Mukavemet - Çözümlü Örnekler

Dr. Rasim Temur

Mayıs 2015
Bölüm 2

Kesit Atalet Momenti

2
Kesit Atalet Momenti Mukavemet

2.1 Örnek

10mm

Şekildeki kesitte;
a. Iy , Iz , Iyz ve I0 atalet momentlerini bulunuz;

35mm
b. iy , iz ve i0 atalet yarıçaplarını bulunuz;
c. Asal atalet momentlerini hesaplayınız;
d. Asal eksen takımının konumunu belirleyiniz ve şekil üze-
rinde gösteriniz.
5mm

5mm 10mm 30mm

Alan ağırlık merkezi :

z0
Ağırlık merkezinin z 0 eksenine uzaklığı (Gy0 ) :
G1 (7.5; 45)
A1 ·y10 +A2 ·y20 +A3 ·y30
Gy0 = A1 +A2 +A3

150·7.5+175·2.5+225·22.5
G2 (2.5; 22.5)
Gy0 = 150+175+225

6625
Gy0 = 550
G3
y0
(22.5; 2.5)
0
Gy0 = 12.05 mm

z0 Ağırlık merkezinin y 0 eksenine uzaklığı (Gz0 ) :

A1 ·z10 +A2 ·z20 +A3 ·z30
Gz0 = A1 +A2 +A3

150·45+175·22.5+225·2.5
Gz0 = 150+175+225
G (12.05;20.45)
11250
Gz0 = 550

0 y0 Gz0 = 20.45 mm

a. Iy , Iz , Iyz ve I0 atalet momentleri :

z
Eksenlere olan uzaklıklar :
G1 (−4.55; 24.55)
G1 (−4.55; 24.55) ⇒ y1 = -4.55 (mm) z1 = 24.55 (mm)

G2 (−9.55; 2.05) ⇒ y2 = -9.55 (mm) z2 = 2.05 (mm)

G G2 (−9.55; 2.05)
(0;0) y
G3 (10.45; −17.95) ⇒ y3 = 10.45 (mm) z3 = -17.95 (mm)

G3 (10.45; −17.95)

Harzemli : Atalet Sayfa 3

Kesit Atalet Momenti Mukavemet

Iy atalet momenti :
P  b·h3 2

Iy = 12 + A · z
b1 ·h31 15·103
Iy1 = 12 + A1 · z1 2 = 12 + 150 · (24.55)2 ⇒ Iy1 = 91655.38 mm4
b2 ·h32 5·353
Iy2 = 12 + A2 · z2 2 = 12 + 175 · (2.05)2 ⇒ Iy2 = 18600.02 mm4
b3 ·h33 45·53
Iy3 = 12 + A3 · z3 2 = 12 + 225 · (−17.95)2 ⇒ Iy3 = 72964.31 mm4

Iy = Iy1 + Iy2 + Iy3

Iy = 91655.38 + 18600.02 + 72964.31 ⇒ Iy = 183220 mm4

Iz atalet momenti :
P  h·b3 2

Iz = 12 + A · y
h1 ·b31 10·153
Iz1 = 12 + A1 · y 1 2 = 12 + 150 · (−4.55)2 ⇒ Iz1 = 5917.88 mm4
h2 ·b32 35·53
Iz2 = 12 + A2 · y 2 2 = 12 + 175 · (−9.55)2 ⇒ Iz2 = 16325.02 mm4
h3 ·b33 5·453
Iz3 = 12 + A3 · y 3 2 = 12 + 225 · (10.45)2 ⇒ Iz3 = 62539.31 mm4

Iz = Iz1 + Iz2 + Iz3

Iz = 5917.88 + 16325.02 + 62539.31 ⇒ Iz = 84782 mm4

Çarpım atalet momenti (Iyz ) :

P
Iyz = (A · y · z)

1 1
Iyz = A1 · y1 · z1 = 150 · (−4.55) · 24.55 ⇒ Iyz = −16721.25 mm4

2 2
Iyz = A2 · y2 · z2 = 175 · (−9.55) · 2.05 ⇒ Iyz = −3342.5 mm4

3 3
Iyz = A3 · y3 · z3 = 225 · 10.45 · (−17.95) ⇒ Iyz = −42322.5 mm4

1 2 3
Iyz = Iyz + Iyz + Iyz

Iyz = −16721 − 3342.5 − 42322.5 ⇒ Iyz = −62386 mm4

Kutupsal atalet momenti (I0 ) :

