Otvorena ognji5ta i Stednjac,i

Na cijclonr podtrdju naSe.Republike, pr-ema vrijerne hla4nih,ziqrskih. i. jesensliih .rlana, jeste

sLati$tiihim podacinra, ima danas po seoskim ku- danas najvalniji pi'oblui u vczi sa sprovoduniem
dama jo* oko 200.000 otvorenih ognjiSta Bloj plauske itednje ogrjeva na ni$cnr seiu.
Stednjaka, {,bit ju prodro u'na3e selo vr{o je nra- Raciona'lno izgradene peii i Stednjdci ia ku-
len. Ova.otvorena ognji$ta pretstavljaju veliko zlo halrje hrane traie urnogo ruapje goriva.-pne sc
z.a nf,$u priviedu. Ona su jedrn od osnovn'ih obli- mogu loiiti ne sarrlr drvetom, nego i ugijenonr,
ka ria$c z4ostalosti, sa koiom sc treba Peto-
goditrji plen uhvetiti u ko$tac.
Naji'eci broj otvorenih'ognjidta ima na po-
rlrui.iu bivieg luzlanskog i sar*jevskog, okruga,
dakle u na5in naj$umovitijim 'kFajevima. Naj"
nrahje otvorenih ognjiSta zadrialo sc je joS do da-
nfrs u- nasoj Posavini. Tarrio su zidani i leljezni
itedn,iaci gotovo potpuno htisnuli otvorena ognji-
5ta. tsto takb u srezovima rialelkorn, zenitkorn,
sara,jeyskom i banjalutkomr plorla postotliu cto-
nrova u ktrjime je uveden $tednjak, vidi se,,da su
otvo-r'ela ognjiSta u prilienoj mjeri ,zaurijenjena
Itednjacima raznih vrsta Neki srezovi, kao foj-
nitki, kladanisk'i, ljubu$ki, stolai.ki, kotiidki, te-
sanjski, tesl'id.[i, bugojanski itd. imaju ja.i preko
757o (neki Cak 85%) seoskih domsva u kojima se
Ioli na otvor€nom ogniiStu. Izvjestan broj donro,
va n4'.na$ein selu sluii se otvorenim oerrii3terrr i
$tednjaliom.'Otvoreno ogrrjiite nalazi ie-i u tz.
6dj9 se sprema jelo i v$e drugi poslovi,
>kudi-*,
dok J'e-_plehaai >sporeta uveden u sobu, u t;ep$c
urcde-qi i otltjeljeni dio kude, gdje se spav* i grtje
se sprernaju 'sanduoi sa odje{om itd. U mnogim
Frediellma'nailazimo ioi i na narodite zidanc bo-
sanske pedi, koje se lo*e izHnrge prostorije, ili su ku6rc rc itrrrto po 'vAjf, zoeas76,
vezene.'za otvoreno ognjiste u kuCi, a vrlo ri.ietko Az4 $rcCA PRAVa OP$,4O.37 J
-olvo
gdje aadrZale su se u starim zgradama narod.ite
rene'peCi, tiko ,zvani odlact. Sve ove vrsle pedi
rrisu ni najrnanje racionalnc. pa dah ui plehani
itednjaci, onalie kakve najCe$de susreiemopo ua-
Sim seoskim lcuianra" jer i oni trale rnaogo-drve-
_la, .4 ne rje{avaju pifanje olvr.rrenog ognJiSta u
kudi,. ne6o samo povedavaiu broj valrista, a tine
i potrqsnju ogrjevnog matedjala.
Iskuslvo i dugogodi3nja promalranja pokazala
su, ddi zu jedno ognji$te treba za godinu dana
najma.n-ie 100 tovara,ili 25 prostornih metala
ogrjevnog diveta. U zimskim danima jedno ognji-
3te proguta najmanje cijeli.tovar drva. Ratuna se
da sv-q otvorrana ognji*ta u NRBiII izgore najma-
n ie goiL3hje 4,000.000 prrclornih metara ogrjevnog lignitom, raznim otpacima i drugim-',riiiierljalonr.
dl'vela (oko 2,800.000 kubnih rnetara), a to je gc- U njima mole gra.njg te$ev-ina,i:drqg,t o.staci.iza
lovo dva. put toliko. &oliko iznosi prosieini go- s;ete drveta zamijeniti metra,4e rjepanic.e ili uobi-
di$rrii prirast svih bosansko-hercegovadkih bu- iajeno ogrjevno drv6 koje se-za loturje nrotvo-
lrovih Suma. Bez obzira ito je to ogromna koli- renom ognji$tu izraduje iz ciielih stabala.-,Sasvim
.

