sadece varlyla olay rgsyle ilgilidir.
Meral ayrldktan sonra, Zeynepin onun yerine sahneye kaca tiyatro alanlarna
sylenir. Bunun zerine Aramza Ho Geldin mzikal sekans balar:
Erol: O glen gzlerinle mutluluk verdin bize

Koro: Gnlmz fethettin aramza ho geldin
Ynetmen: Onu byk bir artiz, bir yldz yapacaz
T. Sahibi: Yaknda bu tiyatroda olay yaratacaz
Erol: lk gnlerde heyecandan belki de arrsn
Korkma ben yanndaym zamanla alrsn
Koro: lk gnlerde heyecandan belki de arrsn
Korkma biz yanndaym zamanla alrsn
Zeynep: O kk evimizde yllarca hayal kurdum
Aradm her eye sayenizde kavutum
Koro: u sese bak u sese, u sese bak u sese
Erol: Biz bu renkli dnyada ne gnler grdk bilsen
Alklarn tadn sen de bir duyabilsen
78
Bu sekansta sadece Erol, Zeynep ve dans korosu deil, tiyatro sahibi, ynetmen, ayc,
klar da ark syleyerek Zeynepe destek verir, onu aralarna kabul eder. Sekans,
Zeynepin hayallerinin gereklemesinin ve tiyatronun kapanmyor olmasnn
kutlamasdr. Sekans olay rgsn glendirir. Fakat sekans karldnda olay rgs
deimez.
Bir sonraki mzikal sekans, mahallelinin kendi mahallelerinden birinin sahneye kacak
olmasyla ilgili duyduklar sevinci ieren Talih Kuu Kondu Bamza arksdr.
Mahallenin yallar, genleri, kadnlar, erkekleri, Aye ve annesi, Fatma, ayc Mstk
ve dier mahalleliler, Zeynepin tiyatroda barole kacak olmas hakknda
dncelerini ve mutluluklarn seyirciye dorudan kameraya bakp ark syleyerek
anlatr. D mekanda geen bu mzikal sekansta, ayn Aramza Ho Geldin
sekansndaki gibi, sahne sanats olmayan kiiler de ark syler:
Gen Kzlar: Talih kuu kondu bamza

Aman nazar demesin kzmza
Mstk: Mavi boncuk takalm ttsler de yakalm
Adaklar adayalm yldzmza
Fatma: Artiz anas olacam
Bakeye kurulacam
Gazetecileri arp da hayatm anlatacam
Zeynep: Ryalarm gerek oluyor
Mutlu gnler geldi geliyor
Afiler, reklamlar, alklar
Adm adm yaklayor
Boyac ocuklar: Talih kuu kondu bamza
Mteriler: Aman nazar demesin kzmza
Boyac ocuklar: Mavi boncuk takalm ttsler de yakalm
Kadnlar: Adaklar adayalm yldzmza
Yallar: Mahallemiz enlendi dostlar
Bir de asfalt olsa yollar
Kim bilir belki bundan sonra
Belediye bize de urar
79
Aye ve annesi: Zeynepimiz yldz oluyor

Dndke ate basyor
Mehmet bu ileri bir duysa
Ah yakalandk ite geliyor
Bakkal: Gzeller gzeli kzmz
Delikanllar: Gz bebeimiz yldzmz
O kalar, o gzler, hele o sa
Amanda ma ka ka
Kardeim ka ka ka
ki Komu Kadn: Sosyete olduk desenize
Resmimiz kacak gazetede
Gaste mi dedin yok bende
Ne gazetesi canm hadi sen de
Berber: Talih kuu kondu bamza
Aman nazar demesin kzmza
Mavi boncuk takalm ttsler de yakalm
ocuklar: Adaklar adayalm yldzmza
Mahalleliler arky gnlk ilerini yaparken syler. Boyac ocuklar ayakkab boyarken,
yallar kahvede tavla oynarken, bakkal bakkalnda, berber berberinin nnde, komu
kadnlar camda karlkl konuurken, Fatma evinin nnde amar asarken, Zeynep
bakkaldan alveri yapm eve dnerken, Aye ve annesi ilettikleri manavda,
delikanllar parkta top oynarken mzikal sekansa katlr. Mzikal sekans devam ederken
Mehmet mahallede grlr ve sekans Mehmete gre ekillenir. Zeynepin sahneye
kacak olmasyla ilgili ark syleyenler Mehmetin uzaktan geldiini grnce arknn
szlerini deitirir. Mehmetin manava yaklatn gren Aye ve annesi ah
yakalandk ite geliyor diyerek manava girer. Zeynepin gzelliini ven delikanllar
Mehmeti parkn nnden geerken grnce panikler, baka bir konu hakknda
konuuyormu gibi yapp aman da ma ka ka derler ve ardndan kardeim ka ka
ka diyerek Mehmetten uzaklarlar. Mahallenin gazeteye kacayla ilgili konuan
iki komu kadn Mehmeti grnce Gaste mi dedin yok bende diyerek konuyu
deitirmeye alr. Ayrca sekans boyunca Zeynepin gsteri iin hazrlan
(koreografiye almas, kyafet seimi, sa ve makyaj uzmanlaryla stil denemeleri)
80
grlr. arknn sonunda mahalleliler arabalarna binip konvoy halinde tiyatroya gider.
Sekans, Zeynepin ilk defa sahneye kt mzikal sekansa balanr. erii,
mahallelileri doal sesleriyle kullanmas ve d mekanda gemesiyle olduka zengin
olan bu mzikal sekans karldnda olay rgsnde bir deime olmaz. Fakat sekans
olay rgsn glendirir.
Mahallelilerden oluan kalabalk bir seyirci nnde Zeynep ilk defa sahneye kar ve
Deli Divane arksn syleyerek dans korosuyla beraber dans eder:
Zincire vurulmu bir mahkum gibi

Aknn klesi oldum ne are
Her eye bedeldi sann bir teli
Hasretin drd beni bu hale
Dipsiz bir kuyu gibi karard dnya
Sensiz hayat nedir ki bo bir virane
Meyhaneler yetmiyor bu gece bana
Ben sana vuruldum deli divane
Deli Divane mzikal sekans bir ak arks ierir ve ierii olay rgsyle ilgisizdir.
Bu sekansla beraber Zeynep tiyatro sanats olarak kendini tiyatroya ve d dnyaya
kabul ettirir. Fakat sekans bittikten sonra kuliste Erol, ynetmen, tiyatro sahibi Zeynepi
alklar. ok iyi olduunu syler. Gazeteciler Zeynepin resmini ekmek iin yarr.
Zeynepin kendini bir sanat olarak kabul ettirmesi mzikal sekansn dnda da
tekrarlanr. Bu nedenle, sekans karldnda olay rgsnde bir deime olmaz.
Sekansn ierii de olay rgsyle ilgisiz olduu iin sadece varl olay rgsyle
ilgilidir.
Bir sonraki mzikal sekans, Erol ve Zeynepin seyircilere Memleket Hasreti arksn
syledikleri sekanstr:
Gel, gel gr halimi, yaz anlat beni

Memlekete yolum dmeyeli
Anamn elini pmeyeli, gl yzl yarimi grmeyeli
Efkarlym
81
...
Hasret kaldm be memleketime, hasret kaldm aman
Hasret geldim hasret giderim hasretten lrm aman
Modernletirilmi halk oyunlar figrleriyle dikkat eken sekansn ieriinde memlekete

hasret kalm bir kiinin anlattklar yer alr. erii olay rgsyle ilgisizdir. Sekans
karldnda olay rgsnde bir deime olmaz. Olay rgsn glendirmez. Erol ve
Zeynep, sahnede ilerini yaparken grlr. Varl olay rgsyle ilgilidir.
Son mzikal sekans ksma ayrlr. lk ksmda Zeynep sahnede tek bana Renkli
Dnya arksn syler:
imiz kan alarken, kahkahalar atarz

En dertli gnmzde perdemizi aarz
Alklarn sesini uykumuzda duyarz
Her sz her cmleyi yaayarak oynarz
Sanat ak uruna bir mr tketiriz
Biz bu renkli dnyay bylesine severiz
Merhaba cokunuza neenize merhaba
Sevgi dolu kalbinize merhaba
Arkadalar, can dostlarm merhaba
Fatma Teyze, Hate Abla merhaba
Aye Bac, Mstk Karde merhaba
Komularm, can dostlarm merhaba
Zeynepin adlarn syleyerek merhaba dedii mahalleliler merhaba diyerek

Zeynepe cevap verir ve gsteriye dhil olur. Film, i dnya ve d dnya olarak ikiye
ayrlr. dnya yani renkli dnya, tiyatro, tiyatro alanlar ve iki sanatnn
(Zeyneple Erolun) akdr. D dnya, seyirciler ve gerek yaamdr. Yani film iin,
mahalle ve mahallelilerdir. Bu nedenle filmde gelimeler hem i hem de d dnyada
tepki bulur. Zeynepin tiyatroya kabul edilmesi ve hayallerinin gereklemesi hem i
(tiyatroda Aramza Ho Geldin) hem de d dnyada (mahallede Talih Kuu Kondu
Bamza) kutlanr. Son mzikal sekans i ve d dnyann birlemesini simgeler.
Tiyatro ve d dnya arasndaki atmalar bu sekansta sona erer, Zeynep ve Mehmet
82
barr. atmann biteceinin habercisi olarak, d dnyay temsil eden mahalleliler

sadece seyirci olmaktan kp gsteriye katlr. Son mzikal sekansn ikinci ksmnda
Erol sahneye kar ve Bir Bakn Yetti arksn sylemeye balar. Zeynep de ona
katlr:
Hi kimsen olmad benim hayatta, ne yrekten seven, ne ak bilen

Kaplm giderken bir lgnla, en umutsuz gnde ktn karma
Tarifsiz aclarla ykl gnlerimi, ileli bir hayatn btn izlerini
Bir bakn yetti unutturmaya, bir bakn yetti canm unutturmaya
...
Hi kimsem olmad benim hayatta, ne bir yol gsteren, ne akl veren
Tam almtm ki bu yalnzla, bir tek glnle girdin dnyama
Bir Bakn Yetti arks sylenirken mahalleliler seyirci durumuna geer, Mehmet de
tiyatroya gelir. Dardan i dnyada gereklemi olan bir akn kutlamasn seyrederler.
arknn szleri, Erolun Meralle olan mutsuz beraberliini, Zeynepin ryalar kurarak
geirdii yalnz yaantsn destekler. ark biter, seyirciler alklar. Sekansn nc
arksna geilmeden nce mzik durur. Zeynep, Mehmeti grr, Mehmet onu alklar,
barrlar. Hem Zeynepin sanatl hem Erolla olan aklar i ve d dnyada tam
olarak kutsanr. Bunu kutlamak iin Zeynep ve Erol Renkli Dnya arksn dans
korosuyla birlikte seslendirip dans eder. Ayn zamanda filmin ilk mzikal sekansnda da
yer alan Renkli Dnya arks son mzikal sekansta tam olarak anlamn bulur, tiyatro
alanlarnn, Zeynep ve Erolun sanat sevgisi, mutsuz olsalar da, dlansalar da
sanatlarndan vazgememeleri anlatlr. Her iki arknn ierii de olay rgsyle
ilgilidir. arklar olay rgsn glendirir. Mehmet, kz kardeini sahnede grnce
etkilenir. Mehmet ve Zeynepin barmasnda, o ana kadar olan olaylarla beraber,
mzikal sekansn da etkisi vardr. Sekans karldnda filmin sonu karlm olur.
Sekans olay rgsn gelitirir. Bu nedenle sekans, ieriiyle olay rgsn gelitirir.
Filmde kamera, yaknlap uzaklaarak, saa sola kayarak ve karakterlerin, danslarn

yakn ekimleriyle danslar seyirciye bir ey karmamalarn salayacak ekilde
sunar. Erol Evgin, Glen Bubikolu, Nevra Serezli ve danslar ounlukla uyumlu bir
ekilde koreografileri icra eder. Fakat ara sra ortaya kan koreografik dzendeki
83
simetri sorunlar kameradan kamaz. Sahnede gerekleen mzikal paralarda tiyatro

kullanlr. Ara sra Erol ve Zeynepin gs ekimine odaklanan spot k kullanlr.
Kamera aslnda genel ekimdedir. Fakat dans eden danslarn tamam, spot k
altndaki karakterin de yapmakta olduu figrn bir ksm karanlkta kalr. Kamera,
karakteri gs ekiminde alyormu izlenimi oluur. Karanlkta dans etmeye devam
eden danslarn belli belirsiz siluetleri grlr. Spot k, bir eyi vurgulamak iin
kullanlabilir. Fakat filmde yanl yerde kullanlr. rnein, Yabanc arksnda,
Erolun vcudunun st ksm spot kla aydnlatlr. Oysa o srada Erol, ayak
hareketleri youn bir figr yapar. Danslar da ona elik eder. Seyirci danslar ve
Erolun o andaki odak noktas olan ayaklarn gremez. Spot n byle bir anda
kullanm, seyircinin seyrettii dansla ilgili eksiklik, karklk duymasna neden olur.
Muellerin gruplandrmasna gre, Renkli Dnya filminde, varl olay rgsyle ilgili
drt tane nc gruptan (Renkli Dnya, Yabanc, Deli Divane, Memleket
Hasreti), olay rgsn glendiren iki tane drdnc gruptan (Aramza Ho geldin,
Talih Kuu Kondu Bamza), olay rgsn varlyla gelitiren bir tane beinci
gruptan (Rya), olay rgsn ieriiyle gelitiren bir tane de altnc gruptan (Renkli
Dnya ve Bir Bakn Yetti) mzikal sekans vardr. Renkli Dnya filmi mzikal
paralarn genel olarak filmi sslemek amacyla kullanan mzikal bir filmdir.
Renkli Dnya iddial danslar ve arklaryla mzikal film iddias kuvvetle hissedilen bir
filmdir. Bu nedenle filmi ssleme amac gden nc gruba dhil, btnlememi
mzikal sekanslarn ounlukta olmas dndrcdr. Bu sekanslarda kullanlan
arklar, olay rgsyle ilgili olarak seilseydi daha gl bir mzikal filmin ortaya
kabilecei dnlmektedir. Filmde drt farkl gruptan mzikal sekansn dank bir
ekilde kullanlmas, mzikal sekanslarn olay rgsyle nasl bir ba kuracann,
mzikal filmin dilinin tam olarak belirlenmedii hissini yaratr.
2.2.9. Asiye Nasl Kurtulur

Ynetmen: Atf Ylmaz
Senaryo: Nuran Oktar, Bar Pirhasan, Atf Ylmaz
Eser: Vasf ngren
Mzik: Sarper zsan
84
Koreografi: Mehmet Akan

Oyuncular: Mjde Ar, Ali Poyrazolu, Hmeyra Akbay, Nuran Oktar
Yapm Yl: 1986
Filmin yks:
Selo (Ali Poyrazolu), geneleve gelir. Kadnlar uyandrr. Fuhula Mcadele
Derneinden misafirlerin geleceini, hazrlanmalarn syler. Kendisi de kyafetlerini
deitirir. Heteroseksel taklidi yapmak iin hazrlanr.
Mahallede mzisyenler oyun havas alar. Bir hayat kadn geceliiyle sokakta
oynamaya balar. Mahallenin erkekleri onu seyreder. Dier hayat kadnlar genelevden
Biz Ak Satarz arksn syleyerek kar ve mzisyenlerin yanna gidip oynar. Gen
bir kz bavuluyla mahalleye girer. Selo kadnlar geneleve arr. Kadnlarla beraber
gen kz da geneleve girer.
Fuhula Mcadele Derneinden Seniye Hanm (Nuran Oktar) geneleve gelir. Asiye
isimli bir hayat kadnndan mektup aldn, onu grmek iin geldiini syler.
Genelevde Asiye isminde biri yoktur. Selo, Asiyenin hayatn canlandrarak bir oyun
oynamay teklif eder. Seniye Hanm, oyunda, Asiyeyi geneleve dmekten kurtarmaya
alacaktr. Seniye Hanm kabul eder. Selo Asiyeyi, geneleve yeni gelen gen kzn
oynamasna karar verir. Dier rolleri de genelevdeki hayat kadnlar ve mahalleliler
oynayacaktr. Oyun balar. Genelevin bir odas Asiyenin (Mjde Ar) evine
dntrlr. Seniye Hanm, Selo ve dier kadnlar oyunu seyreder. Asiye lise
rencisidir. Annesi Zehra (Hmeyra Akbay) hayat kadndr. Bir dostu vardr. Asiyeyi
yalnz brakp gider. Asiyeye lise mdiresi sahip kar. Onu okutur. Okul bitince de
Asiyeyi bir delikanlyla nianlar. Bir nian gecesi atmosferi yaratrlar. Genelev
alanlar niann davetlisi roln oynar. Nianlnn ailesi Asiyenin annesinin hayat
kadn olduunu renince nian atar.
Asiye sokakta a kalr. Lise mdiresinden yardm istemek iin evine gider. Kapy,
mdirenin yeeni rolne girmi olan Selo aar. Asiyeye yardm eder. Birbirlerinden
holanrlar. Mdirenin yeeni, Asiyeye ev tutar. Beraber yaamaya balarlar. Lise
mdiresi, geliniyle beraber evi bulur. Asiye mdirenin yeeninin evli olduunu
renince evi terk eder.
85
Selo, Seniye Hanma Asiyenin ne yapmas gerektiini sorar. Seniye Hanm, kendisine
bir i bulmas gerektiini syler. Asiye bir fabrikada ie girer. i ba Asiyeyi taciz
eder. Asiye gidip fabrika sahibine ikayet eder. Fabrika sahibi her yerde ii
bulunacan ama ii ba bulmann zor olduunu dnerek Asiyeyi iten atar. Asiye
bir ka ie daha girer, hepsinde tacize urar. A kalan Asiye bir bakkala girer.
Bakkaldan yiyecek alarken yakalanr. Bakkal, kendisiyle beraber olursa polise haber
vermeyeceini syler. Asiye onunla birlikte olur. Bakkaln nnde Selo, Seniye
Hanma Asiyenin imdi ne yapmas gerektiini sorar. Seniye Hanm, bir kadnn
kendini satmasn kabul edemediini syler. Asiye ve hayat kadnlar korosu, kendini
satmann kolay olmad hakknda ark sylemeye balar. Hep beraber mahallede
yryerek bir kkn nne gelirler.
Kk, Asiyenin annesinin eski alt genelevdir. Asiye orada ie girer. Kkn
balkonunda baka aresi olmadn ark syleyerek anlatr. Kkten kar. Seniye
Hanma eline para getiini, karnnn doyduunu syler. Kadnlar korosu ark
syleyerek Asiyeyi destekler. Asiye mterilerinin birinden hastalk kapar ve annesini
aramaya balar. Annesi Zehray bir cami avlusunda dilenirken bulur. Zehra, hayatta
kalmaya altn arkyla anlatr. Zehra, Asiyeyi bir genelev sahibine gtrr.
Onunla pazarlk yapp kzna zel ev tutturur. Evde bir mteri para vermez ve ana kz
dver. Zehra ikisini korumas iin Mustafayla anlar.
Selo, Seniye Hanmla birlikte mahallede bir restoranda oturup yemek yer. Selo aradan
birka yl getiini syler. Asiye cama kar. Seniye Hanm Asiyenin yalandn
grp zlr. Kadnlar korosu yaamlarnn zorluuyla ilgili ark syler. Zehra ve
Mustafa, Selo ve Seniye Hanmn oturduu restoranda yemek yer. Mustafa, para ister.
Zehra, parasnn olmadn, Asiye ok yprand iin ok az mterisinin kaldn
syler. Kadnlar korosu, vazgememesi iin ark syleyerek, Zehray masadan kaldrp
evinin nne gtrr.
Asiyenin bir mterisi Asiyeye ktr. Zehra mteriden Asiye iin ev tutmasn ister.
Adam kabul eder. Evden ayrlacaklar gn Mustafa gelir. Onu brakp katklarna
sinirlenir. Mteriyi ve Zehray ldrr. Asiye annesi iin ark syler. Kadnlar korosu
da ona katlr. Zehray omuzlarna alp gtrrler. Asiye tekrar eve girer. Mterisinin
86
para dolu antasn grr. Selo, Seniye Hanma Asiyenin ne yapmas gerektiini sorar.
Seniye Hanm antay almas gerektiini baka kurtulu yolu olmadn syler. Asiye
antay alp kaar. Seniye Hanm, hazr parann biteceini, Asiyenin paray anlad bir
ie yatrmas gerektiini syler. Seniye Hanm, Selo ve kadnlar korosu Asiyenin ne
yaptn seyretmek iin geneleve girer. Asiye, genelev sahibi olur. Seniye Hanmn
elbisesinin aynsn giyer. altrmak iin kadn siparii verir. Gelen kadnlar kontrol
eder. Seniye Hanma dnp bu dzende yaamann yolunu rendiini syler.
Mektubu Seniye Hanma kendisi yollamtr. Dernee ba yapar. Genelevi ykp
yerine be yldzl otel yapacan syleyerek, genelevde alan kadnlar dar attrr.
Mahalledeki dkkanlar yktrr. Oyun biter. Asiye, Seniye Hanm da yanna alp gider.
Selo, kendi kyafetlerini giyer, mahalleden ayrlr.
Keanl Ali Destanndan sonra Atf Ylmazn yapt bir dier mzikal, Asiye Nasl
Kurtulurdur. Atf Ylmaz film hakknda: Asiye Nasl Kurtulurda epik sinemay bir
kez daha, daha gelimi biimde denedim83 der. Dramatik sanatlarda iki temel yntem
vardr. Birincisi kapal biim (benzetmeci/dramatik yntem), ikincisi ise ak biimdir
(gstermeci/epik yntem). Kapal biimde izleyici yokmu gibi davranlr. zleyicinin
(filmi), o anda olan gerek bir olaym gibi seyretmesi istenir. Ak biimde ise
dorudan izleyiciye ynelinir, (film) seyrettii unutturulmaz84.
Filmin ilk mzikal sekans, sabah mahallede mzisyenlerin oyun havas almalaryla
balar. Mahalleli mzisyenlerin erken saatte neden aldklarn merak edip cama kar.
Hayat kadnlarndan biri zerinde gecelii olduu halde algclarn yanna gbek atarak
gider ve oynar. Kahveci ra dayanamaz, kadnn yanna gider ve gbek atarak ona
elik eder. Kahveci, ran kulandan ekerek kahveye geri gtrr. Hayat kadnlar,
Biz Ak Satarz arksn syleyerek genelev olarak kullanlan kkn
merdivenlerinden iner:
Biz ak satarz
Sermayedir etimiz
Biz ak satarz
Emeimiz tenimiz
83
Ylmaz, a.g.e., s. 259.
84
zakman, a.g.e., s. 39.
87
Artk ak paradr
Gnlmzde yaradr
Alnmzda karadr
Bizim gibiler iin
zerlerinde gecelikler vardr. arky sylerken bir yandan da elenip gbek atarlar.
Mahallenin erkeklerinin onlar uzaktan seyrederek elendii ama yanlarna
yaklamad grlr. Berber mterisinin tran yaparken yerinde oynayarak, bakkal
da dkkannda oynayarak arkya elik eder. Onlar elenirken Asiye roln oynayacak
olan gen kzn elinde bavuluyla yaklat, genelevi bakkala sorduu grlr. Bu
sekans, film boyunca olaylarn geecei mahalleyi gsterir ve hayat kadnlarnn
gndelik dnyasn seyirciye sunar. ark szleri olay rgsyle ilgilidir ve olay
rgsn glendirir. Fakat sekans karldnda olay rgsnde bir deime olmaz.
Bu nedenle sekans olay rgsn gelitirmez. Drdnc grupta yer alr.
Asiye, girdii ilerde tacize urayp, sonunda da alktan bakkalla ilikiye girmek
zorunda kalnca Seniye Hanm: bir kadnn bir erkekle para karl yatmasn kabul
edemiyorum der. Asiye: kolay deil. Rastgele adamn biri. Adn bile bilmeyeceksin
ama koynuna gireceksin diye cevap verir. Filmin ikinci mzikal sekans buradadr.
Mzik balar. Asiye bir kadn iter. Kadn gidip bir erkein kucana zplar. Erkek onu
kucanda dndrp brakr. Asiye: sonra bir bakas. Kolay deil diye devam eder.
Dans eden kadn srasyla birka erkein daha kucana zplar. Onlar da ayn ekilde
kadn dndrp brakr. Bu kk koreografi Asiyenin anlattklaryla uyumlu ve
anlamldr. Fakat ok ksa srer. Filmde byle dzenli bir koreografinin grld tek
yer burasdr. Hayat kadnlar korosu ark sylemeye balar:
Kolay deil her gelene yar olmak

Vazgemek sevgiden, aktan mal olmak
Ama elde deil bayan yok olmak
ark sylenirken, hayat kadnlar, Asiye, Seniye Hanm ve Selo, yryerek Asiyenin
annesinin alt eski ev, Madam Eleninin evine, giderler. Filmde bu blmden
itibaren hayat kadnlar korosu, olay rgsnn eitli noktalarnda ortaya kar ve ayn
arknn, olaylar vurgulayc bir ksmn syleyerek oyunu oynayan karakterleri, Seniye
88
Hanm ve filmin seyircisini olayn devam edecei baka bir mekana gtrr. Bu
mzikal sahneler, iinde bulunulan durumu ierikleriyle glendirir fakat bu sahneler
karldnda olay rgsnde bir deime olamaz, olay rgsn gelitirmez. Olay
rgsn gelitirecek olaylar ve diyaloglar mzikal sahnelerden klarak sunulur.
Asiyenin arkasndan ark syleyerek gelen kadnlar korosu Madam Eleninin evine
ulaldnda susar. Asiye, seyircilere ve Seniye Hanma bu evin, annesinin alt
eski ev olduunu anlatr. Sonra evin balkonuna kar. arkdan, iinde bulunduu
koullar destekleyen bir ksm syler:
Her taraftan tkadnz yolumu

Yoksullukla baladnz kolumu
lemeden setirdiniz sonumu
imdi kolay, sayn bayan l demek
Bu mzikal sahne de, olay rgsn gelitirmez, glendirir. Asiye, hayat kadn olarak
almaya baladktan sonra eline para getiini ve iin asln anladn diyalogla
anlatr: Adamlar paradr. Para, yiyecek, giysi. O zaman anladm. Bu aslnda bir
meslekti Kadnlar korosu bu sefer ellerinde poetlerle mahallede yryerek, ayn
arkdan Asiyeyi destekleyen bir ksm syler:
te byle belli oldu ynmz

Mal olmuuz hepimiz
i biziz sermayemiz etimiz
Tek sonumuz ite bayan bylolmak
Asiye annesi Zehray cami avlusunda dilenirken bulur. Zehra bir yandan dilenirken bir
yandan da ayn arkdan, iinde bulunduu durumu glendiren bir ksm syler:
Dzen bizi vursa yerden yerlere

Ekse bizi rezil etse bin kere
Muhta olsak birka dilim ekmee
Tek kavgamz bizim bayan sa kalmak
89
Aradan birka yl geer, Asiye hzl yalanr. Mterisi azalr. Zehra ne yapacan
dnr. Seniye Hanm zlr: bir ylda birka yl birden yalanyorlar der. Kadnlar
korosu ark syleyerek gelir:
Biz ok biliriz ok grdk ok geirdik

Biz ok biliriz ok barzalar atlattk
Artk can gndr davranmayan delidir
Savamayan ldr bizim gibiler iin
Koro arksn sylerken Zehray kollarndan tutup Asiyenin yanna gitmesi ve

vazgememesi iin yreklendirirler. Mzikal sahne olay rgsn glendirir.
Mustafa Zehray ldrnce Asiye annesinin banda mzik olmadan ark sylemeye
balar:
Taze idik bakarlard

Bei birlik takarlard
Nerde olsak ararlard
Bylettiler sonumuzu
Kadnlar korosu Zehray kaldrp omuzlarna alr. Zehray tarken arkya devam
ederler:
Geti mi bir kez yan

Byle olur orospu sonu.
Yor kafay dn tan.
Var m bunun kar yolu
Mzik balar, Asiye kadnlar korosunun gtrd annesinin arkasndan arkya devam
eder:
Gpegndz kurun ile

Bu nafile dzen ile
Tre ahlak kanun ile
Setirdiler sonumuzu
90
Kadnlar korosu, bir yandan Zehray tarken bir yandan da, az nce mziksiz syledii
ksm bu sefer mzikle tekrar eder. Bir at olan bu sekans, bir hayat kadnnn sonunun
ne olduunu gsterir ve Asiye nasl kurtulur? sorusunu hem seyirciye hem de Seniye
Hanma sorar. Sekans karldnda olay rgsnde bir deime olmaz. Fakat arknn
szleri ve Zehrann dier hayat kadnlarnn kollarnda cenazesinin gtrlmesi, filmin
temel sorusunun ark iinde sorulmas olay rgsn glendirir. Seniye Hanm
mzikal olarak sorulan soruya ark sylemeden mutlaka bir kar yolu olmas gerekir
diye cevap verir. Asiye, len mterisinin para dolu antasn alr ve kendisine ait bir
genelev kurar. Atf Ylmaz, Asiye hakknda var olma sava veren, yendiini sand
yerde yenilen bir kadnn dram85 der.
Filmdeki mzikal paralarda tek bir arknn farkl szleri sylenir. Bu ark szleri olay
rgsn glendirir. Fakat karldklarnda olay rgsnde bir deime yapmaz, olay
rgsn gelitirmezler. Bu nedenle Muellerin gruplandrmasna gre, Asiye Nasl
Kurtulur filmindeki mzikal paralarn hepsi olay rgsn glendirici olarak
belirledii drdnc grupta yer alr. Asiye Nasl Kurtulur filmi, mzikal paralarn
filmi glendirmek amacyla kullanan mzikal bir filmdir.
Mzikal paralarda dans fazla kullanlmaz. Elence ve kutlamalarda karakterler, oyun

havasna doalama dans ederek elik eder. Mziin, mahalledeki mzisyenler
tarafndan yapld dnlr. Fakat baz mzikal paralarda mzisyenler grlmez.
Bu da zaman zaman diegetik olmayan mzik kullanld etkisini yaratr. Filmin epik
olmas, bir oyun oynandnn bilinmesi mzikal paralarn doal karlanmasn
kolaylatrr. Mzikal paralarda farkl bir ekim teknii kullanlmaz, filmin ekim
tekniinden ayr dnlmez. Bu durum da mzikal paralarn filmden ayrk
durmamasna katk salar.
85
Ylmaz, a.g.e., s.278.
91
2.2.10. Arabesk
Ynetmen: Ertem Eilmez
Senaryo: Gani Mjde
Mzik: Atilla zdemirolu
ark Szleri: Aysel Grel
Oynayanlar: ener en, Mjde Ar, Uur Ycel, Necati Bilgi
Yapm Yl: 1988
Filmin yks:
Aa kz Mjde (Mjde Ar) ile yanama olu ener (ener en) ocukluklarndan beri
birbirlerine ktr. Kaya (Necati Bilgi) da Mjdeye ktr. Mjde ve eneri gizli
gizli takip eder. ener, Mjdeyi babasndan istemeye karar verir. Fakat Mjdenin
babas enere kzn vermez. Mjde ve ener kamaya karar verir. Babas Mjdeye
enerin onu deil parasn sevdiini syler. Mjdeyi inandrmak iin odaya saklayp
eneri ieri alr. enere kzn brakmas iin para teklif eder. ener nce paralar alr
gibi yapar. Mjde alayarak odasna gider. ener, akn satmayacan syleyerek
paralar brakr. Ama Mjde eneri paralar ald sanr. Sabah, ener kamak iin
Mjdeyi bekler. Mjde gelmez. enerle dalga geen bir mektup yazar. enerin
zntden salar beyazlar.
Babas, Mjdeyi Kayayla evlendirmeye karar verir. Dn gn Mjde evden kaar.

