1.

სანივთო სამართლის ცნება და პრინციპები(გამიჯვნა

ვალდებულებითისა და სანივთოსი)

ქართული სამოქალაქო კოდექსი არ იძლევა სანივთო სამათლის ცნებას. დოქტრინის

მიხედვით, სანივთო სამართალი წარმოადგენს იმ ნორმათა ერთობლიობას,
რომელიც აწესრიგებს პირთა ურთიერთობებს ნივთებთან. პირის ნივთთან
ურთიერთობა წარმოადგენს სანივთო სამართლის სუბსტანციას. სანივთო სამართალი
იმავდროულად ქონებრივი სამართალიცაა, თუმცა ეს უკანასკნელი გაცილებით მეტს
ნიშნავს. სანივთო სამართალი სამოქალაქო კოდექსის განუყოფელი ნაწილია. მარტო
მეორე წიგნი როდი მოიცავს ყველა სანივთო–სამართლებრივ დებულებას. ბევრ
მათგანს კოდექსის სხვა წიგნებსა და სპეციალურ კანონებში ვხვდებით. აქვე უნდა
ვახსენოთ სანივთო უფლება, რომელიც არის აბსოლუტური უფლება, რაც იმას
ნიშნავს რომ აბსოლუტური უფლების მატარებლის წინაშეა ყველა პირი, როგორც
ვალდებული პირი. სანივთო უფლება უნდა იყოს ცნობილი ყველას მიერ და მისი
ხელყოფის შემთხვევაში იგი დაცულია სავინდიკაციო და ნეგატორული
სარჩელებით. ამასთან, აბსოლუტური ურთიერთობა მყარდება სამართლის
ნორმატიული ნების საფუძველზე. აბსოლუტურობა ვლინდება ასევე იმაშ, რომ რომ
სანივთო უფლებათა კანონით განსაზღვრული სანივთო მდგიმარეობა განუყოფადია.
სანივთო სამართალი მატერიალური სამართალია.
სანივთო სამართალს გააჩნია პრინციპები,რომლებიც განასხვავებენ მას
ვალდებულებითი სამართლისაგან. სანივთო უფლება აბსოლუტური უფლებაა,
ვალდებულებითი კი რელატიური, შეფარდებითი.ეს იმას ნიშნავს, რომ
აბსოლუტური უფლების მატარებლის წინაშეა ყველა პირი,როგორც
ვალდებულებითი პირი, მაშინ, როცა შეფარდებითი უფლების მატარებელს
უპირისპირდება განსაზღვრული პირი, როგორც კონკრეტულ უფლება–მოვალეობათა
სუბიექტი. აბსოლუტური უფლება მყარდება სამართლის ნორმატიული ნების
საფუძველზე, შეფარდებითი კი– ძირითადად ურთიერთობის მონაწილეთა ნების
საფუძველზე.
სანივთო უფლებები „numerus clausas” პრინციპითაა განსაზღვრული. ეს იმას ნიშნავს, რომ
სანივთო უფლებათა წრე, კანონით ამომწურავადაა მოხაზული. არსებობს იმდენი სანივთო
უფლება, რამდენიც კანონითაა აღიარებული. ესენია: საკუთრება, აღნაგობა, სერვიტუტი,
უზუფრუქტი, გირავნობა,იპოთეკა. ვალდებულებითი სამართალი თავისუფალია ასეთი
იმპერატიული ფორმულირებისაგან.ამიტომ აქვთ მხარეებს უფლება დადონ ისეთი
ხელშეკრულებებიც, რომლებიც მართალია ,კანონით არ არიან გათვალისწინებული,მაგრამ არ
ეწინააღმდეგებიან მას.

სანივთო სამართლის სხვა თვისება არის მისი საჯაროობა და განსაკუთრებული

ნდობაუნარიანობა. სანივთო უფლებების რეგისტრაცია ხდება საჯარო რეესტრში.
ამის მიზანი კი ის არის, რომ იგი ადვილად შესამჩნევი ხდება ყოველი
დაინტერესებული პირისათვის, რასაც ვერ ვიტყვით ვალდებულებითი უფლების
შესახებ. რეესტრის მონაცემების მიმართ მოქმედებს უტყუარობისა და სისწორის
პრეზუმფცია. ეს იმას ნიშნავს , რომ რეესტრის ჩანაწერი მანამ ითვლება სწორად,
სანამ არ მოხდება მათი ჩასწორება. სანივთო სამართალში ივარაუდება , რომ
რეესტრის ჩანაწერი არის სწორი, ეს კი მფლობელის კეთილსინდისიერებასთანაა
დაკავშირებული. სანივთო უფლებას ახასიათებს მიდევნების, გადაცემადობის
თვისება. ეს ნიშნავს, რომ სანივთო უფლება მიჰყვება ნივთს, როცა იგი სხვა პირის
ხელში გადადის. სანივთო სამართლის თვისებად გერმანულ დოქტრინაში
მიჩნეულია მისი სპეციალურობა. ეს იმას ნიშნავს, რომ სანივთო უფლებები
შესაძლებელია მხოლოდ კონკრეტულად განსაზღვრული ნივთების მიმართ. აქ
ნივთებზე ზოგადად კი არ არის საუბარი, არამედ კონკრეტულად. გერმანულ
სამართალში სანივთო უფლების თვისებად დასახელებულია მისი
აბსტრაქტულობა.ეს კი მდგომარეობს იმაში,რომ სანივთო გარიგება
გამოცალკევებულია მის საფუძვლად არსებული კაუზალური გარიგებისგან. ჩვენ არ
ვემხრობით. კაუზალურისგან გამომდინარეობს გარიგების მიზანი.მაგ. ჩუქება,
თხოვება. აბსტრაქტულისას არ აინტერესებთ საფუძველი, მისგან დამოუკიდებელია.
აღსანიშნავია, რომ სანივთო უფლებები პრიორიტეტულია ვალდებულებით
უფლებებთან შედარებით. მათ შორის კოლიზიის შემთხვევაში, უპირატესობა
ენიჭება სანივთო უფლებებს. რაც შეეხება სანივთო უფლებათა კოლიზიისას, ასეთი
კოლიზია შესაძლებელია ერთი რანგის უფლებათა შორის.მაგალიტად, თუ ერთი
საგანი რამდენიმეჯერაა დატვირთული იპოთეკით, პრიორიტეტით სარგებლობს
პირველი იპოთეკარი.
სანივთო და ვალდებულებითი უფლებები ერთმანეთისგან განსხვავდებიან ნივთის
სარგებლობის თავისუფლების ფარგლებითაც. სანივთო უფლების ფარგლები
გაცილებით ფართოა, ვიდრე ვალდებულებითისა.

2. ნივთის ცნება, ნივთის არსებითი შემადგენელი ნაწილი და

საკუთვნებელი ( ასევე ნივთისა და უფლების ნაყოფი )
ნივთი და მისი შემადგენელი ნაწილები, ნაყოფი, საკუთვნებელი
დამკვიდრებული პრაქტიკით ნივთის შემადგენელი ნაწილის განსაზღვრისას
მხედველობაში მიიღება სამოქალაქო ბრუნვის ტრადიციები, ხოლო თუ ასეთი არ
არსებობს, თვით ნივთის სამეურნეო დანიშნულება. ნივთის შემადგენელ ნაწილად
უნდა ჩაითვალოს ის, რაც მიზნობრივადაა დაკავშირებული მასთან. საჭიროა,რომ ამ
კავშირის შედეგი განვიხილოთ, როგორც ერთიანი ნივთი.
ნივთის შემადგენელი ნაწილის თვისებას შეადგენს ის, რომ იგი ყოველთვის მეორე
ნივთთანაა დაკავშრებული. ნივთის არსებით შემადგენელ ნაწილს მიეკითვნება არა
ის, რაც ამ ნივთის არსებას განსაზღვრავს, არამედ ის, რაც სამართლებრივად
დაკავშირებულია ნივთთან და არ წარმოადგენს განსაკუთრებული უფლების
ობიექტს. შეუძლებელია შემადგენელი ნაწილის დამოუკიდებელი განკარგვა, მისი
გირაოთი დატვირთვა. თუ ყიდულობ მიწას, ივარაუდება რომ ყიდულობ ამ
მიწასთან დაკავშირებულ შენობასაც. სსკ–ის 150–ე მუხლის მიხედვით, ნივთის
არსებითი შემადგენელი ნაწილია ის, რისი გამოცალკევებაც შეუძლებელია ნივთის
ან ამ ნაწილის განადგურების, ანდა მათი დანიშნულების მოსპობის გარეშე. მიწის
ნაკვეთის არსებით შემადგენელ ნაწილს წარმოადგენენ მივთები, რომლებიც მყარად
არიან დაკავშირებულნი მიწასთან. არ ჩაითვლება მიწის ნაკვეთის შემადგენელ
ნაწილად ნივთები, რომლებიც მიწასთან არიან დაკავშირებულნი დროებითი
სარგებლობისათვის.
რაც შეეხება ნივთის საკუთვნებელს, საკუთვნებელი მთავარი ნივთის
საკუთვნებელიცაა. იგი სამართლებრივად დამოუკიდებელი ნივთია და მთავარი
ნივთის არც არსებით და არც არაარსებით შემადგენელ ნაწილს არ წარმოადგენს.
საკუთვნებელი შეიძლება იყოს მხოლოდ მოძრავი ნივთი. მთავარი ნივთი კი
შეიძლეა იყოს როგორც მოძრავი, ისე უძრავი. საკუთვნებლის თვისებას შეადგენს ის,
რომ იგი მთავარ ნივთთან დაკავშირებულია საერთო სამეურნეო დანიშნულებით,
რაც გამოიხატება იმაში, რომ საკუთვნებელი განკუთვნილია მთავარი ნივთის
სამსახურისათვის. საჭიროა რომ ეს სამსახური არ ატარებდეს გარდამავალ ხასიათს.
საკუთვნებლის სამსახურებრივი დამოკიდებულება მთაავარი ნივთისადმი
გამოიხატება არა იმაში, რომ პირველი შესაძლებელს ხდის მეორეთი სარგებლობას,
არამედ იმაში, რომ საკუთვნებელი ზრდის მთავარი ნივთის სარგებლიანობას.
საკუთვნებელი სივრცობრივ კავშირშია მთავარ ნივთთან. ნივთის საკუთვნებლად
ცნობისათვის ასევე საჭროა, რომ იგი ასეთად ითვლებოდეს
დამკვიდრებული შეხედულების მიხედვით. საკუთვნებელი სპეციალურუნარიანი
ნივთია. იგი წარმოადგებს დამოუკიდებელ ნივთს და მთავარ ნივთთან ერთად არ
ქმნის რაიმე ნივთობრივ ერთობას. მთავარ ნივთს შეიძლება სხვა მესაკუთრე ჰყავდეს,
საკუთვნებელს კიდევ სხვა.
ნაყოფი ესაა-- სამეურნეო შემოსავლები,რასაც ნივთი ან არამატერიალური ქონებრივი
სიკეთე იძლევა თავისი დანიშნულებით პირდაპირ ან არაპირდაპირ სამართლებრივი
ურთიერთობის საფუძველზე.ის რაც ნაყოფის მომცემი სიკეთის სამეურნეო
დანიშნულების გარეთაა ,ვერ ჩაითვლება ნაყოფად.ბუნებრივი ნაყოფი სამოქალაქო
კოდექსის ენაზე ნივთის ნაყოფია.ესაა ნივთის შემოსავალი ,ნამატი ან უპირატესობა
,რასაც ეს ნივთი იძლევა .ნივთის ნაყოფად მიიჩნევა მხოლოდ ისეთი სიკეთე ,რასაც
ნივთი იძლევა ისე ,რომ არ ისპობა მისი სუბსტანცია.უფლების ნაყოფია შემოსავალი
,ანდა უპირატესობა ,რაც მიიღება ამ უფლების გამოყენების შედეგად,ასე მაგალითად
,უზუფრუქტის გაცემა უზუფრუქტუარს უფლებამოსილს ხდის მიიღოს მისგან
ნაყოფიცა და სარგებელიც.ნივთისა და უფლების ნაყოფის მიღების ,როგორც
ხანგრძლივობა ,ისე მიდი სიდიდე დამოკიდებულია ამ ნივთსა თუ უფლებაზე
არსებული უფლებამოსილების მოქმედების დროსა და
სიდიდეზე.უფლებამოსილების როგორც დრო ასევე სიდიდე შეიძლება
განისაზღვროს კანონით ან ხელშეკრულებით
3.მფლობელობის ცნება და სახეები

მფლობელობა გამოსახატავად ძველ ქართულ სამართალში გამოიყენებოდა ისეთი

ტერმინები, როგორიცაა „ქონება“, „ჭერა“, „პყრობა“, „ჯდომა“. ეს უკანასკნელი
ტერმინი მიგვანიშნებს გერმანულ possesio-სთან მის კავშირზე.მფლობელობა
წარმოიშობა ნივთზე ფაქტობრივი ბატონობის ნებითი მოპოვებით. მფლობელობის
კოდექსისეული ცნება არსებითად 2 ნიშანზე დაიყვანება: 1.ნივთზე ფაქტობრივი
ბატონობის შესაძლებლობა. აქ იურიდიული ბატონობა ივარაუდება და არ შეიძლება
იგი დავიყვანოთ ნივთის მიმართ ფიზიკურ შემხებლობამდე.2.ფაქტობრივი
ბატონობის ნებით მოპოვება. აქ იგულისხმება, რომ მთავარია მფლობელობა, იმის
მიუხედავად, თუ რა უფლება დგას მის უკან, მოპოვენული იყოს მფლობელის ნების
გამოვლენით, ე.ი მას სურდეს, რომ იყოს მფლობელი. იქ, სადაც სუბიექტის ნება არ
მონაწილეობს, არც მფლობელობაა.
მართალია ქონებაზე ფაქტობრივი ბატონობის განხორციელება მფლობელობის
კონსტიტუციური ელემენტია ,მაგრამ არა ერთადერთი .ბატონობა უნდა
ხორციელდებოდეს თავისთვის და არა სხვის სასარგებლოდ.ამიტომაცაა ,რომ 155-ე
მუხლის მეორე ნაწილით მფლობელად არ მიიჩნევა პირი,რომელიც ნივთზე
ბატონობას ახორციელებს სხვისთვის,სხვის სასარგებლოდ.მფლობელად ითვლება
პირი,რომლის სასარგებლოდაც ხორციელდება ნივთზე ფაქტობრივი
ბატონობა.ნივთზე ფაქტობრივი მებატონე უნდა ჩაითვალოს ამ ნივთის
მჭერად,მფლობელის მოსამსახურედ.ამ უკანასკნელს ნივთის ფლობასთან
დაკავშირებით არ გააჩნია ,პირადი ,დამოუკიდებელი ინტერესი. რადგანაც მჭერი არ
ითვლება მფლობელად,ამიტომაც მას არა აქვს მფლობელობითი დაცვის უფლება
,არც თვით იმათ მიმართ ,ვინც ფაქტობრივი ბატონობის უფლება მიანიჭა მას და არც
მესამე პირთა მიმართ,თუმცა ,მას კი შეუძლია წინ აღუდგეს მესამე პირთა
აკრძალულ თვითნებობას.
რადგანაც ,მფლობელობა ფაქტია ,სავსებით შესაძლებელია ამ ფაქტის მიმართ ორი
სხვადასხვა დონის მფლობელობა.,კერძოდ:პირდაპირი და არაპირდაპირი
მფლობელობა.ნივთზე ფაქტობრივი მფლობელობა ,რომ არაა მასზე ფიზიკური
ბატონობის იდენტური ,სწორედ ეს იძლევა ორმაგი მფლობელობის
შესაძლებლობას.ნივთი შეიძლება ან მარტო პირდაპირი მფლობელის ბატონობაში
იმყოფებოდეს ,ანდა იმავდროულად არაპირდაპირი მფლობელის ბატონობის
ქვეშაც.თუ მხოლოდ მესაკუთრე ფლობს ნივთს ,აქ მხოლოდ პირდაპირი
მფლობელობაა სახეზე.მაგრამ ,თუ ნივთის მფლობელობა სამართლებრივი
ურთიერთობის საფუძველზე ხდება ,აქ გვექნება როგორც,პირდაპირი ,ისე
არაპირდაპირი მფლობელობა.
მფლობელობითი კონფლიქტის ვითარებაში უპირატესობა ენიჭება პირდაპირ
მფლობელობას ,.პირდაპირი მფლობელობა დაცულია თვით არაპირდაპირი
მფლობელობისაგან.მათი ასეთი დამოკიდებულება სამოქალაქო წესრიგის
საფუძველია.შეიძლება ერთსა და იმავე საგანზე ადგილი ჰქონდეს ,როგორც
თანამფლობელობას ,ისე ნაწილების მფლობელობას,ასე მაგალითად მრავალბინიანი
სახლი შეიძლება განვიხილოთ ისეთ ობიექტად,რომელისიც საერთო სარგებლობის
საგნებზე თანამფლობელობაა,ხოლო ინდივიდუალური სარგებლობის საგნებზე
მფლობელობა ამ სახლის ნაწილებზე მფლობელობაა.
მფლობელობა გამოსახატავად ძველ ქართულ სამართალში გამოიყენებოდა ისეთი
ტერმინები, როგორიცაა „ქონება“, „ჭერა“, „პყრობა“, „ჯდომა“. ეს უკანასკნელი
ტერმინი მიგვანიშნებს გერმანულ possesio-სთან მის კავშირზე.მფლობელობა
წარმოიშობა ნივთზე ფაქტობრივი ბატონობის ნებითი მოპოვებით. მფლობელობის
კოდექსისეული ცნება არსებითად 2 ნიშანზე დაიყვანება: 1.ნივთზე ფაქტობრივი
ბატონობის შესაძლებლობა. აქ იურიდიული ბატონობა ივარაუდება და არ შეიძლება
იგი დავიყვანოთ ნივთის მიმართ ფიზიკურ შემხებლობამდე.2.ფაქტობრივი
ბატონობის ნებით მოპოვება. აქ იგულისხმება, რომ მთავარია მფლობელობა, იმის
მიუხედავად, თუ რა უფლება დგას მის უკან, მოპოვენული იყოს მფლობელის ნების
გამოვლენით, ე.ი მას სურდეს, რომ იყოს მფლობელი. იქ, სადაც სუბიექტის ნება არ
მონაწილეობს, არც მფლობელობაა. მართალია ქონებაზე ფაქტობრივი ბატონობის
განხორციელება მფლობელობის კონსტიტუციური ელემენტია ,მაგრამ არა
ერთადერთი .ბატონობა უნდა ხორციელდებოდეს თავისთვის და არა სხვის
სასარგებლოდ.ამიტომაცაა ,რომ 155-ე მუხლის მეორე ნაწილით მფლობელად არ
მიიჩნევა პირი,რომელიც ნივთზე ბატონობას ახორციელებს სხვისთვის,სხვის
სასარგებლოდ.მფლობელად ითვლება პირი,რომლის სასარგებლოდაც ხორციელდება
ნივთზე ფაქტობრივი ბატონობა.ნივთზე ფაქტობრივი მებატონე უნდა ჩაითვალოს ამ
ნივთის მჭერად,მფლობელის მოსამსახურედ.ამ უკანასკნელს ნივთის ფლობასთან
დაკავშირებით არ გააჩნია ,პირადი ,დამოუკიდებელი ინტერესი. რადგანაც მჭერი არ
ითვლება მფლობელად,ამიტომაც მას არა აქვს მფლობელობითი დაცვის უფლება ,არც
თვით იმათ მიმართ ,ვინც ფაქტობრივი ბატონობის უფლება მიანიჭა მას და არც მესამე
პირთა მიმართ,თუმცა ,მას კი შეუძლია წინ აღუდგეს მესამე პირთა აკრძალულ
თვითნებობას. რადგანაც ,მფლობელობა ფაქტია ,სავსებით შესაძლებელია ამ ფაქტის
მიმართ ორი სხვადასხვა დონის მფლობელობა.,კერძოდ:პირდაპირი და
არაპირდაპირი მფლობელობა.ნივთზე ფაქტობრივი მფლობელობა ,რომ არაა მასზე
ფიზიკური ბატონობის იდენტური ,სწორედ ეს იძლევა ორმაგი მფლობელობის
შესაძლებლობას.ნივთი შეიძლება ან მარტო პირდაპირი მფლობელის ბატონობაში
იმყოფებოდეს ,ანდა იმავდროულად არაპირდაპირი მფლობელის ბატონობის
ქვეშაც.თუ მხოლოდ მესაკუთრე ფლობს ნივთს ,აქ მხოლოდ პირდაპირი
მფლობელობაა სახეზე.მაგრამ ,თუ ნივთის მფლობელობა სამართლებრივი
 ურთიერთობის საფუძველზე ხდება ,აქ გვექნება როგორც,პირდაპირი ,ისე
არაპირდაპირი მფლობელობა. მფლობელობითი კონფლიქტის ვითარებაში
უპირატესობა ენიჭება პირდაპირ მფლობელობას ,.პირდაპირი მფლობელობა
დაცულია თვით არაპირდაპირი მფლობელობისაგან.მათი ასეთი დამოკიდებულება
სამოქალაქო წესრიგის საფუძველია.შეიძლება ერთსა და იმავე საგანზე ადგილი
ჰქონდეს ,როგორც თანამფლობელობას ,ისე ნაწილების მფლობელობას,ასე
მაგალითად მრავალბინიანი სახლი შეიძლება განვიხილოთ ისეთ
ობიექტად,რომელისიც საერთო სარგებლობის საგნებზე თანამფლობელობაა,ხოლო
ინდივიდუალური სარგებლობის საგნებზე მფლობელობა ამ სახლის ნაწილებზე
მფლობელობაა.

ა) მფლობელობა, როგორც ნებელობითი მოვლენა

ბ) მფლობელობა, როგორც ფაქტობრივი ბატონობა

გ) მფლობელობა და ,,ჭერა - ,,პყრობა“

მფლობელობის სახეები:

ა) ტიტულიანი და უტიტულო მფლობელობა

ბ) კეთილსინდისიერი და არაკეთილსინდისიერი მფლობელობა

გ) პირდაპირი და არაპირდაპირი მფლობლობა

დ) თანამფლობელობა (მარტივი და კვალიფიციური)

4. მფლობელობა, როგოც საკუთრების

ვარაუდი;მართლზომიერი, კეთილსინდისიეი და
არაკეთილსინდისიერი მფლობელის ცნება. მათი უფლებრივი
მდგომარეობა
მფლობელის კეთილსინდისიერება თუ არაკეთილსინდისიერება სუბიექტური
შეფასების საგანია და მათში ვლინდება პირის დამოკიდებულება ნივთის ფლობის
სამართლებრივი საფუძვლისადმი. ხოლო მფლობელის კანონიერება თუ უკანონობა
ობიექტური, ნორმატიული ნების შეფასების საგანია.მფლობელობის ფაქტის
შეფასებისას მხედველობაში მიიება როგორც სუბიექტური,ასევე ობიექტური
ფაქტორები.მფლობელობის სამართლებრივი მდგომარეობის მიმართ განსხვავებულია
ამ ფაქტორთა მნიშვნელობაც.თუკი ობიექტური ფაქტორები თვით მფლობელობის
მდგომარეობის ბედ-იღბალს განსაზღვრავენ,სუბიექტური ფაქტორები, ძირითადად
თვით მფლობელის უფლებრივ მდგომარეობაზე ახდენენ გავლენას...ანუ
(თვითგანმარტების შემთხვევაში),კანონიერი იქნება მფლობელობა,რომელიც ემყარება
კანონის ნორმატიულ ნებას,ხოლო უკანონო იქნება მფლობელობა,რომელიც
კონფლიქტშია კანონის ნორმატიულ ნებასთან.ამის შემდეგ მარტივი მისახვედრია
კეთილსინდისიერი მფლობელის არსი.შემძენი რათქმაუნდა იქნება
კეთილსინდისიერი,როცა იგი მფლობელობას იძენს მართლზომიერად.ხოლო თუკი
ნივთის შეძენა მოხდება არამართლზომიერად,ეს სულაც არ ნიშნავს იმას,რომ შემძენი
არაკეთილსინდისიერია...ამ შემთხვევაში შეფასების საგანია მფლობელის
დამოკიდებულება მფლობელობის საფუძველთა ხარვეზიანობის მიმართ. თუკი პირს
ვერ მოვთხოვთ,გაეცნობიერებინა მფლობელობის ხარვეზიანობა,ურთიერთობის
არსებული დეფექტები,მაშინ პირი იქნება კეთილსინდისიერი მფლობელი,ხოლო თუ
მფლობელს მოეთხოვებოდა დაენახა მფლობელობის ხარვეზიანობა,იგი
არაკეთილსინდისიერ მფლობელად ჩაითვლება. თუ მფლობელის
კეთილსინდისიერებაზეა საუბარი,ამ სემთხვევაში მისი სუბიექტური ნების შეფასების
საგან წარმოადგენს არამარტო სამართლის ობიექტური ნების
ხასიათი,არამედ,ცალკეულ შემთხვევებში,ამ ნების დამოკიდებულება ურთიერტობის
უფლებრივი მდგომარეობის მიმართ. სსკ იცავს კეთილსინდისიერ მფლობელს და
მისთვის ნივთის ჩამორთმევის შემთხვევაში კეთილსინდისიერ მფლობელს შეუძლია
3წლის განმავლობაში ახალ მფლობელს ნივთის უკან დაბრუნება მოსთხოვოს.ეს წესი
გამოიყენება მაშინ,როცა ახალ მფლობელს აქვეს მფლობელობის უკეთესი
უფლება.მფლობელობის უკან დაბრუნების მოთხობნა შეიძლება გამოყენებულ იქნეს
უკეთესი უფლების მქონე პირის მომართაც,თუ მან ნივთი მოიპოვა ძალადობით ან
მოტყუების გზით,ხოლო თუკი კეთილსინდისიერ მფლობელს არ ჩამოერთვა
ნივთი,მაგრამ სხვაგვარად შეეშალა ხელი მისი მფლობელობის განხორციელებაში,მაშინ
მას,მსგავსად მესაკუთრისა,შეუძლია მოითხოვოს მფლობელობის ხელყოფით
გამოწვეული ზიანის ანაზღაურებია. ეს წესი გამოიყენება მაშინაც,როცა შეუძლია ხელის
შეშლის აღკვეთა.რაც შეეხება არაკეთილსინდისიერ
მფლობელს,არაკეთილსინდისიერმა მფლობელმა უფლებამოსილ პირს უნდა
დაუბრუნოს ნივთი,ასევე მიღებული სარგებელი,ნივთის ან უფლების
ნაყოფი.მფლობელი ვალდებულია აანაზღაუროს ის ნაყოფი,რომელიც მან ბრალეულად
არ მიიღო.ნივთზე გაწეული ხარჯები და გაუმჯობესებანი მას შეუძლია მხოლოდ მაშინ
მოითხოვოს,თუ მათ ნივთის უკან დაბრუნების მომენტისათვის უფლებამოსილი
პირის გამდიდრება მოჰყვა შედეგად.