I0 = Iy + Iz

I0 = 183220 + 84782 ⇒ I0 = 268002 mm4

Harzemli : Atalet Sayfa 4

Kesit Atalet Momenti Mukavemet

b. Atalet yarıçapları (iy , iz ve i0 ) :

q q
I
iy = Ay iy = 183220 550 ⇒ iy = 18.3 mm
q q
Iz 84782
iz = A iz = 550 ⇒ iz = 12.4 mm
q q
I0 268002
i0 = A i0 = 550 ⇒ i0 = 22.1 mm

c. Asal atalet momentleri (Imax,min ) :

r 2
Iy +Iz Iy −Iz
Imax,min = 2 ± 2 + Iyz 2
q
183220−84782 2 2
Imax,min = 183220+84782


2 ± 2 + (−62386)
q
98438 2
Imax,min = 268002


2 ± 2 + 3892012996

Imax,min = 134001 ± 79463.97

Imax = 213465 mm4 Imin = 54537 mm4

d. Asal eksenlerin konumu (θ) :

zp z
2·I
yz
tan 2θ = − Iy −I z

yp 2·(−62386)
tan 2θ = − 183220−84782

θ tan 2θ = 1.27
G (0;0) y

2θ = 51.8◦ ⇒ θ = 25.9◦

Harzemli : Atalet Sayfa 5

Kesit Atalet Momenti Mukavemet

2.2 Örnek
20mm
Şekildeki kesitte;
a. Iy , Iz , Iyz ve I0 atalet momentlerini bulunuz;
b. iy , iz ve i0 atalet yarıçaplarını bulunuz;
80mm
c. Asal atalet momentlerini hesaplayınız;
d. Asal eksen takımının konumunu belirleyiniz ve şekil üze-
rinde gösteriniz.

20mm 20mm 50mm 20mm 20mm

Alan ağırlık merkezi :

z0 Ağırlık merkezinin z 0 eksenine uzaklığı (Gy0 ) :

G1 A1 ·y10 +A2 ·y20 +A3 ·y30
(65; 90)
Gy0 = A1 +A2 +A3

2600·65+1600·30+1600·100
Gy0 = 2600+1600+1600
G2 (30; 40) G3 (100; 40)

377000
Gy0 = 5800
0 y0
Gy0 = 65 mm

Ağırlık merkezinin y 0 eksenine uzaklığı (Gz0 ) :

z0
A1 ·z10 +A2 ·z20 +A3 ·z30
Gz0 = A1 +A2 +A3

G 2600·90+1600·40+1600·40
(65;62.41)
Gz0 = 2600+1600+1600

362000
Gz0 = 5800
0 y0
Gz0 = 62.41 mm

a. Iy , Iz , Iyz ve I0 atalet momentleri :

z Eksenlere olan uzaklıklar :
G1 (0; 27.59) G1 (0; 27.59) ⇒ y1 = 0 (mm) z1 = 27.59 (mm)

G (0;0) y
G2 (−35; −22.41) ⇒ y2 = -35 (mm) z2 = -22.41 (mm)
G2 G3 (35; −22.41)
(−35; −22.41)

G3 (35; −22.41) ⇒ y3 = 35 (mm) z3 = -22.41 (mm)

Harzemli : Atalet Sayfa 6

Kesit Atalet Momenti Mukavemet

Iy atalet momenti :
P  b·h3 2

Iy = 12 + A · z
b1 ·h31 130·203
Iy1 = 12 + A1 · z1 2 = 12 + 2600 · (27.59)2 ⇒ Iy1 = 2065807.75 mm4
b2 ·h32 20·803
Iy2 = 12 + A2 · z2 2 = 12 + 1600 · (−22.41)2 ⇒ Iy2 = 1656866.25 mm4
b3 ·h33 20·803
Iy3 = 12 + A3 · z3 2 = 12 + 1600 · (−22.41)2 ⇒ Iy3 = 1656866.25 mm4

