ALAN HESABI

Genel Bilgi
Yapılan arazi ölçümleri veya çizilen harita ve planlar yardımı ile parsellerin ve istenilen sahaların alanları
hesaplanabilir. Özellikle mülkiyete ilişkin (kadastro, kamulaştırma vb.) faaliyetlerde alanların hesaplanması
bir zorunluluk ve önemli bir işlemdir. Alan hesabı, şekline ve istenilen presizyon (hassasiyet) derecesine
göre değişir. Alan hesaplama yöntemleri;

1. Ölçü değerlerine göre

2. Koordinat değerlerine göre
3. Plan değerlerine göre
4. Ölçü ve plan değerlerine göre
5. Diyagramlarla
6. Planimetrelerle alan hesaplamarıdır.

Ölçü değerlerine göre alan hesabında ya doğrudan doğruya arazide yapılan ölçü değeri kullanılır.
Örneğin kutupsal yöntemle alımı yapılmış parsel ya da parsellerin köşe noktalarının dik koordinatları
hesaplanabilir. Bu durumda alanları, koordinatlarla hesaplamak mümkündür.

Yukarıda sıralanan alan hesabı yöntemlerinden en doğru sonuç vereni ölçü değerlerine göre alan hesabıdır.
Çünkü alana sadece ölçü hataları etki etmektedir. Ayrıca alanı hesaplanacak parsellerin belirli bir ölçekte
çizilmesine de gerek yoktur. Ölçü değerlerine göre alan hesabı dışındaki diğer yöntemlerle alan hesabında
ilgili parsellerin belirli bir ölçekte çizilmiş olması şarttır.

Bu yöntemlerle alan hesabında sonuca çizim hatası, çizim altlığının deformasyon hatası ve cetvelle yapılan
ölçümlerin hatasıda etki eder. Bunun için, eğer elimizde alanı hesaplanacak parsellere ait arazide ölçülmüş
değerler varsa alan hesabı ölçü değerlerine göre yapılır. Diğer yöntemler ancak mevcut ölçü değerlerinin
olmaması durumunda ya da alan hesabında fazla hassasiyet istenmeyen durumlarda kullanılırlar.

Alımın Bağlama Yöntemi ile Yapıldığı Durumlarda Alan Hesabı

Bu yöntemle alımı yapılmış parsellerin alımında üç kenarı belli olan üçgenlerin alan bağıntısından
yararlanılır. Çünkü alımında parsel üçgenlere ayrılmış ve oluşan üçgenlerin kenarları ölçülmüştür.
Üç kenarı belli olan bir üçgenin alanı; A

( a+b+c)
S= F = √ S.(S-a).(S-b).(S-c) b h c
2
HERON form.
C a B

1
Bir üçgenin alanı ; tabanı ile yüksekliğinin çarpımının yarısına eşittir. F= a.h
Bu formül prizma kullanılarak yapılan ölçümlerde kullanılır. 2
(h yüksekliği a tabanına diktir.)
Bazı durumlarda bir üçgenin iki kenarı ile bu kenarlar arasında kalan açısı bellidir. Bu durumda
(yükseklik) h değeri yerine eşiti olan (b.Sin C) değeri yazılarak;

( Sin C = h/b) h = b. Sin C 2F = a.b.Sin C

(Takeometri alımlarında kullanılır)

Bir üçgenin, iki açısı ile bir kenarı ölçülmüş ise ;

2F = a.b.Sin C formülünde b kenarı yerine Sin teoreminden bulunan karşılığı yazılarak ;

a .Sin B a2 . Sin B . Sin C

b= 2F =
Sin A Sin[B+C]

Örn1: B C

D.N. B.N. Yatay açı (Grad) Mesafe (m)

A B 0,50 99,94
C 15,80 149,47 Σ F=? D
D 32,52 119,99
E 45,75 80,00 A E

2F = a.b.Sin C

2 F1 = 99,94 x 149,47 x Sin 15,30 =3555,62 m2

2 F2 = 149,47 x 119,99 x Sin 16,72 = 4656,41 m2
2 F3 = 119,99 x80 x Sin 13,23 = 1980,54 m2 Σ F=5096,29 m2

Örn2: 1

F=?

A 5

4
 Bir A istasyon noktasından bir parselin kutupsal alımı yapılmış ve aşağıdaki ölçüler elde edilmiştir.
Parselin alanını hesaplayınız.

