10 Sinif Fizik Soru Bankasi Cozum 2017

1.
BÖLÜM
KATI BASINCI
3. 3
MODEL SORU - 1 DEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ
1
2 G
1. r G
2r
G G
G G
2A A A 2A yatay
2r düzlem
4A r
A
Tuğlaların her birinin ağırlığına G diyelim.
yatay düzlem yatay düzlem
fiekil-I fiekil-II Sistemlerin yatay düzleme uyguladıkları basınç
kuvvetleri ağırlıklarına eşittir.
Şe kil - I de:
_________ Şekil - II de:
__________ F1 = 2G
G G
P= P2 = P2 = 4P olur. F2 = 2G
4A A
F = G dir. ¬F = G F de¤iflmez. F3 = 2G olur.
Buna göre, F1 = F2 = F3 olur.
CEVAP D
Yatay düzleme yaptıkları basınçlar,
2G G
P1 = =
2A A
2G G
P2 = =
2A A
2. 2G G
P3 = = olur.
III 2A A
Buna göre P1 = P2 = P3 olur.
CEVAP A
II
yatay düzlem 4. F1 =2G F2

I
A 2A
Küplerden hir birinin ağırlığı G, bir yüzeyinin alanı
•
A olsun. Buna göre;

G G
14G 7G
P1 = =
4A 2A yatay
•
14G 2A düzlem A
P2 =
3A fiekil-I fiekil-II
14G G G + F1 G + F2
P3 = =7
2A A =
2A A
P3 > P2 > P1 olur. G + 2G
= G + F2
2
Cismin yatay düzleme uyguladığı basınç kuvveti 3G = 2G + 2F2
ağırlığına eşit olduğundan, G
G = 2F2 ( F2 = olur.
F1 = F2 = F3 olur. 2
CEVAP C CEVAP B
BASINÇ VE KALDIRMA KUVVETİ 1

5. 7. 2A A 2A
K L M h
A
yatay
4A A A A yer yatay
I II III 2A 2A A düzlem
Tuğlaların her birinin ağırlığına G diyelim. PK = PL = PM

3G GK GL GM
P1 = = =
4A 2A 2A A
3G
P2 = G K = G L = 2G M dir.
2A
3G Buna göre; GK = GL > GM olur.
P3 =
A
P3 > P2 > P1 olur. CEVAP C
F1 = 3G 8.
F2 = 3G
F3 = 3G olduğundan F1 = F2 = F3 olur.
CEVAP E
A A A A
fiekil-I fiekil-II
Küplerden her birinin ağırlığı G, bir yüzeyinin alanı

A olsun. Buna göre,
5G
6. 3A P1 =
3A
L GL 5G
P2 =
3A A
A 3P1 = P2 olur.
K
G K G
Cisimlerin yatay düzleme uyguladıkları basınç
kuvvetleri ağırlıklarına eşit olduğundan,
A yatay 3A yatay
düzlem düzlem F1 = F2 olur.
fiekil-I fiekil-II
CEVAP B
Şekil-I de: 9.
2A
G
P= K
A
G = P.A olur.
K L L
Şekil-II de:
2A A A
GK + GL
2P = fiekil-I fiekil-II
3A
6PA = P.A + GL Cisimlerin büyük tabanlarının alanı 2A, küçük
tabanlarının alanı A olur.
GL = 5PA
G
GL = 5G olur. 2P =
A
CEVAP D › 2G
P = = 4P olur.
A
CEVAP D
2 BASINÇ VE KALDIRMA KUVVETİ

10. 2A A 2A
K L M h
1. Düzgün ve türdeş dik katı cisimlerin yatay düzle-
me yaptıkları basınçlar,
P = h . d . g bağıntısı ile bulunur.
2A 2A A yatay
düzlem P 2h . d K . g
=
2P h . dL . g
M cisminin ağırlığına göre taban alanı az olduğun- dK 1
dan, yatay düzleme yaptığı basınç en büyüktür. = olur.
dL 4
L cisminin ağırlığına göre tabana alanı büyük oldu- CEVAP A
ğundan, yatay düzleme yaptığı basınç en küçüktür.
Buna göre, PM > PK > PL olur.
CEVAP A
11. d
2. Düzgün ve türdeş geometrik şekilli dik katı cisimle-
rin yatay düzleme yaptıkları basınçlar,
I II P = h . d . g bağıntısı ile bulunur.

PK = PL = PM
yatay düzlem yatay düzlem h . dK . g = 2h . dL . g = 3h . dM . g
fiekil-I fiekil-II
dK = 2dL = 3dM dir.
I parçasının ağırlığına göre taban alanı az oldu- Buna göre, dK > dL > dM olur.
ğundan, yatay düzleme yaptığı basınç en büyüktür.
CEVAP C
II parçasının ağırlığına göre taban alanı büyük oldu-
ğundan, yatay düzleme yaptığı basınç en küçüktür.
Buna göre; P1 > P > P2 olur.
CEVAP E
12. 3.
2a
A
K GK
GL
2A 2a
L 2A
L GL
GK K A
2A 3a
yatay düzlem yatay düzlem 2a

fiekil- I fiekil- II
2a a
GK a 3a
P
= 2A yatay düzlem yatay düzlem
3P GL
fiekil-I fiekil-II
A
1 GK Düzgün ve türdeş dik katı cisimlerin yatay düzleme
=
3 2G L yaptıkları basınçlar P = h.d.g bağıntısı ile bulunur.
GK 2
= Şekil-I de:
GL 3
G K = 2G ( G L = 3G P = 3a.d.g olur.
2G G
P= = Şekil-II de:
2A A
Psis = 3.2a.d.g
› G K + G L 2G + 3G 5 G 5
P = = = = P olur. Psis = 2P olur.
2A 2A 2A 2
CEVAP C CEVAP B

4. K L
M
MODEL SORU - 3 TEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ
1. G A
h
P A
=
2P G + GL G
K
2A A A
4A
1 4G
yatay düzlem =
2 G + GL
L
Düzgün ve türdeş geometrik şekilli dik katı cisimle- G + G L = 8G
rin yatay düzleme yaptıkları basınçlar P = h . d . g G L = 7G olur. 4A
bağıntısı ile bulunur. yatay düzlem
Bu durumda, PK = PL dir.
CEVAP D
L cismine göre M cisminin ağırlığı daha fazla
olduğundan PM > PL dir.
Buna göre, PM > PK = PL dir.
2. A
CEVAP D GK G + GL
a 2a a = K
5. A 4A
4G K = G K + G L K
X Y Z a
3G K = G L
2a
GK 1
yatay yer = olur. L
GL 3
Aynı maddeden yapılmış düzgün ve türdeş geo-
metrik şekilli dik cisimlerin yere yaptıkları basınçlar, 4A
P = h . d . g bağıntısıyla bulunur. yatay düzlem
Buna göre, PX = PY dir. CEVAP A

Y ve Z cisimlerinin taban alanları eşit ve GY > GX
olduğundan, PY > PZ dir.
Buna göre, PX = PY > PZ olur.
3. K ve L silindirlerinin r
CEVAP E
hacimleri,
6. K
VK = A.2h
L K 2h
VL = 4A.h
GK VK = V ise
• GL
A
• VL = 2V olur.
hK
hL K nin L ye yaptığı L h
basınç, sistemin
yatay düzleme 4A
yer (yatay) 2r
yaptığı basınca
EPK = EPL
eşit olduğundan, yatay düzlem
GK.hK = GL.hL
PK = Psistem
hK > hL olduğundan,
V.d K .g V.d K .g + 2V.d L .g
GL > GK =
A 4A
FL > FK olur.
4d K = d K + 2d L
Aynı maddeden yapılmış düzgün dik katı cisimle-
rin yere yaptıkları basınçlar yükseklikleri ile doğru 3d K = 2d L
orantılıdır. dK 2
= olur.
Buna göre, PK > PL olur. dL 3
CEVAP B CEVAP B

4. r
X 2d 2h
Y d 3h
4A 2r
yatay
düzlem
A . 2h . 2d . g
PX A 4
= = = 1 olur.
Psis 4A . 3h . d . g + A . 2h . 2d . g 16
4A 4
CEVAP C
5. K ve L silindirleri-
nin taban alanları
ve hacimleri, K 2h
AK = A ise, 2d
AL = 4A olur. r
VK = A.2h h
L 3d
VL = 4A.h
2r
VK = V ise,
VL = 2V olur. yatay düzlem
K nin L ye yaptığı basınç P olduğuna göre, siste-

min yatay düzleme yaptığı basınç,
V.2dg
P A
=
Psistem V.2d.g + 2V.3d.g
4A
P 8
=
Psistem 8
Psistem = P olur.
CEVAP A
6. Vsilindir = π . r2 . 2h = 2π . r2 . h = 2V ise,
1 7 7
Vkesik koni = π.h.(4r2 + 2r.r + r2) = π.r2.h = V olur.
3 3 3
2V . d . g
PK A
=
Psis 7
2V . d . g + V . 2d . g
3
4A
8
=
2 14
+
1 3
24
=
6 + 14
24
=
20
6
= olur.
5 CEVAP D

TEST 1 ÇÖZÜMLER KATI BASINCI
1. Cisimlerin yatay düzleme yaptıkları basınçlar fark- 4. X Y

lı olabilir. Cisimlerin yatay düzleme uyguladıkları
GX GY
basınç kuvvetleri ağırlıklarına eşittir. Cisimlerin
yatay düzleme uyguladıkları basınç kuvvetleri fark- yatay
3A A düzlem
lı olduğuna göre, ağırlıkları farklıdır.
GK ≠ GL PX = PY = P
mK . g ≠ mL . g GX GY
= & G X = 3G Y
3A A
mK ≠ mL
G X = 3G & G Y = G olur.
Buna göre, cisimlerin kütleleri kesinlikle farklıdır.
G
VK . dK ≠ VL . dL P= olur.
A
Cisimlerin hacimleri ve özkütleleri aynı ya da farklı G X + G Y 3G + G 4G
olabilir. Psis = = = = 4P olur.
A A A
CEVAP A CEVAP B
2. M
5. Aynı maddeden yapıl- M
mış, aynı yükseklikteki
K L düzgün cisimlerin yatay
2h düzleme yaptıkları ba- h
h h sınçlar eşittir. Buna gö-
re, PK = PL dir.
a a a
a 2a a/2
M cisminde tabandan
yatay düzlem çıkılan dik kesikli çizgiler dışında madde olduğundan,
Düzgün ve türdeş geometrik şekilli dik katı cisimle- PM > PK = PL olur.
rin yatay düzleme yaptıkları basınçlar P = h . d . g
CEVAP E
bağıntısı ile bulunur.
PK = PL = PM
6.
h . dK . g = h . dL . g = 2h . dM . g
dK = dL = 2dM
dK = dL > dM olur.
CEVAP D 2A 2A
3. A
L yatay
A 2A A düzlem
K I II III
Tuğlaların her birinin ağırlığına G diyelim.

2G
P1 =
K A
yatay 2G G
A A A düzlem A P2 = =
2A A
fiekil-I fiekil-II
2G
P3 =
GK + GL GK A
=
3A A P1 = P3 > P2 olur.
GK + GL = 3G K
Sistemlerin yatay düzleme uyguladıkları basınç
GL = 2G K
kuvvetleri, tuğlaların ağırlıkları toplamına eşit olur.
GK 1
= olur. F1 = 2G , F2 = 2G , F3 = 2G olduğundan
GL 2
F1 = F2 = F3 olur.
CEVAP B CEVAP B

7. 10. Y
10G – 2G
PK =
2A GY
2A
8G
= A
2A G G
G G G
=4 olur. G X G X
A
2G 2G yatay yatay
L düzlem düzlem
A 2A
fiekil-I fiekil-II
K
yatay G
2A P=
10G düzlem A
G + GY
CEVAP D 3P =
2A
8. K G G + GY
3 =
A 2A
L 6G = G + G Y & G Y = 5G olur.
CEVAP C
hK
—
2 h
—L 11. r r
2
yatay yer
K L M h
EPK = EPL
hK h
mK . g . = mL . g . L r 2r
a
2 2 a
GK . hK = GL . hL yatay düzlem
hK > hL olduğudan, Düzgün ve türdeş geometrik şekilli dik katı cisimle-
GL > GK rin yatay düzleme yaptıkları basınçlar,
FL > FK dır.
Aynı maddeden yapılmış düzgün cisimlerin yere
Buna göre, K ve M cisimlerinin taban alanlarının
yaptıkları basınçlar yükseklikleri ile doğru orantılı-
bilinmesine gerek yoktur.
dır. Buna göre, PK > PL dir.
CEVAP C
CEVAP A
9. 12.
X Y
2G 2G 2G 2G
2G 2G K L K L
yatay yatay
4G 4G fiekil-I düzlem fiekil-II düzlem
G G G
G
L
X ve Y cisimleri K ve L nin üzerine konulduğunda,
K
yatay yatay
basınç kuvvetleri eşit arttığına göre;
2A GK düzlem A GL düzlem
GX = GY dir.
G K – 4G I. yargı kesinlikle doğrudur.
PK 2A
= K nin yatay düzleme yaptığı basınç, L ninkinden
PL GL – G
daha fazla arttığından, K nin taban alanı L ninkin-
A
den küçüktür.
G K – 4G
2 = III. yargı kesinlikle doğrudur.
2G L – 2G
G K ve L nin ağırlıkları için kesin birşey söylenemez.
4G L = G K & K = 4 olur.
GL II. yargı için kesin birşey söylenemez.
CEVAP C CEVAP E

TEST 2 ÇÖZÜMLER KATI BASINCI
1. d1 d2 d3 4. K
K L M
• • • • • •
h
L
2d
d h
•
•
yatay düzlem
yatay
Cisimlerin taralı kısımları kesilip atıldığında: düzlem
AK AL
K cisminin ağırlığı taban alanına göre azaldığın-
dan, PK azalır. GK = GL
L cisminin ağırlığı taban alanına göre değişmedi- AK . 2h . 2d . g = AL . h . d . g
ğinden, PK değişmez.
4AK = AL
M cisminin ağırlığı taban alanına göre arttığından,
PM artar. AK = A ise AL = 4A dır.
CEVAP A G
P=
A
G P
2. PL = = olur.
K 4A 4
L M
I. yargı doğrudur.
K, L nin üzerine konursa,

h
› G + G 2G G P
P = = = = olur.
4A 4A 2A 2
II. yargı doğrudur.
yatay düzlem
M cisminin yatay düzleme yaptığı basınç L ninkin- L, K nin üzerine konursa,

den büyüktür. PM > PL
›› G + G 2G
P = = = 2P olur.
K cismi ile M cisminin yatay düzleme yaptıkları A A
basınçlar arasında, III. yargı doğrudur.
PM > PK yada PK > PM ilişkisi olabilir. CEVAP E
Buna göre,
PM > PK > PL , PK > PM > PL olabilir.
Buna göre, B seçeneği doğru olabilir.
CEVAP B
3. 2G G
X
K L M N yatay
2G
I
G
II 5. K cisminin yatay düzleme yaptığı basınç,
3G
yatay 3G
A A düzlem 7G – 3G
P=
2P P 2A
4G
2G G = L
2P = P= 2A
A A G yatay
=2 olur. 2A düzlem
A 7G
Şekilde görüldüğü gibi, çubuğun ağırlık merkezi M
noktasında olur.
CEVAP C
CEVAP D

6. r r 2r 9.
L
2A
K L M h 60° GL.cos60°
K
r 2r r 60° GL •
yatay yatay
A düzlem düzlem
fiekil-I fiekil-II
Cisimlerin yatay düzleme uyguladıkları basınç
kuvvetleri ağırlıklarına eşittir. M
FK = FL = FM 3A
53° G .cos53°
GK = GL = GM M
53° GM •
yatay
VK . dK . g = VL . dL . g = VM . dM . g fiekil-III düzlem
VK . dK = VL . dL = VM . dM
PK = PL = PM
VK < VL = VM olduğundan, dK > dL = dM olur.
G K G L . cos60° G M . cos53°
CEVAP E = =
A 2A 3A
7. GL 1 GM 3
GK = . = .
K 2 2 3 5
G G
A 2A 2A GK = L = M ( GM > GL > GK olur.
4 5
CEVAP B
K L L 10. X Y
yatay yatay
2A A düzlem A düzlem
S3 S2 c=30cm
fiekil-I fiekil-II
S1
PK = PL a=20cm
b=10cm
GK GL
= & G K = 2G L X prizması S1 yüzeyi üzerinde iken
2A A
G K = 2G & G L = G olur. G mg 6.10
PX = X = = = 3.103 pascal
1 S 1 a.b 0, 2.0, 1
G = 3 kilo-pascal
P= F = 2G
A
X in üzerine Y konulduğunda yapılan basınç,
› G + G L 2G + G 3G G + G Y 6.10 + 6.10
P = K = = PXY = X = = 6.103 pascal
A A A 1 S1 0, 2.0, 1
›
P = 3P olur. = 6 kilo-pascal
› › 3 X prizması S2 yüzeyi üzerine konulduğunda
F = 3G & F = F olur.
2 G
CEVAP C mg 6.10
PX = X = = = 2.103 pascal
2 S 2 b.c 0, 1.0, 3
8. = 2 kilo-pascal
X prizması S2 yüzeyi üzerinde iken üzerine Y konulursa,
G G G X + G Y 6.10 + 6.10
PXY = = = 4.103 pascal
2 S2 0, 1.0, 3
G 2G = 4 kilo-pascal
2G
2G X prizması S3 yüzeyi üzerindeyken
G mg 6.10
PX = X = = = 1.103 pascal
K L 5G
3 S 3 a.c 0, 2.0, 3
= 1 kilo-pascal
yatay yatay
düzlem A düzlem 2A
4G 5G
X prizması S3 yüzeyi üzerindeyken, üzerine Y
fiekil-I fiekil-II konulduğunda
G X + G Y 6.10 + 6.10
4G – G PXY = = = 2.103 pascal
PK A 3 3 S3 0, 2.0, 3
= = = 2 olur. = 2 kilo-pascal
PL 5G – 2G 3
2A 2 CEVAP E
CEVAP D

Adı ve Soyadı : .....................................
Sınıfı : ..................................... Bölüm
Numara : .....................................
Yazılı Soruları
Aldığı Not : .....................................
(Katı Basıncı)
ÇÖZÜMLER
1. 3 4. F1 =G F2 =3G
X
A A A
O
yatay
A 2 3G
I G II
4G
A yatay
A A A A A A A düzlem
1
Sistemin ağırlıklı merkezi O noktası olur. I. des-
yatay düzlem
teğe G kadar kuvvet uygulanırsa II. desteğe 3G
Küplerden her birinin ağırlığı G, yüzeylerinden kuvveti uygulanır. Basınçlar,
birinin alanı A olsun. G
PI = P =
13G A
P1 =
5A 3G
PII = = 3P olur.
13G A
P2 =
2A
13G
P3 = olur.
3A
Buna göre, P2 > P3 > P1 olur.
2. Basınç kuvvetleri tuğlaların ağırlıklarına eşit oldu-

ğundan,
F1 = F2 = F3 olur.
Şekillerin yere göre potansiyel enerjileri arasındaki
ilişki de, ağırlık merkezlerinin yerden yükseklikleri 5. r
ile orantılı olduğundan,
E1 > E3 > E2 olarak bulunur. K L h
r 2r
3. 2A 3A
yatay
GK GL
düzlem
A 4A
d 2d
Vsilindir = π . r2 . h = V olsun.
PK K PL L
1
Vkesik koni = π . h . (4r2 + 2r . r + r2)
3A yatay yer 2A 3
2
Özdeş kapların hacmine V dersek, r . 7r . h 7
Vkesik koni = = V olur.
GK = V.d.g 3 3
GL = V.2d.g olur. PK = PL
Bu durumda K sıvısının ağırlığına G dersek, L sı- 7
V . dK . g 3 V . dL . g
vısının ağırlığı 2G olur. Öyleyse, =
A 4A
G dK 7
PK 3A P 1 = olur.
= & K= olur. dL 12
PL 2G PL 3
2A

6. 8.
K L r
2r
h
M
2r
r
h
r 2r 2r yatay A1 =A yatay A2 =4A

düzlem düzlem
fiekil-I fiekil-II
yatay düzlem
I. durumda:
__________ II. durumda:
__________
Düzgün ve türdeş geometrik şekilli dik katı cisimle-
G 5 G + n.G
rin yatay düzleme yaptıkları basınçlar, P= d›r. P=
A 2 4A
P = h . d . g bağıntısı ile bulunur. G . (1 + n)
5 G
=
PK = 2P = 2h . dK . g 2 A 4A
P = h . dK . g 10 = 1 + n
PL = P = 2h . dL . g n = 9 tane
PM = P = h . dM . g
9. Makaraların her birinin
Buradan, dK = 2dL = dM ağırlığı G olduğundan,
dK = dM > dL olur. denge şartından K cismi-
G G G
ni yukarı yönde çeken
G
kuvvet 2G olur. K cismi- L
nin yatay düzleme yaptı- G G G G
ğı basınç,
6G – (G + G) G G
P=
2A
K
4G
=
2A yatay 2A
7. K G yer 6G
= 2· bulunur.
A
h
L M
10. A
r
h GK
K GK =3G
r 2r 2r
GL
yatay düzlem 2A K
L A L GL = 4G
Düzgün ve türdeş geometrik şekilli dik cisimlerin
yatay düzleme yaptıkları basınçlar, A 2A 2A
fiekil-I fiekil-II
PK = PL GK
3P
2h . dK . g = h . dL . g = A 3P =
3G
2P GL A
2dK = dL
2A G
dL > dK olur. P=
3 2G K A
=
PL = PM ve M cisminin hacmi L cismine göre az 2 GL › 3G + 4G
P =
olduğundan, 2A
GK 3
= 7 G
dM > dL dir. GL 4 =
2 A
Buna göre, dM > dL > dK olur. G K = 3G
7
= P olur.
G L = 4G 2

2. BÖLÜM
SIVI BASINCI
4.
sıvı basıncı
2P
1.
P
h
PK 0 2t 4t 6t zaman
h PM
Kabın K noktasına yapılan sıvı basıncının zaman-
h PL
la değişim grafiği şekildeki gibi olur.
yatay düzlem CEVAP E
K, L ve M noktalarındaki sıvı basınçları, nokta-

ların kabın açık olan seviyesine olan yükseklikle
doğru orantılı olacağından, 5.
PK = h.d.g
h
PL = 3h.d.g
X s›v›s›
PM = h.d.g olur. d
h
Bu durumda PL > PK = PM olur. K P
CEVAP E h
PL Y s›v›s›
3d h
2. Kabın K noktasına ya- su basıncı L yatay düzlem

pılan su basıncının 3P•
K noktasına yapılan sıvı basıncı,
zamanla değişim grafiği 2P•
şekildeki gibidir. PK = P = 2h . d . g
P•
L noktasına yapılan sıvı basıncı,
0 •
2t
•
4t
•
6t zaman
PL = 2h . d . g + 2h . 3d . g
CEVAP A = 8hdg
= 4P olur.
3. CEVAP A
K L M
3A A 2A
h 6. PK h1 . d . g
=
PK PL PM PL h 1 . d . g + h 2 . 2d . g
X s›v›s›
P h1 d
h1
3A 2A A yatay =
düzlem
4P h 1 + 2h 2 P
K
4h 1 = h 1 + 2h 2
4P Y s›v›s›
Sıvı basınçları kapların kesit alanlarına bağlı değil- h2
3h 1 = 2h 2 2d
dir. Sıvılar aynı cins ve yükseklikleri eşit olduğun-
dan, h1 2 L yatay düzlem
= olur.
h2 3
PK = PL = PM = h.d.g olur.
CEVAP C CEVAP C

7. K L 9.
X s›v›s› 2h
X s›v›s› h
d P
K
Y s›v›s›
2d Y s›v›s› 2h
h
PK PL 4P
L
yatay 6P Z s›v›s›
düzlem h
A 2A
M yatay düzlem
I. durumda:
PK = PL PK = P = 2h . d . g
2h . dX . g = h . dY . g PL = 2h . d . g + 2h . dY . g
2dX = dY 4 . 2h . d . g = 2h . d . g + 2h . dY . g
dX = d 8d = 2d + 2dY
dY = 2d 6d = 2dY
dY = 3d olur.
II. durumda: PM = 4P + h . dZ . g
K sıvısının yarısı L kabına aktarıldığında, 6P = 4P + h . dZ . g

›
P K = h.d.g olur. 2P = h . dZ . g
2 . 2h . d . g = h . dZ . g
L kabındaki sıvı basıncı, dZ = 4d olur.
› h
PL = .d.g + h.2d.g olur. CEVAP C
2
Basınçların oranı,
›
10.
PK h.d.g 1 2
= = = olur. h
P L h . d . g + h . 2d . g 5 5
›
2 2 X
sıvısı h h
d
CEVAP B
Y d h/3
sıvısı h
2d 2d 2/3 h
A A yatay A A A
düzlem
fiekil-I fiekil-II
Her iki durumda kabın tabanına yapılan sıvı

8. P1 ve P2 basınçları bir basınçları,
birine eşittir. X
s›v›sı h Şekil-I de:
P1 = P2
2d P = h.d.g + h.2d.g = 3h.d.g olur.
3h.2d = PL + h.3d h
L
6hd = PL + 3hd P1 P2 h Şekil-II de:
PL = 3hd
1 2 5
olur. K noktasındaki ba- h Pı = h.d.g + h.2d.g = h.d.g olur.
3 3 3
sınç ise, Y
s›v›sı h 5
K 3d ı h.d.g
PK = 3h.2d + 2h.3d P 5
= 3 =
= 6hd + 6hd yatay düzlem P 3h.d.g 9
=12hd olur.
5
Pı = P olur.
K ve L noktalarına yapılan sıvı basınçları oranı, 9
CEVAP A
PK 12hd
= = 4 olur.
PL 3hd
CEVAP E

4. K L
X s›v›s› Y s›v›s›
h
1. h
FK FL
sıvı FM M
. h yatay
4A düzlem
AK AL
FK 2r r
h
K .
2A FL AK = π . (2r)2 = 4π . r2 = 4A
h
.
AL = π . r2 = A olur.
A yatay
L düzlem
FK = FL
K, L ve M yüzeylerine etki eden sıvı basınç kuvvet- h . dX . g . 4A = h . dY . g . A
lerinin büyüklükleri, 4dX = dY
FK = 3h.d.g.2A = 6h.d.g.A olur. dX 1
= olur.
FL = 4h.d.g.A olur. dY 4
3 CEVAP A
FM = h.d.g.4A = 6h.d.g.A olur.
2
Buna göre FK = FM > FL olur.
CEVAP B
2. K L M 5. X s›v›s› 2
X s›v›s› –h
h d 3
X Y Z d h
s›v›s› h –
s›v›s› s›v›s› 3
dX dY dZ h h
h
FK FL FM
h Y s›v›s› Y s›v›s›
h 2d h
2d
A A A A A A A A A
A A A A
FK = FL = FM fiekil- I fiekil- II
3h . dX . g . 3A = 3h . dY . g . 3A = 3h . dZ . g . 3A Şekil - I de:
dX = dY = dZ olur. P = 2h . d . g + h . 2d . g = 4hdg
CEVAP D F = P.A
3. K L M = (4h . d . g) . 3A
= 12hdgA
Y
X sıvısı h
sıvısı Z Şekil - II de:
sıvısı
› 7 2
P = h . 2d . g + h.d.g
yatay 3 3
düzlem 14 2
= h.d.g + h.d.g
3 3
K, L ve M kaplarının tabanlarına etki eden sıvı
16
basınç kuvvetlerinin büyüklüklüğü ile sıvının ağırlı- = hdg
3
ğı arasındaki ilişki, › ›
F = P .A
K kabında: FK > GX olur. › 16
F = h.d.g. A
3
L kabında: FL < GY olur.
F 12h . d . g . A 36 9
M kabında: FM > GZ olur. = = =
F
› 16 16 4
h.d.g. A
Görüldüğü gibi K ve M kaplarında kabın tabanına 3
› 4
etki eden sıvı basınç kuvvetinin büyüklüğü, sıvının F = F olur.
9
ağırlığından büyüktür.
CEVAP A
CEVAP E

6. Şekil-II de:
Kabın tabanına yapılan su basıncı,
A1 d X s›v›s› 5
F1 2h Pı = h.dsu.g
3
Pı > P olur.
A2 2d Y s›v›s› h P → Artar
F2
yatay
düzlem
Kabın tabanına etki eden su basınç kuvvetininbü-
X sıvısının yüksekliği 2h ise, Y sıvısının yüksekliği yüklüğü,
h olur. 5
Fı = h.dsu.g.A
3
F1 (h.d.g) .A 1 A Fı < F olur.
2
= = 1 = olur.
F2 h 3A 2 3 F → Azalır.
(2h.d.g + .2d.g) A 2
2
CEVAP C
Kabın yatay düzleme uyguladığı basınç kuvveti,
kabın toplam ağırlığına eşit olduğundan,
Fkap
ı
= Gtoplam
Fkap
ı = Fkap olur.
Fkap → Değişmez
III. yargı doğrudur.
CEVAP E
7. 8. K L M
h 2h
––
3
su h h
A A A yatay A yatay
düzlem düzlem
fiekil-I fiekil-II
A A A yatay
düzlem
Kap tabanına yapılan su basıncı en çok M kabın-

Şekil-I de:
dadır.
P = h.dsu.g olur.
Kap tabanına etki eden su basınç kuvveti en az L
Kabın tabanına etki eden su basınç kuvvetinin
kabındadır.
büyüklüğü,
F = h.dsu.g.3A = 3h.dsu.g.A olur.
K kabının tabanına etki eden su basınç kuvveti M
kabındakinden küçüktür.
kabın toplam ağırlığına eşittir.
Fkap = Gtoplam
CEVAP E

9. L
A MODEL SORU - 3 TEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ
K
h
1. GZ
s›v› h h
Z
h h 4G 3A
Y h
F FL
h h
3G 2A
yatay yatay
düzlem X P1 P2 P3 h
2A düzlem 3A
fiekil -I fiekil- II
A L düzeyi
s›v›
K kabının tabanına yapılan sıvı basınç kuvveti,
yatay düzlem
FK = F = 3h . d . g . 2A
L düzeyinde P1 = P2 = P3 olur. Bu durumda,
F = 6hdgA olur. P1 = P2
L kabının tabanına yapılan sıvı basınç kuvveti, 3G 4G
= + h.d.g
A 2A
FL = 4h . d . g . 3A G
h.d.g =
A
= 12hdgA
P1 = P3
= 2F olur. 3G G Z
= + 2h . d . g
CEVAP D A 3A
3G G Z 2G
= +
A 3A A
G G
= Z
A 3A
G Z = 3G olur.
CEVAP E
10. 2.
A 3A A 3A
K L M
K
h K P1 P2
h P4 P3
2h
L
h
FK FL FM s›v› s›v›

yatay düzlem fiekil- I fiekil- II
I. durumda: Şekil - I de:

FK = GK P1 = P2
sıvı
FL > GL GK
sıvı = h.d.g
A
FM < GM
sıvı
Şekil - II de:
P3 = P4
II. durumda:
GL GK
= + 2h . d . g
FKı = GK FK $ Değişmez 3A A
sıvı
GL GK G
FLı < GL FL $ Küçülür = +2 K
sıvı 3A A A
FMı > GM FM $ Büyür GL
sıvı = 3G K
3
CEVAP C
G L = 9G K olur.
CEVAP E

3. A1 A2 5. K
X
O
F 24G
piston L
h2 yük
h1 yatay
s›v›
d A 2A
piston piston
yatay düzlem
X cisminin ağırlığını bulabilmek için,

s›v›
GX
= (h 2 – h 1) dg yatay düzlem
A1
bağıntısına göre, A2 kesit alanının bilinmesine Sistem dengede olduğuna göre,
gerek yoktur. ı
F 24G
=
CEVAP B A 2A
Fı = 12G olur.
L noktasına göre tork alırsak, F kuvvetinin büyük-
lüğü,
Fı.|OL| = F.|KL|
12G.1 = F.4
4. A 2A A 2A
F = 3G olur.
G
F F
CEVAP A
4h
. . h
piston piston
su su 6.
2G
yatay yatay
düzlem düzlem Y
fiekil-I fiekil-II
G 3A
Şekil-I de: X P1 P2 h
Sistem dengede olduğundan, A
F
= 4h.dsu.g s›v›
A
yatay düzlem
F
= h.dsu.g olur.
4A
I. durumda:
G 2G
= + h.d.g
A 3A
Şekil-II de: G
= h.d.g
Sistem dengede olduğundan F kuvvetinin büyüklüğü, 3A
F G
= + h.dsu.g olur.
A 2A II. durumda:
F G F
= +
A 2A 4A 2G G ›
= + h .d.g
G F A 3A
F= + 5G ›
2 4 = h .d.g
3A
3F G ›
= 5h . d . g = h . d. g
4 2
›
h = 5h olur.
2G
F= olur.
3
CEVAP D
CEVAP B

4. 2A A 2A
h
X
sıvısı
h
1. K L M
Z
h sıvısı h
su h h
h Y
sıvısı
h yatay
düzlem
h
2A h X, Y, Z sıvılarının özkütleleri dX, dY, dZ arasında
A A dY > dZ > dX ilişkisi vardır.
Musluklar açılmadan önce K kabının tabanına CEVAP A
yapılan su basıncı,
5.
P = 5h.dsu.g olur. h
Musluklar açılıp su dengesi sağlandıktan sonra M X sıvısı h

L
kabının tabanına yapılan su basıncı, •
h
PM = 3h.dsu.g olur.
h
Y sıvısı
PM 3h.d su .g
= K
h
P 5h.d su .g •
PM yatay düzlem
3 3
= ⇒ PM = P olur.
P 5 5
Sistem dengede olduğuna göre X ve Y sıvılarının
CEVAP B
özkütleleri oranı,
2. X, Y ve Z sıvıları den- 3h.dX.g = 2h.dY.g
Z h
gede olduğuna göre Z sıvısı 3dX = 2dY
sıvısının özkütlesi, X sıvısı h
2d dX 2
= olur.
3h.dX.g = h.dY.g + 2h.dZ.g h dY 3
Y sıvısı dX = 2d ⇒ dY = 3d olur.
3.dX = dY + 2dZ 3d
3.2d = 3d + 2dZ Bu durumda K ve L noktalarına yapılan sıvı

yatay düzlem
basınçlarının oranı,
3d = 2dZ
PK 3h.2d.g + 2h.3d.g 12
3d = = = 4 olur.
dZ = olur. PL h.3d.g 3
2
CEVAP C CEVAP C
3. 6. X seviyesinde iki
2A 3A
koldaki sıvı basınç- h
ları eşittir. Bu eşitlik X h

2h M s›v›s›
X
kullanılarak sıvıların h
P1 L P2
piston 2h özkütleleri, K
h
s›v› P1 = P2 X
seviyesi
yatay düzlem
4h.dX.g = 2h.dY.g
2dX = dY Y
Su akışı durduğunda, piston 2h kadar aşağı iner. s›v›s›
dX = d yatay
Musluktan akan suyun hacmi,
dY = 2d
V = 2A.2h + 3A.2h
olur. K ve L noktalarındaki basınçların oranı,
= 4Ah + 6Ah
PK h . dY . g d 2d 2
= 10 Ah olur. = = Y = = olur.
PL 3h . d X . g 3d X 3d 3
CEVAP D CEVAP B

1. AX X Z AZ
Y
kompresör VX VY VZ
hava
sıvı
X, Y, Z borularında havanın akış hızları VX, VY, VZ

arasında VY > VZ > VX ilişkisi vardır.
AX > AZ dir.
Sıvının özkütlesi büyütülürse, borunun kollarındaki

sıvı düzeyleri arasındaki fark küçülür.
CEVAP E
2.
piston L su
Po Po
. .
su
kuyu
Emme-basma tulumbalarında sıvılar kendilerine

uygulanan basıncı her doğrultuda aynen iletirler ve
basıncın yüksek olduğu yerden düşük olduğu yere
doğru hareket ederler.
Buna göre, emme-basma tulumba düzeneğinin