ener ky terk eder. Yolda ark syler. Gazinocular kral Ekrem (Uur Ycel)
arabasyla enerin nnde durur. enerin sesini duyar, beenir. Onu gazinoya
karacan syleyerek kartn verir. Mjde ky terk edip stanbulun yolunu tutar.
Yolda birok erkein tecavzne urar. stanbula ulatnda geneleve der. ener,
Ekremin gazinosunda arkc olarak sahneye kmaya balar. Mjde genelevde
smaille (Tark Papuuolu) tanr. smail, Mjdeyi evinin kadn yapmak istediini
syler. Beraber yaamaya balarlar.
Mjdenin annesi, kocas tarafndan evden kovulur. Mjdeyi bulur. smail, Mjde ve
annesi gece elenmeye Ekremin gazinosuna gider. Sahneye ener kar. Mjde eneri
grnce alayarak tuvalete gider. Tuvalet grevlisi kadna enerin akn kurua
sattn syler. Tuvalet grevlisi, Mjdenin sylediklerini enere anlatr. ener
92
Mjdenin neden onu terk ettiini anlar. smailin kkne gider. Mjdenin annesi de
Mjdeye, enerin paralar almadn syler. Kaya, smailin kkne gelir. smaili
ldrr. Mjde, smaili ener ldrd sanr. Yeniden aralar alr. ener hapse der.
Mjde pavyonda ark sylemeye balar. Ekrem onu seyredip beenir. Mjdeyi
sahneye karacan syler. ener hapisten kap Ekreme gelir. Kaya, Mjdeye
smaili kendisinin ldrdn syler. ener ve Mjde, Ekremin gazinosunda
karlar, barrlar.
ener ve Mjde beraber olmaya balar. enerin sal bozulur. Doktora gider. Doktor
gnlk mr kaldn syler. Mjde lmnde daha ok zlmesin diye, ener,
baka bir kadna k olduunu syleyerek Mjdeden ayrlr. Mjde gerei renir.
Sonunda hastanede bir karklk olduu anlalr. ener kanser deildir.
Mjde, Ekreme artk sahneye kmayacaklarn, enerle kylerine dneceklerini

syler. Ekrem bunu kabul etmez. Mjdenin kendisine ait olduunu syler. Mjdeyi
zorla per. ener onlar prken grr. Mjdeden ayrlr. Allahtan gzlerini kr
etmesini diler. Dilei kabul olur. ener kr olur. Mjde, enere bakmak iin Mjgan
hemire olarak kendini tantr. Bir gn enerle gezerlerken ikisine birden araba arpar.
enerin gzleri alr. Mjde kr olur. ener ve Mjde barr. Mjdenin gzleri
alsn diye Allaha dua ederler. Mjdenin gzleri alr.
Kaya, ener ve Mjdeyi takip edip yerlerini renir. Ekreme haber verir. Ekrem,
enere Mjdeyi brakmasn syler. ener kabul etmeyince eneri adamlarna
dvdrr. Mjde ve ener kylerine kamaya karar verirler. Kaya onlarn kaacan
renip Ekreme haber verir. Ekremin adamlar eneri vurur. Doktor klna giren
Kaya, Mjdeye enerin ldn syler. ener kurtulur ama hafzasn kaybeder.
Ekrem, Mjdeyi bir pavyonda sarho bulur. Gazinoya gtrp sahneye kartr.
enerle ilgilenen hemire enerin, len kocas Dndara ok benzediini syler. Ona
Dndar ismini verir ve evine gtrp kocasnn yerine koyar. Beraber gazinoya
elenmeye giderler. Mjde sahneye kar. ark sylerken eneri grr. ener onu
tanmaynca enere tokat atar. enerin hafzas yerine gelir.
93
ener ve Mjde Anadoluya turneye kmaya karar verir. Mjde eyalar toplamak iin
eve dner. Ekrem evdedir. eneri daha nce kendisinin vurdurduunu, eneri
ldreceini syler. Mjde Ekremle gider. enere artk onu sevmediini, Ekreme k
olduunu syler. ener gider. Mjde alar. Ekrem, Mjdenin onu sevemeyeceini
anlar. Mjdeyi serbest brakr. Mjde baka bir gazinoda ie balar.
Mjde sahnede ark sylerken ener gelip arksna katlr. Barrlar. Ekrem onlar
kulisten seyreder. Alar. ener ve Mjdenin evlenecei gn Kaya eneri ldrmeye
alr. Ekrem engel olmak isterken Kaya Ekremi ldrr. ener de Kayay ldrp
hapse der. Mjde ve ener, ener hapisten ktktan sonra da birleemez.
Birleemeden lrler. Ruhlar gkyzne uar. Cennete girmeye hazrlanrken Kaya
onlar cehenneme iter.
1990larn banda, seyirci asndan bir gerileme srecine giren Trk sinemas, Ertem
Eilmezin Arabesk filminin 1 milyon izleyiciye ulamas ile belli bir ka geer86.
Arabesk, Trk sinemasnda o zamana kadar grlmemi zellikler gsterir. Agh
zgn klasik Yeilam sinemasnn klielemi trklerini, kalplarn abartl bir
yaklam iinde grgra alan, kimi yerde sorgulayan, bir baka deile gnah kartan bir
melodram antolojisi 87 olarak bahsettii Arabesk, melodram ve arabesk sinemasna
gndermeler yapar. Eilmezin filmi ok beenilmesinin yannda Yeilam sinemasn
bir talama nitelii tad iin gsterime ilk ktnda eletiriye de urar. rnein,
Antalya Film Festivali n jri yesi ynetmen Ertem Gre, Trk sinemasn kk
gsteren bu filmin Antalyaya gitmesine raz olamam, diyerek istifa eder ve basna
aklamada bulunur88. arkl film olan arabesk filmlerini talama nitelii tad iin,
Arabesk, arkl filmlerde bakarakterlerin arkc olma ve bolca ark syleme
zelliini kullanr. ener ve Mjde, stanbula geldikten sonra arkc olur ve filmde
birok sekansta ark syler. arkl bir filmde arkl sekans olarak kabul edilecek bu
arklar ve szlerin byk ounluu, melodrama ve arabesk filmlerine bir gnderme
nitelii tad iin, Arabesk filminde olay rgsn glendirir. Filmin esprilerini
arttrr, renk katar ve glendirir.
Filmin ilk mzikal sekans, enerin kyden ayrlrken syledii Bilemem arksdr:
86
Okan Ormanl, Trk Sinemasnda Eletiri (Bileim Yaynevi, 2005), s.121.
87
Agh zg, 100 Filmde Balangcndan Gnmze Trk Sinemas (Bilgi Yaynevi, 1993), s.79.
88
Caner, a.g.e., s.49.
94
Gurbet sillesini yedim, dtm yollara

Bu yol beni nere eker bilemem
Ruhum gitti beden kald
Bu can bende rehin kald
Srnsem mi savrulsam m bilemem
Bilemem ben sever miyim?
Bilemem ben yaar mym?
Bilemem ben lr mym?
Bilemem
Mjde mektup yazp eneri terk ettikten sonra ener ac iinde ky terk eder. Yolda
mutsuzluunu ve acsn anlatan bir ark syleyerek yrrken, bir araba nnde durur.
Gazinocular Kral Ekrem, enerin sesini duyup beenmitir. enere kartn verir.
eneri gazinoda sahneye karacan syler. ener stanbula gidince Ekremi bulur ve
gazinoda almaya balar. enerin ark syledii sekans, olay rgsn gelitirir.
Sekans karldnda Ekremin neden kartn enere verdii anlalmaz. arknn
ierii enerin ruh halini yanstr, olay rgsyle ilgilidir. Sekans ieriiyle olay
rgsn gelitirir.
kinci mzikal sekans, enerin gazinoda sahne ald sekanstr. ener ilk defa sahneye
kar. ok heyecanldr. Olsun Hl midim Var arksn syler:
Beni unutsun demisin, olsun hl midim var

Kar kalknca alt bahar, olsun hl midim var
Ykp viran ettin beni, duysun bunu dalar talar
Oldum ben sevda veremi, olsun hl midim var
Soldu sarard gl tenim, barma bir haner yedim
Aln yazmm bu benim, olsun hl midim var
O damgay silemedim, candan bezdim kahrettim
Allah dedim Allah kerim, olsun hl midim var
Sekans karldnda olay rgsnde bir deime olmaz olay rgsn gelitirmez.
arknn szleri, k olduu kii onu terk ettii halde umudunu kaybetmemi biriyle
95
ilgilidir. arknn ierii filmin olay rgsyle ilgilidir ve olay rgsn, melodram
talamasn glendirir. Sekansn sonunda genelevde alan Mjdenin pikaptan Olsun
Hl midim Var arksn dinleyip alad grlr.
nc mzikal sekans, enerin gazinoda syledii syankarm arksdr:
Samn aklarna, vefasz dostlarma

Sevdann yalanna isyankarm
Kaderin cilvesine, felein sillesine
Hakszn fkesine isyankarm
Ak dolu hecelere, bitmeyen gecelere
Dur sabret diyenlere isyankarm
Sevene sevmeyene, ak iin dil dkene
Kendine isyan edene isyankarm
syankarm isyan ettim yand canm
syankarm isyan ettim affet tanrm
Sekans, bir nceki mzikal sekans gibi arabesk klielerine gnderme yaparak olay
rgsn glendirir. eneri sahnede ark sylerken gren Mjde alamaya balar ve
tuvalete gider. Mzikal sekanstan sonra gelen sekansta Mjde ve ener gerei renip
barr. Mjde, smail ve annesiyle beraber gazinoya gittii ve gazinoda eneri grd
iin bir sonraki sekansta barrlar. Fakat Mjdenin eneri grmesiyle gelien olaylar
mzikal sekansn dndadr. Mjde ve gazinodaki dier mteriler, filmi seyretmekte
olan seyirciler gibi mzikal sekans seyreder. Olay rgsnn geliimi mzikal sekansn
dndadr. syankarm mzikal sekans olay rgsn gelitirmez.
Bir sonraki mzikal sekans hapishanede geer. Bir mahkum enerin elinden Mjdenin
fotorafn alr. ener fotoraf geri almaya altka mahkumlar onunla dalga geip
elenir. ener sinirlenir, Yeter diye bararak ark sylemeye balar. arkya
mahkumlar ve gardiyanlar da katlr:
ener: Yeter! Yeter!

Dokunmayn halime, dokunmayn yarama
Zaten bitmi tkenmiim
96
Ruhum kara, zindan kara

Mahkumlar: Ak olsun
Bil ki aklar gelir geer
Yeter ki muhabbet olsun
ener: Anlayn kardelerim kader beni esir alm
Onun resminden gayr kaybedecek nem kalm
Mahkumlar: Ak olsun ak olsun helal sana bu yollar helal olsun helal olsun
ener: ektiim ileleri Ferhat bile ekmedi
Bir kez grsem onun yzn istemem artk gnei
Duyun duyun kardelerim ite kn sz
Benim iin tek k var sadece onun yz
Ak arpnca byle arpar akn gz kr olur
Gelen vurur giden vurur kader vurur
Gardiyanlar: Kimler geldi kimler geti biz kmadk kafesten
Mahkumlar: Neter verdik neter serdik bildik darda dzen
Yolunda yrr iken dtk mahpusa birden
elme yedik elme taktk hesap soruldu bizden
ener: Duyun duyun kardelerim ite kn sz
Benim iin tek k var sadece onun yz
ener Mjdenin resminin onun iin ok deerli olduunu arkyla anlatr. Mahkumlar
enerin arksndan etkilenerek nasl hapishaneye dtklerini, yaadklarn anlatarak
arkya katlr. Mzikal sekans szleri ve ieriiyle enerin hapse dmesini ieren
blm glendirir. ener arky kendi halinde iine kapank sylerken, mahkumlar
kameraya bakarak ve tehditkar bir ifadeyle syler. Kamera mahkumlara yaknlaarak,
enerden de uzak durup kendi haline brakarak mzikal sekansn etkisini arttrr. Sert
ve soukkanl mahkumlar ark sonunda enere acr. Kou aas Mjdenin resmini
enere geri verir. Hapishane blm filmi sslemek ve melodram etkisini
glendirmek amacyla konulmutur. Mzikal sekans deil hapishane blmnn
tamam filmden karldnda olay rgsnde bir deime olmaz. Bu nedenle bu
mzikal sekans olay rgsn glendirir.
97
Mjde, smail lnce para kazanabilmek iin pavyonda ark sylemeye balar:
Makinesi lambal
Fotorafm kacak
Hi grdn m mrnde
Byle ben, byle bacak
Hadi canm ipak ipak ipak
Patlat lambay ksn
Hadi canm tiktak tiktak tiktak
poz drt poz var msn?
Baln stnde kaymak
Sar beni kucak kucak
Aman ok dikkatli ek
Yoksa filim kopacak
Mjde Hadi Canm ipak arksn sylerken, Ekrem pavyona gelir. Mjdeyi dinler
beenir. Mjdeyi gazinosunda sahneye karacan syler. Sekans karldnda
Ekremin Mjdeyi neden gazinosunda i verdii anlalamaz. Sekans olay rgsn
gelitirir. arknn szleri elencelidir. Olay rgsnde iinde bulunulan noktay ya da
filmin melodram ve arabeske gndermelerini desteklemez. arknn ierii olay
rgsyle ilgisizdir. Sekans varlyla olay rgsn gelitirir.
ener hapisten kp Mjdeyle barr. Altnc mzikal sekans ener ve Mjdenin

aklarn kutlamasdr. kili, deniz manzaral bir tepede Hint kyafetleri giyinmi,
neeyle Hint figrleri yaparak dans eder, Pembe Sevda arksn syler.
Yldzl bir duvak gibi gkyzn istiyorum

Ruhumdaki heyecan anlaman bekliyorum
Nefes nefes tende sevda, sende deil bende sevda
Katmer katmer glde sevda, kara deil pembe sevda
arklarda dilde sevda, cokun akan selde sevda
Ate dnse klde sevda, belli deil kimde sevda
nanmam bu bir rya, dnya kayyor altmda
98
Akn sihirli elleri dolayor vcudumda

Nefes nefes tende sevda, sende deil bende sevda
Katmer katmer glde sevda, kara deil pembe sevda
Hint kyafetleriyle yaplan Hint dans, Hint mzikallerine gnderme ierir. arknn
szleri akn gzelliini, kutsanmasn anlatr. Olay rgsyle ilgilidir, olay rgsn
glendirir. Sekans karldnda olay rgsnde bir deime olmaz.
Yedinci mzikal sekans enerin kanser olduunu rendii blmde ortaya kar.
ener, tek bana bir tepede bir aacn yannda oturmu, ba ellerinin arasnda ac
iinde lm beklerken ark syler:
Bindim kaderin salna, yalpa yalpa gidiyorum

Aalara kayalara arpa arpa gidiyorum
aresiz bir derde dtm, korka korka lyorum
Yaanacak zor gnleri defterimden siliyorum
Gidiyorum gidiyorum, kanser oldum gidiyorum
Gidiyorum gidiyorum, ak uruna lyorum
Gidiyorum gidiyorum, kanser oldum gidiyorum
Biliyorum biliyorum, ak uruna eriyorum
arknn szleri olay rgsyle ilgilidir. ener arkda kanser olduundan, akndan
bahseder. Sekans, olay rgsn glendirir fakat karldnda olay rgsnde bir
deime olmaz.
Ekrem Mjdeyi zorla perken ener odaya girer. Mjdenin Ekremle onu aldattn
dnr. Sekizinci mzikal sekans balar. ener lde aclar iinde yrr, bir yandan da
Allahm Kr Et Beni arksn syler:
Bu ne ac, bu ne keder, bu ne sanc

Yalan dnya, yalan sevgi, aklar yalan
Grmeseydi gzlerim
Yetmedi mi grdklerim, kr olas gzlerim
Allahm kr et beni
99
Dnyam olsun kara zindan, esirgeme kulundan

Allahm kr et beni
Aksn gzmn nuru aksn, bundan byle kr baksn.
Allahm kr et beni, grmeyeyim bir daha o yarin ettiini
Allahm kr et beni
Yetmedi mi grdklerim, kr olas gzlerim
ener lde ark sylerken Mjdeyi serap olarak grr. Mjde dekolte bir kyafetle
yatakta uzanm apknca enere bakar. ener, grd seraba bakp acyla arksn
sylemeye devam eder. arknn sonunda gzleri kr olur. Sekans karldnda
enerin gzlerinin neden kr olduu anlalmaz. Sekans olay rgsn gelitirir. ark
szleri olay rgsyle ilgilidir. arkda ener gzlerinin kr olmas iin Allaha dua
eder. Sekans, ieriiyle olay rgsn gelitirir. Olay rgsyle btnlemi mzikal
bir sekanstr.
Dokuzuncu mzikal sekansta, ener bir gazinoda org alp ark syler. Ho geldiniz
Kazm Bey. Ho geldiniz Necla Hanm. Haydi, piste elenelim, oynayalm,
kaynatalm! dedikten sonra Salla Salla arksna balar:
Salla salla salla salla

Gbeini salla
Elmalar salla
Salarn salla
Kalalar salla
Kavunlar salla
ener arky sylerken, Mjdeyle bartklar iin ok mutludur. ark eliinde pistte
dans eden insanlarn gbek, kala, gs, salarn salladklar yakn planda gsterilir.
Herkes ok elenir. ark devam ederken Ekremin adamlar gelir. ener arky kesip
onlarla gitmek zorunda kalr. Sekans karldnda olay rgsnde bir deime olmaz.
100
arknn ierii olay rgsyle ilgili deildir. Ya da filmde gnderme yaplan melodram
zellikleri glendirmez. Sekans, olay rgsyle ilgilidir.
Ekrem, enerin Mjdeyi brakmasn ister. ener kabul etmeyince adamlarna eneri
dvdrr. ener bir yandan dayak yerken bir yandan da Onu Brakmam arksn
syler:
ster svn ister dvn, onu brakmam

ster kovun ister vurun brakmam
ster ezin ister kesin, didik didik etsen brakmam
ster tepeleyin, parampara olsam brakmam
Ak zinciri balam her yerimi
Sarm sarmalam bedenimi
Ak yolunda giymiim kefenimi
Aka kalkan elleri Allah arpar
Sekans boyunca Ekremin adamlar eneri dver, zerine koltuk frlatr, ener
umursamadan kameraya bakarak arksn syler. arknn szleri olay rgsn
glendirir. Sekans karldnda olay rgsnde bir deime olmaz.
Yalnz akan sular gibi

Tozlu tal yollar gibi
Kara yasl dullar gibi
Terk edildim, terk edildim
Elim kolum bal kald
kmaz sokak drt bir yanm
Ter edildim terk edildim
Yosun tutmu talar gibi
Boynu bkk kular gibi
Af olmayan sular gibi
Terk edildim terk edildim
Tarih artk gl yzme
Terk edildim, ac doldu yreime
101
On birinci mzikal sekansta Mjde, eneri ld sanmaktadr. Sahneye kar. Aclar

iinde Terk Edildim arksn sylemeye balar. arknn szleri Mjdenin ruh hali
ve yaadklaryla uyumludur. ener de hafzasn kaybetmi, yatt hastanede zntyle
srekli Terk edildim arknn nakaratn tekrarlar. Bylece ark, filme verilmeye
allan abartl melodram etkisini de arttrr. ark olay rgsn glendirir. Fakat
sekans karldnda olay rgsnde bir deime olmaz.
Sonraki mzikal sekansta Mjde yine gazinoda ark syler.
Ne gnm var ne gecem, bana yazk deil mi?

Genken oldum ihtiyar, bana yazk deil mi?
Herkes sevda ekiyor, seviyor seviliyor
Ben sevdim, o sevmiyor, bana yazk deil mi?
Sever gibi grnd, sonra ykt gnlm
Ziyan etti mrm, bana yazk deil mi?
Ak verdim kucak kucak, o kat bucak bucak
Bana yazk deil mi?
arknn szleri olay rgsyle ilgili deildir. arkda sevgisine karlk bulamayan bir
kiinin acs anlatlr. Mjde ise sevgilisi ener ld iin ac eker. Mjde, arky
sylerken, onu dinleyenler arasnda eneri grr ve enerin lmediini anlar.
arksn kesip enerin yanna gider. Sekans karldnda olay rgsnde bir deime
olmaz. nk Mjdenin eneri grmesi mzikal sekansla ilgili deildir. Sekans
karldnda Mjde eneri sahnedeyken grm olur. Sekans varlyla olay
rgsyle ilgilidir.
Ekrem eneri ldrmekle tehdit ettii iin Mjde eneri terk eder. Baka bir gazinoda
almaya balar. eneri terk ettii iin mutsuz, Senin Gibisi Yok arksn syler:
Piman oldum hasret ektim

Ayrlmasaydk benimdin
Her gnle sevgi ektin
Nerde? Senin gibisi yok
Ben bu akn esiriyim
102
Yalvarrsam gelir misin?

Bilmem hi kaybeder miydim?
Yok ki senin gibisi yok.
Mjde zgn arksn sylerken ener sahneye kar ve arkya devam eder:
Bir gln mre bedel

ok gzelsin hem ok gzel
Beni seviyorsan eer
Gel de senin gibisi yok
ok aradm sevmek iin
Nerde? Senin gibisi yok
Yerde gkte senin gibisi yok
Mjde sevinle enere katlr. arky bitirip birbirlerine sarlrlar. Ekrem onlar
kulisten seyreder. Her eyi enere anlatt ve eneri gazinoya getirdii anlalr.
arknn szl ksm bitip mzik devam ederken, Ekrem alayarak gazinoyu terk eder.
arknn Mjdenin syledii birinci ksmnda, Mjde eneri zler ve dnmesini diler.
arknn enerin syledii ikinci ksmnda, ener Mjdenin gzelliini ver ve Mjde
gel derse Mjdeye dneceini syler. arknn szleri olay rgsyle ilgilidir. Mjde
ve ener, arky birbirlerine syler ve sonunda barrlar. Sekans karldnda Mjde
ve enerin nasl bart anlalmaz. Sekans olay rgsn ieriiyle gelitirir.
Filmin mzikal sekanslarnda sadece Hint mzikallerine gnderme yaplan Pembe

Sevda sekansnda dans edilir. Onun dnda karakterler dans etmez. Mzikal
sekanslarda kamera genel ekimdedir. Karakterlerin gs ya da bel ekimlerine kesme
yaplr.
Muellerin gruplandrmasna gre, Arabesk filminde, olay rgsn glendirici yedi

tane drdnc gruptan (Olsun Hala midim Var, syankarm, Ak Olsun,
Pembe Sevda, Gidiyorum, Onu Brakmam, Terk Edildim), olay rgsn
ieriiyle gelitiren tane altnc gruptan (Bilemem, Allahm Kr Et Beni, Senin
Gibisi Yok), varl olay rgsyle ilgili iki tane nc gruptan (Salla Salla, Bana
Yazk Deil Mi?), olay rgsn varlyla gelitiren bir tane de beinci gruptan
103
(Hadi Canm ipak) mzikal sekans vardr. Arabesk filmi mzikal paralarn genel
olarak filmi glendirmek amacyla kullanan mzikal bir filmdir.
Farkl gruplardan kark olarak mzikal sekans kullanlmas, absrd ve komedi etkisini
arttrr. Talama nitelii tayan mzikal sekanslarda espri ve karakterlerin zerinden
kullanlan komik eler n planda tutulduu iin arklar duraan bir etki yaratmaz,
ounluu olay rgsn glendirerek espriyi ve komedi unsurlarn arttrr.
2.2.11. Arkadam eytan

Ynetmen: Atf Ylmaz
Senaryo: mit nal, Halit Refi, Aye asa, Atf Ylmaz
Mzik: zkan Uur, Mazhar Alanson, Fuat Gner, Fahir Atakolu
Koreografi: Sait Skmen
Oynayanlar: Mazhar Alanson, Ali Poyrazolu, Yaprak zdemirolu, zkan Uur,
Blent Kayaba, Tark Papuuolu, Ayhan Sicimolu
Yapm Yl: 1988
Filmin yks:
Fatih (Mazhar Alanson) seslendirme stdyosunda bir ikolata reklam iin eytan
seslendirmesi yapar. Yapmc eytan komik seslendirmesini ister. Fatih eytann komik
seslendirilmemesi gerektii konusunda seslendirme ynetmeni ve yapmcyla tartr.
Sonunda komik seslendirmek zorunda kalr. Ynetmene bu iten bktn syler.
Akam, mzisyen olarak alt bara giderken bir maazann vitrini nnde durur.
Vitrinde gelinlik giydirilmi mankenle konuur. Mankenin gerek bir kadn olmasn
arzular.
Barda mzik grubuyla beraber Tam Ortasndaym Yolun arksn alp syler.
Mteriler onlar dinlemez, kendi aralarnda konumay ve yemek yemeyi tercih eder.
Fatih sinirlenir ve sahneyi terk eder. Kuliste eyalarn toplar. Arkadalarna, kimsenin
onlar dinlemediini, artk birilerinin onu duymasn istediini syleyerek istifa eder.
Vitrin mankeninin yanna gider. Kefedilmek iin her eyi yapabileceini, ruhunu
eytana satabileceini syler. Sokakta bir adam ortaya kar. eytan (Ali Poyrazolu)
104
olduunu, ona yardm edebileceini syler. Fakat uralarna deyip demeyeceini

renmek iin Fatihin yetenekli olup olmadn renmek ister. Fatih iin bir orkestra
yaratr. Fatih orkestra eliinde Doldum arksn syler. ark srasnda eytan vitrin
mankenini canlandrr. ark sonunda Fatih, eytana ruhunu satar. eytan Fatihin
ruhunu alp bir yumurtann iine koyar. zerine de Fatihin adn yazar. Fatihi dnyaca
nl bir mzisyen yapacan syler. Fatih gerek bir kadna dnen vitrin mankenini
(Yaprak zdemirolu) alp evine gider.
Sabah uyandnda her eyin rya olduunu dnr. Fakat evde canl mankeni grnce
arr. eytan gelir. Fatihe yardm etmesi iin daha nceden ruhunu ald adamyla
balant kurar. Kaset, plak irketi sahibi Mesut (Tark Papuuolu), gazinocular kral
eref (Ayhan Sicimolu) ve reklam irketi sahibi Birol (Blent Kayaba), eytan iin
bir yemek dzenler. eytan yanna Fatih ve plastik kz adn verdikleri vitrin mankenini
de alarak yemee gider. Adamlar eytana bir mzik dinletisi hediye eder. eytan
zevkle aykovskinin Mugnonun arksn dinler. Adamlarndan Fatihe yardm
etmelerini ister. Adamlar her eyi ayarlayacaklarna sz verir. Fatih onlara inanmaz.
eytan merak etmemesini syleyip ona yolun sonunu gsterir. Havada bir grnt
belirir. Fatih grubuyla ABDde konser verir. Amerikal hayranlar elenip dans eder.
Fatih heyecanlanr ve eytann adamlarnn kendisine yardm edeceine inanr. eytan
gitmek zereyken, Fatih, eytandan plastik kzn ev ilerine fazla dkn olduunu
syler, kiiliini deitirmesini ister. eytan plastik kz romantik yapar. Fatih ve plastik
kz, beraber Muhabbetler Sana Doru arksn syleyip dans eder.
Ertesi gn, Fatih mzik grubuyla beraber Mye, Mesutun plak irketine gider.
Mde nl olmak isteyen arkc adaylar plak irketlerinin nnde birikmitir. M
arksn sylerler. Plak irketinin kaps alr. arkc adaylar birbirlerini ezercesine
ieri girmeye ve kendilerini gstermeye alr. Fatih, randevusu olduunu syler ama
Mesutun acilen ehir dna ktn renir. eref ve Birola da ulaamaz.
eytan, Fatihi grmeye gelir. Fatih, ona adamlarnn yardm etmediini syler. Beraber
Mesutu bulmaya giderler. Mesut sekreterine, eytana yanl adres vermesini syler.
eytan ve Fatih, verilen adrese gittiklerinde eski bir mezbahayla karlar. Mesut, Birol
ve eref eytann bacan krdklarn syleyip glrler. eytann baca krlr.
105
eytann kulana kurun diyerek kurun dkerler, eytann kulana kurun dklr.
eytan sinirlenir ve Mesutun ruhunu hapsettii yumurtay krar. Fatihle beraber, Birol
ve erefi bulur. Birol ve eref artk eytana itaat etmeyeceklerini syler. eytan
Mesutun ruh yumurtasn krd gibi onlarnkini de krmakla tehdit eder. Mesut gelir.
Ona bir ey olmadn gren eytan arr. Birol, eref ve Mesut, yaamak iin artk
ruha ihtiyalar olmadn syler ve eytana Yumurtlayan Tavuk arksn sylerler.
eytan, gazete patronu olan eski sevgilisinden Fatih iin yardm istemeye karar verir.
Fakat o da eytana yardm etmeye yanamaz. nsanolunun artk eytandan daha
eytan olduunu syler. eytan, nsana dnmeye balar, glerini kaybeder. Plastik
kz yeniden vitrin mankenine dnr. eytan, Fatihe yardm edemeyeceini anlar ve
ruh yumurtasn Fatihe geri verir. Birden eytann kanatlar kmaya balar, bir
melee dnr. Zalim Dnya arksn syleyerek gkyzne doru uar.
Fatih ve grubu bir konserde Heyecanlym arksn syler. Birol, eref ve Mesut
onlar seyreder, beenir. Fatih ve grubuyla almaya karar verirler. Mesutun zerine
melek ty der. Mesut irkilir. Bir melek ty de sahnede ark syleyen Fatihin
zerine der. Fatih glmseyerek ge doru bakar.
Ltfi . Akadn Trk sinemasnda bu trn ustas89 dedii Atf Ylmaz, bu mzikal
filminde bir tiyatro metnini deil, Halit Refi, Aye asa ve kendisinin de katklarnn
bulunduu mit naln senaryosunu kullanr. Filmin ilk mzikal sekans Fatihin
grubuyla beraber ark syledii barda geer. Fatih ve arkadalar Tam Ortasndaym
Yolun arksn alp syler:
Tam ortasndaym yamurun