ივარაუდება,რომ ნივთის მფლობელი არის მესაკუთრე. 158-ე მუხლით

გათვალისწინებული ვარაუდი იმ შემთხვევებს ასახავს, როცა ბრუნვის მონაწილიათვის
უცნობია მფლობელობის უკან არსებული უფლება.ამ დროს სანართლებრივი წესრიგი
ჩვენგან მოითხოვს დავეყრდნოთ მფლობელის კეთილსინდისიერებას და მივიღოთ
იგი,როგორც ნივთის მესაკუთრე.ბრუნვის მონაწილეთა ასეთი დამოკიდებულება ხელს
უწყობს ამ ბრუნვის როგორც სიმყარეს,ასევე სიმარტივესაც.თუ ხელს ავიღებთ ამ
ვარაუდზე და არ დავუშვებთ,რომ ნივთის მფლობელი მისი მესაკუთრეა სამოქალაქო
ბრუნვა თავდაყირა დადგება,ვინაიდან ასეთ ვითარებში ნივთის ყიდვისას გამყიდველი
ვალდებული იქნება ამტკიცოს თავისი საკუთრების უფლება გასაყიდ ნივთზე,იმის
მიუხედავად თუ რა ღირებულების იქნება იგი.

მფლობელობაში საკუთრების ვარაუდი მისი უკეთესი დაცვის ვარაუდიცაა. შეიძლება

მფლობელი არც იყოს მესაკუთრე,მაგრამ ყველა შემთხვევაში,პირდაპირ თუ
არაპირდაპირ,ჩვენ საკუთრების უფლებას ვიცავთ.ამ ვარაუდის ძალით მფლობელობა
დაცვის საგანი ხდება იმის მიუხედავად,სამართლებრივ საფიძველს ემყარება თუ
არა.რახან მფლობელობა ნივთზე ბატონობის ფაქტია,პირველ რიგში ჩვენ ფაქტის
დაცვას ვახდენთ,რამეთუ მასზეა დამოკიდებული ამ ფაქტის უკან არსებული უფლების
დაცვა.

მფლობელობაში მესაკუთრის ვარაუდი დაშვებულია მხოლოდ მოძრავი ნივთების

მიმართ.ეს წესი არგამოიყენება იმ ნივთების მიმართ,რომელთა მესაკუთრე საჯარო
რეესტრიდან უნდა გამოვლინდეს.ასეთი ნივთები კი უძრავი ნივთებია.

მფლობელისათვის კეთილსინდისიერება საკუთრების ვარაუდთან დაკავშირებული

ბრუნვის პრინციპია, ხოლო მისი არაკეთილსინდისიერება, ამ ბრუნვისთვის
დამახასიათებელი ნორმალური რისკი. რაც შეეხება უძრავ ნივთებს აქ მეტი
შესაძლებლობაა,რომ ნივთის შემძენმა არ დაუშვას შეცდომა, მას ადვილად შეუძლია
შეამოწმოს ნივთზე ფაქტობრივი მებატონის მდგომარეობა. მარტივად რომ ვთქვათ,
ერთ შემთხვევაში, როცა სახეზეა მოძრავი ნივთი,ბრუნვის ინტერესები გვაიძულებს
ვენდოთ მის მფლობელს,სხვა დროს ლკი, როცა უძრავი ნივთები გვაქვს,ისევ ბრუნვის
ინტერესები მოითხოვს,მფლობელისადმი ნდობა საჯარო რეესტრიდან
მომდინარეობდეს. მოძრავი და უძრავი ნივთების ამ განსხვავებული რეჟიმის
გაუთვალისწინებლობამ ბრუნვის მონაწილეები შეიძლება მძიმე მდგომარეობაში
ჩააგდოს. აგრეთვე დაუშვებელია საკუთრების ვარაუდი დავუშვათ,როგორც ნივთის
ძველი მფლობელის მიმართ ,ასევე ახალი მფლობელის მიმართ. ძველი მფლობელის
მიმართ საკუთრების პრეზუმცია მოქმედებს მხოლოდ მისი მფლობელობის მიმართ
საკუთრების პრეზუმცია მოქმედებს მხოლოდ მისი მფლობელობის პერიოდში. 159–ე
მუხლი.....

5. სანივთო სამართლის სისტემა

ქართული სამოქალაქო კოდექსი არ იძლევა სანივთო სამათლის ცნებას. დოქტრინის
მიხედვით, სანივთო სამართალი წარმოადგენს იმ ნორმათა ერთობლიობას,
რომელიც აწესრიგებს პირთა ურთიერთობებს ნივთებთან. პირის ნივთთან
ურთიერთობა წარმოადგენს სანივთო სამართლის სუბსტანციას. სანივთო სამართალი
იმავდროულად ქონებრივი სამართალიცაა, თუმცა ეს უკანასკნელი გაცილებით მეტს
ნიშნავს. სანივთო სამართალი სამოქალაქო კოდექსის განუყოფელი ნაწილია. მარტო
მეორე წიგნი როდი მოიცავს ყველა სანივთო–სამართლებრივ დებულებას. ბევრ
მათგანს კოდექსის სხვა წიგნებსა და სპეციალურ კანონებში ვხვდებით. აქვე უნდა
ვახსენოთ სანივთო უფლება, რომელიც არის აბსოლუტური უფლება, რაც იმას
ნიშნავს რომ აბსოლუტური უფლების მატარებლის წინაშეა ყველა პირი, როგორც
ვალდებული პირი. სანივთო უფლება უნდა იყოს ცნობილი ყველას მიერ და მისი
ხელყოფის შემთხვევაში იგი დაცულია სავინდიკაციო და ნეგატორული
სარჩელებით. ამასთან, აბსოლუტური ურთიერთობა მყარდება სამართლის
ნორმატიული ნების საფუძველზე. აბსოლუტურობა ვლინდება ასევე იმაშ, რომ რომ
სანივთო უფლებათა კანონით განსაზღვრული სანივთო მდგიმარეობა განუყოფადია.
სანივთო სამართალი მატერიალური სამართალია.
სანივთო უფლებები „numerus clausas” პრინციპითაა განსაზღვრული. ესენია:
საკუთრება, აღნაგობა, სერვიტუტი, უზუფრუქტი,გირავნობა,იპოთეკა. სანივთო
უფლებას ახასიატებს მიდევნების( მიყოლის) ,გადაცემადობის თვისება. ეს იმას
ნიშნავს, რომ სანივთო უფლება მიჰყვება ნივთს, როცა ის სხვა პირის ხელში გადადის.
სანივთო სამართლის სისტემა სანივთო სამართალი წარმოადგენს ლოგიკურად
შეკრულ, ერთიან ორგანიზმს. მასში ჯერ გამორკვეულია ნივთის რაობა, ამის
შემდგომ ნაჩვენებია ამ სიკეთეთა მფლობელობელის მდგომარეობა, შემდგომ –
მფლობელობაში ნავარაუდევი ძირითადი უფლება – საკუთრება და სხვა სანივთო
უფლებები, ბოლოს საჯარო რეესტრის როლი სანივთო სამართალში.
სათითაოდ განვიხილავ ამ სისტემის თითოეულ ელემენტს. ქონება – ქართული
სამოქალაქო კოდექსი ქონებად აღიარებს არამარტო ნივთებს ,არამდე
არამატერიალურ ქონებრივ სიკეთეებსაც.რომის სამართლიდან მოკიდებული
,პირველი სხეულებრივი ნივთების სახელწოდებითაა ცნობილი,მეორე კი-უსხეულო
ნივთების სახელით.ყველა შემთხვევაში ,როგორიც არ უნდა იყოს ნივთი ,ქონებად
იგი იქცევა იმ უფლება -მოვალეობათა წყალობით,რომელიც ამ ნივთთანაა
დაკავშირებული,შეიძლება ითქვას ,რომ ქონება უფლება-მოვალეობათა
ერთიანობაცაა.
მფლობელობა – მფლობელობა წარმოიშობა ნივთზე ფაქტობრივი ბატონობის ნებითი
მოპოვებით.
მფლობელობის კოდექსისეული ცნება არსებითად ორ ნიშანზე დაიყვანება : პირველი
ესაა ნივთზე ფაქტობრივი ბატონობის შესაძლებლობა . ეს ბატონობა ნივთის მიმართ
იურიდიული ბატონობაა და არ შეიძლება იგი დავიყვანოთ მის მიმართ ფიზიკურ
შემხებლობამდე. მფლობელობის კოდექსისეული ცნება არსებითად ორ ნიშანზე
დაიყვანება: 1.ნივთზე ფაქტობრივი ბატონობის შესაძლებლობა. აქ იურიდიული
ბატონობა ივარაუდება და არ შეიძლება იგი დავიყვანოთ ნივთის მიმართ ფიზიკურ
შემხებლობამდე. 2.ფაქტობრივი ბატონობის ნებით მოპოვება. აქ იგულისხმება, რომ
მთავარია მფლობელობა, იმის მიუხედავად, თუ რა უფლება დგას მის უკან,
მოპოვენული იყოს მფლობელის ნების გამოვლენით, ე.ი მას სურდეს, რომ იყოს
მფლობელი. იქ, სადაც სუბიექტის ნება არ მონაწილეობს, არც მფლობელობაა.
მფლობელობა თავისმხრივ შეიძლება იყოს მართლზომიერი და არამართლზომიერი.
არამართლზომიერების შემთხვევაში კეთილსინდისიერი და არაკეთილსინდისიერი.
ასევე იმისდამხედვით თუ ვინ ახაორციელების ნივთის მფლობელობას იგი
შეიძლება იყოს პირდაპირი და არაპირდაპირიც.
საკუთრება – სამოქალაქო კოდექსი უარყოფს საკუთრების ფორმებად დაყოფას და
მის ერთიან ცნებას განამტკიცებს. მოქმედ სამოქალაქო სამართალსი გაბატონდა
პრინციპი:საკუთრება ერთიანია ყველა მესაკუთრისათვის ,ყველა მესაკუთრე
თანასწორია საკუთრების წინაშე ,სამოქალაქო კოდექსით საფუძველი ჩაეყარა
საკუთრების თავისუფლებას ,რაც თავის მხრივ საფუძველს წარმოადგენს
სახელშეკრულებლო თავისუფლებისათვის და ბოლოს
საჯარო რეესტრი სანივთო სამართლის ფინალური ნაწილია. მისი მნიშვნელობა
იმაშია, რომ იგი წარმოადგენს უფლებაშემქმნელ ინსტიტუტს.საჯარო რეესტრი
სანივთო სამართლის ფინალური ნაწილია. იიგი წარმოადგენს უფლებაშემქმნელ
ინსტიტუტს . მაგალითად, არსებობს კანონი მიწის რეგისტრაციის შესახებ.

6.ნივთის ცნება და სახეები

სამოქალაქო სამართლის მიხედვით, „ნივთი არის ბუნების ან ადამიანის მიერ
შექმნილი მატერიალური სამყაროს ისეთი ფასეულობა, რომელიც აკმაყოფილებს
ადამიანის რაიმე მოთხოვნილებას და რომლის გამოყენებაც მას შეუძლია“. ნივთი
შეიძლება იყოს უძრავი და მოძრავი. სამოქალაქო კოდექსში აღდგენილია ნივთების
კლასიკური დაყოფა.კოდექსი მხოლოდ უძრავი ნივთების ცნებას განამტკიცებს და
ამით დუმილით გვამცნობს ,რომ მოძრავად უნდა ჩაითვალოს ის ნივთი ,რომელიც არ
ითვლება უძრავად. იურიდიული ფიქციის წყალობით,სავსებით შესაძლებელია
ფიზიკური აზრით მოძრავი ნივთი ,ჩავთვალოთ უძრავ ნივთად,საამისოდ
აუცილებელია საჯარო რეესტრში აღნიშნული ნივთი გაფორმდეს როგორც უძრავი
ნივთი და ამით გავრცელდეს მასზე უძრავი ქონების სამართლებრივი
რეჟიმი.მართალია ,ნივთი კვლავაც მოძრავ ნივთად რჩება ფიზიკური აზრით და ასე
ასრულებს თავის ფუნქციონალურ დანიშნულებას ,მაგრამ ნივთი ,როგორც უფლება-
მოვალეობებით დატვირთული საგანი,განიხილება უძრავად.ცხადია,ეს ფიქცია
კანონისმიერი ფიქციაა და მას სახელშეკრულებო სამართალი ვერ შექმნის . უძრავი
ნივთის თავისებურებას წარმოადგენს ის ,რომ რადგანაც მას მუდმივად ერთი და
იგივე ადგილსამყოფელი აქვს,მისი სამართლებრივი მდგომარეობა განისაზღვრება იმ
ქვეყნის კანონებით ,სადაც იგი იმყოფება .მოძრავი ნივთი კი ,გადაადგილების
უნარიანობის გამო ,შეიძლება იცვლიდეს თავის სამათლებრივ რეჟიმსაც. უძრავი
ნივთების მუდმივად ერთსა და იმავე ადგილზე ყოფნას ის პრაკტიკული
მნიშვნელობა აქვს ,რომ უფრო ადვილია მასზე უფლების დასაბუთება,ვიდრე მოძრავი
ნივთის მიმართ,რომლის იურიდიული წარსული შეიძლება სივრცეშივე დაიკარგოს .
განსხვავებულია უძრავ ნივთზე საკუთრების წარმოშობის წესი,მოძრავ ნივთებზე
წარმოშობის წესებისაგან,ამ განსხვავებულობის ერთ-ერთი მთავარი მიზეზი მათი
სოციალური ფუნქციით დატვირთულობის ხარისხშია.ცალკეული უძრავი ნივთების
მაღალი სოციალური ფუნქცია განაპირობებს მათი სამართლებრივი რეჟიმის
სიმკაცრეს და უფლება-მოვალეობათა თვისობრივ სიახლოვეს. უზრავი ნივთების
ხერხემალს მიწის ნაკვეთი შეადგენს.ყველა სხვა უძრავი ნივთი არსებითად მასთან
დაკავშირებული ნივთია.აქ მოქმედებს ცნობილი პრინციპი : მიწის ნაკვეთს
მიეკუთვნება ის ,რაც მიწაზეა და ის რაც მიწის ქვეშაა. ტრადიციულად ,უძრავ
ნივთებს მიეკუთვნება მიწაზე აღმოცენებული მცენარეები,ასევე შენობა-
ნაგებობანი,რომლებიც მყარად დგას მიწაზე .მყარი კავშირის თანამედროვე
დეფინიციას კოდექსის 150-ე მუხლი იძლევა.

აქსესორულია ისეთი უფლება, რომელიც სხვა უფლებაზე დამოკიდებული. კოდექსის

ენაზე რომ ვთქვათ, ისეა დაკავშირებული სხვა უფლებასთან, რომ მის გარეშე არც
შეიძლება არსებობდეს. სხვა უფლება მთავარ უფლებას წარმოადგენს.აქცესორული
უფლება მასთან შეიძლება დაკავშირებული იყოს სხვადასხვა საფუძვლით. თუ ესა თუ
ის უფლება ერთ რომელიმე ურთიერთობაში აქცესორულია, ეს სულაც არ ნიშნავს
იმას,რომ სხვა ურთიერთობაშიც იგი აქცესორულად უნდა განვიხილოთ.
აქცესორულია ისეთი უფლება, რომელიც მთავარი უფლების მიზანს ემსახურება
,კერძოდ მის გაფართოებას ან გამტკიცებას.აქცესორულია თავდების მიმართ
მოთხოვნა, გირავნობა იპოთეკა და სახელშეკრულებო პირსაგამტეხლო და სხვა.
აქცესორული უფლების მიზნიდან ჩანს, რომ იგი არ წარმოიშობა მთავარი უფლების
გარეშე, ასე მაგალითად პროცენტზე მოთხოვნა მანამაა, ვიდრე არსებობს მთავარი
მოთხოვნა. მთავარი უფლების შეწყვეტა იწვევს ისეთი აქსესორული უფლების
შეწყვეტას ,მაგალითად როგორიცაა თავდებობა,გირავნობა,იპოთეკა და ა.შ. მთავარი
და აქცესორული უფლების ურთიერთდამოკიდებულება ვლინდება მათი გადაცემის
პროცესშიც. აქსესორული უფლება გადაცემისას თან მიჰყვება მთავარ უფლებას.

სამოქალაქო კოდექსი იცნობს ასევე შეზღუდული უფლების ცნებას. ეს ისეთი

უფლებაა,რომელიც ნაწარმოებია იმ უფრო ფართო უფლებისაგან,რომელიც
დატვირთულია ამ შეზღუდული უფლებით.აქცესორული უფლებისაგან
განსხვავებით ,მოცემული უფლება დამოუკიდებელი უფლებაა.შეიძლება ,რომ ეს
უფლება ემსახურებოდეს რომელიმე მთავარი უფლების უკეთ
განხორციელებასაც.შეზღუდული უფლებები შეიძლება იყოს როგორც სანივთო , ისე
ვალდებულებითი.ასეთი იქნება აღნაგობის ,სერვიტუტის და უზუფრუქტის
უფლებები. შეზღუდული სანივთო უფლებების თვისება ისაა,რომ ისინი მიჰყვებიან
ძირითად უფლებას,როცა იცვლება მისი მესაკუთრე.ასეთი თვისებით ხასიათდება
მხოლოდ ზოგიერთი ვალდებულებითი უფლება. სანივთო შეზღუდული უფლებების
წარმოშობისათვის საჭიროა მათი საჯარო რეესტრში რეგისტრაცია,რაც არაა საწირო
ვალდებულებითი უფლებების შემთხვევაში.

(2)სამოქალაქო კოდექსში აღდგენილია ნივთების კლასიკური დაყოფა. კოდექსი

მხოლოდ უძრავი ნივთების ცნებას განამტკიცებს და ამით დუმილით გვამცნობს, რომ
მოძრავად უნდა ჩაითვალოს ის ნივთი, რომელიც არ ითვლება უძრავად.
იურიდიული ფიქციის წყალობით, სავსებით შესაძლებელია ფიზიკური აზრით
მოძრავი ნივთი ,ჩავთვალოთ უძრავ ნივთად,საამისოდ აუცილებელია საჯარო
რეესტრში აღნიშნული ნივთი გაფორმდეს როგორც უძრავი ნივთი და ამით
გავრცელდეს მასზე უძრავი ქონების სამართლებრივი რეჟიმი. განსხვავებულია უძრავ
ნივთზე საკუთრების წარმოშობის წესი,მოძრავ ნივთებზე წარმოშობის წესებისაგან,ამ
განსხვავებულობის ერთ-ერთი მთავარი მიზეზი მათი სოციალური ფუნქციით
დატვირთულობის ხარისხშია.ცალკეული უძრავი ნივთების მაღალი სოციალური
ფუნქცია განაპირობებს მათი სამართლებრივი რეჟიმის სიმკაცრეს და უფლება-
მოვალეობათა თვისობრივ სიახლოვეს. უძრავი ნივთების

7. სამეზობლო ზემოქმედებათა სახეები

სამეზობლო ზემოქმედებათა სახეები და თმენის ვალდებულება სამოქალაქო
კოდექსით განსაზღვრულია მესაკუთრეთა ურთიერთზემოქმედების ფარგლები. ამას
საემისიო სამართალიც ჰქვია. ემისიის ცნებაში იგულისხმება ყველა ის
ზემოქმედებანი, რაც მიწის ერთი ნაკვეთიდან მეორეზე ვრცელდება და გარკვეული
აზრით ზიანს აყენებს მას. ამის მაგალითია გაზით, ორთქლით, სუნით, ჭვარტლით,
კვამლით, სითბოთი, რყევებით ან სხვა მსგავსი მოვლენებით გამოწვეული
ზემოქმედებანი.ემისიები იყოფა არსებით და არაარსებით ემისიებად. არაარსებითი
ემისიების თმენის ვალდებულება უპირობოა, არსებითი ემისიები კი მხოლოდ
გამონაკლის შემთხვევებში ექვემდებარებიან თმენის ვალდებულებას. დოქტრინასა
და სასამართლო პრაქტიკაში სადავოა იდეალური ემისიების, კერძოდ, ესთეტიკური
და ზნეობრივი ხასიათის ზემოქმედების საკითხი. საქმე იმაშია, რომ სამოქალაქო
კოდექსი მას არ ითვალისწინებს. თუ ზემოქმედების რომელიმე სახე არაა
განსაზღვრული, მაშინ ზემოქმედების ადგილას მიღებული მდგომარეობის
გათვალისწინებით, უნდა დადგინდეს ჩაითვალოს თუ არა ზემოქმედება დაშვებულ
ზემოქმედებად. მხედველობაში უნდა მივიღოთ არა მხოლოდ ობიექტური, არამედ
სუბიექტური ფატორები.
გერმანულ დოქტრინაში მიღებული დაყოფით, აღნიშნულ ემისიათა ერთი ჯგუფი
უსხეული ემისიებია, როგორიცაა სითბოთი, სინათლით გამოწვეული
ზემოქმედებანი. სხვა კი , რბილი სხეულებით გამოწვეული ემისიები, როგორებიცაა
ჭვარტლით,კვამლით და ა.შ. გამოწვეული ზემოქმედებანი. ყოველთვის,
ზემოქმედება უფრო ფიზიკური ზემოქმედების ხასიათს უნდა ატარებდეს. მარტო
 ფსიქოლოგიური ზემოქმედება, ვთქვათ, მეზობლის ნაკვეთზე ხშირი თავყრილობა,
არაა საკმარისი დაუშვებელი ზემოქმედების საკვალიფიკაციოდ, თუ რა თქმა უნდა
თავყრილობას არ ახლავს ხმაური.
მესაკუთრე ვალდებულია ითმინოს ასევე არსებითი ზემოქმედებანიც, თუკი იგი
გამოწვეულია მეზობლის ან სხვა უძრავი ქონების ჩვეულებრივი სარგებლობით, რაც
მისი ნორმალური საქმიანობაა. სასამართლოების პრაქტიკა ზემოქმედების
განსაზღვრის საკითხში ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესშია. აღსანიშნავია, რომ
ზემოქმედების დასაშვებობის ხარისხი შეიძლება განსხვავებული იყოს სხვადასხვა
ადგილთან მიმართებით. ამ შემთხვეაში, მნიშვნელობა აქს სამრეწველო რაიონთან
გვაქვს საქმე თუ საცხოვრებელ უბანთან, მიწის ნაკვეთი ქალაქის ცენტრშია თუ
ქალაქის გარეთ.

8. საკუთრების უფლების დაცვავინდიკაციური და

ნეგატორული სარჩელები ( მ. 172 )
საკუთრების უფლების დაცვის აღიარებული სანივთო–სამართლებრივი საშუალებები
სავინდიკაციო და ნეგატორული სარჩელებია.

ვინდიკაციას მაშინ მიმართავენ, როდესაც მესაკუთრეს წართმეული აქვს ნივთზე

მფლობელობა, როგორც იტყვიან ხოლმე ვინდიკაცია ესაა სხვისი უკანონო
მფლობელობიდან ნივთის გამოთხოვა მესაკუთრის მიერ. ვინდიკაციის ვითარებაში
მესაკუთრეს შერჩენილი აქვს მხოლოდ ნივთზე საკუთრების უფლება, რომელიც
თავისთავად არამატერიალური უფლებაა და ვის ხელშიც არ უნდა იყოს საკუთრების
ობიექსტი, მესაკუთრეს ეს უფლება არ წაერთმევა. ვინდიცირების წესი
დამოკიდებულია იმაზე, თუ რა გზითაა მესაკუთღის ხელიდან საკუთრების ობიექტი
გამოსული. როდესაც მესაკუთრის ნების გარეშე გამოდის ქონება მისი ხელიდან , ვის
ხელშიც არ უნდა აღმოჩნდეს ეს ქონება, მისგან ნივთის გამოთხოვა გარდაუვალია.
ხოლო როდესაც მესაკუთრის ხელიდან ნივთი გამოდის მისი ნებით, ამ შემთხვევაში,
თუ ვთქვათ დამქირავებელი ნივთს გადასცემს სასყიდლით კეთილსინდისიერ
მფლობელს, მაშინ კონფლიქტი კეთილსინდისიერი შემძენის სასარგებლოდ
გადაწყდება. მესაკუთრეს შეუძლია მოითხოვოს მხოლოდ ფულადი კონპენსაცია და
ამით დაკმაყოოფილდეს. იმ შემთხვევაში, თუ დამქირავებელი ნივთს გადასცემს
უსასყიდლოდ პირს, მაშინ მესაკუთრეს აქვს უფლება ნივთის გამოთხოვისა.
კეთილსინდისიერ შემძენთა უფლებების დაცვა მთლიანად ისეთ გარემოებებზე ხდება
დამოკიდებული, რაც მათთვის უცნობია. ამდენად, ფაქტის შემთხვევითობაზეა
დამოკიდებული, მად ნივთი დარჩება თუ არა. თუ გვყავს ორი კეთილსინდისიერი
შემძენი, რომლებიც ბაზრობაზე ყიდულობენ რაიმე ნივთებს,მას ვინც ნივთს
შემთხვევით მპოვნელისგან ან ქურდისგან იყიდის – ნივთი ჩამოერთმევა, ხოლო
რომელიც შემთხვევით მონათხოვრის ან დამქირავებლისგან შეიძენბს – ნივთი დარჩება.
აღსანიშნავია, რომ ვინდიკაციის უფლება მანამაა, სანამ ნივთი სახეზეა და არ
განადგურებულა.

საკუთრების დაცვის მეორე გავრცელებული საშუალებაა ნეგატორული სარჩელი. აქ

ისეთ მდგომარეობა გვაქვს, როდესაც საკუთრების ხელყოფა ან სხვაგვარი ხელშეშლა
ხდება ნივთის ამოღების ან მისი ჩამორთმევის გარეშე. ასეთ ვითარებაში მესაკუთრეს
შეუძლია ხელშემშლელს მოსთხოვოს მართლსაწინააღმდეგო მოქმედების აღკვეთა. თუ
ეს შედეგს ვერ გამოიღებს, მაშინ მან შეიძლება მიმართოს სასამართლოს ხელშეშლის
აღსაკვეთად. ამრიგად, როცა საკუთრების უფლება ირღვევა საკუთრების ობიექტის
ჩამორთმევის გარეშე, მის აღსაკვეთად გამოიყენება ნეგატორული სარჩელი.

მესაკუთრის უფლების დაცვა ხდება ვინდიკაციური (მ.172.1) და ნეგატორული (მ.172.2)

სარჩელებით. ამ სარჩელებს მესაკუთრე მიმართავს, როცა შელახულია ნივთზე მისი
მფლობელობა. ვინდიკაციური სარჩელი გამოიყენება, როცა მესაკუთრის ქონება
უკანონო მფლობელის ხელთაა. ნივთის ვინდიცირება სხვისი უკანონო
მფლობელობიდან მის გამოთხოვას გულისხმობს. როცა ნივთი მესაკუთრის ხელიდან
მისი ნების გარეშე გამოდის, მას შეუძლია ნებისმიერ პირს (მ.შ. კეთილსინდისიერ
შემძენს) გამოსთხოვოს ნივთი და ეს უკანასკნელი ვალდებულია დააბრუნოს იგი.
აუცილებელია, რომ პირს, რომლისგანაც მესაკუთრე ნივთს ითხოვს, არ ჰქონდეს
მფლობელობის უფლება (მაგალითად, მოქირავნე, მთხოვებელი და ა.შ.). ნეგატორული
სარჩელი გამოიყენება, როცა მესაკუთრე კვლავაც ნივთის მფლობელია, მაგრამ სხვისი
უკანონო მოქმედების გამო ხელი ეშლება საკუთრების გამოყენებაში. ამ შემთხვევაში მას
შეუძლია ხელისშემშლელს მოსთხოვოს ასეთი მოქმედების აღკვეთა. და თუ
მოთხოვნის შემდეგაც გაგრძელდა ხელშეშლა, მესაკუთრეს შეუძლია მოქმედების
აღსაკვეთად სასამართლოს მიმართოს.

