Professional Documents
Culture Documents
Karbono eta hidrogenoz osatuta daude eta loturak sinpleak C-C eta H-H edukitzen dituzte.
Hidrogeno bat galdu duten hidrokarburo aseak dira. Izendatzeko ; Hidrokarburoaren izena –
ilo amaituta.
Izendatzeko:
• Katea nagusia karbono atomoen katearik luzeena izango da eta berak
erabakitzen du konposatuaren izena.
• Katea nagusiko karbono atomoak lehen atomotik azkeneraino zenbatu behar
dira. Horretarako albo kateak ahal eta zenbaki txikienak eduki behar dituzte.
• Erradikalak orden alfabetikoz izendatzen dira.
Ziklopentilo Ziklohexilo
1
2. ALKENOAK
Hidrokarburo asegabeak dira. Formula orokorra CnH2n . Lotura bikoitzak dauzkate C=C.
Izendatzeko –eno atzizkia erabiltzen da. Lotura bikoitzaren lekua zenbakiz markatzen da.
Albo kateak badaude, katea nagusia lotura bikoitza dutenetarikoen artean luzeena izango da.
• Zenbakitzeko lotura bikoitza albo kateak baino garrantzitsuagoa da.
CH3-CH-CH=CH2 3-metil-1-buteno
CH3
Hidrogeno bat galdu duten alkenoak dira. Izendatzeko –enilo atzizkia erabiltzen da-.
Erradikala duen karbonoari 1 zenbakitzailea dagokio.
-CH-CH=CH2 2-propenilo
3. ALKINOAK
CH3-C≡CH propino
HC≡CH Etino edo azetileno.
2
• Kate nagusia zenbakitzeko asegabetasunek zenbaki ahalik eta txikienak daramatzate.
• Lotura bikoitzak hirukoitzak baino garrantzitsuagoak dira, baldintza berdinetan.
C-C=C-C≡C C≡C-C-C=C
5 4 3 2 1 5 4 3 2 1
• Izendatzeko:lotura bikoitzak hirukoitzak baino lehenago izendatzen dira. Alkanoaren
izena lotura bikoitzak eramaten du.
CH2=CH-C≡CH 1-buten-3-ino
Bentzenoaren deribatuak dira. Bentzenoa hidrokarburo oso berezia da, bere lotura
konjugatuek egonkortasun handia ematen diotelako, bera erreaktibotasun txikia du ( adizio-
erreakziorik ez ditu ematen).
CH CH
HC CH HC CH
HC CH HC CH
CH CH
Bentzenoa
CH CH3 CH CH CH2
HC C HC C
HC CH HC CH
CH CH
Metilbentzeno Etenilbentzeno
Bi erradikal dituenean posizio erlatiboa 1,2 ; 1,3 edo 1,4 zenbakiez marka daiteke edo
ondoko aurrizkiak erabiliz orto- meta- para-
CH3
CH CH3
HC C C
CH CH3 HC CH
HC C
HC CH
C HC CH
HC C C
CH CH2 CH3 CH2
CH3 CH2
CH3
o-etilmetilbentzeno m-etilmetilbentzeno p-etilmetilbentzeno
3
4.1. ARENOEN IZEN BEREZIAK
CH3
CH3
C
C HC CH
HC CH
HC CH
HC CH C
CH
CH3
Tolueno p-xileno
CH2
Bentzilo Fenilo
CH3-CH=CH-CHCl-CH=CH2 3-kloro-1,4-hexadieno
CH3 Br
H3C CH2 CH CH CH HC 1,1-dibromo-4-metil-2-hexeno
Br
Cl
o-diklorobentzeno
Cl
4
ARIKETAK
1. 1. CH 3 CH 3
2,3-dimetilbutanoa
H 3C C CH 2 HC
CH 3
CH 3
4. 4.
3-etil-2,4-dimetil-3-heptenoa H3C HC
CH3
5. 5.
3,5-dekadiinoa CH2 CH3
H3C CH2 CH2 C
CH3
6. 6. CH3
5,7-dekadien-2-ino
H3C CH2 C HC CH2
CH3 CH2 CH2 CH3
7. 7.
Er. 3-binil-4,6-heptadienilo CH2 =C = C = CH2
8. 8. CH3
2-butinoa
H3C CH2 CH2 CH2 CH CH3
5
11. 11.
1,3-dimetilziklohexanoa CH2 = CH-
12. 12.
2-ziklopropilpentanoa CH3-CH2-CH=CH-CH3
13. 13.