Karn souun ortasndaym
Nasl da paylayor insan isterse
Nasl da birmi meer hasretler
Nasl da mecburmuuz sabretmeye
Sevmeye, renmeye
89
zg, a.g.e., s.99.
106
Tam ortasndaym yolun

Kounun ortasndaym
Barn mterileri yemek yiyip birbirleriyle konuur. Fatih arky sylerken mterilere
bakar, kimse onu dinlemedii iin sinirlenir. Programa ara verdiklerinde arkadalarna
Ben bu hayattan skldm ocuklar. almz, almamz kimin umurunda... Alk
istiyorum. Biri arklarm duysun istiyorum. ryoruz burada be! diyerek istifa
ettiini syleyip bardan ayrlr. Sekanstan, Fatih ve arkadalarnn bir sredir barda
mzik yapt, bu mzikal sekansn benzerlerinin daha nce de tekrarland ve Fatihin
daha fazla bu duruma tahamml edemedii anlalr. Ayn gn, Fatih seslendirme
stdyosunda da sorun yaar, seslendirmeyi istedii gibi yapmasna izin verilmez. Barda
mterilerin her zaman olduu gibi onu dinlemiyor olmas Fatihin direncini tamamen
krar, birileri onun sesini duysun diye ruhunu eytana satacak duruma getirir. Sekans
olay rgsn glendirir. Fatihin bardaki iini brakmasna ya da daha sonra olay
rgsn ilerletecek olan bkknlna, bu mzikal sekans tek bana sebep olmaz, olay
rgsn gelitirmez. arknn szleri dolaysyla sekansn ierii olay rgsyle ilgili
deildir.
eytan nl olmas karlnda Fatihin ruhunu almak ister fakat Fatihin gerekten
yetenekli olup olmadn gstermesi gerekir. Fatih kendi bestesi olan Doldumu alp
sylemeye balar. eytan arkdan pek holanmaz. Fatih tek gitarla bu kadar olur diye
kendini savunur eytan Fatihe bir orkestra oluturabileceini syler. Davul, elektro ve
bas gitar, iki keman, klavyeden oluan bir orkestra yaratr. Btn mzisyenler birbirine
benzer, yzleri plastii artrr. eytan, vokal olarak da bir dkkann vitrininde duran
manken kafasn canlandrr. Bylece Fatih neeyle mzikal film gibi olacak
diyerek Doldum arksn sylemeye balar:
Doldum, doldum, doldum

Sonunda yerimde duramaz oldum
Nasl sakin olmal, hangi yolu bulmal
Biliyor musun, duyuyor musun?
Aradm, aradm bulamadm, olmad
Bekledim, bekledim gelmedi.
107
Orkestra, vokaller ona elik eder. eytan, Fatihin konutuu vitrin mankenini
canlandrr. Manken dans ederek (baleyi artran figrlerle) Fatihin yanna gelir. Son
olarak eytan sokaktaki btn vitrin mankenlerini canlandrr. Mankenler birlikte dans
etmeye balar. Sekansn koreografisi son derece gzeldir. Mankenler karakterlerinden
kmaz. Kesik ve durakl yaplan figrler robot dansn hatrlatr. Uzun sre hareketsiz
kalm, ya da vcudunu nasl kullanacan bilmeyen mankenlerin dans, sekansn
gereklik hissini pekitirir. Fakat koreografi tam olarak grlemez. ABD mzikallerinde
dansn tek bir figrnn karlmamas iin kullanlan genel ekimler ancak ok nemli
bir nedenle (olay rgsne bal bir eyin gsterilmesi ya da bir figrn bir ksmna
dikkati ekmek zere) yakn plana geer. Bylece koreografi yaplma amacna ular.
Arkadam eytan filminin bu mzikal sekansnda, eytan, Fatih ya da Plastik Kzn
gs ekimleri ok fazla kullanlr. Seyirciye ek bir ey sylemeyen bu yakn ekimler
srasnda, danslarn erevenin kenarnda grlebilen vcut hareketlerinden,
koreografinin de devam ettii alglanr. Bu da seyirciye, ayn Renkli Dnya filminde
spot klarn kullanmnda olduu gibi, bir eyler karyor olduu ve karklk hissini
verir. Mzikal sekans sona erdiinde Fatih grdklerinden ok etkilenir. Heyecanla,
eytana ruhunu satmay kabul eder. eytan da Fatihin arksn beenir. Sekans, filmin
geliebilmesi iin ok nemli olan bir grevi yerine getirir. Fatih ve eytan arasnda
anlama salanr. Sylenen ark, olay rgsyle ilgili deildir. Danslarn dans da
sadece arkya elik etmek amacyla yaplr. Olay rgsne katk salayacak bir eyler
sylemez. Sekansn ierii olay rgsyle ilgili deildir. Sekans ierisinde, daha sonra
olay rgsnde yer alacak olan Plastik Kz eytan tarafndan canlandrlr. eytan
mzikal sekansa dhil olmaz, sekans kontrol eder ve izler. Bu nedenle Plastik Kzn
canlanmas mzikal sekansn dnda gerekleir, ierikten bamszdr. Sekans olay
rgsn varlyla gelitirir.
Mesut, eref ve Birol, eytann dnn kutlamak iin yemek dzenlerler. Yemekte
eytann ok sevdiini syledii ve zevkle dinledii aykovskinin Mugnonun
arksn Soprana Yekta Kara syler. Arpist Ferda Arkan ona elik eder. Sekansn
ierii olay rgsyle ilgili deildir. Sekans karldnda olay rgsnde bir deime
olmaz. Sekans olay rgsn glendirmez. ark olduka uzun srer. ark boyunca
btn karakterler yemek masasnda oturup arky dinler. Bu mini konser srasnda, olay
108
rgs olduka uzun sre kesintiye urar. Bu nedenle bu sekans olay rgsyle
ilgisizdir.
Drdnc mzikal sekans, eytann yolun sonunu Fatihe gsterdii sekanstr. Havada
bir grnt belirir. Fatih grubuyla ABDde konserindedir. ngilizce bir ark syler.
Stadyumu dolduran Amerikal hayranlar cokuyla dans edip elenir. Konser grnts
bir sre devam eder. Fatih dnyaca nl bir yldz olacan grnce ok sevinir. nl
olmak iin daha byk arzu duyar. Bu arzuyla, ertesi gn grubuyla beraber Mesutun
plak irketine gider. Sekans, Fatihin varaca noktay grerek daha byk heyecan
duymasn salar. Fakat duyduu bu heyecan olay rgsnn ilerleyiinde bir deime
yapmaz. nk Fatih, eytann yolundan gitmeyi daha nceden kabul ettii iin
Mesutla grmeye bu mzikal sekans olmasa da gidecektir. Sekans olay rgsn
glendirir ama gelitirmez.
Beinci mzikal sekans Fatih ve Plastik Kzn syledii bir ak arksdr. Fatih, Plastik
Kzn karakterini nasl istediine bir trl karar veremez. nce ev ileriyle ilgilensin
ister. Fakat Plastik Kz ev iinden baka bir ey dnmez. Bunun zerine Fatih, onun
romantik olmasna karar verir. eytan istenileni yapar. Fatihe pasta yedirmek iin
arkasndan koan Plastik Kz pasta taban yere frlatr ve bale admlarn andran
yryyle Fatihe doru koar. Mzikal sekans balar. Fatih ve Plastik Kz,
Muhabbetler Sana Doru arksn syleyerek dans eder:
Ne kadar gzel olduunu

Sana anlatamadm
Yasaklar vard bozamadm
Temas iman akmn
Dua gzbebei
p sevdi kzgnlklarm
Ve sis ddkleri
Hepsi hepsi kuru muhabbet
Muhabbetler sana doru
Fatih arky sylerken Plastik Kz modern dansa yakn bale admlar ve dnler yapar.
Sonra beraber arknn nakaratn syleyerek slow dans yaparlar. Sekans karldnda
109
olay rgsnde deime olmaz. Fatih ve Plastik Kzn ilikisi ana yknn ierisinde
deildir. Derinliksiz bir yan yk olarak ilerler. Olay rgsyle ilikili olsa da, olay
rgsn glendirmez ve gelitirmez.
Fatih ertesi gn, grubunu alp Mesutun plak irketinin yolunu tutar. Kamera bir
tabelaya odaklanr. Tabelada Kervan Plaklk, M yazar. M, stanbul
Manifaturaclar arsnn ksaltmasdr. Fatih heyecanla, ite geldik, M der ve
M mzikal sekans balar. Plak irketinin nnde mehur olmak isteyen arkclar
ark syleyip dans eder:
M nerede?
Susuz kalm derede
M neden byle?
Simit ve kebap yemece
Mercedesi almaca, karlar atmaca
kileri imece evellallah
Sevgili abicim, benim de var sesim
Neyim eksik bodan icabnda
Simitler burada!
Biz de varz srada
Neyim eksik Emrahtan,
Neyim eksik Ceylandan.
Allah Allah Allah, bu nasl dalga
Bir kaset doldurup mangrlar vurmaca.
hret, hret, hret olmaca
Mzikal sekansta, danslar zerinde gndelik kyafetleriyle, hret olmak isteyen

arkc kalabal olarak hem sekansn kurulan mizansenine uygun bir ekilde rol yapar,
ark syler (gerekten seslerini kullanp kullanmadklar bilinmez) hem de
modernletirilmi halk oyunlar figrleriyle dans eder. Mzikal sekansn btn
elerinin, oyunculuu da iinde barndrarak, sekans iindeki btn karakterler
tarafndan uygulanmas sekansa dinamizm ve seyri zevkli bir btnlk katar. Sekansn
sonunda Fatih ve grubunun da dier arkc adaylaryla beraber hret olmaca diyerek
110
ark syledii grlr. Plak irketinin kaps alr, adaylar hzla kapya ynelir,
kapnn nnde uzun bir kuyruk oluturur. Fatihin plak irketine gelecei daha nceden
bellidir ve sekans balamadan nce tabelada gsterilir. Mye gelinecei seyirci
tarafndan bilindii iin sekans olay rgsn gelitirmez fakat M hakknda bilgi
verir, olay rgsn glendirir.
Yedinci mzikal sekansta, Mesut, Birol ve eref, artk ruha ihtiyalar kalmadn
syler. eytana hizmet etmezler. eytanla dalga geerek ark sylemeye balarlar:
Asr yirminci asr

Olmusun eski asr
Eer cann istiyorsa
Sen de gel bize katl
Yeter bizi syletme,
Kendini rezil etme.
Yumurtlayan tavuksun.
Horozum diye tme
Susadurduk karnda
Esir ettin yllarca
Sen bir garip sipolasn
Mustaklarla yarma
Sekans karldnda olay rgsnde bir deime olmaz. Olay rgsn gelitirmez.
Mesut, Birol ve eref, eytann onlarla balant kurmasndan itibaren eytan aleyhinde
konuur ve ona yardm etmek istemez. Bu sekansta da eytan hakkndaki dncelerini
ark syleyerek anlatr ve onunla elenirler. Sekans olay rgsn glendirir.
eytan, Fatihin ruhunu saklayan yumurtay Fatihe vererek iyilik yapnca, yeniden
melek olmaya hak kazanr. Kanatlar kan eytan gkyzne umadan nce bir evin
atsna konar ark syler, Fatih de ona katlr:
eytan: Hoa kal zalim dnya.

Ben devrimi doldurdum.
Byle giderse iler,
111
Bana benzer senin de sonun

Fatih: Hoa kal garip eytan.
Ne olurdu gitmesen.
Bir i bulurduk sana.
Bu dnya batm zaten
eytan arknn sonunda, el sallayarak gkyzne doru uar. Fatih ve onu gren
mahallenin ocuklar el sallayarak eytan uurlar. eytan, bu mzikal sekans
balamadan nce gkyzne doru umaya balar. Sonra geri dnerek son bir kez
Fatihe ve Dnyaya veda eder. Bylece eytann vedas mzikal bir sekansla
pekitirilir ve olay rgs glendirilir. Sekans karldnda olay rgsnde bir
deime olmaz, olay rgs gelimez.
Film, eytann vedasndan sonra son bir mzikal sekansa balanarak biter. Bu sekansta
Fatih ve grubu sahnede Heyecanlym arksn syler. Mesut, eref ve Birol
oturduklar locadan onlar dinler:
Heyecanl ok heyecanlym.
Yani canlym.
Sana retenler senin rettiklerin.
Hepsi unutulur, kimdir unutulmayanlar bilir misin?
lgnlardr, lgnlar, lgnlar.
Mesut, eref ve Birol, bir sre dinledikten sonra Fatih ve grubunu beenir. Onlarla
almaya karar verir. nce Mesut, sonra Fatihin nne birer beyaz ty der. Mesut
korkar, Fatih glmser. eytan onlar seyretmektedir. Sekans, Fatihin sonunda
hayallerine ulaacan mjdeler. Sekans karldnda, Fatihe sonunda ne olduu
bilinemez. Sekans olay rgsn gelitirir. arknn szleri ve ierii ise olay rgsyle
ilgisizdir. Bu nedenle son mzikal sekans olay rgsn ieriiyle deil, varlyla
gelitirir.
Muellerin gruplandrmasna gre, Arkadam eytan filminde, olay rgsn

glendirici be tane drdnc gruptan (Tam Ortasndaym Yolun, ABD konseri,
M, Yumurlayan Tavuk, Zalim Dnya), olay rgsn varlyla gelitiren iki
112
tane beinci gruptan (Doldum, Heyecanlym), varl olay rgsyle ilgili bir tane
nc gruptan (Kuru Muhabbet), olay rgsyle ilgisiz bir tane birinci gruptan
(Mugnonun arks) mzikal sekans vardr. Arkadam eytan filmi mzikal
paralarn filmi glendirmek amacyla kullanan mzikal bir filmdir.
Atf Ylmazn dier mzikal filmleri Keanl Ali Destan ve Asiye Nasl Kurtulura da
bakldnda Atf Ylmazn mzikal paralar genel olarak filmlerinde olay rgsn
glendirmek amacyla kulland grlr. Arkadam eytanda da mzikal sekanslar
bu ama dorultusunda kullanr. Fakat bu filminde dier mzikal filmlerinden farkl
olarak, Mugnonun arks ve Kuru Muhabbet sekanslarnda olay rgsn
glendiren ve gelitiren mzikal para anlayndan ayrlr. Bu iki sekansn olay
rgsn duraksatt grlr. Ve filmin dndaym etkisi yaratr.
2.2.12. Lambada
Ynetmen: Samim Deer
Senaryo: Erdoan Tna
Mzik: zzet z
Oynayanlar: Yaar Alptekin, Yasemin Evcim, Merih Akaln, Akn Tun, hsan Yce,
Aslan Altn
Yapm Yl: 1989
Filmin yks:
Hakan (Yaar Alptekin) bir benzincide alr. Fakat iini umursamaz. Btn istedii
dans etmektir. inden ayrlr. nl bir dans ve oyuncu olma hayaliyle stanbula gider.
stanbulda bir dans yarmasna katlmak ister. Dans ei olmad iin onu yarma iin
kaydetmezler. Danslk ve oyunculuk alanlarnda i bulmaya alr. Baaramaynca
stanbulda yaayan amcasnn yanna gider. Amcas (hsan Yce) ona taksi ofrl
iini bulur.
Hakan dans olma hayalinden vazgemez. Bir yandan taksi ofrl yaparken bir
yandan da dans yarmas iin e aramay srdrr. Fakat kendine uygun kadn dans
bir trl bulamaz.
113
Meralin (Merih Akaln) arabas yolda bozulur. Hakann taksisini durdurup yardm
ister. Hakan Merali gtrrken yolda sohbet ederler. Meral, Hakandan holanr.
Hakana, sahibi olduu spor merkezinde aerobik retmenlii yapabileceini syler.
Hakan ii kabul eder. Gece beraber olurlar. Meral, Hakann evinde kalmasn ister. Ona
k kyafetler alr. Hakan, spor merkezindeki iine balar. Meral, Serpille gelir ve
Serpilin yarma iin Hakann dans ei olabileceini syler. Akam hep beraber
diskoya gitmeye karar verirler.
Diskoda, Yasemin (Yasemin Evcim) ve arkadalar Meralin dedikodusunu yapar.

Meralin sosyetenin gzde dulu olduundan ve Hakann da yeni jigolosu olduundan
bahsederler. Yasemin arkadalaryla dansa kalkar. Hakan da Serpili dansa kaldrr.
Fakat Serpil dans edemez. Hakan yine e bulamad iin mutsuz olur. O srada, pistte
dans eden Yasemini grr. Yasemin de Hakana bakmaktadr. Birbirlerinin dansndan
etkilenirler. Bir sre beraber dans ederler. Meral kskanr ve Hakan alp diskodan
ayrlr.
Yasemin ve arkadalar Hakann jigolo olduunu, paradan baka bir ey dnmediini

konuur. Yasemin, fakir taklidi yaparak Hakan elde edebilecei zerine arkadalaryla
iddiaya girer.
Meral, Yaseminle dans ettii iin Hakanla kavga eder. Hakan, bo yere kskanlk
yaptn syleyerek Meralden ayrlmak ister. Meral, yumuar. Hakan sevdiini,
gitmesini istemediini syler. Ertesi gn Hakana bir jip hediye eder.
Yasemin, Hakann alt spor salonunu renip, oraya gider. Hakanla tesadfen
karlam gibi yapar. Hakana bir otelde garsonluk yaptn syler. Hakan ona dans
yarmasndan bahseder ve ei olmasn teklif eder. Yasemin kabul eder.
Meral, Hakann yarmaya Yaseminle hazrlanacan renince sinirlenir. Hakan,

Yaseminin sadece dansyla ilgilendiini syler. Meral, Yaseminin garson olduunu
renince rahatlar. Akam, Yasemin yaad kkte dans eder. Babas (Aslan Altn),
sahip olduklar otelde neden garsonluk yaptn sorar. Yasemin ekirdekten yetimek
istediini syler.
114
Hakan ve Yasemin dans yarmasna hazrlanmak iin buluup alr. Akam

hazrladklar koreografiyi denemek iin diskoya gidip dans ederler. Diskodan sonra
birbirlerine k olduklarn anlayan ikili seviir. Hakan eve dndnde, ge kald
iin Meral ona barr ama Hakan bunu nemsemez. Yasemin eve dndnde babas
onu beklemektedir. Babas gece ge saatlere kadar arkadalaryla olmaya devam ederse
Yasemini yurt dna yollayacan syler.
Yasemin arkadalarna iddiay unutmalarn, en ksa zamanda Hakana gerekleri

anlatacan syler. Hakanla konsere, buz pateni yapmaya giderler. Koreografilerine
alrlar.
Yaseminin babas Hakan artr. Hakana, jigolo olduunu rendiini, paras iin
kzyla birlikte olduunu syler. Kzn brakmas iin para teklif eder. Yaseminin
zengin olduunu renen Hakan, kendisine yalan syledii iin sinirlenir. Para teklifini
de geri evirir. Merale gider. Meral, Yaseminin babasna her eyi kendisinin
sylediini itiraf eder. Hakan, Merali tek eder.
Yasemin babasyla tartr. Babas, Yasemini Londraya gndermeye karar verir.

Yasemin Hakanla konumak ister. Kavga ederler. Hakan, amcasnn yanna dnerek
taksi ofrl iine yeniden balar. Yasemin Londraya gitmeye karar verir. Ama
Hakana bir mektup yazar. Mektupta Hakan onu affeder ve geri isterse Londraya
gitmekten vazgeip onunla beraber olacan yazar. Btn gece Hakandan telefon
bekler ama Hakan ayr dnyalarn insanlar olduklarn dnerek onu aramaz.
Ertesi gn Yasemin uaa binmek iin havaalanna gider. Hakan onu beklemektedir.
Barrlar. Hakan, Yasemine evlenme teklif eder. Yasemin kabul eder. O gn olan dans
yarmasna katlmaya giderler. Yarmann yapld disko pistinde beraber dans
ederler.
Trkiyenin belki de ilk dans mzikali olan Lambadann mzikal sekanslar, sadece
yabanc mzik ve danslardan oluur. Karakterler ark sylemez.
115
Hakann Serpil ve Meralle beraber diskoya gittii gece, Hakan ve Yasemin, diskoda
birbirlerini ilk grdkleri anda Ya Kid Kin Get Up arks eliinde birinci mzikal
sekans ar ekimde balar:
Get up, get up, get busy do it Ayaa kalk, ayaa kalk, bir an nce bala
Get up and move that body Ayaa kalk ve vcudunu oynat
Get up people now, get down to it imdi ayaa kalkn millet, gece bitmeden
before the night is over ie balayn
Get up, get up, get busy do it Ayaa kalk, ayaa kalk, ie bala
I wanna see you party Parti yaptn grmek istiyorum
Get up people now, get down to it imdi ayaa kalkn millet, gece bitmeden
before the night is over ie balayn
kili, disko dansyla birbirlerine yaklar. Onlarn kar karya dansa balad anda
kamerann nndeki insanlar kenara ekilir. Bylece seyirci, ikilinin dansn daha rahat
seyreder. Kamera genel ekimdedir. Hakan ve Yasemin bu sekansta olduka iyi dans
eder ve seyirciyi iyi dans olduklarna inandrr. Kamera Meralin oturduu masaya
kesme yapar. Meral, Hakan ve Yaseminin yaknlamasndan rahatsz olur. Kamera
tekrar Hakan ve Yasemine dndnde Kaomann syledii Lambada arks balar:
Chorando se foi quem um dia s me Beni kim alatrsa, bir

fez chorar gn o da yalnz kalp alayacak
Chorando estar ao lembrar de um Alayacak nk aklna zamannda
amor Que um dia no soube cuidar kymetini bilmedii bir ak gelecek
A recordao vai estar com ele Hep aklnda olacam.
aonde for
Dana sol e mar guardarei no olhar Deniz ve gnele dans et,
gzlerin ak olsun
O amor faz perder encontrar Yoksa ak sana kaplarn kapatr
Lambando estarei ao lembrar que Ben Lambada yapacam
este amor
Por um dia, um instante foi rei Bir gn bu ak yeniden bysn diye.
116
Pistte yalnzca Hakan ve Yasemin vardr. Kamerann Merali gstermesinden itibaren

yava ekim biter ve ikilinin lambada yaptklar bu sahnede normal ekim kullanlr.
kili, lambada dansn bol figrl ve olduka estetik yapar. Kamera da yerinde durup
onlar seyretmez. Alt, st ve normal alara kesmeler yapar. Lambada ayak figrn
ayaklarn yakn ekimiyle, kollar ise omuz ve bel ekimleriyle yakndan gsterir.
Kamera sadece kesme yapt iin dansn hareketliliine gre yine de durgun kalr.
Sekans iinde, Hakan ve Yasemin tanr. Birbirlerinden ve danslarndan etkilenir.
Hakan, dansn beendii Yaseminin, yarma iin dans ei olmasn arzular. Sekans
karldnda Hakan ve Yasemin arasndaki yaknlama, Hakann neden Yaseminin
dans ei olmasn istedii ve Meralin neden Hakana sinirlenip kavga kard
anlalamaz. Sekansn ierii, Hakan ve Yaseminin birbirlerinin dansn grmelerini
salar fakat ierikteki danslar ve arklar olay rgsyle ilgili deildir. Filme ismini
veren lambada ve daha nce yaplan disko dans, dnemin genleri arasnda popler olan
danslardr. Film gnmzde ekilseydi, Hakan ve Yasemin salsa ve hiphop yapyor
olabilirdi. Ya Kid Kin Get Up arks diskoda yerinde oturan utanga genleri
heyecanlandrp dans etmeye arr. Hakan ve Yasemin oktan pisttedir ve dans eder.
Kaomann Lambada arks ise bitmi bir ak zerinedir. Oysa Hakan ve Yaseminin
aklar yeni domaya balar. Bu nedenle sekans ieriiyle deil varlyla olay
rgsn gelitiren bir sekanstr.
Hakan ve Yasemin yarma iin hazrlanmaya baladktan sonra koreografilerini

diskoda denemeye karar verir. Bir sonraki mzikal sekans diskoda yaplan bu
koreografiyi ierir. Hakan ve Yaseminin, nceki bir sekansta bu koreografinin
balang figrne altklar grlr. Diskoda, Gloria Estefann Oye Mi Canto (Hear
My Voice) arks eliinde bu ilk figr yaparak koreografiye balarlar:
No one... has the right to say Hi kimsenin

This is right or that is wrong bu doru, bu yanl demeye hakk yok
It isn't just one way Sadece tek yol yok
Someday it'll be alright Bir gn her ey dzelecek
Changes happen overnight Deiimler bir gecede olacak
People, let's give each other room Birbirimizi anlayalm
If we're gonna work it out Eer sorunu zeceksek
117
We better make it soon bir an nce yapalm

Love is... love is such a common Ak... ak ok genel bir kelime
word
When it's pride we mistake for Gurur sz konusu olunca akta hata
love yapyoruz
Isn't that absurd? Bu sama deil mi?
Genel ekimde balayan ve ikilinin kameraya bakarak yapt balang figr byle bir
ekim iin elverilidir. Hakan, Yaseminin arkasnda durur. Ritimle uyumlu bir ekilde
kollarn biri indirir dieri kaldrr. Kamera bu figr nden ve genelden ekmedii
zaman figr amacna ulaamaz ve gzel gzkmez. Bu sekansta da birinci mzikal
sekansta olduu gibi alt, st ve normal al ekimler kullanlr. Kamera Hakan ve
Yasemine yaknlap uzaklar. Baz figrlerin daha iyi grnebilmesi iin ekim a ve
lekleri zel olarak seilir. rnein, kol alt geilerinin youn olduu bir figrde,
kollarn daha iyi grlebilmesi iin st adan bel ekimi kullanlr. arknn szleri
olay rgsyle ilgisizdir. Sekans karldnda olay rgsnde bir deime olmaz ve
olay rgsn gelitirmez.
Hakan ve Yasemin birbirlerine k olup birlikte olmaya baladktan sonra mzikal bir
sekansla bunu kutlar. Den Harrowun Holiday Night isimli arksn ieren sekans
mzik klibi izlenimi yaratr. nce ark balar:
When you're living a vacation Tatile ktn zaman,

Every night you can go wild her gece lgnlk yapabilirsin
Crazy situations Deli dolu yerlerde
You can play just like a child kk bir ocuk gibi elenebilirsin
You can party and go dancing Parti yapabilir dansa gidersin
Smell of freedom in the air zgrl havada duyarsn
Lovers are inviting Aka davet var
Happy people everywhere Her yerde mutlu insanlar
Hakan ve Yaseminin beraber gezdikler, buz pateni yapp elendikleri, yemek yedikleri
grlr. Sonra dans etmeye balarlar. Sekanstaki k kullanm olduka ilgintir. Belki
de Trk mzikal filmlerinde ilk defa mzikal bir sekansta k farkl, etkin ve yaratc
118
bir ekilde kullanlr. Hakan ve Yasemin aerobik arlkl disko dans yaparken k
srekli renk deitirir. Sekansn sonlarna doru kamera uzaklar ve klarn aslnda
sahne olduu, Hakan ve Yaseminin sahnede dans ettii anlalr. Sekans, akn
kutlamas olarak balar, ikilinin yarma iin almasna dnr. Yasemin bu sekansta
profesyonelce dans eder. Fakat Hakann baz figrlerde zorland grlr. Bu figrler
bale ve jimnastik kkeninden gelen figrler olduu iin uzun sre alma gerektirir.
Hakann zorlanyor olmas, seyircide, Hakann iddia ettii kadar iyi bir dans
olmad izlenimi yaratr. Bu da filmin olay rgsyle ters der. arknn szleri, tatile
kan bir kiinin dncelerini anlatr. Olay rgsyle ilgisizdir.
Son mzikal sekans, Hakan ve Yaseminin yarmada dans ettii sekanstr. Sekans, Rod
Stewardn Its The Same Old Song arksyla balar:
You're sweet as a honey bee Bir bal ars kadar tatlsn

But like a honey bee stings Ama ayn bal ars gibi beni sokup
You've gone and left my heart in gittin ve kalbimi acttn
pain
All you left is our favorite song Bana braktn tek ey bizim arkmz
The one we danced to all night Btn gece dans ettiimiz
long
It used to bring sweet memories Bana tatl anlarn hatrlatyor
Of a tender love that used to be Krlgan akmzn
Now it's the same old song Yine o eski ark
But with a different meaning Artk farkl bir anlam var
Since you been gone Sen gittiinden beri
Kaomann Lambada arksyla devam eder. Bu dans sahnesinin amac belli deildir.
Film boyunca Hakan ve Yasemin, yarmaya hazrlanr. Yarma gn dans ederler.
Yarmay kazanp kazanmadklar ya da yaptklar dansn ampiyonluk dans olup
olmad belli deildir. Sekans, olay rgsn gelitirebilecek ya da
glendirebilecekken, bir belirsizlik tar. Her iki arknn szleri de biten bir ak
anlatr. Oysa Hakan ve Yasemin evlenmeye karar verir. Bu son dans ayn zamanda
aklarn kutlama dansdr. Dans, ikili disko dansla balar, lambada dansyla devam eder.
119
Bu sekansta Yasemin havada takla atar, ters kprden amuda kalkar. Hakan ve Yasemin
pistte dans ederken baka danslar ya da seyirciler, kim olduklar bilinmez, pistin
evresinde onlar izleyerek dans eder. Belki de, sadece Hakan ve Yaseminin pistte dans
ediyor olmasndan, yarmay kazandklar sonucu karlabilir. Ya da sralar geldii
iin piste km olabilirler. Hibir ey kesin deildir. Dansn sonunda da hemen film
biter. Bu sekansta da figrlerin iyi grnebilmesi iin kamera kullanmna dikkat
edildii grlr. Arka arkaya durup iki kiinin bir figr oluturduklar yerlerde, kamera
genel ekimde ve danslar erevenin ortasndadr. Kollarn youn kullanld
figrlerde kollarn duruu iyi gzksn diye st al ekim kullanlr. Ayaklarn yakn
ekimi, Hakan ve Yaseminin omuz ve bel ekimleri de kullanlr.
Filmin mzikal paralarnda sadece yabanc arklarn kullanlmas dikkat ekicidir.