9. .მოძრავ ნივთზე საკუთრების უფლების შეძენის წესი ( მ.186,

მ. 187 )
რომის სამართლის მიხედვით, ნივთის შესაძენად საჭირო იყო, როგორც მხარეთა
შეთანხმების ფაქტი, ასევე მხარეთა შეთანხმებული ნება მისი გადაცემის თაობაზე.
რომის სამართალში მოძრავ ნივთზე საკუთრების წარმოშობის პროცესში
ერთმანეთისგან განასხვავებდნენ საფუძველს ანუ ხელშეკრულებას(ტიტულუს) და
შეძენის გზას, საშუალებას ანუ გადაცე- მას (მოდუს). შეთანხმება წარმოშობს მხოლოდ
ნივთის გადაცემის ვალდებულებას, ხოლო თვით ნივთზე საკუთრების უფლება
წარმოიშობა ნივთის გადაცემის მომენტიდან ( ტრადიციო).ზოგიერთმა ქვეყანამ უარი
თქვა რომაულ სისტემაზე. საფრანგეთის სამოქალაქო კოდექსის მიღებით საფუძველი
ჩაეყარა საკუთრების უფლების გადაცემის კონსესუალურ სისტემას. სწორედ
საფრანგეთში მოქმედებს საკუთრების უფლების გადაცემის კონსენსუალური და
კაუზალური სისტემები.კონსესუალური გადაცემის სისტემის დადებითი მხარე იმაში
მდგომარეობს, რომ მისი მიხედვით საკუთრების უფლების გადაცემა მოძრავ ნივთებზე
გამარტი- ვებულია, რადგან საკუთრება წარმოიშობოა მხარეთა შეთანხმების ფაქტიდან
და შემძენი ნივთის გადაცემის გარეშეც ხდება მესაკუთრე. ამ სისტემის უარყოფითი
მხარე კი იმაში მდგომარეობს, რომ მოძრავი ნივთის დაღუპვის რისკი შემძენზე
გადადის შეთანხმების მომენტიდან მის ფაქტიურ გადაცემამდე. ფრანგული
სამართალი ამ წესიდან გამონაკ- ლის შემთხვევებსაც იცნობს. შეთანხმებასთან ერთად
გადაცემაც საჭიროა მაგალითად ნივთის რამდენიმე პირისათვის მიყიდვის
შემთხვევაში – როცა ნივთზე პრეტენზია ექნება რამდენიმე პირს, უპირატესობა
მიენიჭება იმას, რომელსაც ნივთი გადაცემული აქვს.გერმანულ კანონ- მდებლობაში
განმტკიცებულია საკუთრების გადაცემის ორიგინალური წესი – აბსტრაქციის
პრინციპი. ამ პრინციპის მიხედვით, ის ვინც იძენს საკუთრებას, ორ გარიგებას დებს
დამოუკიდებლად: ვალდებულებით– სამართლებრივსა და სანივთო–სამართლებრივს.
საკუთრების გადაცემი- სათვის არაა საკმარისი მხოლოდ ვალდებულებით–
სამართლებრივი ხელშეკრულება, საჭიროა ასევე მხარეთა დამატებითი შეთანხმება ამ
ნივთის გადაცემის თაობაზე, რომ ამიერიდან ნივთი მყიდველის საკუთრება იქნება,
რასაც აბსტრაქტული სანივთო ხელშეკრულება ჰქვია. აბსტრაქტული სანივთო
ხელშეკრულების შემოღება დაკავშირებულია ცნობილი პანდექტისტის სავინის
სახელთან. თუმცა, ამ პრინციპს ბევრი კრიტიკოსი გამოუჩნდა, რადგან იგი
ხელოვნურად ანაწევრებს რამდენიმე დამოუკიდებელი მნიშვნელობის მქონე
იურიდიულ ფაქტად საკუთრე- ბის წარმოშობის ერთიან ურთიერთობას. ქართულმა
სამართალმა არ გაიზიარა აბსტრაქცის პრინციპი, თუმცა ვერც ფრანგული წმინდა
სახელ- შეკრულებო პრინციპი აღიარა. აბსტრაქციის პრინციპით ზედმეტად
გართულებულია საკუთრების გადაცემის პროცესი, კონსენსუალურ სისტემაში კი იგი
ზედმეტად გამარტივებულია და ამასთან შემძენს მომეტებული რისკის წინაშე აყენებს.
საკუთრების უფლების გადაცემის შუალედური სისტემა აირჩია ქართულმა
სამართალმა. ესაა ტრადიციისა და კაუზალური სისტემის ერთიანობა, აქ ტიტულუსისა
და მოდუსის შეხამებას აქვს ადგილი.

მუხლი 186. მოძრავ ნივთზე საკუთრების შეძენის საფუძვლები 1. მოძრავ ნივთზე

საკუთრების გადასაცემად აუცილებელია, რომ მესაკუთრემ ნამდვილი უფლების
საფუძველზე გადასცეს შემძენს ნივთი. 2. ნივთის გადაცემად ითვლება: შემძენისათვის
ნივთის ჩაბარება პირდაპირ მფლობელობაში; არაპირდაპირი მფლობელობის გადაცემა
ხელშეკრულებით, რომლის დროსაც წინა მესაკუთრე შეიძლება დარჩეს პირდაპირ
მფლობელად; მესაკუთრის მიერ შემძენისათვის მესამე პირისაგან მფლობელობის
მოთხოვნის უფლების მინიჭება.

მუხლი 187. კეთილსინდისიერი შემძენი 1. შემძენი ხდება ნივთის მესაკუთრე მაშინაც,

როცა გამსხვისებელი არ იყო ნივთის მესაკუთრე, მაგრამ შემძენი ამ ფაქტის მიმართ
კეთილსინდისიერია. კეთილსინდისიერად არ ჩაითვლება შემძენი, თუ მან იცოდა ან
უნდა სცოდნოდა, რომ გამსხვისებელი არ იყო მესაკუთრე. კეთილსინდისიერების
ფაქტი უნდა არსებობდეს ნივთის გადაცემამდე. 2. მოძრავი ნივთების შემძენი ვერ
იქნება კეთილსინდისიერი, თუ მესაკუთრემ ეს ნივთები დაკარგა, მოჰპარეს, ან მისი
ნების წინააღმდეგ სხვაგვარად გავიდა მისი მფლობელობიდან, ანდა თუ შემძენმა ისინი
უსასყიდლოდ მიიღო. ეს შეზღუდვები არ მოქმედებს ფულის, ფასიანი ქაღალდებისა
ან/და აუქციონზე გასხვისებული ნივთების მიმართ.

10. საკუთრების კეთილსინდისიერი შეძენა. კეთილსინდისიერი

შემძენისა და მესაკუთრის ურთიერთდამოკიდებულება ( მ.187 )

მესაკუთრის და ნივთის კეთილსინდისიერი შემძენის ურთიერთ-დამოკიდებულება

მოძრავ და უძრავ ნივთებზე

მესაკუთრეს აქვს თავისი საკუთრების დაცვის უფლება. მესაკუთრეს, რომელსაც

წართმეული აქვს ნივთზე საკუთრების უფლება,შეუძლია ამ ნივთი სხვისი უკანონო
მფლობელობიდან გამოითხოვა. ანუ აქვს ვინდი- კაციის უფლება. და აგრეთვე
საკუთრების დაცვის მეორე გავრცელებული საშუალებაა ნეგატორული
სარჩელი,რომელიც შეაქვთ მაშინ,როცა ხდება საკუთრების ხელყოფა ან სხვაგვარი
ხელშეშლა ნივთის ამღების ან მისი ჩამორთმევის გარეშე.ხოლო კეთილსინდისიერ
მფლობელს აქვს უფლება უარი განაცხადოს ნივთის დაბრუნებაზე.ხოლო იმ
შემთხვევაში, თუ მას ნივთს ჩამოართმევენ მფლობელს შეუძლია მფლობელობის
ჩამორთმევა გაასაჩივროს 3 წლის განმავლობაში... აგრეთვე კეთილსინდისიერ
მფლობელს შეუძლია მფლობელობისათვის ხელის შეშლის შემთხვევაში მოით- ხოვოს
ხელის შეშლის აღკვეთა. აგრეთვე ის კეთილსინდისიერ მფლობე- ლი, რომელსაც
თავიდანვე არ ჰქონია ნივთის ფლობის უფლება ან დაკარ- გა ეს უფლება, ვალდებულია
დაუბრუნოს ნივთი მესაკუთრეს (უფლება- მოსილ პირს)გარდა იმ შემთხვევებისა,როცა
მესაკუთრე (უფლებამოსილი პირი) არ გამოიყენებს ამ უფლებას. კეთილსინდისიერ
შემძენთა უფლებე- ბის დაცვა მთლიანად ისეთ გარემოებებზე ხდება
დამოკიდებული,რაც მისთვის უცნობია.ამდენად,ფაქტის შემთხვევითობაზეა
დამოკიდებული მას ნივთი დარჩება თუ არა.

11. საკუთრების შეძენა უფლებებსა და მოთხოვნებზე

(მოთხოვნის დათმობა და ვალის გადაკისრება)

ქართული სამოქალაქო კოდექსი მოთხოვნის დათმობასა და ვალის გაადაკისრებას

მიიჩენსვს საკუთრების წარმოშობის გზად და სანივთო სამართალში მიუჩენს მათ
ადგილს. მოთხოვნის დათმობისას მოვალის მიმართ მოთხოვნა ერთი
კრედიტორიდან მეორის მფლობელობაში გადადის, ვალის გადაკისრებისას კი
კრედიტორის წინაშე ახალი მოვალე იკავებს ადგილს. მტელი ეს პროცედურა
გარიგების საფუძველზე ხორციელდება და ისე მთავრდება, რომ ხელუხლებელი
რჩება ურთიერთობის შინაარსი, იცვლება მხოლოდ მისი მონაწილე.
მოთხოვნის დათმობას ეხება 199–ე მუხლი, ის ადგენს, რომ მოთხოვნის მფლობელს (
კრედიტორს) შეუძლია მოვალის თანხმობის გარეშე მოთხოვნა მესამე პირს დაუთმოს.
მთავარია, რომ მოთხოვნა ან უფლება ახალი მფლობელის საკუთრებაში გადადის .
მოთხოვნა ან უფლება, რომელთა დათმობაც ხდება, წარმოადგენს ქონებრივი
ფასეულობის ნივთიერ ან სხვა არამატერიალურ ქონებრივ სიკეთეს . ის
ხორციელდება სამი სახის სუბიექტებს შორის ურთიერთობაში, ესენია: მოთხოვნის
დამთმობი ( კრედიტორი), მოთხოვნის შემძენი ( ახალი კრედიტორი) და მოვალე.
მოტხოვნის დათობა ხდება ძველ და ახალ კრედიტორს შორის შეთანხმებით.
დასაშვებად მიიჩნევა სამომავლო მოთხოვნის დათმობაც.
მოთხოვნის დათმობის ხელშეკრულების მხარეებს წარმოადგენენ დამთმობი დაა
შემძენი მოთხოვნისა, ხელშეკრულების ფორმა თავისუფალია. მოვალის ნების
გამოვლენა საჭირო არაა , თუმცა კოდექსი ითვალისწინებს მოვალისთვის მოთხოვნის
დათმობის შესახებ შეტყობინებას., თუმცა არაა ვალდებულების ხით, შეტყობინების
სახე თავისუფალია, ის ცალმხრივ გარიგებას წარმოადგენს და აუცილებელია, იიგი
მიიროს მოვალემ.
რაც შეეხება დათმობის საგანს, ეს შეიძლება იყოს მოთხოვნა, რომლის დათმობა და
დაგირავება შესაძლებელია. მოტხოვნის დათმობიტ ახალი მფლობელი ცვლის ძველ
მფლობელს და ამდენად,მასზე გადადის ამ მოთხოვნასთან დაკავშირებული ყველა
ტვირთი , როგორც სარგებლის მომტანი, ისე უსარგებლო. მოთხოვნის დათმობიტ
ახალ მფლობელზე გადადის მისი უზრუნველყოფის დათმობით ახალ მფლობელზე
გადადის მისი უზრუნველყოფის საშუალებებიცა და მოთხოვნასთან დაკავშირებული
სხვა უფლებებიც.
თუ მოთხოვნის თაობაზე მისი მფლობელი რამდენიმე პირს, შეუტანხმდება, მაშინ
პრიორიტეტი მიეცემა იმ პირს, რომელთანაც მოთხოვნის მფლობელმა სხვაზე ადრე
დაამყარა ურთიერთობა.

ვალის გადაკისრების პროცესში ნების გამოვლენა მოთხოვნის დათმობისაგან

პრინციპულად განსხვავდება. თუ ამ უკანასკნელ შემტხვევაში მოვალე პასიურ
სუბიექტს წარმოადგენდა ნების გამოვლენისა, აქ უკვე მისი ნება შედარებით
აქტიურია. გვაქვ ს ორი შემთხვევა: პირველი, როცა ვალის გადაკისრებაზე
თანხმდებიან მოტხოვნის მფლობელი და ახალი მოვალე ( მ203) და მეორეც – როცა
ასეთი გადაკისრება ემყარება მესამე პირსა და მოვალეს შორის შეთანხმებას. კოდექსი
ამ საკიტხში ანგარიშგასაწევად მიიჩნევს როგორც მოვალეს, ისე კრედიტორს.
კრედიტორსა და ახალ მოვალეს შორის დადებული გარიგება ფორმით
თავისუფალია.
მეორე სახის ვალის გადაკისრებისას, მისი ნამდვილობა დამოკიდებულია
კრედიტორის თანხმობაზე, წინასწარი ( ნებართვა) ან შემდეგდროინდელი (
მოწონება).
ახალი მოვალე იკავებს ძველი მოვალის ადგილს და ხდება მისი უფლებამონაცვლე.

მოთხოვნის დათმობა ხდება მოთხოვნის მფლობელსა და მესამე პირს შორის

დადებული ხელშეკრულებით. ამ შემთხვევაში მოთხოვნის მფლობელია ცედენტი
და მესამე პირი კი ცესიონერი.ამ ხელშეკრულებით მოთხოვნის უფლების მქონე ამ
უფლებას გადასცემს მესამე პირს.მაშასადამე მოთხოვნის უფლების თავდაპირველი
მფლობელის ადგილს იკავებს მესამე პირი.
მიუხედავად იმისა,რომ მოვალის თანხმობა მოთხოვნის დათმბაზე საჭირო არ არის,
მას უნდა ეცნობოს ამის შესახებ, ვინაიდან გაუფრთხილებლობის შემთხვევაში
მოვალეს შეუძლია ვალდებულება შეასრულოს მოთხოვნის თავდაპირველი
მფლობელის წინაშე.
მოთხოვნის დათმობა მხლოდ მოთხოვნის უფლების მფლობელის შეცვლას იწვევს.
რაც შეეხება მოთხოვნებს, იგი მის ახალ მფლობელზე ისეთივე მოცულობით
გადაგის,როგორიც თავდაპირველ მფლობელს ჰქონდა.მოთხოვნის დათმობისას
ახალ მფლობელზე გადადის მოთხოვნის უზრუნველყოფის
საშუალებებიც(გირაო,იპოთეკა,პირგასამტეხლო,ბე და სხვ.) და მოთხოვნასთან
დაკავშირებული სხვა უფლებებიც) მაგ.ვალდებულების ვადამდე შეწყვეტის
უფლება).მოთხოვნის უფლების დათმობამ არ უნდა გააუარესოს მოვალის
მდგომარეობა.მოვალეს შეუძლია მოთხოვნის ახალ მფლობელს წაუყენოს ყველა ის
შესაგებელი,რაც მას ჰქონდა თავდაპირველი მფლობელის მიმართ მოთხოვნის
შესახებ ცნობის მიღების დროისთვის.
თუ მოთხოვნის მფლობელმა ერთი და იგივე მოთხოვნის უფლება რამდენიმე პირს
დაუთმო,მაშინ იმ საკითხის გადასაწყვეტად,თუ ვინ იქნება მოვალის წინაშე
უფლებამოსილი დაწესებულია რიგითობა. უპირველესად მოვალისაგან შესრულების
უფლების მოთხოვნის უფლება აქვს იმ პირს,ვისთანაც უფლების თავდაპირველმა
უფრო ადრე დაამყარა ურთიერთობა.იმ შემთხვევასი თუ სეუძლებელია იმის
დადგენა,ვის დაეთმო პირველად მოთხოვნის უფლება,მაშინ უპირატესობა ეძლევა იმ
პირს,რომლის შესახებაც მოვალეს უფრო ადრე ეცნობა.

12.საკუთრების შეძენა ხანდაზმულობით

საკუთრების ხანდაზმულობით შეძენა სრულიად ახალი ინსტიტუტია სამოქალაქო

ცხოვრებისათვის. მას საბჭოთა სამოქალაქო სამართალი არ იცნობდა, ქართულ
სამართალში კი რომის სამართლის მსგავსი დანაწესი მოქმედებდა. ეს ინსტიტუტი
შეეხებოდა როგორც მოძრავ,ისე უძრავ ქონებას. არ შეიძლება ნივთზე უფლება
უსასრულოდ გაურკვეველ (მერყევ) მდგომარეობაში იმყოფებოდეს.
საკუთრების ხანდაზმულობით შეძენისას ისეთი ვითარება ფიქსირდება, როდესაც
სამართლებრივი ბურუსითაა მოცული ნივთზე უფლებრივი ურთიერთობა და
ერთადერთი მისი მფლობელის მხრიდან „იჭყიტება“ სინათლე, რაც მფლობელობითი
ხანდაზმულობის წყალობით უფლების წარმოშობის წყაროდ იქცევა.
მფლობელობითი ხანდაზმულობა გამოიყენება ძირითადად ორ შემთხვევაში: ერთი
მაშინ, როცა ცდომილებით ხდება საკუთრების შეძენა და მეორეც- დავიწყებულ-
გაურკვეველია საკუთრების მდგომარეობა. მფლობელობითი ხანდაზმულობა
ვრცელდება როგორც მოძრავ,ისე უძრავ ნივთებზე,მათ შორის საჯარო ნივთებზეც. ეს
წესი არ ვრცელდება იმ ნივთებზე, რომლებიც ამოღებულია სამოქალაქო ბრუნვიდან.

მფლობელობითი ხანდაზმულობის საფუძველზე საკუთრების უფლების შესაძენად

აუცილებელია არსებობდეს 165-ე მუხლის პირველი ნაწილით გათვალისწინებული
ყველა პირობა, როგორებიცაა: 1) ნივთის ფლობა როგორც საკუთარისა; 2) ნივთის
ფლობა კეთილსინდისიერად; 3) ნივთის ფლობა კანონით განსაზღვრული დროის
განმავლობაში.
კეთილსინდისიერი მფლობელობა საკუთრების შეძენის კონსტიტუციური
ელემენტია. არაკეთილსინდისიერი მფლობელობა არ შეიძლება საფუძვლად დაედოს
საკუთრების ხანდაზმულობით შეძენას. არაკეთილსინდისიერი მფლობელი
ვალდებულია, ნივთი დაუბრუნოს უფლებამოსილ პირს და შეასრულოს კანონით
გათვალისწინებული სხვა ვალდებულებანიც.
მოძრავი ნივთის მფლობელობითი ხანდაზმულობა ხუთი წლის ტოლია, ხოლო
უძრავისა თხუთმეტი წლისა. ამ ხნის მანძილზე ნივთის ფლობა უწყვეტ ხასიათს
უნდა ატარებდეს და მფლობელობის სიმტკიცეს უნდა ჰქონდეს ადგილი. ამიტომაც
ნივთის ხუთწლიანი მფლობელობა ვერ იქნება საკუთრების შეძენის საფუძველი,
თუკი მაგალითად, პირი ორ წელიწადს უწყვეტად მფლობს ნივთს, შემდეგ ორ
წელიწადს კი სხვა ფლობს მას, ამის შემდეგ კი- სამ წელიწადს კვლავ თვითონ ფლობს
ამ ნივთს.
არაკეთილსინდისიერი მფლობელობა გამორიცხავს საკუთრების ხანდაზმულობით
შეძენას. თუ პირი თავიდან კეთილსინდისიერი იყო თავისი მფლობელობის მიმართ,
მაგრამ ხანდაზმულობის ვადის გასვლამდე გაიგო, რომ მისი მფლობელობა
არამართლზომიერია და ნივთი მას არ ეკუთვნის, ამ შემთხვევაშიც გამოიყენება 165-ე
მუხლის პირველი ნაწილით გათვალისწინებული უფლება. თუ ამას პირი შეიტყობს
ხუთწლიანი სავალდებულო ვადის გასვლის შემდეგ, ეს არ უნდა იყოს დაბრკოლება
უფლების მოსაპოვებლად.
იმისათვის, რომ ხანდაზმულობის საფუძველზე საკუთრების შეძენა მოხდეს,
საჭიროა, ნივთის მფლობელმა ამტკიცოს, რომ იგი ნივთს ფლობდა უწყვეტად. 166-ე
მუხლის მიხედვით, საკმარისია პირმა დაამტკიცოს, რომ იგი ნივთს ფლობდა დროის
გარკვეული მონაკვეთის დასაწყისში და ბოლოს,რომ ვივარაუდოთ მისი
მფლობელობა დროის შუა პერიოდშიც. თუ ამ ვარაუდის მიმართ საწინააღმდეგო არ
იქნება გაცხადებული, შეიძლება სინამდვილეში პირი არც კი ფლობდა ნივთს დროის
შუა პერიოდში, მაგრამ იგი მაინც მფლობელად ჩაითვალოს. საეჭვო ვითარება უნდა
გადაწყდეს მფლობელის სასარგებლოდ.
მიწაზე ან სხვა უძრავ ქონებაზე ხანდაზმულობით საკუთრების შეძენისათვის
აუცილებელია, რომ საკუთრად მფლობელი რეგისტრირებული იყოს საჯარო
რეესტრში. 167-ე მუხლის მიხედვით, საჭიროა 15 წლიანი ხანდაზმულობა საკუთრად
მფლობელი მესაკუთრე რომ გახდეს. ქონების ნამდვილ მესაკუთრეს შეუძლია
ხანდაზმულობის საერთო ვადის ფარგლებში მოახდინოს ნივთის გამოთხოვა. თუ ამ
უფლებას არ გამოიყენებს, ივარაუდება, რომ მას დაუკარგავს ნივთის დაბრუნების
შესაძლებლობა. ამ შემთხვევაში არსებითია თვით საჯარო რეესტრის ცნობა და არა
იმდენად პირი სუბიექტური დამოკიდებულება შეძენის ნამდვილობაზე. საჯარო
რეესტრში რეგისტრირებული პირი უნდა იყოს საკუთრად მფლობელი. საკუთრად
ფლობა მაშინაა, როცა სახეზეა ნივთზე ფაქტობრივი ბატონობა და პირის
დამოკიდებულება ნივთისადმი, როგორც საკუთარისადმი.
გერმანიის სამოქალაქო კოდექსის მიხედვით, შემძენის კეთილსინდისიერება ამ
შემთხვევაში არ წარმოადგენს საკუთრების შეძენის კონსტიტუციურ ელემენტს. იგი
აუცილებელია მხოლოდ მოძრავი ნივთების შეძენისათვის. მაშასადამე, უძრავი
ქონება ხანდაზმულობით შეიძლება შეიძინოს არაკეთილსინდისიერმა
მფლობემაც,მთავარია, იგი გარკვეული ვადის განმავლობაში მესაკუთრედ იყოს
რეგისტრირებული და საკუთრად ფლობდეს ამ ქონებას. ანალოგიურად
განიმარტება ქართული სსკ-ის ნორმებიც.
მოთხოვნის უფლება აქვს კრედიტორს.კრედიტორს კი შეუძლია მოთხოვნის
უფლება გადასცეს სხვა პირს,რასაც მოთხოვნის დათმობა ჰქვია.მოთხოვნის უფლების
დათმობის დროს მოვალის თანხმობა საჭირო არ არის,თუმცა მესამე პირისთვის
მოთხოვნის უფლების დათმობა არ უნდა ეწინააღმდეგებოდეს ვალდებულების
არსს,მოვალესთან მის შეთანხმებას და კანონს.

13.აღნაგობის უფლების ცნება და შინაარსი. საკუთრების

უფლება აღნაგობის ურთიერთობაში.