D.N. B.N. Yatay açı (Grad) Mesafe (m)

A 1 0,0 48,43
2 61,3672 101,81
3 98,8763 105,67
4 157,3188 55,72
5 79,4607 40,62

1
2F1= S1xS2xSin 61,3672=4050,30
2F2= S2xS3xSin 37,5091=5978,25
2F3= S3xS4xSin 58,4425=4677,35
F1 2

Σ F=7352,95 m2
F2
A

F3 3

1
2F4 = S1xS5x Sin 79,4607=1865,73
2F5 = S5xS4x Sin 77,8581=2127,82

Σ F= 1996,78 m2

F4

A 5
F5

Parselin Alanı = F = 7352,95 – 1996,78 = 5356,17 m2

Örn3:
( a+b+c) 38,75+49,65+56,74
S= = = 72,57 F=?
2 2
56,74m

F = √ S.(S-a).(S-b).(S-c) =√[ 72,57 x (72,57-38,75)x(72,57-49,65)x(72,57-56,74)] = 943,65 m2

Örn 4:Üçgenlere ayırma yöntemiyle alımı yapılmış olan ABCDE parselinin alanını hesaplayalım.

B
18,40
C S = (a+b+c) / 2

15,15 F1 S1 = 29,625 m

25,70 17,50 S2 = 33,05 m

A F2
S3 = 26,60 m
22,90 D

14,70 F3
15,60

E F1 = 137,452 m2
F2 = 195,807 m2
F3 = 113,504 m2
F = √ S.(S-a).(S-b).(S-c) ΣF = 446,763 m2

Dikdörtgen ve karenin alanı :

F = a.b
b

Şekil kare olunca a=b olur ve bu durumda; Alan F = a2 olur.

Paralelkenarın alanı:

h F = a.h

Yamuğun alanı: b

h
h

(a +b)
F= .h
2

Dörtgenin alanı:
B AC = g dersek

h1

A
g C
h2

Dörtgenin alan hesabı yapılmış olan ölçüye göre değişir. Genel olarak dörtgenin alanı, iki üçgene
ayrılarak hesaplanır. Köşegen ölçü doğrusu olarak alınmış ve ölçüler prizma ile yapılmış ise alan;

1 1 1
F= .g . h1 + . g . h2 F= . g . (h1 + h2)
2 2 2
 C
B

h1 h2

A D
a E b F c

Eğer ölçüler dörtgenin bir kenarı üzerinden prizma kullanılarak yapılmış ise alan hesabı,
Parsel üçgen ve yamuk formülleri kullanılarak hesaplanır. Şekildeki parselin alanı üçgen + yamuk +üçgen
Alanlarının toplamıdır.

2F = a . h1 + b. (h1 +h2 ) + c. h2 bağıntısı ile hesaplanır.

Yukarıdaki bağıntı açılıp h1 ve h2 ‘ye göre düzenlenirse ;

2F = a .h1 + b . h1 + b. h2 + c . h2 2F = h1 . (a+b) + h2 . (b+c) elde edilir.

Thomson Alan Bağıntısı

Örn5:

Üçgen ve yamuklardan hesaplarsak;

2F = (22,03 x 11,20 )+ [(22,03 +28,91) x (48,32 – 11,20) ]+ 28,91 x (59,87-48,32) = 2471,539 m2

F= 1235,770 m2

Thomson Alan Bağıntısından yazarsak;

2F = 22,03 x 48,32 + 28,91 x (59,87 – 11,20) = 2471,539 ve F = 1235,770 m2 (Thomson )

Örn6:

2F = 16,41 x 47,62 + 17,34 x (69,41-16,17) + 19,46 x (69,41-34,41) + 17,52 x 57,16 =3387,169 m2

F=1693,5845 m2

Çapraz yamuk:
Ölçü doğrusunun parsel kenarını kesmesi ile meydana gelir.
X h2

h2 h1
2 2’ 2 X2

1’ h1 1

X1 1
h1
 Çapraz yamuğun alanı sol taraftaki şekilde taralı alana eşittir.Bu bir yamuktur. Bu yamuk ölçü
doğrusunun iki yanında oluşan üçgen alanlarının farkına eşittir.

2F = (a + b) .(h2 – h1) 2F = (X2 – X1) .( h2 - h1)

Not: Çapraz yamuk alanın hesabında parsel alanının içindeki yükseklik (+) , dışındaki yükseklik (-)
olarak işleme katılır.

Eğer parselin kenarı veya bir köşegeni ölçü doğrusu olarak seçilmemis ise, Thomson alan bağıntısını
bu kez h ‘lar (dik boylar) yerine taban uzunluklarına göre düzenlemek ve parsel dışında kalan
h ‘ların (dik boyların) isaretini negatif (-) almak gerekecektir. Bu durumda aşağıdaki şekilde görülen
parselin alan bağıntısı şu şekilde olacaktır.