Filmin ekildii dnemde popler olan yabanc arklar ve danslar kullanlmtr. Filmin
yks stanbulun zengin genlerinin gittii diskolarda getii iin filmde yabanc
arklarn kullanlmas filmle elimez.
Muellerin gruplandrmasna gre, Lambada filminde, varl olay rgsyle ilgili

tane nc gruptan (Hear My Voice, Holiday Night, Its the Same Old Song),
olay rgsn varlyla gelitiren bir tane de beinci gruptan (Get Up) mzikal
sekans vardr. Lambada filmi, mzikal paralarn filmi sslemek amacyla kullanan
mzikal bir filmdir. Filmde sekanslarn anlamn olay rgsnn ekillendirdii de
grlr. Son mzikal sekans olay rgsn gelitirebilecekken, olay rgsndeki
belirsizlik nedeniyle sadece ssleyici olarak kalr. Filmde danslar iyi allm ve
ounlukla baarldr. Olay rgsnn baarszl nedeniyle mzikal sekanslardan
yeterince yararlanlamad dnlmektedir.
2.2.13. Ate stnde Yrmek

Ynetmen: Yavuz zkan
Senaryo: Yavuz zkan
Mzik: Vedat, Bikin, Turul Karata, Ouz Abadan
Oynayanlar: Ylmaz Zafer, Hlya Aksular, Semiha Berksoy, Krat Alnak
Yapm Yl: 1991
120
Filmin yks:
Savata askerler cephede savar. Bir asker vurulur yere der ve lr. Iklar alr.
Ynetmen (Ylmaz Zafer) provann bittiini syler. Oyuncular ve danslar dalr.
Balet (Krat Alnak), balerini (Hlya Aksular) durdurur. likilerinin bitmesini
istemediini syler. Balerin, artk onu sevmediini, ayrldklarn syler.
Ertesi gn tiyatro ekibi toplanr. Ynetmen toplant iin hepsini yanna arr. Baz
sahnelerin neden iyi, bazlarnn neden kt olduuyla ilgili tartma balar. Tartma
byyp bir yere varmaynca ynetmen sinirlenir ve hepsini susturur. Prova balar.
ocuklar ark syleyip dans ederek bar kutlar. apka devrimi olur. Trk halk apka
devrimini cokuyla dans edip ark syleyerek kutlar. Avrupa ve Anadolu danslar yapar.
Ynetmen herkesin sahnenin stne kmasn ister. Btn oyuncular ark syleyerek
sahnenin zerine kp zgrl kutlar. retmen rencilerine yeni alfabeyi retir.
ocuklar ark syleyerek alfabeyi renir. iftiler dans ederek coku ve azimle
ekinlerini bier. iler demir yolunun yapmnda alr. nsanlar birbirlerini ezerek
daha yukarlara kmaya alr. Sokakta yaayan bir grup insan zntyle onlar
seyreder.
Tiyatro ekibi yemek yer. Balet yemekte, Balerine, Balerin de ynetmene bakar. Balet
sinirlenip gider. Balerin ynetmene ktr. Bunu ynetmene syler. Ynetmen sevinir.
Prova devam eder. Milletvekilleri ekonomiyi dzeltmek iin halktan vergi toplamaya
karar verir. Ama halk yoksuldur. Vergi verince iyice yoksullar. Yeni bir parti kurulur.
Halk yeni partiyi cokuyla kutlar. Genler hrriyet isteiyle, polisle atr. Ordu
ynetimi ele geirir. Sokaa kma yasa balar. Genler tutuklanr.
Prova biter. Ynetmen oyun zerinde alrken balerin gelir. O gn yaplan prova
hakknda konuurlar. Balerin, ynetmene nefreti, kabal, ho grszl, banazl,
iki yzllkle kuatlml, hayat sevmeyi, yalan, yalan olmayan, cokuyu, hnc,
rmeyi, inanmay, vazgemeyi hepsini dansla anlatmak istese nasl anlatacan sorar.
Beyaz giyimli zgrl temsil eden bir kadn yerde yatar. Dans ederek ayaa kalkar.
Ona baka beyaz giyimli danslar katlr. Beraber dans ederlerken siyah giyimli
zgrlk dmanln temsil eden danslar gelir ve beyaz giyimli zgrlklerle atr.
Halk ne olduunu anlayamadan onlar seyreder. Siyahlar sonunda beyazlar yok eder.
121
Oyunun galasnda ynetmen misafirlerini arlar. Balet, Ynetmen ve Balerinle

konumak ister. Balerine ynetmenden ayrlp kendisine dnmesini yoksa hem kendini
hem onlar ldreceini syler. Ynetmen baleti sakinletirmeye alr. Oyun balar.
Ynetmen kulisten oyunu izler. Oyuncularn hazrlanmasna yardm eder. Tiyatrodaki
seyirciler, heyecanla oyunu izler. Baz yerlerde alklar. Oyunda genler sokaklarda
polisle atr, birbirlerini vurur. Ordu ynetimi ele alp genleri tutukladnda
seyirciler cokuyla alklar. Oyun genler, polis ve asker arasndaki atmayla devam
eder. Bir oyuncu Balete, oyunun iyi gittiini ve seyircilerin memnun kaldn syler.
Balet mutsuz ve huzursuzdur. Oyuncu Balete, Balerini ldrmesi gerektiini nk
her eyin tutarlln korumas gerektiini syler. Balet ynetmenle konutuklarn
dnr. Ynetmen nefret ve sevgiyi beraber yaamay kabullenemediini sylemitir.
Oyunda sokak ocuklar ve sokak kadnlar grlr. Sokak kadnlar mterileriyle
pazarlk yapar. sizler sokaklarda gezer, kumar oynar.
Giovanni Scognamillonun Ettore Scolann Balo (Le Bal) filmini andrdn syledii
Ate stnde Yrmek filmi, bir sahne arkas mzikalidir. Bir ynetmen, Trkiyede
Kurtulu Savann kazanlmas, cumhuriyetin kurulmasndan itibaren 12 Eyll ve
sonrasna kadar devam eden dnemi dans ve arklarla anlatan bir mzikal zerine
alr. Filmin mzikal sekanslar, bu oyunun provalarnda ve oyunun sahnelenmesinde
yer alr. Ynetmenin oyunun yaratmndaki sancl sreci, oyun ekibinin oyun hakknda
tartmalar, birbirleriyle akalamalar, yemek aralar, ekipten bir balerin ve baletin
bitmi aklar ve balerinle ynetmenin yeni doan aklar da provalar esnasnda tiyatro
sanatlarnn yaadklar olarak seyirciye sunulur. Tiyatro oyununun dndaki
blmlerde, yani gerek hayatta, mzikal sekans kullanlmaz.
Ate stnde Yrmek, Trk yakn tarihinin, dier bir deyile Cumhuriyet dneminin bir
panaromasn izmeye alr. temel eyi kullanarak: dans, pandomin ve drama. Bu
alann birbirine harman edilmesiyle, Kurtulu savandan balayarak toplumumuzun serveni,
kimi vurucu noktalaryla, belli bir mekn (Ferhane binas) iinde geen, olduka stilize bir
anlatmla verilmeye allyor: Atatrk devrimleri, smet Paa yllar, kinci Dnya Sava,
Demokrat Parti dnemi, Vatan Cephesi ve Tahkikat Komisyonu, 27 Mays htilal, 12 Mart,
anari yllar, idamlar ve kymlar, 12 Eyll vs.90
90
Atilla Dorsay, Sinemamzda k ve Rnesans Yllar (Remzi Kitabevi, 2004), s.39.
122
Film ierisinde, mzikal sekanslarla anlatlan tarihi olaylarn ne olduu hakknda

ounlukla bilgi verilmez. Ancak, Trk tarihi hakknda bilgi sahibi olan seyirci bu
mzikal sekanslarda nelerden bahsedildiini anlayabilir.
lk mzikal sekans Kurtulu Savann mzikli ve dansl anlatmdr. Mzik balar.

Askerler bombalarn ve atelerin arasndan koar. Elindeki silahlar, beyaz ve krmz
renklerdeki flamalar sallarlar. Askerlerden biri vurulur. Elindeki silah estetik biimde
bir elinden brne geirerek der. Sava sekans yava ekimdedir. Bu nedenle
askerlerin yapt dans figrleri belirgin bir ekilde grlr. Dier askerler den
askerin zerinden atlayarak savamaya devam eder. Kamera den askere yaklar.
Askerin derin soluklar duyulur, asker lr. Ynetmen ertesi gn devam edeceklerini
syler. Oyuncular alklar. len asker yerden kalkar. Bu sekansn, bir mzikal oyunun
provas ya da mzikal bir filmin ekimi olduu anlalr. Sekans olay rgsyle ilgilidir.
Sekans karldnda olay rgsnde bir deime olmaz. Olay rgsn glendirmez.
Sekansta savan ne sava olduu, hangi lkelere ait olduu belli deildir. Kullanlan
beyaz ve krmz flamalar Trk bayrann renklerini artrr ama Trk bayra
deildir.
Ynetmen ertesi gn provay balattnda birbiri ardna eklenerek ilerleyecek mzikal

sekanslar balar. ki erkek oyuncu ocuklar arr. 1920li yllarn Trk kyls gibi
giyinmi ocuklar el ele tutuup ark syleyerek gelir. ki oyuncu evresinde ember
oluturur:
ark syleyelim ocuklar

Gn aydnlanyor gzlerimizde
Karanlk geceler bitiyor artk
Yeni bir hayat balayacak
Gne daha scak olacak
Yamurlar daha bereketli
Krlar ieklerle dolacak
ark syleyelim ocuklar
Sevelim sevilelim glelim
Gn aydnlanyor gzlerimizde
123
Karanlk geceler bitiyor artk
Baka ocuklar da ark syleyerek gelir. lk gelen ocuklarn oluturduu emberin

zerine bir ember daha oluturur. Farkl ynlerden gelen ocuklarla ember zerine
birka ember daha oluur. Bu oluumu, kamera st adan ve geni ekim yaparak
gsterir. emberler olutuktan sonra emberler hareket etmeye balar. Bir ember saa
doru dnerken, onu kaplayan ember sola dner. Sola dnen emberi kaplayan ember
saa dner. Bylece ark syleyip akan bir makine oluur. Kamera, emberlerin
hareketini normal genel ekimle grntler. Fakat emberler dzenli bir ekilde hareket
edemez. ocuklar bazen el ele saa sola dnmeye alrken arr. Bu da dzen deil
karmak bir grnt ortaya karr. arkda her eyin yoluna girdiinden, dzenden
bahsedilir fakat grnt bunu desteklemez. Sekans olay rgsyle ilgilidir.
ocuklarn arks zanaatkr ve iftilerin almasna balanr. Bir grup davulcu

nlerindeki davullara vurup mzik yapar. Zanaatkrlar mzikle uyumlu bir ekilde
ellerinde eki varm bir eylere vuruyormu, bir makinenin kolunu dndryormu
gibi yapar. iftiler ekinleri biiyormu gibi yapar. Bir ses duyulur: Hey ahali duyduk
duymadk demeyin! Bu gnden sonra fes yerine apka giyilecek!. Zanaatkarlar,
iftiler ve halk feslerini, eitli kuma paralar ve giysileri havaya frlatr. Davullar
almaya devam ederken ocuklar ellerini yere vurarak tempo tutar. Halk sevinle
birbirine sarlr, halay eker. Tango mzii balar. Semiha Berksoy, gen bir adamla
tango yapar. Ardndan srasyla Trakya ve Ege yresi mzikleri almaya balar. Tango
mziine ve davullarn sesine karr. Birka dans Trakya ve Efe oyun havas oynar.
En sonunda da vals duyulur ve bir ift vals yapar. Btn mziklerin birbirine kart
ve farkl danslarn beraber yapld bu sekans uzun sre uzaktan grlr. Danslarla
seyirci arasnda bir dekorun ayakl vardr. Ayaklk arasndan ve uzaktan ekim yaplr.
Bir sre sonra Semiha Berksoy ve dans einin yapt tango ile Trakya havas oynayan
dans gs ekiminde gsterilir. Hepsi gururlu ve mutludur. Farkl kltrlerin
birlikteliinin coku ve enerjisini, renkliliini gsteren sekansn, uzun sre uzaktan
yaplan ekim nedeniyle etkisi ve gc azalr. Ynetmen grlr. Oyuncu ve danslarn
ark syleyerek sahnenin zerine kmasn ister. Zanaatlar, iftiler, danslar,
ocuklar ve dier halk yava yava ark syleyerek sahnenin zerine kar ve bir sre
neeyle arky syler:
124
zgrl yaayalm
Hayat daha anlaml
Gne daha parlak
Brakn salarnz
Rzgr uursun zgrce
Bu sekans hemen bir baka mzikal sekansa balanr. retmen snfta rencilerine
yeni Trk alfabesini retir. ocuklar neeyle alfabe arksn syler. Bu sekansn
hemen arkasndan, iftilerin almasn gsteren bir dier mzikal sekans balar.
iftiler cokuyla, mzikle uyumlu bir ekilde ve ar ekimde durmadan alr.
Tohum eker, ekin bier. Kadnlar su tar. Ekinler havada uuur. Bolluk ve bereket
grlr. Sekansta halk danslar yerine modern dans figrleri kullanlr. Ar ekim
kullanlmas figrleri ve iftilerin birlikte almasnn devinimini daha iyi gsterir.
Kamera yatay evrinme ile yavaa kayarken iftilerin dans figrleri birbirini
tamamlayarak kamerann nnden adeta akar. Etten, dzenle ve cokuyla alan dev
bir makine izlenimi brakr. Sekans olduka doal ve iirsel bir anlatma sahiptir.
iftilerin dans sekansndan sonra demiryolu iilerinin sekans balar. Demiryolu

iileri yan yana ve arka arkaya sra oluturur. Bir trenmi gibi hareket ederler.
iftilerin dansnn tersine figrleri sert ve keskindir. Arkalarnda demiryolunun
yapmnn srd grlr. Tren sesi duyulur ve iiler hzlanan bir treni canlandrr.
Uyumlu bir ekilde ayn figrleri tekrar ederler. Kamera birlikte dans eden iileri genel
ekimde gsterir. Fakat iileri arka yandan ve uzaktan ektii iin kol ve bacak
hareketinin youn olduu figrler tam olarak gzkmez. Kamera ara sra da iilere
yaklar. Baz iileri nden ve gs ekiminden gsterir. Figrler yine tam olarak
grlemez. Birok dansnn bir trenin gidiini canlandrd bu sekansta, danslarn
figrleri ayn anda ve birlikte yapmalar nemlidir ve grsel olarak etkilidir. Fakat
kamera bu beraberliin etkisini ve etten yaratlan treni gstermekte yetersiz kalr.
ocuklarn arks, zanaatkrlar ve iftilerin almas, apka ve kyafet devrimi,

Anadolu ve Avrupa danslar, halkn zgrlk arks, alfabe arks, iftilerin dans,
iilerin tren dans arka arkaya birbirine balanan mzikal sekanslardr.
karldklarnda olay rgsnde bir deime olmaz, olay rgsn gelitirmezler. Olay
125
rgsn glendirmezler. Bir tiyatroda yeni bir proje iin provalar yaplr. Bu
sekanslar, projenin farkl sahneleridir. Trkiye Cumhuriyetinin kurulu yllarn
anlattklar filmin konusunu daha nce okuyan ve Trk tarihi hakknda bilgisi olan
seyirci iin anlamldr. Filmde bu sekanslar hakknda bilgi verilmez. Bu nedenle bu
sekanslar olay rgsyle ilgilidir.
Bir sonraki mzikal sekans, Ynetmen ve Balerinin konumasndan sonra balar.

Balerin Ynetmene: nefreti, kabal, ho grszl, banazl, iki yzllkle
kuatlml, hayat sevmeyi, yalan, yalan olmayan, cokuyu, hnc, rmeyi,
inanmay, vazgemeyi hepsini dansla anlatmak isteseydiniz ne yapardnz? Yine de
sevmek olmal. Bunu nasl anlatrdnz? diye sorduktan sonra balar. Sekans,
Ynetmenin Balerine cevabdr. Beyaz elbise giyinmi bir kadn yerde yatar. Yava
yava yerden kalkar. Elinde beyaz bir tl vardr. Tlle dans etmeye balar. Ellerinde tl
olan baka beyaz elbiseli danslar gelip ona katlr. Onlar dans ederken halk hayranlkla
onlar seyreder. Caml bir balkonda duran birka niformal adam da onlar seyreder.
Beyaz giyimli danslar bir sre modern dans figrleriyle dans eder. Sonra ellerini halka
sallarlar. Halk da onlara el sallar. Siyah giyimli danslar ortaya kar. Beyaz giyimli
danslar rker. Siyah ve beyaz giyimli danslar modern dans figrleriyle kavga
etmeye balar. Halk ellerini indirir. Balkonda onlar seyreden niformal adamlar
olanlar grmemek iin arkalarn dner. Ynetmen grlr: Siyahlar siz zgrlklerin
dmansnz ona gre oynayn der. Kurun sesleri duyulur. Halk olanlar seyreder.
Ynetmen, halka: Siz bakyorsunuz. Ne olduunu anlamaya alr gibi. Ama
anlamadan der. Siyahlar beyazlar yenip zerlerini siyah bir rtyle rter. Bir ses
duyulur: Ordu ynetimi ele almtr. Ynetmen ve Balerinin konumas sonrasnda
balayan mzikal sekans sresince ne anlatlmaya alld ynetmen ve d sesin
szleriyle anlatlr. Dier mzikal sekanslarn tersine, bu sekansta, ne anlatlmaya
alld tam olarak seyirciye iletilmi olur. Sekans karldnda, sekans balamadan
nce Balerinin Ynetmene sorduu soru yantsz kalr ve hemen oyunun galasn
ieren blme geilmi olur. Sekans karldnda balerinin soruyu neden sorduu
anlalamaz. zgrln dansn ieren bu sekans, olay rgsn ieriiyle gelitirir.
Ynetmen Balerinin sorusunu dnr ve cevabn oyununa zgrlk ve kartlarnn
savan ieren bir dans koyarak verir.
126
Film, Trkiye Cumhuriyeti tarihini anlatan tiyatro oyunu ve oyunu sahneleyen ekip
arasnda ba kuramaz. Oysa Yavuz zkann byle bir ba kurmaya alt u
szlerinden anlalr: olaylar danslarla anlatrken, bireylerin bunlardan nasl
etkilendiini, aka, sevgi ilikilerine nasl yansdn anlatmak istedim 91 . Oyunun
dnyas ve gerek dnya arasndaki ban kurulamamas, mzikal sekanslarn byk bir
ksmnn olay rgsyle ban zayflatr. Mzikal sekanslarn etkisini azaltan bir baka
neden de ne anlatmaya altklarn bulmay seyirciye brakmalardr. Ancak Trk tarihi
hakknda bilgi sahibi olan seyircinin anlayabilecei ve Trk tarihi asndan nemli
olaylarn anlatld mzikal sekanslar, filmi gelitirmek ve glendirmek yerine sahne
arkas mzikalinde filmin sslemek iin kullanlan olay rgsyle ilgili mzikal
paralarna dnr.
Bir lkenin en nemli olaylarn, tarihin dnm ve dm noktalarn, aslnda bu olaylara

tmyle yabanc olup mzikal bir sinemann anlatm eleri arasnda saylan dans, mzik,
tiyatro, pandomim gibi aralarla canlandrma dncesi ... kukusuz bizim sinemamz iin
olduka yeniliki.... zkan, byle bir uygulamay, aslnda bir kitle sanat olan sinemaya
getirmekle, kukusuz a priori ilgin ve yrekli bir giriimde bulunuyor. Ancak film, iddialar
lsnde baarl deil. Bir kez, her ne kadar konumalar pek azsa da, senaryo aamasnda,
yakn tarihimize, bu grsel yaklam denemesi yeterince ilenmemi, zenginletirilip
ayrntlandrlmam gibi.92
Ate stnde Yrmek, kurduu her iki dnyaya da yeterince eilmez, derinlik katmaz.
Oyunun dnyas ve tiyatro ekibinin dnyas arasnda gidip gelir. Baarl mzikal
sekanslar kullanarak oyunun dnyasna seyirciyi sokar, gl bir balang yapar. Fakat
film ilerledike seyirciye tantlan gerek dnya, oyunun dnyasn beslemez. ki dnya
birbirinden kopuk ilerleyerek birbirine engel olur. Seyirci iki dnya arasnda gidip gelir
ve arada balant kuramayarak ikisinden de kopar. Filmde en son mzikal sekans
zgrlklerin yok edildii sekanstr. Olay rgsn destekleyen tek sekans da budur.
Bu sekanstan sonra ark ve dans kesilir. O zamana kadar oyunun mzikal ilerleyii
oyunun dnyasna akclk getirirken mzikal sekanslarn tamamen kesilmesi oyunun
provasn ve gala oyununu ieren sekanslar arlatrr. Bu kullanm, Trk Cumhuriyet
tarihinde, iyi gnlerin bitip kt gnlerin baladn hissettirmek iin ynetmen
tarafndan zel olarak da tercih edilmi olabilir.
91
Hayri Caner, Yeilam Filmleri (Vizyon yaynclk, 1995), s.168.
92
Dorsay, 2004, a.g.e., s. 39.
127
Muellerin gruplandrmasna gre, Ate stnde Yrmek filminde, olay rgsn

ieriiyle gelitiren bir tane altnc gruptan mzikal sekans (zgrlklerin Dans)
vardr. Filmdeki dier btn mzikal sekanslar varl olay rgsyle ilgili nc
gruptan mzikal sekanslardr. Ate stnde Yrmek filmi mzikal paralarn filmi
sslemek amacyla kullanan mzikal bir filmdir.
2.2.14. Neredesin Firuze

Ynetmen: Ezel Akay
Senaryo: Levent Kazak
Mzik: Sunay zgr, Ender Akay
Oynayanlar: Haluk Bilginer, zcan Deniz, Demet Akba, Cem zer, Ruhi Sar, Ragp
Sava, ebnem Dnmez, Janset, Uur Uluda, Zeynep Eronat, Bora Ayanolu
Yapm Yl: 2003
Filmin yks:
Hayrinin (Haluk Bilginer) Mde (stanbul Manifaturaclar ars) kaset irketi
vardr. irket ekibinde, maliye ilerinden sorumlu Orhan (Cem zer), irkette reklamc
olarak anlan, televizyonlarda klk yapan Seyfi (Ruhi Sar) ve Hayrinin
nlendirdii fakat mafya babas Tayyarn, ayn kadna k olduklar iin, sahneye
kmasn yasaklad Melih (Ragp Sava) vardr. Hayri, kasetini karmak iin
Hamitle (Ata Demirer) anlar. Bor batanda olan Hayri, son parasyla Hamitin
syleyecei arklarn enstrman kaydn yaptrr. Fakat Hamit kayd, okuyamayaca
halde siden yaptrr. Hayri, arklar siden okuyabilecek bir arkc bulmak iin
Sansara (Zeynep Eronat) danr. Orhan, Almanyada yaayan Ferhatn (zcan Deniz)
telefonunu ister. Sansar vermek istemez. Ama Orhan telefonu gizlice almay baarr.
Ferhat, Hayrinin kaset teklifini hemen kabul eder ve stanbula gelir.
Ferhat, arklar kasete okur. Hayri kaseti oaltmak iin brahime (Uur Uluda) gider.
Fakat brahime borcu olduu iin brahim kaseti oaltmaz. Seyfi, Ferhat bir
programa karabileceini syler. Bylece programda brahimin ismi geecek, brahim
Ferhatn kasetini oaltacak, Ferhatn da reklam yaplacaktr. Firuze (Demet Akba),
Ferhatn kt program evinde seyreder. Ferhatn konumalarndan ok etkilenir.
Ferhat Ahirim Sensin arksn sylemeye balaynca iyice heyecanlanr. Program
128
srasnda Mde elektrikler kesildii iin brahim program seyredemez ve kaseti

oaltmama kararn deitirmez. Ferhat daha nce billboardlarda resmini grp
beendii Meleki (ebnem Dnmez) programda canl grnce k olur.
Firuze, Mye gelir, Ferhata sponsor olmak ister. Firuze, brahimle de konuur.
Hayrinin borlarn deyeceini syler. Fakat borlar demek iin belirlenen saatte
irkete gelmez. Ferhat, Firuzenin evini bulur. Fakat Firuze zengin bir kadn deildir.
Kendini, kald evin sahibesi sanr.
Firuzenin izofren olduunu renen, Hayri ve ekibi, mafya babas Tayyardan (Bora
Ayanolu) yardm ister. Tayyar, Ferhatn sesini beenir ve olunun dnnde ark
sylemesini ister.
Ferhat, Melekin Tayyarn oluyla evleneceini renince ok zlr. Melih de parasz

olduu ve sevgilisi Sibelle (Janset) aras ak olduu iin zgndr. Ferhat ve Melih
hi kimseyi umursamadan beraber sahneye kmaya karar verir, dnde Beni Affet
arksn sylemeye balarlar. Tayyar, Melihi sahnede grnce sinirlenir. Onu
vurmalar ve Hayriyle ekibini dnden atmalar iin adamlarn gnderir. Hayri ve
ekibi kaar.
Hayri ve ekibi ertesi gn Seyfinin karsnn doumuna gider. Bebek doar ama
Seyfinin kars doumda lr. Melih de Sibelin krtaj olduunu renir. Hayri ve
ekibi intihar etmeye karar verir. Gece ila ierler. Sabah Ferhat hari hibirinin ilalar
imedii anlalr. Ferhat da kusturarak kendine getirirler. Hayri yeni bir irket
kurmaya karar verir. Yeni irket kurulur. Ferhat nl olur, Melekle beraber olmaya
balarlar. Hayri ve ekibi zengin olup hayallerine kavuur.
Filmin ilk mzikal sekans filmin banda krmz bir bankta 1. Gn yazsyla alr.
Hamit, bankla ayn renk krmz takmyla izdim arksn syleyerek gelir. Bankn
zerine kp dans etmeye balar. Bank, sahne gibi kullanr:
zerime gelmeyin
Beni deli etmeyin
Ne verilecek hesabm var
129
Ne sorulacak gnahm var

Sam solumu gremez oldum
Dostu dman seemez oldum
Artk ben beni bilemez oldum
izdim oynamyorum
Bahar m yaz m seemez oldum
Gece mi gndz m gremez oldum
Artk ben beni bilemez oldum
izdim oynamyorum
ark devam edip, Hamit bankn zerinde gbek atarken, Hayri karsna kendisini eve
almas iin yalvarr ama kars onu eve almaz. Hayrinin eyalarn evden dar atar.
Mzikle uyumlu bir ekilde koridorda uuan kyafetler grlr. Hayri bu kyafetleri
giyip minibse biner, bankn zerinde dans edip ark syleyen Hamite geri dnlr.
Hayri, Hamitin yanna gelir ona seslenir. Hamit duymayarak arky sylemeye devam
eder. Hayri Hamite dokunur. Hamitin kulanda kulaklk olduu anlalr. Hamit
mzii keser. Sekansta, Hamit ve bakarakterlerden biri olan Hayri, seyirci tarafndan
ilk defa grlr ve hakknda bilgi edinilir. arknn szleri, Hayrinin hem i hem de ak
yaantsnn yolunda gitmedii ve birok kiiye borcu olduu dnldnde, olay
rgsyle ilgilidir ve olay rgsn glendirir. Fakat sekans karldnda olay
rgsnde bir deime olmaz. Sekansn sonunda, Hayri gelip Hamiti alr ve stdyoya
kayda gtrr.
Hayri, Hamitin enstrman kaydn si den yaptrdn renince: Btn paramz

buna yatrdk, emin misin? diye sorar. Hamit, tenor olduunu syler. Kendine
gvenerek kayda girer. kinci mzikal sekans Hamitin syledii tirazm Yok
arksdr:
tirazm yok benim kardeim

Beni arkamdan vursa da hayat
Yaamak zehir olsa, yanl da bol olsa
Yine de itirazm yok
Allah vermi bu can, yine alr geriye
130
nsanlara isyanm yok

Sevgilim yok, param yok
Doduumdan beri talihsiz bir kulum
Ne emeye gittim, ne de Bodrum
Ben byle tam yle, istediin gibi bir kulum
tirazm yok benim bu dertlere
Hamit, arky bir sre syledikten sonra sesi detone olur. Hayri onu kovar. Si den
olan enstrman kaydn okuyabilecek bir arkc aramaya balar. ark szleri olay
rgsyle ilgisizdir fakat varl olay rgsn gelitirir. Sekans olmasa, Hayrinin
neden Hamiti kovduu ve yeni bir ses arad anlalamaz.
Hayri ve ekibi, yeni bir ses bulabilmek iin Sansara danr. Sansarla, jrisi olduu
Ulusal Altn Rya ark Yarmas esnasnda konuurlar. Ulusal Altn Rya ark
Yarmasn Erol Bykbur sunar. Yarmann altn ereveli sahnesinde, film
ilerledike Trkiyenin popler arkclar kp ark syler. Filmin olay rgsnn
dnda kalan bu sahneler, gnleri ve filmin blmlerini birbirine balamak iin
kullanlr. Bu arklarn bitimine yakn ekrann bir yerinde, Hamit krmz bankta ark
sylemeye balamadan nce, bankn zerinde 1. Gn yazd gibi, kanc gne
girildiiyle ilgili yaz belirir. arklar ksa srer, btn ark sylenmez. Bu nedenle
olay rgs rahatszlk yaratacak ekilde kesintiye uramaz. Yaldzl erevede ilk ark
Erkekler de Yanar Emre Altu syler ve birinci gn biter, olay rgs, Ferhatn
Almanyadan stanbula geldii ikinci gne balanr. Cigulinin syledii Sabr
arks Ferhatn stdyoya girdii nc gne balanr. In Karacann Ayn Cemin
Blblym arks Hayrinin Ferhatn kasetini oaltmas iin brahime gittii
drdnc gne balanr. D Soka Sakinlerinin Trki Trki arks Firuzenin
Mye gelip Ferhata sponsor olmak istediini syledii beinci gne balanr.
Mslm Grsesin Sensiz Olmaz arks Hayri ve ekibinin umutla Firuzenin
aramasn ve para getirmesini bekledikleri altnc gne balanr. zlem Tekinin Kara
Sevda arks Firuzenin, borlar yznden ba belaya giren Hayrinin borlarn
deyeceini syledii halde gelmedii yedinci gne balanr. Burcu Gnein syledii
Gaip Yol arks Firuzenin izofren olduunun anlald sekizinci gne balanr.
Erol Bykburun syledii nleyen Nameler arks Seyfinin karsn doumda
131
kaybettii, Melihin de Sibelin krtaj olduunu anlad dokuzuncu gne balanr. Bu

sahnelerdeki ak szleri olay rgsyle ilgisizdir, filmde yer alm olan yaldzl ereve
ark yarmasn ve Ferhat gibi kaseti ksn isteyen arkc adaylarn temsil eder. Bu
nedenle sahnelerin varl olay rgsyle ilgilidir.
Ferhat katld televizyon programnda nemsenmez. Hem Melekin hem de

seyircilerin dikkatini ekebilmek iin Ahirim Sensin arksn sylemeye balar:
Cahildim dnyann rengine kandm