tina drycta, koje na5e Sume jbdva mi6u dati i to
iedino pod uslovom stalrry sla.bljenia svoje pro-
izvode snagc, veC i zbog tog+ Sto ra kolitina pr+
t\rorena u novac ili radnu snagu pretstavlja ogro-
utan narodni imetak, kuji se neo'dgovouro rasipa
i ne$tedimice tro{i treba poduzeti sve m,iere,
-
da se $to ptiie zamiieni i posljednje otvor€no
ognji$te dobrim Itednjalom.
Dohar Stednjak, koji bi ilje$io pitanje kuha-
rrja hrane _i drugog (stolne hrang rubenine itd.)
zajedho sa pitanjem zegriiavanja prostorija za
jednostavni Stednjaci zidani od.cigle irge go-
di$nje najvi$e lG-l$ prostofnih metara drveta.
a rmgu da potpuno zadovolje sve pottehd iedne
vedc radruge o.d I do 10..ljudir Kaila bi-uspjek da
r{ims zrmijenim0 sva pAslojeca otvolena. ognji-
5ta u$tedili bi godi$nje najriranje 2,000.000 pro-
stornih melara ili 1,000.0m kubnih.uietatb: drve-
ta. Koliko bi to zrradilo za. naiu.sgrnskq.privredu
ne lreba ni govoriti. Dva n-rilijon4,pfoslornib me
tar4 a u toj koliiini bilo bi najmanie'80Q.O00me
gradevnog drveta znatilo.bi za na$u:intlustriju
=-
jcdan ogloman dobitak. Za naieg seljaka, koji za
sada jo$ ne vocli'dovoljno raduna o korisnmti
utrc$lia svoga rada, snranjivanje potlodrje thveta
za ogrjev znadils bi i oslobodavanje radne snage,
koju bi nrogao korisno up*trebiti oho unapredenja
vlastitog gospodarstva. Ako radunamo da za sjedrt
i iaradu jednog prostorrrog metra ogrjevnog alr'\'etir
treba pdlovira osailosatnog radnog dana, r islo
loliko za izvoe drreta iz 5ume, dlugirn r'ijeCinra,
'k{
fi,
tt'.
,.. ;,F;
i-", llj-
tcuca a gre#ffJfuE$f'g J€ zM.4\;tJ{,
AidA i sDoStsSA !
J€ AfuROMNA I polkrovlja) mr/Zc se Stetlnjak preudesiti.ta'ko, da
da nanr za proizvodnju jednog pl'ostornog ruetl'a
o6rjcvnog drveta treba jedan osamsatni radnl dan
te5kog fizi0kog rada, to bi se upotrebom Steclnja-
ka t-ndesto otvore.nih ognjiSth u$tedilo ukupno 2
ruilijona radnih d*na. U novcu izralerl4 ova,koli-
dina oslobodene radne snage zna0ila bi prihod o'd
riajmanje sedamdest milijona dinara. Koliho bi
ova oslobodena radna snaga, horisnije upoLreb-
ljena u poljoprivredi ili induslriji, doprinijela jo*
briem razvitku.na$e pnvrede, ne treba nalotito
rraglaSavati.
Kalio god uzDlcmo, uvadatje Stedrjaka u. nale
seoske kude ima ogroman zna{aj za podizanje
blagostanja i napredak naleg nanoda, pa u torn
snilslu tre.ba uloiit! sve snage i podueeti sve po-
tr'ebne nrjere, da se 5to plije ovaj zaclalali u pol-
punosti sprwede.