2F a.(h1 −h5 ) b.(h1 h2 ) c.(h2 h3 ) d.(−h3 h4 ) e.(h4 h5 )

1 h2 3

h3
h1
A a b c B
h5 e d
h4
5

4
Örn7:

2F = (46,84-12,25).(24,05+17,65) +(70,58-46,84).(24,05+21,25) + (96,15-70,58).(21,25-9,56)

+(96,15-65,27).(24,10+9,56) + (65,27-27,10).(24,10+20,42) + (27,10-12,25).(20,42-17,65)

2F= 1442,403 +1075,422 +298,913 +1039,421 +1699,328 +41,134 =5596,621 m2

F=2798,311 m2
Koordinat Değerlerine göre alan hesabı:

Bağıntıları kolay çıkarmak amacı ile köşe koordinatları belli bir üçgenin F alanı aşağıdaki gibi
hesaplanabilir.

+X

1’ Y1 1

2’ Y2 2

X1
3’ Y3 3
X2

X3

+Y

F alanı yukarıda görüldüğü gibi 122’1’ yamuk alanı ile 2’233’ yamuk alanı toplamından 1’133’
yamuk alanının çıkarılması ile hesaplanır. Bu ifadeyi yamuk formülleri ile yazalım;

2F = (X1 – X2) (Y1 +Y2) +(X2- X3) (Y2+ Y3) – (X1-X3) (Y1+Y3) şeklinde yazılır. (1)

Bunu genelleştirmek gerekirse;

2F = Σ (Xi – Xi+1) (Yi + Yi+1) elde edilir.

(1) Bağıntısındaki parantezler açılır, kısaltmalar yapılır ve ortak X li terimler X parantezine alınırsa;

2F= X1(Y2-Y3) + X2(Y3-Y1) + X3(Y1-Y2) 2F = Σ Xi (Yi+1 – Yi-1) (2)

(1) Bağıntısındaki parantezler açılır, kısaltmalar yapılır ve ortak Y li terimler Y parantezine alınırsa;

2F= Y1(X3-X2) + Y2(X1-X3) + Y3(X2-X1) 2F = Σ Yi (Xi-1 – Xi+1) (3)

Bu bağıntılara GAUSS ALAN BAĞINTISI denir.

Örn8:
+x NN Y X

1 55145,00 62549,00

2 3 2 55348,00 62752,00

1 3 55710,00 62827,00
4
4 55896,00 62398,00
5
+y 5 55484,00 62192,00

İstenilen herhangi bir noktadan başlanarak tüm noktalar saat ibresi yönünde taranarak noktaların
koordinatları sıra ile (şekildeki sıra ile) tabloya yazılır, ilk iki noktanın değerleri son bölüme tekrar yazılır.

NN Y X Yi+1 – Yi-1 Xi (Yi+1 – Yi-1) (Xi-1 – Xi+1) Yi (Xi-1 – Xi+1)

+ − + − + − + −
1 145 549

2 348 752 565 424880 278 96744

3 710 827 548 453196 354 251340

4 896 398 226 89948 635 568960

5 484 192 751 144192 151 73084

(1) 145 549 136 74664 560 81200

(2) 348 752

1113 1113 878076 -308804 989 989 820300 -251028

-308804 -251028

2F=569272 m2 2F=569272 m2
F=284636,00 m2 F=284636,00 m2
Örn9:
+x NN Y X

63 8934,91 5137,04

82 83 64 8922,69 5113,43

63 65 8936,14 5081,11
65
82 9010,95 5121,03
64
+y 83 9000,53 5082,81

(-8900) (-5000)

İstenilen herhangi bir noktadan başlanarak tüm noktalar saat ibresi yönünde taranarak noktaların
koordinatları sıra ile (şekildeki sıra ile) tabloya yazılır, ilk iki noktanın değerleri son bölüme tekrar yazılır.

NN Y X Yi+1 – Yi-1 Xi (Yi+1 – Yi-1) (Xi-1 – Xi+1) Yi (Xi-1 – Xi+1)

+ − + − + − + −
63 34,91 137,04

82 110,95 121,03 65,62 7941,9886 54,23 6016,8185

83 100,53 82,81 74,81 6195,0161 39,92 4013,1576

65 36,14 81,11 77,84 6313,6024 30,62 1106,6068

64 22,69 113,43 1,23 139,5189 55,93 1269,0517

(63) 34,91 137,04 88,26 12095,1504 7,60 265,3160

(82) 110,95 121,03

153,88 153,88 20037,1390 -12648,1374 94,15 94,15 10029,9761 -2640,9745

-12648,1374 -2640,9745

2F=7389,0016 m2 2F=7389,0016 m2
F=3694,5008 m2 F=3694,5008 m2
Örn10:

Arazideki ölçümün dik koordinat yöntemi ile yapılması durumunda ölçü doğrusunun başlangıç noktası orjin,
Ölçü doğrusu +Y ekseni, buna dik eksende +X ekseni kabul edilerek yine Gauss alan bağıntıları yardımı ile
parselin alanı hesaplanabilir. (Bu durumda Y ekseninin altındaki dik boyların işareti ( − ) alınmalıdır.