Hayale aldandm bouna yandm
Seni ilelebet benimsin sandm
lrm sevdiim zehirim sensin
Evvelim sen oldun ahirim sensin
Szm yok u benden krldna
Gidip baka dala sarldna
Gnlm inanmyor ayrldma
Gzyam sel oldu kahirim sensin
Evvelim sen oldun ahirim sensin
Melek, seyirciler ve televizyondan Ferhat seyreden Firuze arr, dikkatle onu dinler.
Firuze, Ferhatn szlerinden ve arksndan etkilenir, ona yardm etmeye karar verir.
Sekans, olay rgsn gelitirir. arknn szleri sevdii tarafndan terk edilen birinin
atdr. Olay rgsyle ilgisizdir. Sekans, olay rgsn varlyla gelitirir.
Firuze, Hayri ve ekibini arayp lks bir otele yemee davet eder. Hayri ve ekibi, kayt
stdyosundan aldklar bir rnek kyafetleriyle otele gider. Mzik balar. Dans edip
Ya Evde Yoksan arksn syleyerek yemek masasnda onlar bekleyen Firuzeye
yaklarlar. Otelin restorannda yemek yiyen dier mteriler de Firuze gibi hayret ve
merakla onlar seyreder. Hayri, Ferhat ve ekibin yapt dans, ounlukla uyumlu bir
koreografiye dayanr. Kamera da mzik ve koreografiye uygun hareket eder. Beraber
yaptklar bir ayak figrnde, ayrnt ayak ekimleri grlr. Dansn beraber yaptklar
sahnelerinde farkl alardan mzikle uyumlu genel ekimler alnr. Bylece ekimlerle
sekansn grsellii ve mziin etkisi glenir. Ferhatn ve Hayrinin solo syledii
sahnelerde kamera sadece solo syleyeni deil, arkada dans eden ekibi de nemser.
132
Koreografinin yeni figrleri baladnda genel ekime geilir ya da sadece dans eden
ekip gsterilerek seyircinin dans da grmesi salanr. Dansn, genel ekimde ya da
nem verilen bir parasnn ayrnt ekiminde, mzikle uyumlu geilerle gsterilmesi,
mzikal sekans akc ve btnlkl yapar. Basit ayak oyunlar ve halaydan oluan
koreografi, karakterlere ve karakterlerin iinde bulunduklar dnyada renip
yapabileceklerine uygundur. arknn Ferhatn syledii ilk ksmnn szleri yledir:
Aknla ne garip hallere dtm

Her eyim tamam da bir sendin noksan
Yamur ya demeden yollara dtm
im rperiyor ya evde yoksan
Ferhat, Firuzenin masasnn nnde eilir. Ekibin dier yeleri de eilip, Ferhatla
beraber eilmi olan erevenin boluklarn doldururlar. Ferhat apknca ceketinin
cebindeki iei Firuzeye doru frlatr. Firuzenin arky nee ve heyecanla dinledii,
frlatlan iek karsndaysa utanga davrand grlr. Firuzenin izofren olduu ve
olay rgsnn ilerleyen blmlerinde Ferhata: Biliyorum sen bana ksn dedii
dnldnde arknn szlerini ve Ferhatn ark sylerken ki davranlarn bir ak
itiraf olarak alglad dnlebilir. Fakat Ferhat ve Firuze bu sekanstan nce de
yalnz kalr ve konuur. Firuze istedii iin Ferhat ona ark syler. Bu nedenle,
Firuzenin tam olarak ne zaman Ferhatn ona k olduunu dnmeye balad
bilinemez. Bu sekanstaki ark szlerinin ve Ferhatn bu sekanstaki davranlarnn
Firuzenin dncelerini glendirici olmu olabilecei sylenebilir.
Hayri arkya devam eder. Ferhat, Hayri arkya balamadan nce ceketini karmtr.
Hayri de aynsn yapp arky sylemeye balar. Ekibin dier yeleri de ceketlerini
karr. Bu srada Hayrinin arkasndaki ekibin oluturduu koroya katlan Ferhatn
ceketini daha nceden karm ve brakm olduu halde koreografiyi bozmamak adna
ceket kartyormu gibi yapt ve btn ekip uyumla ceketlerini sallayp Firuzeye
frlatrken de yine ceketi olmad halde hareketleriyle koreografiye uygun hareketler
yapmaya devam ettii grlr. Bu davran koreografinin btnlnn bozulmamasn
salar ve ekibi birlik iinde gsterir. arkya Ferhattan sonra Hayri devam eder.
arknn bu ksmndaki dansn ark szlerine uygun olarak kurguland grlr:
133
Sabahlara kadar isek sevisek

Ne ben ie gitsem ne sen aylsan
Derin bir uykunun dibine dsek
im rperiyor ya evde yoksan
Sabahlara kadar isek sevisek derken hep beraber ceketlerini kartp soyunmay
artrrlar. Derin bir uykunun dibine dsek derken, Hayrinin kendini geriye doru
brakt ve ekip korosunun onu arkadan tutarak yeniden ne doru ittii grlr. Son
olarak ekip hep beraber Ya evde yoksan diyerek Firuzenin masasnn evresinde diz
ker. Firuze glerek, onlara: Olur mu yle ey ocuklar. Ben hep evdeyim diye
cevap verir. Ekip sevinir ve mzikal sekans, hep beraber yemek yedikleri sekansa
balanr. Bu mzikal sekans karldnda olay rgsnde bir deime olmaz. Firuze
onlar mzikal sekans ncesinde otele yemee arr ve mzikal sekans bittiinde hep
beraber otelde yemek yiyip Ferhatn gelecei ile ilgili konuurlar. Sekans, ekibin
Firuzeye olan ihtiyacn ve Firuzeyi bulmaktan duyduklar sevinci anlatr, Firuzenin
Ferhatn ona k olduuna olan inancn arttrr. Sekans, olay rgsn glendirir
ama gelitirmez.
Firuzenin izofren olduu ve zengin olmad renilince, Hayri, mafya babas

Tayyardan yardm ister. Tayyar, Ferhatn sesini duymak ister. Ferhat, Melekin
Tayyarn oluyla evleneceini renince zntyle arklarn Bycs arksn
sylemeye balar:
Mavi maviydi
Gkyzn
Bulutlar gm beyaz
Salarn
Bir yamur ki gaml, mahzun
Glnce akan yalar
Gzlerinden szlsn
Ellerime dklsn
Bir kadn beyaz, sakin, byl
Bir kadn pslak, ince, scak
134
Gsnde kanayan zaman gl

Belli ki arklarn bycs
Tayyar Ferhat beenir ve olunun dnnde ark sylemesini ister. Bu ksa mzikal
sekans olay rgsn bir sonraki aamaya tar ve gelitirir. arknn szleri k olunan
kadna vgdr. Ferhat arky Meleke syler. arknn szleri olay rgsyle ilgilidir.
Sekans, ieriiyle olay rgsn gelitirir.
Ferhat ve Melih, Melek ve Tayyarn olunun dnnde hi kimseyi umursamadan,

beraber sahneye kmaya karar verir, Beni Affet arksn sylemeye balarlar:
Beni affet
Kaybetmek iin ok erken
Sevmek iin de ok ge
Beni affet
Bir adm kalmal geriye
Krlm eylerin nihayetine
Yalnzln eiinde
Beni affet
Ben seni sevdiim zaman
Bu ehirde yamurlar yaard
Ben seni sevdiim zaman
Bu ehirde ayrlk kurun gibi ard
Tayyar, sahneye kmasn yasaklad Melihi sahnede grnce adamlarna Melihi

vurup Hayri ve ekibini yakalamalarn syler. Melih, Ferhat, Hayri ve Orhan Tayyarn
adamlarndan kamaya balar. Bu sekansta Melih sahneye kp ark syledii iin
Tayyar kzar. Hayri ve ekibi, borlarn denmesi ve Ferhatin kasetinin kmas iin
Tayyardan yardm alma ansn kaybeder. Sekans olay rgsn gelitirir. Affet Beni
arksnn szleri gururunu tercih ederek sevdii halde sevgilisinden ayrlan bir kiinin
szlerini ierir. Olay rgsyle ilgili deildir. Sekans olay rgsn varlyla gelitirir.
Affet Beni sekansndan sonra balayan Maskeli Balo sekansnda Hamit, Ferhat ve
Melih yerine sahneye kar ve onlar kaarken Maskeli Balo arksn syler:
135
Yaredir sinede eski sevgili

Eski sevgili eski gnler
Hayata baksana takmyor kimseyi
Hibir ey diriltmez artk gemii
Yaredir yine de
Yaktm gemilerimi
Dn yok artk geri
Tak etti canma bu maskeli balo
Bu maskeli balo ve onun sahte yzleri
Tayyarn adamlar Hayri ve ekibini kovalarken, birbirine dman olan baz davetliler
karkl frsat bilip birbirlerine pasta frlatmaya balar. Oysa dnn banda herkes
birbiriyle iyi geinip, birbirini sever grnr. ark szleri, insanlarn birbirine drst
olmamasn, taktklar maskelerin ardna saklandklarn syler. arknn szleri olay
rgsn glendirir. Fakat sekans karldnda olay rgsnde bir deime olmaz.
Sekans, nllerin dnyasna bir parantez aar.
Neredesin Firuze filminde, dans sadece izdim ve Ya Evde Yoksan mzikal

sekanslarnda yer alr. lkinde doalama ya da doalama izlenimi veren, ikincisinde
ise karakterlerin yapabilecekleri doal ve basit bir koreografi kullanlr. Kamera
kullanmnn dans barndran bu iki sekansta mzik ve koreografiyi glendirecek
biimde kullanlmas dikkat eker. Dier mzikal sekanslarda kamera kullanm filmin
genelinden ayrlmamakla beraber kurguda mzikle uyuma dikkat edilir. rnein
arklarn Bycs sekansnda yakn ekimler ve mzikle uyumlu kamera
kaydrmalar sekansn etkisini arttrr. Atilla Dorsay film hakknda unlar syler:
Neredesin Firuze, ncelikle yer yer absrd, her zaman kpr kpr, kimi zaman ark, trk ve
koreografiye dayal mzikal havasndaki taze bir mizahtan byk destek alyor.... filmin bir
baka zellii, arabesk veya Trk pop mziiyle hem mesafeli durup dalgasn geerken, hem de
bu mziin kaliteli yeni veya klasik rnlerini ok iyi kullanmas. Filmin ses band hemen alp
dinleme istei veriyor. Birka yeni ve de ok iyi zcan Deniz arksnn yan sra, Mslm
Babadan bir Blent Ortagil arks ya da Zeki Mren klasii nleyen Namelerin Erol
Bykbur yorumu gibi srprizler de var.... lk sinema filminde Ezel Akay ok iyi bir ritim ve
kvrak bir mizah tutturmu. En sevdiim yanlarndan biri, sahneleri tam kvamnda tutmas, bir-
iki yer dnda uzatmamas.93
93
Dorsay, a.g.e., 2004, s.122-123.
136
Dorsayn dedii gibi mzikal paralarn, zellikle de nc gruptan olay rgsne

bal olan, filmin blmlerini birbirine balayan arkc sahnelerinin uzun olmamas,
filmde kopmalarn olmasn engeller. Bu sahnelerin kullanlmas filme zg bir dilin
olumasn salar. Ynetmen Ezel Akay, filminde kulland bu arklarla ilgili:
Hacivat Karagz, ortaoyunu, arabesk. Bunlarn hepsi ok zensiz insanlarn elinde
heba olmu. Halbuki azck zen gsterilse Mesela Neredesin Firuzede yapmaya
altm, ok zensiz sanat eserlerini zenli alarsak ne olur, gibi bir eydi94 diyerek
arabesk ve dier arkl filmlere gnderme yapar.
Muellerin gruplamasna gre, Neredesin Firuze filminde, olay rgsn glendirici

tane drdnc gruptan (izdim, Ya Evde Yoksan, Maskeli Balo), olay rgsn
varlyla gelitiren tane beinci gruptan (tirazm Yok, Ahirim Sensin, Beni
Affet), olay rgsn ieriiyle gelitiren bir tane de altnc gruptan (arklarn
Bycs) mzikal sekans vardr. Ayrca, varl olay rgsyle ilgili nc gruptan
mzikal sahneler (Erkekler de Yanar, Sabr, Ayn Cemin Blblym, Trki
Trki, Sensiz Olmaz, Kara Sevda, Gaip Yol, nleyen Nameler) vardr.
Neredesin Firuze filmi mzikal paralarn genel olarak filmi glendirmek ve
varlyla gelitirmek amacyla kullanan mzikal bir filmdir.
94
Senem Ayta ve Frat Ycel, Hrmz Seyirciyle Konuuyor, Altyaz, Say No: 90, (2009), s.20.
137
3. SONU VE NERLER
Mzikal bir film, olaylar dizisi ve mzikal paralarla yksn anlatr. Muellern
altnc grup olarak belirledii ierii olay rgsn gelitiren mzikal paralar ya da
dier adyla btnlemi mzikal paralara youn olarak sahip bir film, mzikalin temel
amacn gerekletirir ve btnlemi bir mzikal olur.
Trk sinemasnda yaplan mzikal filmlerde Muellerin gruplamasna gre en az,

btnlemi mzikal paralara rastlanr. Bu durum Trk sinemasnda yaplan mzikal
filmlerin, mzikal filmin temel amacn gerekletiremediini ortaya karr. Mzikal
paralar olay rgsne en bal tek film Arabesk filmidir. Filmde btnlemi
mzikal para kullanlr, paralar ierikleriyle olay rgsn gelitirir. Fakat Arabesk
btnlemi mzikal bir film deildir. nk filmde yedi mzikal para olay rgsn
glendirme amacyla kullanlr. Glendirme amacyla kullanlan mzikal paralar,
btnlemi mzikal paralardan fazla olduu iin filmi btnlemi mzikal olmaktan
uzaklatrr. Trk sinemasnda yaplm olan mzikallerin btnlemi mzikal
olamama ve baz mzikal paralarn olay rgsyle ilikilerinde baarsz olma
nedenlerinin unlar olduu ortaya kar:
Trk sinemasnda mzikal filmle ilgili bak asnn olmamas.

Trk sinemasnda mzikal filmin temel amacnn mzikal paralarla olay
rgsn gelitirerek bir yk anlatmak olduu dnlmez. Mzikal paralar
yky anlatrken seyirciyi elendirmek, filmi sslemek, yky daha kolay
kavramasn salamak iin kullanlr. Bu da mzikal paralarn olay rgsne
daha ok Muellerin gruplamasnda nc ve drdnc gruba bal olmasn
salar. Lks Hayat filminde tiyatro metninde yer almayan dans sahnelerinin
kullanlmas, Be eker Kz filminde Hollywood mzikal paralarnn taklit
edilmesi, Renkli Dnya filminde farkl koreografiler eliinde sahnede arklarn
sunulmas, film yks devam ederken seyirciyi elendirmek ve filmi sslemek
amac tar. Bylece Muellerin, varl olay rgsyle ilgili diyerek adlandrd
nc grup mzikal paralarn Trk sinemasnda, filmi sslemek amacyla
kullanld da ortaya kar.
138
Trk sinemasnda filmle en ok mzikal film yapan ynetmen Atf Ylmaz, mzikal
paralar filmin yksn glendirmek amacyla kullanan bir ynetmendir. Keanl Ali
Destan, Asiye Nasl Kurtulur, Arkadam eytan filmleri olay rgsnde anlatlanlarn
temel dncesini arkyla tekrar eden mzikal paralar ierir. Sosyal ierii youn olan
yklerin seyirciyi skmamas ve daha kolay anlamas salanr.
Trk sinemasnda yaplan filmlerde az sayda grlen altnc gruptan btnlemi

mzikal paralarn bilinli olmadan kullanld, beinci grubun kullanmndan anlalr.
Mzikal filmlerdeki baz mzikal paralar, btnlemi mzikal para olabilecekken
sadece varlyla olay rgsn gelitirebildii grlr. rnein Renkli Dnya
filmindeki Rya, Neredesin Firuze filmindeki Beni Affet, Ahirim Sensin mzikal
sekanslarnn ierii olay rgsyle ilgisizdir. Bu mzikal sekanslardaki arklar olay
rgsyle ilgili seilmi olsayd, btnlemi mzikal sekans olabilirlerdi. Muellerin
beinci grup olarak belirledii olay rgsn varlyla gelitiren mzikal sekanslarn
kullanlmasnn nedeni ynetmenin mzikal paralarn ieriinin olay rgsyle olan
ilikisi zerinde durmamas olduu dnlmektedir. Oysa Neredesin Firuze filminde
beinci gruba giren mzikal sekanslarda olay rgsyle ilgili ark kullanlsayd, filmi
ieriiyle gelitiren mzikal sekanslarn younlukta olaca ve btnlemi bir
mzikalin ortaya kabilirdi. nc ve beinci gruptan rneklere bakldnda, bir
ynetmenin mzikal filme bak asnn, filmindeki mzikal paralar ve olay
rgsyle ilikisini ynlendirdii ve belirledii sylenebilir.
Trk sinemasnda mzikal paralarn mzikal filmi gelitirme amacyla

kullanlabileceinin dnlmemesine bir dier rnek de, baz mzikal paralarn
ierisinde olay rgsn gelitiren ama mzikal olmayan sahnelerin kullanlmasdr.
rnein, Renkli Dnya filminin Yabanc mzikal sekans srasnda Meral kpei
Fifinin ldn renir ve sahneye kmak istemez. Sahneye kmas iin srar
edilince tiyatrodan ayrlr. Olay rgsn gelitiren bu ilerleme, mzikal sekansn
ierisinde gerekleir fakat ilerlemeye mzikal sahneler neden olmad iin mzikal
sekans iin olay rgsn ilerletiyor denemez.
Mzikal bir film dili oluturma gerekliliinin grlmemesi.

139
Mzikal bir filmde, mzikal paralar ve olay rgs arasndaki ilikinin belirgin olmas
gerekir. Ancak bu ekilde filmin mzikal duruu ve dili oluturulabilir. Bir mzikal
filmde, belli bir amac olmadan, Muellerin gruplamasndan ok sayda farkl gruptan
mzikal para kullanlmasnn mzikal filmin mzikal paralarla anlatmnda neyi
amaladnn anlalamamasna neden olduu ortaya kar. rnein, Asiye Nasl
Kurtulur, Keanl Ali Destan filmlerinde mzikal olarak filmin duruu bellidir. Bu iki
filmde mzikal paralar filmi glendirmek, Be eker Kz filminde ise filmi sslemek
iin kullanlr. Renkli Dnya ve Arkadam eytan filmlerinde ise ok sayda farkl
Mueller gruplamas kullanlr. Renkli Dnya filminde drt ssleyici mzikal para
kullanlrken birka tane glendirici ve gelitirici para da ierir. Bu kullanm tarz
mzikal paralarn film ierisindeki yerinin tam anlalamamasna neden olur.
Arkadam eytan, be glendirici mzikal paraya sahipken ssleyici ve olay
rgsn kesintiye uratan paralar da kullanr. Bu paralarn neden kullanld
anlalmaz. Mzikal paralarn olay rgsyle olan ilikilerinin ok fazla farkllk
gstermesinin mzikal dilin oluturulmasnda belirsizlik yaratt ortaya kar.
ok sayda farkl grubun bir mzikal film ierisinde kullanlmasnn bilinli olarak
tercih edildii de grlr. rnein Arabesk filminde melodram ve arabeske gnderme
yapmak, absrt ve talama etkisini arttrmak iin olay rgsn glendirici, ssleyici,
varlyla ya da ieriiyle gelitirici ok sayda grubun kullanld grlr. Bu kullanm
karkl ve belirsizlii arttrarak amalanan mzikal dilin olumasn kolaylatrr.
Olay rgsnn eksik, fazla ya da elikili olmasnn mzikal paralara

yansmas
Trk sinemasnda yaplan mzikal filmlerde mzikal paralar ve olay rgs arasndaki
iliki Muellerin gruplamas balamnda incelenirken, sadece mzikal paralarn olay
rgsne etki etmedii, olay rgsnn de mzikal paralara etki edebilecei ortaya
kmtr. Lambada filminin son mzikal sekansnda, Hakan ve Yasemin diskoda dans
eder. Mzikal sekans ierik olarak olduka gldr. Fakat olay rgsnde bu mzikal
sekansn neye hizmet ettiiyle ilgili bir belirsizlik vardr. Hakan ve Yasemin film
boyunca dans yarmasna hazrlanr. Bu son sekans da dans yarmasnda geer. Fakat
yarmay kazanp kazanmadklar belli deildir. Film mzikal sekansla son bulur ve
mzikal sekans amacna ulamaz. Sekans, olay rgsyle ilgili olarak nc grupta
140
kalr. Oysa sekansn sonunda yarmay kazandklar ya da kaybettikleriyle ilgili bir

bilgi, mzikal sekans olay rgsne daha bal bir hale getirebilir, etkisini ve gcn
arttrabilirdi. arkl filmlerde ve kulis mzikallerinde, arkclarn sahnede syledii
klielemi konser sekanslar Arabesk filminde melodram ve arabesk kltrne
gnderme yapmak ve talamak amacyla kullanlr. Bu nedenle olay rgs bu
sekanslar glendirir. Ate stnde Yrmek filminin mzikal sekanslar tek balarna
baarl ve gl olduklar halde, olay rgsndeki duraanlk ve kopukluk, bu
sekanslarn etkisini ve gcn azaltr. Sekanslar nc gruba sokar. Dolaysyla olay
rgsndeki aksaklklar ve dzensizlikler mzikal sekanslar etkileyip tek balarna ne
kadar baarl, gl olurlarsa olsunlar olay rgs ierisinde etkisiz ve gsz
grnmelerine neden olabilir. Ya da gl, iyi kurulmu bir olay rgs etkisiz, gsz
bir mzikal sekans gl ve etkin gsterebilir.
Mzikal paralarn gereinden uzun srmesi

Muellerin olay rgsyle ilgisiz olan mzikal paralar diyerek ayrd birinci grubun
yannda, olay rgsyle ilgili olduu halde film ierisinde amaszca ok uzun sren
mzikal paralarn da olay rgsn kesintiye uratt grlr. Kahveci Gzeli
filminde Am Baharn Yeil Gzne, Zeynepim Utu Gitti, Yad Eller Ald
Beni sekanslar olay rgsyle ilgili olduklar halde ok uzun srer ve duraandr.
alsn Sazlar Oynasn Kzlar filmi bir tiyatroda geer. Dolaysyla sanatlarn sahnede
ark sylemesi olaandr. Fakat mzikal sekanslar o kadar uzun srer ki birleip bir
blm oluturur, olay rgsyle ba uzun sre koparr. Arkadam eytan filminde
Mugnonun arks sekans yine olay rgsyle ilgili olduu halde ok uzun srer.
Bir sre sonra sekansn neden kullanld anlalamaz hale gelir.
Trk sinemasnda yaplan mzikal filmlerde teknik adan baarszlklarn grlme

nedenleri unlar olarak saptanmtr:
Mali, teknik, stdyo ve kadro yetersizlikleri

Mzikal geni ve yetenekli bir kadro gerektirir. Bir mzikal para oluturulurken,
zellikle ierisinde dans barndryorsa, hem dans edip hem rol yapabilecek, sesli ekim
yaplyorsa ark da syleyebilecek ok sayda yetenekli oyuncuya ihtiya vardr.
Dans ve oyuncular srekli hareket halinde olduu iin mzikal paralarn ekimi de
141
zordur. Kamera donanmlar ve ses sistemleri ne kadar gelimise o kadar iyi sonu
alnr. Ayrca mzikal filmin geni kadrosunu barndrabilecek ve ekimin rahata
yaplabilmesini salayacak geni stdyolara gerek vardr. Mzikal filmde besteci ve
koreograf da ynetmen kadar nemlidir. Ynetmen, besteci ve koreograf filmin
bandan sonuna kadar beraber almaldr. Mzikalin ihtiya duyduu teknik
donanm ve geni kadroyu karlamak 2000li yllardan nce Trk sinemas iin
mmkn deildir. Mzikalin maliyetini karlayacak yapmc bulmak olduka zordur.
Devletin sinemaya verdii destek ise olduka azdr. rnein, Ate stnde Yrmek
filminin yaplabilmesi iin Z film, Fono Film yapmc olmutur. Ayrca Eurimagesdan
destek alnmtr. Film, Trk, Fransz, Alman ortak yapmdr. Yavuz zkan, filmde
stanbul Devlet Opera ve Balesini kullanmtr. Bu nedenle Trk sinemasnda yaplan
mzikal filmlerde kamerann mzikal paralarda duraan kullanlmas, mzikal
paralardaki ses sorunlar, baz danslarn yeterince iyi dans edememesi, koreografinin
olay rgsyle btnleememesi, baz oyuncularn kendi sesleriyle ark
syleyememesinin temel nedeni Trk sinemasndaki mali, teknik ve kadrosal
olanakszlklardr.
Mzikal paralarda kamera, k, kurgu kullanmnn yaratabilecei etkilerin

dikkate alnmamas, mzikal film yapm iin yeterli zamana sahip olunmam
olabileceinin dnlmesi, sahne mzikali mantyla mzikal film yaplmas
Mzikal paralarda kurgu ve kamera kullanm mzikal parann etkisini azaltr ya da
arttrr. Lambada filminde, baz figrleri seyirciye daha iyi gstermek ve etkisini
artrmak iin genel ya da yakn plana kesme yaplr, bazen st a kullanlr. Oysa Ate
stnde Yrmek filminde, Anadolu ve Avrupa danslaryla Trkiyenin kltrel
zenginliini vurgulayan mzikal sekans, seyircinin gremeyecei kadar uzaktan ekilir.
Kamera ve mzikal sekans arasnda neden orada olduu anlalamayan bir dekor vardr.
Dans sekans tam olarak grlemez ve sekansn etkisi azalr. Filmde, iftilerin dans
sekansnda ise genel ekimde iftilerin almas gsterilir. Kamera mzikle uyumlu
yavaa yatay evrinme yapar. Kamerann devinimle dans eden iftilerin dansn
gsterirken yaratt uyum, sekansn etkisini arttrr. Arkadam eytan filminde
Doldum mzikal sekansndaki dans sahneleri, gereksiz yakn ekimler nedeniyle
koreografi tam olarak grlemez ve sekansn etkisi azalr. Neredesin Firuze filminin
Ya Evde Yoksan mzikal sekansnda Hayri ve arkadalarnn yaptklar basit
142
koreografi mzik ve figrlerle uyumlu kamera ve kurgunun baarl kullanmyla ok

etkili ve zengin grlr.
Trk sinemasnda mali yetersizlikler nedeniyle, filmler olabildiince hzl bitirilmeye

alld dnlr. Oysa mzikal film, zellikle de mzikal paralar uzun sreli
alma ve ekim gerektirir. Trk sinemasnda mzikal film eken ynetmenler,
mzikal film ekim teknikleri hakknda bilgi sahibi olsa bile, filmlerinin mzikal
paralar iin en doru teknik kullanm gelitirip uygulayacak zaman bulamam
olabilir.
Ynetmen filminde mzikal sekanslar ne ekilde kullanmak istediini belirlemeli,

yaratmak istedii etkiye gre mzikal sekansn elerini kamera, k ve kurguyla
harmanlayarak sunmaldr. Ancak bu ekilde bir mzikal film ortaya kabilir. rnein
Damdaki Kemanc filmi, ayn isimli tiyatro eserlerinden uyarlanm, filme ekilmeden
nce tiyatroda defalarca oynanmtr. Filme bakldnda kamerann ounlukla genel
planda sabit durduu grlr. Hatta kameray kprdatmamak iin Meyhanede Dans
sekansnda kamerann nnden masa ve sandalyeler kaldrlr. Andre Bazin, tiyatronun
zelliklerinin sinemada kullanlmasnn olduka tehlikeli olduuna deinir: Tiyatroyu
film zerine geirmek sinemacya hep ekici gelmitir, nk tiyatro zaten bir
grmeliktir; ama tiyatro sahte bir dosttur; tiyatronun sinemayla yanltc benzerlikleri
sinemay kmaz yola saptryor, her eit kolaylklar eimine ekiyor 95 . Bu tarz
kullanm sadece tiyatro uyarlamas bir film iin geerli deildir. Kahveci Gzeli, alsn
Sazlar Oynasn Kzlar, Be eker Kz, Renkli Dnya filmlerinde de tiyatral bir anlatm
grlr. Tiyatro oyunu uyarlamalar Keanl Ali Destan ve Asiye Nasl Kurtulurda ise
tiyatral anlatmn tesine geilmeye alld, mzikal paralarda kamerann gzlemci
olmaktan karlarak mzikal paralara dhil edildii grlr. Tiyatroda seyirci sahne
zerinde ona sunulana istedii ekilde bakmakta ve dikkatini istedii noktaya
younlatrmakta zgrdr. Oysa sinemada ynetmenin gznden, ynetmenin
istediine bakar. Ynetmen filmin mzikal paralarnda kameray genel plana koyup
braktnda, mzikal paralar zerinde hibir hakimiyeti olmad, mzikal paralarda
olan olaylarla ilgili diyecek bir eyinin olmad izlenimini yaratr. Bu durum, mzik,
ark ve dansla bir yky anlatmaya alan mzikal filmin temel amacna ters der.
95
Andre Bazin, ada Sinemann Sorunlar (Bilgi Yaynevi, 1995), s.108.
143
Trk sinemasnda yaplan mzikal filmlerde k kullanmna gereken nem verilmedii

