JU Univerzitet u Tuzli

Rudarsko-geološko-građevinski fakultet
Odsjek: Građevinarstvo
II semestar,školska 2016/17
Predmet: GRAĐEVINSKI MATERIJALI

SEMINARSKI RAD NA TEMU:

MALTERI I DODACI MALTERIMA

Student: Maida Baščelić

Mentor: Dr.sc Nedžad Alić,van.prof.
SADRŽAJ:
1 Historijski razvoj i spravljanja i upotrebe maltera........................................3
2 Definicija maltera i opći pojmovi..................................................................4
3 Osnovne komponente za izradu maltera.....................................................5
3.1 Veziva.......................................................................................................5
3.2 Građevinski kreč.......................................................................................6
3.2.1 Hidratisani i hidraulični kreč...................................................................7
3.3 Građevinski gips........................................................................................8
3.4 Agregati.....................................................................................................8
3.5 Voda.........................................................................................................10
3.6 Dodaci malterima......................................................................................11
Literatura.........................................................................................................12

2
1 HISTORIJSKI RAZVOJ SPRAVLJANJA I UPOTREBE MALTERA

Arheološki nalazi govore o raznovrsnoj i

rasprostranjenoj upotrebi maltera još u
davnim vremenima, a razloge za to treba
tražiti u činjenici da su se malteri relativno
lako pripremali i ugrađivali najprimitivnijim
oruđima i da su sirovine za izradu maltera
bile oduvijek veoma dostupne čovjeku.Prvi
korišteni malteri su bili napravljeni od
gline.To je posebno karakteristično za
graditelje Mesopotamije i Kine koji su
zidove svojih građevina zidali od glinene opeke, koje su prvo bile sušene na
zraku,a kasnije su iste pečene. Površine od gline su bile osjetljive na eroziju,
tako da iz ovog perioda nema sačuvanih građevina. (≈ 5.000 g. p.n.e.).U Haldeji se
počinju zidovi malterisati malterom od gline i gipsa – alabestera. Gips se
eksploatisao u gornjem Egiptu u mjestu Alabastron po čemu je i dobio naziv
alabaster.
(≈ 3.000 g. p.n.e.).U kasnijem periodu Egipćani za izgradnju svojih
građevina (posebno piramida) počinju koristiti malter spravljen od gipsa (≈
2.000 – 1.600 g. p.n.e.).Proizvodnja kreča i primjena krečnog maltera počela je
sa razvojem civilizacije na Kritu.Upotreba maltera razvija se naročito sa
građenjem građevina od opeke (≈ 1.500 g. p.n.e.).Vještina pravljenja kreča sa
Krita prenijeta jeu antičku Grčku.Grci kao dodatak kreču počinju koristiti vulkanski
pepeo sa ostrva Santorin (≈ 600 g. p.n.e.).Iz istog perioda, prilikom iskopavanja
u Lepenskom viru (Podunavlje), pronađen je pod izrađen od maltera
s dodacima živog kreča (≈ 600 g. p.n.e.).Vrhunac u pravljenju kreča i njegovoj
upotrebi dostignut je za vrijeme Rimskog Carstva (≈ 300 g. p.n.e.).Rimljani su
od Grka preuzeli način izrade maltera i unaprijedili ga, dodajući
mu vulkanski pepeo i crveni vulkanski pijesak (pucolan - po mestu Pozzuoli,u
blizini Napulja). Miješanjem gašenog kreča sa lokalnim pijeskom, uz dodavanje
vulkanskog pepela i usitnjene opeke, Rimljani su dobili hidraulički malter koji su
koristili za zidanje zidova Koloseuma, zidanje kamenih mostova,
akvadukta,zidanje kupola na sakralnim građevinama,malterisanje zidova
cisterni za vodu itd.Da bi poboljšali konzistenciju svježeg maltera,Rimljani su
počeli koristiti dodatke-aditive organskog porijekla (životinjska krv,životinjske
masti i mlijeko).Na ovaj način su poboljšavali trajnost maltera.