სსკ-ის 233-ე მუხლის განმარტებით, აღნაგობის უფლება გულისხმობს პირის

შესაძლებლობას, ისარგებლოს სხვისი ნაკვეთით ისე, რომ მას ჰქონდეს ამ ნაკვეთზე ან
მის ქვეშ რაიმე ნაგებობის აღმართვის უფლება, ასევე ამ უფლების გასხვისების,
მემკვიდრეობით გადაცემის, თხოვების, გაქირავების უფლება. ამ ინსტიტუტის
ეტიმოლოგია შედარებით გვიანდელია. ქართულ ლექსიკონებში გვხვდება „აღნაგი“,
რომელიც ნაშენისა და აგებულების აზრით გამოიყენება. ტერმინი აღნაგობაც სწორედ
რომ აქედან წარმოებულად უნდა მივიჩნიოთ.
რომის სამართალში აღნაგობის უფლების შესატყვისი ინსტიტუტი იყო „superficies“.
იგი წარმოადგენდა სამემკვიდრეო და გასხვისებად უფლებას. სახლის აშენება
ხდებოდა მიწის ნაკვეთის დამქირავებლის, იგივე სუპერფიციარის მიერ. ნაგებობაზე
საკუთრების უფლებას კი იძენდა მისი ნაკვეთის მესაკუთრე. აღნაგობის უფლება
ფართოდ ყოფილა გავრცელებული ინგლისში. ამ უფლების საფუძველზე აშენებულა
ქალაქები, მათ შორის ლონდონის დიდი ნაწილი. ინგისში თავდაპირველად
საამშენებლო მიწევის გაცემა ხდებოდა 999 წლით, შემდგომ 99 წლით, ბოლოს კი 70-
80 წლით.
აღნაგობის უფლება შეზღუდული სანივთო უფლებაა, რომლითაც დატვირთულია
მიწის ნაკვეთზე საკუთრების უფლება. ამგვარად, მიწის ნაკვეთია აღნაგობის
უფლების საგანი. დატვირთვის საგანს შეიძლება შეადგენდეს ის ნაკვეთიც, რომელიც
არ არის აუცილებელი აღნაგობისათვის, მაგრამ იძლევა ნაკვეთით უკეთ
სარგებლობის შესაძლებლობას,ანუ აღნიშნული უფლება ვრცელდება არა მარტო იმ
ნაკვეთზე, რომელიც ნაგებობის საამშენებლოდაა გამიზნული, არამედ იმაზც,
რომელიც თავისი სამერუნეო დანიშნულებით ემსახურება ამ ნაგებობას( ბაღ-
ბოსტანი, ეზო, გარაჟი). როგორც წესი, აღნაგობის საგანი მთელი ნაკვეთიც რომ იყოს,
მეაღნაგეს შეუძლია ისარგებლოს მხოლოდ სამშენებლოდ გამიზნული ტერიტორიით.
დანარჩენით სარგებლობის უფლება აქვს მხოლოდ 233-ე მუხლის მე-2 ნაწილით
გათვალისწინებულ შემთხვევაში.
შეიძლება რამდენიმე მიწის ნაკვეთზე წარმოიშვას საერთო აღნაგობის უფლება. არაა
აუცილებელი ეს ნაკვეთები იყოს მომიჯნავე. ასევე შეიძლება ერთი აღნაგობის
უფლება დატვირთული იყოს მეორე აღნაგობის უფლებით, როგორც
დაქვემდებარებული აღნაგობის უფლებით. თავისი არსებით ეს უკანასკნელი
აღნაგობის უფლებ დამოკიდებულია ძირითად აღნაგობის უფლებაზე. როცა გავა ამ
უფლების ვადა, შესაბამისად, წყდება დაქვემდებარებული აღნაგობის უფლებაც.
ნაგებობის ჰორიზონტალურად, ცალკეულ სართულებად დანაწილება და
შესაბამისად მათზე აღნაგობის უფლების გავრცელება მიუღებელია. მთელი შენობაა
აღნაგობის უფლებასთან დაკავშირებული და ამიტომაც, დაუშვებელია შენობის
ნაწილი( ვთქვათ ათსართულიანი სახლის რამდენიმე სართული) გახდეს აღნაგობის
უფლების საგანი. რაც შეეხება ერთმანეთის მიმყოლ ნაგებობათა ვერტიკალურად
დანაწილებას, აქ აღნაგობის უფლება დასაშვებია დამოუკიდებელ და სპეციალური
უფლებაუნარიანობის მქონე ნაგებობაზე.
აღნაგობის უფლებაში ვლინდება მისი ორმაგი ბუნება. საქმე იმაშია, რომ მიღებული
პრინციპით მიწასთან მყარად დაკავშირებული ნაგებობა წარმოადგენს მიწის
ნაკვეთის არსებით შემადგენელ ნაწილს .აღნაგობის ვითარებაში კი, ეს ნაგებობა
იმავდროულად ითვლება აღნაგობის უფლების არსებით შემადგენელ ნაწილად.
აღნაგობის განმავლობაში მიწის მესაკუთრე კვლავაც მესაკუთრედ რჩება და
ნაგებობაზე საკუთრება არ ნაწილდება სხვადასხვა შემადგენელ ნაწილებად.
აღნაგობისგან განსხვავებით, უზუფრუქტი და პირადი სერვიტუტი მემკვიდრეობით
არ გადადის.
მეაღნაგეს მიწის ნაკვეთი სწორედ რომ ნაგებობის საამშენებლოდ ეძლევა. თუ სხვა
მიზნით იქნება იგი გამოყენებული, აღნაგობის უფლება გაბათილდებ. ნაგებობის
ცნებაში იგულისხმება როგორც მიწისზედა, ისე მიწისქვეშა ნაგებობები. აღნაგობის
უფლება დასაშვები უნდა იყოს ისეთ ნაკვეთებზეც, რომელზედაც დაუმთავრებელი
ან დანგრეული შენობებია. ჩვენს სინამდვილეში მას ფართო გამოყენება ექნება.
მეაღნაგე ვალდებულია, ააშენოს ნაგებობა. მეტიც, მეაღნაგეს ნაგებობის ნორმალურ
მდგომარეობაში შენახვის ვალდებულებაც კი შეიძლება დაეკისროს. საჭიროა რომ ეს
ვალდებულება საჯარო რეესტრში იქნეს შეტანილი.
აღნაგობის უფლება გარკვეული ვადითაა შეზღუდული.მისი მოქმედების ვადა
მხარეთა შეთანხმებით დგინდება და არ უნდა აღემატებოდეს 99 წელს. ვადების
განსაზღვრის ეს წესი ძნელად თუ აიხნსება რაიმე რაციონალური მოსაზრებებით.
უბრალოდ ეშინოდათ მიწის გაცემა საუკუნოდ. ძველ დროში ხომ საუკუნოდ
ითვლებოდა ათასწლეული, შემდგომ-ასწლეული. ამიტომაც ერთი წლით ნაკლები
ვადით ხდებოდა მიწის გაცემა.
აღნაგობის უფლება, როგორც სანივთო უფლება, საჯარო რეესტრში რეგისტრირდება.
იგი საჯარო რეესტრში შეიტანება როგორ პირველი რიგის უფლება სხვა სანივთო
უფლებებს შორის . ვთქვათ, მიწის ნაკვეთი უკვე დატვირთულია იპოთეკით ამის
შემდეგ მოხდება მისი აღნაგობით დატვირთვა. ეს უკანასკნელი იქნება პირველი
რიგის უფლეა და არა იპოთეკა, მიუხედავად იმისა, რომ რეესტრში პირველად
იპოთეკის რეგისტრაცია მოხდა.
გასხვისებადობა და მემკვიდრეობადობა აღნაგობის უფლების კონსტიტუციური
ნიშნებია. მეაღნაგე თავისუფალია აღნაგობის უფლების განკარგვაში. მას შეუძლია,
მესაკუთრის თანხმობის გარეშე ეს უფლება როგორც გაასხვისოს, ისე გაანათხოვროს
და გააქირავოს. ასევე, კანონი უშვებს ამ თავისუფლების შეზღუდვის შემთხვევებსაც.
კერძოდ, მხარეთა შეთანხმებით შეიძლება დადგინდეს, რომ აღნაგობის უფლების
გასხვისება ან გაქირავება მოხდება მხოლოდ მესაკუთრის თანხმობით. მთავარია
საამისოდ არსებობდეს მნიშვნელოვანი საფუძველი. თუკი მეაღნაგე არაფრად
ჩააგდებს ასეთი თანხმობის მიცემას და გაასხვისებს აღნაგობის უფლებას, ასეთი
გასხვისება ჩაითვლება ბათილად.

14. სერვიტუტის ცნება; წარმოშობის საფუძვლები და სახეები.

სერვიტუტის გამიჯვნა აუცილებელი გზისგან

სერვიტუტი სხვისი საკუთრებით შეზღუდული სარგებლობის ერთ-ერთი სახეობა(

სანივთო უფლებაა), რომელიც მომდინარეობს რომის სამართლიდან და ცნობილია
ყველა თანამედროვე სამართლებრივი სისტემისათვის. საქართველოს სამოქალაქო
კოდექსის თანახმად, სერვიტუტი არის ერთი მიწის ნაკვეთის (ან სხვა უძრავი
ქონების) გამოყენების უფლება სხვა მიწის ნაკვეთის ( ან სხვა უძრავი ქონების)
მესაკუთრის სასარგებლოდ ან საჭირობიესათვის. სერვიტუტი გულისხმობს
დატვირთული უძრავი ქონების მთლიანად სხვის მფლობელობაში და სარგებლობაში
გადაცემას.
სერვიტუტის დროს პირობითად ერთი ნივთი „ძირითადია“, ხოლო მეორე-
„დამხმარე“. სერვიტუტის არსიც სწორედ იმაში მდგომარეობს, რომ „დამხმარე“
ნივთი ემსახურება „ძირითადი“ ნივთის უკეთ გამოყენების მიზანს. „დამხმარე“
ნივთის ასეთი დატვირთვა არ უნდა დავაშოროთ „ ძირითად“ ნივთზე საკუთრების
უფლებას. იგი ამ უფლების მუდმივი თანამგზავრია. ამტომაა, რომ სერვიტუტი,
როგორც წესი, ისევე არ არის შეზღუდული ვადით, როგორც საკუთრების უფლება.
თუმცა მხარეთა ნებით, სერვიტუტის მოქმედება შეიძლება გარკვეული ვადითაც
განისაზღვროს.
სერვიტუტის ცნების შინაარსის ერთ-ერთი აუცილებელი ნიშანია შეღავათი,
რომელსაც უფლებამოსილი პირი იღებს დატვირთული უძრავი ქონების
გამოყენებისაგან თავისი მიწის ნაკვეთით სარგებლობის დროს .თუ არ არსებობს
ასეთი შეღავათი,მაშინ არც სერვიტუტი არსებობს. სერვიტუტის განხორციელებისას
უფლებამოსილი პირი ვალდებულია დაიცვას სერვიტუტით გათვალისწინებული
უფლებამოსილების ფარგლები. სერვიტუტი უვადო ხასიათისაა,მაშინ,როცა
უზუფრუქტი და პირადი სერვიტუტი წყდება უფლებამოსილი პირის
გარდაცვალებით.
სერვიტუტი სასყიდლიანია, რომელიც შეიძლება განისაზღვროს პერიოდული
გადასახდელის სახით.სერვიტუტი,როგორც სხვის ნივთზე უფლება, ორი გზით
დგინდება: ერთი, კანონის ობიექტურ-ნორმატიული ნების საფუძველზე და მეორე
პირთა სუბიექტური ნების, იგივე გარიგების საფუძველზე. სამოქალაქო კოდექსი ამ
საკითხს საგანგებოდ არ ეხება და უნდა ვივარაუდოთ, რომ სერვიტუტის წარმოშობა
სანივთო უფლებათა წარმოშობის საერთო კანონზომიერებას ემორჩილება.
გერმანული სამართალი ემყარება რა რომის სამართალს, სერვიტუტის წარმოშობის
საფუძვლად მიიჩნევს გარიგებას, ხანდაზმულობასა და სახელმწიფოებრივ აქტს.
კანონისმიერი სერვიტუტი პირს შეუძლია გამოიყენოს და შეუძლია არა. აქ მთვარი
ისაა,რომ კანონი იძლევა ამის შესაძლებლობას დატვირთული ნაკვეთის მესაკუთრის
ნების საწინააღმდეგოდ. სხვ საქმეა გარიგების საფუძველზე წარმოშობილი
სერვიტუტი. გარიგებას სანივთო შეთანხმება ჰქვია და იგი სანივთო უფლბის წყაროს
წარმაოდგენს. შეთანხმება ხდება მთვარი და მომსახურე მიწის ნაკვეთის
მესაკუთრეთა შორის სერვიტუტის კონკრეტული სახეობის მითითებით. ასეთი
შეთანხმება ფორმით თავისუფალია. მაგრამ სერვიტუტის წარმოშობისათვის ეს არაა
საკმარისი, საჭიროა, რომ საჯარო რეესტრში იქნეს შეტანილი მომსახურე მიწის
ნაკვეთზე არსებული დატვირთვები. არაა აუცილებელი, რომ მთავარი ნაკვეთის
მიმართაც აღნიშნული უფლება რეესტრში იქნეს შეტანილი. საადგილმამულო
სერვიტუტი ისე ნათლად და გარკვევით უნდა იყოს რეესტრში შეტანილი, რომ მესამე
პირთათვის მისი არსი ადვილად შესაცნობი აღმოჩნდეს. სერვიტუტის შინაარსის
შეცვლაც ასევე უნდა აისახოს საადგილმამულო წიგნში.
ხანდაზმულობის საფუძველზე სერვიტუტის წარმოშობა დღესაც საკმაოდა
გავრცელებულია ევროპულ სამართალში. ამ შემთხვევაში გამოიყენება მიწაზე
საკუთრები ხანდაზმულობით შეძენის წესები.
აქვე უნდა ითქვას,რომ ხშირად, სხვისი მიწით სარგებლობა სერვიტუტის შინაარსის
ფორმით, უსერვიტუტოდაც შეიძლება განხორციელდეს ვალდებულებით-
სამართლებრივი გარიგების საფუძველზე.
სერვიტუტის ცნების შინაარსიდან ირკვევა, რომ სსკ ითვალისწინებს როგორც ე.წ.
„დადებით“ ისე „უარყოფით“ სერვიტუტს. „დადებითი“ სერვიტუტი გულისხმობს
სერვიტუტის მქონე პირის უფლებას, განახორციელოს მოქმედებები, „დამხმარე“
ნივთის გამოყენებით, მაგალითად, გარეკოს საქონელი მიწის ნაკვეთზე, ისარგებლოს
არსებული წყლით და ა.შ. „უარყოფითი“ სერვიტუტის მიხედვით უფლებამოსილ
პირს შეუძლია მოითხოვოს, რათა „დამხმარე“ ნივთის მესაკუთრემ თავი შეიკავოს
ნივთის ამა თუ იმ სახით გამოყენებისაგან, მაგალიტად მიწის ნაკვეთზე არ ააგოს
შენობა ან ნაგებობა, ან ააგოს მხოლო ისეთი, რომელიც ხელს არ შეუშლი სინათლისა
და ჰაერის შეღწევას „ძირითად“ ნაკვეთძე ან არ დაამახინჯებს ხედს და ა.შ.
აკრძალვები დასაშვებია მხოლოდ იმ ზღვრამდე, რაც აუცილებელია მთავარი მიწის
ნაკვეთის უკეთ სარგებობისათვის.მესაკუთრეს არა აქვს უფლება ხელი შეუშალოს
მესერვიტუტეს მიწის ნაკვეთით სარგებლობაში. თუკი მაინც ექნება ხელშეშლას
ადგილი, მისი „დასაშვებობის“ საკითხი ყოველი კონკრეტული ვითარებით უნდა
გადაწყდეს. სერვიტუტის ორივე სახე ერთდროულადაა გავრცელებული რეალურ
ცხოვრებაში.
რაც შეეხება სერვიტუტის სახეებს, რომის სამართლიდან მოყოლებული
სერვიტუტები იყოფა პირად და სანივთო სერვიტუტებად. პირადი სერვიტუტი
რომის სამართლით დგინდებოდა გარკვეული პირის სასარგებლოდ და წყდებოდა
მისი გარდაცვალებით. სანივთო სერვიტუტი მუდმივ ხასიათს ატარებდა მიწის
ნაკვეთთან ხანგრძლივი კავშირის გამო.
ქართული სამოქალაქო კოდექსი არ იძლევა სანივთო სერვიტუტების სახეობრივ
კლასიფიკაციას. იგი მარტოოდენ ზოგადი პრინციპებით კმაყოფილდება.247-ე
მუხლში სერვიტუტის სუბსტანცია სანივთო სერვიტუტითაა ახსნილი. პირად
სერვიტუტს ეძღვნება 253-ე მუხლი,რომელიც მიუთითებს, რომ უძრავი ნივთის
ამგვარი დატვირთვა შეიძლება მოხდეს არა ზოგადად მესაკუთრის, არამედ ამა თუ იმ
კონკრეტული პირის სასარგებლოდ,ე.ი. ადგენს პირად სერვიტუტს. გერმანიის
სამართალი სერვიტუტებს ყოფს საადგილმამულო და პირად სერვიტუტებად.
ფრანგული სამართალი კი მარტოოდენ საადგილმამულო სერვიტუტს აღიარებს.
საერთოდ განასხვავებენ სერვიტუტის ორ კატეგორიას: პრედიალურს ანუ
საადგილმამულოს და პირადს ანუ პერსონალურს. პირადი სერვიტუტი ეკუთვნის
განსაზღვრულ პირს პერსონალურად, ხოლო პრედიალური სერვიტუტი ეკუთვნის
პირს როგორც მიწის ნაკვეთის მესაკუთრეს.

15.საკუთრების შეძენა უძრავ ნივთებზე. უძრავი ნივთის

კეთილსინდისიერი შემძენის უფლებრივი მდგომარეობა

სსკ–ის მ 183 უძრავი ნივთის შესაძენად აუცილებელია გარიგების წერილობითი

ფორმით დადება და შემძენზე ამ გარიგებით განსაზღვრული საკუთრების უფლების
რეგისტრაცია საჯარო რეესტრში.
 სსკ-ის 149 მუხლის თანახმად უძრავ ნივთებს მიეკუთვნება „მიწის ნაკვეთი მასში
არსებული წიაღისეულით,მიწაზე აღმოცენებული მცენარეები, ასევე შენობა-
ნაგებობანი,რომლებიც მყარად დგას მიწაზე“ 16 .
საკუთრების შეძენა უძრავ ნივთებზე გარკვეულ იურიდიულ ფორმაშია
მოქცეული, როგორიცა მხარეთა წერილობითი შეთანხმება და ფაქტის საჯარო
რეესტრში რეგისტრაცია. (183მ)მაგრამ უძრავი ქონების შეძენის საფუძველს
მხოლოდ სანოტარო საბუთი (გარიგება,სამკვიდრო მოწმობა) არ წარმოადგენს და
მახოლოდ მათი დამოწმება ხდება საჯარ რეესტრში. სასამართლო გადაწყვეტილებაც
სანოტარო დამოწმები ფუნქციას ასრულებს და ამ აზრით სანოტარო დამოწმების
ტოლფასია.თუ გარიგების ფორმა მოითხოვს სანოტარო წესით დამოწმებას მაშინ
დამოწმება უნდა განახორციელოს ნოტარიუსმა, მოსამართლემ ან კანონით
გათვალისწინებულმა სხვა პირმა.სასამართლოს მიერ დადგენილი საკუთრების
უფლება უნდა გატარდეს საჯარო რეესტრში.მიწის და სხვა უძრავი ქონების
რეგისტრაცია შეიძლება მოხდეს უძრავი ქონების შეძენის შესახებ სასამართლოს
გადაწყვეტილების საფუძველზე. არის შემთხვევები როცა საკუთრებს უფლება
ჩნდება კანონის საფუძველზე.(სსკ-ის 1513-ე ,39-ეს მე-4, 184-ე, 1343 )მაშინაც როდესან
საკუთრება კანონის საფუძველზე ჩნდება საჭიროა უფლების საჯარო რეესტრს
რეგისტრაცია. თუმცა არსებობს საწინააღმდეგო პოზიცია,რომლის მიხედვითაც
საჯარო რეესტრში შეტანას აქვს დეკლარაციული ხასიათ. სსკ განამტკიცებს
საადგილმამულო წიგნის სისტემას.ასეთ დროს საკუთღების გადასვლისათვის
საჭიროა მესაკუთრისა და შემძენის თანხმობა საკუთრების დათმობაზე და მისი
რეგოსტრაცია საჯარო რეესტრში. საადგილმამულო წიგნში რეგგისტაციისათვის
განცხადების შეტანის უფლება აქვს როგორც გამსხვისებელს ისე შემძენს.დაშვებულია
წარმომადგენლის მეშვეობითაც მონაწილეობა.

სანოტარო წესით დამოწმების შემთხვევაში, არ შეიძლება მარტოოდენი იმის

დასკვნა, თითქოს უძრავი ქონების შეძენის საფუძველს მხოლოდ სანოტარო საბუთი
წარმოადგენს და მხოლოდ მისი რეგისტრაცია ხდება საჯარო რეესტრში.
სასამართლო გადაწყვეტილებაც სანოტარო დამოწმების ფუნქციას ასრულებს .
სასამართლოს გადაწყვეტილების საფუძველზე დადგენილი საკუთრების უფლება
უნდა გატარდეს საჯარო რეესტრში.
არის შემთხვევები, როცა საკუთრების უფლება წარმოიშობა კანონის
საფუძველზე, მაგალითად ფიზიკურ პირთა კანონიერ სარგებლობაში არსებული
მიწის ნაკვეთები, რომლებზედაც ინდივიდუალური სახლებიცაა
განლაგებული,სამოქ კოდექსის ამოქმედებიდან ითვლება ამ პირთა საკუთრებად და
ვრცელდება კოდექსით უძრავი ნივთებისთვის გათვალისწინებული წესები. კანონის
წესით , მიტოვებული უძრავი ქონების მესაკუთრე ხდება სახელმწიფო. უმკვიდრო
ქონება გადადის ხაზინის საკუთრებაში. ყველა შემთხვევაში, აუცილებელია უძრავზე
საკუტრების საჯარო რეესტრში რეგისტრაცია.
 სხვადასხვა ქვესყნის კანონმდებლობა განსხვავებულ პირობებს აყენებს უძრავ
ქონებაზე საკუთრების შეძენისათვის. განასხვავებენ კერძო და საადგილმამულო
წიგნის სისტემას, ასევე ტორენსის სისტემას. კერძო სისტემები გვხვდება ევროპულ და
ანგლო-ამერიკული სამართლის სისტემებში. ეს სისტემა საკუთრების გადაცემას
უკაშირებს 3 ფაქტს: 1) უნდა მოხდეს ნივთის გადაცემა(ანუ როდესაც გარდა მხარეებს
შორის დადებული ხელშეკრულებისა აუცილებელია უშუალოდ ნივთის გადაცემა
პირდაპირ მფლობელობაში) 3 . 2) გასხვისების დოკუმენტის გადაცემას-
ანგლოამერიკული სამართალი უძრავი ქონების გადაცემისას ერთმანეთისაგან ყოფს
ყიდვა-გაყიდვს ხელშეკრულებას და გადაცემას.უძრავი ნივთის გასხვისებისას
მხარეთა შორის იდება ყიდვა-გაყიდვის ხელშეკრულება,ხოლო ნივთის გადაცემაში
იგულისმება გამყიდველის ნების გამოხატვა,რომ საკუთრება გადავიდეს
შემძენზე.გადაცემის არსი იმაშია, რომ იგი წარმოადგენს ძველი მფლობელის უარს
მფლობელობაზე სხვა პირის სასარგებლოდ,რომელიც ამის საფუძველზე ხდება
მფლობელი. 4 3)საკუთრების გადასვლა ხელშეკრულების დადებით ფრანგული Code
civil-ის ერთ-ერთი ფუნდამენტური ინსტიტუტია,მიწის ნაკვეთზე საკუთრება
გადადი,გამყდველიდან მყიდველზე ნასყიდობის ხელშეკრულების დადების
მომენტიდან,რომელიც იყოფა 2 საფეხურად: თავდაპირველად ხდება
ხელშეკრულების გაფორმება, შემდეგ კი მისი ნოტარიალურად დამოწმება.

183–ე მუხლში აღნიშნული საჯარო რეესტრში რეგისტრაციის აუცილებლობა

სათავეს იღებს გერმანული სამართლებრივი სისტემიდან. საჯაროობის ფაქტი
გადამწყვეტ მნიშვნელობას იძენს საკუთრების წარმოშობაში.
კეთილსინდისიერების პრინციპი არის უნივერსალური პრინციპი,რომელიც
მოქმედებს ნებისმიერ კერძო სამართლებრივ ურთიერთობაში. სასამართლო
პრაქტიკაში იყო შემთხვევა, როდესაც უძრავი ქონების შემძენმა ქონების საკუთრებაში
გადაცემის შემდეგ შეიტყო რეესტრის ჩანაწერების უზუსტობის შესახებ. ნივთის
გამსხვისებელმა კი სწორედ შემძენის არაკეთილსინდისიერების საფუძვლით
მოითხოვა ქონების უკან დაბრუნება.
ასევე მნიშვნელოვანია განისაზღვროს მოქმდებს თუ არა კეთილსინდისიერების
პრინციპი როდესაც საკუთრების უფლება შემძენს არ დაურეგისტირებია საჯარო
რეესტრში. თუ არ მოხდა საკუთრების რეგისტრაცია და პირი არ გახდა მესაკუთრე,
მის მიერ მხოლოდ ნივთის შეძენა(ნასყიდობის ხელშეკრულება)
კეთილსინდისიერების საფუძვლით არ იქნება დაცული. როგორც პროფ.ბესარიონ
ზოიძე წერს: „სანამ არ მოხდება უფლების საჯარო რეესტრში აღრიცხვა,შესაბამისად
არც საკუთრების უფლება არსებობს და არც ამ უფლების კეთილსინდისიერი შემძენი.
სასამართლო პრაქტიკაში ხშირია შემთხვევა, როდესაც უძრავი ნივთის გასხვისება
ხდება მისი ნამდვილი მესაკუთრის ნებისგან დამოუკიდებლად. სსკ–ის 312 მუხლი
ადგენს, რომ საჯარო რეესტრის ჩანაწერები იყოს უზუსტო და შეტანილ იქნეს
საჩივარი მის წინააღმდეგ. ასევე 185–ე მუხლი ადგენს, რომ შესაძლებელია რეესტრში
რეგისტრირებული პირი არ იყოს ნივთის მესაკუთრე. სასამართლო
პრეცედენტებიდან ჩანს, რომ თუ შემძენი კეთილსინდისიერია, მაშინ ნივთის შეძენა
ნამდვილია და შეძენილი ქონება მას უნარჩუნდება. აშკარაა, რომ წარმოიქმნება
კონფლიქტი ქონების ნამდვილ მესაკუთრესა და კეთილსინდისიერ შემძენს შორის.
კომფლიქტში გადამწყვეტ როლს კეთილსინდისიერება ასრულებს, რომელიც
უდავოდ დამტკიცებული უნდა იქნეს სასამართლოს მიერ. როგორც პროფ. ბესარიონ
ზოიძე წერს: „რეალურად მყარი სამოქალაქო ბრუნვის გარეშე საკუთრების უფლება
ვერ განახორციელებს თავის შინაარსის რეალიზებას, დაიკარგება რა მისი მშვიდ
გარემოში გასხვისებისა და შეძენის საშუალება.
კეთისინდისიერების შეფასებისას ზუსტად უნდა გაირკვეს შეძენა
კეთილსინდისიერია თუ მართლზომიერი. სსკ-ის 159-ე მუხლი განმარტავს, რომ
„კეთილსინდისიერია მფლობელი, რომელიც ნივთს მართლზომიერად ფლობს“.