grlr. Hatta mzikal paralarn gcn azaltc etkisi vardr. Renkli Dnya filminde,
tiyatro spot klar uygun yerde kullanlmad iin koreografi, danslar ve Erolun
vcudunun belden aas tam olarak grlemez. Oysa ayak odakl bir koreografi
yaplmaktadr. Spot n Erolun belden yukarsna odaklanmas kamera Erolu bel
ekiminde gsteriyormu etkisi yaratr. Erol bacaklarn hareket ettirir ama seyirci ne
yaptn tam olarak gremez. Bu durum rahatszlk yaratr. Lambada filminde ise n
yaratc bir biimde kullanld grlr. Srekli renk deitiren klar, Holiday Night
mzikal sekansnn etkisini glendirir. Bu sekansta kullanlan jimnastik ve bale kkenli
zor figrlerde Hakann zorland grlr. Ritimle uyumlu farkl k kullanm
seyircinin sadece danslara odaklanmasn engeller. Hakan ve Yasemin, mzikal
sekans ierisinde zne olmaktan kar, sekansta kullanlan dier elerle birleir.
Bylece Hakann teknik hatalar daha az gze batar. In mzikle birletiinde
nemli bir silah olduu grlr. Mzikal bir dil oluturmakta, mzikal para ierisinde
oluan sorunlar, aklar kapatmakta ya da rtulamakta kullanlabilir. Trk
sinemasnda yaplan mzikaller, n gcnden yeterince yararlanmamtr.
Mzikal paralara yeterince zen gsterilmemesi, prova edilmemi olduu

izleniminin olumas
Dansn youn olarak kullanld mzikal paralarda birok dansnn ayn anda yapt
grup koreografisi kullanlmsa, seyirci tarafndan grlp alglanabilmesi iin genel
plan kullanm yaygndr (fakat bu kamerann genel planda, yerinden kprdamadan
durmas anlamna gelmez). Genel planda dans eden danslarn, eer zel olarak tersi
istenmemise, beraberce ayn figr yapmalar, koreografiye uygun davranmalar
beklenir. Andre Bazinin de vurgulad gibi96 seyirci, alan derinlii olan bir grntde
istedii yere bakmakta zgr braklr. Ynetmen bilinli olarak byle bir yol setiyse
mzikal sekansa hakim olduunu gstermek zorundadr. Bilinli olarak genel planda
96
Daha sinemann ilk programnda Bebein Mamasnda, hayrete den seyirciler yapraklar
kmldyor diye baryorlard Kendilerine mamasn yiyen bir bebek gsterilen seyirciler nce dipte
yapraklarn rzgarn kmldatt kestane aacn, kendilerine gsterilenden bakasn gryorlard.
Alan derinlii seyircinin grntyle olan zihin ilikilerini etkiler ve bundan dolay grmeliin
anlamn da deitirir. Seyirci, zmleyici kurguda klavuzunu izlemekten; dikkatini, grmesi
gerekeni seen ynetmenin dikkatine kaydrmaktan baka bir ey yapmad halde, alan derinlii en
azndan bir kiisel seim gerektirir. (Bazin, a.g.e., s. 26, 63.)
144
sunulan bir grup dansnda, danslarn uyumsuzluu hemen gze batar. rnein Ate
stnde Yrmek filminde, Kurtulu Savann kazanlmas zerine neeyle ark
syleyen ocuklar i ie ember oluturup dnmeye balar. Sekans birlik ve dzenin
kurulmas, karklklarn sona ermesiyle ilgilidir. Fakat genel planda izlenen ocuklarn
bir ksmnn oluturduklar emberler birbirine karnca karmaa ve dzensizlik yaanr.
Seyirci grntde mzikal sekansn kendisine sylediklerinin tersini grr. Oysa
Neredesin Firuze filminin Ya Evde Yoksan mzikal sekansnda Hayri ark sylerken,
Ferhat ve ekibin geri kalan ksm Hayrinin arkasnda Hayriye elik eder. Hayri
ceketini karr, onlar da karr. Hayri ceketi Firuzeye doru frlatr, onlar da frlatr.
Dikkatli bakldnda Ferhatn ceketi olmad halde ekiptekilere uyup ceketi karp
atar gibi yapt grlr. Bu davran, ekip ierisinde birlik ve dzen olduu izlenimini
dourur. Renkli Dnya filminde sahnede dans eden danslarn genel ekiminde,
danslarn dalnda simetri sorunlar ya da baz danslarn figrleri yaparken nden
gidiyor ya da geriden geliyor olmas hemen gze arpar. Bir filmde ekimlerin
tekrarlanabilir olmas, sinema seyircisinin beklentilerini ykseltir. Ate stnde
Yrmek, Renkli Dnya gibi mzikal iddias youn olarak hissedilen filmlerde prova
edilip tekrar ekilerek rahatlkla stesinden gelinebilecek bu tarz sorunlara rastlanmas
seyircide yeterince zen gsterilmedii izlenimi brakr.
Besteci ve koreografn etkin olarak kullanlmamas

Mzikal bir filmde besteci ve koreograf da ynetmen kadar nemlidir. Besteci mziini,
koreograf da koreografisini en iyi bilen kiidir. almalarnn yknn neresinde ne
ekilde iyi duraca, almalarnn nerelerinin altnn izilmesinin iyi olacan bilirler.
ABD mzikallerinde birok filmde ynetmen ve koreografn mzikal paralar beraber
ektikleri hatta bazen sadece koreografn ektii, bestecinin kurguda mutlaka
bulunduu grlr. Oysa Trk sinemasnda yaplan mzikallerde ekim esnasnda
dansn en etkili yerinde kesildii, uygun olmayan kurgulama ile mziin etkisinin
azaltld grlr. Bunun nedeninin film yapm esnasnda ynetmen, besteci ve
koreografn yeterince i birlii yapmamasndan kaynakland grlr. Trk
sinemasnn mzikal filme bak as, olay rgs, mzik, ark ve dansn birlik olmas
zerine kurulu olmad iin ynetmen, besteci ve koreograf kendi ilerini yapm,
almalarn mzikal dilin olumas iin ynlendirmemitir. Hatta baz filmlerde
koreograflarn ad bile gemez. ncelenen 13 filmin 8 inde youn koreografi kullanlr.
145
Be eker Kz, Damdaki Kemanc, Lambada, Ate stnde Yrmek, Neredesin Firuze
filmlerinin koreograflar belli deildir. Lks Hayat, Renkli Dnya, Arkadam eytan
filmlerinin koreograflarnn kim olduu bellidir. Atf Ylmazn koreograflarnn
emeine sayg duyan bir ynetmen olduu grlr. Asiye Nasl Kurtulur ve Keanl Ali
Destan filminde daha ok doalama dans edildii ve koreografi birka figrle snrl
kald halde, Atf Ylmaz, Mehmet Akann emeine deer verip jenerikte koreograf
adna yer verir. Oysa bir dans filmi olan Lambadann ve koreografileri ile ne kan
Ate stnde Yrmek filmlerinin koreograflarnn kim olduunun belirtilmemesi
artcdr.
Trk sinemasnda yaplan mzikal filmlerde baarl olunan noktalar unlardr:
Toplumsal sorunlara deinen, kendilerine has zellikleri bulunan mzikal

dramalarn yaplmas
Trk sinemasnda yer alan mzikal filmlerin tarihlerine bakldnda Muhsin
Erturulun operet filmleri dnemi ve 1950lerde popler olan rev filmlerinden sonra,
yaplan filmlerin hepsinin temelinde sosyal olgular ve toplumsal sorunlara deinildii
grlr. zellikleri, oluturduklar ya da oluturmaya altklar mzikal dil birbirinden
farkldr. Trk sinemasnda yaplan mzikal filmler mzikal drama alttrne dhildir.
Halk danslarnn modernletirilmesi almalarn gsteren mzikal paralarn

ve mzikal tiyatro eserlerinin kayt altna alnm olmas
Sinema, dier sanatlar da iinde barndran bir sanat daldr. Bu zellii dier sanatlarn
sinema ierisinde kayt altna alnmasn ve saklanmasn salar. Bu nedenle Trkiyede
yaplan mzikal filmlerde halk oyunlarnn modernletirilme almalarnn yer ald
koreografileri ieren ya da stanbul Devlet Balesi sanatlarnn dans ettii mzikal
paralarn kayt altna alnm olmas nemlidir.
Trk tiyatrosunda yaplm olan Lks Hayat ve Damdaki Kemanc mzikal oyunlarnn
tiyatral bir dille filmletirilmesi tiyatro oyunlarnn ve oyunlarda oynayan sanatlarn
oyunlarnn kayt altna alnmasn salamtr.
Farkl mzikal para kullanmlarnn denenmesi ve yeniliklere aklk

146
Trk sinemasnda yaplan mzikal filmlerde mali, teknik, stdyo ve kadro

olanakszlklar nedeniyle ortaya kan sorunlar bir kenara konulduunda yaplan
mzikal filmlerin yeniliki ve aratrmac olduu grlr. Keanl Ali Destan, Renkli
Dnya, Arabesk, Asiye Nasl Kurtulur, Ate stnde Yrmek, Arkadam eytan
durular ve ierikleriyle farkl, aratrmac ve yeniliki filmlerdir. Filmlerdeki mzikal
paralarn da bu dorultuda oluturulmas iin ura verildii bellidir.
Ekonomik sorunlar, mzikal kadrosunu oluturacak yeterli sayda sanat bulma zorluu,
mzikal film yapm ile ilgili bilgi eksikliinin Trk sinemasnda yaplm olan mzikal
filmleri etkiledii grlr. Fakat yaplan mzikal filmlere bakldnda Trkiyede
mzikal film saysnn az olmasnn nedeninin neredeyse tamamen ekonomik olduu
anlalr. Yaplan filmlerde ounlukla, mzikal film kadrosunun ok iyi olmasnn
nemsenmedii ve mzikal film yapm hakkndaki bilgisizliin farknda olunmad ya
da umursanmad grlr. Mzikal paralarda btn olanaklarn baarl ya da
baarsz olsun kullanlmaya alldnn belli olmas, filmleri yapanlarn istekle ve
gayretle mzikal film yapmaya altklarn gsterir.
Trk sinemasnda yaplan mzikal filmlerde mzikal paralar ve olay rgs arasndaki
ilikinin John Muellerin oluturduu gruplar kapsamnda incelenmesi sonucunda, Trk
sinemasnda mzikale bak as, mzikal paralarn film ierisinde hangi amalarla
nasl kullanld, olay rgsyle ilikileri ortaya kar. Ortaya kan bu veriler nda
mzikal paralarn baarl ya da baarsz olmalarnn nedenleri deerlendirilmitir.
Aratrmada mzikal paralarn olay rgsyle olan ilikilerinin incelenmesi ile ulalan
bilgilerin dnda mzikal paralarda teknik kullanmlar incelenmi baarl ve baarsz
olma nedenleri zerinde durulmutur. Mzikal filmlerde mzikal para ve olay rgs
arasndaki ilikinin, bir mzikal filmin baarl bir ekilde oluturulmas ve
zmlenmesi asndan nemli olduu grlr.
147
EKLER
Sayfa
EK 1. MZKAL ETLER ............................................... 148

1. Varyete, Kabare, Mzikhol ve Rev ........................ 148
2. Operet ......................................................................... 152
3. Mzikal Komedi .......................................................... 154
4. Mzikal Drama ve Modern Mzikal ......................... 156
EK 2. ABDDE MZKAL FLM TRNN GELM ... 160
148
EK 1. MZKAL ETLER
1. Varyete, Kabare, Mzikhol ve Rev

Mzikal filmlerin ilk rnleri saylan revleri tanmlayabilmek iin ilk nce revnn
nasl ortaya ktn incelemek gerekir. 1830lu yllarn sonunda, ocuk iiliin youn
olduu ngilterede, hedef kitlesi ocuklar ve genler olan ucuz gsteri tiyatrolar
(penny gaff) ve yetikinlerin gittii ikili salon tiyatrolar popler olur. Ucuz gsteri
tiyatrolar ve salon tiyatrolar, varyete gsterilerinin ncs olur. Bu tiyatrolarda, ayn
gece ierisinde, bale ya da drama ieren bir gsteri, ksa bir oyun, ara piyes ya da klasik
bir eserden seilmi sahneler, arklar ve gsteri sonunda da bir fars yer alr97. Varyete,
ark, dans, hokkabazlk, temsil gibi aralarnda iliki bulunmayan farkl oyunlardan
oluan98 gsterilerdir. Bu gsteriler, 1840l yllardan itibaren ngilterede, pahal ve
elit tiyatrolara gidemeyen ii snfnn en nemli elencesine dnr. Gsterileri
dzenleyen varyeteciler, gsterilerini izleyicilerinin isteklerine gre ynlendirir,
ticarete nem veren mzikhol gibi yeni elence biimlerinin habercisi99 olur.
1880lere gelindiinde, ucuz mzikhol elencelerinin ortaya kmaya balamas, ocuk

iilere verilen cretlerin arttrlmas gibi nedenlerden dolay, ucuz gsteri tiyatrolar ve
salon tiyatrolar poplerliini kaybetmeye balar, 1890larn banda da yerini tamamen
mzikhollere brakr.
Ucuz gsteri ve salon tiyatrolarnn mirasn devralan mzikhol yapmclar, elencenin

formln kurallara uygun davranmakta bulur. Yldz arkclar ve izleyiciler arasnda
samimi bir iletiim kurup, araya komik ksa oyunlar yerletiren mzikholcler, ngiliz
halkn varyete elencesine daha ok balar, mzikhol, halkn sesi haline gelir 100 .
Mzikhol, nce ii snfn, daha sonraki yllarda da alt orta snf izleyici kitlesine
ekler. Mzikhol elencesi, bilinli olarak izleyicisinin aynas olan bir sanat formu
97
John Springhall, Youth, Popular Culture and Moral Panics: Penny Gaffs to Gangsta-Rap, 1830-
1996 (Palgrave, 1999), s.25.
98
Trk Dil Kurumu, a.g.e., s.2334.
99
Springhall, a.g.e., s.16.
100
Barry J. Faulk, Musichall and Modernity: The Late Victorian Discovery of Popular Culture (Ohio
University, 2004), s. 26.
149
olur101. zleyicisinin yaantsndan beslenip bunu ticarete dntrerek geliir. Snflar

ve statlerle ilgili sorunlar, esnaf ve iilerin hayat, ksacas izleyiciyi megul eden
konular mzikhol elencesinin her zaman ba konulardr.
1900lerin bandan itibaren, mzikhol programlar her yere yaylarak, sadece ii

snfnn elencesi olma zelliini kaybeder. Hokkabazlk, akrobasi, sihirbazlk,
abartl komedi ve melodram ksa oyunlar, danslar, neeli ve komik arklar gibi pek ok
farkl gsteri sahneleri olan mzikhol varyetelerinde, her sahne yaklak on dakika
srer 102 . Popler olmaya balad ilk yllarda, kltrel yozlama olarak grlen
mzikholler, zaman ierisinde deer kazanarak ngilizler iin ulusal hazine olarak
grlmeye balar ve dier lkelerde de, zellikle Fransa ve ABDde, etkili olur.
Mzikhol ncesinde ngilterede ucuz gsteri ve salon tiyatrolar, birahane ve tavernalar

yaygnken, Fransada kafe konserleri (cafe concert) vardr. Kafe konserlerinin kkeni
Cafe des Aveuglese dayanr. 1731 ylnda bir bodrum katnda alan bu kafe gezgin
arkc ve mzisyenlerin performanslar karlnda yemek yedikleri bir yer103 halini
alr. Sonraki on be yl boyunca Cafe des Aveugles tarz kafeler yaygnlar. arkl kafe
(cafe chantant), tiyatro kafe (cafe theatre), konser kafe (cafe concert) gibi isimlerle
anlmaya balar. Her kesimden halkn rahata seyredebildii bu performanslar, basit bir
dekor nnde yaplr.
Bu kafelerin yaygnlamas, kafeler zerindeki iktidar denetimini neredeyse imkansz

klar. Hkmet, arkl kafeleri iktidar kartlarnn toplanp, politik ark ve iir
okumalar iin ok elverili mekanlar olarak grr 104 . Uzun yllar sansrlenen ve
sonunda da kapatlan arkl kafelerin, 1850lerde yeniden almasna izin verilir. Fakat
performanslar sadece romantik ve komik arklarla snrlandrlr. Bu dnemde kafelerin
yannda eitli gsteriler ieren gece kulb ve restoranlar da almaya balar. Bunlara
kabare (cabaret) ad verilir. Kafe ve kabarelerde iki ve sigara ime yasann olmamas,
bir yandan gsteriyi seyrederken bir yandan da yemek yiyip sohbet etme olana
sayesinde halk, kafe ve kabareleri tiyatrolara tercih eder. Ksa srede byk kafeler ve
101
Michael J. Childs, Labours Apprentices: Working-Class Lads in Late Victorian and Edwardian
England (McGill-Queens University, 1992), s. 123.
102
Ayn, s.122.
103
Kelley Conway, Chanteuse in the City: The Realist Singer in French Film (California, 2004), s.29.
104
Ayn, s.30.
150
kabarelerdeki gsteriler tiyatrodakilerle yarr duruma gelir. Kafelerdeki gsteriler,

artk sadece konserlerle snrl deildir. Bale ve dans, akrobatlk, sihirbazlk, pandomim,
komedi, hayvan gsterilerini de iinde barndrr. arkl ya da konser kafelerdeki bu
105
deiim, mzikhollerin almasn tevik eder . ngilteredeki mzikhollerin
baarsndan etkilenen Fransada, mzikholler 1870lerde kurulmaya balar. Fransz
mzikholleri, balangta sadece operet, bale gsterileri ve vodvil sunar. Fakat zaman
ilerledike konser kafelerle yarabilmek iin, akrobatlk, sihirbazlk, komedi,
pandomim, hayvan, ip cambaz, jonglr gsterileri gibi farkl trleri de bnyesine
katarak dev bir elence eitlilii yaratr. Sonunda da Fransz mzikhol, revy (music
hall a grand revue) dourur. Konser kafe gsterileri ve ngiliz mzikholndeki gibi
birbirinden bamsz olan gsterilerin tersine, revye dnen, Fransz
mzikhollerindeki gsteriler hafif bir yk ile birbirine bal ilerler. Bunun nedeni,
revnn kkeninin vodvil, operet ve feerie olmasdr 106 Fransa kkenli, hafif ve
komik ykler barndran operet ve vodvil ile peri masallarn konu alan Fransz bale
tr feerienin mzikhol gsterilerinde kullanlmas, birbirinden bamsz olan varyete
gsterilerinin hafif, komik veya fantastik yklerle birbirine balanmasn kolaylatrr.
Birinci Dnya Sava yllarnda ve sonrasnda, halkn byk ilgi gsterdii

mzikhollerin poplerliinin nedenini mzikhol eletirmeni Gustave Frejaville yle
zetler:
Youn ilginin nedeni, sava sonras atmosferden kaynaklanmaktadr. Rev bir tr olarak sava
srasnda gelimitir. Sarho kalabalk; sahnedeki klar, gz alan renkler ve dekorlar
ierisindeki seslere ve hareketlere kilitlenmitir. Yar plak kadnlarn, parltnn ve ritmin iinde
kaybolup gitmi, bir iki saatliine karanlk sokaklar ve lmn glgesini unutabilmitir.107
Revlerin bu parlakl ve halka olan etkisi sinemann ilgisini eker. 1910lu yllarda
Fransz sinemasnda, rev younlukla kullanlr. Sessiz sinema dneminde mzikhol
yldzlar film balamadan nce, gsterilerini canl yapar. Damia, Lys Gauty ve
dierleri dzenli olarak film ncesi ovlarda ark syleyip dans eder108. Sesli dneme
geildiinde zellikle 1930lu yllarda, rev yldzlarnn oynad konulu rev filmleri
popler olur. Mistinguett, Florelle, Josephine Baker, Jane Marnac gibi dnemin nl
105
Ayn, s.32.
106
Ayn, s.59.
107
Ayn, s.62.
108
Kelley Conway, Diva in the Spotlight: Music Hall to Cinema, Gender and French Cinema (Berg,
2001), s. 38.
151
rev yldzlar, mzikhollerdeki performanslarn olduu gibi sinema filmlerine tayan

filmlerde oynar. Susan Hayward bu filmleri bir panayr elencesi olarak adlandrr:
Bu filmler sinemann dndandr. Belli bir ykleri varsa bile bir sunucu tarafndan anlatlan d
bir ykydr. Bu filmlerde, asl ama sinemann kendisine dikkat ekmeye almaktr. rnein
karakterlerin kameraya bakmas, ykye bir ey katmayan yakn ekimlerin kullanlmas bu
amaca ynelik eylemlerdir. Konu, kamerann neler yapabileceini gsterebilmek iin bir
109
bahanedir.
Ayn yllarda, ngiliz sinemasnda da benzer biimde, mzikhol yldzlarnn oynad

ngiliz mzikhol elencelerini konu alan filmler, Almanyada ise operet geleneini
srdren mzikal filmler popler olur. Grld gibi, ilk mzikal filmler, her lkenin
kendi mzikal sahne gsterilerinin izinden gider ve mzikal tiyatro geleneklerini olduu
gibi beyaz perdeye tar. Sahne geleneini srdrdkleri iin bu filmlerin hemen
hepsinde diegetik mzik kullanlr.
Diegetik (basit) kelimesinden, ilk Platon, Devlet isimli eserinde bahseder. Anlat
biimlerini basit (diegesis) ve yknme (mimesis) olarak ikiye ayran Platon, air
kendini hi gizlemezse, iir ve hikayelerinde yknme olmaz.... airin konumalar
arasndaki szleri kaldrlr da yalnzca kiilerin karlkl konumas kalrsa, yukarda
saydmz trn kart olur110 diyerek iki anlat trn tanmlar. Basit anlatda yk
dorudan anlatlr. yknmede ise dolayl yollar kullanlr. Film ierisinde diegetik
mzik kullanm, diegetik ve diegetik olmayan (non-diegetic) mzik kullanm olarak
ikiye ayrlr. Diegetik mzik kullanmnda mzik, yk aksiyonunun doal bir paras
olarak filmin ierisinde retilir 111 . Film ierisinde karakterler bilinli olarak ark
sylyor ya da bir enstrman alyorsa bu diegetik anlatya uygun bir mzik
kullanmdr. Eer karakterler, ark sylediklerinin farknda deilse ya da filmde yer
alan bir mzii duymuyorsa bu, filmin yk aksiyonunun dndaki bir kaynak
tarafndan retilen bir mzik olduu iin diegetik olmayan mzik kullanmdr112. Sesli
filme geilmesiyle beraber yaygnlaan varyete, rev, operet mzikallerinde, dorudan
anlatm (sahne zerindeymi gibi) tercih edilir. Karakterler bilinli olarak ve ounlukla
kameraya bakarak, kendi kimliklerinde (arkc olarak) ark syleyip dans eder.
109
Susan Hayward, French National Cinema (Routledge, 1993), s.73.
110
Platon, Devlet III-IV (Cumhuriyet, 1998), s.25.
111
Matthew Caley ve Steve Lannin, Pop Fiction: The Song in Cinema (Intellect, 2005), s. 48.
112
Ayn, s.48.
152
1920lerin sonlarndan itibaren film endstrisine sahip lkelerde, diegetik mzie dayal
filmler yaplarak yeni ses teknolojileri tantlmaya allr. Teknolojik yeniliklerin
tantmnda mzik ve dans, filmlerde bol miktarda kullanlr. ABDye bakldnda,
yapmclarn uygun debilecek her mzikal kayna toplad grlr: opera, operet,
klasik mzik, askeri marlar, Venedik valsleri, halk arklar, ncil ilahileri, Yahudi
ilahileri, Tin Pan Alley ezgileri, gece kulb arklar, vodvil danslar, caz ritmleri113.
Avrupa, mzikal filme kendi sahne mzikali geleneini aktarr. ABD sadece kendi
geleneini deil, dnya mzik ve mzikal kltrn de filmlerine katar. Bu durum
ABD mzikal kltrnn kkeninin Avrupadan gelmesinden ve farkl kltrleri
barndrmasndan kaynaklanr.
ABDde ilk balarda, ngiltere ve Fransa kkenli Amerikallarn yanlarnda getirdii

ark ve dans arlkl bar ve salon elenceleri egemendir. 1700l yllarn ortalarndan
itibaren, yine ngiltere ve Fransadan nce ithal sonra da taklit edilen ballad opera (halk
arklar ieren komik operalar) ve extravaganza (zengin dekorlu, pahal mzikli
gsteriler) popler olur. Bylece mzikal komedi ve operetin temeli atlr. 1823 ylnda,
ngiliz Moncreff, Tom ve Jerry oyunu ile ABDye turne dzenler. Oyunda, kyl Jerry,
Londradaki kuzeni Tomu ziyarete gider ve ikili ehrin sokaklarnda komik bir
maceraya atlr. Tom ve Jerryde, ark ve danslar bolca kullanlr. Zengin karakterli
ehir tahlilleri bulunur ve sahneler hzla ilerler114. Gsteri ok beenilince, ABDde de
Tom ve Jerryi taklit eden birok gsteri yaplmaya balar. Bu gsteriler gelierek
1890lara kadar devam eder. Gsterilerde, klasik oyunlardan sahneler ve komik ksa
oyunlar, iir, taklit, eitli lkelerin halk arklar ve danslar yer alr. Gsterilerin sresi
giderek uzatlr. Tom ve Jerry kl bu yerel gsteriler, rev ve daha sonra da modern
mzikale itici g olur115.
2. Operet
lk ortaya ktnda operann k ya da hafif opera olarak adlandrlan operet
(operetta), 1850lerden itibaren Fransa, daha sonra da ngiltere, ABD, Avusturya ve
Almanyada gelime gstererek operann deil, mzikal tiyatronun bir tr haline gelir.
113
Altman, 2003, a.g.e., s.343.
114
Gerald Bordman, American Musical Theater: A Chronicle (Oxford University, 2001) s.7.
115
Ayn, s.11.
153
Fransada Jacques Offenbach, Theatre des Bouffes-Parisiens isimli tiyatrosunda, satirik,

komik ve fars benzeri ksa oyunlar mzik ve arklarla birletirip sunmaya balar ve
operetin babas olur. Offenbach bir sre sonra, daha uzun metinler yazmaya ve bu
metne arklar yamamaya balar. Bu mzikaller ksa srede popler olup opera buffles
ya da operet denilen tre dnr116.
Mzikhol elenceleri gibi operetler de, toplumsal kurallara ve dncelere uygun bir
ekilde yazlr. Fransada operetin ortaya kma ve popler olma sebebi, halkn, opera
ve komik opera (opera comique) gibi daha lirik ve ciddi mzik kullanm olan trlerin
dnda bir eyin arayna girmesidir117. Bylece, ii snf ve alt orta snfn gittii
bar ve salon tiyatrolarn tercih etmeyenlerin, popler ve hafif gsteri ihtiyacn
operetler karlar. Mzikhol elencelerinin yaygnlamasyla beraber, bu elencelerin
ierisine operet sahneleri de dhil edilir. Operet, vodvilden gelen metin yapsna revy
etkileyip, feerienin de katklaryla revnn olumasna neden olur.
Operet, vodvil trnn zerine, vodvil trn ssleyerek kurulur118. Vodvil, mzikal
oyun ve filmlerin atas olan operet ve revlerin atas olmasdr. Bu nedenle vodvili
tanmlamak gerekir. 1800l yllarn en popler tiyatro tr olan vodvil, 1700l
yllarda panayr elencelerinden trer119. lk balarda bir ka ark ve ksa bir oyun
iermekteyken zamanla gelierek edebi ieriini gelitirir. arklar karlarak hzl
durum komedisine dnr. arkl vodvil ise sslenerek zaman ierisinde operete
dnr. Hzl durum komedisine dnen vodvilin hedef kitlesi orta snftr. Bu
nedenle konular orta snfn sorunlarndan seilir. Fakat metinler hafif ve elencelidir.
1860larda vodvil poplerliini kaybederek tiyatrolardan ekilip, varln arkl kafe,
daha sonra da rev gsterilerinde srdrmeye devam eder. 1870lerde Fransz opereti
Avusturya ve Almanyada yaylr120. Fransz operetlerinden etkilenen Avusturyallar,
kendi kltrlerini operetlere adapte etmeye balar. Johann Strauss II, vals mziklerini
operetlere katarak Viyana opereti trn ortaya karrken, Almanyada hem Alman
hem de Viyana operetleri popler olur.
116
Burton D. Fisher, A History of Opera: Milestone and Metamorphoses (Opera Classics, 2003),
s.198.
117
Ayn, s.198.
118
Ayn, s.198.
119
John McCormick, Popular Theatres of Nineteenth Century France (Routledge, 1993), s.113.
120
Ayn, s.201.
154
1930larda Viyana film tr (wiener film genre) ortaya kar. Bu filmler, ky konulu
komedi ve dramlar, viyana tarihi ve operetlerden oluur. Mozart, Schubert, Johann
Strauss I ve II gibi bestecilerin hayat ykleri, yine onlarn bestelerini kullanarak operet
tekniiyle anlatlr. Byk bteli bu filmlerde, yeni ses teknolojileri kullanlr ve Jan
Kiepura, Marta Eggerth gibi nl arkclar oynar. Viyana film trnn
ynetmenlerinden, Wien-filmin sahibi Willy Forst, German Trade gazetesine birok
dev filmin yapld gnmzde, Viyana opereti altn an yaamaktadr121 diyerek
sinemann, operet tr zerindeki etkilerini dile getirir. Ayrca kinci Dnya Savana
doru yol alan Almanya ve Avusturyann gergin ve bunaltc yaam ierisinde, bata
Willy Forst olmak zere, Viyana film tr ynetmenleri tarafndan, operet filmleri, bir
eyleri unutturmak ve seyirciyi yanlsamalarla hayal alemine srkleyip rahatlatmak
iin en uygun yntem122 olarak kabul edilir.
ABDde operet filmleri, 1920lerde ve 1930larda sahne operetlerinden birebir