çalışması I ve III ilkeleri ile açıklanabilir.
CEVAP C

TEST 1 ÇÖZÜMLER SIVI BASINCI
1. Kabın tabanına yapılan 4. hava

hava
sıvı basıncı,
P = h . d . g dir. s›v› h s›v›
h yüksekliği değişmedi-
ğinden, P değişmez.
Kap ilk durumda iken yatay düzlem yatay düzlem
yatay düzlem fiekil- I fiekil- II
kabın tabanına etkiyen
sıvı basınç kuvveti sıvının ağırlığından küçüktür. Kap Şekil-II deki konuma getirilirse:
______________________________
Kap ters çevrildiğinde kabın tabanına etkiyen sıvı
] Kabın içindeki havanın sıcaklığı ve hacmi
basınç kuvveti sıvının ağırlığından büyük olduğun-
değişmediğinden basıncı değişmez.
dan, F artar.
CEVAP D ] Kabın tabanına etki sıvı basınç kuvveti azalır.
F < Gsıvı
2. ] Kabın yatay düzleme uyguladığı basınç kuvve-
h ti değişmez. F = Gkap
CEVAP C
s›v›
P h P› h›
yatay düzlem
5. K L M
Kap ters çevrildiğinde sıvı yüksekliği azalır.
P=h.d.g h
A
A
Pı = hı . d . g 2A
hı < h olduğundan Pı < P olur. P azalır. h
s›v› s›v› s›v›
Kap ilk konumda iken kabın tabanına etkiyen
yatay
sıvı basınç kuvveti sıvının ağırlığından küçüktür. A A 2A düzlem
Kap ters çevrildiğinde kabın tabanına etkiyen sıvı
Kaplara aynı tür sıvıdan birer ölçek daha eklenirse
basınç kuvveti sıvının ağırlığından büyüktür. Buna
kaplardaki sıvı yükseklikleri,
göre F artar.
CEVAP A hM > hK > hL olur.
P = h . d . g bağıntısına göre,
3. K L M PM > PK > PL olur.
CEVAP C
FK FL FM
6. K L M
yatay düzlem
Sıvının ağırlığına G diyelim. Y s›v›s› Y s›v›s› X s›v›s› h
] K kabının tabanına etkiyen sıvı basınç kuvveti

sıvının ağırlığına eşittir. FK = G X s›v›s› Z s›v›s› Z s›v›s› h
] L kabının tabanına etkiyen sıvı basınç kuvveti

yatay düzlem
sıvının ağırlığından küçüktür. FL < G
] M kabının tabanına etkiyen sıvı basınç kuvveti X, Y ve Z sıvılarının özkütleleri arasında,
sıvının ağırlığından büyüktür. FM > G dZ > dX > dY ilişkisi vardır.
Buna göre FM > FK > FL olur. Buna göre, PM > PL > PK olur.
CEVAP E CEVAP B

7. 8. K L M
h h
h
h h
h h
h FK FL FM
su h h yatay düzlem
A A A yatay A yatay
I. durumda:
düzlem düzlem
fiekil-I fiekil-II FK = Gsıvı
FL < Gsıvı
Şekil-I de: FM > Gsıvı
II. durumda:
P = h.dsu.g olur. ı
F K = Gsıvı ⇒ FK → Değişmez.
Kabın tabanına etki eden su basınç kuvvetinin ı
büyüklüğü, F > Gsıvı
L
⇒ FL → Artar.
ı
F = h.dsu.g.3A = 3h.dsu.g.h olur. F M < Gsıvı ⇒ FM → Azalır.
CEVAP A
Fkap = Gtoplam
9. K L M
h
Şekil-II de: X
sıvısı
Y Z h
Pı = 3h.dsu.g olur. sıvısı sıvısı
Pı > P olur.
A 2A 2A yatay
düzlem
P → Artar
I. yargı doğrudur. K, L ve M kaplarının tabanlarına etki eden sıvı
basınç kuvvetlerinin büyüklükleri eşit ve F olduğu-
Kabın tabanına etki eden su basınç kuvvetinin na göre, sıvıların ağırlıkları,
büyüklüğü, GX = F
F = 3h.dsu.g.A olur.
ı
GY = F
Fı = F olur. GZ < F dir.
F → Değişmez I. yargı doğrudur.
II. yargı doğrudur. Sıvıların özkütleleri arasındaki ilişki,

FK = FL = FM
2h.dX.g.A = h.dY.g.2A = h.dZ.g.2A
dX = dY = dZ dir.
Fkap
ı
= Gtoplam olur.
II. yargı yanlıştır.
Fkap
ı = Fkap olur.
Sıvıların kapların tabanlarına yaptıkları sıvı basınçları,
Fkap → Değişmez
dX = dY = dZ = d olsun.
III. yargı yanlıştır. PK = 2h.d.g
CEVAP C PL = h.d.g
PM = h.d.g olur.
CEVAP C

10.
K L
s›v› s›v› h
yatay
2A 2A düzlem
Kapların tabanlarına yapılan sıvı basınçları,

PK = 2h . d . g
PL = 2h . d . g
PK = PL dir.
Kapların tabanlarına etkiyen sıvı basınç kuvvetleri,

FK = 2h . d . g . 2A = 4hdgA
FL = 2h . d . g . 2A = 4hdgA
FK = FL dir.
Kapların yatay düzleme yaptıkları basınçlar,

GK
PK =
2A
GL
PL =
2A
GK > GL olduğundan PK > PL dir.

III. yargı yanlıştır.
CEVAP B

TEST 2 ÇÖZÜMLER SIVI BASINCI
1. 3. K L M
F1 s›v› h
I A 2A A
3A h
•
h
F3
F2 • III h 2d 2d 2d h
•
2A
yatay
A düzlem yatay
II A A 2A düzlem
F1 = h . d . g . 3A = 3hdgA Sıvılar eklendiğinde kaptaki karışımların özkütle-

F2 = 3h . d . g . A leri,
5
F3 = h . d . g . 2A = 5hdgA 3
2 d kar = d
K 2
Buna göre, F3 > F1 = F2 olur.
CEVAP E 3
d kar < d
L 2
3
d kar > d olur.
M 2
P = 2h . dkar . g bağıntısına göre,
PM > PK > PL olur.

2. A CEVAP C
su h
2A yer(yatay)
I. durumda:
Kabın tabanına yapılan su basıncı, 4.
P1 = h.dsu.g olur. h
PK X s›v›s›
K
Kabın tabanına etki eden su basınç kuvveti,
h
F1 = h.dsu.g.2A = 2h.dsu.g.A olur.
PL Y s›v›s› h
Kaptaki suyun yere göre potansiyel enerjisi, L
EP1 = m1.h1.g olur. h
yatay düzlem
II. durumda:
PK h . dX . g
P2 = 2h.dsu.g olur. =
PL 2h . d X . g + h . d Y . g
P2 = 2P1 olur.
1 dX
F2 = 2h.dsu.g.2A = 4h.dsu.g.A olur. =
5 2d X + d Y
F2 = 2F1 olur.
5d X = 2d X + d Y
EP2 = m2.h2.g olur.
3d X = d Y
m2 = 2m1, h2 = 2h1 olmadığından kaptaki suyun
dX 1
yere göre potansiyel enerjisi iki katına çıkmaz. = olur.
dY 3
CEVAP C CEVAP B

5. 8.
K L M A A 2A
h
h
X s›v›s› Y h
Y s›v›s› Z s›v›s› X h
piston
FX FY FZ h
piston
yatay
A A 2A düzlem
FX = FY = FZ s›v›
2h . dX . g . A = h . dY . g . A = h . dZ . g . 2A yatay
düzlem
2dX = dY = 2dZ dir.
Sistem dengede olduğuna göre,
Buna göre, dY > dX = dZ olur.
CEVAP D GX
= 3hdg ............ (1)
A
GY
= 2hdg ............ (2) olur.
2A
(1) ve (2) denklemleri taraf tarafa oranlanırsa, X ve
Y cisimlerinin ağırlıkları oranı,
6. GX
A1
kompresör
A2 A = 3h.d.g
hava
GY 2h.d.g
2A
h 2G X 3 G X 3
= & = olur.
GY 2 GY 4
sıvı
CEVAP C
U borusundaki h yüksekliğini büyütmek için; A1
büyütülmeli, A2 küçültülmeli veya özkütlesi daha
küçük bir sıvı kullanılmalıdır.
Buna göre; I, II ve III işlemleri tek başına yapılma-
lıdır.
9.
CEVAP E I II III
d1= d
d3=4d
K L
4h 2h
2P
7.
h d
P A
X s›v›s› h
h – 4d
d 2
A 2A
h P = 4h.d1
K PK
2P = 2h.d2
PL Y s›v›s›
h
3d eşitlikleri taraf tarafa oranlanacak olursa,
L yatay düzlem P 4h.d 1

=
2P 2h.d 2
PK 2h.d.g 2 2
= = = olur. 2d 1
PL 2h.d.g + h.3d.g 2 + 3 5 1
= ⇒ d2 = 4d1 olur.
2 d2
CEVAP A

I. kaptaki sıvının yoğunluğu d ise III. kaptaki sıvı- 12. 3A A1 A2
nın yoğunluğu 4d olur. K ve L muslukları açıldı-
ğında I. kaptan 2h, III. kaptan da h kadar sıvı II.
d
kaba akar. II. kaptaki sıvının tabanda oluşturduğu
basınç,
K L
A
h
P2 = . d 3 + h . d 1
2 yatay düzlem
h
= . 4d + h . d
2 Başlangıçta sıvı seviyesi h olsun. A noktasındaki
= 3h . d sıvı basıncı P = h . d . g olur. K vanası açıldığında
3
= P olur. P h
4 basınç oluyorsa yeni sıvı yüksekliği olur. Öy-
2 2
CEVAP B leyse S1 kesiti,
h
3A . h = (A1 + 3A) .
2
3A = A1 + 3A ⇒ A1 = 3A olur.
10. 2mX = mY
P
2 . 3V . dX = 2V . dY L vanası da açıldığında sıvı basıncı oluyorsa
6
3dX = dY X s›v›s› 3h h
sıvı seviyesi dır. Öyleyse S2 kesiti,
6
dX 1 K
PK
= h
dY 3 PL 2h 3A . h = (A1 + A2 + A3) .
Y s›v›s› 6
dX = d h
L 3A . h = (3A + 3A + A2) .
yatay düzlem 6
dY = 3d 18A = 6A + A2 ⇒ A2 = 12A olur.
PK 3h . d . g 1 A1 ve A2 kesit alanlarının oranı,

= = olur.
PL 3h . d . g + 2h . 3d . g 3
A1 3A A1 1
CEVAP B = ( = olur.
A 2 12A A2 4
CEVAP C
11. M musluğu kapalıyken:
PK = P = 6h . d . g
M musluğu açılıp sıvı dengesi sağlandığında:
Vilk = Vson
3A . 6h = (3A + 2A + 4A) . hı
18A . h = 9A . hı
hı = 2h
PL 2h . d . g
=
P 6h . d . g
1
PL = P olur.
3
CEVAP D

Adı ve Soyadı : .....................................
Sınıfı : ..................................... Bölüm
Numara : .....................................
Yazılı Soruları
Aldığı Not : .....................................
(Sıvı Basıncı)
ÇÖZÜMLER
1. K L 3. M
X s›v›s› h 3 h
–h
2
F1
Y s›v›s› h
2h F2 K
•
3A 3
PK PL –h
h
• 2A 2
L III
2A yatay düzlem A h
I II yatay
F1 = F2
3 L noktasına yapılan su basıncının sabit kaldığı t
2h . dX . g . 3A = h . dY . g . 2A
4 sürede III bölümündeki 1 bölme dolar.
4dX = dY
K noktasına yapılan su basıncının sabit kaldığı
dX 1
= sürede II bölümündeki 3, III bölümündeki 2
dY 4
bölme olmak üzere 5 bölme dolar.
dX = d
Buna göre, K noktasına yapılan su basıncı 5t süre
dY = 4d
sabit kalır.
PK 3h . d . g 1
= = olur.
PL 3 2
h . 4d . g
2
2. K L M
A 4A A
4.
K
O
h L 4G
PK PL PM F
F›
P1 P2
yatay •
A A 4A düzlem yatay
A 2A
a) Kapların tabanlarına yapılan sıvı basınçları,
PK = h . d . g s›v›
PL = h . d . g
yatay düzlem
PM = h . d . g
PK = PL = PM olur. P1 = P2
b) Kapların tabanlarına etkiyen sıvı basınç kuv- F
›
4G
vetleri, =
A 2A
FK = h . d . g . A ›
F = 2G
FL = h . d . g . A
FM = h . d . g . 4A
L noktas›na göre moment al›nacak olursa,
FM > FK = FL olur.
›
F . IOLI = F . IKLI
c) Kapların yatay düzleme yaptıkları basınçlar,
G G G 2G . 1 = F . 4
PK = K PL = L PM = M
A A 4A 1
F= G olur.
2
GL = GM > GK olduğundan, PL > PK > PM olur.

5. I. durumda: 7.
mX = mY h
X s›v›s› h
dX = d
X s›v›s›
3V . dX = V . dY d
h M h
3dX = dY
dX = d h h
dY = 3d P X s›v›s› Y s›v›s›
h dY = 3d P 2d h
P = 3h.d.g + h.3d.g
K yatay düzlem
K yatay düzlem
= 6hdg
Sıvılar karıştırılmadan önce:
II. durumda: P = 2h . d . g + 2h . 2d . g = 6hdg
d + 3d
d kar = = 2d
2
› Sıvılar karıştırıldıktan sonra:
P = 2h . 2d . g = 4hdg
›
P 4h . d . g V . d + 2V . 2d 5
= d kar = = d
P 6h . d . g 3V 3
› 2
P = P olur.
3 › 5 20
P = 4h . d.g = hdg
3 3
20
› h.d.g
P 10
= 3 =
P 6h . d . g 9
› 10
P = P olur.
9
6. K L M
X s›v›s› Y s›v›s› Z s›v›s›

FK FL FM h
8.
yatay düzlem
X s›v›s› Z s›v›s›
d 2d h
GX = GY = GZ = G olsun.
h
FK = G P1 P2
FL < G h
FM > G
FM > FK > FL olur.
Y s›v›s›
yatay düzlem
P1 = P2
2h . dX . g + h . dY . g = 3h . dZ . g
2dX + dY = 3dZ
2d + dY = 3 . 2d
dY = 4d olur.

9.
X s›v›s› 2h
PK
K
PL Y s›v›s› h
L yatay düzlem
PK 2h . d X . g
=
PL 2h . d X . g + h . d Y . g
4 2d X
=
7 2d X + d Y
2 dX
=
7 2d X + d Y
7d X = 4d X + 2d Y
3d X = 2d Y
dX 2
= olur.
dY 3
10.
A 2A 3A
Y s›v›s›
h
Z s›v›s› h
P1 P2 P3 h
X s›v›s›
yatay düzlem
P1 = P2 = P3
h . dX . g = 3h . dY . g = 2h . dZ . g
dX = 3dY = 2dZ dir.
dX > dZ > dY olur.

3. BÖLÜM
GAZ BASINCI
3. Po Po
MODEL SORU - 1 DEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ X K Y L M
Po gazı gazı Z
gazı
1.
su su su
boflluk
I II III yatay
düzlem
c›va
h K, L, M muslukları açıldığında:
Po
I düzeneğinde: Kaptaki su yüksekliği arttığından,

kabın tabanına yapılan toplam basınç artar.
c›va II düzeneğinde: Kaptaki su yüksekliği değişme-

yatay düzlem diğinden, kabın tabanına yapılan toplam basınç
değişmez.
Borudaki h cıva yüksekliği, I ve II niceliklerine
bağlıdır, III niceliğine bağlı değildir. III. düzeneğinde: Kaptaki su yüksekliği azaldığın-
dan, kabın tabanına yapılan toplam basınç azalır.
CEVAP D
CEVAP A
4. M
Z h
K L gaz›
2.
X Y h
boflluk boflluk boflluk gaz› gaz›
M
M M Po
h
c›va
h h h
c›va c›va h
c›va c›va c›va

s›v›
I II III yatay
düzlem
yatay düzlem
Musluklar açılınca, I ve II düzeneklerinde borular-
X, Y ve Z gazlarının basınçları,
daki cıva sütunlarına açık hava basıncı etki eder.
PX = Po + 2h.dsıvı.g
Borulardaki cıva sütunları kaplara boşalır.
PY = Po + h.dsıvı.g
III düzeneğinde cıva yüksekliği yine h kadar olabilir.
PZ = Po + h.dsıvı.g
CEVAP C
olur. Buna göre,
PX > PY = PZ olur.
CEVAP E

5.
Po Po
Z s›v›s› h 1. Po =75cm-Hg
X s›v›s›
Pgaz h boflluk
Y s›v›s› X gaz› X gaz›

90cm
h
cam balon
yatay düzlem
c›va c›va
Pgaz = Po + 2h.dX.g olur. fiekil- I fiekil- II

Pgaz = Po + h.dZ.g olur.
PX = 90 cm-Hg
dZ > dX olur.
PX = Po + Pcıva
I. yargı yanlıştır.
90 = 75 + Pcıva
Y sıvısı X sıvısının altında olduğundan dY > dX tir.
Pcıva = 15 cm-Hg
II. yargı kesinlikle doğrudur.
h = 15 cm olur.
Y ve Z sıvılarının özkütlelerini karşılaştıramayız.
CEVAP A
III. yargı için kesin birşey söylenemez. Po
2.
CEVAP B boflluk
PX
88cm
12cm
6.
c›va
Po
h
PX = 88 cm-Hg
Y
gaz›
PX = Po + Pcıva
c›va h
88 = Po + 12
h Po = 76 cm-Hg olur.
CEVAP B
X h
gaz› 3. Po
c›va
boflluk
yatay düzlem
PX
3h
PX = Po + 2h.dcıva.g
h
PX = 2h.dcıva.g + 2h.dcıva.g
c›va
PX = 4h.dcıva.g olur.
PX = PY + 3h.dcıva.g
PX = 3h cm-Hg
4h.dcıva.g = PY + 3h.dcıva.g Po= PX + h
PY = h.dcıva.g olur. Po= 3h + h
Buna göre, Po= 4h cm-Hg

Po 4h 4
PX 4h d c›va g = = olur.
= = 4 olur. PX 3h 3
PY h d c›va g
CEVAP C CEVAP D

4. Po=75cm-Hg Po=75cm-Hg 6. Po =72cm-Hg
Y gaz› PY
X Y
gaz› gaz›
PX
18cm
3h
10cm
h
c›va
c›va
c›va c›va
yatay yatay
düzlem düzlem yatay düzlem
fiekil-I fiekil-II
PY = Po + Pcıva
Şekil-I de:
= 72 + 18
PX = Po + Pcıva = 75 + 3h cm-Hg olur.
= 90 cm-Hg
Şekil-II de: PY = PX + Pcıva
PY = Po – Pcıva = 75 – h cm-Hg olur. 90 = PX + 10
PX = 80 cm-Hg olur.
h cıva yüksekliği,
PX CEVAP B
75 + 3h
=
PY 75 – h
75 + 3h
2=
75 – h
150 – 2h = 75 + 3h
5h = 75
h = 15 cm olur.
CEVAP C
7.
Po =76cm-Hg
PY
K K
L
PX PX
5.
Po = 75 cm-Hg
4cm 6cm
boflluk
c›va c›va
PX PY fiekil- I fiekil- II
h
15cm 10cm Şekil - I de:
c›va c›va PX = Po + Pcıva

= 76 + 4
PX = Po – Pcıva
= 80 cm-Hg
= 75 – 15
= 60 cm-Hg
Şekil - II de:
PY = PX – Pcıva
PY = PX + Pcıva
= 60 – 10
= 80 + 6
= 50 cm-Hg
= 86 cm-Hg olur.
Buna göre, h = 50 cm olur.
CEVAP E
CEVAP D

8. Po 10. Po=70cm-Hg
Y M Y
gazı
gazı
X
gazı X
gazı
40cm
20cm 20cm
10cm
c›va c›va c›va c›va
yatay
düzlem yatay
düzlem
Y gazının basıncı, Y gazının basıncı,

PX = PY + Pcıva PY = Po + Pcıva
50 = PY + 20 = 70 + 20
PY = 30 cm-Hg olur. = 90 cm-Hg olur.
Po açık hava basıncı, I. yargı doğrudur.
Po = PY + Pcıva X gazının basıncı,
= 30 + 40 PX = PY + Pcıva
= 70 cm-Hg olur. = 90 + 10
CEVAP C = 100 cm-Hg olur.

PX > Po olur.
M musluğundan kaba bir miktar Y gazının eklen-
mesi X gazının basıncını değiştirmez.
9.
Po=75cm-Hg L
Y
K K gaz› CEVAP B
X X
gaz› gaz›
15cm
10cm
c›va c›va
yatay yatay
düzlem düzlem
fiekil-I fiekil-II
Şekil-I de:
PX = Po + Pcıva
= 75 + 15
= 90 cm-Hg olur.
Şekil-II de:
PY = PX + Pcıva
= 90 + 10
= 100 cm-Hg olur.
CEVAP D

3.
B
MODEL SORU - 3 TEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ A
1. Gazın basıncına 6P P
Po =76cm-Hg 2V 3V
Şekil - I de P1, düfley
Şekil - II de P2
diyelim.
h B kabındaki gazın son basıncı,
c›va P2
4 cm
Şekil - I de: PA.VA + PB.VB = Pson.Vson
P1 = Po + Pcıva 6P.2V + P.3V = Pson.3V

P1 18cm
= 76 + 4 c›va 4cm 12P + 3P = 3Pson
= 80 cm-Hg 15P = 3Pson
Po düfley
Pson = 5P olur.
Şekil - II de: CEVAP E
P2 = Po – Pcıva
= 76 – 4
= 72 cm-Hg
P1 . V1 = P2 . V2
80 . 18 = 72 . h
h = 20 cm olur.
CEVAP E
4.
Po Po
V1 V2
2T P1 T P2
N 2N
20cm
10cm
c›va c›va
2.
A B C
M N
bofl 6P 9P Şekil - I de: Şekil - II de:
2V 3V V P1 = Po + Pcıva P2 = Po – Pcıva
= 70 + 20 = 70 – 10
yatay
düzlem = 90 cm-Hg = 60 cm-Hg
Gaz karışımının basıncı,

P . V = N . R . T gaz denkleminden,
PA.VA + PB.VB + PC.VC = Pson.Vson
0.2V + 6P.3V + 9P.V = Pson.6V 90 . V1 N . R . 2T
=
60 . V2 2N . R . T
18P + 9P = 6Pson
V1 2
= olur.
27P = 6Pson V2 3
9
Pson = P olur. CEVAP B
2
CEVAP D

5. 7.
Po = 76cm-Hg P2 12cm
P1 9cm
boflluk
M c›va
P1 P2 c›va
60cm
Po Po
38 cm V1 V2 38cm
V1 = V2 M M
c›va c›va
c›va c›va
I II
P1 = 76 + 38 = 114 cm-Hg fiekil-I fiekil-II
P2 = 38 cm-Hg Boru içerisindeki gazın basıncına Şekil-I de P1,
V1 = V2 = V Şekil-II de P2 diyelim.
P1 . V1 + P2 . V2 = Ps . Vs P1.V1 = P2.V2
114 . V + 38 . V = Ps . 2V 20.9 = P2.12
P2 = 15 cm-Hg olur.
152 = 2Ps
Şekil-II de:
Ps = 76 cm-Hg
Po = P2 + Pcıva
I ⇒ 0 (Sıfır)
= 15 + 60
II ⇒ 76 cm-Hg olur. = 75 cm-Hg olur.
CEVAP D CEVAP D
6. 8. Po=70cm-Hg
K L M N
• • • • • •
X gazı Y gazı
K L M N R
P 4P • • • • •
gaz
F
piston
V V V V
yatay
yatay düzlem piston
25cm
Kabın her bölmesinin hacmine V diyelim.
c›va
PX.VX + PY.VY = Pson.Vson
yatay
P.3V + 4P.2V = Pson.5V düzlem
11 Piston L noktasında iken:

Pson = P olur.
5
P1 = Po – Pcıva = 70 – 25 = 45 cm-Hg olur.
X gazının son hacmi,
P1.V1 = P2.V2
11 ı
45.4V = P2.3V
P.3V = P.VX
5
ı 15 P2 = 60 cm-Hg olur.
VX = V olur.
11 Piston L noktasına kadar itildiğinde,
Buna göre, piston KL arasında dengede kalır. h1 = Po – P2 = 70 – 60 = 10 cm olur.
CEVAP B Piston M noktasında iken:
P1.V1 = P3.V3
45.4V = P3.2V
P3 = 90 cm-H olur.
Piston M noktasına kadar itildiğinde,
h2 = P3 – Po = 90 – 70 = 20 cm olur.
h 1 10 1
= = olur.
h 2 20 2
CEVAP C

9. cam balon
M MODEL SORU - 4 TEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ
X gaz› PY1 16cm PY2 10cm
1.
X gaz› gaz
Po = 76 cm-Hg
26cm
buz
c›va c›va
gaz
esnek
balon
fiekil- I fiekil- II T
su ip
Şekil - I de:
yatay
Po = PY1 + Pcıva düzlem
76 = PY1 + 26 Kaptaki su düzeyi buzun erimesinden dolayı değiş-

PY1 = 50 cm-Hg mez. Bu nedenle balona yapılan su basıncı değiş-
mez. Buz eriyince gazın bulunduğu bölmenin hac-
Şekil - II de:
mi arttığından Pgaz azalır. Balona yapılan gaz ba-
PY1 . 16 = PY2 . 10 sıncı azaldığından balonun hacmi artar. Balona et-
50 . 16 = PY2 . 10 ki eden kaldırma kuvveti arttığından ipte oluşan
PY2 = 80 cm-Hg olur. T gerilme kuvvetinin büyüklüğü artar.
Cıva düzeyi kapalı kolda 6 cm yükseldiğine göre, CEVAP C

X balonunun bağlı olduğu kolda 6 cm aşağı iner.
Cıva düzeyleri arasındaki fark 12 cm artar.
PX = PY2 + Pcıva
= 80 + 26 + 12
= 118 cm-Hg olur.
CEVAP E
2.
10. X
V piston
K L M N
U gaz
V V V V T katı
cisim
Po Pgaz = Po S
gaz esnek
piston Po R balon
T1
O
yatay düzlem
•
yatay T2
c›va su ip ip
yatay
İlk durumda piston K noktasında dengede olduğuna düzlem
göre gazın basıncı açık hava basıncına eşittir. Her böl-
Pistonun üzerindeki X cismi alındığında, gazın
me aralığının hacmi V alındığında toplam hacim 4V
basıncı azalır. Balona yapılan gaz basıncı azaldı-
olur.
ğından, balonun hacmi artar. Kaptaki su yüksek-
Piston M noktasına kadar itildiğinde: liği arttığından katı cismin su içerisindeki hacmi
Po . 4V = P1 . 2V ⇒ P1 = 2Po olur. arttığından katı cisme etki eden kaldırma kuvveti
Po basıncı manometrenin açık kolundaki cıva düzeyini ve T1 gerilme kuvvetinin büyüklüğü artar. Balona
1 bölme yükseltir. etki eden kaldırma kuvveti arttığından T2 gerilme
Piston N noktasına kadar itildiğinde: kuvvetinin büyüklüğü artar. Kaptaki su yüksekliği
arttığından kabın tabanına yapılan su basıncı
Po . 4V = P2 . V ⇒ P2 = 4Po olur.
artar.
Buna göre, manometrenin açık kolundaki cıva düzeyi T
CEVAP A
noktasına kadar yükselir.
CEVAP C

3.
ip
çelik Y gazı
bilye
X gazı
h
su
yatay
düzlem
Çelik bilyenin asıldığı ip koptuğunda;
X gazının bulunduğu bölmenin hacmi arttığından

PX azalır.
Y gazının bulunduğu bölmenin hacmi azaldığından

PY artar.
CEVAP C
4.
piston
ip gaz
F
T1
K L katı
cisim
gaz esnek
balon
T2
su ip
yatay
düzlem
Piston L noktasına kadar itildiğinde, gazın basıncı

artar. Balona yapılan gaz basıncı arttığından balo-
nun hacmi azalır. Balonun hacmi azaldığından su
yüksekliği azalır, katı cismin suya batan hacmi
azalır. Katı cisme etki eden kaldırma kuvveti
azaldığından ipte oluşan T1 gerilme kuvvetinin
büyüklüğü artar. Balona etki eden kaldırma kuvveti
azaldığından, balonun bağlandığı ipte oluşan T2
gerilme kuvvetinin büyüklüğü azalır.
CEVAP B

TEST 1 ÇÖZÜMLER GAZ BASINCI
1. Kapalı bir kaptaki gazın 4. F

Po
basıncı,
P.V=N.R.T
F
gaz
bağıntısı ile bulunur. gaz
gaz
Buna göre gazın basıncı; h
N : Molekül sayısına, I. durum II. durum
T : Gazın sıcaklığına, s›v›

Piston F kuvveti ile itildiğinde gazın hacmi azalaca-
V : Gazın hacmine bağlıdır. ğından basıncı artar. Gazın kütlesinde bir değişme
CEVAP C olmaz, ancak birim hacimdeki molekül sayısı artar.
2. L CEVAP D
Y
gaz› 5. II
Po K M
X Z I III
gaz› gaz› P K 3P L 2P
V 2V V
PX PY h T T T
PZ
h M
bofl IV
V
s›v›
E seçeneğinde,
yatay düzlem
3P . 2V + 2P . V = Pson . 4V
PX = Po + h . dsıvı . g 8P = 4Pson ⇒ Pson = 2P olur.
PY = Po + h . dsıvı . g
Diğer seçenekler bu sonucu vermez.
PZ = Po + 2h . dsıvı . g dir.
CEVAP E
Buna göre, PZ > PX = PY olur.
CEVAP E 6. K L M N R S
• • • • • • •
Po=75cm-Hg
X Y
3. gazı gazı
Y gazı F
X
gaz›
yatay
1 pistonu 2 pistonu düzlem
25cm
10cm Kabın her bölmesinin hacmine V diyelim.
c›va c›va 1 pistonu K noktasında iken PX = PY = P olsun.

yatay
düzlem 1 pistonu L noktasına kadar itildiğinde,
X gazının basıncı, PX.VX + PY.VY = Pson.Vson
PX = Po – Pcıva P.2V + P.4V = Pson.5V
= 75 – 10 6
6P = 5Pson ⇒ Pson = P olur.
5
= 65 cm-Hg olur.
Y gazının son hacmi,
Y gazının basıncı,
PY = PX – Pcıva 6 ı ı 10
P.4V = P.VY ⇒ VY = V olur.
5 3
= 65 – 25
= 40 cm-Hg olur. Buna göre, 2 pistonu MN arasında dengede kalır.
CEVAP B CEVAP A

7. II 9.
ip M
gaz
6N
T1
4V
T
I K L III
gaz esnek
2N 4N katı balon
V 3V cisim
T T T2
su ip
I. durumda: yatay
düzlem
2N . R . T
PI = ( PI = 2P olsun.
V M musluğu açılarak kaba bir miktar gaz pompa-
6N . R . T 3
PII = ( PII = P landığında gazın basıncı artar. Balona yapılan gaz
4V 2
4N . R . T 4 basıncı arttığından balonun hacmi azalır. Balona
PIII = ( PIII = P olur.
3V 3 etki eden kaldırma kuvveti azaldığından T2 gerilme
kuvvetinin büyüklüğü azalır.
II. durumda:
Katı cisme etki eden kaldırma kuvveti değişmedi-
12N . R . T 3
Pkar = = P ğinden T1 gerilme kuvvetinin büyüklüğü değişmez.
8V 2
CEVAP E
PI → Azalır.
PII → Değişmez.
PIII → Artar.
CEVAP A
8. 10.
M Po
Y X
gazı
X X gaz
gazı gazı Pgaz
16cm
Y FL
20cm gazı
Po=75cm-Hg
s›v› FK
L
10cm K
5cm
c›va
GK T 1 GL T2
c›va c›va
yatay düzlem
yatay yatay
düzlem düzlem
fiekil-I fiekil-II Kaptaki gazın basıncı açık hava basıncından daha
küçüktür. X musluğu açılırsa,
Şekil-I de:
PX = Po + Pcıva Pgaz < Po iken Pgaz = Po olur.
1
= 75 + 5 Bu durumda K ve L cisimleri üzerindeki basınçlar

artar. K katı olduğundan hacmi değişmez dolayısı
= 80 cm-Hg olur.
ile T1 değişmez. L esnek olduğundan hacmi küçü-
Şekil-II de:
lür. Dolayısı ile T2 ip gerilmesi küçülür.
PX .VX = PX .VX
1 1 2 2
CEVAP B
80.20 = PX .16
2
PX = 100 cm-Hg olur.

2
Y gazının basıncı,
PY = PX + Pcıva
2
= 100 + 10
= 110 cm-Hg olur.
CEVAP D

TEST 2 ÇÖZÜMLER GAZ BASINCI
1. Pgaz = Po + Pcıva 4.
Po Po=60cm-Hg
P = Po + h . dcıva . g dir. düfley
Buna göre, M 10cm h1=14cm

gaz
h → değişmez. P
h Po=60cm-Hg yatay c›va 10cm
P → değişmez. cam c›va gaz
balon
fiekil-I gaz h2
c›va
fiekil-II
CEVAP D
Şekil-I de:
Gazın basıncı,
2. Y gazının basıncı her P1 = Po = 60 cm-Hg

Po
iki kol için ayrı ayrı Gazın hacmi, V1 = 14 br
yazılırsa,
c›va
PY = PX + hcıva X h
Şekil-II de:
gazı
PY = Po + hcıva olur. Y h P2 = Po + Pcıva
gazı
Buna göre, P2 = 6o + 10 = 70 cm-Hg
h
PY > Po = PX olur. V2 = h2 br
c›va
h2 yüksekliği,
yatay düzlem
P1.V1 = P2.V2
CEVAP B 60.14 = 70.h2
h2 = 12 cm olur.
3. Po CEVAP E
G
piston G Po
A
X
gaz piston
A
h
P1 = 4P P2 2h
3
5. Po
fiekil-I fiekil-II
gaz
F
P1.V1 = P2.V2
•
2h piston
4P.h = P2. h
3
PK PL PM
P2 = 6P olur.
s›v›
yatay
Açık hava basıncı Po, K L M düzlem
G K, L ve M noktaları aynı sıvı içerisinde ve aynı

–2/Po + = 4P
A
yatay doğrultuda bulunduklarından bu noktalara
2G etkiyen toplam basınçlar eşittir.
1/Po + = 6P
A
PK = PL = PM= Po + h . dsıvı . g olur.
Po = 2P olur.
CEVAP C
CEVAP D

6. Po=76cm-Hg Po=76cm-Hg 8. Buzun tümü eridiğinde
buz esnek
kaptaki su yüksekliği balon
M N
X Y katı
gaz› gaz›
artar. Katı cisme etki cisim
eden kaldırma kuvveti
V
2V arttığından, T1 gerilme gaz
24cm
kuvvetinin büyüklüğü
26cm T1 ≠ 0 T2 ≠ 0
2V artar.
bofl su ip ip
c›va c›va
Esnek balona yapılan su basıncı arttığından,
1 2
balonun hacmi azalır. Balona etki eden kaldırma
kuvveti azaldığından, T2 gerilme kuvveti azalır.
I. durumda:
X ve Y gazlarının basınçları,
Kaptaki su yüksekliği arttığından, kabın tabanına
PX = Po – 26 cm-Hg
yapılan su basıncı artar.
= 76 – 26
= 50 cm-Hg olur.
CEVAP E
PY = Po + 24 cm-Hg
= 76 + 24 9. Po=75cm-Hg
= 100 cm-Hg olur.

