Elisabeth von Erdmann: Frane Petrić i barokna poetika

- u radu se prati porijeklo barokne poetike Frane Petrića iz novoplatonizma

- F. Petrić smatra se pretečom teorije acumena 17. stoljeća
- On povezuje poetiku s filozofijom, tj. božansko i ljudsko/pjesništvo s božanskom
inspiracijom
- Inspiracija Frani Petriću za njegovu filozofiju/poetiku bila je polemika između T. Tassa i
L. Ariosta iz 1584. godine
- Oštroumlje, ingenij i pojam čine baroknu poetiku, ali i značenje končeta
- U baroknoj poetici oštroumlje se postiže tehničkim sredstvima
- F. Petrić je u svojim spisima došao do zaključka da je došlo do ujednačenosti između
poganskog učenja o muzama i sferama i novoplatnoski oblikovanim kršćanskim
učenjem/mišljenjem
- On tumači ingenij kao prodornost duha te spremnost za učenje i pronalaženje
- Zanos čini ingenij brzim i dobrim, a bez zanosa on je loš i lišen kvalitete
- Zanos je istovremeno ljudska i božanska pojava
- Vječna duša univerzuma upravlja ingenijem i zanosom; duše upravljaju i drugim
elementima
- Mjesec, Merkur, Venera, Sunce, Mars, Jupiter, Saturn – osam nebeskih duša/sfera
nazivaju se muzama
- Iza tih navedenih duša/nebeskih sfera nalazi se beskonačno božansko svjetlo
- Svaka je duša pod utjecajem određene planete
- Pjesnik je sposoban/nadaren za određenu vrstu pjesništva ovisno o tome kojim božanskim
sferama prolazi prije i tijekom pisanja
- Nakon Petrića, E. Tesauro naglašava da pojam oštroumlje obuhvaća čovjeka, Boga,
anđele, prirodu i životinje
- F. Petrić Boga smatra prvim bićem koje se nalazi u punoći svojih ideja
- Logos predstavlja skup svih ideja
- Petrić izjednačava logos s Božanskom riječju, tj. Sinom Božjim
- On objedinjuje u svojoj poetici učenje o sferama, porijeklu pjesništva i procesu stvaranja
- Merkur je sinonim za oštroumlje; Sin Božji; Božji glasnik koji predstavlja snagu duha i
kao ingenij donosi je ljudima
- Ingenij i oštoumlje tvore najvišu spoznaju, a spoznaja označava dodir s božanskim
- Nakon prolaska svim sferama oštroumlje omogućava stvaranje pojmova
- Stvoreni pojmovi su jezične strukture i vrhunac su duha
- F. Petrić proširuje oponašanje (mimesis, imitatio) (Platon nije posebno cijenio u
književnosti) njegovom suprotnošću (incredible)
- Mimetičko vjerojatno (credible) sjedinjuje i prožima se sa svojom
suprotnošću/nevjerojatnim (incredible)
- Petrić čudesno smatra temeljem književnosti
- Iskon (bitak neslične sličnosti) kao rezultat spajanja suprotnosti predstavlja izvor filozofije
i princip pjesništva
- Začudnost označava kao prisutnost čudesnog
- Pjesnik razotkriva iskona posredovanjem
- Smatra da čudesno određuje pjesništvo kao što božanski duh određuje pjesnika
- Pjesništvo je izraz razvijenog božanskog duha u čovjeku kao medija pomoću oštroumlja i
pojma -> tako nastaje čudesno
- Začudno je temelj novoplatonske filozofije