adaptasyon olarak ve sahne operetlerinin kurallar uygulanarak ekilir. Amerikan
operetlerindeki ateli ak arklar syleyen yetenekli arkclar, gl koro, iddial
danslar, hafif konu ve egzotizm olduu gibi operet filmlerine aktarlr 123 . ABD
sinemasnda, iyi esprilere ve arklara nem veren mzikal komediler, operetlerin
kurallarn da bnyesine katarak operet filmlerine son verir.
3. Mzikal Komedi
ngilterede Birinci Elizabeth dneminde neeli ve komik arklarn komedi oyunlar
ierisinde kullanld grlr. Fakat mzikal komedinin ncs olarak ballad opera
kabul edilir. Ballad opera ya da Trkeye evrilirse, halk arks operas ya da trk
operas, ngilterede on sekizinci yzylda ortaya kan, popler halk arklarndan ve
konumal diyaloglardan oluan bir opera trdr 124 . Ballad opera, gln konu ve
karakterler ierir. Diyaloglar gnlk konuma dilindedir. Profesyonel arkc olmayan
oyuncular tarafndan oynanr. Ayn dnemde, farkl lkelerde benzer zelliklere sahip
121
Sabine Hake, Popular Cinema of the Third Reich (University of Texas, 2002), s.158.
122
Ayn, s.159.
123
Ethan Mordden, Broadway Babies: The People Who Made the American Musical (Oxford
University, 1988), s.10.
124
Fisher, a.g.e., s.416.
155
operalar ortaya kar ve kendilerine zg isimler alr: talyada opera buffa, Fransada
opera comique ve yzyln ortalarna doru, Almanyada Singspiel ve spanyada
Tonadilla. Bu komik ve halk operas eidi, her lkede kendi ulusal zelliklerinden
beslenerek geliir, ciddi operann parodisi yaplr. Basit ve kolay anlalr mzik tarz
kullanlr. On sekizinci yzyln banda bu elence tarz seviyesiz olarak nitelendirilir.
Fakat yzyln ortalarndan itibaren, komik opera kulland mzie ve metne daha ok
nem vermeye balar ve bu opera eidine verilen deer artar125. Her lkenin kendine
zg komedi ieren halk operas giderek ekillenir ve birbirinden ayrlr. rnein,
ngiliz ballad opera, yerel bir dile ve gnlk zorluklar yaayan basit insanlarla ilgili
yklere sahipken, Fransz opera comiquein karakterleri yksek snftan ve kibirli,
mzii ise daha iddial ve ciddidir.126 talyan opera buffasnda ise konumal diyalog
yer almaz.
ABDde mzikal tiyatronun ncs ballad operadr. 1703 ylnda ngiliz sanat Tony
Ashtonn ballad operay Londradan Charlestona getirdii dnlr127. Fakat ABD
sadece ngiltereden deil dier Avrupa lkelerinden de etkilenir ve Amerikan yazarlar
etkilendikleri kaynaklar yeniden biimlendirip birbirine kartrr. Bu karm yaplan
ilere de yansr ve baz ilerin gerekte ne olduuyla ilgili karkla neden olur.
Amerikan tiyatro tarihi yazar Ethan Mordden, zellikle operet ve mzikal komedinin
birbirine kartrldn syleyip, iyi bir mzikal komedide iyi arklar ve zeki espriler
olur. yi bir operette ise iyi arkclar.... Operet, mziin iinde oyundur. Mzikal
komedi ise mzik ieren oyundur128 diyerek karkla bir aklk getirmeye alr.
Amerikann d kaynak etkilenii ve birbirine kartrarak yeniden yaratm Amerikan
mzikal sinemasnn balang yllarnda da kendini gsterir.
ABD, kendine ait fars komedilerinden ve daha sonra da Afro-Amerikan mzii ve

dansndan g alarak, yirminci yzyln balarnda dier lkelerin etkisiyle oluturduu
mzikal komedilere kendinden bir eyler katmaya balar. Bu dnemde cokulu, en
akrak oyuncular ve arklar, basite kaan espriler ve halk arklarnn yannda, popler
olan ragtime ve ardndan caz, Amerikan mzikal komedisinde kendini gstermeye
125
Donald Jay Grout ve Hermine Weigel Williams, Short History of Opera (Columbia University,
2003), s.273.
126
Bordman, a.g.e., s.135.
127
Ayn, s.1.
128
Mordden, a.g.e., s.72-80.
156
balar. Amerikan sahne mzikal komedilerini, dier lkelerinkinden, zellikle de ngiliz

mzikal komedilerinden, ayran coku ve nee, olduu gibi sinema mzikal
komedilerine aktarlr ve Amerikan mzikal komedi filmlerinin en nemli
zelliklerinden biri olur.
1940 ve 1950li yllar, Amerikan mzikal filmlerinin altn a olarak adlandrlr.

Amerikan mzikal tiyatrosunun altn a ise, Amerikal tiyatro yazar ve eletirmeni
Gerald Bordman tarafndan 1920li yllar ve 1930lu yllarn ba olarak belirtilir.
Amerikan mzikal tiyatro tarihindeki en iyi mzikal komedi arklar bu dnemde
ortaya kar.... ritimlere yeni ve esiz bir, ok ynllk verilir. Ve metin yazarlar
profesyonel iilik yapar129. Ethan Mordden ise 1920lerde mzikal komedinin enerji
ve cokusuna ve mzik, ark ve danslarn mizah ile kaynatrlm olmasna katlmakla
birlikte bu dnemin mzikal komedilerinde, karakter derinlii, ironi ve ana fikir yoktur.
Tr tamamen yetenek zerine kuruludur130 der. Mordden, 1946 ylnda yaplan Annie
Get Your Gunla birlikte mzikal komedinin zgrlne kavutuunu syler. Annie
ve Kiss Me Kate (1948), 1940larn en baarl mzikal komedileridir.... Bu
mzikallerin paralar birbiriyle uyumlu ve mantkldr 131 . Mzikal komedinin altn
a, ABD kinci Dnya Savana girmeden nce yaanr. Bu durum, sava srasnda ve
sonrasnda byk beeni kazanan mzikal komedi filmi yapmc ve yaratclarnn ok
iine yarar. Bu skntl dnemde, abuk ve kolay biimde konu bulunurken, mzikal
komedinin kkl gemii, baarl ve beenilen filmler yaplmasna yardmc olur.
4. Mzikal Drama ve Modern Mzikal

Sahne sanatlarnda mzikal oyun (musical play) olarak da adlandrlan mzikal drama
(musical drama) operet ve mzikal komedi arasnda durur. Operetin younluunu
kullanp souk zarafetinden kanrken, mzikal komedinin canlln alr fakat mantk
d ynlerinden uzak durur. Ksacas mzikal drama, kendinden nceki mzikal
eitlerin olumlu zelliklerini alr, olumsuz zelliklerini eler. Mzikal komedide ark
syleyen mzikalmi gibi bir izlenim brakrken, mzikal dramada arklar syleyen
129
Ayn, s.437.
130
Ethan Mordden, Beautiful Mornin: The Broadway Musical in the 1940s (Oxford University,
1999), s.4.
131
Ayn, s.112-118.
157
karakterlerdir. Ve sylemek zorundadrlar yoksa seyirci onlarn nasl hissettiklerini

bilemez132. Ayrca, mzikal komedi dans ounlukla, enerji ve canllk yaratmak iin
kullanrken, mzikal drama olay rgsn ilerletmek ve glendirmek amacndadr.
ABDde 1927 ylnda, Oscar Hammersteinn besteci Jerome Kern ile beraber ortaya
kard Show Boat, Amerika temas ve slubunu kullanan ilk baarl mzikal olarak
deerlendirilir. Oscar Hammerstein bu baardan sonra, Amerikan tarz operetleri,
viyana operetlerinden ayrabilmek iin farkl bir isim arar ve mzikal oyun (drama)
isminde karar klar. Bu tarihten sonra, Oscar Hammerstein ve Jerome Kern, modern
Amerikan operetini (ya da mzikal oyununu), yarattklar iin Amerikan mzikal
tiyatrosunun babalar saylr 133 . ABDnin kinci Dnya Savanda olduu yllarda,
Hammerstein, besteci Richard Rodgers ile birleerek ilk nce, Broadway tarihinde en
uzun sre gsterimde kalan Oklahoma!y (1943) daha sonra da Craousel (1945),
Allegro (1947), South Pacific (1949) ve The King and I (1951) mzikallerini yapar.
Hammerstein ve Rodgersn bu be mzikali, mzikal dramann yap talar olarak
kabul edilir134.
Mzikal dramalar, baarl mzikleri ve hem ark syleyip hem iyi oyun verebilen
oyuncular, derinlikli karakterleri, seyircinin karakterlerle zdelemesine imkan
tanyan, toplumsal kural ve atmalara yer veren ykleri, byk bte ve yapm
teknikleriyle kendinden nceki mzikallerden ayrlr. Mzikal drama, mzikal
tiyatroya btnlk ve bilinli bir yaratclk getirir 135 . Mzikal dramalar, mzikal
trnn bir eidi olmakla birlikte, mzikal komediler gibi benzer zelliklere sahip
oyunlar ya da filmler deildir. Bunun nedenini Ethan Mordden, Broadway oyunlar
zerine yazd eserinde yle aklar:
Btn mzikal dramalar birbirinden farkldr. Carouseldeki bir arky karp, Oklahoma!ya ya
da South Pacifice koymak imkanszdr. Mzikal dramalarn her arks kendi gsterisi iin zel
yazlmtr ve baka bir gsteride ie yaramazlar. Oysa mzikal drama ncesinde, bir ark bir
gsteriden silinip rahatlkla bir bakasna adapte edilebilmekteydi.136
132
Ethan Mordden, 1999, a.g.e., s.88.
133
Gerald Bordman ve Thomas Hischak, Oxford Companion to American Theater (Oxford University,
2004), s.361.
134
Ethan Mordden, 1988, a.g.e., s.142.
135
Bordman, 2001, a.g.e., s.721.
136
Mordden, 1988, a.g.e.,, s.142.
158
Mzikal dramann Souk Sava ve Vietnam Sava yllarnda gelime gsterdii grlr.
Sava grld, bunalmdan geildii ve btn savalar bitirecek bir sava
dncesinin anlamsz olduu anlald iin, iyimser ve canl yaptlar ortaya koyulmaz.
Bu dnem, Amerikan mzikal tiyatrosunu acl ve duygusal bir dneme srkler137. Bu
dnemde yaplan, toplumsal gereklere, sosyal stat, rk ve cinsiyet atmalarna
gereki bak as ve eletirel gzle bakan Bat Yakas Hikayesi (West Side Story,
1957), Damdaki Kemanc (Fiddler on the Roof, 1964), Kabare (Cabaret, 1966) gibi
mzikal dramalar byk baar kazanan ve yol gsteren mzikaller olur. 1970lere
gelindiinde, ynetmen ve koreograflar yaptlarna daha fazla yaratclk ve yorum katar.
rnein, ynetmen Hal Prince, Sweeney Toddu yorumlamas ile eseri sadece besteci
Stephen Sondheim ve yazar Hugh Wheelern yapt olmaktan karr. Koreograflar da
modern mzikale imzalarn atabilmek iin dans korolarn kullanr 138 . 1970lerden
sonra ortaya kan mzikal dramalarn yazarlar tarafndan modern mzikal olarak
adlandrld grlr.
Avrupada da mzikal drama, dier mzikal eitleri ierisinde egemenliini ilan eder.
ngilterede yaplan Jesus Christ Superstar, Evita, ve Fransz kaynakl Sefiller (Les
Miserables) gibi mzikal dramalar hem kendi lkelerinde hem de uyarlamalarnn
yapld ABDde byk baar kazanr. 1970lerden sonra yaplan ve artk modern
mzikal olarak adlandrlan mzikal dramalarda (Company, 1970; Follies, 1971;
Chicago, 1975; Sweeney Todd, 1979; Rent, 1996... vb.) dikkatle zerinde durulmu
detaylar, muhteem kostm ve dekorlar, mimari ve elektronik olarak tasarlanm
hareket edebilen kl kule ve kprler, dnen masalar, zel efektler yer alr139. Bu
mzikallerde konu, ierik ve karakterlerin youn ve derinlikli olduu, mzikal
sahnelerin olay rgsyle btnlemi, mzikalin farkl elerini yaratan metin yazar,
besteci, ynetmen, koreograf gibi yaratclarn btn elerin ayn potada eritilmesinin
gerekliliini anlad ve buna gre davrand grlr.
Sahne sanatlarnda, mzikal dramalarn gelimeye balad 1940l yllarda Hollywood

mzikal komedileri altn an yaar. 1960larda ve zellikle de 1970lerde, izleyicinin
istekleri deiir. topik dnyalar kuran ka mzikalleri beenilmemeye balar ve altn
137
Bordman, 2001, a.g.e., s.583.
138
Ayn, s.722.
139
Ayn, s.722.
159
a sona erer. Hollywood mzikal dnyas varln srdrebilmek iin bir kez daha
kkenine, yani sahne mzikallerine snr. Elence ve topyay deil gerekler ve
toplumsal sorunlar ileyen mzikal dramalar (Bat Yakas Hikayesi, West Side Story,
Jerome Robins, Robert Wise, 1961; Damdaki Kemanc, Fiddler on the Roof, Norman
Jewison, 1971; Kabare, Cabaret, Bob Fosse, 1972; Jesus Christ Superstar, Norman
Jewison, 1973; Hair, Milos Forman, 1979...vb.) beyaz perdeye uyarlar. Bylece
mzikal drama, mzikal film tr ierisinde yerini alr.
Gnmzde Hollywood, sahne mzikal dramalarn (ya da artk dnt adyla

modern mzikalleri) beyazperdeye aktarmaya devam eder. Evita (Alan Parker, 1996),
Hedwig ve Kzgn knts (Hedwig and the Angry Inch, 2001), Chicago (Rob Marshall,
2002), Rent (Chris Columbos, 2005), Rya Kzlar (Dreamgirls, Bill Condon, 2006),
Sweeney Todd (Tim Burton, 2007), Sa Spreyi (Hairspray, Adam Shankman, 2007)
bunlarn sadece bir ksmdr. Bir yandan da hem Hollywood hem de Avrupada orijinal
senaryolarla ya da mzikal olmayan metin ve senaryolarn mzikale uyarlanmasyla,
modern mzikaller yaplr. New York New York (Martin Scorsese, 1977), Btn O Caz
(All That Jazz, 1979), hret (Fame, Alan Parker, 1980), Karanlkta Dans (Dancer in
the Dark, Lars von Trier, 2000), Cadillac Records (Darnell Martin, 2008) bunlara rnek
olarak verilebilir.
160
EK 2. ABDDE MZKAL FLM TRNN GELM
ABDde 1927 tarihli Caz arkcsndan itibaren, yeni ses teknolojilerini izleyiciye
tantabilmek iin diegetik mzik ieren filmler kullanlr. Kamerann neler yapabildiini
gstermek iin ise farkl koreografi kompozisyonlar ieren mzikaller olduka uygun
bulunur. rnein, Busby Berkeley mzikalleri iin Francesco Casetti, koreografik bir
dzende dans eden danslar ekebilmek iin, kamera gr alanna dikey
yerletirilmekte ve kendini sadece grme yeteneiyle snrlandrmakta 140 der. Alc,
grnt alabilmek iin oradan oraya kayarken, sahne mzikallerinin tersine, izleyici,
koreografiyi bir btn olarak yukardan grebilir, yaklaan ve uzaklaan kamera
sayesinde detaylar yakalayabilir. Bylece, sesli filme geite yaanan kararszlk
dnemi; su filmleri ve Broadway mzikalleri zerine gidilerek doldurulurken 141 ,
sinemann yeteneklerinin ve yeni ses teknolojilerinin izleyiciye gsterilebilmesi iin,
mzii filmle btnletirmenin neredeyse btn yntemleri kullanlr142 . Operet ve
rev filmlerinde, sadece ABDli deil Avrupal opera, kabare ve mzikhol yldzlar da
Amerikan filmlerinde rol alr. Birok yldz kontratla eitli film stdyolarna balanr.
ABDnin, mzikal film trnn belirleyicisi olarak kabul edilmesinin nedeni de burada
yatar.
Mzikal tr, pahal ve gelikin teknik olanaklara gereksinim gsteren bir trdr.... gl bir
sanat kadrosuna, ark sz yazarlarna, bestecilere, orkestra eflerine, senaristlere,
koreograflara, danslara, arkclara, sahne tasarmclarna vb. gerek vardr. Bu durum,
mzikallerin her zaman byk stdyolarn hareket alan iinde kalmasna neden olmutur.143
Paramount stdyolar, Ernst Lubitsch ve Rouben Mamouliann ynettii Avrupa

operetlerini (Ak Geiti, 1929; Monte Carlo, 1930; Bu Gece Sevielim, 1932) yapar.
MGM stdyolarnn Broadway Melodisi (1929) ve Warner Bros.un ark Syleyen
Aptal (1928) baar kazanr. Bu baar, baka stdyolar tarafndan, onlar taklit eden
mutsuz aklar ve talihsiz olaylar konu alan mzikal melodramlarn retilmesine yol
140
Warren Buckland, Cognitive Semiotics of Film (Cambridge University, 2000), s.62.
141
Jon Solomon, Sounds of Cinematic Antiquity, Classical Myth and Culture in the Cinema (Oxford
University, 2001), s.325.
142
Altman, 2003, a.g.e., s.343.
143
161
aar. Diegetik mzik ieren, sahne oyuncular kullanan ve ounlukla kt bir sonla
biten bu mutsuz filmlerin gie baarszl, stdyolarn mzikalle ilgili taktik
deitirmesine ve 1933 sonrasnda neeli mzikal komedilerin ortaya kmasna imkan
tanr.
Warner Bros., Busby Berkeley koreografisiyle dans eden Ruby Keeler, Dick Powell ve
byk dans korolu sahne arkas mzikal komediler retmeye balar (42nci Cadde,
42nd Street, Llyod Bacon, 1933; Altn Arayclar, Gold Diggers, Mervyn LeRoy, 1933;
Hanmlar, Dames, Ray Enright, 1934). Bu yeni mzikal dnyada, lmekte olan
ocuklara, bencil kz kardelere ya da baa klmaz dmanlara yer yoktur. rgler,
aklarn ark ve dansn enerjisiyle kutlayan gen iftin romansn gelitirecek ekilde
yeniden tasarlanr144 . RKO stdyolar ise, Fred Astaire ve Ginger Rogers mzikal
ifti olarak kamuoyuna sunduktan sonra, Astaire ve Rogers filmleri sinemada ilk kez
dansn her eyi, ama her eyi anlatmaya yarayan bir ara olarak kullanlmasn salar145.
Astaire-Rogers filmlerinde, mzik, ark ve dansn ykden ayr durmad, hatta
yknn ilerlemesine yardmc olduu grlr. rnein, Dans Vaktinde (Swing Time,
George Stevens, 1936) Lucky (Fred Astaire), Pennynin (Ginger Rogers) bir bakasyla
evlenmeye karar vermesi zerine Pennyi bundan vazgeirebilmek iin Bir Daha Asla
Dans Etmeyeceim (Never Gonna Dance) arksn syler. ark devam ederken
Pennynin gitmek zerine, Luckynin ise Pennyi kalmaya ikna edebilmek zerine
kurulu ikili dans, filmin yksn besler. Ya da, On Your Toes (Richard Rodgers ve
Lorenz Hart, 1936) isimli Boradway mzikalinden uyarlanan, Dans Edelim Mi? (Shall
We Dance, Mark Sandrich, 1937) filminde, Petrov (Fred Astaire) ve Linda (Ginger
Rodgers), birbirlerinden holanr fakat srekli birbirleriyle ekiir. ki karakterin lehesi
farkldr. Bu nedenle Linda devaml Petrovun kelimelerini dzeltir. Petrov en sonunda,
Lets Call the Whole Thing Off arksna balar. arkda iki karakter birbirlerine,
anlaamyoruz, brakalm gitsin. Ama brakrsak ayrlmamz gerekir. Bu da benim
kalbimi incitir diye ark syleyerek birbirlerine olan duygularn ortaya koyar ve
arknn devamnda da aklarn kutlamak iin ayaklarnda patenler, ocuklar gibi neeli,
dans eder. Mzik, ark ve dansn ykyle btnletirilmesi ve seyircinin de
karakterlerin duygularn ark ve dansla ifade etmelerine inanmasnda Fred Astairein
144
Altman, 2003, a.g.e., s.346.
145
Dorsay, 1990, a.g.e., s.63.
162
enerjisi ve yetenei nemli rol oynar. Astaire danslarn, sanki olay rgs ierisinde
kendiliinden douyormu gibi146 sergileyebilir ve filmin dier karakterlerine de ayn
enerjiyi verir. Bylece Rodgers ve dier karakterlerin de duygularn, Astaire gibi ark
ve dansla ifade etmeleri, Astairen enerjisine ve yaratt arkl, dansl oyuna
katlyormu izlenimini yaratr.
Soylu Fred Astairein yan sra, halktan bir adam, sz gelimi bir denizciyi, bir
emekiyi, ok ok daha iyi canlandrabilen, Astairein hafifliine karlk ok daha etli-
canl, daha dnyevi gzken Gene Kelly 147 , 1940l yllarda MGM stdyolaryla
anlar. Gene Kellynin oynad ve ayn zamanda Stanley Donenla birlikte ynettii
filmler byk baar kazanr. Bu filmler, Denizciler Geliyor (On the Town, 1949),
sinemada sessiz dnemden sesli dneme gei yllarn mzik, ark, dans ve esprinin
muhteem uyumuyla anlatan Hollywoodun sahne arkas mzikal klasii Yamur
Altnda (Singin in the Rain, 1952), Can Yoldalardr (Its Always Fair Weather,
1955). Stanley Donen, tek bana ynettii filmlerle de kendini kantlar, mzikalin
nemli ynetmenleri arasna girer. Fred Astairei teknik hilelerle, odann duvarlar ve
tavannda dans ettirdii Zaferden Zafere (Royal Wedding, 1951) filmi, bu sekans
sayesinde antolojilere geer. Yedi Kardee Yedi Gelin (Seven Brides for Seven Brothers,
1954) filmi ok popler olur, hatta Be Fndk Gelin (Hulki Saner, 1966) adyla Trk
uyarlamas yaplr. Fakat Trk uyarlamas mzikal deildir. Fred Astaire ve Audrey
Hepburnn oynad ve Hepburnn Parisde bir barda yapt modern dans
koreografisiyle ne kan ahane Macera (Funny Face, 1957), Doris Dayin oynad
bir baka modern koreografi klasii Pijamal Gzeller (The Pajama Game, 1957),
Donenn dier nemli filmleridir. Dnemin dier bir nemli ynetmeni, Vincente
Minellidir. Kariyerine tiyatroda balayan Minelli, MGM ile anlatktan sonra mzikal
film trne nemli yaptlar kazandrr. Bu filmler arasnda, arklarn filmle olaanst
kaynat Saint-Louisde Bulualm148 (Meet Me in Saint-Louis,1944), 2008 ylnda,
Dancing in the Dark adyla sahne mzikaline uyarlanan Asri klar (The Band
Wagon, 1953), en iyi film ve ynetmen dhil on Oscar dl kazanan 1958 yapm Gigi
saylabilir. Fakat alt Oscar dll Pariste Bir Amerikal (An American in Paris, 1951)
146
147
Dorsay, 1990, a.g.e., s.63.
148
Atilla Dorsay, 100 Yln 100 Ynetmeni (Remzi, 2000), s.274.
163
Atilla Dorsayn szleriyle sinema tarihinin en saygn mzikali olmutur 149 . nl

ressamlarn eserlerinden esinlenerek yaplan dekorlar, mzik, ark ve dansn olay
rgs ile mkemmel uyumu, Gene Kelly ve Leslie Caronun enerjik oyunculuu ve
finaldeki bale sahnesi ile Pariste Bir Amerikal, yllar getike deeri daha da artan bir
klasie dnr.
1950lerin sz edilen mzikallerindeki baarl dekor almas, mzik ve arklarn

yknn tam anlamyla bir paras olmas, bitmez tkenmez enerji ve dinamizm, son
derece kaliteli espriler. Ve dans sahnelerindeki o dneme kadar az grlm genlik ve
kvraklk 150 , 1930lar ve 1940larda nemsenmeyen mzikal film trn doruklara
karr. Fakat unutulmamas gereken nokta, bir mzikal filmde baar sadece ynetmen
ya da oyuncunun deildir. Mzikal film tr, ekip almas iidir. Ve bunu iyi bilip
kullanan ynetmenlerin baarl olduu grlr. rnein Donen, bana bir filmin tam
bir ekip almas olmadn syleyen aptaln tekidir. nemli olan ekibinize kimleri
alacanzdr151 diyerek kendisi iin ekip almasnn nemini belirtir.
1940 ve 1950li yllarda Amerikan mzikalini ortaya karan romantik mzikal

komediler, belirgin ortak zellikler gsterir. Bu zellikler, mzik ve dans paralarnn
bir yk erevesinde ilikilendirilmesi, yknn birbirlerine ak olan romantik iftin
evresinde gelimesi ve yknn sadece bu iftin birlemesine hizmet etmesi, enerjik ve
cokulu oyunculuk biimi, enerji ve cokuyu ortaya karan, toplumsal birliktelii ve
iftin birlikteliini kutsayan ark ve dans sahneleri, anlaty destekleyen mzik ve ark
szleri, eylemlerin mzie ayak uydurduu bir dnyadr. Baz filmlerde btn bu
zelliklerin hepsi gzkmese de, ounluu bu filmlerin ortak zellikleridir. Sinemada
tr, esas olarak, konu asndan benzer zellikler tayan, ortak yol yntem kullanan,
denenmi olduu iin zarar riski dk filmleri kapsayan bir terim olarak ortaya kar152.
Bu nedenle benzer zellikler gsteren btn Amerikan romantik mzikal komediler
mzikal tr ierisinde ayr bir dala ayrlarak Amerikan mzikalleri adn alr.
Amerikan mzikalleri, daima mutlu sonla biten, kimsenin hasta olmad, lmedii,
para sknts ekmedii, karakterleri her zaman neeli ve iyimser olan, isteyen ve
149
Ayn, s.275.
150
Ayn, s.322.
151
Ayn, s.322.
152
164
alan herkesin hayallerine ulat zerine kurulu bir topya yaratt ve elence
odakl olduu iin eletirilere urar.
Romantik mzikal komedilerin ABD halk tarafndan sevilip uzun sre devam
etmesinin, ABDnin kinci Dnya Savana girdii yllara rast gelmesi bir tesadf
deildir. Birinci Dnya Sava srasnda ve ardndan gelen ekonomik bunalm yllarnda,
Avrupa halk nasl mzikhollere snp acy, korkuyu, umutsuzluu ve al mzikhol
revlerinin ltl ve byl dnyasnda unutmaya altysa, kinci Dnya Savanda ve
ardndan gelen ekonomik bunalm yllarnda da ayn eyi ABD halk, romantik mzikal
komedi filmlerinin neeli ve elenceli topik dnyasna snarak yapar. Richard Dyer,
mzikallerin topik yapsn ve gerek hayattan kan enerji, bolluk, younluk,
saydamlk ve cemaat olarak bee ayrr. Sava yllarnda ve sonrasnda lkenin iine
girdii bunalm ve insanlardaki yorgunluk ve mutsuzlua, mzikal dnyas enerji ve
neeyle karlk verir 153 . Karakterlerin ve danslarn bitmeyen enerjisiyle mzikalin
topik dnyas, izleyiciye, her zorluun altndan glerek ve ylmadan kalklabileceini
syler. Gerek hayattaki yoksulluk ve zenginliin eitsiz dalm mzikalin dnyasnda
yerini sonu gelmez bir bollua brakr. Karakterlerin para konusunda sknt yaad
grlmez. ster bir denizci, hizmeti, ister dans eitmeni, oyuncu ya da aristokrat olsun,
btn karakterler canlar ne isterse yer, istedikleri kyafetleri giyer, rahata lks
restoranlara, barlara, konser salonlarna hatta Avrupay gezmeye gider. Hangi meslek
grubundan olursa olsun karakterlerin istedii her eyi yapabilmesi, izleyiciye, mzikal
dnyasnda, eit gelir dalm ve bolluk olduunu syler.
Sradan, monoton yaamn yerini ise, yknn srekli heyecan yaratan aksiyonlarn ve
romantizmin yaratt younluk ald. Reklamlar, burjuva demokrasisi ve cinsiyet rollerinin
ynlendirmesi yerini ak ve drst iletiim ve ilikilere yani saydamla brakt. Yalnzlk ve
paralanmlk ise mzikallerde sz konusu deildi. Mzikaller, herkesin birbirine destek olduu,
birlik ve beraberlikle hareket eden bir cemaate sahipti.154
Tony Shaw, kinci Dnya Sava ve hemen ardndan gelen Souk Sava yllarnda
mzikallerin politik amalarla kullanldn syler: kinci Dnya Savanda,
yurtseverlii kamlayan Yankee Doodle Dandy (Michael Curtiz, 1942) ya da ar
153
Richard Dyer, Entertainment and Utopia, Genre: The Musical (Routledge and Kegan Paul, 1981),
s.184.
154
Ayn, s.184.
165
milliyeti This is the Army (Irving Berlin, 1943) gibi mzikaller propaganda
kampanyasnda nemli rol oynar155. Mzikalin altn a ayn zamanda Souk Sava
yllarna rastlar. Bu dnemde yaplan Pariste Bir Amerikal, Yamur Altnda gibi
filmler, beyazperdeden taan cokulu oyunculuu, sevilen melodileri ve canl
koreografileri ile ABDnin neyi temsil ettii konusunda ok gl bir mesaj verir.
ngiliz Eletirmen Roger Manvell, mzikalin kapitalist ideolojiyi savunan gizli
propaganda amal zellikleri olduunu syler. Manvell, baarl mzikaller iin, kalp
krklklar ve gnlk yaamn mutluluklar hakknda ark syleyen ya da kendi
tuhaflklarna glen, ak ve maddi baary yceltmek sz konusu olduunda hibir
kstlamas olmayan bir ulusun canllna sahiptir 156 der. Yllar sonra, ngiliz
ynetmen Terence Davies, Yamur Altnda filmini ocukluunda seyrettiinden
bahseder: Eer Liverpoolun gecekondusunda byyp bu filmleri izlediyseniz,
Amerikann bu filmler gibi olduunu dnrsnz. Herkes zengin ve gzeldir.
Fakirlik ve yoksunluk yoktur. Bu filmler olduka gldr, neredeyse din kadar
gldr157.
Mark Roth, halkn, Amerikan kapitalizmine olan inancnn ekonomik bunalmn

yaand 1930lu yllarda sarsldn syler. Bu dnemde Warner stdyolarnn
mzikalleri, halkn Amerikan hayaline ve kapitalizmine olan inancnn yeniden
kazanlmasna yardmc olur. Rotha gre, mzikaller katan ok, idealistlik, politiklik
ve ritelle ilgilidir. Bu filmler, izleyicinin bir sre iin rahatlamasna, gerek hayatla
ilgili sorunlar zebilmek iin gr ve g kazanmasna olanak tanr.
Warner mzikallerinde kii, bir grubun paras olarak gsterilir. Sosyal birliktelik ve uyumun alt
izilir ve zellikle de dans blmleriyle sembolletirilir.... Bazen Berkeley kameray koro
kzlarndan sadece birine evirir. Tek bir kzn, ban bir taraftan dier tarafa evirmesi
izleyiciyi etkilemez hatta aptalca grnr. Oysa kamera, btn kzlarn hepsini bir arada dans
ederken gsterdiinde, inanlmaz bir uyum ve etki brakmaktadr.... Berkeleyin dans kzlarla
yaratt yldz, iek ve emberler, uyumlu bir ulusun sembolleridir. Elbette 1933de var olan
ulusun deil ama milyonlarn inand ve hayalini kurduu bir uyumun semboldr. 158
1930larn Amerikan mzikalleri Amerikan ryasn onaylar ve bu ryay

canlandrmaya alr. Douglas Newtonun yazd gibi: mzikal filmler modern bir
155
Tony Shaw, Hollywoods Cold War (University of Massachusetts, 2007), s.28.
156
Ayn, s.28.
157
Ayn, s.28.
158
Mark Roth, Some Warners Musicals and the Spirit of the New Deal, Genre: The Musical
(Routledge, 1981), s.44-55.
166
mit yaratlmasnda nemli bir rol oynar 159 . Oluturulan mitin riteli her filmde
tekrarlanr. Seyirciler filmin sonunu tahmin etse bile, tekrarlanan riteli izler ve haz
duyar160.
1960larda Hollywood mzikalleri, Broadway uyarlamalar ile ayakta kalmaya alr.