Na prvi pogled izglcda zaurj+:ua utvolenih
ognjidta sa ite&rjacima vllo leika i l<onrplikovana
sLvar'. Mnagi i <lanas gledaju lla ov\l naSu akciju
kao na stvar, hoja de naldi na nepremostive po-
te5koce i koja je zbog toga unaprijed osudcna na
propasl Svako ko mjeli sada.{niicu rnjerilonr plo-
Slosti neie i ne ruodc razumjeti, da sc moZe pul
dana$njim okolnostirna u naroduoj thZavi oslva-
liti i ono Sto nije bilo nrogude ncliatl u nmaxrd-
noj driavi niti sanjati.
U koliko se za oyu akciju ievr'Se sve potrebne
yrripreme, kao serijska masovna izrada ploda, 1e-
$etaka, pehala za jednoolrrazan tip zidanih Sted-
njaka, u koliko se uputi Sto vgdi braj seoshih zi-
dar4 u gradenju jetlnostavnih $tednjaka i qsigura
ostali gratlevinski materijal, nema srnetnje da se
nade frontovske organizacije anga2nju ,u propar .
gandi uvotlenja Stednjaha. Naie selo prihvhtiCe'-
ovu akciju, koja nru donosi brze i neposrtdnelu-
risti i bez obaita na uedostatke i pote5hode, hoje
ie na sar*mn pceetliu rastupiti, sproveiie ovaj
vadan zadatak u djelo.
Za jedan ovekav zidani {tednjal" treba. sraz.-..
rujerno nr{lo' matelijaia, sve6a S0--300 ligurada'
cigli, jedne civa+'e ga$eru:rg kreda, dvoje civdle pi- .
jeska, oko pet kilograma cemeuta.i 5 kg plosnatog
ieljeza za postarvljauje peliare. Od ieljeznih dije--.
lova koje izraduje Zeljezera Vare$, tleba naha-
viti jed.rn okvir ,za flode (23X29 coli), dvije plode -
sa. kolutima, jedna vrata za ognji3te (brcj 9),
jedna vraLadca za pcpeljarrr i jednu re5ctku z4 pe-..
peo (9X12 coli)- Yisina pekare izncsi najrie5do
21 cm, a $irina se odabir'e prerua Zel'ii i pottc.lri,
a izraduje se od tanjeg crnog !ima. Plosnatt> le-
ljezo sluii za podlogu i iznad pekare.
. Da bi se prilogodio dtednjak rxlredenoj plo-
storiji u.sed;koj kudi valja reii nekoliho rijeii i
o dimnjaku. Dimnjak je Eesto uajrainiji dio
peii, Lode izgraden dimnjal lo$a'ped.. Najbolje
jc - zidani dimnjak i
ako se uz Stethrjak izgradi
iz:r'ede iznail krovai jer tada vei najbolje vude.
Medutinr, n naiim seoskim kudaxra nede to biti '
uvijek moguCe. U sludaju gdje je kui:r gradena rra
>badius (otvor u krovu kroz koji ielazi dinr iz
rnu se iznad pekare uzida solunar promjera 12-
18cm) i izvede u potkrovlje. Na taj naditr diur de-sc-
5ir'ili u potkrovl.ic jcdnako kao kod otvorenog ognii-
3ta i rnole se koristiti za sulenje nresa i"drugih
potreba.
Mora se kazati .i t(), da postoje jo$ savrteDiji
i rarionalnijiStednjaci. Jedalr od lahvih je taktr-
evaui fraucuski sistem pedi kotl koje .se pel(ara
nalazi u istoi visini ,!rr vatrifLern, a prelio njih su
snrjcitcue plote za kuhalrjc. Ovakvi $tedrrjaci bo-
lic ilskori5iavajq dimrre gasove i llic zagrijavaju.
Za nas bi bio veliki uspjeh kada bi se masovno
uveli obidrii aidani $te<lnjaci, a s orbzirour na to,,
da na$ rralorl ima razvijen srnisao za novotarsfvo"
naJli'bi se i vje$ti majstori.koji bi ovaj cbidni
!tednjat( usavr$ili.
Ing. Fukarek Pavle l