K L M N R
• • • • •
gaz
II. durumda: F
V V V V
yatay
50.V + 100.2V = Pson.5V piston
250 = 5Pson c›va
Pson = 50 cm-Hg olur.
2 manometresinde cıva düzeyleri arasındaki fark, II. durumda gazın basıncı,
76 – 50 = 26 cm olur. P1.V1 = P2.V2
CEVAP D 75.4V = P2.3V ⇒ P2 = 100 cm-Hg olur.
hcıva yüksekliği,
P2 = Po + Pcıva
7. 100 = 75 + hcıva ⇒ hcıva = 25 cm olur.
Po =75cm-Hg
L yatay CEVAP C
K PL 10. I. durumda:
Po
PK 15cm G piston
10 cm PK = Pgaz = Po +
X gaz› Y gaz› A
yatay PL = Pgaz + h . dsıvı . g M
c›va gaz
G PK
PL = Po + + h.dsıvı.g K
A
yatay düzlem
II. durumda:
s›v›
PK = Po + Pcıva G PL
P ıK = Pgaz = Po + N
A
= 75 + 15 PK → değişmez. •
L yatay
= 90 cm-Hg olur. G düzlem
P ıL = Po + + hı.dsıvı.g
PL = Po + Pcıva A
hı < h olduğundan,
= 75 + 15
P ıL < PL olur.
= 90 cm-Hg olur.
PL → azalır.
CEVAP E
CEVAP C

Adı ve Soyadı : .....................................
Sınıfı : ..................................... Bölüm
Numara : .....................................
Yazılı Soruları
Aldığı Not : .....................................
(Gaz Basıncı)
ÇÖZÜMLER
1. Gazın basıncına Şekil - I de P1, Şekil - II de P2 diyelim. 4. Po=70cm-Hg Po=70cm-Hg

Şekil - I de: Po M
düfley düfley X Y
P1 = Po + Pcıva gaz› gaz›
= 70 + 10 V
40cm
c›va 10cm 2V
= 80 cm-Hg P2 40cm 20cm
Şekil - II de: c›va c›va

P1 h
P2 = Po – Pcıva c›va 10cm
yatay düzlem
= 70 – 10
I. durumda:
= 60 cm-Hg Po
fiekil- I fiekil-II X ve Y gazlarının basınçları,
P1 . V1 = P2 . V2
PX = Po + Pcıva
80 . h = 60 . 40 ⇒ h = 30 cm olur.
= 70 + 40
2. = 110 cm-Hg olur.

Po Y gaz› Po
h PY = Po – Pcıva
s›v› s›v› h = 70 – 20
Z gaz› h = 50 cm-Hg olur.
X gaz› h
s›v›
II. durumda:
PX = Po + 2h . d . g 110.V + 50.2V = Pson.3V
PY = Po + h . d . g 110 + 100 = 3Pson
PZ = Po + h . d . g 210 = 3Pson
Buna göre, PX > PZ = PY dir. Pson = 70 cm-Hg olur.
3.
3h PY
PX 2h Po
5. K L
h V 2V
2h 2N N
T 2T
s›v›
P1 P2
d
yatay düzlem
PX P + h.d.g
= o
PY Po + 2h . d . g nαN
P1 . V 2n . R . T
h.d.g + h.d.g =
= P2 . 2V n . R . 2T
h . d . g + 2h . d . g
P1
2hdg PX 2 = 2 olur.
= & = olur. P2
3hdg PY 3

6. II 9. Po =76cm-Hg
III
I Y gaz› PY
K 3V L 2V
V
bofl 6P 3P
T T
PX
34cm
M
10cm
2V c›va
bofl IV c›va
yatay düzlem
P1 . V1 + P2 . V2 + P3 . V3 + P4 . V4 = Pson . Vson
PY = Po + Pcıva
0 . V + 6P . 3V + 3P . 2V + 0 . 2V = Pson . 8V
= 76 + 34
24P . V = 8Pson . V
= 110 cm-Hg olur.
Pson = 3P olur.
PX = PY – Pcıva
= 110 – 10
= 100 cm-Hg olur.
7. Po
Y gaz›
PY = 3Po
X gaz›
3h
yatay 10.
c›va
boflluk
K L M N
PX = Po + 3h
Po
= PY + h gaz
Po + 3h = 3Po + h Po
Pgaz
piston
h
2h = 2Po •
yatay düzlem
h = Po c›va
PX = 3Po + Po
= 4Po olur. I. yol
Silindir biçimindeki kabın her bölmesinin hacmine
V diyelim.
P1 . V1 = P2 . V2
h . 4V = P2 . V
P2 = 4h olur.
8. PK = Po + PX sıvısı
Po = P
3P = P + 2h . d . g
II. yol
2P = 2h . d . g
X s›v›s› 2h
d Başlangıçta Pgaz = Po dır. Bu durumda
P =h.d.g PK
K Pgaz = Po = h olur.
PK = PL = 3P olur.
Y gaz› 2h Piston N noktasına kadar itildiğinde gazın bulun-
PM = PL + PZ sıvısı
PL
L V
= 3P + h . 3d . g PM Z s›v›s› duğu kabın hacmi olacağından gazın basıncı 4
3d h 4
= 3P + 3P katına çıkar.
M yatay düzlem
= 6P olur. Pıgaz = 4Po = 4h olur.

4. BÖLÜM
SIVILARIN KALDIRMA KUVVETİ

3. M
MODEL SORU - 1 DEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ K FM
FK L
FL
1. FK FL
GM
K VL GK
VK
GL
VK VL L d 2d
VL
GK
GL Cisimler eşit bölmeli ve dengede olduklarından
s›v› ds kütleler,
mK α GK = FK = 2V . d = m
Cisimler dengede olduğuna göre;
mL α GL = FL = 2V . d = m
K için,
mM α GM = FM = V . 2d = m olur.
FK = GK
Bu durumda mK = mL = mM bulunur.
VK . ds . g = VK . dK . g
CEVAP A
ds
dK = olur.
2
L için, 4. Cisimlerin hacimleri FK
FL
FL = GL eşit olduğuna göre
batan hacimleri için; K FM
2VL . ds . g = 3VL . dL . g L
2d s VL = VM > VK GK
dL = olur. G
M
3 olur. Cisimlerin küt- L
leleri ağırlıkları ile s›v› GM

Yoğunlukların oranı, orantılıdır. Cisimler
ds dengede olduğundan ağırlıkları kaldırma kuvvetle-
dK 3 rine eşittir. Bu durumda,
= 2 = olur.
dL 2d s 4 FL = FM > FK dolayısı ile
3
mL = mM > mK olur.
CEVAP B
CEVAP E
5. Cisimler dengede
2. FK
FK FL FM
olduğuna göre; FL
V
GK = FK = 3V.d.g V V
K L M h K
h GL = FL = 3V.d.g V V L
V V
GK GL GM olur. Bu durumda,
GK GL
GK = GL s›v›
Cisimlere etki eden kaldırma kuvvetleri eşit olduğu- bulunur. Cisimlerin

na göre, cisimlerin batan hacimleri eşittir. L ve M nin ağırlıkları eşit olduğundan kütleleri eşittir. Cisim-
hacimlerinin yarısı battığından bu iki cismin hacim- lere etki eden kaldırma kuvvetleri eşittir. Cisimlerin
leri eşittir. Cisimlerin ağırlıkları eşit olduğundan küt- hacimleri farklı olduğundan yoğunlukları farklıdır.
leleri de eşittir. Yoğunlukları, dK ≠ dL = dM dir. I. ve III. yargılar doğrudur.
I. ve II. yargı yanlıştır. III. yargı doğrudur. II. yargı yanlıştır.
CEVAP C CEVAP D

6. 8. L
V K V
K K V K V
V V
V V
V V V V
V V
X s›v›s› Y s›v›s› s›v› s›v›

yatay yatay yatay yatay
düzlem düzlem düzlem düzlem
fiekil- I fiekil- II fiekil- I fiekil- II
K cisminin her bölmesinin hacmine V diyelim. Şekil - I de:
Şekil - I de: Şekil - II de: GK = Fkal

GK= 2V . dsıvı . g
GK = Fkal GK = Fkal
X Y
3V . dK . g = V . dX . g 3V . d . g = 2V . dY . g
Şekil - II de:
3
dX = 3dK dY = d GK + GL = 3V . dsıvı . g
2
dk = d 2V . dsıvı . g + GL = 3V . dsıvı . g
dX = 3d GL = V . dsıvı . g
3
2 .3d .d G K 2V . d s›v› . g
d kar = 2 = 9d = 2d = = 2 olur.
3 9 GL V . d s›v› . g
3d + d
2 2
CEVAP D
G = Fkal
3V
3V . d . g = Vb . 2d . g ⇒ Vb = olur.
2
1
K cisminin hacminin si sıvı üzerinde kalır.
2
CEVAP C
9. L
V
K V K V
V V
V
7. K cisminin yoğunluğu
5 g/cm3 olduğundan nor- FK d 2d
malde suya batar. Ama yatay düzlem
içindeki boşluktan dolayı K
askıda kalmıştır. Cismin Şekil - I de: Şekil - II de:
hacmi Vc , boşluğun hacmi su GK
GK = V . d . g GK + GL = 2V . 2d . g
Vb ise cismin kütlesi,
mc = (Vc – Vb) . dc mK = V . d V . d . g + GL = 4V . d . g
olur. Denge olduğundan cismin hacminin boşluğun mK = m GL = 3V . d . g

hacmine oranı, mL = 3V . d
G = FK mL = 3m
(Vc – Vb) . dc . g = Vc . dsu . g
mK ve mL oranlanırsa,
(Vc – Vb) . 5 = Vc .1
mK m 1
5Vc – Vc = 5Vb = = olur.
m L 3m 3
Vc 5
= bulunur.
Vb 4 CEVAP A
CEVAP C

10. dK = dsıvı 12.
FkalK
ı
dK > dsıvı olabilir. F kal
V K
K
V V L
dL = dsıvı L V GL V K
dL < dsıvı M GK V
V
dL > dsıvı olabilir. sıvı
s›v›
GK
yatay düzlem
dM = dsıvı sıvı sıvı
dM < dsıvı olabilir.
fiekil-I fiekil-II
Küpler ayrı ayrı aynı sıvı içerisine bırakıldığında:
Şekil-I de:
K küpü askıda kalabilir ya da dibe batabilir.
GK = FkalK
K küpüne etki eden kaldırma kuvveti kesinlikle
3V.dK.g = V.dsıvı.g
değişmez.
3dK = 3
L küpü askıda kalabilir ya da yüzebilir. L küpüne
etki eden kaldırma kuvveti değişebilir. dK = 1 g/cm3 olur.
M küpü askıda kalabilir ya da yüzebilir. M küpüne

etki eden kaldırma kuvveti değişebilir. Şekil-II de:
ı
CEVAP A GK + GL = F kal
3V.dK.g + V.dL.g = 3V.dsıvı.g
11. 3.1 + dL = 3.3

F
Fkal1 Fkal2
. 3 + dL = 9
K K
dL = 6 g/cm3 olur.
. CEVAP E
GK GK
F
X Y
sıvısı sıvısı
d 3d

fiekil-I fiekil-II
K cisminin her bölmesinin hacmine V diyelim.

Şekil-I de:
F + Fkal1 = GK
F + 2V.d.g = G olur.
Şekil-II de:
Fkal2 = F + GK
2V.3d.g = F + G
F + 2V.dg = G ... '

6Vdg = F + G ... (
' nolu denklem –3 ile çarpılıp ( nolu denklem ile
toplandığında,
–3F = F – 2G
4F = 2G
G
F= olur.
2
CEVAP B

4.
MODEL SORU - 2 DEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ X s›v›s›
d
1. V K
X V
sıvısı
d FX Y s›v›s›
K 2d
FY
yatay düzlem
Y K küresinin hacmine 2V diyelim.

sıvısı GK
4d GK = Fkal X + Fkal Y
yatay düzlem
2V . dK . g = V . d . g + V . 2d . g
K cisminin her bölmesinin hacmine V diyelim. 3
dK = d
2
GK = Fkal
GK = Fkal Y
3V.dK.g = V.dX.g + 2V.dY.g
3
3dK = d + 2.4d 2V . d . g = Vb . 2d . g
2
3dK = 9d ⇒ dK = 3d olur. 3
Vb = V olur.
2
CEVAP D
2V → 100 olursa
2.
X 3
sıvısı V → 75 olur.
d Fkal1 2
Fkal2
Küre Y sıvısında hacminin % 75 i batacak şekil-
V1 K
de dengede kalır.
V2
Y
CEVAP E
GK
sıvısı
3d 5.
Y s›v›s› FL
yatay düzlem
FK FM
Fkal1 + Fkal2 = GK V
V V V
K L M
V1.dX.g + V2.dY.g = (V1 + V2).dK.g V V V
V V
3d
V1.d + V2.3d = (V1 + V2). GK
2 X s›v›s› GL GM
2V1 + 6V2 = 3V1 + 3V2
3V2 = V1 Cisimler sıvı içerisinde dengede olduğuna göre;
V1 K için,
= 3 olur.
V2
FK = GK
CEVAP E
V . dX . g+ V . dY . g = 2V . dK . g
3. Cisim sıvı içinde den- dX + dY
d2 dK = olur.
gede olduğundan kal- K
2
dırma kuvveti her h
L için,
Fk1
zaman ağırlığına eşit- 2V . dY . g + 2V . dX . g = 4V . dL . g
tir. Yani, d1 dX + dY
G dL = olur.
G = Fk1 + Fk2 dir. Fk2 2
M için,
Kaba d2 özkütleli sıvı d2
V . dY . g + 2V . dX . g = 3V . dM . g
aktarıldığında h yük-
2d X + d Y
sekliği artar. Çünkü d2 > d1 ve kaptan d1 sıvısı dM = olur.
3
akar.
dX > dY olduğundan dM > dK = dL olur.
CEVAP A CEVAP B

6. K cisminin her bölmesinin hacmine V diyelim.
4V.dK.g = 3V.dg + V.3d.g
3
dK = .d olur. 1. K ve L cisimlerinin hacimlerine V diyelim.
2
Sıvılar birbirine karıştırıldığında karışımın özkütlesi, FkalK + T1 = GK FkalK

T1
d + 3d V . dsıvı . g + T1 = V . dK . g
dkar =
2 V
T1 = V . g . (3d – 2d) K 3d
dkar = 2d olur.
T1 = V . d . g GK
Yeni durumda cismin batan hacmi,
3
4V. .d.g = Vb.2d.g
2 FkalL = GL + T2
FkalL
Vb = 3V olur.
V . 2d . g = V . d . g + T2
K cisminin karışımda denge X+Y T2 = V . d . g V

sıvı karıflımı L d
konumu şekildeki gibi olur. T1 V . d . g
= = 1 olur.
CEVAP C T2 V . d . g GL T2
CEVAP C
2.
K
V
V
V K
V V
V
V
V
s›v› s›v› T
yatay düzlem
fiekil-I fiekil-II
Şekil - I de: Şekil - II de:

GK = Fkal 1 G + T = Fkal
G = 2V . dsıvı . g G + T = 4V . dsıvı . g
G + T = 2G
T = G olur.
CEVAP A

3. FK1 FL1 5. tavan
K L FK2 ip
FL2
K L T1
FkalK L
GL K FkalL
FkalM
GK
GL
GK M
GL
T1 T2
ip ip GK
sıvı sıvı
GM ip
T2
fiekil-I fiekil-II sıvı
K ve L cisimlerinin her bölmesinin hacmine V diye- yatay düzlem
lim. K, L, M cisimlerinin her bölmesinin hacmine V

Şekil-I de: diyelim.
GK = 2V.dsıvı.g olur. GK = FkalK
GL = V.dsıvı.g olur. 4V.dK.g = 3V.dsıvı.g
3
Şekil-II de: dK = d olur.
4 sıvı
GK + T1 = 4V.dsıvı.g 3
dK = dL = dM = d
4 sıvı
2V.dsıvı.g + T1 = 4V.dsıvı.g
T1 + FkalL = GL
T1 = 2V.dsıvı.g olur.
3
T1 + V.dsıvı.g = 4V d .g
GL + T2 = 3V.dsıvı.g 4 sıvı
V.dsıvı.g + T2 = 3V.dsıvı.g T1 = 2V.dsıvı.g olur.
T2 = 2V.dsıvı.g olur.
T2 + GM = FkalM
T 2V.d sıvı .g 3
Buna göre, 1 = = 1 olur. T2 + 4V. d .g = 4V.dsıvı
T2 2V.d sıvı .g 4 sıvı
CEVAP C T2 = V.dsıvı.g olur.
4. T1 2V.d sıvı .g
tavan Buna göre, = = 2 olur.
T2 V.d sıvı .g
ip CEVAP D
T= G
FkalK 2
6. K, L ve M cisimleri tavan
dengede olduğuna
GK ip
göre,
T FkalL
sıvı
TK = T + FkalK olur. L
yatay düzlem FkalM
GL + T = FkalL Fkal1
K M
K cisminin her bölmesinin hacmine V diyelim. GL
F
GK = FkalK + T GL = kalK – T T
2 GM
G GK
G = 2V.dsıvı.g + olur. T
2 sıvı ip ip
G GM + T = FkalL yatay düzlem
= 2V.dsıvı.g
2
GM = FkalK – T olur.
3V.dK.g = 4V.dsıvı.g
dK 4 Buna göre, mK > mM > mL olur.
= olur.
d sıvı 3
CEVAP E CEVAP B

7. L 9.
V FkalK
X
V V K sıvısı
V K V V K
d
V V ip
V ip GK T
• T≠0 T FkalL
L Y 2V L
sıvı sıvı
sıvısı
3d GL
fiekil-I fiekil-II yatay düzlem
Şekil-I de: K cismi dengede olduğundan,

GK + GL = Fkal1 FkalK = GK + T
GK + GL = 3V.dsıvı.g olur. FkalK
FkalK = GK +
3
Şekil-II de: 2FkalK
GK = olur.
3
GK + GL = Fkal2
GK + GL = 2V.dsıvı.g + VL.dsıvı.g olur. L cismi dengede olduğundan,
FkalL + T = GL
Her iki durumda kaldırma kuvvetleri eşit olacağından,
FkalK
3V.dsıvı.g = 2V.dsıvı.g + VL.dsıvı.g FkalL + = GL olur.
3
3V = 2V + VL ⇒ VL = V olur.
CEVAP A GK ve GL taraf tarafa oranlanırsa,
2FkalK
GK 3
=
8. GL F
V FkalL + kalK
V K
3
K
V V
ip V.d.g
V
V.d K .g 2
V V = 3
X Y V L 2V.d L .g V.d.g
s›v›s› s›v›s› V 2V.3d.g +
3
d 2d
yatay yatay 2
düzlem düzlem dK d 4
fiekil- I fiekil- II = 3 & K= olur.
2d L 19 d L 19
K ve L cisimlerinin her bölmesinin hacmine V 3
diyelim.
CEVAP B
Şekil - I de:
GK = Fkal K
2
3V . dK . g = 2V . d . g ⇒ dK = d
3
Şekil - II de: 10. T + Fkal = GK FkalK T
K
GK + GL = Fkal sistem T + VK.2d.g = VK.4d.g
2 4d
3V . d . g + 3V . dL . g = 6V . 2d. g K
3 T = 2VK.d.g
2d + 3dL = 12d
GK
3dL = 10d
10 T + Fkal = GL FkalL T
dL = d L
3
2VK.d.g + VL.3d.g = VL.4d.g
2
d L 4d
dK 3 2 1 2VK = VL
Buna göre, = = = olur.
d L 10 10 5 VK 1
d = olur.
3 GL
VL 2
CEVAP D
CEVAP B

11.
V K MODEL SORU - 4 TEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ
V K V
V V
V 1.
ip
V L
V
V L
sıvı sıvı V
fiekil-I fiekil-II
VK
K ve L cisimlerinin her bölmesinin hacmine V diyelim. VK
su K
yatay düzlem
Şekil-I de:
GK + GL = 5V.dsıvı.g olur. Taşan suyun hacmi,
m taflan 20 3
Vtaflan = = = 20 cm olur.
Şekil-II de: d su 1
GK = 2V.dsıvı.g olur. VK = Vtaşan = 20 cm3 olur.

2V.dsıvı.g + GL = 5V.dsıvı.g K cisminin özkütlesi,
GL = 3V.dsıvı.g olur. Dm = mK – mt
G K 2V.d sıvı .g 2 Dm = VK.dK – mt

Buna göre, = = olur.
G L 3V.d sıvı .g 3 60 = 20.dK – 20
CEVAP C
80 = 20 dK
dK = 4 g/cm3 olur.
CEVAP C
12. K ve L cisimleri arasındaki 2. K ve L cisimlerinin

ip kesilirse, K cismi yüzer. hacimlerini karşı- K L
K
ip laştıramayız.
Buna göre, dK < dsıvı olur. • T1 ≠ 0
L I. yargı için kesin
I. yargı kesinlikle doğru- ip
• T2 ≠ 0 birşey söylenemez.
dur.
M
sıvı Fkal = Gtaşan olduğun-
L ve M cisimleri arasındaki s›v›
dan, cisimlere etki
ip kesilirse, M cismi dibe yatay düzlem
yatay düzlem
eden kaldırma kuv-
batar.
vetleri eşittir.
Buna göre, dM > dsıvı olur.
II. yargı kesinlikle doğrudur.
III. yargı kesinlikle doğrudur.
Kapta kütle artışı olabilir ya da olmayabilir.
dL < dsıvı
dL = dsıvı III. yargı için kesin birşey söylenemez.
dL > dsıvı olabilir. CEVAP B
II. yargı için kesin birşey söylenemez.

CEVAP E

3. 6. V .3d
K
K
FL
V V V.2d
V K
2V V
V.0,5d
GL
X+Y 3d 2d 0,5d
X sıvı Y yatay
sıvısı karıflımı sıvısı düzlem
I II III
I II yatay
düzlem Şekil - I de K cismi dengede kaldığından cisim
ağırlığı kadar sıvıyı taşırır ve kap ağırlaşmaz.
G1 = 0 olur.
X sıvısının özkütlesi,
II. kaptaki ağırlaşma;
GK = Fkal1
3d G2 = Ggelen – Ggiden = V . 3d . g – V . 2d . g
3V.d.g = 2V.dX.g ⇒ dX = olur.
2
= Vd g olur.
Y sıvısının özkütlesi,
III. kaptaki ağırlaşma;
GK = Fkal2
G3 = Ggelen – Ggiden = V . 2d . g – V . 0,5d . g
3V.d.g = V.dY.g ⇒ dY = 3d olur.
= 1,5Vdg olur.
Toplama kabında oluşan türdeş karışımın özkütlesi,
3 Bu durumda; G3 > G2 > G1 olur.
2V. d + V.3d
2 6d
d kar = = = 2d olur. CEVAP E
2V + V 3
CEVAP A
4. Kaptaki su seviyesi
A dan B ye yüksel- B 50cm3
diğine göre K cis-
A 40cm3
minin hacmi,
VK = VB – VA 7.
K
= 50 – 40 su
K
= 10 cm3 tür.
Kaptaki kütle artışı K cisminin kütlesi kadardır. K L
nin özkütlesi,
m 40 3
d= = = 4 g/cm olur.
V 10 s›v› M s›v›
CEVAP C yatay düzlem
5. K, L, M cisimlerinin K
Fkal = Gtaşan olduğundan,
kütleleri eşit özkütleleri 2d
L FkalK = FkalL = FkalM olur.
ise 2d, 3d, 4d oldu-
3d 3d
ğundan K hacmi 6V I. yargı doğrudur.
ise, L nin hacmi 4V ve
M nin hacmi de 3V dir. 4d M L ve M cisimlerinin taşırdıkları sıvıların hacimleri
4d
kendi hacimlerine eşit olduğundan VL = VM olur.
3d yoğunluklu sıvıda
yatay düzlem
K cismi yüzer, L cismi II. yargı doğrudur.
askıda kalır. Bu durumda kütleleri kadar sıvıyı taşı-
rırlar. Cisimlerin kütleleri arasında mM > mK = mL ilişkisi
vardır.
M cismi 4d yoğunluklu sıvıda askıda kalır. K ve L
cisimleri 4V, M cismi 3V hacminde sıvı taşırır. III. yargı doğrudur.
Bu durumda VK = VL > VM olur. CEVAP E
CEVAP D

8. 10.
ip
su
sol kefe sa¤ kefe su
sol kefe sa¤ kefe
yatay düzlem
yatay düzlem
Taşırma kabındaki suya, özkütlesi suyun özkütle- Terazinin sol kefesinde kütle artışı olmaz. Sağ
sinden küçük olan bir cisim bırakılırsa cisim yüzer. kefesinde taşan sıvının kütlesi kadar kütle artışı
Cisim kendi ağırlığı kadar su taşırır. Sol kefede olur.
ağırlık artışı olmaz. Sağ kefede taşan sıvının ağır-
mK 60
lığı kadar artış olur ve terazinin dengesi bozulur. VK = = = 20 cm3
dK 3
mt = Vt.dsu = 20.1 = 20 g olur.
Taşırma kabındaki suya, özkütlesi 2 g/cm3 olan
bir cisim bırakıldığında, sol kefedeki ağırlık artışı Terazinin dengesinin yeniden sağlanması için, sol
sağ kefeye taşan suyun ağırlığına eşit olduğundan kefeye 20 g konulmalıdır.
terazinin dengesi bozulmaz. CEVAP A
Taşırma kabındaki suya, ipe bağlı olarak özkütlesi

suyun özkütlesinden büyük bir cisim daldırıldığın-
da, sol kefede ağırlaşma olmaz. Sağ kefede taşan
suyun ağırlığı kadar artış olur ve terazinin dengesi
bozulur.
CEVAP B
9. K
mt=40g
su su su

fiekil-I fiekil-II

GK = Fkal
2V.dK.g = V.dsu.g
2dK = 1 ⇒ dK = 0,5 g/cm3 olur.
Kabın kütlesi 60 g arttığına göre,
Dm = mK – mt
60 = 2V.dK – 40
1
100 = 2V.
2
VK = 2V = 200 cm3 olur.
CEVAP E

3.
MODEL SORU - 5 TEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ metal metal metal
kutu kutu kutu
1.
3h
h 5h
tahta K
A ip
h1 =10cm
sıvı sıvı A sıvı K
d d d
X yatay düzlem yatay düzlem yatay düzlem
fiekil - I fiekil - II fiekil - III
A= 30 cm2
X cismi tahta üzerinde iken ağırlığı kadar sıvının Metal kutunun kesit alanına A diyelim.
yerini değiştirir. Bu durumda batırdığı hacim,
Şekil-I de:
GX = G
Gkutu = Fkal1
VX . dX . g = Vbat . dsu . g
Gkutu = A.h.d.g olur.
10 . 4 = Vbat . 1
Vbat = 40 cm3 olur. Şekil-II de:
X cismi suya atıldığında hacmi kadar sıvının yerini Gkutu + GK = Fkal2
değiştirir. Oluşan fark, A.h.d.g + GK = 5A.h.d.g
∆V = Vbatırdığı – VX GK = 4A.h.d.g olur.
= 40 – 10 mK = 4A.h.d olur.
= 30 cm3 olur.
Su seviyesindeki azalma, Şekil-III te:
∆V = A . ∆h Gkutu + GK = Fkal3 + FkalK
30 = 30 . ∆h A.h.d.g + 4A.h.d.g = 3.A.h.d.g + FkalK
∆h = 1 cm olur. FkalK = 2A.h.d.g olur.
Su seviyesi = 10 – 1 = 9 cm olur. VK = 2A.h olur.
CEVAP E 4.A.h.d
Buna göre, dK = = 2d olur.
2A.h
CEVAP B
2.
L
K hı K
ip
h •T≠0
L
su su

fiekil-I fiekil-II
Şekil-II de K ve L cisimlerine etki eden kaldırma

kuvvetinin büyüklüğü Şekil-I deki gibi cisimlerin
ağırlıklarına eşit olduğundan h ve Fkal değişmez.
K cisminin suya batan hı yüksekliği azalır.
CEVAP C

4. K
L MODEL SORU - 6 DAKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ
V K V
V ip
V • T≠0 1. Çubuğun her bölmesinin tavan
hacmine V diyelim. .
VL L T
K noktasına göre tork ip
sıvı sıvı K
alalım.
Fkal
G.2 = Fkal.3
fiekil-I fiekil-II
4V.dç.g.2 = 2V.dsu.g.3
4dç = 3 G
Şekil-I de: 3
dç = g/cm3
4
GK + GL = Fkal1 su
olur.
GK + GL = 3V.dsıvı.g olur. yatay düzlem
CEVAP A
Şekil-II de:
GK + GL = Fkal2
GK + GL = V.dsıvı.g + VL.dsıvı.g olur.
2.
Fkal1 = Fkal2 olur. Fk
I. yargı doğrudur. •
•
O
T
Cisimlerin ve sıvının özkütleleri arasında G
ip
s›v›
dL > dsıvı > dK ilişkisi vardır.
II. yargı doğrudur. İpteki gerilme kuvveti sıfırdan farklı olduğuna göre
ağırlık merkezi O noktasında değildir. Bu da
L cisminin hacmi, çubuğun homojen olmadığını gösterir.
3V.dsıvı.g = V.dsıvı.g + VL.dsıvı.g Çubuk dengede iken,
3V = V + VL Fk = G + T dir.
VL = 2V olur. Fk > T dir. İp kesilince çubuk sıvı yüzeyine çıkar.
I., II. ve III. yargılar doğrudur.
Buna göre VK ve VL oranı,
CEVAP E
VK 3V 3
= = olur.
VL 2V 2

CEVAP E 3. Cisim dengede olduğu- Fk
K
na göre,
T ≠ 0 ve
G + T = Fk dir.
G
İp kesilirse, cismin T
s›v›
batan hacmi azalır ve
G = Fk2 olduğunda den-
gede kalır. Fk dan dolayı cisim ok yönünde döner.
I. ve III. yargılar doğrudur.
CEVAP D

4. Cisimler denge- FM
FN
de olduğuna göre • •
M
kaldırma kuvveti- • •
N
nin uy gu la ma
noktası ile ağırlık FK
GM
FL GN
mer ke zi ay nı
K
nok ta dır. Bu
L
durum K ve L GK
cisimleri için nor- s›v› GL
mal dir. Fa kat

M ve N için normal değildir. Bu ancak cisimlerin
homojen ve türdeş olmamaları ile açıklanabilir.
CEVAP B
5.
O FK
K
GK = 20gf
FK
V L
su
GL =50gf
Çubuk ağırlıksız ve sistem dengede olduğundan O

noktasına göre moment alırsak, L cisminin hacmi,
3GK = –3FK – 4FK + 4 . GL
3 . 20 + 7V . dsu = 4 . 50
60 + 7V . 1 = 200
7V = 140
V = 20 cm3 olur.
CEVAP D
6. Fk
V V V O V
•
FkalK T
V K
ip
s›v› GK
Sistem dengede olduğuna göre O noktasına göre

moment alınırsa,
T . 2 = Fkal.çubuk . 1
(GK – Fkal.K) . 2 = Fkal.çubuk . 1
(V . dK . g – V . ds . g) . 2 = 4V . ds . g
dK – ds = 2ds
dK = 3ds
dK
=3 olur.
ds
CEVAP C

TEST 1 ÇÖZÜMLER SIVILARIN KALDIRMA KUVVETİ
1. 3. tavan
Fk
X Fk ip
Y
T
K
K Fkal1 K
G Fkal2
G V K
V V
V
GK
fiekil - I fiekil - II V
GK
K cismi her iki sıvıda da dengede olduğuna göre sıvı sıvı
cismin ağırlığı, cisme etki eden kaldırma kuvvetine yatay düzlem yatay düzlem
eşittir. fiekil-I fiekil-II
Fk = G Fk K cisminin her bölmesinin hacmine V diyelim.