Bat Yakasnn Hikayesi (West Side Story, Jerome Robins, Robert Wise, 1961), Gkten
nen Melek (Mary Poppins, Robert Stevenson, 1964), Benim Tatl Meleim (My Fair
Lady, George Cukor, 1964), Neeli Gnler (The Sound of Music, Robert Wise, 1965) ve
Komik Kz (Funny Girl, William Wyler, 1968) beeni kazansa da bu dnemde yaplan
-eskiye oranla- az sayda mzikalin ou gie asndan baarszla urar 161 .
1960larda, kinci Dnya Sava, ekonomik bunalm ve Souk Sava geride kalr,
seyircilerin yaam tarzlar, beklentileri, zevkleri deiir. Ve Hollywood mzikalleri
seyircinin isteklerine artk cevap veremez. nsanlar sanatsal dzeyi ne olursa olsun
dler, masallar, hayal alemleri deil, gerekleri istiyordu.... Mzikalin belki yapay,
dsel, ama kukusuz sakin, barl olan dnyasna yer yoktu artk162. Bu dnemde
ekilen Bat Yakasnn Hikayesi, mzikal film trnn gelecei ve neye dneceiyle
ilgili bilgi verir. Sahne mzikalinden uyarlama ve bir mzikal drama olan Bat
Yakasnn Hikayesinin temeli, Romeo ve Julietin hikayesine dayanr. 1950lerde
Manhattann sokaklarnda beyaz Amerikal genlerden oluan Jetler etesi ile Porto
Rikolu gmen genlerin kurduu Kpekbalklar (Sharks) etesi arasnda geen
ekime ve farkl etelerdeki iki gencin birbirine ak olmas zerine kurulu olan
ykde, bir mzikalde ilk defa toplumsal sorunlara, snf ve rk atmalarna yer verilir.
Ve Bat Yakasnn Hikayesi, mzikalin temel zelliklerinden biri olan mutlu sonla
bitmez. Bu farkllklarn yannda mzik, ark, dansn kullanm ve bunlarn olay
rgsne yerletirilmesi de, o zamana kadar yaplm olan birok mzikalden farkllk
gsterir. Bat Yakas Hikayesinin farkn Atilla Dorsay u ekilde ifade eder:
Sinema tarihinde hibir mzikalde, arklarn ve danslarn, bylesine dramatik bir ykyle
bylesine i ie olduu grlmemitir. Leonard Bernsteinin mziine, Stephen Sondheimin
szlerine dayal birbirinden gzel besteler, filmle organik biimde btnleiyor, eski filmlerin
hadi imdi ark bitti, konuya braktmz yerden devam edelim esprisi hi grlmyordu.
Danslar da yleydi: Bu gen ve umutsuz insanlar, fkelerini, sevgilerini, d krkl veya
159
Ayn, s.45.
160
Ayn, s.46.
161
162
Dorsay, 1990, a.g.e., s.65.
167
sevinlerini danslarla ifade ediyorlar, eteler aras rekabet dansla kendini gsteriyor ve film,
gen ii bir dinamizmin desteiyle yol alyordu. 163
70li yllarda Hollywoodda yaplan mzikal film says iyice azalr ve Amerikan
mzikalleri neredeyse yok olur. Yaplan filmler, mzikal dramadr. Romantik
Hollywood komedi mzikalleri ierisine girmedikleri gibi kendi ilerinde de ortak bir
zellie sahip deildir. Hepsi birbirinden farkldr. Tr filmlerinin geirdii evrim, film
eletirmenleri tarafndan drt dneme ayrlr: lkel, klasik, devrimci ve alayc164. Tr
geleneklerinin ounun olutuu ilkel dnem, saf ve deneyimlerin eksik olduu bir
dnemdir. Klasik dnemde, trn deerleri oturur ve ekillenir, seyirciler tarafndan
kabul edilir. Devrimci dnemde tr genel olarak daha simgesel ve belirsizdir. ou kez
trn gelenekleri kurulmadan nce, yaygn inanlarn kk kaznr ya da artmacal
alayc sorularla yeniden kefedilir. Alayc dnemde ise, tr gelenekleriyle alay eder,
klieleri komik bir biimde sunar.165
Amerikan mzikal komedilerine bakldnda, ilkel dnem saylabilecek 1930lu yllar

ile klasik dnem saylabilecek 1940lar ve 1950lerden sonra, ke geildii ve trn
sonraki dnemlere geemedii grlr. Glseren Ghan, tr filmlerinin geleneklerinde
ortaya kan deiimin, mzikal gibi baz trlerin neredeyse yok olmasna neden
olduunu syler. Bu filmlerin popler kltr endstrisinin bir paras olduunu ve bu
endstrinin btn rnleri gibi tarihsel, toplumsal, ekonomik koullarla ilgili olduunu
unutmamak gerekir 166 diye ekler. Daha nce de belirtildii gibi 1960l yllardan
itibaren ABDnin politika, ekonomi ve toplumsal hayatndaki deiim izleyicilerin
beenilerini ve sinemadan beklentilerini etkiler, izleyiciler sinemada gerekleri grmeyi
tercih eder. Bunun zerine Hollywood sinemas, bal bana mzikal tr ierisinde ayr
bir yerde duran Amerikan romantik mzikal komedilerine son verip, gereklerin ve
toplumsal, politik sorunlarn altn izen mzikal dramalar yapmaya balar, halkn
beklentilerine gre kendini dntrr.
1970li yllarda Broadwayde eletirel yn ar basan rock operalarnn rock mzikali

olarak Hollywooda uyarland grlr. Bunlarn arasnda Jesus Christ Superstar
163
Atilla Dorsay, 100 Yln 100 Filmi (Remzi, 2003), s.241.
164
Louis Gianetti, Understanding Movies (Prentice Hall, 1998), s.348-349 Glseren Ghan, Tr
Sinemas, Grnt ve deoloji (Anadolu niversitesi, 1999), s.104deki alnt.
165
Ayn, s.104.
166
Ayn, s.105.
168
(Norman Jewison, 1973), Tommy (Ken Russel, 1974), Hair (Milos Forman, 1979) gibi
filmler vardr. Hazreti sann Kudse varmasndan, armha gerilmesine kadar geen
olaylar konu alan Jesus Christ Superstar, yirminci yzylda geer ve gnmz diline
uygun yazlr. Mzikalde, Hazreti sann bandan geen olaylarn politik ynne
ilikin modern hayata ironik gndermeler dikkat eker. Tamamen mzik ve arkdan
oluan Tommy, sperpozeler, ar zoomlar, dikey evrinmeler, abartl dekor ve
oyunculuklara sahiptir. Atilla Dorsay, bu ve benzeri zellikleri nedeniyle filmi, zaman
zaman zevksizlie den grsel cokunluk ve lgnlk olarak deerlendirir ve ekler:
Sanayilemi bat toplumunun baz zellikleri, ... ada mitoslar yaratarak onlara
tapnmak, her alanda yceltilen, idolletirilen kiiler, ... tketim tutkusu, uyuturucu
maddeler, ynlar uyuturucu amal kullanlan ada pop mzii... Tm bunlar var
Russellin filminde167. Hair, Vietnam Sava dneminde, kendilerinden nceki kuaa
ve onlarn ideolojilerine bakaldran hippi genliinin dnyasn konu alan bir filmdir.
Bu filmin arpc yn dnya apndaki siyasal olaylar ve dnceler zerinde duran,
kurumlarn eletirini ideolojik balantlar ierisinde yapan ve siyahlar ilk kez insan
gibi deerlendiren bir mzikal olmasdr168.
1969 ylnda Tatl Charity filmiyle sinemaya geen Broadwayli ynetmen ve koreograf
Robert Bob Fosseun 1970li yllarda ynettii iki film, Kabare (Cabaret, 1972) ve
Btn O Caz (All That Jazz, 1979) farkl durularyla dikkat eker. Sekiz Oscarl bir
sahne arkas mzikali ve Broadway uyarlamas olan Kabare, 1930lu yllarda,
Nazizmin ykseldii dnemde, Berlinde geer. Geylik, ift cinsiyetlilik, ok elilik
gibi konulara korkmadan deinen mzikal, yaklaan tehlikeyi grmezlikten gelip
bireysel tatminlerini her eyin stnde tutan karakterlere sahiptir.
Film, kabarede sylenen arklar araclyla bir yandan dardaki iddeti yaratann ekonomik ve
toplumsal koullar olduunu sezdirirken; te yandan da burjuva deerleriyle dalga gemektedir....
mutlu son yoktur. nk zaten yaratlan atmosfer iyimserlik alamaktan ok uzaktr ve
hayallerin gereklemesi, topik bir dnyann kurulmas olanakszdr.... Kabareyi, bir anti-
mzikal olarak tanmlamak bile olasdr.169
Otobiyografik bir alma olan ve drt Oscar dl kazanan Btn O Caz, olduka
farkl bir sahne arkas mzikalidir. Broadwayin en nemli ynetmeninin evresinde
167
Atilla Dorsay, Mitos ve Kuku (Grsel Yaynlar, 1977), s.281.
168
169
Ayn, s.204.
169
gelien olaylar anlatlr. Film, Broadwayin gerek yzn gzler nne sermeye
yneliktir. Yapmclarn, yapma ve ynetmene etkisinin alt izilir. Ynetmen,
koreograf, oyuncularn ve evrelerindeki insanlarn yaantlar mercek altna yatrlr.
Bu dnyann olumlu ve olumsuz ynleri btn plaklyla sunulmaya allr.
Filmin ... anlats, anlara geri dnlerin, fantazilerin, filmin gerek dnyasnn ve hazrlanan
mzikalin grntleri etrafnda kurulmas, geilerde ak ipular verilmemesi nedeniyle
olduka farkl bir yapya sahiptir. Bu nedenle de filmin seyirciden, nedensellie dayal bir
kronolojik izgi izleyen mzikallerde sz konusu olmayan, fazladan bir kavrama abas talep
etmektedir.170
Filmde lmek zere olan ynetmen Joe Gideonun halsinasyon eklinde grd
mzikal sekanslar olduka ilgi ekicidir. Grntsyle (koreografi, kostm ve dekor)
bilindik sahne arkas mzikallerinin mzikal sekanslarna benzeyen bu sekanslar, ierik
olarak olduka farkldr. Hollywood mzikallerinin elenceli ark szleri yerini, Joe
Gideonun, lm korkusunu, geride brakt kiilere zlem ve zrlerini ieren i
hesaplamasna brakr. Fakat bu sekanslar ironik biimde geleneksel neelerini korur.
Bir insann lecek olmas aslnda ackl bir durumken, sahne dnyasnn gsteri devam
etmeli slogan filmde yerini alr. Joe Gideonun lm sahnesi herkesin neeyle
Gideona sarlp uurlad ve alklarla son dansna elik ettii bir gsteriye dnr.
Geleneksel Amerikan mzikalinin romantik iftin birlemesi zerine yapt final
kutlamas, ynetmenin lm iin dzenlenir. Ynetmen Joe Gideonu sigortalatan
yapmclarn, onun lm sonucunda olduka ykl bir para elde edecek olmalar, bu
lm kutlamasn seyircinin gznde daha da anlaml klar. Bob Fosseun mzikal tre
getirdii bu farkl bak asna deinen Atilla Dorsay ynetmen hakknda unlar syler:
Bob Fosseun ... yapt filmler ... (ynetmenin) mzikal tre nasl yeni; dramatik bir boyut
getirmekte olduunu, mzii dnyaya pembe gzlklerle bakmak iin deil, dnyann, tarihin ve
yaamn nemli ve ciddi sorunlarn ilemede bir ara gibi kullanmak amacn ortaya
koyuyordu.... (Fosseun) sinema tarihindeki belki de tek Bergmanvari mzikali yapan
ynetmene dnmesi, Amerikan sinemasnn kendine zg mucizelerinden biri saylsa
yeridir.171
Bir baka farkl mzikal film de Martin Scorsesenin 1977 tarihli, New York New York
filmidir. Bu film de gsteri dnyasnn insanlarn konu alr. Film, geleneksel
Hollywood mzikalinin yaratt topyann, ka filmi grnn, toplumsal
atmalarn ve cinsiyet farklarnn yaratt sorunlarn zerine giden, rahatszlk yaratan
170
Ayn, s.205.
171
Atilla Dorsay, Ynetmenler, Filmler, lkeler (Varlk Yaynlar, 1986), s.67-68.
170
bir filmdir. Bu nedenle baz eletirmenler tarafndan ilk hasta Hollywood mzikali
olarak deerlendirilir172.
Mzikal filmler Amerikada, bazen sahne mzikallerinden uyarlama olarak, Grease

(Randal Kreiser, 1978), Evita (Alan Parker, 1996), Chicago (Rob Marshall, 2002), Rent
(Chris Columbos, 2005), Rya Kzlar (Dreamgirls, Bill Condon, 2006), Sweeney Todd
(Tim Burton, 2007), Sa spreyi (Hairspray, Adam Shankman, 2007), Mamma Mia!
(Phylida Llyd, 2008), bazense orijinal olarak Flash Dance (Adrian Lyne, 1983),
Cadillac Records (Darnell Martin, 2008), hret (Fame, Alan Parker, 1980 ve yeniden
evrimi Kevin Tancharoen, 2009), 1980lerden gnmze kadar varln srdrmeye
devam eder. Bu filmlerin hibiri birleip yeni bir alttr oluturacak ekilde benzer
zellik gstermez. Evita, Chicago, Hair Spray, Sweeney Todd, 1980 evrimi Fame gibi
baz mzikaller, eletirel tavrn koruyup toplumsal sorunlarn zerine gider. Grease,
Mamma Mia!, Flash Dance, 2009 evrimi Fame gibi baz mzikallerse cemaatle
kaynama, romantik iftler, ryalarn gereklemesi gibi geleneksel Hollywood
mzikalinin zelliklerini kullanmaya devam eder. Ayrca 1980li yllardaki mzik
videosu devrimiyle beraber, birok mzikal parann, dans sahnelerinin genel ekimini,
dans eden vcut paralarnn ayrnt ekimleri, bol efekt, k ve ritme uygun kurguyla
birletirip mzik videosu kltrn kulland grlr. rnein, Flash Dance, Chicago,
2009 yapm Fame bu tarz mzikal paralarn sklkla kullanld mzikal filmlerdir.
1960larn sonunda stdyo sistemi ortadan kalkt halde, mzikal filmlerin gnmze
varana kadar varln devam ettirebilmesinin en nemli nedenlerinden biri, gerek
Avrupa gerekse kendi sahne mzikallerinin zengin geleneidir. Hollywood, mzikal
film yapmak istediinde, konu sknts ekmez. Yapmclar baz dnemlerde orijinal bir
senaryo bulamasa da, Broadwayde ya da Avrupada baar kazanm bir sahne
mzikaline her zaman ulaabilir. Ayrca ABDde uzun yllardan beri var olan mzikal
gelenek sayesinde besteci, koreograf, mzikal oyuncusu sknts da ekilmez. ABDde
1980lerde olumaya balayan ve giderek gelien bir mzik videosu piyasas vardr. Bu
piyasa ierisinde ynetmenler, koreograflar ve mzikal oyuncular, ok fazla mzikal
ekilmedii dnemlerde bile, kendilerini gelitirme ve yeni teknolojileri deneme imkan
bulur. Gnmzde birok mzik videosu ynetmeni (2009 evrimi Famein ynetmeni
172
171
Kevin Tancharoen gibi), koreograf (High School Musical serisinin ynetmeni Kenny
Ortega, Hair Sprayin ynetmeni Adam Shankman gibi) ve arkcnn (1978 yapm The
Wizde Michael Jackson, Evitada Madonna, Dream Girlsde Beyonce Knowles gibi)
daha sonra Hollywooda geerek mzikal film yaptklar grlr.
172
KAYNAKA
Abisel, Nilgn. Popler Sinema ve Trler. stanbul: Alan Yaynclk, 1995.
Akura, Gkhan. Muhsin Erturul. stanbul: stanbul Bykehir Belediyesi, 1992.
Akyrek, Feridun. Kavram Olarak Senaryo, Kurgu 13: 55-83, Haziran 1995.
Altman, Rick. Mzikal, Dnya Sinema Tarihi. stanbul: Kabalc Yaynevi, 2003.
_______. The American Film Musical. kinci basm. Indiana: Indiana University Press,1989.
Aristoteles. Poetika. eviren: smail Tunal. On nc basm. stanbul: Remzi Kitabevi, 2006.
Ayta, Senem ve Frat Ycel. Hrmz Seyirciyle Konuuyor, Altyaz 90: 20-22, Aralk 2009.
Balio, Tino. Grand Design: Hollywood as a Modern Business Enterpise, 1930-1939.

California, USA: University of California, 1996.
Bazin, Andre. ada Sinemann Sorunlar. eviren: Nijat zn. kinci Basm. Ankara:
Bilgi Yaynevi, 1995.
Bordman, Gerald. American Musical Theater: A Chronicle. Oxford, UK: Oxford University
Press, 2001.
_______ ve Thomas Hischak. Oxford Companion to American Theater. Oxford, UK.

Oxford University Press, 2004.
Buckland, Warren. Cognitive Semiotics of Film. Cambridge, UK: Cambridge University,

2000.
Caley, Matthew ve Steve Lannin. Pop Fiction: The Song in Cinema. Bristol, UK: Intellect
Books, 2005.
Caner, Hayri. Yeilam Filmleri. stanbul: Vizyon Yaynclk, 1995.
Childs, Michael J. Labours Apprentices: Working-Class Lads in Late Victorian and

Edwardian England. Canada: McGill-Queens Univcersity Press, 1992.
Conway, Kelley. Chanteuse in the City: The Realist Singer in French Film. California,
USA: University of California Press, 2004.
_______. Diva in the Spotlight: Music Hall to Cinema, Gender and French Cinema.
Oxford, UK: Berg Publishers, 2001.
173
Doll, Susan. Elvis for Dummies. Boston, USA: IDG Books, 2009.
Dorsay, Atilla. Mitos ve Kuku. stanbul: Grsel Yaynlar, 1977.
_______. Sinemay Sanat Yapanlar. stanbul: Varlk Yaynlar, 1985.
_______. Ynetmenler, Filmler, lkeler. stanbul: Varlk Yaynlar, 1986.
_______. Yreimin Orta Yeri Sinema. stanbul: Altn Kitaplar, 1990.
_______. 100 Yln 100 Ynetmeni. nc Basm. stanbul: Remzi Kitabevi, 2000.
_______. 100 Yln 100 Filmi. Drdnc basm. stanbul: Remzi Kitabevi, 2003.
_______. Sinemamzda k ve Rnesans Yllar. stanbul: Remzi Kitabevi, 2004.
Dyer, Richard. Entertainment and Utopia, Genre: The Musical. London, UK: Routledge
Publishing, 1981.
Faulk, Barry J. Music Hall and Modernity: The Late Victorian Discovery of Popular
Culture. Ohio, USA: Ohio University Press, 2004.
Fisher, Burton D. A History of Opere: Milestone and Metamorphoses. Opera Classics

Library Series, 2003.
Grout, Donald Jay ve Hermine Weigel Williams. Short History of Opera. New York, USA:
Columbia University Press, 2003.
Ghan, Glseren. Tr Sinemas, Grnt ve deoloji. Eskiehir: Anadolu niversitesi, 1999.
Hake, Sabine. Popular Cinema of the Third Reich. Texas, USA: University of Texas, 2002.
Hayward, Susan. French National Cinema. London, UK: Routledge Publishing, 1993.
Johnson, Albert. Review, Film Quarterly 39, 4: 48-49, Summer 1986.
Kafal, Nadi. Televizyonda Kameramanlk. Ankara: mit Yaynclk, 2000.
Kuhn, Annette. An Everyday Magic: Cinema and Cultural Memory. London, UK: I.B.
Tauris Publishers, 2002.
McCormick, John. Popular Theatres of Nineteenth Century France. London, UK:

Routledge Publishing, 1993.
Miller, William. Anlat Filmleri ve Televizyon iin Senaryo Yazm. evirenler:Ylmaz
Bykeren, Yaln Demir, Nesrin Esen. Eskiehir: Anadolu niversitesi, 1993.
Mordden, Ethan. Beautiful Mornin: The Broadway Musical in the 1940s. Oxford, UK:
Oxford University Press, 1999.
174
_______. Broadway Babies: The People Who Made the American Film Musical. Oxford,
UK: Oxford University Press, 1988.
Mueller, John. Fred Astaire and the Integrated Musical, Cinema Journal 24, 1: 28-40, Fall
1984.
Neale, Steve. Genre and Hollywood. London, UK: Routledge Publishing, 1999.
Onaran, Alim erif. Ltfi . Akad. stanbul: Afa Yaynlar, 1990.
Ormanl, Okan. Trk Sinemasnda Eletiri. stanbul: Bileim Yaynevi, 2005.
zakman, Turgut. Oyun ve Senaryo Yazma Teknii. nc basm. Ankara: Bilgi Yaynevi,
2004.
zg, Agh. 100 Filmde Balangcndan Gnmze Trk Sinemas. Ankara: Bilgi
Yaynevi, 1993.
_______. Trlerle Trk Sinemas. stanbul: Dnya Yaynclk, 2005.
zn, Nijat. Sinema, Televizyon, Video, Bilgisayarl Sinema Szl. stanbul: Kabalc
Yaynevi, 2000
Pearson, Roberta. Sinemann lk Dnemi, Dnya Sinema Tarihi. stanbul: Kabalc Yaynevi,
2003.
Platon. Devlet III-IV. evirenler: Azra Erhat ve Trkan Tunga. Cumhuriyet Yaynlar, 1998.
Roth, Mark. Some Warners Musicals and the Spirit of the New Deal, Genre: The Musical.
London, UK: Routledge Publishing, 1981.
Scognamillo, Giovanni. Trk Sinema Tarihi. kinci Basm. stanbul: Kabalc Yaynevi, 2003.
Shaw, Tony. Hollywoods Cold War. Massachusetts, USA: University of Massachusetts, 2007.
Solomon, John. Sounds of Cinematic Antiquity, Classical Myth and Culture in the
Cinema. Oxford, UK: Oxford University Press, 2001.
Springhall, John. Youth, Popular Culture and Moral Panics: Penny Gaffs to Gangsta-Rap,
1830-1996. Basingstoke, UK: Palgrave Publishers, 1996.
Sternfeld, Jessica. Megamusical. Indiana, USA: Indiana University Press, 2006.
Sutton, Martin. Patterns of Meaning in the Musical, Genre: The Musical. London, UK:
Routledge Publishing, 1981.
175
Taylor, Millie. Integration and Distance in Musical Theatre: The Case of Sweeney Todd,
Contemporary Theatre Review 19, 1: 74-86, February 2009.
Trk Dil Kurumu. Trke Szlk. Dokuzuncu basm. Ankara: 1998.
Ylmaz, Atf. Sylemek Gzeldir. stanbul: Afa Yaynlar, 1995.
White, John ve Sabine Haenni. Fifty Key American Films. London, UK: Taylor and Francis
Books, 2009.
http://www.kultur.gov.tr/TR/Genel/BelgeGoster.aspx?F6E10F8892433CFF6407999D5EC50
F896E95C5AED45E6A49, 04.12.2009.

253894

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

253894

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TRK SNEMASINDA YAPILAN MZKAL FLMLERDE,

MZKAL PARALAR VE OLAY RGS ARASINDAK LK

YKSEK LSANS TEZ

YKSEK LSANS TEZ Z

TRK SNEMASINDA YAPILAN MZKAL FLMLERDE,

THE RELATIONSHIP BETWEEN MUSICAL NUMBERS AND

An SAKANn TRK SNEMASINDA YAPILAN MZKAL

ye (Tez Danman) : Prof. Dr. Feridun AKYREK

ye : Do. Erol PEKL

ye : Yrd. Do. Dr. Canan ULUYACI

PROF. DR. RAMAZAN GEYLAN

Sinema Televizyon Anabilim Dal

Lise 1998 zel Bilkent Lisesi

Alnan Burs ve dller

1.1. Problem ......................................................................................... 6

2. BULGULAR VE YORUM ................................................................... 17

2.1. Mzikal Filmlerde Mzikal Paralar ve Olay rgs Arasndaki

2.2.9. Asiye Nasl Kurtulur ........................................................... 83

3. SONU VE NERLER ...................................................................... 137

EKLER ....................................................................................................... 147

KAYNAKA .............................................................................................. 172

Yukarda bahsedildii gibi, mzikal ve trlerinin kkeni sahne sanatlarndan gelir. 6

Mzikal filmin mzikal paralarnn, olay rgsnden ayr dnlememesi, mzikal

Bu ama dorultusunda aadaki sorulara yant aranacaktr:

Mzikal nedir ve eitleri nelerdir?

sevmi ve yapm olan (Hindistandan Trkiyeye) baka sinemalarn da inceleme konusu

Aratrmada, mzikal film eitlerinin, unsurlarnn ve geliiminin, mzikal filmlerdeki

Rev (Revue): eitli dans ve oyunlardan olumu, zengin grnml mzikal

Operet (Operetta): Elenceli, hafif konulu, iinde bestesiz konumalar bulunan ve

Mzikal Komedi (Musical Comedy): Sempatik bir yknn, espriler ve neeli

Mzikal Drama (Musical Drama) ve Modern Mzikal (Modern Musical): Mzikal

Btnlemi Mzikal (Integrated Musical): John Mueller, mzikal filmlerde mzikal

Diegetik Olmayan Mzik (Non-diegetic Music): Mzik, yk aksiyonunun dndaki

Aratrmann evreni, mzikal filmlerde mzikal paralar ve olay rgs arasndaki

Aratrmada toplanan veriler hem olgusal hem de yargsal trdendir. Aratrmann

2.1. Mzikal Filmlerde Mzikal Paralar ve Olay rgs Arasndaki liki

Edebiyat, sinema, tiyatro eserlerinin temeli ykye dayanr. Bu nedenle yukarda sz

paralarn varlyla glenen olay rglerine sahip btnlemi mzikaller

aratrmalar deerlendiren Dance Perspectives Foundation tarafndan dans tarihindeki

1. Olay rgsyle ilgisiz mzikal paralar

Steve Neale, Muellerin btnleme kavramna aklk getirmeye almasnn pek

Jessica Sternfeld, Megamusical adl eserinde btnlemi mzikallerin ilkinin Jerome

Richard Rodgers, ve Hammersteinn baarl formlne brakr44. Mzikaller gl bir

Mueller, Astairen bilinli olarak, btnlemi mzikal tanm ortaya kmadan ok

Filmde Astaire, Ginger Rogersa ktr. Fakat baz nedenlerden tr Rogers,

kutlanmasdr. Sekansta, olay rgsnn geliimi, koreografi ile birletirilir ve mzikal

Mueller, A Needle in a Haystack sekansnn olay rgsn bir sonraki aamaya

Mzikal sekans balar ve ark szlerinde de Astaire, Rogersi ne olursa olsun

2.2. Trk Sinemasnda Yaplan Mzikal Filmlerde, Mzikal Paralar ve

2.2.1. Muhsin Erturul Operetleri

gsterileri yaptklarndan bahseder ve film hakknda batl havas, mzii, plak

Teknolojik olanakszlklar, gl film irketlerinin olmamas ve Erturulun dneminin

2.2.2. Kahveci Gzeli

Aradan bir yl geer. Kahve ve eker dkknda hi bitmez. Kahveci Babann

Tekine in, Hint ve Kaf Da prensesleri ryalarnda grp k olur. in prensesi,

Tekin ve Kelolan, akam kahvehaneyi kapatrken birka adamn topraa bir ey

in saraynda vezir ve Zeynepin dn iin hazrlklar yaplr. Tekin, Zeynepe

Birinci mzikal sekans, Tekin ve Kelolan Kahveci Babann kahvehanesine gidip

Garibiz, gurbet bize artk bir sla oldu.

kinci mzikal sekans, Kahveci Baba, Tekine evlenmek isteyip istemediini

Ses vermez benim kalbim dilme gnl sesine,

nc mzikal sekans, in prensesinin uykudan uyanp Tekini ryasnda grp k

Grdm ryamda gene o kahveci gzelini.

Etrafmzda kular cvldayorlard.