NN Y X Yi+1 – Yi-1 Xi (Yi+1 – Yi-1) (Xi-1 – Xi+1) Yi (Xi-1 – Xi+1)

+ − + − + − + −
1 12,25 17,65

2 46,84 24,05 58,33 1402,8365 3,6 168,6240

3 70,58 21,25 49,31 1047,8375 33,61 2372,1938

4 96,15 -9,56 5,31 50,7636 45,35 4360,4025

5 65,27 -24,10 69,05 1664,1050 10,86 708,8322

6 27,10 -20,42 53,02 1082,6684 41,75 1131,4250

(1) 12,25 17,65 19,74 348,4110 44,47 544,7575

(2) 46,84 24,05

127,38 127,38 5596,6220 0 89,82 89,82 7441,4285 -1844,8065

F=2798,311 m2 -1844,8065

2F=5596,622

F=2798,311 m2
Örn11:
+x 3 4 7 NN Y(m) X(m)
1 4527,45 2435,40
2 2 4530,67 2451,07
3 4547,50 2470,75
4 4568,72 2483,92
1 6
5 4553,90 2442,82
5 6 4577,08 2457,98
7 4585,12 2480,49
+y
(-4500) (-2400)

İstenilen herhangi bir noktadan başlanarak tüm noktalar saat ibresi yönünde taranarak noktaların
koordinatları sıra ile (şekildeki sıra ile) tabloya yazılır, ilk iki noktanın değerleri son bölüme tekrar yazılır.

NN Y X Yi+1 – Yi-1 Xi (Yi+1 – Yi-1) (Xi-1 – Xi+1) Yi (Xi-1 – Xi+1)

+ − + − + − + −
1 27,45 35,40

2 30,67 51,07 20,05 1023,9535 35,35 1084,1845

3 47,50 70,75 38,05 2692,0375 32,85 1560,3750

4 68,72 83,92 37,62 3157,0704 9,74 669,3328

7 85,12 80,49 8,36 672,8964 25,94 2208,0128

6 77,08 57,98 31,22 1810,1356 37,67 2903,6036

5 53,90 42,82 49,63 2125,1566 22,58 1217,0620

(1) 27,45 35,40 23,23 822,3420 8,25 226,4625

(2) 30,67 51,07

104,08 104,08 7545,9578 4757,6342 86,19 86,19 6328,6784 -3540,3548

- 4757,6342 -3540,3548

2F=2788,3236 m2 2F=2788,3236 m2
F=1394,1618 m2 F=1394,1618 m2
Örn12:Şekilde verilen parselin alanını öncelikle yapılan dik koordinat ölçülerine göre hesaplayınız.Sonra
Gauss alan bağıntılarını kullanarak tekrar hesaplayarak hesabın kontrolünü yapınız.

2F = (36,82-17,41).(21,37+9,52) + (51,29-36,82).(21,37+16,53) + (63,94-51,29).(16,53-11,37)

+ (63,94-43,61).(11,37+19,61) + (43,61-17,41).(19,61-9,52)

2F= 599,5749 +548,413 +65,274 +629,8234 + 264,358 = 2107,4433 m2 F= 1053,72165 m2

NN Y X Yi+1 – Yi-1 Xi (Yi+1 – Yi-1) (Xi-1 – Xi+1) Yi (Xi-1 – Xi+1)
+ − + − + − + −
1 17,41 9,52

2 36,82 21,37 33,88 724,0156 7,01 258,1082

3 51,29 16,53 27,12 448,2936 32,74 1679,2346

4 63,94 -11,37 7,68 87,3216 36,14 2310,7916

5 43,61 -19,61 46,53 912,4533 20,89 911,0129

17,41 9,52 6,79 64,6408 40,98 713,4618

(1)
(2) 36,82 21,37

61 61 2172,0841 - 64,6408 68,88 68,88 3990,0262 -1882,5829

- 64,6408 -1882,5829

2F=2107,4433 m2 2F=2107,4433 m2
F=1053,72165 m2 F=1053,72165 m2