3
2 DEFINICIJA MALTERA I OPŠTI POJMOVI

Malteri su vještački kameni materijali koji nastaju očvršćavanjem homogenizovanih

mješavina sitnog agregata i vezivnih supstanci. Ove mješavine se uobičajeno
nazivaju – malterske smjese.Obično se primjenjuju u vidu tankih slojeva čije debljine
ne prelaze veličinu od 3 cm. Za ove mješavine mogu se koristiti samo sitni agregati
sa zrnima čija je krupnoća do 4 mm. Upotrebljavaju se: kao vezivno sredstvo za
zidanje svih vrsta zidova od kamena i opeke, za ispunjavanje horizontalnih i
vertikalnih spojnica -šupljina između elemenata i horizontalno postavljanje
elemenata zida (puni ili šuplji blokovi),za malterisanje svih vrsta zidova od kamena i
opeke pri čemu se stvara sloj koji poočvršćavanju obezbj eđuje da površina bude
ravna za dalju obradu i služi za zaštitu zida od uticaja iz atmosfere,za zaštitu
osnovnog-nosećeg materijala ili elemenata konstrukcije od različitih uticaja
(protivpožarna, hidroizolaciona, antikorozivna zaštita itd.),za izradu raznih vrsta
podloga i košuljica za podove,za sanaciju i popravku zidanih konstrukcija od
kamena i opeke,za popunjavanje spojnica između elemenata od kojih se izvode
montažne konstrukcije,za injektiranje pukotina i šupljina u stijenskoj masi, tlu,
betonskim ili zidanim konstrukcijama (injekcioni malteri). Da bi se za sve ovo mogli
upotrijebiti, malteri moraju zadovoljiti veći broj različitih uslova. U prvom slučaju je
potrebno da malteri imaju dovoljno velike mehaničke čvrstoće,u drugom slučaju će
se od maltera zahtjevati vodoodbojnost i vodonepropustljivost; u trećem slučaju od
maltera se zahtijeva otpornost i postojanost u različitim sredinama i štetnim uticajima
tih sredina itd. Kako bi se malteri mogli upotrijebiti za tako raznovrsne radove, oni
treba da imaju sljedeće osobine:
potrebne mehaničke karakteristike (čvrstoće pri pritisku, zatezanju i savijanju);
potrebnu kompaktnost i adheziju za druge materijale, da su vodonepropustljivi ili
vodoodbojni, otpornost na dejstvo mraza, da tokom vremena ne mijenjaju
zapreminu, da su otporni na različita agresivna djelovanja okolne sredine u toku
eksploatacije i dovoljno trajni,da imaju odgovarajuću boju i lijep izgled kao i da se
mogu međusobno povezati sa postojećim malterima. Ova posljednja osobina je
veoma značajna za upotrebu maltera pri restlauraciji i sanaciji objekata kulturno-
historijskog naslijeđa. Sve ove uslove može ispuniti malter kod kojeg je adekvatno

4
izabrano odgovarajuće vezivo,odgovarajući materijal za ispunu (agregat),
upotrijebljena najpogodnija količine vode i pažljivo upotrijebljeni dodaci s obzirom
na očekivanu funkciju maltera u građevinskoj konstrukciji.
Pored nabrojanih osobina i uslova koje treba da ispune malteri, svježe malterske
mješavine treba da se karakterišu homogenošću, ugradljivošću i obradljivošću, tj.
treba da imaju povoljne konzistencije (plastičnost).Zbog toga je često potrebno na
tačno određeni način izvršiti spravljanje maltera, tj. upotrijebiti jedno ili više veziva,
dodati odgovarajuće dodatke i spravljene maltere blagovremeno i pravilno ugraditi.

3 OSNOVNE KOMPONENTE ZA IZRADU MALTERA

3.1 VEZIVA

Pod vezivima podrazumijevamo materijale koji pomiješani sa vodom daju dobro

ugradljiva plastična tijesta sposobna da nakon određenog vremenskog perioda i
fizičko-hemijskih procesa, čvrsto povežu druge komponente, očvrsnu i poprime
svojstva kamena.Proces očvršćavanja maltera zasniva se na mehanizmu
očvršćavanja upotrijebljenog veziva.Vezivo je najvažnija komponenta maltera.Prema
hemijskom sastavu možemo ih podijeliti na organska i neorganska veziva. Prema
uslovima koji su potrebni za uspješno očvršćavanje malterskih smjesa, neorganska
veziva obično dijelimo u dvije grupe:
hidraulična(razne vrste cemenata i hidraulični kreč) - veziva koja očvršćavaju i na
vazduhu i pod vodom;
nehidraulična (građevinski kreč i gips) -veziva koja imaju svojstvo očvršćavanja i
očuvanja čvrstoće samo na vazduhu (vazdušna veziva).Kao veziva za maltere koji
će ovdje biti razmatrani obično se koristi građevinski kreč (najčešće gašeni u vidu
krečnog tijesta ili hidratisani kreč),hidraulični kreč i gips.
Najveći značaj za građevinarstvo imaju hidraulična mineralna veziva. Hidraulična