X
Fk = G
4 & X = 1 olur.
Fk Şekil-I de:
Y Y CEVAP A
G = Fkal1
4V.dK.g = 3V.dsıvı.g
3
dK = d olur.
4 sıvı
Şekil-II de:
2. T + Fkal2 = G
K 3
T + V.dsıvı.g = 4V. d .g
4 sıvı
L
T = 2V.dsıvı.g olur.
T 2V.d sıvı .g
M =
G 3V.d sıvı .g
sıvı
2G
yatay düzlem T= olur.
3
Cisimler yüzdüğünde veya askıda olduğunda kal-
CEVAP D
dırma kuvvetleri cisimlerin ağırlıklarına eşittir.
4. Cisimlerin özkütlesi dc 2Vd Vd 3Vd
K, L, M cisimlerinin kütleleri arasındaki ilişki, olsun. İplerdeki gerilme
K L
mK > mL = mM olur. kuvvetleri, 2V 3V M
V
I. yargı doğrudur. TK = FK – GK
GK GL GM
= 2V.d.g – 2V.dc.g
TK TL TM
K, L, M cisimlerinin hacimleri arasındaki ilişki,
= 2V.(d – dc).g d
VK > VL = VM olur.
II. yargı doğrudur. TL = FL – GL
= V.d.g – V.dc.g
K, L, M cisimlerinin özkütleleri arasındaki ilişki,
= V.(d – dc).g
dL = dM > dK olur.
III. yargı yanlıştır. TM = FM – GM
CEVAP C = 3V.d.g – 3V.dc.g
= 3V.d.(d – dc).g
Bu durumda, TM > TK > TL olur.
CEVAP A

5. Fkal1 Fkal2 7. Cisimlerin hacimleri eşit
K L olduğu için cisimlere
K
GL K etki eden kaldırma kuv-
vetleri eşittir.
L
GK ΙΙ. yargı doğrudur.
GK
M
sıvı sıvı dM > dK = dL dir.
yatay düzlem yatay düzlem Ι. yargı yanlıştır.
fiekil-I fiekil-II
mM > mK = mL dir.
K cisminin her bölmesinin hacmine V diyelim. ΙΙΙ. yargı yanlıştır.
Şekil-I de: CEVAP B
GK = Fkal1
GK = 2V.dsıvı.g olur.
8. Cisimler taşma X
m
seviyesine kadar
Şekil-II de: sıvı dolu kaplara
GK + GL = Fkal2 bırakıldıklarında,
2V.dsıvı.g + GL = 3V.dsıvı.g kaptan her za-
GL = V.dsıvı.g olur. man cisme etki-
yen kal dır ma
GK ve GL taraf tarafa oranlanırsa, kuvveti kadar sıvı
GK 2V.d sıvı .g taşar. Bu neden- I.kap II.kap
= le m kütlesine
GL V.d sıvı .g
m K .g etki eden kaldırma kuvveti 80 gf’tir. ΙΙ. yargı kesin-
=2 likle doğrudur. Soruda sıvı ile cismin özkütleleri
m L .g
hakkında bilgi verilmemiştir. Bu nedenle Ι. ve ΙΙΙ.
mK
= 2 olur. yargılarda kesinlik yoktur.
mL
CEVAP A CEVAP B
6. 9.
d 2d
s›v› V V
X Y
sol sa¤ fiekil- I fiekil- II

yatay
Cisimlerin hacimlerine V dersek, X cismine etki
eden kaldırma kuvveti,
yatay yer
FX = V . d . g
Cisim taşırma kabına konduğunda kap, Gc – FK Y cismine etki eden kaldırma kuvveti,
kadar ağırlaşır. Taşan sıvı sağ kefeye aktığından
FY = V . 2d . g olur.
sağ kefe de FK dan daha az ağırlaşır. Çünkü sıvı
Öyleyse Y cismine uygulanan kaldırma kuvveti
taşma seviyesine kadar dolu değildir. Terazinin
daha büyüktür. Ι. yargı doğrudur.
dengesi değişmediğinden,
Y cismine etki eden kaldırma kuvveti daha büyük
Gc – FK < FK
olduğu için X cismi Y cisminden daha önce kabın
Gc < 2FK tabanına ulaşır. I. yargı doğrudur.
Vc . dc . g < 2Vc . ds . g ⇒ dc < 2ds olur. X cisminin taşırdığı sıvı, mX = V.d
I. ve III. yargılar yanlıştır. Y cisminin taşırdığı sıvı, mY = 2V.d
II. yargı doğrudur. Öyleyse ΙΙΙ. yargı yanlıştır.
CEVAP B CEVAP D

10. L 12. tavan
Fk
ip
T1
K
Fkal1 Fkal2
GK K
2d K 2d
V
su
X Y
sıvısı G sıvısı G T2
K cisminin özkütlesi, d K
4d K
ip
GK = Fk yatay düzlem yatay düzlem
Vc.dc . g = Vb.dsu . g fiekil-I fiekil-II
3V.dc = V.1
1 K cisminin hacmine V diyelim.
dc = g/cm3 tür.
3 Fkal1 + T1 = GK
Su ile 3 g/cm3 özkütleli sıvı eşit hacimde karışaca- V.d.g + T1 = V.2d.g
ğından son durumda karışımın özkütlesi,
T1 = V.d.g olur.
1+3
dk = = 2 g/cm3 olur.
2 Fkal2 = GK + T2
Son durumda K cismi yüzeceğinden, V.4d.g = V.2d.g + T2
ı
GK = F k T2 = 2V.d.g olur.
Vc.dc.g = Vb.dk.g
T1 ve T2 taraf tarafa oranlanırsa
1 Vb 1
Vc· = Vb·2 ⇒ = olur. T1 V.d.g 1
3 Vc 6 = = olur.
T2 2V.d.g 2
CEVAP E CEVAP C
11.
Fk1 Fk2
K V
d V
V
2d G
Fk = Vb .d s .g_b
1
= V.2d.g b b
` F = Fk 2
Fk = Vb .d s .gb k 1
2
b
= 2V.d.g
a
Ι. yargı doğrudur.
Cisim sıvılar arasında dengede olduğuna göre top-
lam kaldırma kuvveti cismin ağırlığına eşittir.
ΙΙ. yargı doğrudur.
Cisim dengede olduğuna göre,
Fk = G
2V.d + V.2d = 3V.dc

4d
4Vd = 3V.dc ⇒ dc = olur.
3
ΙΙΙ. yargı yanlıştır.
CEVAP C

TEST 2 ÇÖZÜMLER SIVILARIN KALDIRMA KUVVETİ
1. K cismi kendi küt- K 4. FkalK

L
lesinden dolayı X
V V
2V, Şekil-II’de ise sıvısı K
V V d
K ve L cisimleri V K
ip
V GK
birlikte 4V hacim •T
batırmıştır. FkalL
d d
L
fiekil- I fiekil -II
Y
sıvısı • 4T
mK 2V batırmış ise, 2d GL ip
mK + mL 4V hacmini batırır. yatay düzlem

––––––––––––––––––––––––––
K ve L cisimlerinin ağırlıklarına G, hacimlerine V,
4.mK = 2.mK + 2.mL
özkütlelerine dc diyelim.
2.mK = 2.mL
FkalK = G + T
mK
= 1 olur. T = FkalK – G olur.
mL
CEVAP E FkalL + T = G + 4T
FkalL – G = 3T
F –G
T = kalL olur.
3
2. M musluğu açılıp sıvı
X F –G
akışı durduğunda: sıvısı FkalK – G = kalL
d 3
GK = Fkal olduğundan, M 3FkalK – 3G = FkalL – G
K
cisme eki eden kaldır- 3FkalK – 2G = FkalL
ma kuvveti değişmez.
Y
3V.d.g – 2V.dc.g = V.2d.g
I. yargı doğrudur. sıvısı
3d 3d – 2dc = 2d
Cismin Y sıvısına d
yatay düzlem d = 2dc ⇒ dc = olur.
2
batan hacmi artar.
CEVAP C
Kaptan X sıvısının tamamı, Y sıvısının bir miktarı 5.

boşalır. su
K
III. yargı yanlıştır. sol sa¤
CEVAP D yatay
yatay yer
Sol kefeye K cismi, sağ kefedeki suyun içine L cis-

3. Cisim dengede olduğuna göre, mi atıldığında terazinin dengesi değişmediğine göre,
T + Fk = G T GK = GL – Vb . dsu . g dir.
2 Fk Eşitlikten GL > GK olduğu görülür. K ve L cisimle-

G + Fk = G
3 K rinin hacimleri eşit olabilir. L cismi suya tamamen
G batmıştır ve hacmi kadar sıvı taşırmıştır. K ve L
Fk = ds G
3
cisimlerinin özkütleleri eşit ya da farklı olabilir.
1
V.ds.g = .(V.dc.g) I. yargı kesinlikle yanlıştır.
3
dc
= 3 olur. II. ve III. yargılar için kesin birşey söylenemez.
ds
CEVAP E CEVAP A

6. K cisminin her bölmesinin 9. Karışımın özkütlesi X tavan
X s›v›s›
hacmine V diyelim. d sıvısının özkütlesinden ip
K büyük olduğundan, M
GK = Fkal + Fkal T Y
X Y V metal küreye etki eden sıvısı
3V.3d.g = V.d.g + 2V.dY.g V
kaldırma kuvveti artar. Fkal
V
9d = d + 2dY Bu nedenle iple oluşan metal
küre
Y s›v›s›
8d = 2dY Tip gerilme kuvvetinin
yatay düzlem büyüklüğü azalır.
dY = 4d olur. G Tyay
X yay
Metal küre esnemeyen sıvısı
•K
ipe bağlı olduğundan, yatay
CEVAP D düzlem
ipin uzunluğu değişmez. düfley
Buna göre, yayın uzama
miktarı da değişmez. Bu nedenle yayda oluşan Fyay
gerilme kuvvetinin büyüklüğü değişmez.
7. CEVAP B
L
L
su kar›fl›m
L cismi Şekil-Ι de yüzmektedir. Öyleyse,

dsu > dL dir. 10. tavan
.
L cismi Şekil ΙΙ de askıda kalmıştır. ip
T
dk = dL ve dsu > dk = dL
FK FL
Karışımın özkütlesi suyun özkütlesinden küçük
olduğu için sıvının özkütlesi suyun ve L cisminin K L
özkütlesinden küçüktür. Ι. ve ΙΙ. yargılar yanlıştır.

Yüzen ve askıda kalan cisimler için G = Fk dir. su GK su GL
Öyleyse Şekil-ΙΙ de cisme etki eden kaldırma kuv- yatay düzlem yatay düzlem
veti değişmez. fiekil-I fiekil-II
CEVAP C
Kaplardaki ağırlaşma miktarları eşit olduğuna
göre, K ve L cisimlerine etki eden kaldırma kuv-
vetleri eşittir.
8. dK = dsıvı I. yargı doğrudur.
dK > dsıvı olabilir. K K ve L cisimlerinin ve suyun özkütleleri arasında

dL = dsıvı
dL > dK = dsu ilişkisi vardır.
L
dL < dsıvı
dL > dsıvı olabilir.
M K ve L cisimlerinin hacimleri eşit, dL > dK olduğun-
dM = dsıvı
dan L nin kütlesi K nınkinden büyüktür.
dM < dsıvı olabilir.
Buna göre, küpler ayrı ayrı aynı sıvıya bırakıldıkla-
CEVAP D
rında denge durumları şekildeki gibi olamaz.
CEVAP A

Adı ve Soyadı : .....................................
Sınıfı : ..................................... Bölüm
Numara : .....................................
Yazılı Soruları
Aldığı Not : .....................................
(Sıvıların Kaldırma Kuvveti)
ÇÖZÜMLER
1. Fk 3.
1 Fk
K 2 K 45cm3 40cm3
G K
2g/cm3 dkar 3g/cm3

2d 3d G T
Şekil - I de cisim yüzdüğünden, K cisminin özkütlesi sıvının özkütlesinden küçük

Fk = G olduğundan cisim sıvıda yüzer. Cismin batan hacmi,
1
Vb . ds . g = G Fk = G
2V . 2d . g = 100 Vb . ds . g = G . g
4V . d . g = 100 Vb . 2 . g = 90 . g ⇒ Vb = 45 cm3 olur.
V . d . g = 25 ...... '
K cismi batan hacmi kadar hacimde sıvı taşırır. Bu
Şekil - II de cisim dengede olduğundan,
durumda 1. kaptan V1 = Vb = 45 cm2 sıvı boş kaba
Fk = G + T taşar.
2
4V . 3d . g = 100 + T
L cisminin özkütlesi,
12V . d . g = 100 + T ...... ( bulunur.
m L 120
' denklemindeki değer ( denkleminde yerine yazılırsa, dL = = = 3 g/cm3 olur.
VL 40
12.25 = 100 + T
Cisim askıda kalacağından hacmi kadar hacimde
300 = 100 + T ⇒ T = 200 N olur.
sıvı taşırır. Bu durumda 2. kaptan V2 = 40 cm3 sıvı
2.
taşar. Bu durumda karışımın özkütlesi,
h 3
h m1 + m2
2 dk =
X V1 + V2
A A
d 2d 90 + 120
=
45 + 40
210
Şekil-I deki cisim dengede olduğuna göre, =
85
Fk = G
42 3
Vb . ds . g = G = g/cm olur.
17
A . h . d . g = 100 . g … '
Şekil-II deki cisimler dengede olduğuna göre,
ı
F k = GX + G
3h
A. .2d.g = GX + 100.g
2
3A . h . d = GX + 100 . g … ( olur.
( eşitliği kullanılırsa,
3 . 100 . g = GX + 100 . g
300 . g = GX + 100 . g
GX = 200 g ⇒ mX = 200 g olur.

4. 5. I. durumda:
Cisim yüzdüğünden ağırlığı kaldırma kuvvetine
2g/cm3 K
eşittir.
X
2
sol sa¤
Gc = V.dX.g
3
yatay 2
yatay Gc = V.d.g olur.
yer 3
a) X cismi atıldığında sıvıya batan hacmi kadar

II. durumda:
sıvıyı taşırır.
Cisim yüzdüğünden ağırlığı karışımın uyguladığı
Cismin hacmi,
kaldırma kuvvetine eşittir.
m 60 3
V= = = 15 cm
d 4 1 d + dY
Gc = V( X ) .g
3 2
Sol koldaki ağırlaşma, 1 d + dY
Gc = V( X ) .g olur.
msol = mX – mtaş = 60 – 15 . 2 = 30 g 3 2
Sağ kola taşan sıvı, Her iki durumda kaldırma kuvvetleri eşit olduğundan
msağ = mtaşan = 30 g olur. 2 1 d + dY
V.d.g = V( ) .g
terazinin dengesi değişmez. 3 3 2
4d = d + dY
b) Özkütlesi 3 g/cm3 kütlesi 30 g olan Y cismi dY = 3d olur.

atıldığında, cisim batan hacmi kadar sıvıyı taşı-
rır. Taşan sıvının hacmi,
m Y 30 3
Vtaflan = VY = = = 10 cm olur.
dY 3
Sol koldaki ağırlaşma,
msol = mY – mt = 30 – 10 . 2 = 10 g olur.
Sağ koldaki ağırlaşma,
msağ = mt = 2 . 10 = 20 g olur.
Bu durumda sol kefeye 10 g cisim konulmalıdır.
c) Özkütlesi 1 g/cm3 hacmi 40 cm3 olan cisim

sol kefeye konduğunda yüzer. Bu kefe ağırlaş- 6. X cismine etki eden top-
lam kaldırma kuvveti cis- d1=1g/cm3
maz. Ağırlığı kadar sıvıyı sağ kefeye taşırır. Fk
1
min ağırlığına eşittir. X
msol = 0 olur.
msağ = 40 . 1 = 40 g olur. Fk
2
Dengenin sağlanması için sol kefeye 40 g kütle Fk + Fk = G

1 2
G
konmalıdır. V1.d1.g + V2.d2.g = Vc.d.g
d2=3g/cm3
V.1 + 2V.3 = 3V.dc
V + 6V = 3V.dc
7
7 = 3dc ⇒ dc = g/cm3 olur.
3

7. ••
• 9. Cisim dengede olduğundan,
•• ••
5
T + Fk = G
K sol sa¤
G
+ Fk = G
55g T Fk 3 T
L
G Fk
su Fk = G –
yatay 3
düzlem V K
mL=100
2G
Fk = ds G
Sol kefeyi aşağı doğru çeken kuvvet T gerilme kuv- 3
vetini bulduktan sonra L cisminin özkütlesini bulalım. 2
V.ds.g = .V.dc.g
3
T = mK + 5.1 = 55 + 5 = 60 g.f olur.
2
L cismi dengede olduğundan, ds = .d
3 c
T + Fk = mL ds 2
= olur.
60 + V.ds = 100 dc 3
V.1 = 40 ⇒ V = 40 cm3 olur.
L cisminin özkütlesi,
m L 100 5
dL = = = g/cm3 olur.
VL 40 2
10. F2
8. a) Cismin havadaki ağırlığı, Fk
F1 Fk
G = m.g K Fk
K
200 = m.10 ⇒ m = 20 kg olur. K
G
b) d1 yoğunluklu sıvı içerisinde, G
T1
2d 3d G d
T1 + Fk = G
1 Fk
1 fiekil- I fiekil- II fiekil- III
120 + V . d1 . g = 200 V
V . d1 . g = 80N ...... ' a) Şekil-I de K cismi dengede olduğundan,

d1
G
d2 yoğunluklu sıvı içerisinde, Fk = G
T2
T2 + Fk = G Vb . ds . g = G
2
Fk
100 + V . d2 . g = 200 V
2 3V . 2d . g = 120
V . d2 . g = 100 ...... ( V . d . g = 20 ..... ' olur.
d2
G
d1 ve d2 sıvılarından eşit hacim- Şekil-II’de K cismi için,
de alındığında karışımın yoğun- T3
Fk F1 + G = Fk
d + d2 3
luğu d k = 1 olur. Cisme F1 + 120 = 5V . 3d . g
2 V
etki eden kaldırma kuvveti, F1 + 120 = 15V . d . g olur.

dk
G
' eşitliğini burada yazacak olursak,
d + d2 V.d 1 .g + V.d 2 .g F1 + 120 = 15.20
Fk = V.d k = V.g. ( 1 )=
3 2 2
F1 + 120 = 300
olur.
F1 = 180 N olur.
' ve m denklemlerde Fk’da yerine yazılırsa,
V.d 1 .g + V.d 2 .g 80 + 100
Fk = = = 90 N olur. b) F2 + Fk = G
3 2 2
d3 yoğunluklu sıvı içerisinde, F2 + 4V . d . g = 120
T3 + Fk3 = G F2 + 4 . 20 . g = 120
T3 + 90 = 200 F2 + 80 = 120
T3 = 110 N olur. F2 = 40 N olur.

Adı ve Soyadı : .....................................
Sınıfı : ..................................... Ünite
Numara : .....................................
Yazılı Soruları
Aldığı Not : .....................................
(Basınç ve Kaldırma Kuvveti)
ÇÖZÜMLER
1. G 4.
P
= A
2P G+F
h X s›v›s›
4A
1 4G K
= •
2 G+F X s›v›s› h/4
h Y s›v›s›
G + F = 8G & F = 7G olur. L h/4
r Y s›v›s› 2r
•
A 4A
K noktasındaki sıvı basıncı,
PK = h . dX.g = P … '
2. a) Cisimlerin ağırlıkları G olsun. Şekil-I’deki cis-
min yere yapmış olduğu basınç, L noktasındaki sıvı basıncı,
G PL = PK + h . dY.g
P= olur.
2A
3P = P + h . dY.g ⇒ h . dY.g = 2P … ( olur.
Şekil-II’deki cisimlerin zemine yapmış oldukları
basınç, X ve Y sıvıları 2r yarıçaplı kaba boşaltıldığında
h
2G sıvı yükseklikleri olur.
P2 = = 4P olur. 4
A
Bu durumda kabın tabanındaki basınç,
b) Şekil-III teki cisimlerin zemine yapmış olduk- › h h
P = . d .g + . d Y .g
ları basınç, 4 X 4
Denklem ' ve ( deki değerleri burada kullanırsak,
3G 3
P3 = = ·2P = 3P olur.
2A 2 › 1 1 3
P = . P + . 2P = P olur.
4 4 4
3.
K L
5.
X s›v›s› h
d h d
2d
2d h
Y s›v›s›
2d
h
FK FL A 2A 2A
I. kap II. kap III. kap
A 2A yatay
düzlem I. kabın tabanındaki sıvı basıncı, P1 = 2h.d.g
Kapların tabanlarına etki eden sıvı basınç kuvvet- II. kabın tabanındaki sıvı basıncı, P2 = h.2d.g
lerinin büyüklükleri oranı, III. kabın tabanındaki sıvı basıncı, P3 = 2h.2d.g
FK 2h.d.g.A 1 Bu durumda, P3 > P1 = P2 olur.
= = olur.
FL h.2d.g.2A 2

6. Açık hava basıncı her iki du- boflluk 8. Kütle-hacim grafiğinde doğrunun eğimi özkütleyi
rumda da aynı olacağından, Po vereceğinden X ve Y sıvılarının özkütleleri,
h=70cm
basınçlarda eşit olur. mX 6
dX = = = 6 g/cm3
Po = h1.d1.g = h2.d2.g VX 1
70.10 = h2.7 d=10g/cm3 mY 4

dY = = = 2 g/cm3 olur.
VY 2
700 = h2.7
X ve Y sıvılarından eşit hacimlerde alındığından
700 = h2.7 ⇒ h2 = 100 cm = 1 m olur. karışımın özkütlesi,
d + dY 6+2
dk = X = = 4 g/cm3 olur.
2 2
Özkütlesi 2 g/cm3 olan Fk

bir cisim özkütlesi
4 g/cm3 olan sıvıya
G
bırakıldığında cisim
yüzer.
7. a)
X Y Fk = G dk = 4 g/cm3
Z
K 5P L Vb . ds.g = Vc .dc.g
2P 12P
Vc
3V 2V Vb . 4 = Vc .2 ⇒ Vb =
6V 2
Bu durumda cismin %50’si batar.
K musluğu açıldığında,
PX.VX + PY.VY = P1.(VX + VY)
2P.3V + 5P.6V = P1.(3V + 6V)
6PV + 30PV = P1.9V
36P = 9P1 ⇒ P1 = 4P olur.
Belirli bir zaman sonra X ve Y kaplarındaki gaz- 9. Cismin havada ağırlığı,

ların basınçları eşit ve 4P olur.
G = 300 gf
K musluğu kapatıldıktan sonra L musluğu açılırsa, m = 300 g olur.
PıY.VY + PZ.VZ = P2.(VY + VZ)
4P.6V + 12P.2V = P2.(6V + 2V) Cisim d1 yoğunluklu sıvıda tartıldığında T1 = 200 gf
geldiğine göre,
24P + 24P = 8P2 T1=200gf
T1 + Fk = m Fk
48P = 8P2 ⇒ P2 = 6P olur. 1 1
200 + V.d1 = 300

Bu durumda Y ve Z gazlarının basınçları eşit ve V
V.d1 = 100 ...... '
6P olur. Bu durumda, m d1
PX = 4P, PY = PZ = 6P olur. Cisim d2 yoğunluklu sıvıda tar-
T2=240gf
tıldığında T2 = 240 gf geldiğine
Fk
b) Muslukların ikiside aynı anda açılısa, göre, 2
PX.VX + PY.VY + PZ.VZ = P3.(VX + VY + VZ) T2 + Fk = m V

2
2P.3V + 5P.6V + 12P.2V = P3.(3V + 6V + 2V) 240 + V.d2 = 300 d2

m
6PV + 30PV + 24PV = P3.11V V.d2 = 60 ...... (
60PV = P3.11V ' ve ( eşitlikleri taraf tarafa oranlanırsa,

60P V.d 1 100 d 5
P3 = olur. = & 1 = olur.
11 V.d 2 60 d2 3

10. K
d d G T
fiekil-I fiekil-II
I. yol:
Batma miktarı ağırlık ile doğru orantılıdır. Şekil-I de
K cisminin kendi ağırlığı 2V hacmini batırmıştır.
Şekil-II de cisim bağlandığında ise 5V hacmi bat-
mıştır. K cisminin ağırlığı G ise,
G 2V batırmış ise,
G+T 5V hacmini batırmıştır.
_________________________________
G . 5V = (G+ T).2V
5G = 2G + 2T
3G = 2T
3
T= G olur.
2
II. yol:
K cisminin özkütlesi,
2d
dK = tir.
5
K cisminin ağırlığı,
2d
G = 5V . .g = 2dV.g dir.
5
Yüzen ve askıda kalan cisimler için kaldırma kuv-

veti cismin ağırlığına eşittir. Bu durumda,
Şekil - I de,
Fk = G
2V . d.g = G ... '
Şekil - II de,
Fk = G + T
5V . d.g = 2V . d.g + T
3dV.g = T ... ( olur.
' denklemi ( de yerine yazılırsa,
Gm
3. c =T
2
3
T= G olur.
2

1. BÖLÜM
ELEKSTROSTATİK
MODEL SORU - 1 DEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ MODEL SORU - 2 DEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ
1. 1. X Y Z
.
r K 2r L 2r
ip
–2q +8q + 4q
K L
M
.
• • • yal›tkan yal›tkan
ayak ayak
d d
yatay düzlem
Yalnız K anahtarı kapatılırsa;

yatay düzlem
› –2q + 8q + 6q
qX = < F.r = = + 2q olur.
K ve L kürelerinin ve M küreciğinin yüklerinin işa- r + 2r 3
reti I., II. ve III. satırlardaki gibi olabilir.
CEVAP E
Yalnız L anahtarı kapatılırsa;

› + 8q + 4q
qZ = = + 6q olur.
2
2.
tavan tavan
. . . .
ip ip ip ip
K ve L anahtarı birlikte kapatılırsa;
› –2q + 8q + 4q + 10q
qY = < F . 2r = . 2 = + 4q
r + 2r + 2r 5
K L L M
olur.
fiekil-I fiekil-II
tavan
CEVAP E
. .
ip ip
2.
M N
fiekil-III
K L M
K küresi M yi iter.
–3q +q +5q
K küresi L ye dokunduğunda,
K küresi N yi çeker.
› › –3q + q –2q
II. yargı doğrudur. qK = qL = = = –q olur.
2 2
L küresi M ye dokunduğunda,
L küresi N yi çeker.
›› › –q + 5q + 4q
III. yargı yanlıştır. qL = qM = = = + 2q olur.
2 2
CEVAP C
CEVAP D
ELEKTRİK VE MANYETİZMA 67
3. › 9q – q 5.
qK = < F . 3r
3r + r
8q
= .3
4 K
= + 6q L
K L M
› 3r r
q L = + 2q olur.
–q +2q qL –3q
+9q
ı ı
L den K ye –3q yükü geçer. qM = qM = qL = –3q olur.
CEVAP E qL + qK
›
qL =
2
q L + 2q
–3q =
2
–6q = q L + 2q
q L = –8q olur.
CEVAP A
4.
–10q
M L
K
r 2r
3r
+2q
6.
+3q
yal›tkan
ayak M
L
yatay düzlem K
r 2r 3r
› q + qM
qK => K H . rK
rK + rM
› + 2q – 10q L küresinin ilk yükü +3q olsun.
qK = < F.r
r + 3r
› qK + qL
› –8q qK = > H . rK
qK = = –2q rK + rL
4
› › 0 + 3q + 3q
q M = –6q olur. qK = < F.r = = + q olur.
r + 2r 3
›
q L = + 2q
L küresi M küresine içten dokundurulduğunda
›
nötrleşir. ›› qL + qM
qL = > H . rL
M küresinin yükü, rL + rM
ıı ı ›› + 2q + 0 + 2q 4
q M = qM + qL qL = < F . 2r = . 2 = + q olur.
2r + 3r 5 5
= –6q + 3q › + 2q 6
qM = . 3 =+ q olur.
= –3q olur. 5 5
ı ı ıı
CEVAP D Buna göre, qM > qK > q L olur.
CEVAP C
68 ELEKTRİK VE MANYETİZMA
4. Y
MODEL SORU - 3 TEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ X
K L
+ r 5r –
–––––––– ++++++++
+
1. –2q – +2q
K L –3q M
–q +q ++ +2q –2q
+ – –
– – – – + – – + – – – –
d – – + d
yal›tkan
K, L ve M küreleri etkiyle yüklenirler. K küresi (+), Nötr X ve Y küreleri etki ile yüklendiklerinden top-
L küresi (–), M küresi (+) ile yüklenir. Başlangıçta lam yükün sıfır olması gerekir. Etki ile yüklemede
küreler nötr olduğundan son durumda da toplam kürelerin yarıçapları önemli değildir. X küresinde
yük sıfır olur. M küresinde biriken yük K küresin- biriken yük büyüklük olarak Y küresinde biriken
den fazla olacağından kürelerin yükleri, yüke eşit olmak zorundadır.
qK = +q , qL = –3q , qM = +2q olabilir. Buna göre, X küresinde biriken yük qX = +2q olursa,
qY = –2q olmak zorundadır.
CEVAP E
q X + 2q
= = –1 olur.
q Y –2q
CEVAP C
2. K L M 5. yüklü çubuk A B C D
yüklü çubuk – +
– – –
+++ – – – – +++ – K +
+++ – – – +++ – +
– – – – –– ++
– – –
yal›tkan yal›tkan
ayaklar ayaklar
K küresi M küresindeki (–) yüklerin bir kısmını K anahtarı kapatılırsa küreler şekildeki gibi yükle-
L küresine çektiğinden, nir. B ve C küreleri yüksüz olur.
qL > qK > qM olur. CEVAP A
CEVAP A
3. İletken küre K çubu- 6. K ve L çubukları ilet-

I II III IV I II III IV
ğuna dokunduruldu- + + – +
ken tel ile birleştiril- + –
ğunda K çubuğu ++
+ + – + diğinde aynı cisim ––
+ –
+ ++ + + – + – –– + K – L
küre ile aynı yükle +
K L gibi düşünülür. (–) –
+ + – + + iletken –
yüklenir. L çubuğu yal›tkan + + – + yüklü küre K çubu- yal›tkan + –
madde + + madde
etki ile yükleneceğin- – + ğuna yaklaştırıldı- + –
den sol kısmı (–), yatay düzlem ğında etki ile elekt- yatay düzlem
sağ kısmı (+) yükle riklenerek şekildeki
yüklenir. gibi yüklenirler.
CEVAP D CEVAP E
4.
K L X T Y Z
1. – + – – + – K
– + – – + + –
+ –
– + – –
– + – – iletken
yal›tkan
– + – – ayaklar tel
– + – –
yer (yatay)
yatay düzlem
Levhalardaki son yük dağılımı şekildeki gibi olur.
CEVAP B X
______ Y
______ Z
______
0 – 0
olur.
CEVAP D
2. +M+ K L
+ + iletken tel
+ +
+ +
yal›tkan
yal›tkan ayak
ayak
yatay düzlem
Son durumda,
K L
– nötr olur.
CEVAP B
3.
X Y
+ K + +
+ +
+ iletken tel + B
A
+ +
+ +
yal›tkan + Nötr
ayak + +
yatay yer
fiekil- I
‹pek ip
Z
L
–T –
– + C D
– + + –
iletken
– + – tel
– – – yal›tkan
Nötr ayak
yatay yer
fiekil- II
A
_____ B
_____ C
_____ D
_____
0 + – 0
olur.
CEVAP A
3. Biraz daha açılma ola-
K
MODEL SORU - 5 TEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ yı kesinlikle gözlen- –
– – + + +
mez. Diğer olaylar yal›tkan – + +
sap + +
1. K gözlenebilir. L
+ +
yal›tkan – – + +
sap
– + +
– – + +
L + +
– –
– –
– – yatay
– – düzlem
– –
CEVAP A
(–) yüklü L elektroskobunun yaprakları biraz daha

açıldığına göre:
K küresi (–) yüklüdür.
I. yargı kesinlikle doğrudur.
4. K L K
– –
K küresinin ve L elektroskobunun yüklerini karşı- + + + + – –
–
– – – – + + + + – –
–
laştıramayız. +2q –q +2q
II. yargı için kesin birşey söylenemez.

+ +
K küresinin potansiyeli, L elektroskobunun potan- + + + +
+ + + +
siyelinden büyüktür.
III. yargı kesinlikle doğrudur.
CEVAP C fiekil- I fiekil- II
+2q yüklü K çubuğu Şekil - I deki gibi elektros-

kobun topuzuna yaklaştırıldığında, yapraklar (–)
yükle, topuzu (+) yüklenir. K çubuğunun yanına L
çubuğu Şekil-II deki gibi yaklaştırıldığında, elek-
2. Yüksüz K küresi (–) yük-
K troskobun yaprakları biraz kapanır.
lü L elektroskobunun – –
topuzuna dokundurulun-
yal›tkan – CEVAP B
sap – –
L
ca, elektroskobun yap- – –
rakları biraz kapanır. – –
– –
I. yargı doğrudur. – –
– –
yatay
Elektroskobun (–) yük düzlem
miktarı kürenin (+) yük
miktarından fazla ise, elektroskobun yaprakları 5. (+) yüklü elektroskobun topuzuna yaklaştırılan
biraz kapanır. cisim (–) yüklüdür. Cismin yük miktarı elektrosko-
bun yük miktarından fazladır. Bu nedenle elektros-
kobun yaprakları önce kapanıp sonra tekrar açılır.
Elektroskop ve küre (–) yüklü, elektroskobun
Son durumda elektroskobun topuzu (+), yaprakları
potansiyeli kürenin potansiyelinden büyük ise,
(–) yüklüdür.
elektroskobun yaprakları biraz kapanır.
II. ve III. yargılar doğrudur.
CEVAP E
CEVAP E
6. K küresi toprak- 9.
K yal›tkan
tan elektronları + ip – – –
+ + – A – –
– –
elek tros ko bun yal›tkan + – – –
sap
topuzuna çeker. L + – –
+ + – –
+ – – – –
A anahtarı açı- iletken – – – –
tel +2q
lınca elektrosko- – – – –
– – – –
bun yaprakları
– – – – – –
açılır. K küresi yal›tkan
yatay
uzak laş tı rı lın ca düzlem yatay düzlem
elek tros ko bun

–2q yüklü deney küreciği iletken silindirin iç kısmı-
yaprakları önce kapanır, sonra tekrar açılır.
na dokundurulduğunda nötrleşir. Nötr deney küre-
CEVAP D ciği elektroskobun topuzuna dokundurulduğunda
elektroskobun yaprakları biraz kapanır.
CEVAP A
7.
M K L
– iletken tel
– – +
yal›tkan – +
sap + 10.
yal›tkan K L
– – + +
ayaklar – – + + – + + –
– – + – –
yal›tkan + – yal›tkan –
sap sap M
yatay düzlem
iletken
tel + +
+ +
(–) yüklü M küresi yalıtkan sapından tutularak nötr + +
haldeki K küresine yaklaştırılırca elektroskobun
yaprakları (–) yükle yüklenir ve açılır. yatay yatay
yer yer
fiekil- I fiekil- II
K ve M küreleri düzenekten birlikte ayrılırsa, elek-
troskobun yapraklarındaki (–) yüklerin bir kısmı L
L küresi Elektroskop
küresine ve elektroskobun topuza gelir; elektros- _________ _____________________
kobun yaprakları biraz kapanır. (+) Topuzu: (–); yaprakları (+)
CEVAP B CEVAP A
8. K
L
M+
+ 2r r
+
+ +
+ +
fiekil-I fiekil-II
Son durumda,
K L Elektroskop
– + + olur.
CEVAP B
4.
K L M
MODEL SORU - 6 DAKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ FML =2F
qK =+4q qL =+q FKL =F FL =3F qM = –2q

2
3q.6q 18q
1. I. durumda: F = k. 2
= k. 2 2d d
d d
II. durumda: Küreler birbirine dokundurulup arala- 2 2
4q . q 4q q
rındaki uzaklık d/2 yapılırsa, FKL = k . 2
= k. 2
= k. 2
=F
(2d) 4d d
› + 3q – 6q –3q
qK = ; E.r = = –q 2
r + 2r 3 q . 2q q
FML = k . 2
= 2k . 2
= 2F
› d d
q L = –2q
2 2
FL = F + 2F = 3F
› q.2q 2q 8q
F = k. = k. 2 = k. 2 CEVAP E
d 2 d d
c m
2 4
2
q
18k. 2
F d › 4
= & F =– F olur.
F
›
q
2 9
8. 5. K M P
2
d L N
CEVAP C
q1 =+q q2 =–q q3 = –q
2. yörünge
I. durumda:
d d
2 2
q.q q.q q q
F = k. +k. = 2k . = k. olur.
. 2
2
2
2 4 2
–q
K L
II. durumda:
V
2 2
› q.q q.q q 5 q 5
F = k. +k. = 5k . = k. = F
1
2
2
2 4 2 2 2
proton
Proton + yüklü bir tanecik olduğundan –q yüklü olur.

K küresi protonu çeker. Buna karşın proton CEVAP B
L küresine doğru bir yörünge izlediğine göre,
L deki yükün çekiciliği daha fazladır. Bu nedenle
L nin yükü –q dan büyük olmalıdır. Bu da –2q olur.
CEVAP D
6. q1= –4q q2=+q F1 +q F2
3. K fi M fi L K L
FLM FKM
+4q –q +q
d x
x d–x
|F1| = |F2|
M küresi dengede kaldığına göre üzerine etki eden
net kuvvet sıfırdır. Bu durumda, q 1 .q q 2 .q
k. 2
= k. 2
3 3 (d + x) x
| FKM| = | FLM|
4q q
4q . q q.q =
k. 2
= k. 2 (d + x)
2
x
2
x (d – x)
2 1
4 1 =
2
= 2
d+x x
x (d – x) 2x = d + x
2 1
= x = d olur.
x d–x
2 +q yükünün q1 yükünden uzaklığı 2d olur.
3x = 2d & x = d olur.
3 CEVAP C CEVAP D
TEST 1 ÇÖZÜMLER ELEKTROSTATİK
1. 4. Öğrenci, elektroskobu kalıcı olarak yükleyebilmek

için işlemleri I, III, IV, II sırasına göre yapmalıdır.
CEVAP A
M
L
K
r 2r 3r
– 3q
+9q
– 6q
qK + qL
qK = > H . rK
›
rK + rL
–3q + 9q 6q
qK = <
›
F. r = = + 2q 5. qK + qL tavan
qK = d n .r
ı
r + 2r 3
rK + rL K
›
qK + qM
qK = > H . rK –3q + 8q .
››
rK + rM =c m 2r
2r + 3r
+ 2q – 6q –4q
qK = <
››
F. r = = –q olur. =
+ 5q .
2 K
L
r + 3r 4 5 2r 3r
CEVAP B = +2q olur.