16. პირობადებული საკუთრება (საკუთრების გადაცემა მოძრავ

ნივთზე)

მუხლი 188. პირობადებული საკუთრება

როგორც წესი,მოძრავ ნივთზე საკუთრება წარმოიშბა ნივთის გადაცემის
მომენტიდან, შეიძლება ეს ფაქტი მომხდარი იყოს.მაგრამ საკუთრება მაინც არ
ჩაითვალოს წარმოშობილად . ეს მაშინ ხდება, როდესაც მხარეები დათქვამენ, რომ
შემძენზე საკუთრება გადავა ნივთის საფასურის სრულად გადახდის შემდეგ. ასეთ
პირობადებულ ნასყიდობაში ორივე მხარის ინტერესებია ჩადებული. მყიდველს
ნუვთი უკვე გადაცემული აქვს და შესაბამისად , კიდეც შეუძლია მოიხმაროს,
გამყიდველი კი. რადგანაც სყიდვის საფასური ჯერ სრულად არ მიუღია, გაყიდულ
ნივტზე იტოვებს საკუთრების უფლებას. თუ შემძენი გააჭიანურებს საფასურის
გადახდას, ეს უფლებას აძლევს გამყიდველს,უარი თქვას ხელშეკრულებაზე და
მოითხოვოს თავდაპირველი მდგომარეობის აღდგენა. შესაბამისად განხორციელდება
ორმხრივი რესტიტუცია. თუკი ნივთი უკვე მოხმარებულია, მაშინ კვლავ მისი
საფასურის გადახდის ვალდებულება დარჩება ძალაში.
ამასთან, გამყიდველის დაკმაყოფილება შეიძლება არა მარტო საფასურის
გადახდით, არამედ ნებისმიერი სხვა გზით. ვთქვათ, გამსხვისებელი საფასურის
სანაცვლოდ მიიღებს სხვა შესრულებას. ასევე დაცული უნდა იყოს მოთხოვნის
ხანდაზმულობის ვადები. წინააღმდეგ შემთვევაში ,მხარეთა მიერ დათქმული
პირობა შესრულებულად ჩაითვლება.
ცალკეულ ავტორთა აზრით საეჭვოა საკუთრების წარმოშობის ასეთი სანივთო –
სამართლებრივი საფუძველი.
პირობადებული საკუთრების არსი იმაში მდგომარეობს, რომ დათქმული პირობის
თანახმად, შემძენი მესაკუთრე ხდება საფასურის გადახდის შემდეგ. შემძენზე
გადაცემული ნივთი საფასურის სრულად გადახდამდე გამსხვისებლი საკუთრებაა.
მაგალითად, თუ ერთმა მეწარმემ მიყიდა მეორეს ავტომობილი საბურავები,მეორემ
კი დაამზადა ავტომობილები და გაყიდა ისე, რომ საბურავების ფასი არ გადაუხდია,
საბურავების მესაკუთრედ ითვლება მისი გამყიდველი მეწარმე მანამ, სანამ არ
გადაუხდიან საბურავების საფასურს.
გამსხვისებელს უფლება აქვს უარი თქვას ხელშეკრულებაზე, თუ შემძენი
გააჭიანურებს საფასურის გადახდას. თუ ფასის გადახდის გაჭიანურების გამო
გამსხვისებელი უარს იტყვის ხელშეკრულებაზე, მაშინ განხორციელებული
შესრულება მხარეებს უნდა დაუბრუნდეს, (ნივთი უნდა დაუბრუნდეს
გამსხვისებელს, ხოლო საფასურის ნწილი – შემძენს, თუ ასეთი შეძენილი იყო ).
საფასური გადახდილად ჩაითვლება და შემძენი მესაკუთრე გახდება, თუ
გამსხვისებელი ნებისმიერი სხვა გზით დაკმაყოფილდება. მაგალითად, თუ
გამსხვისებელი საფასურის სანაცვლოდ მიიღებს სხვა შესრულებას ( ნივთს, გაწეულ
სამუშაოს და სხვა ). დათქმული პირობა შესრულებულად ჩაითვლება ასევე, თუ
გამსხვისებელმა გაუშვა მოთხოვნის ხანდაზმულობის ვადა ( ხანდამულობის ვადი
გაშვების შემთხვევაში საკუთრების უფლებ შემძენზე გადასულად ითვლება . )

17.გირავნობის ცნება, მისი მონაწილეები, კეთილსინდისიერი

მოგირავნის უფლებები
როდესაც მოვალე რამდენიმე კრედიტორთან იმყოფება ვალდებულებით
ურთიერთობაშია, საკიტხავია, პირველად რომელი კრედიტორის მოტხოვნა უნდა
დააკმაყოფილოს. თუ სახეზეა მარტოოდენ ვალდებულებითი ურთიერთობა,
საკიტხიც მარტივად გადაწყდება შესრულების დროის მიხედვიტ დაკმაყოფილებით.
სხვაგვარად გადაწყდება საკიტხი, თუ რომელიმე უზრუნველყოფილია გირავნობით.
გირავნობით თავს იზღვევს როგორც მოვალე, ისე კრედიტორი. გირავნობის უფლებაა
ხომ უფრო ძლიერი უფლებაა, ვიდრე წმინდა სახელშეკრულებო უფლება. ამ დროს
ხდება მოვალის ქონების სპეციალური სამართლებრივი მოწესრიგბის ფარგლებში
მოქცევა. ამგვარად, თუ კრედიტორსა და მოვალეს შორის გირავნობის
ურთიერთობაცაა, კრედიტორი (მოგირავნე) იძენს სხვა კრედიტორებთან შედარებით
უპირატეს უფლებას, დაიკმაყოფილოს მოთხოვნა.
გირავნობიტ ხდება კონკრეტული მოთხოვნის უზრუნველყოფა,ასეთი მოტხოვნა
შეიძლება მოდიოდეს სესხიდან, დელიქტიდან ან უსაფუძვლო გამდიდრებიდან. ის
შეიძლება გავრცელდეს პროცენტსა და პირგასამტეხლოზეც.
გირავნობა აქცესორული უფლებაა, იგი დამატებითი ხასიათის უფლებაა და არ
არსებობს ძირითადი უფლების გარეშე, აქცესორული ურთიერთობა ამასთან
მხოლოდ უფლებათა შორის ურთიერთობაა.
 სამოქალაქო სამართალში მკაცრადაა მოხაზული გირავნობის საგანი , ანუ
გირავნობაუნარიანი სიკეთეები. ესენია– მოძრავი ნივტები და არამატერიალური
ქონებრივი სიკეთეები.
გირავნობის ურთიერთობის სუბიექტები არიან ძირითადად მოგირავნე
(კრედიტორი) და დამგირავებელი(მოვალე), აგრეთვე_ პირადი მოვალე და
მესაკუთრე(მესამე პირი). ამ შემთხვევვაში პირადი მევალე და მესაკუთრე ერთი
პირია და დამგირავებლის მხარეს წარმოადგენენ.
მოგირავნე ამ ურთიერთობის შეუცვლელი მხარეა,იგი მოთხოვნის უფლების
სუბიექტია,ანუ გირაოს კრედიტორი.ანუ მოგირავნე არის ის პირი,რომელიც თავისი
მოთხოვნის უზრუნველსაყოფად იყენებს დამგირავებლის ნივთს ან არამატერიალურ
სამართლებრივ სიკეთეს.ხოლო დამგირავებელი არის პირი(ფიზიკური ან
იურიდიული),რომელიც მოძრავ ნივთს ან არამატერიალურ ქქონებრივ სიკეთეს
იყენებს ვალდებულების უზრუნველყოფის საშუალებად.
რეგისტრირებული გირავნობის დროს დამგირავებელს ან მოგირავნეს,ხოლო
მფლობელობითი გირავნობის დროს-მოგირავნეს ან მოგირავნის მიერ
განსაზღვრული მესამე პირს,ეკისრებათ მათ მფლობელობაში არსბული გირავნობის
საგნის სათანადოდ მოვლა-შენახვის ვალდებულება. თითოეულ მხარეს აქვს მეორე
მხარის მფლობელობასი მყოფი გირავნობის საგნის მდგომარეობის (მათ შორის
ზომის, წონის,შენახვის პირობების და სხვ. )შემოწმების უფლება.
თუ გირავნობის საგანი დამგირავებლის მფლობელობაში იმყოფება,მას უფლება აქვს
მიიღოს სარგებელი გირავნობის საგნიდან.ხოლო იმ შემთხვევაში თუ საგანი
მოგირავნის მფლობელობაშია, მოგირავნეს(კრედიტორს) შეუძლია მიიღოს
სარგებელი,თუ ეგ გათვალისწინებულია მხარეთა შეთანხმებით.აგრეთვე არის
შემთხვევები,როცა ნაყოფის მიღება საგნის თვისებიდან გამომდინარეობს.მაშინ
ივარაუდება მოგირავნის უფლებამოსილება,მიიღოს ნაყოფი გირავნობის საგნიდან.
მოგირავნის მიერ მიღებული სარგებელი ჩაითვლება უზრუნველყოფილი მოთხოვნის
ანგარიშში.ხოლო მოგირავნე ვალდებულია დამგირავებლიმ მოთხოვნით
წრუდგინოს მას ანგარიში მის მიერ მიღებულ სარგებელზე. მოგირავნის
უფლებამოსილებატა სორისაა მისი უფლება, მოითხოვოს დამგირავებლისაგან
აუცილებელი ხარჯების ანაზღაურება,რომელსაც იგი გასწევს.სხვა ხარჯების
შემთხვევაში ანაზღაურების წესი განისაზღვრება დავალების გარეშე სხვისი საქმეების
სესრულების წესების შესაბამისად.
იმ სემთხვევაში თუ დამგირავებელი არ ასრულებს გირავნობის საგნის სათანადოდ
მოვლა-შენხვის ვალდებულებას,მოგირავეს აქვს უფლება მოითხოვოს გირავნობის
საგნის მისთვის ან მესამე პირისთვის გადაცემა,ხოლო თუ გირავნობის საგნის
სათანადო მოვლა-შენახვის ვალდებულებას არ ასრულებს თვით კრედიტორი(
მოგირავნე),მაშინ დამგირავებელს აქვს უფლება მოითხოვოს გირავნობის საგნის
მესამე პირისთვის გადაცემა.
გირავნობის საგნის რეალიზაციის ან მის საკუთრებაში გადაცემის უფლება
მოგირავნეს აქვს მოვალის მიერ გირავნობით უზრუნველყოფილი მოთხოვნის
შეუსრულებლობის ან არაჯეროვნად შესრულების შემთხვევაში.
 ანუ მოგირავნის მოთხოვნების დაკმაყოფილება ხდება გირავნობის საგნის
რეალიზაციით ან საკუთრებაში გადაცებით, ამ მოთხოვნების დაკმაყოფილების
მიზნით.
მოთხოვნა დაკმაყოფილებულად ითვლება იმ შემთხვევაშიც,როდესაც გირავნობის
საგნის რეალიზაციიდან ამონაგები თანხა საკმარისი არ არის გირავნობით
უზრუნველყოფილი მოთხოვნის დასაფარავად ან გირავნობის საგნის ღირებულება
მთლიანად არ ფარავს ამ მოთხოვნის ოდენობას.
მოგირავნე ვალდებულია, მესაკუთრე გააფრთხილოს გირაოს მოსალოდნელი
რეალიზაციის შესახებ,მას შემდეგ,რაც მოთხოვნის დაკმაყოფილების ვადა
ამოიწურება.სსკ ითვალისწინებს ორკვირიან ვადას გირაოს სარეალიზაციოდ და
გაფრთხილებასთან ერთად საჭიროა გირაოს ფასიც იქნეს ნაჩვენები,რაც მესაკუთრის
მიერ გადაწყვეტილების მისაღებად აუცილებელია.
მოძრავი ნივთის კეთილსინდისიერი შემძენი ნივთის მესაკუთრე ხდება. 187–ე მუხლის
მიხედვით, ეს ის შემთხვევაა, როცა გამსხვისებელი არაა ნივთის მესაკუთრე.ეს მუხლი
იმავდროულად არც კეთილსინდისიერი შემძენის დეფინიციასაც იძლევა ისე, როგორც
ეს ძველთაგანაა მიღებული, კერძოდ როცა შემძენი მცდნეა ან შეიძლება იცოდეს,რომ
გამსხვისებელი არ იყო მესაკუთრე. რაც მთავარიაკეთილსინდისიერება უფლების
გაჩენამდე უნდა გააჩნდეს,იგი ნივთის გადაცემამდე უნდა არსებობდეს. 187–ე მუხლი
არ არის სრულყოფილი და სამარტლიანად იწვევს ცალკეულ შემთხვევაში კრიტიკას.
საქმე იმაშია, რომ თუ მარტოოდენ აღნიშნული მუხლის შინაარსიდან ამოვალთ.ისეთი
შთაბეჭდილება იქმნება,თითქოს კეთილსინდისიერ შემძენს ყველა შემთხვევაში რჩება
საკუთრება ხელში იმის მიუხედავად თუ ვისგან შეიძნა, მთავარია შემდეგი
გარემოებანი, კერძოდ გამსხვისებელი იყოს არამესაკუთრე, შემძენი კი
კეთილსინდისიერი. აქ არაფერია ნათქვამი არამესაკუთრე გამსხვისებლის ვინაობაზე,
იმაზე თუ რა გზით მოხვდა მის ხელში ქონება. ამის გაგება მხოლოდ 187–ე მუხლის მე–
2 ნაწილით შეიძლება. თუმცა აქაც კეთილსინდისიერების ცნება შერყეულია . ერძოდ
„მოძრავი ნივთის შემძენი ვერ იქნება კეთილსინდისიერი, თუ მესაკუთრემ ეს ნივთები
დაკარგა. მოჰპარეს ან მისი ნების საწინააღმდეგოდ სხვაგვარად გავიდა მისი
მფლობელობიდან, ანდა თუ შემძენმა ისინი უსასყიდლოდ მიიღო.“ აღნიშნული გზით
ნივთების შეძენა შეიძლება იყოს არამარტო არაკეთილსინდისიერი, არამედ
კეთილსინდისიერიც. აღნიშნული მუხლიდან გამოდის, რომ ნივთის შეძენის გზა
განსაზღვრავს შეძენის კეთილსინდისიერება–არაკეთილსინდისიერებას და არა
შემძენის დამოკიდებულება მის მიმართ. ( ზოიძე გვ. 150 )

კეთილსინდისიერი მოგირავნის უფლებები ( ზოიძე გვ 294 ) – დამგირავებელს უნდა

ჰქონდეს საგნის დაგირავების უფლებამოსილება, თუ ამას არა აქვს ადგილი,
კეთილსინდისიერი მოგირავნის უფლებები მაინც დაცულია. კოდექსის 257–ე მუხლი
სწორედ ამ შემთხვევაზე საუბრობს, თუმცა მასში ისეთ ვითარებაზეა მსჯელობა, როცა
საგნის სხვა პირზე გადაცემა ხდება საბუთის გადაცემით , მაგალითად, საგირავნო
მოწმობის გადაცემით . სასაქონლო საწყობშიშესანახად ჩაბარებული საქონლის
დასაგირავებლად მესაკუთრემ საგირავნო მოწმობაზე ნდა გააკეთოს სპეციალური
 წარწერა. თუ დამგირავებელი გირავნობის მომენტისათვის ფლობს ნივთს (ან
უფლებას) დაგირავების უფლებამოსილების გარეშე,მაშინ მოგირავნე
კეთილსინდისიერად ითვლება, თუკი მან არ ცოდა და და არც შეეძლო სცოდნოდა,რომ
დამგირავებელი მოკლებული იყო აღნიშნულ უფლებამოსილებას, ამ
კეთილსინდისიერებას ტავისი იურიდიული შედეგები მოსდევს ხოლმე,როგორც
დასახელებული მუხლი იუწყება „მოგირავნის ეს კეთილსინდისიერება აძლევს მას
უპირატესობას მესამე პირთან შედარებით.“ ეს კი იიმას ნიშნავს,რომ თუკი აღნიშნული
ქონება სხვა მოთხოვნის უზრუნველსაყოფად იქნება დაგირავებული,მაინც პირველ
მოგირავნეს ექნება უპირატესობა,ამ ქონების რეალიზაციიტ დაიკმაყოფილოს
მოთხოვნა.

18.გირავნობის წარმოშობა ( მოძრავი

ნივთების,არამატერიალური ქონებრივი სიკეთეების
დაგირავება,ლომბარდში დაგირავება )
გირავნობის წარმოშობა

გირავნობის წარმოშობის წესები იმის მიხედვით განსხვავდება, გირავნობა

მფლობელობითია თუ რეგისტრირებული, ეხება ის მოძრავ ნივთს, თუ არამატერიალურ
ქონებრივ სიკეთეს.

 მოძრავი ნივთის დაგირავება

მოძრავ ნივთზე მფლობელობითი გირავნობის წარმოშობისათვის აუცილებელია მხარეთა
შეთანხმება და ნივთის გადაცემა მოგირავნის ან მის მიერ განსაზღვრული მესამე პირის
მფლობელობაში (257 I). სახეზე უნდა იყოს ორივე წინაპირობა.
შეთანხმება ნივთის დაგირავების შესახებ ვალდებულებით-სამართლებრივი
ხელშეკრულებაა. მესაკუთრე იღებს ვალდებულებას გადასცეს გირაო მოგირავნეს და
ითმინოს რეალიზაცია ან გადასხეს საკუთრება ნივთზე კრედიტორის
დასაკმაყოფილებლას. ამ ხელშეკრულების საფუძველზე წარმოიშობა გირავნობის
სანივთო უფლება 254-ე და შემდგომი მუხლებით.
მფლობელობითი გირავნობის წარმოშობისათვის მხოლოდ მხარეთა შეთანხმება მაშინაა
საკმარისი, როცა გირაოდ გათვალისწინებული ნივთი უკვე იმყოფება მოგირავნის ან
მესამე პირის მფლობელობაში (257 II). მხარეთა შეთანხმება შეიძლება ზეპირადაც შედგეს,
თუმცა როგორც წესი, წერილობით ფორმდება.
უფრო რთულ პროცედურას ითვალისწინებს რეგისტრირებული გირავნობა.
აუცილებელია გარიგების წერილობითი ფორმით დადება და გირავნობის უფლების
რეგისტრაცია მარეგისტრირებელ ორგანოში. ამასთანავე წერილობითი ფორმის
ზოგიერთ რეკვიზიტს კანონი იმპერატიულად განსაზღვრავს (258 II).
ა) შედგენის თარითი
ბ) მოგირავნის, დამგირავებლის, მოვალის შესახებ მონაცემები.
გ) გირავნობის საგნის აღწერა
დ) უზრუნველყოფილი ძირითადი მოთხოვნის აღერა და მაქსიმალური თანხა რომლის
ფარგლებშიც უნდა დაკმაყოფილდეს უზრუნველყოფილი მოთხოვნა.

უნდა ვივარაუდოთ, რომ მხარეები ცალკე აფორმებენ გირავნობის შესახებ შეთანხმებას

და მას აწერენ ხელს მარეგისტრირებელ ორგანოში.ხელმოწერები დამოწმებული უნდა
იყოს სანოტარო წესით, თუკი გარიგების მხარეები არიგებაზე ხელს არ აწერენ
მარეგისტრირებელ ორგანოში.

 არამატერიალური ქონებრივი სიკეთეების დაგირავება

არამატერიალურ ქონებრივ სიკეთეებს განეკუთვნება ბრუნვაუნარიანი მოთხოვნები და

უფლებები (ჰონორარის მოთხოვნის უფლება, ზიანის ანაზღაურების მოთხოვნის უფლება
პატენტი და ა.შ.) (152). სამოქალქო ბრუნვაშ მათი მონაწილეობა განსხვავდება მოძრავი
ნივთების ბრუნვისაგან, ამიტომაც სამოქალაქო კოდექსი დაგირავების სპეციალურ წესებს
ადგენს, თუმცა არსებითად გამოიყენება რეგისტრირებული გირავნობის წესები (259 I).

მოთხოვნის დაგირავებისთვის აუცილებელია მხარეთა შორის წერილობითი გარიგება და

ამ გარიგებით განსაზღვრული უფლების რეგისტრაცია საჯარო რეესტრში (259 I).
რეგისტრაციისას წარმოდგენილი უნდ აიყოს წერილობითი ფორმით დადებული
გარიგება. ხელმოწერის ნამდვილობა დამოწმებული უნდა იყოს კანონით დადგენილი
წესით (3111 I მუხლი). ხელმოწერის ნამდვილობის დამოწმება არ არის აუცილებელი თუ
მხარეები გარიგებას ხელს აწერენ მარეგისტრირებელ ორგანოში.

ფასიანი ქაღალდების დაგირავებისთვის ასევე გამოიყენება განსაკუთრებული წესები,

რომლებიც უმთავრესად გათვალისწინებულია კანონში „ფასიანი ქაღალდების ბაზრის
შესახებ“. პროფ. ლადო ჭანტურიას მითითებით დაზუსტებას საჭიროებს 259 III მუხლი.
უნდა ვივარაუდოთ, რომ „ფასიანი ქაღალდების შესახებ“ კანონის მე-5 მუხლით
განსაზღვრული საჯარო შეთავაზების და მე-15 მუხლის სატენდერო შეთავაზების წესები
არ უნდა იქნეს გამოყენებული. რელევანტურია მე-19 მუხლი. ფასიანი ქაღალდებით
გარიგებისას მათზე საკუთრების უფლება წარმოშობილად, შეწყვეტილად ან შეცვლილად
 ითვლება ამ ფაქტის ფასიანი ქაღალდების რეესტრში რეგისტრაციის მომენტიდან, თუ
ისინი ნომინალურ მფლობელთანაა _ ნომინალური მფლობელის ჩანაწერებში
რეგისტრაციის მომენტიდან.

ფასიანი ქაღალდების გირავნობის რეგისტრაცია უნდა მოხდეს ფასიანი ქარალდების

რეესტრში.

 დაგირავება ლომბარდში

ლომბარდში დაგირავება მფლობელობითი გირავნობის თვალსაჩინო მაგალითია.

ლომბარდში დაგირავებისთვის აუცილებელია წერილობითი ფორმის დაცვა და ნივთის
გადაცემა ლომბარდის პირდაპირ მფლობელობაში (260 I).

 სამართლებრივი შედეგები
 დამგირავებელი რჩება ნივთის მესაკუთრედ და მისი სამართლებრივი მდგომარეობა არ
იცვლება მანამ, სანამ მოვალე ვერ ან არ შეასრულებს უზრუნველყოფილ ვალდებულებას
და მოგირავნეს გაუჩნდება გირავნობის საგნის რეალიზაციის ან საკუთრებაში გადაცემის
გზით თავისი მოთხოვნის დაკმაყოფილების უფლება.
 დამგირავებელსა და მოგირავნეს შორის წარმოიშობა კანონისმიერი ვალდებულებითი
ურთიერთობა, რომელიდანაც გამომდინარეობს ვალდებულებით-სამართლებრივი
უფლებები და მოვალეობები. ეს ურთიერთობა კანონისმიერად ითვლება (254-258-ე
მუხლები.
 კანონისმიერი ვალდებულებითი ურთიერთობის მნიშვნელოვანი შემადგენელი ნაწილია
დამგირავებლისა და მოგირავნის შესაგებლების სისტემა (მაგ. 263-ე, 268-ე მუხლები).

19.გირავნობის სახეები (მფლობელობითი და სხვა )

როდესაც მოვალე რამდენიმე კრედიტორთან იმყოფება ვალდებულებით
ურთიერთობაშია, საკიტხავია, პირველად რომელი კრედიტორის მოტხოვნა უნდა
დააკმაყოფილოს. თუ სახეზეა მარტოოდენ ვალდებულებითი ურთიერთობა,
საკიტხიც მარტივად გადაწყდება შესრულების დროის მიხედვიტ დაკმაყოფილებით.
სხვაგვარად გადაწყდება საკიტხი, თუ რომელიმე უზრუნველყოფილია გირავნობით.
გირავნობით თავს იზღვევს როგორც მოვალე, ისე კრედიტორი. გირავნობის უფლებაა
ხომ უფრო ძლიერი უფლებაა, ვიდრე წმინდა სახელშეკრულებო უფლება. ამ დროს
ხდება მოვალის ქონების სპეციალური სამართლებრივი მოწესრიგბის ფარგლებში
მოქცევა. ამგვარად, თუ კრედიტორსა და მოვალეს შორის გირავნობის
ურთიერთობაცაა, კრედიტორი (მოგირავნე) იძენს სხვა კრედიტორებთან შედარებით
უპირატეს უფლებას, დაიკმაყოფილოს მოთხოვნა.
გირავნობიტ ხდება კონკრეტული მოთხოვნის უზრუნველყოფა,ასეთი მოტხოვნა
შეიძლება მოდიოდეს სესხიდან, დელიქტიდან ან უსაფუძვლო გამდიდრებიდან. ის
შეიძლება გავრცელდეს პროცენტსა და პირგასამტეხლოზეც.
გირავნობა აქცესორული უფლებაა, იგი დამატებითი ხასიათის უფლებაა და არ
არსებობს ძირითადი უფლების გარეშე, აქცესორული ურთიერთობა ამასთან
მხოლოდ უფლებათა შორის ურთიერთობაა.
სამოქალაქო სამართალში მკაცრადაა მოხაზული გირავნობის საგანი , ანუ
გირავნობაუნარიანი სიკეთეები. ესენია– მოძრავი ნივტები და არამატერიალური
ქონებრივი სიკეთეები.
ცნობილია გირავნობის სამი სახე: სახელშეკრულებო, კანონისმიერი და
ყადაღისმიერი. 255–ე მუხლში არნიშნულია მფლობელობითი და რეგისტრირებული
გირავნობები.
პირველი ორი სამოქალაქო კოდექსითაა გათვალისწინებული ,ხოლო საპროცესო
სამართალში ყადაღისმიერი.
ყველაზე გავრცელებულია სახელშეკრულებო გირავნობა . იგი წარმოადგენს
მხარეთა შეთანხმების რეზულტატს და ამდენად მოვალის დაუკითხავად მისი
თავისუფალი გადაწყვეტილების გარეშე არ წარმოიშობა. კანონისმიერი გირავნობის
თვისებაა ისაა, რომ აქ არა გვყავს დამგირავებელი , გირავნობის უფლება
მოვალისგან დაუკითხავად ჩნდება, ეს უფლება თვით კანონითაა
გათვალისწინებული და ამდენად,იგი კანონის ნორმატიული ნების შედეგია. ის
შეიძლება წარმოიშვას არა მარტო კერძო–სამართლებრივი ,არამედ საჯარო–
სამართლებრივი აქტის საფუძველზეც. მაგალითად საგადასახადო კოდექსი
ითვალისწინებს დავალიანების მქონე გადამხდელის ქონებაზე საგადასახადო
დაწესებულებათა გირავნობის უფლებას.
ყადაღისმიერი გირავნობისას, გირავნობის უფლება წარმოიშობა ქონებაზე
ყადაღის დადების შედეგად, რაც სასამართლოს მიერ ხორციელდება.

მოვალის ან მესამე პირის მოძრავი ნივთი ან/და არამატერიალური სამართლებრივი

სიკეთე,რომლის სხვა პირისთვის გადაცემა სადაშვებია,შეიძლება გამოყენებულ იქნეს
როგორც ფულადი,ისე არაფულადი მოთხოვნის უზრუნველყოფის საშუალებად
ისე,რომ კრედიტორი(მოგირავნე) იძენს უფლებას,დაიკმაყოფილოს მოთხოვნა
დაგირავებული ქონების (გირავნობის საგნის) რეალიზაციით ან მხარეთა
შეთანხმებით-მისი საკუთრებაში მიღებით,მოვალის მიერ ვალდებულების
შეუსრულებლობის ან არაჯეროვნად შესრულების შემთხვევაში. (სსკ-254_ის 1 ნაწ.)
გირავნობით ხდება კონკრეტული მოთხოვნის უზრუნველყოფა.ასეთი მოთხოვნა
შეიძლება მოდიოდეს სესხიდან,დელიქტიდან ან უსაფუძვლო გამდიდრებიდან. იგი
ერთგვარი დაზღვევაა მოვალის ქონებრივი მდგომარეობის არასასურველი
ცვლილებისაგან და შეუსრულებლობის შემთხვევაში მას უპირრატესი უფლება აქვს
მოთხოვნა დაიკმაყოფილოს დაგირავებული საგნიდან.
გირავნობის ხელშეკრულება იდება მხოლოდ მძრავ ნივთებზე და არამატერიალურ
სამართლებრივ სიკეთეებზე, ანუ გირაოდ შეიძლება მხოლოდ გამოყენებულ იქნას
ისეთი სიკეთე,რომელთა ფლობა განკარგვა და სარგებლობა შეუძლიათ ფიზიკურ და
იურიდიულ პირებს და რომელთა შეძენაც შეიძლება შეუზღუდავად.(ანუ
გირაოუნარიანია ყველა ის მოძრავი ნივთი,რომელიც სარგებლობაუნარიანი და
გასხვისებაუნარიანია)ხოლო არამატერიალური ქონებრივი სიკეთეების შემთხვევაში
კი ეს შეიძლება იყოს ის მოთხოვნები და უფლებები,რომლებიც შეიძლება გადაეცეს
სხვა პირებს,ან გამიზნულია საიმისოდ,რომ მათ მფლობელს შეექმნას მატერიალური
სარგებელი ანდა მიენიჭოს უფლება მოსთხოვოს სხვა პირებს რაიმე.
უმეტესად გირავნობის სუბიექტებს წარმოადგენენ-დამგირავებელი და მოგირავნე.
მოგირავნე არის ურთიერთობის შეუცვლელი მხარე,იგი მოთხოვნის უფლების
სუბიექტია და აქედან გამომდინარე გირაოს კრედიტორი. ხოლო დამგირავებელი კი
არის ის პირი,რომელიც მოძრავ ნივთს ან არამატერიალურ ქონებრივ სიკეთეს იყენებს
ვალდებულების უზრუნველყოფის საშუალებად.
გირავნობა იყოფა სახელშეკრულებო და კანონისმიერ გირავნობებად.ყველაზე
გავრცელებული სახელშეკრულებო გირავნობაა. იგი წარმოადგენს მხარეთა
შეთანხმების რეზულტატს და ამდენად,მოვალის დაუკითხავად,მისი თავისუფალი
ნების გარეშე არც კი წარმოიშვება.იგი იყოფა 2 ნაწილად: მფლობელობით და
რეგისტრირებულ გირავნობას. მოძრავ ნივთზე მფლობელობითი გირავნობა
წარმოიშობა მხარეთა სეთანხმებისა და ნივთის მოგირავნის ან მოგირავნის მიერ
განსაზრვრული მესამე პირის მფლობელობასი გადაცემის გზით.ხოლო იმ
შემთხვევაში თუ ნივთი უკვე იმყოფება მოგირავნის ან მოგირავნის მიერ
განსაზღვრული შესაბამისი უფლებამოსილი პირის მფლობელობაში,გირავნობის
წარმოშობისათვის საკმარისია მხარეთა შეთანხმება. ხოლო რეგისტრირებული
გირავნობის წარმოსობისთვის აუცილებელია გარიგების წერილობითი ფორმით
დადება და ამ გარიგებით განსაზღვრული გირავნობის უფლების რეგისტრაცია
საჯარო რეესტრში. მფლობელობითი რეგისტრაციისაგან განსხვავებით
რეგისრტიტებული გირავნობის დროს ნივთის გადაცემა საჭირო არ არის.( მის
დასადებად აუცილებელია გარკვეული წესების დაცვა,რომელიც
გათვალისწინებულია სსკ-ს 258-ს 2,3,4, 258’ მუხლებით)
კანონისმიერი გირავნობის თვისება ისაა,რომ გირავნობის უფლება მოვალისაგან
დამოუკიდებლად ჩნდება,ეს უფლება თვით კანონითაა დარეგულირებული და იგი
ნორმატიული ხაისათისაა.