Iy = Iy1 + Iy2 + Iy3

Iy = 2065807.75 + 1656866.25 + 1656866.25 ⇒ Iy = 5379540 mm4

Iz atalet momenti :
P  h·b3 2

Iz = 12 + A · y
h1 ·b31 20·1303
Iz1 = 12 + A1 · y 1 2 = 12 + 2600 · (0)2 ⇒ Iz1 = 3661666.75 mm4
h2 ·b32 80·203
Iz2 = 12 + A2 · y 2 2 = 12 + 1600 · (−35)2 ⇒ Iz2 = 2013333.38 mm4
h3 ·b33 80·203
Iz3 = 12 + A3 · y 3 2 = 12 + 1600 · (35)2 ⇒ Iz3 = 2013333.38 mm4

Iz = Iz1 + Iz2 + Iz3

Iz = 3661666.75 + 2013333.38 + 2013333.38 ⇒ Iz = 7688334 mm4

Çarpım atalet momenti (Iyz ) :

P
Iyz = (A · y · z)

1 1
Iyz = A1 · y1 · z1 = 2600 · 0 · 27.59 ⇒ Iyz = 0 mm4

2 2
Iyz = A2 · y2 · z2 = 1600 · (−35) · (−22.41) ⇒ Iyz = 1254400 mm4

3 3
Iyz = A3 · y3 · z3 = 1600 · 35 · (−22.41) ⇒ Iyz = −1254400 mm4

1 2 3
Iyz = Iyz + Iyz + Iyz

Iyz = 0 + 1254400 − 1254400 ⇒ Iyz = 0 mm4

Kutupsal atalet momenti (I0 ) :

I0 = Iy + Iz

I0 = 5379540 + 7688334 ⇒ I0 = 13067874 mm4

Harzemli : Atalet Sayfa 7

Kesit Atalet Momenti Mukavemet

b. Atalet yarıçapları (iy , iz ve i0 ) :

q q
I
iy = Ay iy = 5379540 5800 ⇒ iy = 30.5 mm
q q
Iz 7688334
iz = A iz = 5800 ⇒ iz = 36.4 mm
q q
I0 13067874
i0 = A i0 = 5800 ⇒ i0 = 47.5 mm

c. Asal atalet momentleri (Imax,min ) :

r 2
Iy +Iz Iy −Iz
Imax,min = 2 ± 2 + Iyz 2
q
5379540−7688334 2
Imax,min = 5379540+7688334


2 ± 2 + 02
q
−2308794 2
Imax,min = 13067874


2 ± 2 +0

Imax,min = 6533937 ± 1154397

Imax = 7688334 mm4 Imin = 5379540 mm4

d. Asal eksenlerin konumu (θ) :

zzp 2·I
yz
tan 2θ = − Iy −I z

2·0
tan 2θ = − 5379540−7688334
G (0;0) θ yyp
tan 2θ = 0

2θ = 0◦ ⇒ θ = 0◦

Harzemli : Atalet Sayfa 8

Kesit Atalet Momenti Mukavemet

2.3 Örnek

Şekildeki kesitte;
a. Iy , Iz , Iyz ve I0 atalet momentlerini bulunuz;
120mm
b. iy , iz ve i0 atalet yarıçaplarını bulunuz;
c. Asal atalet momentlerini hesaplayınız;
d. Asal eksen takımının konumunu belirleyiniz ve şekil üze-
20mm rinde gösteriniz.

20mm 160mm

Alan ağırlık merkezi :

z0 Ağırlık merkezinin z 0 eksenine uzaklığı (Gy0 ) :

A1 ·y10 +A2 ·y20
Gy0 = A1 +A2

G1 (10; 80) 2400·10+3600·90

Gy0 = 2400+3600

348000
G2 (90; 10)
Gy0 = 6000
0 y0
Gy0 = 58 mm

Ağırlık merkezinin y 0 eksenine uzaklığı (Gz0 ) :

z0
A1 ·z10 +A2 ·z20
Gz0 = A1 +A2

2400·80+3600·10
Gz0 = 2400+3600

G (58;38) 228000
Gz0 = 6000
0 y0
Gz0 = 38 mm

a. Iy , Iz , Iyz ve I0 atalet momentleri :

z
Eksenlere olan uzaklıklar :
G1 (−48; 42) ⇒ y1 = -48 (mm) z1 = 42 (mm)
G1 (−48; 42)

G (0;0) y G2 (32; −28) ⇒ y2 = 32 (mm) z2 = -28 (mm)