5
mineralna veziva su složeni hemijski sistemi u čiji sastav kao osnovne supstance
ulaze oksidi.Osobine svih materijala ovog tipa najviše zavise od tzv.hidrauličnog
modula.Za najveći broj mineralnih veziva karakteristična je jedna određena
vrijednost hidrauličnogmodula .Kod kreča, čiji je osnovni sastojak CaO i kod koga je
sadržaj glinenih primjesa,a samim tim i kiselih sastojaka neznatan, vrijednost
hidrauličnog modula je vrlo velika i iznosi preko 9.Kod hidrauličnog kreča, koji sadrži
dosta glinenih primjesa, vrijednost hidrauličnog modula se kreće od 1,7 do 9. Kod
cementa koji je tipično hidraulično vezivo,vrijednost hidrauličnog modula je
srazmjerno najmanja i on varira u granicama od 1,9 do 2,4 .Razlika između
navedenih materijala je u tome što se oni dobijaju pečenjem sirovina na različitim
temperaturama. Kreč se dobija pečenjem krečnjaka sa veoma malim sadržajem
glinovitih primjesa na temperaturi od 1000–1200 °C,ali koja je niža od temperature
kod koje se dešava proces sinterovanja.Na temperaturi od 900 –1000 °C dobija
sehidraulični kreč, s tim š tose u sirovini za njegovo dobijanje nalazi i odgovarajuća
(manja) količina glinovitih primjesa (6-22 %). Malteri se mogu spravljati sa jednim ili
više veziva. Ukoliko se primjenjuje više od jednog veziva,takvi malteri se još i
nazivaju složenim malterima.

3.2 GRAĐEVINSKI KREČ

Građevinski kreč je mineralno vezivo koje se dobija od krečnjaka.
Krečnjak čini kalcijum-karbonat (CaCO3) i primjese, uglavnom glina :
-od krečnjaka koji ima <6% glinovitih primjesa dobija se kreč
-od krečnjaka čija količina glinovitih primjesa iznosi 6-20% dobija se hidraulični kreč
-od laporovitih krečnjaka sa velikim sadržajem gline dobija se cement.
Proces dobijanja kreča:
1.Živi kreč
Krečnjak (CaCO3) se peče na temperaturi od 1000ºC u pećima koje mogu biti stalne
ili privremene i pri tome se odvija hemijska reakcija:
CaCO3=CaO+CO2
Od 100 kg krečnjaka dobija se više od 56 kg negašenog ili živog kreča ( CaO). On
se potom čuva u suvim prostorijama jer u dodiru sa vodom brzo prelazi u gašeni
kreč (higroskopan je). Negašeni kreč treba da sadrži više od 90% kalcijum-oksida
(može da sadrži i manju količinu magnezijum-oksida).

2.Gašeni kreč
Živi kreč se može gasiti u naročitim bazenima koji ne propuštaju vodu.Za 1m3
gašenog kreča potrebno je 400 do 500kg negašenog kreča. Mešanjem negašenog
kreča i vode odvija se hemijska reakcija:
CaO+H2O=Ca(OH)2

Dobija se gašeni kreč (kalcijum-hidroksid) pri čemu se razvija veoma visoka

temperatura a zapremina se prividno povećava. Dobijena krečna kaša cijedi se kroz
metalno sito i sipa u krečnu jamu. U njoj krečno tijesto treba da ostane najmanje tri

6
nedjelje kako bi se i najsitniji delovi zagasili.Krečno tijesto koje sadrži neugašene
čestice kreča ne smije se upotrebljavati jer njihovo kasnije gašenje može da
prouzrokuje raspadanje maltera (kokičasti malter).Gašeni kreč se deli na hidratisani
kreč (koji se isporučuje u vrećama) i krečno tijesto (koje se isporučuje u buradima).

3.2.1 HIDRATISANI I HIDRAULIČNI KREČ

Hidratisani kreč
Hidratisani kreč je kreč u prahu i pakuje se u vreće. Dobija se gašenjem živog kreča
sa minimalnom količinom vode u specijalnim uređajima koji se nazivaju hidratori.
Praktičan je za upotrebu.Gašeni kreč je vazdušno vezivo koje očvršćava samo na
vazduhu ali postoji kreč koji vezuje i u vazduhu i u vodi a to je hidraulični kreč.

