ENM463 ELEKTRİKLE TAHRİK

İş Makinelerinin (Yük) Karakteristikleri

Dr.Mustafa Turan
Yolverme, frenleme, motor seçimi, ve yolverici seçimi
gibi konularda, motor tarafından sürülen mekanik
yükün devir sayısı-moment karakteristiği (çoğu kez
yük karakteristiği diye anılır) bilinmelidir. Aksi halde
motorun tüm çalışma uzayındaki davranışı yada
performansı önceden belirlenemez. Genel olarak
mekanik iş makineleri;
k k
 L   nL 
TL  T0  (TL  T0 )    yada TL  T0  (TL  T0 )   
 n   nn 
ifadesine uyarlar. Burada;
To; Sürtünmeden kaynaklanan momenti gösterir
k; mekanik yük karakterini belirten birimsiz katsayıdır
k ‘nın aldığı değere göre, başlıca 4 tip mekanik yük
karakteristiği vardır
 Sabit momentli karakteristik (k=0)
Bu tip yüklerde moment yaklaşık olarak sabittir ve
devir sayısı ile değişmez. Moment ile açısal hızın
çarpımı olan mekanik güç ise doğrusal olarak artan
bir özellik gösterecektir.
Bu tip yüke örnek olarak; asansörler, vinçler, krenler
(ray üzerinde gezer vinçler), konveyörler (taşıyıcı
bandlar), ekstrüderler / sıkıştırıcılar / basınca karşı
çalışan pistonlu pompalar (sıkarak şekil veren
makineler; makarna makinesi, yem makinesi, et
kıyma makinesi gibi), talaşlı takım tezgahları,
haddeler, özellikle sürtünme işi yapan iş makineleri
verilebilir.
Sabit momentli karakteristik (k=0)
Sabit momentli karakteristik (k=0)
Sabit momentli karakteristik (k=0)
Sabit momentli karakteristik (k=0)
Doğrusal orantılı moment karakteristik (k=1)
Bu tip yüklerde moment, devir sayısı arttıkça doğrusal
olarak artar. Moment ile açısal hızın çarpımı olan
mekanik güç ise karesel olarak artan bir özellik
gösterecektir.

Bu tip yüke örnek olarak; kalenderler (silindirler,

perdahlama makineleri, merdane), girdap akımlı
frenler – retarder frenleri, sabit uyarma akımında
sabit dirençle yüklenmiş doğru akım jeneratörleri
verilebilir.
Genel olarak bu karakteristikteki iş makineleri seyrektir.
Doğrusal orantılı moment karakteristik (k=1)
Doğrusal orantılı moment karakteristik (k=1)
Doğrusal orantılı moment karakteristik (k=1)
Doğrusal orantılı moment karakteristik (k=1)
Doğrusal orantılı moment karakteristik (k=1)
k 1
 L 
TL  T0  (TL  T0 )   
 n 

(TL  T0 )
PL  TL  L  P0   L  P0  C1  2L
n

Bu ifadelerden mekanik gücün devir sayısının karesi ile

orantılı olacağı görülür.
Doğrusal orantılı moment karakteristik (k=1)
Karesel orantılı moment karakteristiği (k=2)
Bu tip yüklerde moment, devir sayısı arttıkça karesel
olarak artar. Moment ile açısal hızın çarpımı olan
mekanik güç ise kübik olarak artan bir özellik
gösterecektir.
Bu tip yüke; santrifüj (merkezkaç) pompalar,
havalandırıcılar, üfleyiciler, fanlar, karıştırıcılar,
savurucular vb hava veya sıvı direncine karşı çalışan
ve savrulma etkisi yapan iş makineleri örnek olarak
verilebilir. Taşıtların hava direnci de hızın karesiyle
orantılıdır.
Tren gibi bazı yüklerde çekiş momenti iki terimlidir. Bir
tanesi sabit kalırken, bir kısmı da hızın karesi ile
orantılıdır.
Karesel orantılı moment karakteristiği (k=2)
Karesel orantılı moment karakteristiği (k=2)
Karesel orantılı moment karakteristiği (k=2)

k 2
 L 
TL  T0  (TL  T0 )   
 n 

(TL  T0 ) 2
PL  TL  L  P0     P  C  3

n2 L 0 2 L

Bu ifadelerden mekanik gücün devir sayısının küpü ile

orantılı olacağı görülür.
Karesel orantılı moment karakteristiği (k=2)
 Ters orantılı moment karakteristiği (k= -1)
Bu tip yüklerde moment, devir sayısı arttıkça ters
orantılı olarak azalır. Moment ile açısal hızın çarpımı
olan mekanik güç ise sabit kalır.

Bu tip yüke örnek olarak; soyma makineleri, sarma

makineleri tornalama işlemleri, verilebilir.
Ters orantılı moment karakteristiği (k= -1)
 Ters orantılı moment karakteristiği (k= -1)
k  1
 L 
TL  T0  (TL  T0 )   
 n 

n
PL  TL  L  P0  (TL  T0 )  L  PL
L

Bu ifadelerden mekanik gücün devir sayısı ile

değişmeyip, sabit kaldığı görülür.
Ters orantılı moment karakteristiği (k= -1)