ı –3q
qL = +3q olur. +8q
2.
› › –4q + 2q Buna göre, K den L ye –5q yükü geçer.
qK = qL =
2 CEVAP C
–2q
=
2
= –q olur. K L M
›› ›› –q + q
qL = qM =
2
–4q +2q +q
= 0 olur.
CEVAP A
6.
3. qK = + 4q
qL = – q
2r r L
K M
L r 3r r
K
d
qK –7q
2 + 4q – q
›
=< F . 2r
+5q
–4q qK
k. 2 3r
F d ›
= qK + qM qK + qL
qK = > H . rK
› 2 › › ›
F 2q q K = + 2q qM =
k. 2 rK + rL
2 ›
d qL = + q ›
q K – 7q q K + 5q
4 –q = + 5q = = F. r
2 r + 3r
F 1
=– › + 20q = q K + 5q
F
› 2 –2q = q K – 7q
ı › q K = + 15q olur.
F = –2 F olur. q K = + 5q olur.
CEVAP D CEVAP B
7. 9. iletken tel metal çubuk iletken tel
+ + + K Y L
L +
+
• • • •
+
yal›tkan
sap L X
–K – M + +
– iletken tel + +
– – + + yalıtkan
– – – + + ayak
+ +
yal›tkan
ayak
yer (yatay)
K anahtarı kapatıldığında biraz kapanır; L anahtarı
fiekil-I fiekil-II
kapatılıp açıldığında tamamen kapanır.
Son durumda, CEVAP B
L küresi Elektroskop
+ + olur.
CEVAP C
8. 10.
–K– yal›tkan
yal›tkan r – ip
sap – – L M iletken çubuk
– –
– – – +
–2q +6q –5q K – + + ––
– L
3r 3r – – +
yal›tkan
yal›tkan yal›tkan ayak
ayak ayak + + + +
+ + + +
yatay düzlem + + + +
K küresi L ye dıştan dokundurulup çekildiğinde:

yatay düzlem
ı q + qL
qK =d K n.r K elektroskobu
_____________ L elektroskobu
_____________
rK + rL K
–2q + 6q . Topuz : – Topuz : 0
=c mr Yapraklar : + Yapraklar : +
r + 3r
+ 4q CEVAP A
=
4
= + q olur.
qıL = +3q olur.
Daha sonra K küresi M ye dıştan dokundurulup

çekildiğinde:
qııK = 0 (nötr) olur.
qıM = qıK + qM = +q – 5q = – 4q olur.
CEVAP D
TEST 2 ÇÖZÜMLER ELEKTROSTATİK
1. qK + qL + qM 5. q1= +q q2= +q F12 F q3= –4q F =F

›
qK = > H . rK 32 13
rK + rL + rM K L M
F2
–3q + 6q + 9q d d
=< F . rK
r + 2r + 3r
+ 2q F13 = F
=
6
q 1 .q 3
= + 2q olur. =k 2
(2d)
CEVAP B
q.4q
2. =k 2
4d
2
q
=k 2
olur.
d
K L M
F2 = F12 + F32
q 1 .q 2 q 3 .q 2
qK +6q –4q =k 2
+k 2
d d
› ›
›› qK + qM ›› qK + qL q.q q.4q
qK = qK = F2 = k +k
2 2 2 2
d d
› 2 2
qK – 4q q K + 6q q q
–q = + 2q = =k + 4k
2 2 d
2
d
2
›
qK = + 2q q K = –2q olur. = F + 4F
CEVAP A
= 5F olur.
CEVAP D
6.
3. –N– K L M
– –
yal›tkan – – L
sap – – M
K
yal›tkan r 4r 2r
yal›tkan ayak
ayak
– 5q nötr
yal›tkan
+14q
ayak
yatay düzlem
yatay düzlem
K küresi L küresindeki (–) yüklerin bir kısmını M
küresine ittiğinden, K küresi yalıtkan ipinden tutularak L küresine içten
dokundurulup çekildiğinde,
qL > qK > qM olur.
CEVAP C qıK = 0 (nötr), qıL = –5q olur.
Daha sonra M küresi yalıtkan ipinden tutularak L
küresine dıştan dokundurulup çekildiğinde, L küre-
4. Kürelerin son yükle-
sinin son yükü,
ri eşittir.
ı ı ı ı
q K = q L = q M dir. ıı qL + qM
qL = f p.rL
rL + rM
K L M
–5q + 14q .
=c m 4r
4r + 2r
qK qL qM
+ 9q .
=c m4
6
CEVAP C = + 6q olur. CEVAP C
7. iletken tel 9.
+Z + – – –
+ + K • X Y L • iletken tel tavan –
+ + • • . K – –
+ + M
– –
ip – –
yal›tkan – –
ayak
– –
– –
yer (yatay) K L
yal›tkan
ayak
fiekil-I fiekil-II
Düzenekteki K ve L anahtarları birlikte kapatılıp bir K çubuğu (–) yüklü M elektroskobuna yaklaştı-
süre bekledikten sonra birlikte açıldığında: rıldığında, elektroskobun yaprakları biraz daha
X levhası Z küresine iletken telle bağlandığından açıldığına göre, K çubuğu (–) yüklüdür.
(+) yükle yüklenir ve Z küresinin yük miktarı azalır. K çubuğu L iletken küresine yaklaştırıldığında,
I. ve III. yargılar doğrudur. L küresini çektiğine göre, L küresi (+) yüklü ya da
nötr olabilir.
Topraktan (–) yükler Y levhasına geldiğinden, I. ve II. yargılar doğru olabilir.
Y levhası (–) yüklüdür. III. yargı yanlıştır.
II. yargı doğrudur. CEVAP D
CEVAP E
10. iletken tel

–4q +2q
– K +
– – +
• •
– – + +
X Y
– – + +
– – + +
– – + +
– – + +
– – + +
8. + + + M M
–
+ + + + + + + – – + + + + +
+ + –
K L
+ + yatay düzlem
+ +
+ + K anahtarı kapatıldığında:
+ + – –
+ + – – ı ı
qX = qY
q + qY
= X
yatay düzlem 2
– 4q + 2q
=
2
M çubuğu, (+) yüklü K elektroskobunun topu-
– 2q
zuna yaklaştırıldığında elektroskobun yaprakları =
2
biraz daha açıldığına göre, M çubuğu (+) yüklü- = –q olur.
dür.
(+) yüklü M çubuğu L elektroskobunun topuzuna X ten Y ye –3q yükü geçer.
yaklaştırıldığında, elektroskobun yaprakları biraz I. yargı doğrudur.
kapandığına göre, L elektroskobu (–) yüklüdür. X in yaprakları biraz kapanır.
CEVAP A II. yargı doğrudur.
Y nin yaprakları önce kapanır, sonra tekrar önce-
kinden az açılır.
CEVAP E
Adı ve Soyadı : .....................................
Sınıfı : ..................................... Bölüm
Numara : .....................................
Yazılı Soruları
Aldığı Not : .....................................
(Elektrostatik)
1. 4.
N+
+
+ K L M L Nötr N Nötr
yal›tkan + + –– ++ A B
sap + A –K –
– +
–– ++ – –
+ M
– + + –
yal›tkan – + –
– – –
ayaklar yal›tkan yal›tkan
ayak ayak
yatay yer yatay yer
yatay yer fiekil- I fiekil- II
K ve M küreleri etkiyle yüklenirler. L küresi N küresi

_____________ _____________
K
______ L
______ M
______ İç yüzey : (–) İç yüzey : Nötr
(–) Nötr (+) Dış yüzey : Nötr Dış yüzey : Nötr
2. – – – A
–
– –
5.
– – K L FML=8F M
– – iletken
– – tel FL=9F
+2q +q FKL=F –4q
– –
– – 2d d
yatay
düzlem 2 2
2q . q 2q 1 q
FKL = k . = k. = k. =F olur.
(2d)
2
4d
2 2 d2
Elektroskop (–) yükle yüklenir. 2
q . 4q q
3. a) FML = k . 2
= 4k . 2
= 8F olur.
K L M
d d
+ – + – + –
FL = FKL + FML = F + 8F = 9F olur.
+ – + – + –
– – – –
+ – + – + –
iletken
+ – + – tel + –
+ – + – + – 6.
› qL + qM
qM =
yal›tkan zemin 2
Anahtar açıkken K, L ve M çubukları şekildeki gibi + 6q – 2q
=
2
yüklenir.
+ 4q K L M
K L M =
b) 2
+ – + –
= + 2q
+ – + – qK +6q –2q
– – – – ›
+ – + – ›› q + qM
qM = K
+ – +
iletken
tel – 2
+ – + – q K + 2q
–3q =
2
yal›tkan zemin
–6q = q K + 2q
Anahtar kapatıldığında L ve M çubukları bir cisim
q K = –8q olur.
gibi düşünüldüğünde K, L ve M çubukları şekildeki
gibi yüklenir.
7. 9.
qL=–4q X Y – – –
qK=+q + + + + – + – –
r F F 2r K L – –
K L
– –
– –
d – –
– –
– –
I. durumda:
q.4q yatay
F=k 2 düzlem
d
q X
_____ K
_____ L
_____
= 4k 2
(çekme) olur.
d
(+) (–) (+)
q K› =–q q L› = – 2q
› ›
F r K L 2r F
2d 10.
yal›tkan
ip
II. durumda:
ı + q – 4q . K – –
qK = c mr – –
r + 2r – L –
+
–3q – + +
+
–
= – –
3 – – – iletken
yal›tkan tel
ayak
= – q olur.
yatay yer
qıL = –2q olur.
(+) yüklü L küresi topraktan (–) yükleri K küresinin
ı q.2q iç yüzeyine çeker. Küreler şekildeki konumday-
F =k 2
(2d) ken önce toprak bağlantısı kesilip sonra L küresi
2
1 q uzaklaştırılırsa, (–) yükler K küresinin dış yüze-
= k (itme) olur.
2 d2 yine dağılır. K küresinin iç yüzeyi nötr olur, dış
yüzeyi (–) yükle yüklenir.
2
1 q
ı
– k
F 2 d2
=
F q
2
4k 2
d
1
Fı = – F olur.
8
8.
K L
M – +
+ + + + – +
– +
iletken
tel
yal›tkan
ayak
–
–
yatay yer
Topraktan L küresine elektron akışı olduğundan

L küresi (+) ile yüklenmiştir. Çünkü topraktan elek-
tronlar gelerek L küresini nötürler. Bu durumda
M çubuğu (+), K küresi (–) L küresi nötr olur.
2. BÖLÜM
ELEKTRİK AKIMI
3. Telin kesit alanı,
A = 400 mm2 = 4.10–4 m2
Telin direnci ise,
1.
, 500
3a R = ρ. = 4.10–6 . = 5 Ω dur.
3a A 4.10
–4
a 2a
a Telden geçen akım, ohm kanunundan,
2a
X Y
V 240
I= = = 48 amper olur.
X in boyu, ,X = 3a R 5
CEVAP D
X in kesit alanı, AX = a.a = a2
3a 3t 4. lsıtılan telin direnci,

X in direnci, RX = ρ = = 12Ω
a
2 a R = Ro .(1 + α.∆t)
Y nin boyu, ,Y = 3a = 100.(1 + 0,0039.(100 – 0))
Y nin kesit alanı, AY = 2a.2a = 4a2 = 139 Ω bulunur.

CEVAP C
3a
Y nin direnci, RY = ρ 2
4a
5. Devreden geçen proton sayısı,
1 3ρ
= $d n
4 a q = (Ne + Np) qe
8 = (3.1019 + Np) . 1,6 . 10–19
1
= .(12)
4 8 = 4,8 + 1,6 . 10–19 . Np
= 3Ω olur. 3,2 = 1,6 .10–19 . Np ⇒ Np = 2.1019 tane olur.

CEVAP B CEVAP C
6. X ve Y iletkenlerinin dirençleri,
2. 2,
l R X = ρX . 2
r.r
A
R Y = ρY .
, olur.
2
Telin direnci, Ro = ρ
, dır. 4rr
A
Taraf tarafa oranlanırsa,
Tel ikiye katlanırsa,
2,
ρX .
özdirenç ρ 3 ρ RX rr
2 ρX 3
= = .8 = .8 = 12 olur.
RY , ρY 2
, ρY .
boy , 3 2
2 4rr
CEVAP E
alan A 3 2A olur.
, 7. I. aralıkta doğrunun eğimi sabit olduğundan,
R
Yeni direnç Rı =ρ 2 = olur. V
R = = sabittir.
2A 4 I
II. aralıkta doğrunun eğimi azaldığından R ifadesi
Buna göre II ve III ifadeleri doğrudur.
de azalır. Bu durumda II. aralıkta direnç düzgün
CEVAP E
olarak azalır.
CEVAP E
3. 6Ω
MODEL SORU - 2 DEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ paralel
1Ω
2Ω
K
2Ω
1.
6Ω
2Ω 4Ω 1Ω 2Ω
L
X 1Ω
2Ω 2Ω seri 2Ω
2Ω
Refl=1Ω
6Ω
Y K
6Ω 3Ω
2Ω 1Ω
Devreyi daha açık çizersek,
6Ω
L
2Ω
2Ω 1Ω
X Y K-L arasındaki eşdeğer direnç,
1 1 1 1
= + +
6Ω R efl 2 3 6
1 1 1 1
= + + Reş = 1Ω olur.
R efl 6 6 3
CEVAP A
3
Reş = Ω olur.
2
CEVAP B
4.
2Ω
6Ω
6Ω
Y
6Ω
4Ω 3Ω
2. 6Ω
3Ω 3Ω 9Ω
6Ω 9Ω
X
X 2Ω 4Ω 2Ω 4Ω Y 9Ω
k›sa devre 3Ω
4Ω 2Ω 6Ω
6Ω 2Ω
Y
6Ω
4Ω 3Ω
6Ω
X Y X
3Ω 6Ω
6Ω
6
6 Reş = = 3Ω olur.
Reş = = 2Ω olur. 2
3
CEVAP C
CEVAP A
5. Paralel 8.
Paralel 6Ω 4Ω K X/2 X/2
6Ω 4Ω
6Ω 8Ω 8Ω
K L 6Ω
6Ω 6Ω 2Ω
Paralel 6Ω 2Ω
Paralel Y/3 2Y/3 L
3Ω 6Ω
Seri
2Ω 2Ω
Boyu X olan iletkenin direnci 16 Ω olduğundan,
X
K L Boyu olan iletkenin direnci 8 Ω olur.
2Ω 1Ω 2
Seri Boyu Y olan iletkenin direnci 9 Ω olduğundan, boyu
Y 2Y
olan iletkenin direnci 3 Ω, olan iletkenin
3 3
4.3 12 direnci 6 Ω olur.
Reş = ⇒ Reş = Ω olur.
4+3 7
CEVAP D k›sa devre
K K L
L
8Ω 8Ω
6. 4Ω
2Ω 2Ω
6Ω
K
3Ω 6Ω 3Ω
2Ω L L
K
3Ω 6Ω
1Ω X Y
4Ω 6Ω
8Ω
2Ω
K 8Ω L
3Ω 2Ω 3Ω
2Ω 2Ω 6Ω
1Ω XY 1Ω XY
R 8
2Ω R KL = = =4X
R efl =1+2+2 = 5Ω n 2
CEVAP E
1Ω XY 2Ω
CEVAP C
7. 9. k›sa devre
9Ω
4Ω 6Ω
2Ω K 4Ω
6Ω 9Ω
M M 4Ω
K 9Ω L K
K L
3Ω 4Ω M M
12Ω 12Ω
4Ω 4Ω
2Ω
6Ω K M 2Ω
M 12Ω
9Ω
2Ω 4Ω
9Ω R1
4Ω
K M L
K 2Ω 9Ω L
12Ω 2Ω 4Ω
6Ω 4Ω
12Ω
6Ω
1 1 1 1 1 3Ω
= + + + & R 1 = 2 X olur.
R1 9 9 9 6 K 2Ω
4Ω L
12Ω
K-L arasındaki eşdeğer direnç,
RKL = 2 + 2 = 4Ω olur.
CEVAP E RKL = 2 + 3 = 5Ω
CEVAP C
10. N 4Ω
k›sa devre 12. 1Ω
N N
N
4Ω 2Ω Y Y
N 6Ω
6Ω N N
6Ω N 6Ω 4Ω 4Ω 4Ω Y
L
M
M
M
6Ω
6Ω k›sa devre X X 4Ω 4Ω Y
L
8Ω L 2Ω
4Ω
X X
8Ω K k›sa devre 4Ω
M
8Ω 4Ω L X
8Ω 6Ω
K 1Ω
K L L
X 2Ω 4Ω 2Ω Y
8Ω 2Ω 2Ω 2Ω
6Ω 6Ω 4Ω
8Ω Wheatstone
6Ω 6Ω köprüsü
M N
8Ω
6Ω 6Ω
K L
8Ω Şekildeki devrede Wheatstone Köprüsü olduğun-
6Ω dan devremiz aşağıdaki şekildeki gibi olur.
6Ω
2Ω 2Ω 2Ω 3Ω
2Ω 1Ω
K L
6Ω X Y
6Ω
4Ω 2Ω
R 6
R KL = = = 3 X olur.
n 2
CEVAP B
3.6
R XY = = 2 X olur.
3+6
CEVAP B
11. K-L arasındaki dirençler açılacak olursa soru daha
rahat çözülebilir.
8Ω 6Ω
2Ω 4Ω 3Ω
3Ω
K 6Ω 6Ω 12Ω L
3Ω
10Ω
12Ω 5Ω 2Ω 3Ω
4Ω 4Ω 4Ω 1Ω
1Ω 4Ω 6Ω
2Ω 2Ω 4Ω 10Ω
6Ω
8Ω
3Ω 3Ω 6Ω
6Ω 2Ω 8Ω
K L
5Ω
3Ω
10Ω 1Ω
1Ω 12Ω 10Ω
4Ω
8Ω 6Ω
K 8Ω 6Ω L
4Ω 6Ω
2Ω 2Ω
RKL = 2 + 2 = 4Ω olur.
CEVAP C
2. R 4
MODEL SORU - 3 TEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ R›efl = = =2W
4Ω n 2
4Ω 3Ω
1. I1
I2 Ι R
K
V
+ –
I1
V Anahtar açıkken R direnci üzerinden akım geç-
+ –
I2 mez. Bu durumda devrenin eşdeğer direnci,
Reş = 2 + 3 = 5Ω olur.
Anahtarlar açıkken eşdeğer direnç,
Üretecin gerilimi,
V
Reş = 3R, akım I1 = = I olsun.
3R V = I. Reş
3
= 6.5
paralel R
2
= 30 V olur.
R
2
Anahtar kapatıldığında eşdeğer direnç,
ı ı
I2 V
+ –
V = I .Reş
ı ı
30 = 7,5.Reş ⇒ Reş = 4Ω olur.
Anahtarlar kapatılırsa, devrenin eşdeğer direnci,
ı 3.R
Reş = 2 +
3 3+R
R. c .R m
2 3 3.R
Reş = = R olur. 4=2+
3 5 3+R
R+ R
2
6 + 2R = 3R ⇒ R = 6Ω olur.
Anakol akımı ise, CEVAP C
V 5V
I2 = = = 5I bulunur.
3 3R
R
5
Akımların oranı,
I1 I 1 3. 6Ι
= = olur.
I2 5I 5 4Ι 2Ω
CEVAP A 3Ω
3Ι 4Ω 5Ω
Ι1 Ι2
6Ω
6Ω
2Ι
2Ι
Şekildeki 5 tane direnç paralel olduklarından, akım-

la direnç ters orantılı paylaşılır..
I1 = 6I + 4I + 3I + 2I + 2I = 17I
I2 = 4I + 3I + 2I = 9I
Akımların oranı,
I1 17I 17
= = olur.
I2 9I 9
CEVAP B
4. 8Ω k›sa 6. i1=5i 3R I1=11i
4Ω devre
I2 R
i2=9i
6i
A R
4R 2R
I1 4Ω I2=3i
4Ω + –
+ – 4R V
I0 3R i2=5i
36 volt
R 6i
Ampermetre ideal olduğundan iç direnci sıfırdır. R
Dolayısı ile 8 Ω direnç kısa devre olur. Bu durumda 4R 9i 2R
devrenin eşdeğer direnci, 3i
4R + –
4
Reş = + 4 = 6Ω
2 V
Anakol akımı, R.2R 2R

R1 direnci, R 1 = = olur.
V 36 R + 2R 3
Io = = = 6A olur.
R efl 6
R direnci R1 e seri bağlandığından,
Ampermetre 4 Ω luk direnç üzerindeki akımı göster- 2R 5R
R2 = R + = olur.
diğinde, 3 3
Io 6
I1 = = = 3A olur.
2 2 3R V1
Ι'
CEVAP C
5R
3Ι 3
5. l
4R V2
X V
r 4R + –
2l
2r Y
l /2 V1 ve V2 gerilimleri eşit olduğundan,

r/2 Z A
V1 = V2
5
X, Y ve Z tellerinin direnci, i 1 .3R = i 2 . R
3
2, t., 3i 1 = 5i 2
RY = t. 2
= 10Ω ⇒ 2
= 20Ω
r. (2r) r.r i1 5
= & i 1 = 5i, i 2 = 9i
, i2 9
RX = t. 2
= 20Ω
r.r I1 = i 1 + 6i = 5i + 6i = 11i
, I2 = i 2 – 6i = 9i – 6i = 3i
2 t.,
RZ = t. =2 = 40Ω
r 2 r.r
2
r. b l olur. Ι1 ve Ι2 oranlanırsa
2
20Ω I1 11i 11
= = bulunur.
X I2 3i 3
10Ω
Y CEVAP D
Ι 40Ω
A
Z
80Volt
Ι akımının büyüklüğü,
V 80
I= = = 2A bulunur.
R 40
CEVAP D
3. 4R
V1
I
1. 3R R
V1
I 2I
2I V2
V2 +
V3 2R
3R R 3I –
4R
I 2R
Paralel kollarda dirençler eşit olduğunda akımlar da
2R direncinden I akımı geçerse, R direncinden 2I, eşittir.
4R direncinden ise 3I akımı geçer. Bu durumda,
Bu durumda, V1 = 4R.I = 4V
V2 = 3R.I = 3V
V1 = 2I.R V3 = 2R.2I = 4V
V2 = 3I.4R = 12.IR olur. Buradan, V1 = V3 > V2 bulunur.
V1 ve V2 taraf tarafa oranlan›rsa, CEVAP C
V1 2I.R 1
= = bulunur.
V2 12.IR 6
CEVAP A
4. 6Ω
Ι
4Ω V
Ι
2. V ε
I
3Ω 5Ω
12Ω 4Ω 3Ω
Devreden geçen akım,
I ε V 20
+ – I= = = 5A
r=1Ω
R 4
Voltmetrenin gösterdiği değer 20 volt olduğundan, Üretecin gerilimi,
V=Ι.5 ε = Ι.Reş = 5. (4 + 6) = 50 V olur.

20 = Ι . 5 ⇒ Ι = 4 A olur.
Devrenin eşdeğer direnci, 4 ohm luk direncin yerine 14Ω luk direnç bağlandı-
Reş = 3 + 5 + 3 + 1 = 12Ω olur. ğında,
ı f = 50 5
Bu durumda, I = = A
ı
R efl (6 + 14) 2
ε = Ι.Reş = 4.12 = 48 volt olur. › › 5
V = I .R = .14 = 35V olur.
CEVAP E 2
CEVAP D
5. 4Ω
L L
V MODEL SORU - 5 TEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ
3Ω L 4Ω L
L 1.
+ k›sa A1
ε=40V– r=1Ω 4Ω devre
L
K
4Ω A2
–
L +
4Ω L
Devrenin eşdeğer direnci, A3 A4
Reş = 3 + 4 + 1 = 8Ω olur.
Anakoldan geçen Ι akımı,

Diyotlar tek yönde akım geçirdiğinden A3 amper-
f 40
I= = = 5A olur. metresinin üzerinden akım geçmez.
R efl 8
CEVAP B
Voltmetrenin gösterdiği değer,
V = Ι.3 = 5.3 = 15 volt olur.
CEVAP C 2. D1 8X I3=I
I2 2X D2 I2=4I
D3 4X
ε 6X I1=5I
5I 3X
6. R1 D3 diyotu akıma ters bağlı olduğundan üzerinden

A
akım geçmez. D1 ve D2 diyotları üzerinden akım
R2
geçer. Ana koldan gelen akım 5I ise I1 = 5I olur.
V X
Akım ile direnç ters orantalı olduğundan I3 = I ise
+ – I2 = 4I olur.
Io
Bu durumda,
Ampermetrenin iç direnci sıfırdır. Voltmetrenin iç I1 5I 5
= = olur.
direnci çok büyüktür. I2 4I 4
Voltmetre, anahtar açıkken ve kapatıldığında pil

üzerindeki gerilimi okur. X anahtarı kapatıldığında CEVAP B
R2 direnci kısa devre olur. Dolayısıyla Reş azalır,

akım artar. Voltmetrenin gösterdiği değer değiş-
mez.
CEVAP B
TEST 1 ÇÖZÜMLER DİRENÇLER
1. R K›sa devre
4. 2Ω 3Ω 2Ω
paralel
R
R 2Ω 1Ω
R 5Ω 2Ω 6Ω 5Ω 6Ω
K R
L A B A B
R 4Ω
4Ω 3Ω 2Ω 3Ω
paralel
Paralel 1Ω
1Ω
6Ω
Şekilde gösterilen R direnci kısa devre olur. Bu 5Ω 2Ω 6Ω
A B
durumda devrenin eşdeğer direnci,
R Reş = 5 + 2 + 6 = 13Ω dur.
Reş = +R
4
CEVAP E
5
= R olur.
4
CEVAP A
5.
2. paralel 2Ω
6Ω 4Ω 6Ω
2Ω 4Ω
2Ω
2Ω 2Ω
6Ω 4Ω
paralel 4Ω
paralel
6Ω
4Ω 10Ω K L
2Ω 5Ω
4Ω 4Ω 4Ω
10Ω 5Ω
2Ω
K L K L 4Ω
5Ω 5Ω
Reş = 2 + 2 + 5 = 9Ω
CEVAP A 4Ω 6Ω
6Ω
3. Y Y
K L
seri
paralel
4X 3W 4X
10Ω
6X 6X 6X 6X
X X 3X
1 1 1 1
= + +
1X 3X 1X R efl 10 10 6
Z Z
30
Reş = Ω olur.
Y Y 11
CEVAP D
RXY= 4 =2X
4X 3X 4X 2
paralel
X X 6. L 7Ω K
4X
1X seri 4X
7Ω K 7Ω 7Ω
L K
L K L L K
4X 7X
seri 7Ω 7Ω
7X
paralel
X X k›sa 7Ω 7Ω 7Ω k›sa
devre devre
1X 3X 1X
L K K L L K
RXZ= 1.7 = 7 X
1+7 8
Z Z
Şekil dikkatlice incelendiğinde, iki direnç kısa dev-
R XY 2 16 re, diğer dirençler ise paralel bağlıdır. Bu durumda
= = olur.
R XZ 7 7 devrenin eşdeğer direnci,
8
R 7
Reş = = = 1Ω olur.
CEVAP C 7 7
CEVAP C
7. 9. 6X 1X 1X 2X
2Ω 6Ω 3Ω
4Ω
4Ω 6Ω
4X 4X
K 2X
K L 8X 8X 8X 8X 6X
L
3X
paralel paralel paralel
3Ω
6Ω 2X 1X 1X 2X seri
2Ω
8Ω
8Ω 6X 1X 1X
4Ω
paralel
K 6X
4X 4X 3X
L
2Ω 3Ω 5Ω 2X 1X seri 1X
K L 6X 1X 1X
seri
3Ω
K
4X 4X 2X
L
6Ω
2X 1X 1X
K-L noktaları arasındaki eşdeğer direnç,
6X 1X
1 1 1 1
= + +
R efl 6 3 5 paralel
K 4X 4X 4X
L
10
Reş = Ω olur.
7
CEVAP B
2X 1X
6X 1X
seri
K
4X 2X
L
2X 1X
8. 6X 1X
6Ω
K
k›sa paralel
2Ω devre 6Ω
K
8Ω 4X 4X
L
6Ω
4X
2X 1X
3Ω 6Ω
5Ω 6Ω L
6X
paralel
K
6Ω L 2X
4Ω
K L 2X
8Ω
2Ω
Refl = 6 + 2 + 2
= 10X
5Ω 3Ω
CEVAP C
6X
Reş = = 3Ω olur.
2
CEVAP B
10. paralel
K 2R paralel 2R seri
2R
4R 2R
2R paralel
R 2R
4R
seri
R L
4R 4R
K K
R seri 4R
R
2R 2R
2R L L
1 1 1 1
= + + ⇒ Reş = R olur.
R efl 4R 4R 2R
CEVAP C
11. Devre incelendiğinde dirençlerin birbirine paralel

bağlı olduğu görülür. Bu durumda eşdeğer direnç,
R R
Reş = = olur.
n 5
CEVAP A
12. R R R
K L K L
K
R R R R
L
L K L K
R R R
Şekildeki tüm dirençlerin bir ucu K, diğer ucu L

noktasına bağlı olduğundan tüm dirençler paralel-
dir. 10 tane direnç olduğundan;
R R
R efl = = olur.
n 10
CEVAP B
TEST 2 ÇÖZÜMLER ELEKTRİK AKIMI
1. Telden geçen akımın şiddeti, 3. Akım-gerilim grafiği- potansiyel fark›
V 24 nin eğimi elemanın

i= = = 4A olur.
R 6 direncini verir.
I aralığında grafiğin
Telin herhangi bir kesitinden 8 saniyede geçen
eğimi sabit olduğun-
elektron sayısı,
dan, elemanın diren-
N.e = i.t ci değişmez.
I II
N.1,6.10–19 = 4.8 • • •
II aralığında grafiğin 0 ak›m
32 fliddeti
N= eğimi azaldığından,
–19
1, 6.10 elemanın direnci azalmaktadır.
N = 20.1019 CEVAP D
N = 2.1020 olur.
CEVAP D
4. Bir iletkenin kesitinden geçen yük miktarı,

q = i.t
q = N.e
2.
K • 2R i.t = N.e
•
i.10 = 5.1020.1,6.10–19
10i = 8.10
2R
A i = 8A olur.
R CEVAP E
f
r=0
5. 3X
K anahtarı açık iken:

K • 6X
Ampermetrenin gösterdiği değer, •
f
i1 = olur.
3R
A 2X V
K anahtarı kapalı iken: f
r=1X
Ana koldan geçen akım,
f K anahtarı açık iken:
i= olur.
2R i1 =
f
RR
f
Ampermetrenin gösterdiği değer, 5=
6
i f f = 30V olur.
i2 = = olur.
2 4R
K anahtarı kapalı iken:
i1 ve i2 akımları taraf tarafa oranlanırsa, f 30
i2 = = = 6A olur.
f RR 5
i 1 3R 4
= = olur. Voltmetrenin gösterdiği değer,
i2 f 3
4R V = i2.R = 6.2 = 12V olur.
CEVAP C
CEVAP C
6. Şekildeki devrede X anah- r 9. K •
K L V •
tarı kapatıldığında paralel
olan direnç sayısı artacağın- K V L
dan, devredeki eşdeğer r
direnç azalır. Anakoldan K L 2X 3X
geçen Ι akımı artar. Bu Ι ε

+ –
du rum da am per met re nin K A L 6X
r 4X
A
gösterdiği değer artar.
r X f
Voltmetre dirençlere ve üre- K L
tece paralel olduğundan, r=0
voltmetre aynı zamanda üretecin üzerindeki gerili-

mi ölçer. K anahtarı açık iken:
V = ε – Ι.r ifadesinde ε ve r sabit olduğundan f
i1 =
Ι arttığından V azalır. RR
CEVAP E f
3=
8
f = 24V olur.
Ampermetrenin gösterdiği değer,
7. R i/3 3R f 24
2i/3
i2 = = = 4A olur.
RR 6
i i i/6 6R i
•
K
A2 •L Voltmetrenin gösterdiği değer,
i/3 i/2
A1 V = i2.R = 4.2 = 8V olur.
2R 2R
CEVAP C
i i
Şekilde görüldüğü gibi, i1 = ,i = olur.
3 2 6
Akımların oranı ise,
i
i1 3
= = 2 olur.
i2 i
6 CEVAP B
10.
2A
3A
A 2
15X
7A 10X
2 10X
5X
8. 3 A 10X 3A 5X
1A 6X 3A 4X 2 6X
5A
2A
5Ω
3X 5A f=60V 11X
6X
A r=1X
5A 3A
6A Ana koldan geçen akım,

6A
f=18V
f 60
i= = = 5A olur.
r=0 RR 12
Şekilde görüldüğü gibi ampermetre 5 amperi gös- 7

Şekilde görüldüğü gibi, ampermetre amperi
2
terir. gösterir.
CEVAP D CEVAP D
11. 4X
V
12X
A
6X
r=0
Elektrik devresindeki 4 X ve 12X luk dirençler kısa

devre olur.