Er.2,2-dietil-4-pentiniloa CH3
H2C CH CH C HC CH CH2
H3C
14. 14.
1,3,4-trifenilpentanoa CH3-CH=CH-CH2-CCl=CHCl
16. 16.
3-bentzilpentanoa
CH2
17. 17. CH Cl
1-etil-3-propilbentzenoa
HC C
HC CH
CH
18. 18.
3-bentzilpentanoa CH CH CH2
HC C
HC CH
CH
19. 19. H C CH CH CH CH CH
Toluenoa 3 2 2 2 3
H3C C
C CH
HC CH
CH
20. 20.
2-fenil-2-pentenoa
6
6 ALKOHOLAK, FENOLAK ETA ETERRAK.
6.1 ALKOHOLAK
Funtzio taldea: -OH. Izendatzeko –ol atzizkia jartzen zaio hidrokarburoaren izenari.
CH3-CH2-CHOH-CH3 2-butanol
CH3-CH2-CH=CH-CH2-CH2OH 3-hexen-1-ol
CH2OH-CH=CH- CH2OH 2-buten-1,4-diol
CH≡C-CH=CH- CH2OH 2-penten-4-ino-1-ol
6.2 FENOLAK
6.3 ETERRAK
CH
HC C O CH2 CH3 Etoxibentzeno edo etilfenileter
HC CH
CH
ARIKETAK
7
1-propanola CH2OH-CHOH-CH2OH
3. 3.
1,2-propanodiol OH
5. 5.
2,2-dimetilpropanol HO OH
6. 6.
Bentzol CH3 OH
7. 7.
2-etoxifenol H3C
8. 8.
OH
Bentzilfenileter CH2 OH
C
9. 9. HC CH
HC CH
CH
1,3-propanodiol CH2OH-CH=CH-CHOH-CH3
10. 10.
3-butin-1,2-diol O
CH3
13. 13.
4-fenil-2-pentin-1-ol
CH2
14. 14. H2C CH O CH2 CH3
H2C CH2
CH2
8
Glizerina
CH2 =CH-CH=CH-CH2OH
15. 15.
7.1 ALDEHIDOAK
O
Formula orokorra hau da: R C edo R – CHO
H
Beti daude katearen muturretan. Izendatzeko –al atzizkia erabiltzen da. Txikiena metanotik
datorrena da .
CH O
HC C C Bentzaldehido
H
HC CH
CH
- CHO taldea ordezkatzailea bada formil aurrizkia
erabiltzen da.
O
O
C HC CH2 CH2 CH CH2 C 2,5-dimetilheptanodial
H CH3 CH3 H
H
O
O C
O
C CH2 CH2 CH C 2-formilpentanodial
H H
7.2 ZETONAK
O
Formula orokorra.
R1 C R2
O
3-pentanona
H3C CH2 C CH2 CH3
9
ARIKETAK
1. 1.
2. 2.
Butinodial O
CH C
3. 3. HC C CH3
HC CH
CH
4-fenil-2-pentinal O
CH2 C
4. 4. H2C CH CH2
H2C CH2 CH3
CH2
5. 5.
6. 6.
O
2,5-dimetil-3-hexanona
HC C C
7. 7. H
O O
2,4-pentanodiona
C CH2 CH CH C
9. 9. H H
10
O
Butenodial H2C CH CH2 CH2 CH2 CH2 C
HC
10. 10. H
CH CH2
3,4-dihidroxi-2-butanona O
C CH2 CH CH CH2 CH CH3
11. 11. H
C6H5
O CH3 O
3-oxobutanal
C C C
12. 12.
H CH3 H
O
2-hidroxi-3-oxopentanodial
H2C C C CH2 CH2 CH2 CH3
13. 13.
CH2 CH2 CH3
4-oxo-2-pentenal O
H2C C C CH3
14. 14.
CH3
15. 15.
H2C CH3 O
2-hidroxibutanal
H3C CH CH CH2 CH2 CH2 C CH3
16. 16.
CH3
m-hidroxibentzaldehido CH2=CH-CO-CH-CH2
17. 17.
11
8 AZIDO KARBOXILIKOAK ETA DERIBATUAK.
O
Formula orokorra: edo R-COOH
R C
OH
O
Azido etanoikoa edo azido azetikoa
H3C C
OH
COOH
Az. 3-karboxihexanodioikoa
HOOC CH2 CH CH2 CH2 COOH
O O O
O
H3C C + C CH3 H3C C O C CH3 + H2O
OH HO
Anhidrido azetikoa edo etanoikoa
12
8.3 AZIDO-HALUROAK. (2.mailan)
O
8.4 ESTERRAK
O
Formula orokorra : R1 C
O R2
O O
H3C CH2 C + HO CH3 H3C CH2 C + H2 O
O CH3
OH
8.5 GATZAK
13
ARIKETAK
Az o-metilbentzoikoa CH3-CHOH-CO-CH2-COOH
5. 5.