20. საგნის რამდენჯერმე დაგირავება

საგნის რამდენჯერმე დაგირავება და მისი რეალიზაციის წესი;

საგნის დატვირთვა რამდენჯემრე გირავნობის დროს გართულებულია, რადგან

გირავნობის დროს გირავნობის საგანი მოგირავნის მფლობელობაში იმყოფება და,
ბუნებრივია, რომ კიდევ სხვა მოთხოვნის უზრუნველსაყოფად მის გამოყენებას
მოგირავნე არ დაუშვებს. საგნის დაგირავება რამდენჯერმე შესაძლებელია
რეგისტრირებული გირავნობის დროს. გირავნობის საგნის რამდენჯერმე
დაგირავების შემთხვევაში გირავნობის უფლებათა რიგითობა განისაზღვრება
სარეგისტრაციოდ მათი წარდგენის დროის შესაბამისად. სამომავლო ქონების დროს,
გირავნობის რიგითობა განისაზღვრება არა რეგისტრაციის თარიღის მიხედვით,
არამედ უპირატესობა ენიჭება წინა მესაკუთრის დროს წარმოშობილ გირავნობას.
აღსანიშნავია, რომ კანონისმიერ გირავნობას აქვს უპირატესობა ყველა სხვა დანარჩენ
გირავნობასთან შედარებით.

თუ გირავნობის საგანი რამდენჯერმეა დაგირავებული, მაშინ მისი რეალიზაციის

უფლება აქვს ნებისმიერ მოგირავნეს მოთხოვნის შესრულების ვადის დადგომისას.
მოგირავნეს, რომლის გირავნობის უფლებაც წინ უსწრებს რეალიზაციის
განმახორციელებელი მოგირავნის უფლებას, შეუძლია გირავნობის საგნის შესაძლო
რეალიზაციის შესახებ შემდგომი მოგირავნის წერილობითი შეტყობინების მიღების
დღიდან 2 კვირის განმავლობაში აცნობოს შემდგომ მოგირავნეს იმის თაობაზე, რომ:

ა) იგი სარგებლობს ამ მუხლის პირველი ნაწილით გათვალისწინებული გირავნობის

საგნის რეალიზაციის უფლებით. ამ შემთხვევაში შემდგომი მოგირავნე ვერ
განახორციელებს რეალიზაციას და რეალიზაციის განხორციელების ვალდებულება
დაეკისრება წინა მოგირავნეს;

ბ) იგი თანახმაა, რომ გირავნობის საგნის რეალიზაცია განახორციელოს შემდგომმა

მოგირავნემ, ოღონდ იმ პირობით, რომ რეალიზაციიდან ამონაგები თანხიდან თავისი
მოთხოვნა უპირატესად დაკმაყოფილდება.

რეალიზაციის განმახორციელებელ მოგირავნესა და შემძენს ეკისრებათ საჯარო

რეესტრში შემძენის დამგირავებლად რეგისტრაციის ვალდებულება, რომლის
შეუსრულებლობის შემთხვევაშიც სოლიდარულად აგებენ პასუხს ამ ვალდებულების
შეუსრულებლობით გამოწვეული ნებისმიერი ზიანისთვის. ზემოთ აღნიშNულ
რეალიზაციის შემთხვევებში რეალიზაციიდან ამონაგები თანხიდან შემდგომი
მოგირავნის მოთხოვნის უპირატესად დაკმაყოფილდება წინა მოგირავნის მოთხოვნა.
თუ წინა მოგირავნე არ ისარგებლებს ამ უფლებებით, გირავნობის საგანი
დატვირთული რჩება იმ მოგირავნეთა უფლებებით, რომელთა გირავნობის უფლებაც
წინ უსწრებს რეალიზაციის განმახორციელებელი მოგირავნის უფლებას.

მოგირავნე უფლებამოსილია უშუალოდ მოახდინოს გირავნობის საგნის

რეალიზაცია, თუ ამის შესახებ მხარეების შეთანხმება არსებობს. მოგირავნე
ვალდებულია, გირავნობის საგანი გაასხვისოს სამართლიან და გონივრულ ფასში
თავისი, დამგირავებლისა და სხვა მოგირავნეების ინტერესების გათვალისწინებით.
სხვა შემთხვევაში მოგირავნე პასუხს აგებს დამგირავებლისა და სხვა მოგირავნეების
მიმართ მიყენებული ზიანისთვის. თუ გირავნობის საგანს საბაზრო ფასი აქვს,
მოგირავნეს შეუძლია საგნის გაყიდვა სპეციალურ სავაჭრო დაწესებულებას მიანდოს.

21.მოგირავნის დაკმაყოფილება საგნის პირდაპირ

საკუთუთრებაში გადაცემით.
მოგირავნის დაკმაყოფილება საგნის პირდაპირ საკუთრებაში გადაცემით ან
რეალიზაციით

მოგირავნეს აქვს უფლება თავისი მოთხოვნა დაიკმაყოფილოს როგორც გირავნობის

საგნის რეალიზაციით, ისე გირავნობის საგანზე საკუთრების გადაცემის მოთხოვნით.
მოგირავნის დაკმაყოფილების ამ ორივე შესაძლებლობის გამოყენების წინაპირობას
წარმოადგენს მოვალის მიერ გირავნობით უზრუნველყოფილი მოთხოვნის
შეუსრულებლობა ან არაჯეროვნად შესრულება.

მოთხოვნა შეუსრულებელია თუ იგი არ შესრულდა დადგენილ ვადაში და მოვალე

კრედიტორის გაფრთხილების შემდეგაც არ ასრულებს ვალდებულებას. ამრიგად,
მოვალის მიერ ვადის გადაცილებისთანავე შეუძლია მოგირავნეს მოითხოვოს
გირავნობის საგნიდან დაკმაყოფილება. გრძლევადიანი ვალდებულებითი
ურთიერთობების დროს დაისმის კითხვა, ითვლება თუ არა ვალდებულების 1
ნაწილის შეუსრულებლობა მთლიანად ვალდებულების შეუსრულებლობად.
როგორც წესი, ვალდებულება უნდა შესრულდეს კეთლისინდისიერად, დადქმულ
დროსა და ადგილას. გრძელვადიანი ვალდებულების 1 ნაწილის შეუსრულებლობა
ნიშნავს ვალდებულების არაჯეროვნად შესრულებას, რაც მოგირავნეს ანიჭებს
გირავნობიდან დაკმაყოფილების მოთხოვნის უფლებას.
რაც შეეხება გაზრდილ მოთხოვნას, მასთან საქმე გვაქ მაშინ, როცა მოგირავნე
გააჭიანურებს გირავნობისგან დაკმაყოფილების პროცესს, ამით მან შეიძლება
დამატებითი პრობლემები შეუქმნას მოვალეს. კერძოდ, რაც უფრო მეტხანს
გააჭიანურებს კრედიტორი, უფრო იზრდება ძირითად ვალზე საპროცენტო
დანარიცხები. გარდა ამისა, მოგირავნის მხრიდან გაჭიანურების შემთხვევაში, თუ მას
მოჰყვა მოთხოვნის მოცულობის ზრდა, გაზრდილი მოთხოვნის ანაზღაურების
ვალდებულება არ უნდა დაეკისროს დამგირავებელს, რადგან მას ბრალი ამაში არ
მიუძღვის.

გირავნობის საგნის რეალიზაციის მოთხოვნის უფლება შეიძლება განხორცილედეს

როგორც მოგირავნის მიერ (ლომბარდი), ისე აღმასრულებლის მიერ აუქციონის
ჩატარების გზით. თუ გირავნობის საგანი რამდენჯერმე არის დაგირავებული და
რეალიზაციის მოთხოვნის უფლება წარმოეშობა ერთ-ერთს, მაშინ მას ასევე უფლება
აქვს მოითხოვოს გირავნობის საგნის გადაცემა მფლობელობაში. აღსანიშნავია, რომ
მოგირავნე ვალდებულია 2 კვირით ადრე გირავნობის საგნის რეალიზაციის თაობაზე
წერილობით გააფრთხილოს დამგირავებელი. გირავნობის საგნის რეალიზაციის
დასრულებამდე მოვალეს ან დამგირავებელს ან III პირს, ნებისმიერ დროს შეუძლიათ
კრედიტორის მოთხოვნა დააკმაყოფილონ. ამით მოგირავნე რეალიზაციის
მოთხოვნის უფლებას კარგავს. სირთულეებთანაა დაკავშირებული, იმ გირავნობის
საგნის რეალიზაციის მოთხოვნის უფლება, რომელიც რამდენჯერმეა დაგირავებული.
კერძოდ, უნდა გაირკვეს თუ რომელ მოგირავნეს აქვს რეალიზაციის მოთხოვნის
უფლება. განმსაზღვრელი ამ დროს არის მოგირავნის მოთხოვნის შესრულების ვადის
დადგომა. კანონმდებელი დაუცველად არ ტოვებს წინა მოგირავნეს და უფლებას
ანიჭებს გირავნობის საგნის რეალიზაციის ნება დართოს შემდგომ მოგირავნეს. თუ
წინა მოგირავნე არ ისარგებლებს ამ უფლებით, მომდევნო მოგირავნის მიერ
განხორციელებული რეალიზაციის მიუხედავად, გირავნობის საგანი კვლავაც
დაგირავებულად მიიჩნევა. ყველა მომდევნო გირავნობა წყდება.

ინფორმაცია გირავნობის საგნის დაგირავების შესახებ რეგისტრირდება საჯარო

რეესტრში.
მოგირავნისთვის საკუთრების გადაცემის შესაძლებლობა გათვალისწინებულია
მხოლოდ რეგისტრირებული გირავნობის დროს. გარდა ამისა, გირავნობის საგნის
გადაცემის შესახებ მხარეები წინასწარ უნდა იყვნენ შეთანხმებული. თუ მოხდა ისე,
რომ მოვალემ ვერ შეასრულა ნაკისრი ვალდებულება ან შეასრულა არაჯეროვნად,
მოგირავნეს შეუძლია დამგირავებლისგან მოითხოვოს საკუთრების გადაცემა.
დამგირავებელი კი ვალდებულია საკუთრება გადასცეს მოგირავნეს. არა აქვს
მნიშვნელობა გირავნობის საგანს: ის შეიძლება იყოს მოძრავი ნივთი ან
არამატერიალური ქონებრივი სიკეთე. მოგირავნის საკუთრებაში გირავნობის საგნის
გადასვლას 2 სამართლებრივი შედეგი მოსდევს:

1) გირავნობის უფლება წყდება;

2) მოთხოვნა დაკმაყოფილებულად ითვლება იმ შემთხვევაშიც, თუ გირავნობის

საგნის ღირებულება მთლიანად არ ფარავს ამ მოთხოვნის ოდენობას.

22.მოგირავნის დაკმაყოფილება გირაოს რეალიზაციის გზით

გირაოს რეალიზაცია

გირავნობა წარმოადგენს კრედიტის უყრუნველყოფის სანივთო საშუალებას. მას

სამოქალაქო კოდექსი დაწვრილებით აწესრიგებს და მრავალრიცხოვან ნორმებსაც
უზღვნის. რეალურად იგი მხოლოდ მცირე კრედიტების უყრუნველსაზოფად
გამოიყენება დამ ას იპოთეკის მსგავსი დიდი ეკონომიკური მნიშვნელობა არ ენიჭება.
გირავნობა უპირატესად წვრილმანი საყოფაცხოვრებო სესხების უყრუნველყოფის
საშუალებას წარმოადგენს, რომლის დროსაც ძირითადად ყოველდღიური
მოხმარების საგნებსა და სხვა მოძრავ ნივთებს იყენებენ. თუმცა, ეკონომიკურად
ღარიბ საყოგადოებაში, განსაკუთრებით ლომბარდების საქმიანობისას, გირავნობა
დიდ როლს თამაშობს.

გირავნობის ლეგალური ცნება მოცემულია საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის

254ßე მუხლში, რომლის თანახმადაც კრედიტორი-მოგირავნე უფლებამოსილია
დაიკმაყოფილოს მოთხოვნა დაგირავებული ნივთის რეალიყაციით ან მხარეთა
შეთანხმებით ამ ნივთის საკუთრებაში გადაცემით. გარდა ამისა, მოგირავნეს, სხვა
კრედიტორებთან შედარებით, გააჩნია მოთხოვნის უპირატესი დაკმაზოფილების
უფლება.
 გირავნობა, როგორც სანივთო უფლება, აბსოლიტური უფლებაა და შესაბამისად
სარგებლობს აბსოლიტური დაცვითÖ მოგირავნეს, რომელიც Fლობს გირავნობის
საგანს, ისევე აქვს ვინდიკაციისა და ხელშეშლის აღკვეთის მოთხოვნის უფლებები,
როგორც მესაკუთრეს.

გირავნობა წამროადგენს უყრუნველზოფის აქცესორულ საშუალებას და მისი ბედი

მთლიანად დამოკიდებულია უყრუნველზოფილ მოთხოვნაზე.

რაც შეეხება უშუალოდ გირაოს რეალიყაციას, სამოქალაქო კოდექსი

ითვალისწინებს გირავნობის რეალიყაციის გყით კრედიტორის დაკმაყოფილების
რამდენიმე შესაძლებლობას, სათიტაოდ განვიხილოთ ისინი

1. რეალიზაცია მოგირვანის მიერ

მფლობელობითი გირავნობის დროს ჩვეულებრივ მოვლენას წარმოადგენს

გირავნობის ასგნის რეალიყაცია თვით მოგირავნის მიერ, სამოქალაქო კოდექსის 283-
ე მუხლის მეორე ნაწილი ითვალისწინებს ამ შესაYლებლობას მხარეთა შეთანხმების
საფუძველზე. როგორც წესი, მოგირავნის მიერ გირავნობის საგნის უშუალოდ
რეალიზაციის შესაYლებლობა ლომბარდების, ბანკების ან სხვა საკრედიტო
დაწესებულებების ხელშეკრულების სტანდარტული პირობების ნაწილია.
Mოგირავნის მიერ რეალიყაცია არ გამორიცხავს, რომ მოგირავნემ მისი გასხვისება
სხვა პირს-სპეციალისტს მიანდოს. Aქედან გამომდინარე, მოგირავნეს საგნის
რეალიყაციისათვის არ სჭირდება სასამართლო გადაწყვეტილება და სააღსრულებლო
ფურცელი.

მოგირავნეს რეალიზაციის შემთხვევაში ეკისრება საგნის სამართლიან და

გონივრულ ფასში გასხვისების ვალდებულება 283 I. ‘ამ ვალდეულების დარღვევა,
მართალია, არ იწვევს რეალიყაციის ბათილობას, თუმცა მოგირავნეს შესაYლოა
დაეკისროს მიზენებული ზიანის ანაზღაურება.

მოგირავნემ საგნის რეალიყაცია შეიYლება მიანდოს აღსრულების ეროვნულ

ბიუროსაც. აღსრულების სამართლებრივი საფუძვწლი ამ დროს იქნება არა
სასამართლო გადაწყვეტილება, არამედ აღსრულების ბიუროსა და მოგირავნეს შორის
დადებული დავალების ან მოსახურების ხელშეკრულება.

2.რეალიზაცია სპეციალური დაწესებულებებისმიერ 283 III

მოგირავნე უფლებამოსილია რეალიზაციის განხორციელება მიანდოს სპეციალურ

დაწესებულებებს, რითაც თავიდან აიცილებს საგნის გასხვისებასთან დაკავშირებულ
ორგანიზაციულ სირთულეებს. ასსეტ სპეც. დაწესებულებებს, როგორც წესი,
წარმ0ოადგენს სააუქციონო სახლები ან ლომბარდები, ასევე ფასიანი ქაღალდების
ბირჟა ან აუდიტორული ორგანიზაცია. Mოგირავნის მოთხოვნის საფუძველზე
რეალიზაცია შეიძლება განხორციელდეს სასამართლო აღმსრულებლის მიერაც.

3. რეალიზაცია ნოტარიუსის სააღსრულებლო ფურცლის საფუძველზე 284 I

ნოტარიუსის მიერ გაცემული სააღსრულებლო ფურცელი აიოლებს რეალიზაციის

პროცესს, რადგან ამ დროს აღარ არის საჭირო ხანგრზლივი სასამართლო პროცესების
ჩატარება.. ნოტარიუსის სააღსრულებლო ფურცლის საფუძველზე რეალიზაციის
შესახებ მხარეები უნდა შეთანხმდნენ წინასწარ და ეს შეთანხმება დაამოწმონ
სანოტარო წესით. Nოტარიუსი სააღსრულებლო ფურცელს გასცემს კრედიტორის
წერილობითი განცხადების საფუძველზე. Mოვალის ან დამგირავებლის
გამოცხადება სავალდებულო არ არის. თუ აღმოჩნდა რომ მოგირავნემ
კანონდარღვევით ან დაუსაბუთებლად წარადგინა სააღსრულებლო ფურცელი,
მესაკუთრეს შეუძლია უსაფუძვლო ნორმების საფუძველყე მოითხოვოს საკუთრების
დაბრუნება ან ზიანის ანაზღაურება. Aმ გზით რეალიზაცია ხორციელდება
იძულებითი აღსრულების წესით. ნებაყოფლობითია მხოლოდ შეთანხმება მხარეთა
შორის, რომ აღსრულება მოხდება ნოტარიუსის მიერ გაცემული სააღსრულებლო
ფურცლის საფუძველზე.

4. რეალიზაცია გირავნობის მოწმობის საფუძველზე

რეგისრტირებული გირავნობის დროს მოგირავნეს შეუძლია უზრუნველყოფილი

მოთხოვნის შეუსრულებლობისთვის მოითხოვოს შსს მომსახურების სააგენტოსგან
გირავნობის მოწმობის გაცემა (258) გირავნობის მოწმობა არის აღსრულების
ქვემდებარე აქტი, რომელიც მოგირავნეს უფლებას აძლევს მოითხოვოს გირავნობით
უზრუნველყოფილი მოთხოვნის დაკმაყოფილების მიზნით დაგირავებული ნივთის
მის მფლობელობაში გადაცემა.

გირავნობის მოწმობა მის მფლობელს უფლებას აძლევს სასამართლოს გარეშე

მიმართოს სააღსრულებლო დაწესებულებას , წარადგინოს გირავნობის მოწმობა და
მოითხოვოს დაგირავებული მექანიკური სატრანსპორტო საშუალების იძულებითი
წესით მის მფლობელობაში გადაცემა.(გირავნობის მოწმობა გამოიყენება მხოლოდ
ავტომანქანის რეგისტრირებული გირავნობის დროს). Gირავნობის მოწმობის
გასაცივრება არ იწვევს მისი აღსრულების შეჩერებას.

5.რეალიზაცია სასამართლო გადაწყვეტილების საფუძველზე

თუ გირავნობიდან წარმოშობილი ურთიერთობები სადავოა დად ავის
გადასაწყვეტად საჭირო ხდება სასამართლოს ჩარევა, მოგირავნე მოიპოვებს
მესაკუთრის-დამგირავებლის წინააღმდეგ სააღსრულებლო ფურცელს, რომელიც
უზრუნველჰყოფს გირავნობის საგნის იძულებით რეალიზაციას. იძულებითი
აღსრულების დროს გირავნობის საგის რეალიზაცია ხდება აუქციონზე.

6. შეთანხმება რეალიზაციის განსხვავებულ წესზე

კანონი ამ წესის დეფინიციას არ იძლლევა და მისი განსაზღვრა მხარეთა

კომპეტენციაში შედის. Mმაგ. Mხარეები შეიძლება შეთანხმდნენ, რომ გირავნობის
საგანი გადაეცეს რომელიმე საქველმოქმედო ორგანიზაციას და კრედიტორის
მოთხოვნა ჩაითვლება დაკმაყოფილებულად.

7.რეალიზაციის ნამდვილობის წინაპირობები

. რეალიზაცია უნდა იყოს მართლზომიერი ანუ უნდა გამომდინარეობდეს ნამდვილი

გირავნობის უფლებიდან და უნდა აკმაყოფილებდეს რეალიზაციის განხორციელების
პირობებს.

. დაცული უნდა იყოს რეალიზაციის ჩატარების პროცედურა. Mაგ. რეალიზაციამდე

ორი კვირით ადრე წერილობით უნდა ეცნობოს დამგირავებელს მოსალოდნელი
რეალიზაციის შესახებ.

.მოგირავნეს ეკისრება გირავნობის საგნის სამართლიან და გონივრულ ფასში

გასხვისების ვალდებულება. Aმ ვალდებულების დარღვევა გამოიწვევს არა
რეალიზაციის ბათილობას, არამედ ზიანის ანაძრაურების დაკისრებას.

8.რეალიზაციის სამართლებრივი შედეგები

. მოვალის მიმართ რეალიზაციის უმთავრესი სამართლებრივი შედეგი ისაა, რომ მის

მიმართ არსებული მოთხოვნა დაკმაყოფილებულად ითვლება მიუხედავად იმისა,
რეალიზაციიდან მიღებული თანხა საკმარისია ღუ არა მოთხოვნის დასაფარად (276
II)
 . შემძენისთვის რელევანტური სამართლებრივი შედეგი ისაა, რომ იგი იძენს
დაუტვირთავ საკუთრებას. მისთვის ასევე მნიშვნელოვანია რეალიზაციის
არამართლზომიერად ჩატარების შედეგები. Iგი კეტილსინდისიერ შემ,ძენად
ჩაითვლება თუ მან არ იცოდა და არც შეიძლება სცოდნოდა არამართლზომიერების
შესახებ.

. მოგირავნისთვის საყურადღებო სამართლებრივი შედეგი მისი მოთხოვნის

დაკმაყოფილებაა, თუმცა შესაძლებელია რეალიზაციიდან მიღებულმა თანხამ არც
დაფაროს მისი მოთხოვნა სრულად .

.ყველაზე ნეგატიური სამართლებრივი შედეგი დგება დამგირავებლისთვის,

რომელიც რეალიზაციის Dედეგად კარგავს საკუთრების უფლებას თავის საგანზე,
მიუხედავად იმისა, რომ მას აქვს სამართლიანი ანაზღაურების მოთხოვნის უფლება.

23.გირავნობის საგანი,სამომავლო ქონების დაგირავება

.გირავნობის საგანი

 ცნება და ზოგადი დახასიათება

დაგირავება შეიძლება ნებისმიერი ბრუნვაუნარიანი მოძრავი ნივთისა და

არამატერიალური ქონებრივი სიკეთის (უფლებები და მოთხოვნები), რომელთა
რეალიზაციისგან მიღებული შემოსავლით ან მოგირავნის საკუთრებაში გადაცემით
შესაძლებელია კრედიტორის (მოგირავნის) მოთხოვნის დაკმაყოფილება.
გირავნობის საგნის აღსანიშნავად გამოიყენება ასევე ტერმინი „დაგირავებული
ქონება“(254 I).
გირავნობის საგანი უნდა იყოს კონკრეტულად განსაზღვრული და მასზე შესაძლებელი
უნდა იყოს იძულებითი აღსრულების მიქცევა.
გიორავნობის საგანი შესაძლოა იყოს სამომავლო ქონებაც. (254 V).
გირავნობის უფლება ვრცელდება გირავნობის საგნოდან მიღებულ ნაყოფზე, თუკი ეს
ნაყოფი მიიღება გორევნობის საგნის მოგირავნისთვის გადაცემის შემდეგ. (256 II).
 მოძრავი ნივთები

გირავნობის საგნად შეიძლება გამოყენებული იყოს ნებისმიერი მოძრავი ნივთი,

რომელიც ბრუნვიდან არ არის ამოღებული და რომლის რეალიზაციაც დასაშვებია.
მოძრავი ნივთის ლეგალურ დეფინიციას ქართული სამართალი არ იცნობს, მაგრამ
ლიტერატურაში აღიარებული შეხედულების თანახმად, ყველა ნივთი, რომელიც არ
განეკუთვნება უძრავ ნივთებს, წარმოადგენს მოძრავს. სპეციალურობის პრინციპიდან
გამომდინარე, სანივთო უფლებები მხოლოდ კონკრეტულ ნივთებზე შეიძლება
არსებობდეს, რაც გამორიცხავს გირავნობის საგნად ნივთთა ერთობლიობის გამოყენებას.
2011 წლის ცვლილებით დასაშვებად იქნა მიჩნეული გირავნობის უფლების გავრცელება
ნივთთა ერთობლიობაზე და მთელ მოძრავ ქონებაზე (2541) რითიც ქართულ სამართალშო
დამკვიდრდა გენერალური გირავნობის ინსტიტუტი.

 ფასიანი ქაღალდები

გირავნობის საგანი შეიძლება იყოს ფასიანი ქაღალდებიც: ობლიგაციები, აქციები და ა.შ.

სამოქალაქო კოდექსი მათი დაგირავებისთვის ცალკე წესს ადგენს და უთითებს “ფასიანი
ქაღალდების შესახებ“ კანონზე. (259 III).

ფასიანი ქაღალდები თავისი ბუნებით ან ნივთებს განეკუთვნება, (მაგ. ფული), ან

არამატერიალურ ქონებრივ სიკეთეებს (მაგ. აქცია).

არამატერიალური ქონებრივი სიკეთე

არამატერიალური ქონებრივი სიკეთეები ორ ჯგუფად იყოფა (152):

1. მოთხოვნები - განეკუთვნება რელატიურ უფლებათა კატეგორიას

2. უფლებები - განეკუთვნებააბსოლუტურ უფლებათა კატეგორიას

უფლებებს, როგორც გირავნობის საგანს, განეკუთვნება საავტორო და მომიჯნავე

უფლებები, უფლებები სამრეწველო საკუთრების ობიექტებზე (პატენტები), სასელექციო
უფლებები, სასაქონლო ნიშნებზე განსაკუთრებული უფლებები: გირავნობა,
უზუფრუქტი, ასევე გამოდგება გირავნობის საგნად.