Hidraulični kreč
Dobija se od laporovitih krečnjaka koji imaju dosta glinenih primjesa. Ova vrsta kreča
je prelaz između klasičnog kreča i cementa jer malteri spravljeni od njega mogu da
budu postojani u suhoj ili vlažnoj sredini. Hidraulični kreč ima veću čvrstoću od
hidratisanog i gašenog kreča. Nije bijel i njegova boja je siva ili žutosiva. Hidraulični
kreč može da se dobije i na drugi način miješanjem hidratisanog kreča i drugih
materijala: granulisana zgura, vulkanski tuf, pečena glina, pucolanska zemlja…na taj
način dobija se hidraulično vezivo. Kreč se upotrebljava za spravljanje maltera za
malterisanje i zidanje,za proizvodnju silikatne opeke (veoma kompaktna koristi se za
fasadne zidove)…

Prosječan sastav hidrauličnog kreča dobijenog miješanjem

7
3.3 GRAĐEVINSKI GIPS

Gips se dobija pečenjem gipsnog kamena (sadre) koji se uglavnom sastoji od

minerala gipsa (CaSO4 ·2H2O) –dihidrata, ali često sadrži i druge primjese (pijesak,
krečnjak, glina, magnezijum, oksidi gvožđa i dr.).Pored sadre – dihidrata u prirodi se
često sreće i bezvodni kalcijum sulfat (CaSO4) – anhidrit, koji je,takoreći, redovni
pratilac sadre, ali od njega se ne može dobiti građevinski gips (predstavlja jalovinu
u sirovini za dobijanje gipsa).Sadra se prethodno usitnjava na komade 30/60mm, a
zatim melje u prah – sirovinsko brašno, koje se u kotlovima ili u rotacionim pećima
peče, a posle hlađenja ponovo melje.

Podjela gipsa prema sastavu načinu pečenja

Štuk gips – za razna malterisanja, za izradu raznih prefabrikata, za ukrasne radove
u unutrašnjoj arhitekturi i kao dodatak krečnim malterima, radi bržeg očvršćavanja
Modelarski gips – za izradu različitih modela i kalupa
Alabaster gips – čiste je bijele boje i primjenjuje se za vajarske radove, za izradu
raznih ukrasnih arhitektonskih elemenata, za fina malterisanja u unutrašnjosti
zgrada i dr.
Gips za maltere, kao što i naziv govori,primjenjuje se za malterisanje.
Gips za košuljice i podove (Estrih gips) je gips pečen na visokoj temperaturi(800–
1400°C). Mora da ima relativno visoku čvrstoću.
Alaun gips (Kinov cement) dobija se dvostrukim pečenjem sadre uz dodatak
kalcijum – aluminijum sulfata (stipse). Sporo vezuje, ima veću čvrstoću. Koristi se za
izradu elemenata i ploča od gipsa, veštačkog mermera,...). Parijan cement nije
hidraulično vezivo i dobija se kao i alaun
gips, samo se umesto stipse dodaje boraks. Sporo vezuje i ima veliku čvrstoću i
tvrdoću (za dekorativne radove)
Anhidritni cement takođe nije hidrauličko vezivo, a dobija se na bazi fino
samljevenog prirodnog ili vještačkog anhidrita i dodataka,za razne radove u
građevinarstvu.

3.4 AGREGATI

U općem slučaju pod agregatom se podrazumijeva materijal rastresite strukture

formiran u vidu skupa manje - više istovrsnih čestica, tj.materijal relativno homogen
u smislu supstance-izgrađivača, koji se sastoji od međusobno nevezanih zrna
određene krupnoće.Agregati za izradu maltera, kao veoma značajne komponente
koje utiču na fizičko mehaničke karakteristike, mogu biti neorganskog ili organskog
porijekla.Najširu primjenu imaju malteri za zidanje i malteri za malterisanje koji se
spravljaju na bazi prirodnog ili drobljenog sitnog agregata – pijeska.Pijesak je
prirodni nevezani sediment sa zrnima krupnoće do 4 mm. Može biti riječni (nalazišta
u postojećim riječnim tokovima), ali i brdski (nalazišta na mjestima nekadašnjih