V 24
i= = = 4 A olur.
R 6
CEVAP D
12. 4X
4A
3A 12X
2X
1A
6X
A
3A 2A 6A 4X
6A 2X
f
r=1X
Üretecin emk sı,
f
i=
RR
f
6=
5
f = 30 V olur.
CEVAP D
TEST 3 ÇÖZÜMLER ELEKTRİK AKIMI
1. 4.
V1
P
N
i 12X 8X X i
K• •L
M X
V2
K
V1 gerilimi L
V
–
V1 = i.(12 + 8) +
40 = i.20 X anahtarı kapatılırsa, K direnci pile paralel bağla-

i = 2A olur. nır ve üzerindeki gerilim maksimum olur.
V2 geriliminden, CEVAP A
V2 = (8 + x).i
24 = (8 + x).2
12 = 8 + x 2A 3X
5. V
x = 4X olur.
CEVAP E 9 9
A
A i1=3A 4X
2 1A 6X 2
K• A •L
3
A
2 12X
2. 3A 10X
i1 akımı,
V 12
i1 = = = 3A olur.
7A 2A 5A 4X 7A
R 4
• A1 A2 •L
K 15X Şekilde görüldüğü gibi, ampermetrenin gösterdiği
9
değer amper olur.
2A 25X 2
CEVAP D
Şekilde görüldüğü gibi, A2 ampermetresi 7 amperi
gösterir.
CEVAP C
6. 3A 4X
A
3X
1A 12X
4A
4A 3X
2A 6X
12X
3. 3A 4X
V
6A 6A
f=30V
r=1X
i=6A 1A 12X 4A 4X i=6A
K• A •L
f 30
2A 6X 2A 8X i= = = 6A olur.
RR 5
Voltmetrenin gösterdiği değer, Şekilde görüldüğü gibi, ampermetrenin gösterdiği
V = i1.R1 = 4.4 = 16 V olur. değer 3 amper olur.
CEVAP C CEVAP B
7. 10. i
2X K •
• i
i
10X
i
A 6X
4X 12X 10X
i
f i f=20V
i i
A
r=1X r=0

f
i1 = 10X
RR
f Ampermetrenin gösterdiği değer,
5= ⇒ f = 30 V olur.
6 f 20 20
i= = = = 1A olur.
K anahtarı kapalı iken: RR 10 + 10 20
Ampermetrenin gösterdiği değer, CEVAP A
f 30
i2 = = = 6 A olur.
RR 5 11. K •
CEVAP D •
6X
8.
3i i
f f
4i
r=1X r=1X
4X f=16V 12X
r=1X
V
A K anahtarı açık iken:

2f = 24V olur.
f
4i =
RR K anahtarı kapalı iken:
16 Devreden geçen akım,
4i = ⇒ i = 1A olur.
4 2f 24
i= = = 3A olur.
Ampermetrenin gösterdiği değer, RR 8
3i = 3.1 = 3A olur. Voltmetrenin gösterdiği değer,

CEVAP E V = i.R = 3.6 = 18V olur.
CEVAP B
9. 6X R
k›sa devre
12. A B
V1 B B B
A
K • 3X ε 2R
• A
+ –
A1 V2
3R
A 3X A B B
R
f A2
3R R
r=1X A B B
K anahtarı açık iken: Şekil incelendiğinde V1 voltmetresi, V1 = Ι1.R gibi

f bir değer olur. Ι1 akımı A1 ampermetresinin üze-
i1 =
RR
rinden geçeceğinden A1 ampermetresi değer okur.
f
3= ⇒ f = 30 V olur. Bu durumda 2R direnci A1 ampermetresi yüzünden
10
kısa devre olacağından V2 voltmetresi değer gös-
termez. Aynı zamanda A2 ampermetresinin üzerin-
Ampermetrenin gösterdiği değer, den akım geçmeyeceğinden A2 ampermetreside
f 30 değer okumaz. Bu durumda V1 ve A1 in gösterdiği
i2 = = = 5 A olur.
RR 6 değer sıfırdan farklıdır.
CEVAP B CEVAP C
Adı ve Soyadı : .....................................
Sınıfı : ..................................... Bölüm
Numara : .....................................
Yazılı Soruları
Aldığı Not : .....................................
(Elektrik Akımı)
ÇÖZÜMLER
1. 2. •K
3Ω 6Ω
K 6Ω L L
K L
R 2R
6Ω 6Ω
L
M L• •M
K 6Ω L 6Ω M
R
2R. (R + R)
R KM = = R = 12 X
3Ω 2R + 2R
a) 6Ω
3Ω
3R.R 3 3
a) R KL = = .R = .12 = 9 X
6Ω 3R + R 4 4
K 6Ω L
(R + 2R) .R 3 . 3
b) R LM = = R = .12 = 9 X
6Ω 3R + R 4 4
6Ω
K 6Ω L
6Ω
3.
6 gerilim
R KL = = 2X
3 Z Y X
3V
K X Y L
2V
b) 3Ω 3Ω
V
6Ω
ak›m
K 6Ω L M
i 2i 3i Z
6Ω 6Ω a) X in direnci,
3V V
RX = = = 6 X oldu¤undan,
K 2Ω L 3Ω M
3i R
3V 3 .
RY = = 6=9X
2i 2
RKM = 2 + 3 = 5Ω 3V
RZ = = 3.6 = 18 X olur.
i
c) 6Ω
b) 15Ω
L M 6Ω 9Ω
K L
6Ω
6 18Ω
R LM = = 3X
2 15.18 270 90
R KL = = = X
15 + 18 33 11
4. 4Ω 6. Anahtar açıkken,
K K K K paralel paralel
K 3Ω 3Ω
X 4Ω
6Ω
6Ω 6Ω 4Ω 2Ω
M K K
•L 3Ω
M M M 4Ω 2Ω 4Ω
3Ω 6Ω
seri
a) 4Ω
Ι = 4A 6Ω Ι = 4A 6Ω
V V
6Ω
K 4Ω 2Ω L
6Ω Reş = 2 + 2 + 6 = 10Ω
M
6Ω V = I.Reş
4Ω
2Ω 2Ω = 4.10
= 40 volt olur.
4Ω 2Ω
Anahtar kapatılırsa 3 Ω luk dirençler kısa devre
K 2Ω L
olur. Bu durumda,
4Ω
Reş = 2 + 6 = 8Ω olur.
RKL = 2 + 2 = 4Ω Devreden geçen akım,

V 40
b) K 4Ω K I= = = 5 amper olur.
R efl 8
K K K K
K K
X
6Ω
6Ω 6Ω 4Ω
K
•L
4Ω K 2Ω 7.
seri
2 Ω luk direnç haricinde tüm dirençler K noktasına 2Ω

4Ω
paralel
6Ω
bağlı olduğundan kısa devre olur. seri
1Ω 2Ω
RKL = 2Ω olur. K
3Ω
2Ω
A A
V 2Ω 2Ω
Anahtar aç›kken
seri
5. paralel
2Ω 2Ω
V
V = I.Refl
6Ω 2Ω = 20.4
k›sa devre = 80.V A
I
6Ω 6Ω V
6Ω
4Ω A 4X
1X paralel
2X 6X
2Ω 1X 2X
24V 3X
K
2X
2X
V
A ›
A
V 2X I
V 2X
A Anahtar kapal›yken
1X 2X seri
4Ω
24V 2Ω
›
A
I V
RV 24 24
I= = = = 3A olur. V 80
RR 4 + 2 + 2 8 Iı akımı Iı = = amper olur.
R 3
V = I . R = 3 . 2 = 6 volt olur.
8. 10.
9Ω
4Ω 5Ω
9Ω
3Ω
İletkenin kesitinden geçen yük miktarı, R›
9Ω
6Ω
q = n.e 12Ω
= 5.1019.1,6.10-19 2I› 42Volt
I› I + –
A
= 8 C olur. r=0
Bu durumda oluşan akım,
› 6.12 72
R = = =4X
q 8 6 + 12 18
I = = = 8A olur.
t 1
Devrenin toplam direnci,

Reş = 4 + 3 = 7Ω olur.

f 42
I= = = 6A olur.
R efl 7
Akım dirençle ters orantılı dağılacağından,

2Iı + Iı = 6
3Iı = 6 ⇒ Iı = 2A olur.
9. V
6i R 4Ω
Ampermetrenin üzerinden geçen akım,
6Ω 3i 2R 4Ω
I 2Ιı = 2 . 2 = 4A olur.
2i 3R
A Paralel
4Ω luk dirençler paralel bağlı olduğundan,

4
Reş = = 2 olur.
2
Bu direncin üzerinden geçen akım,

V 44
I= = = 22A olur.
R efl 2
3R direnci üzerinden geçen akım 2i ise

2R direnci üzerinden geçen akım 3i
R direnci üzerinden geçen akım 6i olur.
Bu durumda,
I = 2i + 3i + 6i
22 = 11i ⇒ i = 2A olur.
Ampermetre 3R lik direncin üzerinden geçen akımı
okur.
2i = 4A olur.
3. BÖLÜM
ELEKTRİK DEVRELERİ
3. i1 R i2 R
A1 A2
1. 3Ω
2Ω ε1 ε1 ε1 ε2 ε2 ε2
2A
1A 6Ω
i3 R
i = 3A r2 = 1 Ω ε2 = 12 V
A3
ε1 = 30 V 2Ω ε1 ε2
i r1 = 1 Ω
fiekil- III
V
3f1 3f2 f1 – f2
Σf i1 = i2 = i3 =
i= R R R
ΣR
3f1 3f2 2R – R R
f1 – f2 6= 3= i3 = =
= R R R R
2 + 2 + r1 + r2
f1 = 2R f2 = R i 3 = 1A
30 – 12
=
4+1+1 A3 ampermetresi 1 amperi gösterir.
18 CEVAP C
= & i = 3 A olur.
6
4. ε =18V
V= ε1 – i . (r1 + 2) = 30 – 3 . (1 + 2) = 21V olur. K i 6Ω L
Voltmetre 21 voltu gösterir. r=1Ω
CEVAP D ε =18V r=1Ω r=1Ω ε =18 V

ε =18V
N 2Ω i r=1Ω M
2. 2Ω Anakoldan geçen akım,

3Ω
/f
i=
6Ω /R
f+f+f–f
ε1 = 30 V ε3 =16V =
r1 = 2 Ω r3 = 1 Ω 6+2+r+r+r+r
i 2Ω ε2 = 10 V 2f
=
i 8 + 4r
r2 = 1 Ω
2.18
=
V 8 + 4.1
= 3 A olur.
Σf
i= VKL = Rf– R.i
ΣR
f 1 + f 2 – f3 = 18 – (1 + 6) .3
i=
2 + 2 + r1 + r2 + r3 = 18 – 21
30 + 10 – 16 = –3
=
4+2+1+1 VMN = Rf– R.i
24 = – 18 – 3.3
= & i = 3 A olur.
8
= – 27 V
V= ε2 – i . (R + r2) = 10 – 3 . (2 + 1) = 1 V olur. VKL –3 1
= = olur.
VMN – 27 9
CEVAP A
CEVAP A
5. ε2 = ε R2 = 3r
r2 = r
i 1.
V R R R
ε1 = 2ε R
R1 = 2r i r1 = 2r A1
A2
ε
ε ε ε
Devreden geçen akım, ε
/f
i= ε
/R fiekil- I
f1 – f2
= fiekil- II
R 1 + R 2 + r1 + r2
2f – f Şekil-I deki devrede:
_________________ Şekil - II deki devrede:
__________________
=
2r + 3r + 2r + r
3f f 2f
=
f
olur. i1 = i2 = =
8r 2R R R
2
Voltmetrenin gösterdiği değer, 3f
i 1 2R 3
V = f2 + i. (R 2 + r2) = = olur.
i2 2f 4
f R
= f+ . (3r + r)
8r CEVAP C
f
= f + .4r
8r
f
= f+
2
3 2. R2 =2r
= f olur. L
2 R1 =2r
CEVAP E
A R3 =2r
6. K R L R
ε
2r
R R
K ε
ε1 ε2
2r
r1 = 0 r2 ≠ 0
K ve L anahtarları açık iken:
______________________
V1 V2
f
i1 =
fiekil- I fiekil- II R 1 + R 3 + 2r
f
Şekil-I deki devrede:
_________________ =
2r + 2r + 2r
K anahtarı açık iken, ε1 V1 = =
f
olur.
ı 6r
K anahtarı kapalı ekin, V1 = ε1 olur.
Değişmez. K ve L anahtarları kapalı iken:
________________________
f
Şekil-II deki devrede:
__________________ i2 =
3r + r
f f f
i2 = & V2 = f – .r = olur.
R+r ( R + r) 4r
› f › f f
i2 = & V2 = f – .r i 1 6r 4 2
R R = = = olur.
+r +r
2 2 i2 f 6 3
4r
Azalır. CEVAP C
CEVAP D

3. 5.
V K R =4r
4Ω 3Ω
R =4r
12 Ω
A
i r = 1Ω ε =15V ε ε
ε = 15 V ε = 15 V ε = 15 V
r r
r = 1Ω r = 1Ω r = 1Ω
L ε ε
ε = 15 V ε = 15 V ε = 15 V
r r
ε› = 45 V r = 1Ω r = 1Ω r = 1Ω
r› = 1 Ω
ε = 15 V ε = 15 V ε = 15 V K ve L anahtarları açık iken:
_______________________
2f 2f f
r = 1Ω r = 1Ω r = 1Ω i1 = = =
4r + 2r 6r 3r
Anakoldan geçen akım,
K ve L anahtarları kapalı iken:
________________________
Σf
i= 2f 2f
ΣR i2 = =
2r + r 3r
45 – 15
=
3+1+1 f
i1 1
=
30 = 3r = olur.
5 i 2 2f 2
3r
=6A olur. CEVAP B
ı
V = i . R = 6 . 3 = 18 V
Voltmetre 18 voltu gösterir.
CEVAP E
6. 2Ω
3Ω
K
ε =25V L
r=1Ω
6Ω
ε =25V r=1Ω ε =25V
3Ω
4.
R2 = 12 r r=1Ω i
L i ε =25V
ε ε =25V
r=1Ω r=1Ω
2r
ε =25V
R1 = 4 r
2r ε ε› =25V
ε r=1Ω
r› = 1
–Ω
3 V
2r
K ε Σf
i=
ΣR
2r
›
ε +ε+ε–ε
=
K ve L anahtarları açık iken: 1
_______________________ 3+2+1+1+1+
3
f+f–f f
i1 = = 50
4r + 2r + 2r + 2r 10r =
25
3
K ve L anahtarları kapalı iken:
________________________ = 6 A olur.
f+f–f f
i2 = = VKL = Σε – ΣRi
3r + 2r + 2r + r 8r
f = ε – 3i
i 1 10r 8 4
= = = olur. = 25 – 3 . 6
i2 f 10 5
8r = 7 V olur.
CEVAP E CEVAP B

MODEL SORU - 3 TEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ MODEL SORU - 4 TEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ
1. ε4 5Ω 1. Ohm yasasına göre, Şekil-I deki

K L R
r4 = 1Ω devreden geçen akım,
ε› = 12 V f
i=2A i1 = = i olsun. i1 + ε –
ε2 = 12 V r› = 1Ω R
r2 = 2Ω ε1 = 20 V Üreteçte depolanan yük q ise, fiekil-Ι
q = i1 . t1
ε3 = 12 V r1 = 2Ω
f
q= .t
r3 = 2Ω R 1
q.R
Anakoldan geçen akım i = 2 A olduğundan, t1 = = 6 saat olur.
f
Σf
i= Şekil-II deki devreden
ΣR R
› geçen akım,
f1 + f –f4
i= ›
R + r1 + r + r4 i2
ε ε ε
3f + – + – + –
20 + 12–f4 i2 = = 3.i
2= R
5+2+1+1 fiekil-ΙΙ
32 – f4
2=
9 Üreteçler özdeş ve seri bağlandığından her bir
18 = 32 – f4 üreteçte toplanan yükler q dur.
f4 = 14 V olur. Bu durumda devreden t2 süre akım geçerse,
ε4 emk lı üretecin verimi, q = i2 . t2

ε 4 – i.r4 14 – 2.1 6 3f
Verim = = = olur. q= .t
ε4 14 7 R 2
q.R 1
CEVAP D t2 = = .6 = 2 saat
3f 3
2.
4Ω 3Ω
12 Ω Şekil-III teki üreteçler birbirlerine ›

i3 + ε –
ε4 =10V paralel olduklarından devrenin
A r4 = 1Ω
toplam emk sı herhangi bir ürete- ›
i3 ε
i ε1 =30 V ε2 = 10 V i + –
cin emk sına eşittir.
›
r1 =1 Ω r2 = 1Ω f i3 + ε –
ε3 = 20 V i3 = =i
R
i3
r3 = 2Ω ε› = 20 V
r› = 1Ω Her bir üretecin üzerinden geçen
R
Σf akım,
i= fiekil-ΙΙΙ
ΣR › i3 f i
i3 = = = olur.
› 3 3R 3
f – f4
= Her bir pilin üzerinde toplanan yük q olduğundan
3+1+1
20 – 10 pillerin akım verme süresi t3 ise,
= ı
5 q = i3 . t3
= 2A f
q= .t
Ampermetre 2 amperi gösterir. 3R 3
3q.R
ε4 emk lı üretecin verimi, t3 = = 3.6 = 18 saat olur.
f
f4 – i.r4 10 – 2.1
Verim = = = 0, 8
f4 10
CEVAP D
% Verim = 0,8.100 = % 80 olur.
CEVAP E

2. Şekil-I deki devrenin eş- 6r Refl=2r
Şekil-II deki devreden geçen akım,
değer direnci,
2f R=4Ω
Reş = 2r + 2r + 2r = 6r olur. i2 =
3r R+r+r
Anakoldan geçen akım, i3 2f
= i2
ε ε 4+2+2
2f f + – + – ε ε
i1 = = = i olur. 2f + – + –
6r 3r 2r 2r =
8 r=2Ω r=2Ω
Şekil-II deki üreteçlerin eşdeğer f fiekil-ΙΙ
4r = olur.
direnci, 4
r 2r i2 Her bir pilin üzerindeki yük q, pillerin ömrü t2 ise,
refl = = = r olur. ε ›
i2
n 2 + –
q = i2 . t2
2r
Üreteçler 4r direncine seri bağlı ›
ε i2 f
olduğundan, devrenin eşdeğer + – q= .t
4 2
2r
direnci,
Şekil-Ι de bulduğumuz q = 2ε değeri burada
Reş = reş + 4r = r + 4r = 5r, kullanırsak,
Anakoldan geçen i2 akımı, f
2f = .t
f 1 f 1 3 4 2
i2 = = . = .3i = i olur.
5r 5 r 5 5 t 2 = 8 saat olur.
Üreteçlerin her birinin yükü q ise, Şekil-I deki dev-

re için, Şekil-III teki devrede toplam R=4Ω
q = i1 . t1 direnç,
i3
q=
f
.t r 2 › ε
R efl = R + = 4 + = 5X i3 + –
3r 1 2 2
r=2Ω
3q.r f
t1 = = t olarak verilir. i3 akımı, i 3 = olur. ›
i3 ε
f 5 + –
Her bir pilden geçen akım, r=2Ω

Şekil-II deki devrede üreteçlerin üzerlerinden
› i3 1 f f
fiekil-ΙΙΙ
geçen akım, i3 = = . = olur.
2 2 5 10
› i 1 f f
i2 = 2 = . = olur. Pillerin üzerindeki yük q, pillerin ömürleri t3,
2 2 5r 10r
ı
›
q = i 2 .t 2 q = i3 . t3
10q.r q = 2ε değerini burada yazarsak,

f
q= .t & t 2 =
10r 2 f 2f =
f
.t
10 3
q.r t
= eşitliği burada yerine yazarsak, t3 = 20 saat olur.
f 3
t 10 CEVAP C
t 2 = 10. = t olur.
3 3
CEVAP C
3. Ohm yasasına göre, Şekil-I deki
R=4Ω 4. Şekil-I deki devreden geçen akım,
devreden geçen akım, f f f
i1 = = =
f f f R + r 8 + 2 10 8Ω
i1 = = = olur. i1
R+r 4+2 6 ε pilin yükü q ise, akım verme
+ –
Pilin üzerinde depolanan yük q süresi t1,
r=2Ω K
ise, bu yükün direnç üzerinden q = i1 . t1 ε
fiekil-Ι i1
geçme süresi yani pilin ömrü t1, f + –
q= .t
q = i1 . t1 10 1 r=2Ω
fiekil-Ι
10q
q=
f
.t t1 =
6 1 f
6q q 10q q
t1 = = 12 & = 2 saat olur. 20 = & = 2 olur.
f f f f

Şekil-II deki devredeki
paralel bağlı üreteçlerin i2/2 + ε– MODEL SORU - 5 TEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ
direnci, r=2Ω ε
+ –
› r 2 i2/2 + ε– r=2Ω 1. Ι4=6A
r = = = 1X
2 2 r=2Ω L
Ι2=4A
devredeki toplam direnç, Ι 14A
i2 8Ω
Reş = rı + r + 8
fiekil-ΙΙ
14A 2A
=1+2+8 Ι1
= 11 Ω olur. 4A
Anakoldan geçen i2 akımı,

f + f 2f I +I4 + 2 + 4 = 14
i2 = = olur.
11 11 I + 6 + 2 + 4 = 14 ⇒ I = 2A olur.
Bu devrede iki pil birbirine paralel, diğeri bunlara
CEVAP E
seri bağlıdır. Paralel bağlı pillerden geçen akım az
olacağından önce seri pil, daha sonra paralel piller 2. R
3R
biter. Seri pil bitene kadar geçen süre ts olsun.
3R
Seri pil üzerindeki yük q, R1 Ι2
7A
q = is . ts Ι=10A
R2 3R R
2f
q= .t
11 s Ι1
11 q 11 3R
ts = . = .2 = 11 saat olur.
2 f 2
I1 akımı, I1 + 7 = 10 ⇒ I1 = 3A olur.
11 saat sonra seri pil biter. Paralel piller devreye
2R
akım vermeye devam eder. Yeni durumda devre- 3Ι› R R Ι2
miz şekildeki gibi olur. Ι=10A R1
Seri bağlı üreteç devre-
ε
den çıktığından devrede- R2 2Ι› 3Ω
ki toplam gerilim azalır. r=2Ω 2Ω
Bu durumda anakoldan ε 2Iı + 3Iı = I

geçen akım, r=2Ω 5Iı = 10 ⇒ Iı = 2A olur.
›
› f f i2 8Ω
i2 = = olur.
R efl 11 I2 akımı, I2 = 3Iı = 3.2 = 6A olur.
I 3 1
11 saat içinde paralel bağlı piller üzerinden geçen Akımların oranı, 1 = = olur.
I2 6 2
i2 CEVAP A
olduğundan q yüklerinin yarısı boşalır. 11 saat
2
q 3.
sonra pillerin üzerindeki yük olur. Yeni durum- 3X 4A K 3A 4X
2 ›
i2 •
da her bir pilin üzerinden geçen akım olur. 1A
2 1
Paralel bağlı pillerin boşalma süreleri tp ise, I. ‹LMEK • II. ‹LMEK
f2=30V
f1=20V
› 2
q i2
= .t
2 2 p
•L
› 2X 6X
q = i 2 .t p
I. İLMEK:
f 11q
q= .t & t p = f 20
11 p f i1 = 1 = = 4A olur.
RR 5
q
= 2 değerini burada yazarsak, II. İLMEK:
f
11q f 30
tp = = 11.2 = 22 saat olur. i2 = 2 = = 3A olur.
f RR 10
Bu durumda Şekil-II deki devrenin akım verme süresi, Şekilde görüldüğü gibi, KL kolundan geçen akım 2
t2 = ts + tp = 11 + 22 = 33 saat olur. yönünde 1 amper olur.
CEVAP E CEVAP B

4. ε2=20V ' ve ( nolu denklemler ortak çözülecek olursa,
Ι1 3Ω Ι2
+ –
(–7).2Ι1 – Ι2 = 1.(–7)
Ι.ilmek
ε1=25V
+ 2Ω ΙΙ.ilmek 3Ι1 – 7Ι2 = –15
– +______________________
2Ω 5Ω
–14Ι1 + 7Ι2 = –7
Ι1 Ι2
3Ι1 – 7Ι2 = – 15
+______________________
Ι. ilmek için K.G.Y yazılacak olursa,
11Ι1 = 22
Σε – ΣR.Ι = 0
Ι1 = 2A olur.
25 – (3.Ι1 + 2.Ι1+ 2.(Ι1 + Ι2)) = 0
7Ι1 + 2Ι2 = 25 ... ' Ι1 akımı ' nolu denklemde yerine yazılırsa,
2.2 – Ι2 = 1
ΙΙ. ilmek için K.G.Y yazılacak olursa,
4 – Ι2 = 1 ⇒ Ι2 = 3A olur.
Σε – ΣR.Ι = 0
20 – (5.Ι2 + 2.(Ι1 + Ι2)) = 0 3Ω luk direncin üzerinden geçen akım,
2Ι1 + 7Ι2 = 20 ... ( Ι = Ι2 – Ι1 = 3 – 2 = 1A olur.
CEVAP B
' ve ( denklemleri ortak çözülecek olursa,
(2).7Ι1 + 2Ι2 = 25.(2)
(–7).2Ι1 + 7Ι2 = 20.(–7)
+______________________
14Ι1 + 4Ι2 = 50
– 14Ι1 – 49Ι2 = – 140
+________________________ 6. ε1=20V ε2=10V
+ – Ι + – Ι
− 45Ι2 = –90
Ι.ilmek
Ι2 = 2A olur. 2Ω –
2Ω V
ε3=5V +
5Ω luk direncin üzerinden geçen akım 2A olur. 1Ω 3Ω Ι
Ι
CEVAP D
Ι. ilmek için K.G.Y uygulanırsa,
Σε – ΣΙ.R = 0
ε1=3V Ι2 ε2=4V (10 + 5) – (3.Ι + 2.Ι) = 0
5. Ι1 + – – +
Ι2 Ι = 3A olur.
1Ω 3Ω +
Ι.ilmek ΙΙ.ilmek ε =19V
– 3 Voltmetrede okunan değer,
Ι1 2Ω 4Ω V = Ι.R = 3.2 = 6 volt olur.
Ι1 Ι2
CEVAP C
Ι. ilmek için Kirchhoff’un gerilim yasası yazılırsa,
Σε – Σ Ι.R = 0
3 – (1.Ι1 + 2.Ι1 +(Ι1 – Ι2).3) = 0
2Ι1 – Ι2 = 1 ... '
ΙΙ. ilmek için Kirchhoff’un gerilim yasası yazılırsa,

Σε – Σ Ι.R = 0
(19 – 4) – (4.Ι2 + 3.(Ι2 – Ι1)) = 0
3Ι1 – 7Ι2 = – 15 ... (

4. Ütünün gücü 400W, ge- P=400W
VR
MODEL SORU - 6 DAKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ R
rilimi 100 V olduğundan ütü
üzerinden geçen akım, Vü=100V

1. V
Pü = I.Vü Ι
5Ω
400 = I.100 ε=240V
i=4A ε = 12 V ε = 12 V I = 4A olur.
2A
A
r r R direncinin üzerindeki gerilim,
2A ε = 12 V ε = 12 V
ε = Vü + VR
ε› = 24 V r r
r› = r 240 = 100 + VR
Ampermetre 2 A yi gösteriyorsa anakoldan geçen VR = 140 V olur.

akım, i = 4 A olur. R direncin büyüklüğü,
5 Ω luk direncin gücü, VR = I.R
P = i2. R = 42 . 5 = 80 W olur. 140 = 4.R
CEVAP E
R = 35Ω olur.
2. 2Ω R direncinin gücü,
3A 4Ω
P = I2.R
6A 2A 6Ω
= 42.35
6A
1A
r=1Ω ε = 20 V A
= 560 W olur.
12 Ω
I. ve II. yargılar doğru, III. yargı yanlıştır.
3Ω 3Ω
ε = 20 V ε = 20 V CEVAP C
r = 1Ω r = 1Ω
ε = 20 V ε = 20 V 5. Evlerimizde kullandığı- f›r›n
Ιf
r = 1Ω r = 1Ω ε› = 20 V mız hatların hepsi birbiri-
r› = 1Ω
ne paralel bağlanmıştır. Ιü
Σf ütü
i= Ütünün gücü 660W ol-
ΣR Ι=10A
›
duğundan üzerinden ge-
f +f 220V
= çen akım,
6+2+1+1
Pü = Iü.Vü
60
=
10 660 = Iü.220
=6A Iü = 3A olur
P = i22 . R = 22 . 6 = 4 . 6 = 24 W olur. I. yargı doğrudur.
CEVAP D
Fırının üzerinden geçen akım,
I = Iü + If
3. Cihazın üzerinden geçen akım,
10 = 3 + If
P = I.V
If = 7.A olur.
500 = I.100 ⇒ I = 5A olur.
Pilin gerilimi 200 V, cihazın üzerindeki gerilim
100 V olduğundan, R direncinin üzerindeki gerilim Elektrikli fırının gücü,
100 V olur. R direncinin üzerinden geçen akım 5A P = If.Vf
olduğundan,
= 7.220
V 100
R= = = 20X olur. = 1540 W olur.
I 5
CEVAP B III. yargı yanlıştır.
CEVAP C

6. Evlerimizde kullandığımız Ι
hatların hepsi birbirine pa- MODEL SORU - 7 DEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ
Ι
ralel bağlanmıştır.
Klimanın gücü 880 W oldu- Ι 1.
V
ğuna göre üzerinden geçen Ι 3Ω ε =12V
akım, K L
r=2Ω
Ι
Pk = Ik.Vk r=2Ω ε =12V r=2Ω ε =12V
880 = Ik.220 Ιk
klima ε =12V 2Ω
i
Ik = 4A Ιt r=2Ω
A M
olur. Anakoldan geçen akım 220V
ε =12V
It = 9 A olduğuna göre, r=2Ω ε› =12V
r› =1Ω
It = Ik + 5I
9 = 4 + 5I i=
Σf
ΣR
5 = 5I
›
I = 1A olur. f +f+f–f
=
5+1+2+2+2
Lambaların ikisi devreden çıkarıldığında paralel
12 + 12
bağlamada diğer aletlerin üzerindeki gerilim değiş- =
12
meyeceğinden üzerlerinden geçen akımlar değiş- = 2 A olur.
mez. Yeni durumda anakoldan geçen akım,
Ampermetre 2 amperi gösterir.
Iıt = Ik + 3I
3 Ω luk dirençten 2 dakikada yayılan enerji,
= 4 + 3.1
W = i2 . R . t
= 7A olur.
= 22 . 3 . 120
CEVAP C
= 4 . 360
= 1440 J olur.
CEVAP E
2. K ve L anahtarları açık iken,

ε
i1 = ⇒ i1 = i olsun.
R
R direncinde harcanan enerji,
W1 = i2.R.t olur.
K ve L anahtarları kapalı iken, üreteçler paralel

bağlı olur. Toplam gerilim V2 = ε olacağından,
ε
i2 = = i olur.
R
R direncinde harcanan enerji,
W2 = i2.R.t olur.
Enerjilerin oranı ise,
W 1 i 2 .R.t
= = 1 olur.
W 2 i 2 .R.t
CEVAP C

3. Elektrik enerjisinin, 5. K anahtarı kapatıldığından anakoldan geçen akım,
1 kWh i 0,5 ¨ ise f = 160 = 40A olur.
It =
E 30 ¨ olur. R efl 4
–––––––––––––––––––––
E.(0,5) = 30 ⇒ E = 60 kWh olur. Suyun içerisindeki dirençten geçen akım bunun
yarısı olur. Su içerisindeki direnç ısınacağından
Klimanın 30 günde harcadığı enerji 60 kWh oldu-
açığa çıkan enerji suyu kaynatmaya dönüşeceğin-
ğuna göre 1 günde harcadığı enerji,
den,
E=Q
30 günde 60 kWh enerji harcarsa
1 günde Eı enerji harcar. I2.R.t = 4.(m.c.ΔT)
––––––––––––––––––––––––––––
(20)2.8.t = 4.400.1.(100 – 40)
Eı.30 = 60.1 ⇒ Eı = 2 kWh olur.
800.t = 1600.60
Klimanın gücü, 1
t = 30 s = dakika olur.
2
›
E 2 1 CEVAP B
P= = = W olur.
t 10 5
CEVAP A
6. Makine günde 4 saat çalışıp gücü 500 watt oldu-

ğundan enerji tüketimi,
4. 1 aylık zaman içerisinde makinelerin harcadıkları W = P.t
enerjileri ayrı ayrı bulalım: = 500.4
Ütünün harcadığı enerji, = 2000 W.h
E1 = P1.t1 = 20.2000 = 40 kWh tir. = 2kWh olur.
Tabletin harcadığı enerji,

Yıllık tüketilen enerji,
E2 = P2.t2 = 300.20 = 6 kWh tir.
E = 365.W
Televizyonun harcadığı enerji, = 365.2
E3 = P3.t3 = 300.10 = 3 kWh tir. = 730 kWh olur.
Radyonun harcadığı enerji, 1 kWh enerji 0,2 ¨ olduğundan,

E4 = P4.t4 = 200.5 = 1 kWh tir. ¨ = 730.0,2 = 146 ¨ olur.
CEVAP C
Toplam harcanan enerji,
Etoplam = E1 + E2 + E3 + E4
= 40 + 6 + 3 + 1
= 50 kWh olur.
1 kWh enerji 0,2 ¨ olduğundan, aylık elektrik fatu-

rası,
¨toplam = Etoplam.(0,2)
= 50.(0,2)
= 10 ¨ olur.
CEVAP D

TEST 1 ÇÖZÜMLER ELEKTRİK DEVRELERİ
1. 3. ε ε
i1=3A 4X 3X R R
A
i2=1A 12X A1 R A2 ε
i=4A
i1 ε ε i2 ε
4X r2=1X ε2=10V
ε1=50V R
fiekil-Ι fiekil-ΙΙ
R
r1=2X
R
Ana koldan geçen akım; i3
ε1 – ε2 A3
/ε 50 – 10 40 ε
i= = = = = 4A
/ R 4 + 3 + r1 + r2 7 + 2 + 1 10
ε
olur. Şekilde görüldüğü gibi, ampermetre 3 amperi
gösterir. fiekil-ΙΙΙ
CEVAP D
Şekil I deki devrede:
3ε
i1 = olur.
2R
Şekil II deki devrede:

2ε – ε ε
i2 = = olur.
2R 2R
2. i 4X
Şekil III teki devrede:
K ε 2ε
i3 = = olur.
i ε R R
2
r=1X
Buna göre,
V i3 > i1 > i2 olur.
CEVAP C

V1 16 4. ε=12V
i= = = 4A olur. 4X
R 4
r=1X
Üretecin emk sı, A
/ε ε ε=12V ε=12V
i= = ε›=24V
/R 4+r
r=1X r=1X r›=1X
ε
4=
4 +1 ε=12V ε=12V
ε = 20 V olur. r=1X r=1X
K anahtarı açık iken: Ampermetrenin gösterdiği değer,

/ε εı + ε 24 + 12 36
Voltmetrenin gösterdiği değer i= = = = = 6A
/ R 4 + rı + r 4 + 1+ 1 6
V2 = ε = 20 V olur.
CEVAP E
CEVAP D

5. 7.
3R 2R R i R=5r
6R ε r r ε
V
ε ε ε›=2ε
16V 8V
r r r›=r
ε1=12V ε2=36V
ε ε
r r
/ε = ε2 – ε1 = 36 – 12 = 24 V
Şekilde görüldüğü gibi, voltmetre 8 voltu gösterir. R direncinden geçen akım,
/ε εı + ε – ε 2ε 2ε ε
CEVAP B i= = = = =
/ R R + r ı + r + r 5r + r + r + r 8r 4r
olur.
CEVAP A
6. R R R
R
A1
i2 8.
R R R
i1 ε ε A2
i2
ε ε
R
fiekil-Ι A2
fiekil-ΙΙ ε
R A1
ε
i1 ε ε ε
R ε
i
ε fiekil-Ι fiekil-ΙΙ
A3 Şekil I deki devrede:

i3 ε
ε+ε–ε 2ε
i1 = = olur.
R R
fiekil-ΙΙΙ
2
2ε ε Şekil II deki devrede:
i1 = = olur.
2R R ε + ε 2ε ε
i2 = = = olur.
R + R 2R r
2ε 4ε Buna göre,
i2 = = olur.
R R 2ε
2 i1
= R = 2 olur.
i2 ε
Şekil III teki devrede: R CEVAP D
ε 2ε
i akımı, i = = olur.
R R
2
i ε olur.
i3 akımı ise i 3 = =
2 R
Buna göre,
i2 > i1 = i3 olur.
CEVAP B

9. 11.
X K R
R
3X
2A 1A
ε=20V ε›=20V A
r=2X ›
r =1X i1 ε
ε=20V ε
L
A
1A r=2X
K ve L anahtarları açık iken:
X direncinin değeri,
ε
i1 = olur.
/ε εı R
i= =
/ R x + 3 + rı
20 R direncinden geçen akım;
2=
x + 3+1 ε 2ε
i2 = = olur.
x + 4 = 10 R R
x = 6 X olur. 2
CEVAP C K ve L anahtarları kapalı iken:
R direncinden geçen akım;
10. ε 2ε
3X i3 = =
R R
2
i Buna göre, i2 = i3 > i1 olur.
r=2X ε=24V
CEVAP E
ε=24V
12. R R R R
i
2
r=2X ε›=24V
ε=24V r›=1X R R
K L i1
i
r=2X
2 i2
ε ε ε ε ε
/ε εı + ε 24 + 24 48
i= = = = = 8A
/R 3 + rl + r 3 + 1 + 2 6 Şekil Ι deki devrede:
olur. VKL potansiyel farkı, Devreden geçen akım,
3ε ε
i1 = = olur.
VKL = / ε – / Ri 3R R
i Üreteçlerin tükenme süresi,
= –ε + .r
2 ε qR
q = .t1 ⇒ t1 = olur.
8 R ε
= –24 + .2
2
Şekil ΙΙ deki devrede:
= –16 V olur. Ana koldan geçen akım;
2ε 3ε
i2 = = olur.
CEVAP A 2R R
3
Üreteçlerin tükenme süresi;
3ε qR
q= .t ⇒ t2 = olur.
R 2 3ε
Buna göre;
qR
t1
= ε = 3 olur.
t2 qR
3f CEVAP E

TEST 2 ÇÖZÜMLER ELEKTRİK DEVRELERİ
1. Şekil-I deki devrede: 3. R

20X
R R
/ε
i1 = i2 R
/R R
2ε A1 A2
i1
2= ε2
20 + 2r A1
ε1
ε ε ε1 ε1 ε2
ε = 20 + 2r olur.
r r ε2
Şekil-II deki devrede: fiekil-Ι
/ε fiekil-Ι fiekil-ΙΙ
i2 = 7X
/R
ε
3= A2 /ε ε1 + ε1 + ε1 6ε 1
r i1 = = = olur.
7+ /R R R
2 ε
2
20 + 2r r
3=
r ε Şekil-II deki devrede:
7+
2
r
ε2 + ε2 4ε 2
3 i2 = = olur.
20 + 2r = 21 + r fiekil-ΙΙ 3R 3R
2
1 2
r=1
2 i1 ve i2 taraf tarafa oranlanırsa,
ε nin değeri ise, r = 2 Ω olur. 6ε 1
i1 R
ε = 20 + 2.2 =
i2 4ε 2
ε = 24 olur.
CEVAP E 3R
2. 3 18ε 1 ε1 1
V = & = olur.
2 4ε 2 ε2 3
i1 2R CEVAP A
R
4. ε
i1 2R ε R=3r
K L
ε r
K 2R
r ε
ε ε ε›=2ε
/ε ε r r r›=r
i1 = = olur.
/R 5R ε ε
Voltmetrenin gösterdiği değer, r r
ε ε
V1 = i1.2R = .2R = olur.
5R 5R Devreden geçen akım,
/ε εı – ε + ε εı 2ε ε
K anahtarı kapalı iken: i= = = = =
/R ı
3r + r + r + r 5r + r 6r 3r
Ana koldan geçen akım;
olur. VKL potansiyel farkı,
/ε ε
i2 = = olur. VKL = / ε – / Ri
/R 4R
Voltmetrenin gösterdiği değer, = – ε – 4r.i
ε f ε
V2 = i2.2R = .2R = olur. = – ε – 4r.
4R 2 3r
Buna göre, 4ε
2ε = –ε –
3
V1 4
= 5 = olur. = –
7ε
olur.
V2 ε 5 3
2 CEVAP C CEVAP D

