Nadreal izam kao novi pravac u umet nost

Nadrealizam je nastao 20-ih godina dvadesetog veka, a njegov zavičajni prostor bila je Francuska,
tačnije Pariz. Francuska je sasvim prirodno bila mesto nastanka novog pravca u umetnosti, s obzirom na
razvijenu kulturu, dugu tradiciju, stanje duha i pesnike; a takodje, nešto ranije na tom prostoru se već
utvrdio dadaizam, koji je po buntu blizak rodjak nadrealizmu. Na odredjeni naćin nadrealizam nasledjuje
dadaizam i predstavlja njegov nastavak, koristeći neke njegove osnovne principe – koncept nesputane
slobode i potpunog preplitanja umetnosti i života.

Prvo delo nadrealizma bilo je Magnetska polja 1921. godine, nastalo iz saradnje Bretona I
Supoa. Ovo delo je zapravo na neki način predstavljeno kao eksperiment, a ne kao avangardno književno
ostvaranje.

Nadrealizam, kao književni i umetnički pokret, nastao je pod pokroviteljstvom francuskog

studenta medicine, pesnika, aktiviste i vodje nadrealističkog pokreta Andrea Bretona, koji će ga
najdoslednije braniti i najistrajnije mu ostati veran – sve do smrti. Breton je prvi utvrdio zadatke
nedrealizma, odredio ciljeve, kao i definiciju. Zvanično, nadrealizam je nastao 1924. godine, i to kroz
Manifest nadrealizma (Manifeste du surréalisme), koji je bio neka vrsta njegovog programa, iako su
njegovi osnivači odbijali da ovaj svoj naum deklarišu kao novi pokret. Sami osnivači pokreta nadrealizam
nisu zamislili kao neku novu umetničku školu, već kao istraživanje nesvesnog, čudesnog, sna, ludila,
bunovnih stanja; onoga što predstavlja naličje logičkog dekora. Oni su govorili o stanju duha, ili duha u
pobuni protiv gradjanskog društva. Može se reći da je nadrealizam nastao zahvaljujući delovanju nekoliko
aktivista, koje je predvodio Breton.

Breton je nadrealizam definisao kao čisti psihički automatizam kojim se – bilo izgovorenom, bilo
pisanom rečju, ili na bilo koji drugi način – nastoji izraziti stvarno funkcionisanje misli. To je Diktat misli,
odsustvo svake kontrole koju vrši razum, van svake estetske ili moralne preokupacije 1. Nadrealizam
počiva na verovanju u višu stvarnost izvesnih pre njega zapostavljenjih oblika asocijacija, u svemoć sna, u
nekoristoljubivu igru misli. On konačno teži da sruši sve ostale psihičke mehanizme i da ih zameni u
rešavanju osnovnih problema života” i2. 1930. i 1934. godine Breton će napisati i drugi i treći manifest.
Nadrealizam je bio pokret koji je imao ogroman uticaj i nailazio je na medjunarodni prijem. U periodu od
1929. do 1937. godine postao je medjunarodni pokret, i proširio se preko čitave planete. Nastanak
1
Milenko Karan, Psihoanaliza I nadrealizam, Univerzitetska riječ, Nikšić, 1989. (99. str.)
2
Hanifa Kapidzić Osmangić, Srpski nadrealizam i njegovi odnosi sa francuskim
nadrealizmom,SVJETLOST,Sarajevo,1966, (6 str,)
nadrealizma poklapa se sa krajem Prvog svetskog rata, a kraj sa početkom Drugog svetskog rata, koji su,
svaki na svoj način, obeležili istoriju sveta.

Sama reč nadrealizam ili surrealizam predstavlja nešto što je iza realnog, racionalnog, čulnog.
Nadrealizam je kolektivna ili individualna umetnička praksa koja počiva na izražavanju, opisivanju
nesvesnog. Naziv ovog pokreta stvara Gijom Apoliner, i u pismu upućenom Polu Dermeu 1917. godine
kaže: "Kad se sve dobro razmotri, mislim da je zaista bolje usvojiti termin nadrealizam, nego
nadnaturalizam, koji sam u početku upotrebljavao. Nadrealizam još ne postoji u rečnicima, a biće
pogodniji za upotrebu nego nadnaturalizam koji su filozofi već upotrebili."

Nadrealizam je poricao umetnost i knjizevnost,, da bi se na kraju i sam preobrazio u nov

umetnicki izraz, koji je obelezio i izrazio svoje doba. Nadrealizam je živeo izmedju dva rata, jedan ga je
doneo i njegov izraz ucinio zivotnijim i grubljim, drugi ga je odneo kada je ovaj pokret bio u punoj snazi.
Tri najčuvenija imena nadrealizma – Andre Breton, Paul Eluard I Lois Aragon. Pokret mnogostranih
delatnosti, kao književna i umetnicka skola on predstavlja vraćanje romantizmu, spontanom stvaralaštvu.
Njegova borba za oslobodjenje podsvesti pretvara se u borbu za istinsko umetnicko nadahnuce. Humor
je bio životni stav koji su nadrealisti visoko cenili.

Kao pesnički i umetnički pokret nije bez korena, njegova se originalnost sastoji u sintezi
elemenenata koji su postojali pre njega, dela čije je glasove umeo da čuje, izvuče iz zaborava i oslobodi
netačnih tumačenja službene istorije knjizevnosti. Ma kako nov i pun iznenadjenja u svojoj opoziciji
prema prošlosti, postaje jedan od vidova francuske misli.
i