ისეთი მოთხოვნები, რომელთა დაგირავება შესაძლებელია, ასევე წარმოადგენს

გირავნობის საგანს. (ზიანის ანაზღაურება, სხვისი უკანონო მფლობელობიდან ნივთის
გამოთხოვის მოთხოვნა და ა.შ.)
მოთხოვნათა გირავნობის ნამდვილობისათვის სამოქალაქო კოდექსი წერილობით
ფორმასა და გირავნობის უფლების საჯარო რეესტრში რეგისტრაციას ითვალისწინებს
(259 I).

 გირავნობაუნარიანობა - გირაოდ გამოყენების წინაპირობა

გირავნობის ყველა საგანს აერთიანებს გირავნობაუნარიანობა. მისი შინაარსი

მდგომარეობს საგნის რეალიზაცას, მისი გადაცემის შესაძლებლობასა და ამის
მეშვეობით კრედიტორის დაკმაყოფილების შესაძლებლობაში. საგანი, რომელიც ამ
თვისებებს არ შეიცავს, გირავნობის საგნად არ გამოდგება. კრედიტორის მიერ
პერსონალური დოკუმენტების (მაგ. პირადობის მოწმობის, პასპორტის) დატოვება
ვალდებულების შესასრულებლად არ შეიძლება კლასიფიცირდეს როგორც
გირავნობა, რადგან ამ საგნებს გირაოდ გამოყენებისათვის აკლია
გირავნობაუნარიანობა (არ არიან გადაცემადი და არ შეიძლება მათი რეალიზაცია).

254–ე მუხლის მე5 ნაწილით გირავნობის საგნად შეიძლება გამოყენებულ იქნეს ის

ნივთები და არამატერიალური ქონებრივი სიკეთე, რომლებსაც დამგირავებელი
შეიძენს მომავალში.ქონებაში აქ იგულისხმება მხოლოდ მოძრავი ნივთები და
არამატერიალური ქონებრივი სიკეთე. აქ მნიშვნელოვანი დებულება გახლავთ ამავე
ნაწილის მეორე წინადადება, რომელიც ამბობს, რომ გირავნობის უფლების
რეგისტრაცია, ანუ მასზე გირავნობის უფლების წარმოშობა ხდება ხელშეკრულების
დადებისთანავე, ხოლო თავად სამომავლო ქონება მოთხოვნის საშუალებად
გამოიყენება მისი შეძენისთანავე. ანუ, მე შემიძლია ჯერ გავაფორმო და მოვახდინო ამ
ქონებაზე გირავნობის უფლების რეგისტრაცია და შემდგომ შევიძინო ეს ქონება. თუ
არ მოხდა შეძენა ქონების, ავტომატურად წყდება გირავნობის უფლება.
რეგისტრაციის ზოგადი წესი კი გვეუბნება, რომ გირავნობის უფლებათა რიგითობა
განისაზღვრება რეგისტრაციის თარიღის, მომენტის შესაბამისად.

24. იპოთეკის ცნება, სახეები

იპოთეკის ცნება და სახეები

იპოთეკა განეკუთვნება უზრუნველყოფის სანივთო საშუალებებს. Mიგი წარმოადგენს
მოთხოვნის, განსაკუთრებით საბანკო კრედიტის უზრუნველყოფის ყველაზე
საიმედო და პოპულარულ საშუალებას. Eეს იმით აიხსნება, რომ იპოთეკას
საფუძვლად უდევს უძრავი ქონება, რომლის ღირებულებაც საბაზრო
ეკონომიკისათვისა დამახასიაებელი რყევების დროსაც კი სტაბილური რჩება, რაც
თავის მხრივ კრედიტორს (იპოთეკარს) უტოვებს თავისი მოთხოვნის
დაკმაყოფილების შესაძლებლობას.

იპოთეკა, როგორც სანივთო უფლება აფუძნებს სანივთო პასუხისმგებლობას,

რომელიც დგება მესაკუთრის ბრალის მიუხედავად (თუკი მესაკუთრე
იმავდროულად არ წარმოადგენს კრედიტორის პირად მოვალეს). ერთმანეთისგან
განასხვავებენ შეთანხმებას იპოთეკის შესახებ და თვით იპოთეკას. იპოთეკა, როგორც
უკვე ვთქვით, მოცემულია სანივთო სამართალში, ხოლო შეთანხმება იპოთეკის
შესახებ წარმოადგენს ვალდებულებით-სამართლებრივ ხელშეკრულებას, რომლითაც
ნივთის მესაკუთრე კრედიტორის წინაშე იღებს ვალდებულებას, დაკისრებული
მოვალეობის შეუსრულებლობის შემთხვევაში ითმინოს ამ ნივთის რეალიზაცია ან
საკუთრება გადასცეს თავად ამ კრედიტორს.(286-ე მუხლის პირველი ნაწილი)

იპოთეკა წარმოადგენს შეზღუდულ სანივთო უფლებას, რომელიც წარმოიშობა

საჯარო რეესტრში რეგისტრაციის გზით. Aამ უფლების შინაარსი კანონით არის
დადგენილი და მისი შეცვლა მხარეებს მხოლოდ კანონით განსაზღვრულ ფარგლებში
შეუძლიათ. იპოთეკა არის აბსოპლიტური უფლება, განსხვავებით სხვა სანივთო
უფლებებისგან, როგორიცაა უზუფრუქტი, სერვიტუტი, აღნაგობა...იპოთეკა აფუძნებს
მხოლოდ სხვისი უძრავი ნივთის რეალიზაციის ან მასზე საკუთრების გადაცემის
მოთხოვნის უფლებას. რაც შეეხება განკარგვას, ის მესაკუთრის ექსკლუზიური
უფლებაა. იპოთეკის ხელშეკრულება იდება ორ მხარეს შორის რომელთაგან ერთს
(კრედიტორს) ეწოდება იპოთეკარი, ხოლო მოვალეს სამოქალაქო კოდექსი
მესაკუთრედ მოიხსენიებს.

იპოთეკა სანივთო უზრუნველყოფის აქცესორული საშუალებაა და მისი არსებობა

დამოკიდებულია უზრუნველყოფილ მოთხოვნაზე. თუ ვალდებულებით-
სამართლებრივი გარიგება ბათილია, ეს იწვევს იპოთეკის ბათილობას ან შეწყვეტას.
იპოთეკა არსებობს მანამ, სანამ არ გაუქმდება მისი რეგისტრაცია რეესტრის ჩანაწერის
შეცვლის გზით.

იპოთეკის კლასიფიკაცია შეიძლება სხვადასხვა ნიშნის მიხედვით. წარმოშობის

საფუძვლის მიხედვით ერთმანეთისგან განასხვავებენ სახელშეკრულებო და
კანონისმიერ იპოთეკას.

სახელშეკრულებო იპოთეკა იპოთეკის ყველაზე გავრცელებული შემთხვევაა, რაც

იმით აიხსნება, რომ იპოთეკის აბსოლიტურ უმრავლესობას საფუძვლად იპოთეკის
ხელშეკრულება უდევს. ამ ვალდებულებით-სამართლებრივი ხელშეკრულების
შედეგად წარმოიშობა სანივთო უფლება-იპოთეკა, მაგრამ ეს მის სამართლებრივ
ბუნებას არ ცვლის.

კანონისმიერი იპოთეკა გამონაკლისს წარმოადგენს და მხოლოდ კანონით ზუსტად

განსაზღვრულ შემთხვევებში გამოიყენება. კანონისმიერი იპოთეკის ნაირსახეობად
ლიტერატურაში გამოყოფილია საგადასახადო იპოთეკა, რომელიც გამოიყენება
საგადასახადო-სამართლებრივი მიზნების მისაღწევად.

ფორმისა და სამოქალაქო ბრუნვაში მონაწილეობის პირობების მიხედვით

განსხვავდება ჩვეულებრივი იპოთეკა და იპოთეკის მოწმობა. მართალია ორივე
მათგანის წარმოშობისთვის აუცილებელია საჯარო რეესტრში რეგისტრაცია, მაგრამ
სამოქალაქო ბრუნვაში ისინი მაინც განსხვავებულად მონაწილეობენ. იპოთეკის
მოწმობა ბრუნვაში მონაწილეობს ყოველი ახალი მფლობელის სავალდებულო
რეგისტრაციის მოთხოვნის გარეშე. ჩვეულებრივი იპოთეკისგან გასხვავებით
იპოთეკის მოწმობა წარმოადგენს ფასიან ქაღალდს და მასზე ვრცელდება ფასიანი
ქაღალდების შესახებ საქ. კანონით დადგენილი წესები. იპოთეკა შემძენზე გადადის
იპოთეკის მოწმობის გადაცემის გზით, ხოლო ჩვეულებრივი იპოთეკის
გადაცემისთვის აუცილებელია ცვლილებების რეგისტრაცია საჯარო რეესტრში.

ჩვეულებრივი იპოთეკის წარმოშობისთვის აუცილებელია იპოთეკის

ხელშეკრულება და რეგისტრაცია, იპოთეკის მოწმობას კი გააჩნია მესამე
წინაპირობაც- საჯარო რეესტრის მიერ იპოთეკის მოწმობის გაცემა. იპოთეკის
ხელშეკრულება, რომლის საფუძველზეც უნდა გაიცეს იპოთეკის მოწმობა, უნდა
დამოწმდეს სანოტარო წესით. კიდევ ერთი განსხვავება უკავშირდება საჯაროობის
პრინციპს. თუკი ჩვეულებრივი იპოთეკის შემთხვევაში მოქმედებს საჯარო რეესტრის
ჩანაწერის სიზუსტისა და უტყუარობის პრეზუმცია, იპოთეკის მოწმობის მიმართ სხვა
ვითარებაა სახეზე. იპოთეკის მოწმობის ფაქტობრივი მფლობელი მის მესაკუთრედ
ითვლება.

სამოქალაქო კოდექსის 287-ე მუხლში განმტკიცებულია იპოთეკის კიდევ ერთი სახე,

ესაა საერთო იპოთეკა. Eეს ის შემთხვევაა, როდესაც მოთხოვნის უზრუნველსაყოფად
იპოთეკით ერთდროულად რამდენიმე უძრავი ნივთია დატვირთული. საერთო
იპოთეკა არსებობს მხოლოდ მაშინ, როდესაც კრედიტორის ერთი და იგივე
მოთხოვნა უზრუნველყოფილია რამდენიმე უძრავ ნივთზე იპოთეკით. ეს აშკარა
უპირატესობაა იპოთეკარისთვის.

როგორც უკვე ვთქვით, იპოთეკის ხელშეკრულების მონაწილეები არიან იპოთეკარი

და მესაკუთრე. ისინი შეიძლება იყვნენ როგორც ფიზიკური, ისე იურიდიული
პირები. თუ მოვალისა და მესაკუთრის სტატუსით ფი. Pირების მონაწილეობა
უდავოა, იპოთეკარის როლში მათი მონაწილეობა დაზუსტებას მოითხოვს. პირველ
რიგში, ამის მიზეზი ის არის, რომ იპოთეკური სესხების გაცემა, როგორც წესი,
საბანკო საქმიანობად მიიჩნევა და ამისთვის სპეციალური ლიცენზიის მიღებაა
საჭირო. ქართულ სამართლებრივ პრაქტიკაში ფრიად გავრცელებულია ფიზიკური
პირების გამოსვლა იპოთეკარის სტატუსით.

ხელშეკრულების მონაწილეებს ორივე მხარეს შეიძლება წარმოადგენდეს რამდენიმე

პირი. ასეთ შემთხვევაში ისინი წარმოადგენენ სოლიდარულ იპოთეკარებს და
სოლიდარულ მოვალეებს. მათი მოთხოვნების მიმართ გამოიყენება სსკ 455-476
მუხლები.

25. იპოთეკის მონაწილეები. კეთილსინდისიერი იპოთეკარის

უფლებები

იპოთეკის ცნება, შინაარსი, სახეები, მონაწილეები

იპოთეკა განეკუთვნება უზრუნველყოფის სანივთო საშუალებებს. Mიგი წარმოადგენს

მოთხოვნის, განსაკუთრებით საბანკო კრედიტის უზრუნველყოფის ყველაზე
საიმედო და პოპულარულ საშუალებას. Eეს იმით აიხსნება, რომ იპოთეკას
საფუძვლად უდევს უძრავი ქონება, რომლის ღირებულებაც საბაზრო
ეკონომიკისათვისა დამახასიაებელი რყევების დროსაც კი სტაბილური რჩება, რაც
თავის მხრივ კრედიტორს (იპოთეკარს) უტოვებს თავისი მოთხოვნის
დაკმაყოფილების შესაძლებლობას.

იპოთეკა, როგორც სანივთო უფლება აფუძნებს სანივთო პასუხისმგებლობას,

რომელიც დგება მესაკუთრის ბრალის მიუხედავად (თუკი მესაკუთრე
იმავდროულად არ წარმოადგენს კრედიტორის პირად მოვალეს). ერთმანეთისგან
განასხვავებენ შეთანხმებას იპოთეკის შესახებ და თვით იპოთეკას. იპოთეკა, როგორც
უკვე ვთქვით, მოცემულია სანივთო სამართალში, ხოლო შეთანხმება იპოთეკის
შესახებ წარმოადგენს ვალდებულებით-სამართლებრივ ხელშეკრულებას, რომლითაც
ნივთის მესაკუთრე კრედიტორის წინაშე იღებს ვალდებულებას, დაკისრებული
მოვალეობის შეუსრულებლობის შემთხვევაში ითმინოს ამ ნივთის რეალიზაცია ან
საკუთრება გადასცეს თავად ამ კრედიტორს.(286-ე მუხლის პირველი ნაწილი)

იპოთეკა წარმოადგენს შეზღუდულ სანივთო უფლებას, რომელიც წარმოიშობა

საჯარო რეესტრში რეგისტრაციის გზით. Aამ უფლების შინაარსი კანონით არის
დადგენილი და მისი შეცვლა მხარეებს მხოლოდ კანონით განსაზღვრულ
ფარგლებში შეუძლიათ. იპოთეკა არის აბსოპლიტური უფლება, განსხვავებით სხვა
სანივთო უფლებებისგან, როგორიცაა უზუფრუქტი, სერვიტუტი, აღნაგობა...იპოთეკა
აფუძნებს მხოლოდ სხვისი უძრავი ნივთის რეალიზაციის ან მასზე საკუთრების
გადაცემის მოთხოვნის უფლებას. რაც შეეხება განკარგვას, ის მესაკუთრის
ექსკლუზიური უფლებაა. იპოთეკის ხელშეკრულება იდება ორ მხარეს შორის
რომელთაგან ერთს (კრედიტორს) ეწოდება იპოთეკარი, ხოლო მოვალეს სამოქალაქო
კოდექსი მესაკუთრედ მოიხსენიებს.

იპოთეკა სანივთო უზრუნველყოფის აქცესორული საშუალებაა და მისი არსებობა

დამოკიდებულია უზრუნველყოფილ მოთხოვნაზე. თუ ვალდებულებით-
სამართლებრივი გარიგება ბათილია, ეს იწვევს იპოთეკის ბათილობას ან შეწყვეტას.
იპოთეკა არსებობს მანამ, სანამ არ გაუქმდება მისი რეგისტრაცია რეესტრის
ჩანაწერის შეცვლის გზით.

იპოთეკის კლასიფიკაცია შეიძლება სხვადასხვა ნიშნის მიხედვით. წარმოშობის

საფუძვლის მიხედვით ერთმანეთისგან განასხვავებენ სახელშეკრულებო და
კანონისმიერ იპოთეკას.

სახელშეკრულებო იპოთეკა იპოთეკის ყველაზე გავრცელებული შემთხვევაა, რაც

იმით აიხსნება, რომ იპოთეკის აბსოლიტურ უმრავლესობას საფუძვლად იპოთეკის
ხელშეკრულება უდევს. ამ ვალდებულებით-სამართლებრივი ხელშეკრულების
შედეგად წარმოიშობა სანივთო უფლება-იპოთეკა, მაგრამ ეს მის სამართლებრივ
ბუნებას არ ცვლის.

კანონისმიერი იპოთეკა გამონაკლისს წარმოადგენს და მხოლოდ კანონით ზუსტად

განსაზღვრულ შემთხვევებში გამოიყენება. კანონისმიერი იპოთეკის ნაირსახეობად
ლიტერატურაში გამოყოფილია საგადასახადო იპოთეკა, რომელიც გამოიყენება
საგადასახადო-სამართლებრივი მიზნების მისაღწევად.
 ფორმისა და სამოქალაქო ბრუნვაში მონაწილეობის პირობების მიხედვით
განსხვავდება ჩვეულებრივი იპოთეკა და იპოთეკის მოწმობა. მართალია ორივე
მათგანის წარმოშობისთვის აუცილებელია საჯარო რეესტრში რეგისტრაცია, მაგრამ
სამოქალაქო ბრუნვაში ისინი მაინც განსხვავებულად მონაწილეობენ. იპოთეკის
მოწმობა ბრუნვაში მონაწილეობს ყოველი ახალი მფლობელის სავალდებულო
რეგისტრაციის მოთხოვნის გარეშე. ჩვეულებრივი იპოთეკისგან გასხვავებით
იპოთეკის მოწმობა წარმოადგენს ფასიან ქაღალდს და მასზე ვრცელდება ფასიანი
ქაღალდების შესახებ საქ. კანონით დადგენილი წესები. იპოთეკა შემძენზე გადადის
იპოთეკის მოწმობის გადაცემის გზით, ხოლო ჩვეულებრივი იპოთეკის
გადაცემისთვის აუცილებელია ცვლილებების რეგისტრაცია საჯარო რეესტრში.

ჩვეულებრივი იპოთეკის წარმოშობისთვის აუცილებელია იპოთეკის

ხელშეკრულება და რეგისტრაცია, იპოთეკის მოწმობას კი გააჩნია მესამე
წინაპირობაც- საჯარო რეესტრის მიერ იპოთეკის მოწმობის გაცემა. იპოთეკის
ხელშეკრულება, რომლის საფუძველზეც უნდა გაიცეს იპოთეკის მოწმობა, უნდა
დამოწმდეს სანოტარო წესით. კიდევ ერთი განსხვავება უკავშირდება საჯაროობის
პრინციპს. თუკი ჩვეულებრივი იპოთეკის შემთხვევაში მოქმედებს საჯარო რეესტრის
ჩანაწერის სიზუსტისა და უტყუარობის პრეზუმცია, იპოთეკის მოწმობის მიმართ
სხვა ვითარებაა სახეზე. იპოთეკის მოწმობის ფაქტობრივი მფლობელი მის
მესაკუთრედ ითვლება.

სამოქალაქო კოდექსის 287-ე მუხლში განმტკიცებულია იპოთეკის კიდევ ერთი სახე,

ესაა საერთო იპოთეკა. Eეს ის შემთხვევაა, როდესაც მოთხოვნის უზრუნველსაყოფად
იპოთეკით ერთდროულად რამდენიმე უძრავი ნივთია დატვირთული. საერთო
იპოთეკა არსებობს მხოლოდ მაშინ, როდესაც კრედიტორის ერთი და იგივე
მოთხოვნა უზრუნველყოფილია რამდენიმე უძრავ ნივთზე იპოთეკით. ეს აშკარა
უპირატესობაა იპოთეკარისთვის.

როგორც უკვე ვთქვით, იპოთეკის ხელშეკრულების მონაწილეები არიან

იპოთეკარი და მესაკუთრე. ისინი შეიძლება იყვნენ როგორც ფიზიკური, ისე
იურიდიული პირები. თუ მოვალისა და მესაკუთრის სტატუსით ფი. Pირების
მონაწილეობა უდავოა, იპოთეკარის როლში მათი მონაწილეობა დაზუსტებას
მოითხოვს. პირველ რიგში, ამის მიზეზი ის არის, რომ იპოთეკური სესხების გაცემა,
როგორც წესი, საბანკო საქმიანობად მიიჩნევა და ამისთვის სპეციალური ლიცენზიის
მიღებაა საჭირო. ქართულ სამართლებრივ პრაქტიკაში ფრიად გავრცელებულია
ფიზიკური პირების გამოსვლა იპოთეკარის სტატუსით.

ხელშეკრულების მონაწილეებს ორივე მხარეს შეიძლება წარმოადგენდეს

რამდენიმე პირი. ასეთ შემთხვევაში ისინი წარმოადგენენ სოლიდარულ იპოთეკარებს
და სოლიდარულ მოვალეებს. მათი მოთხოვნების მიმართ გამოიყენება სსკ 455-476
მუხლები.

26. იპოთეკის წარმოშობა. საჯარო რეესტრის სიზუსტის

პრეზუმფცია და იპოთეკის წარმოშობა ( სამოქალაქო კოდექსი
185,297,312–ე მუხლები )
იპოთეკა განეკუთვნება უზრუნველყოფის სანივთო საშუალებებს. იგი წარმოადგენს
მოთხოვნის, განსაკუთრებით საბანკო კრედიტის უზრუნველყოფის ყველაზე
საიმედო და პოპულარულ საშუალებას. ეს იმით აიხსნება, რომ იპოთეკას საფუძვლად
უდევს უძრავი ქონება, რომლის ღირებულებაც საბაზრო ეკონომიკისათვისა
დამახასიაებელი რყევების დროსაც კი სტაბილური რჩება, რაც თავის მხრივ
კრედიტორს (იპოთეკარს) უტოვებს თავისი მოთხოვნის დაკმაყოფილების
შესაძლებლობას.

იპოთეკა წარმოადგენს შეზღუდულ სანივთო უფლებას, რომელიც წარმოიშობა

საჯარო რეესტრში რეგისტრაციის გზით. Aამ უფლების შინაარსი კანონით არის
დადგენილი და მისი შეცვლა მხარეებს მხოლოდ კანონით განსაზღვრულ
ფარგლებში შეუძლიათ. იპოთეკა არის აბსოლიტური უფლება, განსხვავებით სხვა
სანივთო უფლებებისგან, როგორიცაა უზუფრუქტი, სერვიტუტი, აღნაგობა...იპოთეკა
აფუძნებს მხოლოდ სხვისი უძრავი ნივთის რეალიზაციის ან მასზე საკუთრების
გადაცემის მოთხოვნის უფლებას. რაც შეეხება განკარგვას, ის მესაკუთრის
ექსკლუზიური უფლებაა. იპოთეკის ხელშეკრულება იდება ორ მხარეს შორის
რომელთაგან ერთს (კრედიტორს) ეწოდება იპოთეკარი, ხოლო მოვალეს სამოქალაქო
კოდექსი მესაკუთრედ მოიხსენიებს.

იპოთეკა სანივთო უზრუნველყოფის აქცესორული საშუალებაა და მისი არსებობა

დამოკიდებულია უზრუნველყოფილ მოთხოვნაზე. თუ ვალდებულებით-
სამართლებრივი გარიგება ბათილია, ეს იწვევს იპოთეკის ბათილობას ან შეწყვეტას.
იპოთეკა არსებობს მანამ, სანამ არ გაუქმდება მისი რეგისტრაცია რეესტრის
ჩანაწერის შეცვლის გზით.

სამოქალაქო კოდექსის 289-ე მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად იპოთეკა

იურიდიულ ძალას იძენს საჯარო რეესტრში რეგისტრაციის მომენტიდან.

სახელშეკრულებო იპოთეკის რეგისტრაციისათვის საჯარო რეესტრს უნდა

წარედგინოს წერილობითი ფორმით დადებული გარიგება, რომლის მონაწილეთა
ნამდვილობა დამოწმებული უნდა იყოს კანონით დადგენილი წესით. Uნდა
ვივარაუდოთ რომ ამ წესში იგულოსხმება სანოტარო წესით დამოწმება ან გარიგებაზე
ხელის მოწერა მარეგისტრირებელ ორგანოში. Nოტარიუსის ფუნქცია იპოთეკის
შესახებ გარიგების გაფორმებაში შემოიფარგლება გარიგების მონაწილე მხარეთა
ხელმოწერების ნამდვილობის დამოწმებით დამ ას პრევენციული კონტროლის
ფუნქცია აღარ აქვს. ეს ნიშნავს, რომ გარიგების მონაწილეებს სამართლებრივი
ფილტრის გარეშე უწევთ ისეთი სერიოზული ვალდებულების აღება, რომელიც
შესაძლოა მათ ქონებრივ მდგომარეობას დაემუქროს. Mარეგისტრირებელი ორგანო
არ არის უფლებამოსილი და ვალდებული , შეამოწმოს გარიგების სამართლებრივი
ასპექტები, რაც გარიგების მონაწილეებს პრაქტიკულად სამართლებრივი დაცვის
გარეშე ტოვებს. თუ მხარეთა ხელმოწერების ნამდვილობა ნოტარიულად არის
დამოწმებული, მაშინ რეგისტრაციისათვის საკმარისია გარიგების წარდგენა მხოლოდ
ერთი მხარის მიერ. Xოლო თუ ხელმოწერა მარეგისტრირებელ ორგანოში ხდება, აქ
ცხადია ორივე მხარის დასწრება სავალდებულოა.

კანონი იპოთეკის შესახებ გარიგების მინიმალურ სავალდებულო რეკვიზიტებს

ადგენს, კერძოდ, უნდა აღინიშნოს უძრავი ნივთის მესაკუთრე, იპოთეკარი,
დავარაუდო მოვალე მესამე პირი, უზრუნველყოფილი მოთხოვნის ოდენობა,
სარგებელი და შესრულების ვადა.

კანონისმიერი იპოთეკის წარმოშობისთვის ასევე აუცილებელია რეგისტრაცია,

რისთვისაც საკმარისია მხოლოდ უფლებამოსილი პირის მიმართვა. თუმცა
გასარკვევია, რა საბუთები უნდა წარადგინოს პირმა სარეგისტრაციოდ. პრაქტიკაში
გავრცელებულია წინასწარი ჩანაწერის გაკეთება იმ შემთხვევაში, თუ შემკვეთი არ
შეასრულებს ნაკისრ ვალდებულებას და მენარდეს უზრუნველყოფის მიზნით
დასჭირდება მიწინს ნაკვეთის იპოთეკით დატვირთვა. ასეთი ჩანაწერის არსებობის
შემთხვევაში, საკმარისია მენარდის მიმართვა განცხადებით იპოთეკის
 რეგისტრაციის შესახებ. Xოლო, თუ რეესტრში წინასწარი ჩანაწერი არ გაკეთებულა,
მენარდემ უნდა მიმართოს სასამართლოს.

იპოთეკის არსებობა ზოგიერთ შემთხვევაში შეიძლება სპეციალური დოკუმენტის

გაცემითაც დადასტურდეს, რომელსაც სამოქალაქო კოდექსი იპოთეკის მოწმობას
უწოდებს . მისი ცნება მოცემულია სსკ-ს 289(1) მუხლში. იპოთეკის მოწმობა არის
ფასიანი ქაღალდი, რომლის მიზანია სამოქალაქო ბრუნვაში იპოთეკის
მონაწილეობის უზრუნველყოფა. Mიპოთეკის მოწმობა არ ცვლის იპოთეკის
რეგისტრაციას. ღეგისტრაციას ექვემდებარება ასევე იპოთეკის მოწმობის გაცემის
ფაქტიც.

იპოთეკის მოწმობის გაცემის წინაპირობას წარმოადგენს მხარეთა შეთანხმება.