5. i 7. R R R
2
ε ε›=ε
R
r R
r›= r A1 R
2
A2
i R
i1 ε1
i2 ε2
i fiekil-ΙΙ
2
ε fiekil-Ι
R
r
R direncinden geçen akım, R
/ε ı
ε ε
i= = = olur. A3
/R R + rı r ε3
R+ i3
2
CEVAP A
fiekil-ΙΙΙ

ε1
i1 = olur.
3R

ε2 2ε 2
i2 = = olur.
3 3R
R
2
Şekil III teki devrede:

6. R1=4r R2=3r ε3 2ε 3
i2
i3 = = olur.
R R
A2 2
A1 ε Buna göre,
i1
ε ε i1 = i2 = i3
2r
ε ε1 2ε 2 2ε 3
2r 2r = =
3R 3R R
fiekil-Ι 2r
fiekil-ΙΙ
ε1 > ε2 > ε3 olur.
CEVAP E
8. 5X
/ε ε+ε 2ε ε
i1 = = = = olur.
/R 4r + 2r + 2r 8r 4r
i
ε ε i
ε
r=1X r=1X r=1X
Ampermetrenin gösterdiği değer;
/ε εı ε ε
i2 = = = = olur. V
/R 3r + r ı 3r + r 4r
Buna göre, V 30
i= = = 6A
ε R 5
i1
= 4r = 1 olur. olur. ε un değeri,
i2 ε V = 3ε –i.3r
4r CEVAP C
30 = 3ε – 6.3.1
30 = 3ε – 18
3ε = 48
ε = 16 V olur.
CEVAP D

9. 3X 3X 11. i
ε=18V
K L
r=2X
5A 1A i
5X
ε1 ε2 ε1 ε2 r=2X ε=18V
ε=18V
ε›=18V
r1=2X r2=1X r1=2X r2=1X
fiekil-Ι fiekil-ΙΙ r›=1X r=2X ε=18V
Şekil-I deki devrede: ε=18V r=2X
/ε r=2X
i1 =
/R
ε1 + ε2
i1 = /ε ε + εı + ε – ε 18 + 18
3 + r1 + r2 i= = = = 3A
/R 5 + r + r ı + r + r 5 + 2 + 1+ 2 + 2
ε1 + ε2 olur. VKL potansiyel farkı,
5= ⇒ ε1 + ε2 = 30 V olur.
3+ 2+1
VKL = / ε – / Ri
/ε
= ε – r.i
i2 =
/R = 18 – 2.3
ε1 – ε2 = 18 – 6
i2 =
3 + r1 + r2 = +12 V olur.
CEVAP B
ε1 – ε2
1= ⇒ ε1 – ε2 = 6 V olur.
3+ 2+1
Buna göre, 12. R R R
ε1 + ε2 = 30 R
+ ε1 – ε2 = 6 i1 i2 ε
2ε1 = 36 ε ε ε
ε
ε1 = 18 V
ε2 = 12 V olur. ε
ε1 ve ε2 taraf tarafa oranlanırsa,
ε 1 18 3
= = olur.
ε 2 12 2 Şekil Ι deki devrede:
CEVAP A
10. εK εL ε–ε+ε ε
i1 = = olur.
2R 2R
K L
εM Üreteçlerin yükü,
ε
q = i1.t1 = .4 = 2ε olur.
M 2R
εN εP Şekil ΙΙ deki devrede:
N P Ana koldan geçen akım;

ε 2ε
Üreteçlerin hiçbirinden akım geçmediğine göre, i2 = = olur.
R R
εL – εK = εM = εN + εP dir. 2
Buna göre, Üreteçlerden geçen akım;
• εL > εK dır. 2ε
iı2 = olur.
Ι. yargı kesinlikle doğrudur. 3R
Üreteçlerin tükenme süresi;
• εM = εN + εP dır.
q = iı2.t2
ΙΙ. yargı kesinlikle doğrudur.
2ε
• εN ile εP yi karşılaştıramayız. 2ε = .t
3R 2
ΙΙΙ. yargı için kesin birşey söylenemez.
t2 = 3 saat olur.
CEVAP D CEVAP B

TEST 3 ÇÖZÜMLER ENERJİ, GÜÇ VE KIRCCHOFF KURALLARI
1. 3. Ütünün üzerindeki gerilim 120 volt olacağından

3Ω 2Ω ütü
üzerindeki akım,
6Ω P = V.Ι 120V
A
1200 = 120.Ι R
3Ω r = 2Ω ε = 12 V
Ι = 10 A olur. + –
i ε2 = 12 V i
240V
r2 = 2Ω
ε› = 12 V Kaynak 240V olduğundanbunun 120 voltu ütü
r› = 1Ω
ε3 = 12 V üzerinde ise direncin gerilimi,
r3 = 2Ω VR = 240 – 120 = 120V olur.
Devreden geçen akım Ι = 10A olduğuna göre, R

›
f+f direnci,
i= ›
3+2+r+r V 120
R= = = 12 X olur.
12 + 12 I 10
= CEVAP B
3+2+1+1
24
=
8
= 3 A olur.
4. Lambalar 30 günde 12 ¨ enerji tüketiyorsa 1 günde
2 2
tüketilen enerji miktarı,
P = i 2 . R = 1 . 6 = 6 W olur.
30 günde 12 ¨ ise
CEVAP D
1 günde T dir.
______________________
30.T = 1.12 ⇒ T = 0,4 ¨ olur.
1 kWh enerjinin ¨ olarak değeri 0,2 ¨ olduğuna

2.
2Ω göre tüketilen enerji miktarı,
2A 3Ω
3Ω
1 kWh i 0,2 ¨ ise
6Ω E 0,4 ¨ olur.
1A
r = 2Ω ε = 10V ________________________
A
ε2 = 10 V E.(0,2) = 1.(0,4) ⇒ E = 2 kWh olur.
ε2 = 10 V r2 = 2Ω
3A r2 = 2Ω
ε3 = 10 V Bu enerji 5 tane lamba için geçerlidir. 1 lambanın
günlük tükettiği enerji,
r3 = 2Ω ε› = 10 V
r› = 1Ω
5 lamba 2 kWh tüketirse
Σf 1 lamba E1 tüketir.
i=
ΣR ___________________________
›
f +f+f E1.5 = 1.2 ⇒ E1 = 0,4 kWh olur.
=
3+2+2+2+1
30 Lambalar günde 10 saat çalıştığına göre bir lam-
=
10 banın gücü,
=3A E 1 0, 4 kWh
P= = = 0, 04 kW = 40 watt
Ampermetre 2 amperi gösterir. t 10h
2 2
P = i 2 . R = 1 . 6 = 6 W olur. olur.
CEVAP E CEVAP B

5. 1 aylık zaman içerisinde makinelerin harcadıkları 7. K lambasının üzerinden geçen akım,
enerjileri ayrı ayrı bulalım:
PK = ΙK.VK
Ütünün harcadığı enerji, 60 = ΙK.120
E1 = P1.t1 = 1500.20 = 30 kWh tir. ΙK = 0,5A
Süpürgenin harcadığı enerji, L lambasının üzerinden geçen akım,
E2 = P2.t2 = 2000.10 = 20 kWh tir. PL = ΙL.VL
Televizyonun harcadığı enerji, 120 = ΙL.120
E3 = P3.t3 = 50.200 = 10 kWh tir. ΙL = 1A
Toplam harcanan enerji, M lambasının üzerinden geçen akım,

Etoplam = E1 + E2 + E3 PM = ΙM.VM
= 30 + 20 + 10 180 = ΙM.120
= 60 kWh olur.
ΙM = 1,5A olur.
1 kWh enerji 0,2 ¨ olduğundan, aylık elektrik fatu- Pil üzerinden çekilen akım,
rası,
Ι = ΙK + ΙL + ΙM
¨toplam = Etoplam.(0,2)
= 0,5 + 1 + 1,5
= 60.(0,2)
= 12 ¨ olur. = 3A olur.
CEVAP E CEVAP C
8. Evlerimizde kullandığı- f›r›n

›
Ιf
mız hatların hepsi birbiri-
6. ne paralel bağlanmıştır. Ιf
ε=20V 2Ω f›r›n
Ι + –
Fırının gücü P = 880W
r=1Ω
3Ω
olduğundan üzerinden Ιü
2Ω 6Ω ütü
geçen akım,
K 6Ω
K Ι
A Pf = If.Vf
6Ω 6Ω 6Ω
K
L K L 880 = If.220 V=220V
RKL=2Ω If = 4A olur.
Devrenin eşdeğer direnci, Anakol akımı 6 A olduğundan ütünün üzerinden

Reş = 2 + 1 + 2 + 2 + 3 = 10Ω olur. geçen akım,
I = If + Iü
Devreden geçen I akımı, 6 = 4 + Iü
f 20 Iü = 2A olur.
I= = = 2A olur.
R efl 10
Aynı fırından bir tane daha bağlandığında devre-
Üretecin verimi, den geçen anakol akımı,
f – I.r 20 – 2.1 Iı = Iü + If + Ifı
h= = = 0, 9
f 20
=2+4+4
% verim = η.100 = 0,9.100 = 90 olur. = 10A olur.
CEVAP D CEVAP C

9. Şekildeki devrede 2Ι R 2R 11. 3Ω 2Ω
4R ile 12 R direnci Ι2
birbirlerine paralel, 3Ι 5Ω
2Ω +
bunlar da 3R + – 40V
Refl=3R
3R Ι.ilmek – 10V
direncine sesi Ι
Ι1 ΙΙ.ilmek
bağlıdır. + –
55V 3Ω
4R ile 12R direncinin eşdeğeri,
Ι. ilmek için K.G.Y yazacak olursak,
4R.12R
R efl = = 3R
4R + 12R 55 – 2Ι1 – 3Ι1 – 5(Ι1 + Ι2) – 10 = 0
olur. Üst koldan 2I akımı geçerse alt koldan I akımı 10Ι1 + 5Ι2 = 45...'
geçer. R ve 3R dirençlerinden yayılan enerji,
E1 = (2I)2.R.t =4I2 R.t ΙΙ. ilmek için K.G.Y yazılırsa,
E2 = I2.3R.t =3I2R.t 40 – 2Ι2 – 5(Ι1 + Ι2)– 3Ι2 – 10 = 0

10Ι2 + 5Ι1 = 30 .. .(
olur. E1 ve E2 taraf tarafa oranlarırsa,
' ve ( denklemlerini ortak çözersek,
E 1 4I2 .R.t 4
= = olur.
E 2 3I2 .R.t 3 (–2).10Ι1 + 5Ι2 = 45.(–2)
CEVAP D
10Ι2 + 5Ι1 = 30.(1)
+ ___________________
10. ε1=10V
Ι1 Ι2
+ – –20Ι1 – 5Ι1 = –60
– –15Ι1 = –60
2Ω + ε2=6V
Ι.ilmek ΙΙ.ilmek
Ι1 = 4A olur.
Ι3
Ι1 Ι2
4A lik akımı, 4Ω luk dirençlere eşit paylaşırlar.
4Ω
4 Ω luk direnin gücü,
I. yol: Ι. ilmek için K.G.Y yazılırsa,
P = 22.4
Σε – ΣΙ.R = 0
= 16 watt olur.
10 – (4.Ι1 + 2.(Ι1 + Ι2)) = 0
CEVAP A
3Ι1 + Ι2 = 5 ... '
ΙΙ. ilmek için K.G.Y yazılırsa,
Σε – ΣΙ.R = 0
6 – 2.(Ι1 + Ι2) = 0
12. K anahtarı kapatıldı-
5A 6Ω
Ι1 + Ι2 = 3 ... ( ğında ana koldan ge-
' ve ( denklemleri çözülecek olursa, çen akım, 10A
3Ι1 + Ι2 = 5 f = 30 = 15A K
I= 3Ω
(–3).Ι1 + Ι2 = 3.(–3) R efl 2
+ ___________________ su
olur. Bu akım ik ye
3Ι1 + Ι2 = 5 ε=30V
ayrıldığında 3 X luk di- Ιt=15A
– 3Ι1 – 3Ι2 = – 9
+ ___________________ rençten 10 A lik akım r=0
2Ι2 = 4 ⇒ Ι2 = 2A olur. geçer.
I2 akımı ( nolu denklemde yerine yazılırsa, Bu direnç ısınacağından açığa çıkan enerji, suyu
kaynatmaya dönüşeceğinden,
Ι1 + 2 = 3 ⇒ Ι1 = 1A olur.
E=Q
2Ω luk direncin üzerinden geçen akım,
I2.R.t = 4.(m.c.ΔT)
Ι3 = Ι1 + Ι2 =1 + 2 = 3A olur.
(10)2.3.t = 4.300.1.(100 – 40)
II. yol: II. ilmek için KGY yazılırsa,
300.t = 4.300.60
ΣRΙ = Σε
t = 240 s = 4 dakika olur.
2.I3 = 6 ⇒ I3 = 3 A olur.
CEVAP E CEVAP A

13. ε1=28V ε2=20V Ι2 14. ε=50V Ι
+ – – + Ι + – K 2Ω
2Ω
r=2Ω
k›sa
3Ω devre
Ι1 5Ω
Ι.ilmek ΙΙ.ilmek 10Ω 8Ω A 6Ω
+ ε =5V k›sa Ι
– 1 devre
4Ω Ι ε=50V
– +
Ι 6Ω K Ι K
r=2Ω
Ι. ilmek için K.G.Y uygulanırsa,
Devreden geçen Ι akımı,
28 – 2Ι1 – 4Ι1 + 5 – 3.(Ι1 + Ι2) = 0
f+f
9Ι1 + 3Ι2 = 33 ... ' I=
R efl
50 + 50
=
ΙΙ. ilmek için K.G.Y uygulanırsa, 2 + 10 + 2 + 6
100
20 – 5Ι2 + 5 – 3.(Ι1 + Ι2) = 0 =
20
8Ι2 + 3Ι1 = 25 ... (
= 5A olur.
' ve ( denklemlerini ortak çözersek,

Pilin verimi,
9Ι1 + 3Ι2 = 33
f – I.r 50 – 5.2
(–3).8Ι2 + 3Ι1 = 25.(–3) h= = = 0, 8
f 50
+ _____________________
% verim = η.100
–24Ι2 + 3Ι2 = –75 + 33
= 0,8.100
21Ι2 = 42
= 80
Ι2 = 2A olur.
CEVAP D
5Ω luk direncin gücü ise,
P = Ι2.R = (2)2.5 = 20 watt olur.

CEVAP E

Adı ve Soyadı : .....................................
Sınıfı : ..................................... Bölüm
Numara : .....................................
Yazılı Soruları
Aldığı Not : .....................................
(Elektrik Devreleri)
ÇÖZÜMLER
1. Σf
ε ε ε b) i=
i1 R ΣR
f1 – f2 + f3
A1 A2 i=
R ε R 5 + 3 + r1 + r2 + r3
R ε
24 – 8 + f3
i2
ε 3=
8+2+1+1
fiekil- I fiekil- II 36 = 24 – 8 + f3
R R/2 36 = 16 + f3
f3 = 20 V olur.
R
A3 ε ε ε
i3 c) VKL = Σε – ΣR . i
fiekil- III
= – ε2 – (1 + 3) . i
f+f–f f =–8–4.3
i1 = =
2R 2R
= – 20 V olur.
f + f 2f f
i2 = = =
2R 2R R
f+f–f f 2f
i3 = = = d)
R R R
2 2 f3 – i.r3
Verim =
f3
i3 > i2 > i1 olur.
20 – 3.1
=
20
17
=
20
17
% Verim = .100 = 85 olur.
20
2. ε2 = 8 V 3Ω
K i L
3. R R /2 R
r2 = 1Ω
R
A r3 = 1Ω ε3 R i2
A2
ε1 = 24 V A1 R R
5Ω i
i1 ε ε ε ε
r1 = 2Ω
ε
V
ε
a) V = ε1 – i . (5 + r1) fiekil- I fiekil- II

= 24 – 3 . (5 + 2)
=3V 3f
Voltmetre 3 voltu gösterir. 3
i1 R
= 2 = 1 olur.
i2 2f
R

4. 4Ω ε1 = 24 V 5. 3Ω 2Ω
K i L 2A
r1 = 2Ω
1A 6Ω
A
A r2 = 1Ω ε2 =10V 3A
RX r=1Ω ε =10V
T
ε =10V ε =10V
N 3Ω 4Ω i M
r=1Ω r=1Ω ε› =20V
ε =10V ε =10V r› =1Ω
r=1Ω r=1Ω
a) i = Σf
ΣR V
f1 – f2
= 3 Ω luk dirençten 10 saniyede yayılan enerji,
4+4+3+2+1
24 – 10 W = i 12 . R . t
=
14 = 22 . 3 . 10
14
= = 120 J olur.
14
= 1 A olur.
b) VKL = Σε – ΣR . i
= ε1 – i . (4 + 2)
6. Ι ε=215V
+ –
= 24 – 1 . 6
Ι
= 18 V olur.
V 5Ω R
K Ι
Ι
c) VTN = Σε – ΣR . i RK
VTN = 0 – 3 . 1
V = I.R
VN – VT = –3
15 = I.5 ⇒ I = 3A olur.
VN – 0 = –3
K lambasının gücü 540 watt olduğuna göre,
VN = – 3 V olur.
P = I2.RK
540 = (3)2.RK ⇒ RK = 60Ω olur.

VMT = Σε – ΣR . i
f
VMT = 0 – 4 . 1 I=
R efl
VT – VM = – 4 215 20
3= &R= X olur.
5 + 60 + R 3
0 – VM = – 4
VM = +4 V olur. R direncinin gücü,

2 2 20
P = I .R = (3) . = 60 watt olur.
3
d) f2 – i.r2
Verim =
f2
10 – 1.1
=
10
9
= = 0, 9
10
%Verim = 0, 9.100 = 90 olur.

7. 9.
V R1 =6Ω R2 =4Ω
ε =12 V 5Ω
i2 ε ›
i r = 2Ω i2
i1
A r = 2Ω ε = 12 V r=2Ω
ε =12 V ε ε
ε = 12 V i ε ›
i2
r = 2Ω r=2Ω r=2Ω
ε =12 V r=2Ω
r = 2Ω
ε › = 12 V fiekil- I fiekil- II
r = 2Ω
r› = 1 Ω
› Şekil-I deki devrede:

_________________
a) i = f +f+f–f
5+2+2+2+1 2f 2f 2f f
i1 = = = =
24 R 1 + r + r 6 + 2 + 2 10 5
=
12 q = i 1 .t 1
= 2 A olur.
b) VKL = Σε – ΣR . i Şekil-II deki devrede:

_________________
=ε–7.i
f f f
= 12 – 7 . 2 i2 = = =
R +r
› 4+1 5
=–2V 2

Üreteçlerden geçen akım,
c) P = . R i2 ı
q = i2 . t2
= 22 . 5
ı
= 20 W olur. i1 . t1 = i2 . t2
f f
.8= .t
8. ε2 = 10 V 5 10 2
K i 3Ω L
t2 = 16 saat olur.
r2 = 1Ω
A 3Ω
ε1 = 20 V 2Ω
i
r1 = 1Ω
V
ε2
10.
a) i = Σf
ΣR 4Ω
2Ω 2Ω
f1 + f2 I. ‹LMEK II. ‹LMEK
=
3 + 3 + 2 + r1 + r2 i3 =1A
20 + 10
=
8+1+1 ε1 i1 =4A i2 =3A
30
=
10 i1 = i2 + i3
=3A
i1 = 3 + 1 = 4 A
b) V = ε1 – i . (r1 + 2) I. ilmek için: II. ilmek için:

_____________ _____________
= 20 – 3 . (1 + 2)
= 20 – 9 Σε = ΣR . i Σε = ΣR . i
= 11 V ε1 = i1 . 2 + i3 . 4 ε2 = i2 . 2 – i3 . 4
ε1 = 4 . 2 + 1 . 4 ε2 = 3 . 2 – 1 . 4
c) VKL = Σε – ΣR . i ε1 = 12 V olur. ε2 = 2 V olur.
= ε2 – (3 + 1) . 3 f1 12
= 10 – 12 = = 6 olur.
f2 2
= – 2 V olur.

4. BÖLÜM
LAMBALAR
4. N
Y
M
1. K
X L
X Z
+ –
Z
Y L lambasının ışık vermesi için X anahtarı kapatıl-

malıdır.
T
P Z anahtarı kapatıldığında N ve M lambaları kısa
+ – devre olur.
Y anahtarını kapatmak hiçbir şeyi değiştirmez.
Anahtarlar açıkken T, Y ve Z lambaları yanar.
Bu durumda yalnız X anahtarının kapatılması,
Anahtarlar kapatıldığında T söner. X ve P yanmaya
gerekli ve yeterlidir.
başlar. Y ve Z ışık vermeyi sürdürür.
CEVAP A
CEVAP C
2. L
5.
1
K
2
X
M 3 4
N P X
5
+ –
+ – Z
Yalnız X in yanması için yalnız X üzerinden akım

Anahtarlar açık iken X lambası yanmaz. Anahtar-
geçmelidir. Bu durumda, 3 ve 4 lambaları kapatıl-
lar kapatıldığında K, L, M, N ve P lambaları söner. malıdır.
Z lambası ise yanmaya devam eder. Toplam 5 CEVAP C
lamba söner.
CEVAP D
3. X 6.
L N L
M P
K T Z
K
M
R
Y
ε
X ve Y anahtarları açık, Z ve T kapalıyken P, M,
N ve L lâmbaları yanmaktadır. X ve Y anahtarla- Elektrik devresinde yalnız K anahtarı kapatıldığın-
rı kapatıldığında K ve R lâmbalarının üzerinden da yanan lamba sayısı n1 = 3, yalnız L anahtarı
akım geçeceği için bu lâmbalar yanar. Z ve T kapatıldığında yanan lamba sayısı n2 = 4, yalnız
M anahtarı kapatıldığında yanan lamba sayısı
açıldığında ise P ve M lâmbaları söner. Her iki
n3 = 1 olur.
durumda yanan lâmbalar N ve L dir.
CEVAP C n2 > n1 > n3 olur.
CEVAP B

4. K M

L
1. L ε ε ε ε
B C
ε ε ε
K fiekil-Ι fiekil-ΙΙ fiekil-ΙΙΙ
ε K, L, M lambalarının uçları arasındaki gerilimler:

A D
K L M
M lambası AB arasına paralel bağlandığında, ––– ––– –––
ε ε ε olur.
K lambasının uçları arasındaki gerilim azaldı-
ğından parlaklığı azalır. Buna göre,
M lambası AC arasına paralel bağlandığında, IK = IL = IM olur.
K lambasının uçları arasındaki gerilim değiş- CEVAP A
mediğinden parlaklığı değişmez.
M lambası CD arasına seri bağlandığında, K
5. X Y
lambasının uçları arasındaki gerilim azaldığın-
dan parlaklığı azalır.
Buna göre, K lambasının parlaklığını azaltmak için K
I ve III işlemleri tek başına yapılmalıdır. Z
CEVAP D
2. L K L L
ε
M M
K anahtarı kapalı, L anahtarı açık iken lambaların
uçları arasındaki gerilimler:
K
ε ε ε ε ε X Y Z
––– ––– –––
2ε ε ε
olur.
fiekil-Ι fiekil-ΙΙ 3 3 3
Şekil-I de lambaların uçları arasındaki gerilimler: K anahtarı açık, L anahtarı kapalı iken lambaların
K L M uçları arasındaki gerilimler:
––– ––– –––
2ε ε ε olur. X Y Z
––– ––– –––
Şekil-II de lambaların uçları arasındaki gerilimler: ε ε
0 olur.
K L M 2 2
––– ––– ––– (kısa devre)
ε ε 2ε olur. Buna göre, X lambasının parlaklığı azalır, Y lam-
Buna göre, K lambasının parlaklığı azalır; L nin basının parlaklığı artar, Z lambası söner.
parlaklığı değişmez, M lambalarının parlaklığı CEVAP D
artar.
CEVAP B 6. L
1
3. X
L M
I I 3
K
M
Z T 2
3I
K Y
5 4
I
ε
3I
ε
Elektrik devresindeki 1 ve 5 numaralı anahtarlar

X lambasının en parlak yanması için L ve M anah- kapatıldığında K, L, M lambaları seri bağlı hale
tarları kapatılmalıdır. gelirler ve eşit parlaklıkta yanarlar.
CEVAP E CEVAP B

7. 10. K L
2ε/3 ε/3 A B
L M ε/3
K N ε
ε
ε
A B
ε A
Lambaların parlaklıkları PK, PL, PM, PN arasında A B

PK > PL > PM = PN ilişkisi vardır.
Lambaların uçları arasındaki gerilimler:
CEVAP A
K L M
––– ––– –––
8. K ε ε ε 2ε ε olur.
Buna göre; K, L, M lambalarının parlaklıkları

L
ε
PK, PL, PM arasında PL > PK = PM ilişkisi vardır.
ε CEVAP C
M ε
11. K
ε X
ε
X
Devrede;
K anahtarı kapatılırsa X in üzerindeki gerilim ε,
L anahtarı kapatılırsa X in üzerindeki gerilim 4ε,
ε
M anahtarı kapatılırsa X in üzerindeki gerilim 3ε
olur. Bu durumda, elektrik devresindeki L anahtarı
kapatıldığında X lambası en parlak yanar. K anahtarı açık iken X lambasının uçları arasında-
2ε
CEVAP B ki gerilim , kapatıldığında ε olur.
3
9. X Y ı
ε2
P R 9 ı 9
= = ⇒ P = P olur.
P 2ε 2 4 4
c m
L 3
R CEVAP D
Z
K
V V/2 V
12. K V M
L
ε
ε3=V
K anahtarı kapalı, L anahtarı açık iken lambaların ε1=2V ε2=3V/2

X Y Z fiekil-Ι fiekil-ΙΙ fiekil-ΙΙΙ
––– ––– –––
ε ε
ε olur. K, L, M lambalarının uçları arasındaki gerilimler V
2 2
olsun.
K anahtarı açık , L anahtarı kapalı iken lambaların
ε1 = 2V
3V
X Y Z ε2 =
––– ––– ––– 2
2ε ε ε ε3 = V olur.
olur.
3 3 3 Buna göre,
Buna göre, X lambasının parlaklığı artar, Y ve Z ε1 > ε2 > ε3 olur.
lambalarının parlaklıkları azalır. CEVAP A
CEVAP E

MODEL SORU - 3 TEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ MODEL SORU - 4 TEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ
1. X 1.
L K L M
i2 i3 ε iı3
ε ε
i1
K ε ε ε
iı3
ε
fiekil-Ι fiekil-ΙΙ fiekil-ΙΙΙ
K, L anahtarları açık iken X lambasının uçları Şekil-I deki devrede:

ε
arasındaki gerilim , t sürede harcadığı elektrik Devreden geçen akım,
2
enerjisi, 2ε ε
i1 = = olur.
ε 2 2R R
b l 2
E= 2 .t = ε .t olur. K lambasının ışık verme süresi,
R 4R ε
q= .t K
K, L anahtarları kapalı iken X lambasının uçları R
arasındaki gerilim ε, t sürede harcadığı elektrik qR
tK = olur.
enerjisi, ε
ı ε2 Şekil-II deki devrede:
E = .t olur.
R
Buna göre, Üreteçlerden geçen akım,
ε
2 2ε 4ε
.t i2 = = olur.
E
ı R R
= R2 =4 2
E ε
.t
4R L lambasının ışık verme süresi,
Eı = 4E olur. 4ε
CEVAP E q= .t
R L
2.
ε/3 qR
K ε L tL = olur.
4ε
ε ε Şekil-III teki devrede:

2ε/3
ε/3 ε
i3 = olur.
R
fiekil-Ι fiekil-ΙΙ M lambasının ışık verme süresi,
K ve L lambalarının uçları arasındaki gerilimler: ε

q= .t M
R
K L
––– ––– qR
tM = olur.
ε ε
ε olur.
3
Buna göre,
Buna göre, t sürede K lambasının harcadığı ener-
jinin, L lambasının harcadığı enerjiye oranı, tK = tM > tL olur.
CEVAP E
ε2
WK .t
= R = 9 olur.
WL ε 2
b l
3 .t
R
CEVAP D

2. X Şekil-III teki devrede:
ε
i3 = olur.
K 2R
ε ε ε Üreteçlerden geçen akım,

ε
iı3 = olur.
L
4R
K ve L anahtarları kapatıldığında üreteçler paralel M lambasının ışık verme süresi,

bağlı hale gelir. ε
q= .t M
4R
K ve L anahtarları açık iken X lambasının uçları
arasındaki gerilim ε, kapatıldıklarında ise yine ε 4qR
tM = olur.
olur. ε
Buna göre, K anahtarı kapatıldığında X lambası-
nın, Buna göre,
Parlaklığı değişmez. tM > tK > tL olur.

I. yargı doğrudur. CEVAP B
Üreteçlerden çekilen akım azaldığından ışık
verme süresi artar. 4.
X Y
CEVAP D Z
ε
K
M
3. K L M ε L
ε
ε
i3 ε iı3 fiekil-Ι fiekil-ΙΙ
i1
ε fiekil-ΙΙΙ
i2 ε ε ε iı3
Her bir lambanın direnci R ise üreteçlerden çekilen
fiekil-Ι fiekil-ΙΙ fiekil-ΙΙΙ akım,
f
i= olmak üzere,
Şekil-I deki devrede: R
X Y Z
Devreden geçen akım, ––– ––– –––
ε İlk durum i i i/3
i1 = olur.
R Son durum 2i i/2 i
K lambasının ışık verme süresi,
olur. Üreteçlerin ömrü yani lambaların ışık verme
ε
q= .t K süresi akım ile ters orantılıdır.
R
qR
tK = olur. Şekil-I deki devrede:
ε
Üreteçten çekilen akım artacağından tX azalır.
Ana koldan geçen akım, Şekil-II deki devrede:
2ε 4ε
i2 = = olur. Üreteçlerin her birinden eşit miktarda akım çekile-
R R
2 ceğinden tY artar.
L lambasının ışık verme süresi,
4ε Şekil-III teki devrede:
q= .t
R L Üreteçten çekilen akım artacağından tZ azalır.
qR
tL = olur. CEVAP D
4ε

TEST 1 ÇÖZÜMLER LAMBALAR
1. X Y 4.
X Y N
K
M
ε
P
ε Z
K
L
T
Z
ε
Elektrik devresindeki K anahtarı kapatıldığında

Y ve Z lambaları ışık verir. K anahtarı açılırsa X, Y, Z lambaları söner, T lam-
bası yanar.
CEVAP E CEVAP A
5. 4
5
K 6
3 L
2.
L Y
K 1 2
ε
X Z
M Elektrik devresinde K ve L anahtarları açık iken 1,
2, 3 ve 4 nolu lambalar ışık verir. Işık veren lamba
N sayısı n1 = 4 tür. K, L anahtarları kapalı iken ışık
ε veren lamba sayısı n2 = 6 dır.
Buna göre,
Elektrik devresindeki yalnız Z lambasının ışık n1 4 2
= = olur.
verebilmesi için K ve M anahtarları kapatılmalıdır. n2 6 3
CEVAP C
CEVAP B
6. K
X Y
L
Z
ε
3. K
2V
K anahtarı kapalı, L anahtarı açık iken lambaların
V L M uçları arasındaki gerilimler:
V
X Y Z
––– ––– –––
N
3V ε ε 2ε
olur.
ε=5V 3 3 3
K anahtarı açık, L anahtarı kapalı iken lambaların
ε=5V uçları arasındaki gerilimler:
P X Y Z
––– ––– –––
2ε ε ε
Elektrik devresindeki en parlak yanan lamba P olur.
3 3 3
lambasıdır. Buna göre, yalnız Y lambasının parlaklığı değişmez.
CEVAP E CEVAP B

7. X ε/2 Y ε 9. K ε L ε
A B
ε
M ε
ε ε ε
K
B
B
ε
Z ε/2
K lambası açık iken lambaların uçları arasındaki Lambaların uçları arasındaki gerilimler:
gerilimler: K L M
––– ––– –––
X Y Z
––– ––– ––– ε ε ε olur.
ε ε
ε olur.
2 2 Buna göre,
K anahtarı kapalı iken lambaların uçları arasındaki PK = PL = PM olur.

gerilimler: CEVAP C
X Y Z
––– ––– –––
ε ε 0 olur.
(kısa devre)
Buna göre, 10.
A A K A
X lambasının parlaklığı artar.
Y
Y lambasının parlaklığı değişmez. X
II. yargı doğrudur. A B
Z lambası söner. ε Z
A B A
CEVAP E
K anahtarı kapalı iken lambaların uçları arasındaki
gerilimler:
X Y Z
––– ––– –––
ε ε ε olur.
8.
K ε
K anahtarı açık iken lambaların uçları arasındaki
2ε
gerilimler:
L M ε
X Y Z
ε ε ––– ––– –––
ε ε ε ε ε ε ε ε 0 olur.
ε ε
Buna göre,
X lambasının parlaklığı değişmez.
Lambaların uçları arasındaki gerilimler: I. yargı doğrudur.
K L M Y lambasının parlaklığı değişmez.
––– ––– –––
ε 2ε ε olur. II. yargı yanlıştır.
Z lambası söner.
Buna göre,
PL > PK = PM olur.
CEVAP C
CEVAP D

11.
K L
ε ε ε ε ε
Lambaların uçları arasındaki gerilimler:

K L M
––– ––– –––
2ε ε 3ε olur.
Buna göre;
ΙM > ΙK > ΙL olur.
CEVAP B
12.
K ε L ε N
2ε
2ε ε2
Şekil-I deki elektrik devresinde L lambasının

uçları arasındaki gerilim ε olur.
Şekil-II deki elektrik devresinde N lambasının
ε – 2ε
uçları arasındaki gerilim 2 tür.
3
Buna göre,
ε2 – 2ε
=ε
3
ε2 – 2ε = 3ε
ε2 = 5ε olur.
CEVAP B

TEST 2 ÇÖZÜMLER LAMBALAR
1. L 5.
K
M
ε
N
K ε
L M
Elektrik devresindeki lambaların tümünün ışık
verebilmesi için K ve L anahtarları kapatılmalıdır. Elektrik devresinde K, L, M anahtarları açık iken
CEVAP B ışık veren lamba sayısı n1 = 2; K, L, M anahtarları
2. kapalı iken ışık veren lamba sayısı n2 = 4 tür.
K
Buna göre,
L n1 2 1
X = = olur.
A n2 4 2
A CEVAP B
k›sa M Z
devre
Y
ε
6. Y
X i 2i
Z
Elektrik devresindeki K, L, M anahtarları kapatıldı- i 2i i
ğında Y ve Z lambaları ışık verir. X lambası kısa 4i i
3i
devre olduğundan ışık vermez. T U V
k›sa
CEVAP D ε devre
3. 4i
L
R R
Şekilde görüldüğü gibi; X, Y, Z ve U lambalarından
R R
K geçen akımlar eşittir. Buna göre, bu lambaların
ε parlaklıkları birbirine eşittir.
ε M
ε CEVAP B
K, L, M lambalarının uçları arasındaki VK, VL, VM 7.