G2 (32; −28)

Harzemli : Atalet Sayfa 9

Kesit Atalet Momenti Mukavemet

Iy atalet momenti :
P  b·h3 2

Iy = 12 + A · z
b1 ·h31 20·1203
Iy1 = 12 + A1 · z1 2 = 12 + 2400 · (42)2 ⇒ Iy1 = 7113600 mm4
b2 ·h32 180·203
Iy2 = 12 + A2 · z2 2 = 12 + 3600 · (−28)2 ⇒ Iy2 = 2942400 mm4

Iy = Iy1 + Iy2

Iy = 7113600 + 2942400 ⇒ Iy = 10056000 mm4

Iz atalet momenti :
P  h·b3 2

Iz = 12 + A · y
h1 ·b31 120·203
Iz1 = 12 + A1 · y 1 2 = 12 + 2400 · (−48)2 ⇒ Iz1 = 5609600 mm4
h2 ·b32 20·1803
Iz2 = 12 + A2 · y 2 2 = 12 + 3600 · (32)2 ⇒ Iz2 = 13406400 mm4

Iz = Iz1 + Iz2

Iz = 5609600 + 13406400 ⇒ Iz = 19016000 mm4

Çarpım atalet momenti (Iyz ) :

P
Iyz = (A · y · z)

1 1
Iyz = A1 · y1 · z1 = 2400 · (−48) · 42 ⇒ Iyz = −4838400 mm4

2 2
Iyz = A2 · y2 · z2 = 3600 · 32 · (−28) ⇒ Iyz = −3225600 mm4

1 2
Iyz = Iyz + Iyz

Iyz = −4838400 − 3225600 ⇒ Iyz = −8064000 mm4

Kutupsal atalet momenti (I0 ) :

I0 = Iy + Iz

I0 = 10056000 + 19016000 ⇒ I0 = 29072000 mm4

b. Atalet yarıçapları (iy , iz ve i0 ) :

q q
I
iy = Ay iy = 10056000 6000 ⇒ iy = 40.9 mm
q q
Iz 19016000
iz = A iz = 6000 ⇒ iz = 56.3 mm
q q
I0 29072000
i0 = A i0 = 6000 ⇒ i0 = 69.6 mm

Harzemli : Atalet Sayfa 10

Kesit Atalet Momenti Mukavemet

c. Asal atalet momentleri (Imax,min ) :

r 2
Iy +Iz Iy −Iz
Imax,min = 2 ± 2 + Iyz 2
q
10056000−19016000 2 2
Imax,min = 10056000+19016000


2 ± 2 + (−8064000)
q
−8960000 2
Imax,min = 29072000


2 ± 2 + 65028096000000

Imax,min = 14536000 ± 9224884.61

Imax = 23760885 mm4 Imin = 5311115 mm4

d. Asal eksenlerin konumu (θ) :

z zp
2·I
yz
tan 2θ = − Iy −I z

2·(−8064000)
tan 2θ = − 10056000−19016000

G (0;0) y tan 2θ = −1.8

θ

2θ = −60.9◦ ⇒ θ = −30.5◦
yp

Harzemli : Atalet Sayfa 11

Kesit Atalet Momenti Mukavemet

2.4 Örnek
20mm

Şekildeki kesitte;
a. Iy , Iz , Iyz ve I0 atalet momentlerini bulunuz;
300mm b. iy , iz ve i0 atalet yarıçaplarını bulunuz;
c. Asal atalet momentlerini hesaplayınız;
d. Asal eksen takımının konumunu belirleyiniz ve şekil üze-
rinde gösteriniz.

20mm

75mm 65mm20mm65mm 75mm

Alan ağırlık merkezi :

z0
Ağırlık merkezinin z 0 eksenine uzaklığı (Gy0 ) :
G1 (150; 330)

A1 ·y10 +A2 ·y20 +A3 ·y30

Gy0 = A1 +A2 +A3

6000·150+6000·150+3000·150
G2 (150; 170) Gy0 = 6000+6000+3000

2250000
Gy0 = 15000

0 G3 (150; 10)
y0
Gy0 = 150 mm

z0 Ağırlık merkezinin y 0 eksenine uzaklığı (Gz0 ) :