8
riječnih tokovakao i na samom mjestu raspadanja stijenske mase) koji je prekriven
zemljom.Najveći praktični značaj ima eksploatacija pijeska
iz riječnih korita, sa sprudova.Riječni pijesak je manje više čist, zaobljen i uglavnom
sastavljen od zrna kvarca. Brdski pijesak ima oštre ivice i nije uvijek dovoljno čist,
sadrži dosta ilovače koja obavija pojedina zrna ili je slobodna, a može da sadrži
i organske primjese (iz humusnog sloja). U zavisnosti od stijene od koje je nastao,
ovaj pijesak može da bude kvarcni ili krečnjački. Ukoliko je od kvarca, zrna pijeska
su tvrda i otporna na djelovanje kiselina, a ukoliko je karbonatnog porijekla, zrna
pijeska su mekša i lako se rastvaraju u kiselinama. U malterima je prisutan samo
sitni agregat, i to najčešće agregat sa zrnima krupnoće do 4 mm. Krupniji agregat u
ovom slučaju ne dolazi u obzir, pošto se malteri u najvećem broju slučajeva
primjenjuju u vidu tankih slojeva čije debljine uglavnom ne prelaze veličinu od 3 cm.
U slučaju pijeska za malterisanje najkrupnije zrno osnovnog sloja može da ima
veličinu od 4 mm, dok najkrupnije zrno završnog sloja može da bude veličine do 2
mm. Pored ovoga, pijesak za maltere za zidanje i malterisanje treba da u pogledu
ostatka na sitima u toku prosijavanja agregata, zadovoljava uslove prema sledećoj
tabeli. Pored granulometrijskog sastava, malteri za zidanje i malteri za malterisanje
na bazi prirodnog ili drobljenog pijeska moraju da zadovolje čitav niz i drugih uslova
koji će obezbijediti dobivanje određenih fizičko -mehaničkih svojstava očvrslog
maltera i njegovu trajnost.Tako, na primjer, u pijesku smije da bude najviše 0,5%
grudvi gline, sitnih čestica (mulja) krupnoće ispod 0,09 mm maksimalno do 10%, a
lakih čestica (ugalj, lignit, drvo i biljne materije) maksimalno do 0,5%. Ograničavanje
sadržaja glinovitih i vrlo sitnih čestica u pijesku je neophodno zbog toga što ovi
sastojci, zbog vrlo velike specifične površine zrna, zahtijevaju veliku količinu vode,
čime se u negativnom smislu utiče na fizičko – mehanička svojstva maltera. Pored
toga, ukoliko ove čestice obavijaju zrna pijeska, adhezija između pijeska i veziva će
biti smanjena, što će također uticati na pogoršavanje fizičko – mehaničkih
karakteristika. Vrlo sitne čestice utiču i na proces očvršćavanja veziva, pošto su u
stanju da okruže (zarobe) zrna veziva, da ih time blokiraju i onemoguće njihovu
vezivnu aktivnost.Pored navedenih uslova, kod pijeska za maltere postoje i
ograničenja u pogledu nekih drugih štetnih sastojaka.Ova ograničenja su također
neophodna, pošto sve navedene materije mogu u značajnoj mjeri da ugroze
procese koji dovode do očvršćavanja veziva a u kasnijoj fazi i do razaranja strukture
maltera.

9
3.5 VODA

U svakoj malterskoj mješavini voda predstavlja neophodnu komponentu, koja treba

da obezbjedi ne samo vlaženje zrna agregata, nego i da obezbjedi dobru
ugradljivost i obradljivost svježe malterske mješavine. Sa te tačke gledišta dolazimo
do zaključka da je voda u svježem malteru značajna kako sa kvalitativne tako i sa
kvanitativne strane. Ukoliko se za izradu maltera koriste neorganska mineralna
veziva, voda predstavlja osnovnu strukturnu komponentu i tada ima dvostruku
namjenu:tehnološku, jer omogućava povezivanje praškastih i zrnastih materijala i
dobijanje malterskih mješavina određene gustoće,hemijsku, jer omogućava
odvijanje procesa hidratacije, vezivanja i očvršćavanja maltera u slučaju kada se
kao vezivo koristi hidraulični kreč ili građevinski gips.Voda za spravljanje maltera ne
smije da sadrži sastojke (rastvorene ili suspendovane) koji će negativno uticati na
procese vezivanja i očvršćavanja maltera.Propisano je da se za spravljanje maltera
mogu upotrijebljavati samo vode kod kojih vodonični pokazatelj pH ima
vrijednost najmanje 4,5.Obična voda za piće praktično uvijek zadovoljava navedene
uslove, pa ona može da se upotrijebi za spravljanje maltera i bez posebnog
dokazivanja podobnosti. U svim ostalim slučajevima mora se pribaviti dokaz o
kvalitetu vode za izradu maltera.Podobnost određene vode za spravljanje maltera
može se u opštem slučaju ispitati postupcima kvalitativne i kvantitativne hemijske
analize, a može se, isto tako ocijeniti i putem komparativnih ispitivanja uzoraka
spravljenih sa tom vodom i običnom vodom za piće.Na primjer, u slučaju maltera za
zidanje izvjesna količina vode se može upotrijebiti samo pod uslovom ako malter
spravljen sa njom postigne više od 90 % čvrstoće istog maltera koji je spravljen sa
vodom za piće.