Az. 4-hidroxi-2,3-dimetilbentzoikoa
CH2OH-CHOH- CH2- COOH
6. 6.
1,3,5-trimetilziklohexanoa
CH2OH - CH2-CO- COOH
7. 7.
4-fenil-2-butanona COOH-CHO
10. 10.
14
9 KONPOSATU NITROGENATUAK
9.1 AMINAK
NH2
CH3-NH2
Amina konplexuagoak badira, erradikal konplexuena amina nagusitzat hartzen da eta beste
erradikalak nitrogenoaren ordezkatzaile bezala izendatzen dira.
CH3
N-etil-N-metil fenilamina
H2C CH3
N
C
HC CH
HC CH
CH
CH3-C≡N etanonitrilo
CH3-CH2-C≡N Propanonitrilo edo etil zianuroa
15
9.3 NITRODERIBATUAK
CH3
NO2 O 2N NO2
CH3-NO2
NO2
Nitrometano Nitrobentzeno 2,4,6-trinitrotolueno (T.N.T.)
9.4 AMIDAK
O
O O
CH C
H3C C H3C CH2 C HC C NH2
NH2 NH2 HC CH
CH
Etanamida edo azetamida Propanamida Bentzamida
16
ARIKETAK
1. 1.
Potasio zianuroa N≡C-CH2-CH-CH2-CHOH-CH2-CH3
2. 2.
Propanonitriloa NH2-CH2-CH2-COOH
3. 3.
2-metilpropanamida CH3-CH2-C≡N
4. 4. HO NO2
Nitrobentzenoa
5. 5.
2-aminopropanamida CH3CH2-CO-NH2
6. 6.
Formamida (metanamida) CH3-CH2- CH2-CH2-CO-NH2
7. 7. H3C CH CH CH NH2
2-pentinonitriloa
CH3
8. 8.
propil zianuroa H-C≡N
C6H5
11. 11.
N-etil-N-metil fenilamina CH2=CH-CN
13. 13.
Trimetilamina CCl3-CH2 NO2
17
PREFERENTZIA DUTEN TALDE FUNTZIONALEN TAULA
ATZIZKIA AURRIZKIA
FORMULA FUNTZIOA (talde printzipala (ordezkatzailea
bada) bada)
O
R C Azidoak oiko Karboxi*
OH
O
R1 C Esterrak Alkoxikarbonil*
oato
(edo gatzak) Ariloxikarbonil*
O R2
O
R1 C Amidak amida Karbamoil*
NH2
O
Oxo
R1 C Aldehidoak al
Formil*
H
O
Zetonak ona oxo
R1 C R2
Deribatu
R-NO2 ----- nitro
nitrogenatuak
18
19
FORMULAZIO ORGANIKOA NAHASTUA
1. Dietilamina 1. HN CH CH2
C6H5
6. 2-(2-metilpropil)-3- 6. CH3
oxobutanal
C
HC CH
HC CH
C
CH2 OH
7. CH3 CH CO CH3
7. 2-etil-2-buten-1-ol
CH3
8. ziklopropilpropanoatoa 8. CH2OH-CO-CH3
9. NH2
9. 4-metilfenilamina
CH3 CH CH2 NH2
20
11. Az. 2-hidroxibutanodioikoa 11. CH CH2 CH3
H2C
CH2
H3C CH3
15. CH3-CH2-CO-CH2-CH3
15. 1,2,3-butanotriola
21
19. N-metiletil fenilamina 19. CH3
H3C
CH3
HC
H2C CH2
28. O
28. Az. 3-hidroxi-2- CH3
oxobutanoikoa H3C CH2 C
O CH
CH3
22
29. Az.o-klorobentzoikoa 29. BrCH2-CH2-CHO
23
38. Metilbentzenoa 38. H-COO-CH2-CH3
H2C C
CH2 CH3
H2C CH2
HC
CH3
24
46. C2H5
46. 1-propenilamina
N CH3
C6H5
H2C CH2
CH2
54. H3C CH CH CH
54. Azetato potasikoa
CH3
25
55. H3C CH CH2 O CH2 CH3
55. Az. Kloroetanoikoa
CH3
26
27