A1 ·z10 +A2 ·z20 +A3 ·z30
Gz0 = A1 +A2 +A3

G 6000·330+6000·170+3000·10
(150;202)
Gz0 = 6000+6000+3000

3030000
Gz0 = 15000

0 y0 Gz0 = 202 mm

a. Iy , Iz , Iyz ve I0 atalet momentleri :

z
G1 (0; 128)
Eksenlere olan uzaklıklar :
G1 (0; 128) ⇒ y1 = 0 (mm) z1 = 128 (mm)

G (0;0) y
G2 (0; −32) G2 (0; −32) ⇒ y2 = 0 (mm) z2 = -32 (mm)

G3 (0; −192) ⇒ y3 = 0 (mm) z3 = -192 (mm)

G3 (0; −192)

Harzemli : Atalet Sayfa 12

Kesit Atalet Momenti Mukavemet

Iy atalet momenti :
P  b·h3 2

Iy = 12 + A · z
b1 ·h31 300·203
Iy1 = 12 + A1 · z1 2 = 12 + 6000 · (128)2 ⇒ Iy1 = 98504000 mm4
b2 ·h32 20·3003
Iy2 = 12 + A2 · z2 2 = 12 + 6000 · (−32)2 ⇒ Iy2 = 51144000 mm4
b3 ·h33 150·203
Iy3 = 12 + A3 · z3 2 = 12 + 3000 · (−192)2 ⇒ Iy3 = 110692000 mm4

Iy = Iy1 + Iy2 + Iy3

Iy = 98504000 + 51144000 + 110692000 ⇒ Iy = 260340000 mm4

Iz atalet momenti :
P  h·b3 2

Iz = 12 + A · y
h1 ·b31 20·3003
Iz1 = 12 + A1 · y 1 2 = 12 + 6000 · (0)2 ⇒ Iz1 = 45000000 mm4
h2 ·b32 300·203
Iz2 = 12 + A2 · y 2 2 = 12 + 6000 · (0)2 ⇒ Iz2 = 200000 mm4
h3 ·b33 20·1503
Iz3 = 12 + A3 · y 3 2 = 12 + 3000 · (0)2 ⇒ Iz3 = 5625000 mm4

Iz = Iz1 + Iz2 + Iz3

Iz = 45000000 + 200000 + 5625000 ⇒ Iz = 50825000 mm4

Çarpım atalet momenti (Iyz ) :

P
Iyz = (A · y · z)

1 1
Iyz = A1 · y1 · z1 = 6000 · 0 · 128 ⇒ Iyz = 0 mm4

2 2
Iyz = A2 · y2 · z2 = 6000 · 0 · (−32) ⇒ Iyz = 0 mm4

3 3
Iyz = A3 · y3 · z3 = 3000 · 0 · (−192) ⇒ Iyz = 0 mm4

1 2 3
Iyz = Iyz + Iyz + Iyz

Iyz = 0 + 0 + 0 ⇒ Iyz = 0 mm4

Kutupsal atalet momenti (I0 ) :

I0 = Iy + Iz

I0 = 260340000 + 50825000 ⇒ I0 = 311164992 mm4

Harzemli : Atalet Sayfa 13

Kesit Atalet Momenti Mukavemet

b. Atalet yarıçapları (iy , iz ve i0 ) :

q q
I
iy = Ay iy = 26034000015000 ⇒ iy = 131.7 mm
q q
Iz 50825000
iz = A iz = 15000 ⇒ iz = 58.2 mm
q q
I0 311164992
i0 = A i0 = 15000 ⇒ i0 = 144 mm

c. Asal atalet momentleri (Imax,min ) :

r 2
Iy +Iz Iy −Iz
Imax,min = 2 ± 2 + Iyz 2
q
260340000−50825000 2
Imax,min = 260340000+50825000


2 ± 2 + 02
q
209515008 2
Imax,min = 311164992


2 ± 2 +0

Imax,min = 155582496 ± 104757504

Imax = 260340000 mm4 Imin = 50824992 mm4

d. Asal eksenlerin konumu (θ) :

z zp
2·I
yz
tan 2θ = − Iy −I z

2·0
tan 2θ = − 260340000−50825000
yp
G (0;0) θ y
tan 2θ = 0

2θ = 0◦ ⇒ θ = 0◦

Harzemli : Atalet Sayfa 14