10
3.6 DODACI MALTERIMA

Dodaci ili aditivi predstavljaju supstance koje svojim fizičkim, hemijskim ili
kombinovanim djelovanjem utiču na poboljšavanje određenih svojstava svježeg ili
očvrslog maltera.Dodaci mogu biti u tečnom ili praškastom stanju, a njihovo
doziranje je obično oko 5% mase upotrijebljenog veziva,i dodaju se obično prilikom
spravljanja malterske mješavine. Osnovna podjela dodataka je na: hemijske -
najčešće u tekućem stanju, koji mogu biti organskog ili neorganskog porijekla, i
mineralne najčešće fino usitnjeni materijali neorganskog porijekla. Historijski
gledano, mineralni dodaci imaju primjenu još od antičkih vremena i to su najčešće
fino usitnjeni materijali neorganskog porijekla.Kao što je već rečeno, malteri se
uglavnom primjenjuju u tankim slojevima pri čemu se malterske smjese u najvećem
broju slučajeva nanose na podloge bez intenzivnijeg zbijanja,odnosno bez primjene
nekog mehaničkog postupka kompaktiranja. Pored ovoga, malterske smjese se
najčešće nanose na podloge od poroznih materijala (opeka, porozne vrste kamena,
itd) koje kapilarnim putem vrlo brzo „izvlače“ iz maltera značajne količine vode, čime
se materijali „prosušuju“. S obzirom na potrebu da tokom tehnološkog postupka
nanošenja malterskih smjesa na podloge bude obezbijeđena određena plastičnost
koja će garantovati ugradljivost, odnosno obradljivost smjesa, kod maltera se vrlo
često koriste različiti organski ili neorganski dodaci koji povećavaju sposobnost
smjesa da u sebi zadrže vodu, odnosno koji omogućavaju da smjese u dužem
period
u budu dovoljno plastične.Dodaci sa kojima se postižu ovakvi faktori nazivaju se
plastifikatori.Jedan od najvažnijih plastifikatora za maltere je kreč koji npr. u
složenom malteru kao što je krečno -gipsni, praktično ne doprinosi mehaničkim
svojstvima maltera,ali vrlo mnogo poboljšava njegovu ugradljivost i obradljivost. Kao
plastifikatori pored kreča, mogu da se koriste kameno brašno i neke vrste
vulkanskog pepela (u staklastom-amorfnom stanju). Kao dodaci malterima često se
javljaju i različite boje. Ovo se u prvom redu odnosi na maltereza malterisanje i to na
završne slojeve ovih maltera (dekorativni). Boje za maltere moraju da budu
postojane i ne smiju negativno da utiču na proces očvršćavanja upotrijebljenog
veziva.Takođe i ovdje treba upotrijebiti boje mineralnog porijekla.

11
LITERATURA
https://www.scribd.com/doc/309826481/MALTERI-ZA-ZIDANJE-PRI-
RESTAURACIJI-I-SANACIJI-OBJEKATA-KULTURNO-HISTORIJSKOG-
NASLIJE%C4%90A-DIPLOMSKI-RAD-Redzo-Basic-Gra%C4%91evinski-fakultet-
Sarajevo

https://sh.wikipedia.org/wiki/Malter

http://www.skripta.info/wp-content/uploads/2016/05/Mihailo-Muravljov-
Gra%C4%91evinski-materijali.pdf

https://nadgradnja.wordpress.com/2012/02/12/gradevinski-krec/

https://enescuric.files.wordpress.com/2013/02/7-2_mineralna-veziva_gradjevinski-
gips.pdf

12