ღეესტრი ამ მოწმობას საკუთარი ინიციატივით ვერ გასცემს . იპოთეკის მოწმობა
უნდა დამოწმდეს სანოტარო წესით. დამატებით კანონი აწესებს ე.წ. პერსონალური
ნოტარიუსის ინსტიტუტს. კერძოდ, ნებისმიერი სამართლებრივი ქმედება, რომელიც
მოითხოვს სანოტარო წესით დამოწმებას უნდა დამოწმდეს ამავე ნოტარიუსის მიერ
(298-ე მუხლის მესამე ნაწილი).

მართალია იპოთეკის წარმოსობისთვის საჯარო რეესტრში რეგისტრაციას

კონსტიტუტიური მნიშვნელობა ენიჭება, თუმცა სამოქალაქო ბრუნვაში
უპირატესობას იპოთეკის მოწმობა იძენს. ეს ფაქტი აიხსნება სამოქალაქო ბრუნვის
სტაბილურობისა და სანდოობის უზრუნველყოფით.

27. იპოთეკარის დაკმაყოფილება უძრავი ნივთის იპოთეკარის

საკუთრებაში გადასვლით
უძრავი ნივთის გადასვლა იპოთეკარის საკუთრებაში

მე-300 მუხლის პირველი და მე-2 ნაწიები იპთეკარისათვის უძრავ ნივთზე

საკუთრების გადაცემის ორ გასხვავებულ შემადგენლობას განატკიცებს.

ა) შეთანხმება საკუთრების გადაცემის შესახებ (300 მ.1 ნაწ.).

იპოთეკის ხელშეკრულებით მხარეებმა შეიძლება გაითვალისილონ იპოთეკარის
საკუთრებაში,თუკი მოვალე არ შეასრულებს ან გააჭიანურებს ვალდებულების
შესრულებას.აღნიშნული ხელშეკრულებით უძრავი ნივთის მესაკუთრე იღებს
ვალდებულებას,გადასცეს საკუთრება თავის უძრავ ნივთზე,რომელიც იპოთეკარის
სასარგებლოდ არის იპოთეკით დატვირთული,იპოთეკარს,თუ მოვალე არ შეასრულებს
უზრუნველყოფილ ვალდებულებას.ამრიგად 300 მუხლის 1 ნაწილით გათვალისწინებულია
მესაკუთრის ჩვეულებრივი სახელშეკრულებო ვალდებულება საკუთრების გადაცემის
თაობაზე.ამ ვალდებულების შესრულება განსაზღვრული პირობის დადგომაზეა
დამოკიდებული,კერძოდ,მომავლის მიერ უზრუნველყოფილი ვალდებულების შესრულებაზე.

ამრიგად,300 1 მუხლის შემადგენლობის გამოყენების წინაპირობები შემდეგია:

ა) უნდა არსებობდეს იპოთეკის ხელშეკრულება,რომლითაც კისრულობს

ბ) მესაკუთრე ვალდებულებას,გადასცეს საკუთრება იპოთეკარს

გ)იპოთეკით დატვირთულ უძრავ ნივთზე და არა მესაკუთრის ნებისმიერ ნივთზე

დ)მოვალის მიერ უზრუნველყოფილი ვალდებულების შეუსრულებლობის შემთხვევაში.

300 1 მუხლით გათვალისწინებული შემადგენლობისათვის არა აქვს მნიშვნელობა,მესაკუთრე

იპოთეკარის პირადი მოვალეა თუ არა.

მატერიალურ-სამართლებრივი თვალსაზრისით მოვალის მიერ ვალდებულებების

შეუსრულებლობა ან შესრულების გაჭიანურება აძლევს იპოთეკარს უფლებას მესაკუთრისაგან
მოითხოვოს საკუთრების გადაცემა იპოთეკით დატვირთულ უძრავ ნივთებზე და ამით
დაიკმაყოფილოს თავისი მოთხოვნა.ანალოგიურად ხდება ნასყიდობის ხელშეკრულების
დროსაც:ნასყიდობის ფასის გადახდა მყვიდელს უფლებას აძლევს მოითხოვოს
გამყიდველისაგან საკუთრების გადაცემა ნასყიდობის საგანზე (477-ე მუხლი).

სადავოა საკითხი იმასთან დაკავშირებით,საკმარისია თუ არა საჯარო რეესტრში იპოთეკის

ხელშეკრულების წარდგენა ( თუნდაც სანოტარო წესით დამოწმებულის) იმისთვის,რომ
საკუთრება გადაფორმდეს იპოთეკარის სახელზე.უზენაესი სასამართლოს აზრით,
აუცილებელია მხარეთა ერთობლივი გამოცხადება 300 2 მუხლის მიხედვით.თუ მხარეები არ
დაობენ,მაშინ მათ შეუძლიათ 311 ¹ -ე მუხლის მიხედვით ან საჯარო რეესტრში ერთობლივი
ხელმოწერით ან სანოტარო წესით დამოწმებული გარიგების საფუძველზე დაარეგისტრირონ
საკუთრების გადაცემა.
თუ ხელშეკრულებიტ გათვალისწინებულ ვალდებულების შესრულება მხარეეების მიერ
სადავოა,როგორც წესი,დავა ეხება მოვალის მიერ ვალდებულების დარღვევის ფაქტის
აღიარებას,რასაც შედეგად მოსდევს მესაკუთრის ვალდებულება საკუთრების გადაცემის
შესახებ,ცხადია საჯარო რეესტრში ან ნოტარიუსთან მათი ერთობლივი გამოცხადება არ იქნება
მიღწეული და გადაწყვეტილება უნდა მიიღოს სასამართლომ ისევე,როგორც ეს ხდება
ნებისმიერი დავის გადაწყვეტისას. სასამართლო აფასებს,დადგა თუ არა საკუთრების
გადაცემის წინაპირობები.მოვალის მიერ ვალდებულების დარღვევის მტკიცების ტვირთი
ეკისრება იპოთეკარს.

ამრიგად, 300 1 მუხლი შეიცავს მესაკუთრის სახელშეკრულებლო ვალდებულებას

იპოთეკარისათვის საკუთრების გადაცემის შესახებ და მისი განხორციელება არ არის
დამოკიდებული მე-2 ნაწილზე,თუმცა ამ ვალდებულების შესრულება შესაძლებელია ასევე
საჯარო რეესტრსი მესაკუთრისა და იპოტეკარის მიერ ერთობლივი განცხადების შეტანით.

ბ) საკუთრების გადაცემა საჯარო რეესტრში ერთობლივი განცხადების გაკეთებით (300 2 მუხლი)

300 მუხლის მე-2 ნაწილის მიხედვით საკუთრების გადაცემის შესახებ მხარეები შეიძლება
შეთანხმდნენ ნებისმიერ დროს____ როგორც ხელშეკრულების დადებისას,ისე მოგვიანებით__
და საკუთრების გადასაცემად ერთობლივად მიმართონ საჯარო რეეტრს.

მე-2 ნაწილის შემადგენლობის მაკვალიფიცირებელი გარემოება რის მესაკუთრისა და

იპოტეკარის ერთობლივი განცხადებით მიმართვა საჯარო რეესტრისადმი,რომლის გარეშეც არ
მოხდება საკუთრების გადაცემა იპოთეკარისთვის.თუ მხარეები ნებაყოფლობით არ ასრულებენ
ნაკისრ ვალდებულებებს,მატერიალურ-სამართლებრივი მოთხოვნის იძულებით
განხორციელებას სჭირდება იძულებითი აღსრულების ტიტული.ამასთან დაკავშირებით
საინტერესოა ბანკების მიერ მომზადებული ხელშეკრულების სტანდარტული
პირობები,რომელთა თანახმად მესაკუთრეები ხელშეკრულების დადებისას ახდენენ საჯარო
რეესტრში მისამართ განცხადებაზე ხელმოწერის დელეგირებას წინასწარ იმ ვარაუდით,რომ
საკუთრების გადაფორმებისას სავალდებულო არ იყოს მესაკუთრის გამოცხადება საჯარო
რეესტრში.სასამართლოს პრაქტიკის მიხედვით განცხადების შეტანის ასეთი წინასწარი
დელეგირება ეწინააგმდეგება 300 2 მუხლის დებულებას და 54-ე მუხლის მიხედვით,როგორც
კანონსაწინააღმდეგო,ბათილია. სასამართლო სამართალი 300 2 მუხლის მიხედვით
საკუთრების გადასაფორმებლად მხარეთა ერთობლივი განცხადებით მიმართვას
სავალდებულოდ მიიჩნევს.

ამრიგად 300 2 მუხლი ითვალისწინებს იპოთეკაზე საკუთრების გადაცემის ერთ კონკრეტულ

შემთხვევას,რომელიც ,მართალია,შესაძლებელია განხილულ იქნეს პირველი ნაწილით
გათვალისწინებული მოთხოვნის რელიზაციის პროპორციულ საშუალებად,მაგრამ არ
დაიყვანება აქამდე.ის თვითონაც ქმნის მოთხოვნის დამოუკიდებელ საფუძველს.

გ) სკუთრების გადაცემა ნოტარიუსის სააღსრულებლო ფურცლის საფუძველზე ( 302 3¹-ლი

მუხლი).მხარეთა შორის დადებული გარიგება უნდა დადასტურდეს სანოტარო წესით.

მაშინ როცა იპთეკარსათვის საკუთრების გააცემა ვალდებულება ნტარიუსს მიერ

სააღსრულებლო ფურლის გადცემით რს გამარეული,ამ დოს საკუთრების ადაცემისთვის
საკმარისია საჯარო რეესტრს არ ეკისრეა მოვალის მიერ ალდებულების დარღვევის ფაქტის
გაოკვლევა. არც მხარეთა ერთობლივი გაოცხადება საჯრო რესტრში არის სავალდეულო.

ნოარუსი სააღსრულელო ფრცის გასცემს კედიტორის წერილობთი განცხადების საფძველზე

(„ნოტარიუსის შესახე“ კანონის მე-40 უხლის პირველი პუნქტი). რც ამ შემთხვევაში
მოითხოვება მოვალის (მესაუთრის) გამოცხადება. თუკიამოჩნდა,ომ იპოეკარმა
კანონდარღვევით ან დაუსაბუთელად წარადგინა სააღსრულებო ფურცლელი,მსაკუთრეს
შეძლია უსაფძვლოგამდიდრბის ნორმეის მიხედვით ოითხოვს საკუთრეის დაბუნება ან
მიყიენებლი ზიანის ანაზღაურება.

ნოტარიუსის მიერ გადაცემული სააღსრულბო ფურცლის საფძველზ აღსრლება

ხოციელდება სააღსრულებო წარმოებათა შესახებ კანონით დაგენილი წესით.(
(„ნოტარიუსის შესახე“ კანონის მე-40 უხლის მე-5 უნქტი). ეს კი იმაზე მითითებს,რომ
საკუთრების გადაემა ამ დროს კრედიტორისათვის ხდება არა ნებაოფლობით, როგორ
ეს გათვალისწნებულია მე-300 მუხლით,რამედ იძულებით აღსრულების
წესით.ნებაყოფლობით ე.ი. ხელშეკურლების დადების გზით ხდება მხოლოდ
შეთანხმება კრედიტორსა (იპოთეკარისა) და მესაუთრეს შორის იმის თაობაზე რომ
აღსრულება მოხდება ნოტარიუსის მიერ გაცემული სააღსრულებო ფურცლის
საფუძველზე.

28.იპოთეკარის დაკმაყოფილება უძრავი ნივთის აუქციონზე

რეალიზაციით
უძრავი ნივთის რეალიზაცია აუქციონზე

ა) გადაწყვეტილება აუქციონის ჩატარების შესახებ

ჩვეულებრივი გზა იპოთეკარის დაკმაყოფილებისა არის იპოთეკით დატვირთული უძრავი
ნივთის რეალიზაცია აუქციონზე.

სამოქალაქო კოდექსი ითვალისწინებს აუქციონის ჩატარების ორ ფორმას: მხარეთა

შთახმებით ან სასაართლოს გადაწყვეტილებით.სამოქალაქო კოდექსი უპირატესობას
მხარეთა შეთანხმებას ანიჭებს (302 1 მუხლი) და სასამართლოს გადაწყვეტილებას მხოლოდ
მაშინ მიიჩნევს სავალდებულოდ,როცა მხარეები ვერ აღწევენ შეთანხმებას აუქციონის
ჩატარებაზე (302 4 მუხი)

თუ მხარეთა შეთანხმებით აუქციონზე უძავი ნვთის რეალიზაცია არ ითვლება იძულებით

აღსრულებად (302 1 ¹ მუხლი)სასამართლს გადაწყვეტლების საფუძველზე აუქციონის
ჩატარება უკვე იძულებითი აღსრულებაა (302 4 მუხლი).

იმის მიხედით,აუქციონი მხარეთა შეთანხმებით თუ სასამართლოს გადაწყვეტილებით

ტარდეა,მის ორგანიზებას ახორციელებს სპციალისტი ან სააღსრულებო
ბიურო.სპეციალისტი ვალდეულია ინფორმაცია აუქციონის ჩატაების შესახებ შეატყობინოს
საჯარო რეესტრში შეყვანილ უფლებამსილ პირებს: მესაკუთრეეის,მოვალეს და
იპოთეკარს.გარდა ამისა,აუქციონის ჩატარების დროისა და ადგილის შესახებ განცხადება
უნდა გამოქვეყნდეს საჯაროდ მასობივი ინფორმაციის საშუალებებში (3062 მე-2 ნაწილი).

სამქალაქო კოდექსი უშვებს იმის შესაძლებლობას,რომ მხარეებმა აუქციონი კანონით

დადგენილი წესისაგან განსხვავბულად ჩაატარონ მაგრამ არ აკონკრეტებს,თუ რა
იგულისხმება მასში (301 3 მუხლი).თუმცა სხვა წესზე შეთანხმებისას დაცული უნდა იყოს
აუქციონის ჩატარების პირობები:

ა) საჯარო რეესტრში შეტანილი პირები ინფორმირებულნი უნდა იყვნენ აუქცოინის

ჩატარების სხვა წესის შესახებ (302 6 მუხლი).ამ პირებს პირველ რიგში განეკუთვნებიან
მესაკუთრეები,კრედიტორი და მოვალე (305-ე მუხლი);

ბ) აუქციონი არ ჩატარდება,თუკი აუქციონის ჩატარებამდე,თუნდაც სხვა წესით,მოვალე ან

მესამე პირი დააკმაყოფილებს კრედიტორს და გადაიხდის ყველა სხვა ხარჯის
დასაფარავად საჭირო თანხას (306¹-ე მუხლი);

გ) სხვა წესით აუქციონის ჩატარების შემთხვევაშიც ინფორმაცია აუქციონის ჩატარების

შესახებ უნდა გამოქვეყნდეს 7 დღით ადრე აუქციონის ჩატარებამდე (3062 -ე მუხლი);

დ) აუქციონს ატარებს სპეციალისტი.იგი აუქციონს გახსნილად აცხადებს და სთავაზობს

საწყის ფასს.აუქციონის დაწყებამდე განუმარტავს აუქციონის პირობებს (3063 -მუხლი);
ე) აუქციონი ტარდება კრედიტორის მიერ სპეციალისტთან განცხადების შეტანიდან ერთი
თვის ვადაში.სპეციალისტმა უნდა გამოაცხადოს ფასის ბოლო შემოთავაზება და
აუქციონის დასასრული.ფასის ბოლო შემოთავაზება უნდა გამოცხადდეს სამჯერ და
ხმამაღლა.აუქციონში მონაწილეობის ყველა მსურველმა უნდა წარადგინოს საბანკო
გარანტია,რომელიც უზრუნველყოფს მონაწილის მიერ თანხის სრულად დაფარვას
აუქციონში გამარჯვების შემთხვევაში.საბანკო გარანტიის ოდენობა შეადგენს უძრავი
ნივთის საწყისი ფასის ერთ მეათედს.საბანკო გარანტიის პირველადი ბენეფიციარი არის
კრედიტორი. (3064 მუხლი)

ვ) დაცული უნდა იქნეს აუქციონის განმეორებით გამოცხადებისა და ჩატარების წესი (307 2

მუხლი);

აუქციონზე შეძენილ ქონებაზე საკუთრების უფლების წარმოშობა

იპოთეკით დატირთლი უძრავი ნივთის აუქციონზე რეალიზაციის სამართლბრივი
შედეგები ეხება მესაკუთრეს,რომელიც კარგავს საკუთრებას უძრავ
ნივთზე,იპოთეკარს,რომლის მოთხოვნაც კმაყოფილდება,მოვალეს,რომლის ვალის გამოც
ხდება რეალიზაცია,და შემძენს,რომელიც ხდება უძრავი ნივთის ახალი
მესაკუთრე.სამართლებრივი შედეგები ამ პირებისათვის განსხვავებული ინტენსივობით
დგება.

მოვალის მიმართ
იპოთეკით დატვირთული უძრავი ნივთის რეალიზაცია აუქციონზე,მუხედავად
იმისა,ამონაგები თანხა სრულად ფარავს მოთხოვნას თუ არ,იწვევს უზრუნველყოფილი
მოთხოვნის დაკმაყოფილებას და მის შეწყვეტას.ამით მოვალე თავისუფლდება
კრედიტორის (იპოთეკარის)წინაშე შესრლების ვალდებულებისგან.თუ პირადი მოვალე
იმავდროულად არის დატვირთული ნივთის მესაკუთრე,ის რეალიზაციის შედეგადა
კარგავ საკუთრების უფლებას ამ ნივთზე,მაგრამ თავისუფლდება ვალდებულების
შესრულებისგან.
როცა იპოთეკით დატვირთული უძრავი ნივთის მესაკუთრე არ არის ოპოთეკარის პირადი
მოვალე.ნივთის რეალიზაციის შედეგად მოვალე თავისუფლდება იპოთეკარის წინაშე
ვალდებულების შესრლების ვალდებულებისგან,მაგრამ ეს ვალდებულება მას მესაკუთრის
წინაშე წარმოეშობა,რადგან იპოთეკარის სასარგებლოდ რეალიზაციით იპოთეკარის
მოთხოვნა გადავა მესაკუთრეზე.ასეთ შემთხვეაში მოვალე არ თავისუფლდება
ვალდებულების შესრულების ვალდებულებისგან,იცვლება მხოლოდ მისი კრედიტორი.
გ) ახალი მესაკუთრის მიმართ
აუქციონზე გამარჯვებულად ცხადდება ბოლო და მაქსიმალური ფასის შემომთავაზებლი
პირი,თუი ფასის ბოლო შეთავაზება გამოცხადდება სამჯერ და ხმამაღლა (3064
3მუხლი).ამ მომენტიდან წარმოიშობა ახალი ურთიერთობა,რომლიც უკავშირდეა
შემძენზე საკუთრების გადასვლის პირობებს.
შემძენზე საკუთრება გადადის სპეციალსტის განკარგულების საფუძველზე და ფასის
სულად გადახდის შემდეგ.

29.უძრავი ქონების აუქციონზე რეალიზაციის სამართლებრივი

შედეგები (საკუთრების წარმოშობის მომენტი,უფლებრივი ტვირთი
და ა.შ )
რეალიზაციის სამართლებრივი შედეგები

მოვალის მიმართ რეალიზაციის უმთავრესი სამართლებრივი შედეგი ისაა, რომ მის

მიმართ არსებული მოთხოვნა დაკმაყოფილებულად ითვლება მიუხედავად იმისა,
რეალიზაციიდან მიღებული თანხა საკმარისია ღუ არა მოთხოვნის დასაფარად (276
II)

. შემძენისთვის რელევანტური სამართლებრივი შედეგი ისაა, რომ იგი იძენს

დაუტვირთავ საკუთრებას. მისთვის ასევე მნიშვნელოვანია რეალიზაციის
არამართლზომიერად ჩატარების შედეგები. Iგი კეტილსინდისიერ შემ,ძენად
ჩაითვლება თუ მან არ იცოდა და არც შეიძლება სცოდნოდა არამართლზომიერების
შესახებ.

. მოგირავნისთვის საყურადღებო სამართლებრივი შედეგი მისი მოთხოვნის

დაკმაყოფილებაა, თუმცა შესაძლებელია რეალიზაციიდან მიღებულმა თანხამ არც
დაფაროს მისი მოთხოვნა სრულად .

.ყველაზე ნეგატიური სამართლებრივი შედეგი დგება დამგირავებლისთვის,

რომელიც რეალიზაციის Dედეგად კარგავს საკუთრების უფლებას თავის საგანზე,
მიუხედავად იმისა, რომ მას აქვს სამართლიანი ანაზღაურების მოთხოვნის უფლება.

აუქციონზე შეძენილ ქონებაზე საკუთრების უფლების წარმოშობა

იპოთეკით დატირთლი უძრავი ნივთის აუქციონზე რეალიზაციის სამართლბრივი
შედეგები ეხება მესაკუთრეს,რომელიც კარგავს საკუთრებას უძრავ
ნივთზე,იპოთეკარს,რომლის მოთხოვნაც კმაყოფილდება,მოვალეს,რომლის ვალის
გამოც ხდება რეალიზაცია,და შემძენს,რომელიც ხდება უძრავი ნივთის ახალი
მესაკუთრე.სამართლებრივი შედეგები ამ პირებისათვის განსხვავებული
ინტენსივობით დგება.
301¹ -ე მუხლის 1¹ ნაწილის თანახმად უზრუნველყოფილი „მოთხოვნა
დაკმაყოფილებულად ითვლება იმ შემთხვევაშიც,როდესაც იპოთეკით
დატვირთული უძრავი ნივთის რეალიზაციიდან ამონაგები თანხა საკმარისი არ არის
იპოთეკით უზრუნველყოფილი მოტხოვნის დასაფარავად“.
მაგ.სამშენებლო ფირმის მიერ ბანკისგან აღებული 30 000 ლარის კრედიტი
უზრუნველყოფილი იყო სადაზღვევო კომპანიის მიწის ნაკვეთით.აუქციონზე მიწის
ნაკვეთის რეალიზაციის შედეგად შემოსავალმა შეადგინა მხოლოდ 20 000
ლარი.ბანკის მოთხვნა,301¹-ე უხლის 1¹ ნაწილის მიხედვით,დამაყოფილებულად
ითვლება,მაგრამ მესაკუთრეზე მოთხოვნა გადავა სრული მოცულობით და
სადაზღვევო კომპანიას შეეძლება სამშენებლo ფირმისგან 30 000 ლარის
მოთხოვნა.დაზარალებული ამ შემთხვევაში გამოდის იპოთეკარი,რომლის
ინტერესებიც უნდა ყოფილყო წესით ყელაზე მეტად დაცული.თუმცა,მესაკუთრის
პროლემა ამ შემთხვეაში ის არის,რომ მასზე გადადის არაუზრუნველყოფილი
მოთხოვნა,რის გამოც მას დაკმაყოფილების ნაკლები შანსი აქვს.
301¹-ე მუხლის 1¹ ნაწილის თანახმად,თუკი იპოთეკით დატვირთული უძრავი
ნივთის რეალიზაცია მოხდება,მოთხოვნა ავტმატურად ითვლება
დაკმაყოფილბულად,მიუხედავად იმისა,მიღეული ამონაგები თანხა ფარავს თუ არა
მოთხოვნას.მოთხოვნის დაკმაყოფილებით მოთოვნა წყდება და თუკი მოთხოვნა არ
არსებობს,წყდება მისი უზრუნველყოფის ისეთი აქცესორული საშვალებაც,
როგორიცაა თავდებობა.მაშასადამე,იპოთეკარი კარგავს თავდებობიდან
დაკმაყოფიების შესაძლებლობას.ამ ვითარების თავიდან ასაცილბლად გამოსავალს
წარმოადგნს თავდაპირველად უზრნველყოფის სხვა საშუალების გამოყენება და
მხოლოდ ამის შემდეგ - იპოთეკით დატირთული უძრავი ნივთის რეალიზაცია.

ბ) მოვალის მიმართ
იპოთეკით დატვირთული უძრავი ნივთის რეალიზაცია აუქციონზე,მუხედავად
იმისა,ამონაგები თანხა სრულად ფარავს მოთხოვნას თუ არ,იწვევს
უზრუნველყოფილი მოთხოვნის დაკმაყოფილებას და მის შეწყვეტას.ამით მოვალე
თავისუფლდება კრედიტორის (იპოთეკარის)წინაშე შესრლების
ვალდებულებისგან.თუ პირადი მოვალე იმავდროულად არის დატვირთული
ნივთის მესაკუთრე,ის რეალიზაციის შედეგადა კარგავ საკუთრების უფლებას ამ
ნივთზე,მაგრამ თავისუფლდება ვალდებულების შესრულებისგან.
როცა იპოთეკით დატვირთული უძრავი ნივთის მესაკუთრე არ არის ოპოთეკარის
პირადი მოვალე.ნივთის რეალიზაციის შედეგად მოვალე თავისუფლდება
იპოთეკარის წინაშე ვალდებულების შესრლების ვალდებულებისგან,მაგრამ ეს
ვალდებულება მას მესაკუთრის წინაშე წარმოეშობა,რადგან იპოთეკარის
სასარგებლოდ რეალიზაციით იპოთეკარის მოთხოვნა გადავა მესაკუთრეზე.ასეთ
შემთხვეაში მოვალე არ თავისუფლდება ვალდებულების შესრულების
ვალდებულებისგან,იცვლება მხოლოდ მისი კრედიტორი.
გ) ახალი მესაკუთრის მიმართ
აუქციონზე გამარჯვებულად ცხადდება ბოლო და მაქსიმალური ფასის
შემომთავაზებლი პირი,თუი ფასის ბოლო შეთავაზება გამოცხადდება სამჯერ და
ხმამაღლა (3064 3მუხლი).ამ მომენტიდან წარმოიშობა ახალი
ურთიერთობა,რომლიც უკავშირდეა შემძენზე საკუთრების გადასვლის პირობებს.
შემძენზე საკუთრება გადადის სპეციალსტის განკარგულების საფუძველზე და ფასის
სულად გადახდის შემდეგ (3065 4 მუხლი).
საკუთრების წარმოშობისათვის აუცილებელია ნამდვილი განკარგულების
არსებბა.კანონი განსაზღვრავს განკაგულების ნამდვიობის შემდეგ პირობებს: ა)
განკარგულება უნდა გამოცხადდეს აუქციონზე (3065 3 მუხლი), ბ) მასში
აღნიშნული უნდა იყოს შეძენილი ქონება აუქციონზე ქონების შემძენი,ფასი და
აუქციოის პირობები (3065 1 მუხლი), გ) განკარულებაზე უნდა იყოს სპეციალისტის
ხელმოწერა დამოწებული სანოტარო წესით.განკარგულეა ძალაშია მისი
გამოცხადებისთანავე (3065 4 მუხლი).ერთ-ერთი ამ პირობის არარსებობა იწვევს
განკარგულების ბათილობას
საკუთრების წარმოშობის მეორე წინაპირობაა ფასის სრულად გადახდა,რომელიც
აუქციონის შედეგების გამოცხადებიდან ერთი კვირის ვადაში უნდა
განხორციელდეს სპეციალისტის სადეპოზიტო ანგარიშზე.მაგალითად,3065 4
მუხლის მიხედვით საკუთრება უძრავ ნივთზე გადადის ფასის სრულად გადახდის
შემდეგ,მაგრამ სინამდვილეში უძრავ ნივთზე საკუთრების წარმოშობისთვის ეს არ
არის საკმარისი და აუცილებელია,183-ე მუხლის თანახმად,საკუთრების უფლების
რეგისტრაცია საჯარო რეესტრში.