K
gerilimleri arasında VL > VM > VK ilişkisi vardır. •
Reosta
Buna göre, PL > PM > PK olur.
CEVAP C
4. L
M
L
K M ε
N
Reostanın sürgüsü ok yönünde çekildiğinde dev-
ε renin eşdeğer direnci azalır.
K ve M lambalarından geçen elektrik akımı
Elektrik devresindeki lambaların tümünün ışık arttığından, parlaklıkları artar.
verebilmesi için M ve N anahtarları kapatılmalıdır. L lambasından geçen elektrik akımı azaldığın-
Ayrıca N ve L veya N ve K kapatılırsa da olur. dan, parlaklığı azalır.
CEVAP D CEVAP D

8. K L 10. K M
L
i2 i2
i1 ε iı2 ε
ε ε
ε ε ε ε
iı2
ε ε ε
Devreden geçen akım, Lambaların uçları arasındaki gerilimler:
2ε
i1 = olur. K L M
R ––– ––– –––
K lambasının ışık verme süresi, ε 2ε ε olur.
2ε qR
q= .t ⇒ tK = olur. Buna göre,
R K 2ε
Şekil-II deki devrede: PL > PK = PM olur.
Ana koldan geçen akım, CEVAP B
ε
i2 = olur.
R
ε
iı2 = olur. 11.
2R
M lambasının ışık verme süresi,
ε 2qR
q= .t ⇒ tL = olur.
2R L ε ε ε ε ε
ε
Buna göre,
qR
tK 1
= 2ε = olur.
t L 2qR 4 Şekil-I deki devrede:
ε CEVAP A
Lambanın t sürede harcadığı elektrik enerjisi,
^2ε h 2
9. ε/2 Y ε/2 W1 = .t
R
X
2
K 4ε
W1 = .t olur.
R
ε
Z ε
Lambaların t sürede harcadıkları toplam elektrik
enerjisi,
K lambası açık iken X, Y, Z lambalarının uçları ^2ε h 2
W2 = .t
arasındaki gerilim: 2R
2
X Y Z 2ε
––– ––– ––– W2 = .t olur.
ε ε R
ε olur.
2 2
K anahtarı kapalı iken X, Y, Z lambalarının uçları Şekil-III teki devrede:
arasındaki gerilim: Lambaların t sürede harcadıkları toplam elektrik
X Y Z enerjisi,
––– ––– –––
2ε ε ε2
ε olur. W3 = .t
3 3 R
Buna göre, 2
X lambasının parlaklığı artar. 2
2ε
I. yargı doğrudur. W3 = .t olur.
R
Y lambasının parlaklığı azalır.
II. yargı doğrudur. Buna göre,
Z lambasının parlaklığı değişmez. W1 > W2 = W3 olur.
III. yargı doğrudur. CEVAP D
CEVAP E

12. X Y
ε K
ε ε
K anahtarı açık iken X ve Y lambalarının uçları

arasındaki gerilimler:
X Y
––– –––
3ε 3ε
olur.
2 2
K anahtarı kapalı iken X ve Y lambalarının uçları

arasındaki gerilimler:
X Y
––– –––
2ε ε olur.
Buna göre, X lambasının parlaklığı artar, Y

lambasının parlaklıkları azalır.
CEVAP A

Adı ve Soyadı : .....................................
Sınıfı : ..................................... Bölüm
Numara : .....................................
Yazılı Soruları
Aldığı Not : .....................................
(Lambalar)
ÇÖZÜMLER
1. X Y 3.
V V V
M
V 2V Z V V
L
2V I 3I
V
I
V1=2V V3=3V P
V2=V
+ – + –
+ – 2I
V K
fiekil-I fiekil-II fiekil-III + –
4I 4I
Lambalar özdeş ve parlaklıkları aynı olduğundan
gerilimleri de aynıdır. Anakol akımına 4I dersek; P ve L paralel kollar
Bu durumda, üzerinde olduğundan kollardaki gerilimler eşittir ve
akım dirençle (lamba sayısı) ters orantılıdır.
V1 = 2V
Bu durumda,
V2 = V
L den I akımı
V3 = 2V + V = 3V olur.
P den 2I akımı
Buna göre, V3 > V1 > V2 bulunur.
M den 3I akımı
K den 4I akımı geçer.
Lambaların parlaklıkları; K > M > P > L olur.
2.
P
X Y 4.
Z L K L
K
– +
M M
Anahtarlar kapatıldığında devreden geçen anakol ε

akımı artar. Dolayısıyla Y ve X üzerindeki gerilim ε ε ε ε
azalır. Z üzerindeki gerilim değişmez. Parlaklık ε
gerilimle doğru orantılı olduğundan X in parlaklığı
azalır, Y ninki artar, Z ninki değişmez.
Şekil-I de lambaların uçları arasındaki gerilimler:
K L M
––– ––– –––
2ε ε ε olur.
Şekil-II de lambaların uçları arasındaki gerilimler:
K L M
––– ––– –––
ε ε 2ε olur.
Buna göre, K nin parlaklığı azalır, L ninki değişmez,
M ninki artar.

5. 1 8.
V/3 V/3 K
V
L M
6
L
5 V/3
K V
M
2 V
V V
3 fiekil - I fiekil - II
4 + –
V 2
Lambaların eşit şiddette akım vermesi için hepsi c m
3 2
V
seri ya da paralel bağlanmalıdır. Bu durumda 1 ve PI = 3. =
R 3R
3 anahtarları kapatılırsa seri olurlar ve eşit şiddette V
2
PII = 3. olur.
ışık verirler. R
PI ve PII güçleri oranlanırsa,

2
V
PI 1
= R =
3 olur.
PII 3V 2 9
6. X R
M Y N
K
L
+ –
Tüm anahtarlar kapatılırsa X ve Y lambaları kısa

devre olur. Geriye kalan dört lamba yanar.
9. K L
Ι R 2R
M
Ι
3R
7.
K L L K K L
K + – L Parlaklık P = I2.R ile ifade edilir. K ve L lambaların-

dan geçen akım I ise, M lambasından geçen akım
K
L da I olur.
K PK = I2.R
K PL = I2.2R
K
PM = I2.3R
Şekildeki devrede 5 lamba birbirine paralel, iki
olduğundan, PM > PL > PK olur.
lamba da birbirine seri ve diğerlerine paralel bağ-
lanmıştır. Bu durumda en fazla 5 lamba eşit par-
laklıkta yanar.

10. K L M
i2 ε iı2
i1
ε ε
ε iı2 ε ε
i3

2ε ε
i1 = = olur.
2R R

ε
q= .t K
R
qR
tK = olur.
ε

ε
i2 = olur.
2R

ε
iı2 = olur.
4R

ε
q= .t L
4R
4qR
tL = olur.
ε
Şekil-III teki devrede:
2ε 4ε
i3 = = olur.
R R
2
M lambasının ışık verme süresi,
4ε
q= .t
R M
qR
tM = olur.
4ε
Buna göre,
tL > tK > tM olur.

5. BÖLÜM
MIKNATISLAR VE MANYETİK ALAN

4.
tavan tavan
ip ip
• T1 • T2
1. Demir tozlarını bakırdan N
N S
ayırt etmek için bir mıkna-
S
tısa ihtiyaç vardır. Mıkna- F
tıs demir tozlarını çekerek S N

G d G F d
bakırdan ayırabilir. Pusula
S S F
yön tayininde kullanılır.
Bakırın ve demirin yoğun- F
luğu sudan büyük olduğundan su ile bunlar birbi- N N

rinden ayrılamaz. fiekil-I fiekil-II
CEVAP B Özdeş mıknatısların kütleleri 500 g olduğuna göre

ağırlıkları,
G = mg = 0,5.10 = 5N olur.
Şekil-I deki ip gerilme kuvveti,
T1 = G – F
2. X Y Z 3 = 5 – F & F = 2N olur.
I II N S III IV
Şekil-II deki ip gerilme kuvveti de,
d1 d2 T2 = G + F
Y mıknatısı dengede olduğuna göre X ve Z mık- =5+2

natıslarının Y ye uyguladıkları itme veya çekme = 7N
kuvvetleri eşittir. X ve Y birbirini itiyorsa Y ile Z olarak bulunur.
de itiyordur. X mıknatısı Y yi çekiyorsa, Z de Y yi CEVAP D
çekiyordur. Bu durumda X ve Z nin II ve III kutup-
ları için kesin birşey söylenemez. d1 ve d2 uzaklığı
bilinmediğinden X ve Y nin kutup şiddetleri için de
kesin birşey söylenemez.
CEVAP A
3.
Fe Fe
X F X 4F
N S S N
d d
2
1
Mıknatısın demir bilyeye uyguladığı kuvvet: F a 2
d
dir. Mıknatıs her zaman demiri çeker.
d
Uzaklığı yapılırsa kuvvet 4 katına çıkar.
2
CEVAP C

5.
tavan tavan MODEL SORU - 2 DEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ
ip ip
• T1 • T2 1. L
N N
F B S N
K M
N S
S S
N S N S
G F G ak›m makaras›
d d B
N F S
F i i
X + –
S N
X anahtarı kapatıldığında L ve M mıknatısları aynı

konumda kalırlar. K mıknatısı hareket ederek şekildeki
fiekil-I fiekil-II
konumu alır.
Şekil-I deki mıknatısın asıldığı ipteki T1 gerilme I. ve III. yargılar doğrudur.
kuvveti;
T1 = G + F
CEVAP E
8 = G + F ........ 1 olur.
Şekil-II de T2 gerilme kuvveti

T2 = G – F
4 = G – F2 ....... 2 olur.
2. S N
Denklem 1 ve 2 taraf tarafa toplarsak,
N S
8=G+F
+ 4=G–F –x
i +x
12 = 2G & G = 6 N olur.
i •• K
– +
Mıknatısların kütlesi ise,
G = mg K anahtarı kapatıldığında bobin şekildeki gibi bir man-
6 = m.10 & m = 600 g olur. yetik alan oluşturur. Bobin mıknatısı ittiğinden, mıknatıs
–x yönünde hareket eder.
CEVAP C
II. ve III. yargılar yanlıştır.
CEVAP A
6. demir
d d
K N çubuk S L
N S 1 2 N S
yatay düzlem
Şekle göre:
Demir çubuğun 1 numaralı ucunun işareti N,
2 numralı ucunun işareti S olur.
Demir çubuk serbest bırakıldığında hareket etmez.
CEVAP D

TEST 1 ÇÖZÜMLER MIKNATISLAR VE MANYETİK ALAN
1. Manyetik alan vektörel bir büyüklüktür. Kaynağı 5. Mıknatısların herbirinin ağırlığına

tavan
akım ya da mıknatıstır. Kuvvet çizgileri ile model- G diyelim.
ip
lenir. Kuvvet çizgilerinin sık olduğu yerde manyetik T1 = G + G = 2G olur. • T1
alan büyük, seyrek olduğu yerde küçüktür. Buna
T2 = G + F olur.
göre I, II ve III ifadeleri doğrudur. S
F < G ise, T1 > T2 olur. X
CEVAP E F
I. yargı doğru olabilir. N
F > G ise, T2 > T1 olabilir. ip
G • T2
II. yargı doğru olabilir.
N
F = G ise, T1 = T2 olabilir. F
–x +x Y
III. yargı doğru olabilir.
2. K L M S
FKL FML
N S N S N S
G
d1 d2
CEVAP E
L mıknatısı (+x) yönünde hareket ettiğine göre
4 4
|FML| > |FKL| dir.
Bu durumda, d1 > d2 olabilir. Mıknatıslar özdeş
olmayabilir.
L mıknatısı +x yönünde hareket ettiğine göre, üze-
rine etkiyen net kuvvet sıfırdan farklıdır. 6. Bir mıknatıs parçalara ayrıldığında yine iki kutuplu
mıknatıs elde edilir.
CEVAP C
2 3
N S N S
olur.
CEVAP A
3. duvar duvar
d d
K L M
. N S 1 2 3 .
yatay düzlem
K ve M mıknatıslarının dengede kalması için L

mıknatısı K ve M yi itmelidir. Bu durumda 1: S,
2: N ve 3: N olur. Mıknatıslar birbirini çekerse 7.
L dengede kalır. K ve M kalamaz. –x +x N S
d B
CEVAP B N S
K
•
4. Mıknatıslar günlük hayatımızda pek çok alanda K anahtarı kapatılırsa bobin üzerinde bir manyetik
kullanılır. Kapı zillerinde, çok ağır cisimlerin kaldı- alan oluşur. Manyetik alan yönü şekildeki gibidir.
rılmasında, pusulalarda, metallerin çöplerde ayrış- Bu durumda mıknatıs bobine doğru çekilir ve +x
tırılmasında kullanılır. Isının iletilmesinde mıknatıs yönünde ivmeli hareket eder.
kullanılmaz.
CEVAP A
CEVAP E

8. Mıknatısların herbirinin tavan tavan 10. tavan
ağırlığına G diyelim. ip ip ip
• T1 • T1›
Şekil-I de: •T
N N .
T1 = G + G = 2G olur. F •
1 O 2
T2 = G + F olur. X X yatay
X
G d
G F
2d
Şekil-II de: S S 3
ip ip G
ı
T1 = G + G = 2G olur. d • T2 d • T2› 4
T1: Değişmez. Y
S N
ı F F
T2 = G – F olur. Z
Y Y
T2: Azalır. .
G G
N S yatay düzlem
. .
fiekil-I fiekil-I
yatay düzlem
CEVAP B 1 2 3 4
9. 1. satır N S S S
tavan
2. satır S N S S
T
3. satır S N N N olabilir.
N K
CEVAP D
•
F S F
d d
60° 60°
G
M N N
L
S S
fiekil-I
tavan
ı
T
F F
S K
•
N
d d
60° 60°
G
M N N
L
S S
fiekil-II
3
Şekil-I de ipteki gerilme kuvveti G olduğunda
2
mıknatıslar arasındaki kuvvetin (F) değeri,
T=F+G
3 1
G=F+G & F= G olur.
2 2
Şekil-II de K mıknatısının kutupları değiştiğinde
kuvvet itici olur. Bu durumda ip gerilme kuvveti Tı de,
Tı + F = G
1 1
Tı + G = G & Tı = G olarak bulunur.
2 2
CEVAP B

Adı ve Soyadı : .....................................
Sınıfı : ..................................... Ünite
Numara : .....................................
Yazılı Soruları
Aldığı Not : .....................................
(Elektrik ve Manyetizma)
ÇÖZÜMLER
1. yal›tkan sap yal›tkan sap yal›tkan sap 3. Başlangıçta kap nötr

K L M olduğundan K küresi + +
+ +
– – – – – – iç ten do kun du rul- +
– – – – – – +
– –
X
– –
Y
– –
Z
duğunda kabın dışı (+) + +
– – – – – – yüklendiğinden baş- +
– – – – – – K +
– – – – – – langıçta K küresi (+) + +
– – – – – – + +
– – – – – – yükleder. Son durum-
yal›tken zemin
da ise K küresi nötrdür.
yatay düzlem yatay düzlem fiekil-I
fiekil-I fiekil-II fiekil-III
Başlangıçta kap nötr
K L M – –
olduğundan L küresi – –
– + – olur. başlangıçta (–) yüklü- – –
–
– L
dür. Son durumda – –
– –
kaba dıştan dokundu-
– –
2. a) 6Ω rulduğundan (–) yüklü- – –
2Ω 2Ω 2Ω
dür. yal›tken zemin
K 2Ω 4Ω L fiekil-II
6Ω 3Ω
Kap şekildeki gibi et-
6Ω + +
kiyle iç kısmı (–) dış + – – +
3Ω
+ – –
kısmı (+) yüklendiğin- – + +
+ M+ –
+
den başlangıç ve son – + – +
6.12 6Ω +
R KL = durumda M küresi (+)
–
– –
– +
6 + 12 K L + +
yüklüdür. + +
= 4X olur. 12Ω
yal›tken zemin
fiekil-III
b)
6Ω 2Ω 2Ω 2Ω 12Ω
M 2Ω 4Ω 3Ω L 4. a) Direncin üzerinden geçen akım, dirençle ters

3Ω orantılıdır.
6Ω Şekilde görüldüğü gibi 3R lik direncin üzerinden
geçen akım 4A olur.
6R
12.6 b) 6R lik di renç
R ML = = 4 X olur.
12 + 6 ana kol üzerinde 2A
olduğundan top- 4R
4A
c) K
4Ω 2Ω 3Ω lam akımın hepsi 12A 3R
6R nin üzerinden 6A
2Ω 2Ω 2Ω 3Ω
6Ω
geçer. 2R 12A
K M
I=2+4+6 6R
6Ω
= 12 A
L
12.6
R KM = c) 4R lik direnç yine ana kol üzerinde olduğundan
12 + 6
= 4 X bulunur. üzerinden geçen akım, Ι = 12 A olur.

5. 3Ω 7. K L M
K
3Ι'
6Ω L
3Ω 4Ω i1 i2 i3
Ι'
+ ε ε ε ε ε ε ε ε ε
ε 12Ω
– ı
i3
İlk durumda eşdeğer direnç,

12.4
R1 = 3 + 6 + = 12 X
12 + 4
İkinci durumda eşdeğer direnç,
3.6 Devreden geçen akım,
R2 = 3 + + 4 = 9 X olur.
3+6 3ε
i1 = olur.
R
Her iki durumda gerilim aynı olduğundan ana kol-
dan geçen akımlar sırasıyla,
› f › f
I1 = ve I2 = olur. 3ε
12 9 q= .t
R K
İlk durumda 4Ω luk direncin üzerinden geçen akım, qR
tK = olur.
›
I + 3I =
›
f 3ε
12
› f › f
4I = &I = olur.
12 48 Şekil-II deki devrede:
Bu durumda, Devreden geçen akım,

›
f f
I1 = 3I = 3. = olur. ε
48 16 i2 = olur.
R
İkinci durumda 4 Ω luk direncin üzerinden geçen
akım,
›
I2 = I2 =
f
olur.
ε
q= .t L
9 R
Ι1 ve Ι2 akımlarının oranı, qR
tL = olur.
ε
f
I1 16 9
= = olur. Şekil-III teki devrede:
I2 f 16
9 Devreden geçen akım,
ε
i3 = olur.
V R
6. R= olduğundan,
I Üreteçlerden geçen akım,
6 ε
RK = = 2 X iı3 = olur.
3 3R
6
RL = =6X M lambasının ışık verme süresi,
1
12 ε
RM = = 12 X olur. q= .t M
1 3R
3qR
a) Seri bağlandığında, tM = olur.
ε
Reş = 2 + 6 + 12 = 20Ω olur.
Buna göre,
b) Paralel bağlandığında,
1 1 1 1 tM > tL > tK olur.
= + +
R efl 2 6 12
1 9 4
= & R efl = X olur.
R efl 12 3

8. 10. X Y
ε1=30V
i S N S N S N
r1=2X fiekil- I
4X 2X
X Y
ε2=12V
S N S N
r2=1X i S K M S
N L R N
V
fiekil- II
Devreden geçen akım, Bir mıknatıs ikiye bölündüğünde yine iki kutuplu bir
/ε ε1 – ε2 30 – 12 18 mıknatıs elde edilir. Yeni durumda mıknatısların X
i= = = = = 2A
/ R 4 + 2 + r1 + r2 6 + 2 + 1 9 ucu ve Y uçları N kutuplu olur. Bir mıknatısı toplu
iğnelere dokundurduğumuzda toplu iğneler mıkna-
olur. Voltmetrenin gösterdiği değer,
tıslık özelliği kazanır. İğneler mıknatısa değdiği uç
V = ε2 + i.r2
ile zıt kutupla kutuplanır. Diğer uç ise aynı kutupla
= 12 + 2.1
kutuplanır. Toplu iğnenin K ucu mıknatısın N kut-
= 14 V olur.
buna değdirildiğinde uç S, L ucu ise N kutbu olur.
Aynı şekilde toplu iğnenin M ucu mıknatısın N kut-
buna değdirildiğinde M ucu S, R ucu N kutbu olur.
9.
10 Ω 6 Ω
15 Ω
2Ω r = 1Ω ε = 20V
i ε = 20 V ε = 20 V
r = 1Ω r = 1Ω
ε = 20 V ε = 20 V
ε› = 40 V r = 1Ω r = 1Ω
r› = 1 Ω
V
Anakoldan geçen akım,

Σf
i=
ΣR
›
f –f
=
6+2+1+1
40 – 20
=
10
= 2 A olur.
P = i2 . R = 22 . 2 = 8 W olur.

1. BÖLÜM
YAY DALGALARI
5.
MODEL SORU - 1 DEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ T
1. X
x 2x 2x
Y
sabit Ç sabit
uç uç
100cm
Kuvvet vektörünün dengeden uzaklaşan ucu ile
hız vektörünün uçları çakışık olmalıdır. 5x = 100 cm
X Y
Buna göre şeklinde olur. x = 20 cm dir.
CEVAP C λ = 4x olduğuna göre dalga boyu,

λ = 80 cm
2. Dalgaların genliği denge noktasına olan maksi- λ = 0,8 m olur.
mum uzaklık olduğuna göre, şekildeki dalganın
genliği 2 cm dir. Dalgaların yayılma hızı,
CEVAP B V = λ . f den
= 0,8 . 4
3. Şekle baktığımızda, = 3,2 m/s dir.
2m = 12 cm & m = 6 cm olur. Hareket süresi,

x = V . t den
Dalgaların yayılma hızı,
16 = 3,2. t & t = 5 s bulunur.
x 100
V= = = 4 cm/s olur.
t 25 CEVAP C
Dalgaların periyodu,
m 6 3
T= = = s olur.
V 4 2
CEVAP D
4.
I
m1
m2 6. genlik (cm)
5
II
2 4 6 8 10 12 14 16
0 zaman (s)
Ortamlar aynı olduğuna göre, V1 = V2 dir.

–5
V1 = V2
Genlik - zaman grafiğine baktığımızda dalgaların
λ1 . f1 = λ2 . f2
periyodunun T = 8 s olduğunu görürüz. Dalgaların
8 . f1 = 4 . f2 yayılma hızı 16 cm/s olduğuna göre dalga boyu,
2f1 = f2 & f2 > f1 olur. m = V.T = 16.8 = 128 cm bulunur.
CEVAP A CEVAP E
DALGALAR 143
MODEL SORU - 2 DEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ MODEL SORU - 3 TEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ
1. 1.
sabit serbest
uç uç
K L
1,8 kg
Atmanın t = 0 anından 9 saniye sonra konumu ve
mg=18N
hareket yönü şekildeki gibi olur.
λ = V. T ifadesinden,
F
λ= .T
n
mg
λ= .T
n 2. sabitt
serbest
uç
uç
18 1 1
m= . = 6. = 2 m olur. K L
0, 5 3 3
CEVAP D
X Y
Atmaların t = 0 anından 5 saniye sonra konumları

ve hareket yönleri şekildeki gibi olur.
2. V
yo
F
3. sabit serbest
xo uçç uç
K L
F
V= bağıntısına göre, F artınca V artar.
n
V artınca xo artar, yo azalır. Atmanın t = 0 anından 8 saniye sonra konumu ve
CEVAP A hareket yönü şekildeki gibi olur.
4. sabit
uç
sabit
uç
K O
Atmanın O noktası engelin L noktasına geldiği an,

bileşke atmanın görünümü şekildeki gibi olur.
144 DALGALAR
5. sabitt serbest 9. sabit
X
serbest
uç Y uç uç
uç
K L
K L
Y
X
Atmaların t = 0 anından 4 sa- serbest
uç
X ve Y atmaları şekildeki ko- niye sonra görünümleri şekil-
numda karşılaşarak üst üste deki gibi olur.
binerler. Bileşke atmanın görünümü şekildeki gibi
olur.
10. Y
6. sabitt Y serbest sabitt sabit
uç uç uç uç
K L
K L
X
X
Atmalar t = 0 anından 6 saniye sonra şekildeki ko-

Atmalar şekildeki konumda karşıla-
numda ilk kez birbirini söndürür.
şarak üst üste binerler. Atmaların
görünümleri şekildeki gibi olur.
11. X
7. 8m
sabitt
uç serbest
serbest uç
uç
sabit K L
uç 2m
K L Y
Atmalar t = 0 anından 12 saniye sonra şekildeki

konumda ilk kez birbirini söndürür.
x = V . t = 4 . 6 = 24 m
Atmanın t = 0 anından 6 saniye sonra konumu ve
hareket yönü şekildeki gibi olur.
12.
8. X
sabitt serbest serbest
uç uç sabit
uç uç
K L
K L
Atmalar t = 0 anından 5 saniye sonra şekildeki ko-

Atmaların t = 0 anından 3 saniye sonra görünüm-
numda ilk kez birbirini söndürür.
leri şekildeki gibi olur.
DALGALAR 145
3. sabit uç sabit uç

K O1 O2 L
X Z
1.
a¤›r yay a¤›r yay
K O1 L O2 M
hafif a¤›r hafif X ve Z ağır yaylarından ilk kez iletilen atmaların
şekli şekildeki gibi olur.
I. eklem O1 de iletilen
O1 CEVAP B
atma baş yukarı,
yansıyan atma baş
aşağıdır.
II. eklem O2 de ise iletilen ve yansıyan atmalar baş
yukarıdır.
O2
4. I. yay K II. yay L III. yay

Buna göre, O1 ekleminden yansıyan, O2 eklemin-
den iletilen ve yansıyan atmalar aşağıdaki şekilde-
ki gibidir.
2x 3x
O1 O2
2x 5x
CEVAP A
Atma her defasında düz döndüğüne göre, sürekli

kalın yaydan ince yaya geçiyor. Buna göre;
I II III
kalın ince çok ince

olmalıdır.
CEVAP A
2.
sabitt sabit
uç uç
O
K X Y L
a¤›r yay hafif yay
O noktasından iletilen atma 5 bölme, yansıyan 5. Va¤›r

3x x
atma 4 bölme yol almıştır. Buna göre; X yayı ağır,
K O L
Y yayı hafif yaydır. O noktasından iletilen ve yan-
sıyan atmalar baş yukarı olduğudan, K ve L nok- a¤›r yay hafif yay
2x
talarına ulaşan atmalar baş yukarıdır. sabit uç sabit uç
Ağır yaydan gelen atma O noktasına geldiğinde
O noktasından geçen atmanın hızı, yansıyan
yansıyan atma 2x yolunu almıştır. Bu zaman
atmanın hızından büyüktür.
içinde iletilen atmada hafif yayda 5x yolunu ala-
rak sabit uçtan yansımıştır. Bu durumda atmaların
Y yayında ilerleyen atmanın genişliği, X dekinden
hızları oranı,
daha büyüktür.
2x
III. yargı doğrudur. Vağır 2
= t = olur.
CEVAP E Vhafif 5x 5
t CEVAP B
146 DALGALAR
6. 9. VK
gelen K O
atma O P
xK=3cm
K yay› L yay›
O
xL=6cm
yans›yan L P
atma O
VL
xM = 9cm
O gelen atma M P
ince yay kal›n yay O
K den gelen atma ters döndüğünden K ince yay, VM
L kalın yaydır.
Atmalar K ile M yayında aynı anda ters dönerek
yansıdığına göre K ve M yayları hafif, P yayı ise
ağırdır. L yayındaki atma P yayında yansımadan
K 2x O x L
yoluna devam ettiğine göre iki yayın birim boyunun
L yayından K’ye gelen atma düz ilerler. Yansıyanı kütlesi eşittir. Bu durumda L ile P yayları aynı yay-
da düz döner. İnce yayda hız daha büyük olaca- dır.
ğından, aynı sürede daha fazla yol alır. I. yargı doğrudur.
CEVAP D Atmaların yansıyana kadar aldıkları yollara bakı-

lırsa xM > xK dır. Bu durumda VM > VK olur. Ağır
yaydaki hız daha küçük olacağından K yayı M ya-
yından daha kalındır.
P yayının kalınlığı L ye eşit K ve M den daha ka-
lındır. Çünkü atmalar bu yaya geldiğinde ters dön-
7.
müşlerdir. Buna göre, VM > VK > VL olur.
K O1 O2 L III. yargı yanlıştır.
X Y Z CEVAP D
sabit uç sabit uç
X yayı en ağır, Z yayı en hafif yaydır.

Buna göre VZ > VY > VX olur.
CEVAP D
10.
X O Y
K L
serbest serbest
uç uç
Y yayında iletilen atma baş yukarı olduğuna göre,

to anında X yayından O noktasına doğru ilerleyen
atma baş yukarıdır.
8. X yayında yansıyan atma baş aşağı olduğuna göre,
O X yayı ince, Y yayı kalın yaydır.
K L
İnce yayda atmaların hızı kalın yaydan daha bü-
sabit uç sabit uç yüktür.
Vince yay > Vkalın yay
Atma ilk konumundan 5t süre sonra şekildeki
Yayların boyları hakkında kesin birşey söylenemez.
konumda olabilir.
CEVAP A
CEVAP A
DALGALAR 147
11.
O
.\D\ԩ L\D\ԩ
VDELWXç VHUEHVWXo
ԬHNLO- I
–x +x
P O S
R NDOԩQ LQFH
VDELWXç VHUEHVWXo
ԬHNLO-II
Şekil-II deki atmalardan S iletilen P ise yansıyan at-

madır. R duvara çarpıp yansıyan atma olduğundan
R atması kesinlikle +x yönünde hareket etmektedir.
P atması ise –x yönünde hareket etmektedir.
S atması başlangıçta +x yönünde gidiyormuş gibi
görülmektedir. Fakat K yayı kalın, L yayı ince yay
ve ince yayda atmanın hızı büyük olduğundan S
atması serbest uçtan yansıyıp geri dönmüş olabilir.
Bu durumda S atması +x ve –x yönünde hareket
ediyor olabilir.
CEVAP B
12.
O
.\D\ԩ L\D\ԩ
VDELW VDELW
uç ԬHNLOI uç
–x +x
P O
R S
ԬHNLOII
O noktasında atma yansıyarak ters döndüğünden K

yayı kalın, L yayı incedir.
L yayında atmaların hızları eşit olduğundan S atma-
sı O noktasında yansıyan ise, R atması duvardan
yansıyan atmadır. (R ve S atmaları 6 şar birim yol
alıyorlar) Atmalar ince yayda hızlı, kalın yayda yavaş
yayıldıklarından,

| VR| >| VP| dir.
CEVAP A
148 DALGALAR
TEST 1 ÇÖZÜMLER YAY DALGALARI
1. düfley 4.
1 • 2
Y
sabit X serbest
P
uç uç
K L
R yatay K L
S
X atması 1 yönünde, Y atması 2 yönünde ilerlerse

Yay üzerindeki P, R ve S noktalarının hareket atmalar birbirini söndürür.
yönleri şekildeki gibi olur. I. yargı yanlıştır.
CEVAP D X atması 2 yönünde, Y atması 1 yönünde ilerlerse
atmalar birbirini söndürmezler.
2. fiekil-I O1 O2
I II III X ve Y atmaları 2 yönünde ilerlerlerse atmalar bir-
birini söndürmezler.
CEVAP E
fiekil-II
5. sabit uç sabit uç
II. yaydan III. ye geçerken yansıyan atma baş

yukarı yansıdığına göre III kalın, II ince yaydır.
Atmalar birbirinden uzaklaşıyorlar. Her ikisi de ilk
μIII > μII olmalıdır.
yansımada ters dönerler. Çünkü uçlar sabittir. Bu-
O1 eklemine gelen atma baş yukarı yansıdığından na göre desen,
I. yay ince, II ise kalındır. μII > μI olmalıdır.
Bu durumda III. yay kalın, II. yay ince ve I çok ince
yaydır.
O halde, μIII > μII > μI olur. şeklindedir.

CEVAP C
CEVAP B
40cm
6.
3. m /4 m /2 m /2
y (cm)
λ= 4 cm
5
0
2 4 6
x(cm) Dalgaların dalga boyu
m m m
+ + = 40 cm
4 2 2
–5
5m
= 40 cm
4
Dalgaların dalga boyu λ = 4 cm dir. m = 32 cm olur.
Dalgaların periyodu. 4 saniyede 8 dalga üretilirse
V =
m 1 saniyede f dalga üretilir.
T
4 f.4 = 1.8
20 =
T
f = 2 s–1 olur.
1
T = s olur.
5 Dalgaların yayılma hızları,
CEVAP A V = λ . f = 32 . 2 = 64 cm/s olur.
CEVAP A
DALGALAR 149
7. 10.
X Y
X
sabitt s
sabit
uç K L uç
sabit serbest
uç K L uç
fiekil-I
sabitt sabit
s
uç K L uç
Atmaların t = 0 anından 6 saniye sonra görünümü
Y X
şekildeki gibi olur. fiekil-II
CEVAP B
X atmasının hareketi oka zıt yönde, Y atmasının
hareketi ok yönünde olabilir.
X atmasının hareketi ok yönünde, Y atmasının ha-
8. reketi oka zıt yönde olabilir.
serbest II. yargı doğru olabilir.

uç
X Y
CEVAP D
Y atması düz dönerek yansırken X atması yansı-
mak üzere engele bir bölmesi kalır. Her iki atma baş
aşağı olduğundan birbirini güçlendirir.
+
Y X
Bileflke
CEVAP C
9.
sabitt sabit
uç X Y uç
K L
fiekil-I
sabitt sabit
uç uç
K L
fiekil-II
Atmaların t = 0 anından 14 s sonra ilk kez görünü-

mü Şekil-II deki gibi olur.
CEVAP E
150 DALGALAR
1. L 3. y(cm)
y
T
K 20
λK λK λK/2
–y r
y 10
λL λL
L
–y G1 G2
x(cm)
2y 0 5 10 15 20 25
m
M Dalga boyu ardışık iki tepe veya çukur arası uzak-

λM λM/2 λM
lıktır. Buna göre λ = 20 cm, genlik ise dalganın ya-
–2y
tay denge konumundan olan maksimum uzaklığı-
dır. Buna göre r = 10 cm dir.
Verilen L uzunluğunda K kaynağından yayılan dal-
gaların dalga boyu, CEVAP B
λK = 4 br,
λL = 6 br,
4.
λM = 4 br olur. sabitt serbest
uç uç
Buna göre, O• L
K
λL> λK = λM olur.
CEVAP E
O
L
Atmanın O noktası L noktasına geldiği an, bileşke

atmanın görünümü şekildeki gibi olur.
CEVAP A
2.
sabit uç
5.
O
X Y
Yaylardaki atmanın hızları alınan yollarla doğru

Öndeki atma sabit uçta ters dönerek yansır. Arka-
orantılıdır. İnce yayda hız daha büyüktür. Kalın yay-
daki yansımak üzere engele 1 bölmesi kalır. Zıt faz-
dan ince yaya geçerken yansıyan atma düz döner.
lı olanlar birbirini sönümlerler.
İletilen ise gelenle aynı fazdadır.
X
2x O x
iletilen yans›yan Bileflke

atma
Y
CEVAP D
CEVAP B
DALGALAR 151
6. 9.
X sabitt serbest
uç uç
sabitt serbest
uç uç
K L K L
X ve Y atmaları ilk kez karşılaştıklarında bileşke at-

manın görünümü şekildeki gibi olur.
X ve Y atmaları ilk kez karşılaştıklarında, bileşke CEVAP E
atmanın görünümü şekildeki gibi olur.
CEVAP A
7.
VX 10.
K
X 2y
F X Y
2x
VY L
Y 2y
F X ve Y uçları serbest uç ise K ve L atmaları ser-
x
best uçtan aynen yansıyarak birbirini sönümler.
VZ I. yargı doğru olabilir.
Z
y
F
2x
F kuvvetiyle gerilmiş yaylarda oluşturulan atmaların K L

X Y
F
hızları, V = eşitliğinden bulunur. Yaylar özdeş
n
ve eşit kuvvetlerle çekildiğinde yaylarda oluşturulan
atmaların hızları, X ucu serbest olduğunda K atması aynen yan-

VX = VY = VZ olur. sır. Y ucu sabit olduğunda L atması tepe olarak
CEVAP E yansıyacağından K ve L birbirini ilk durumda sön-
düremezler. Fakat L atması X ucundan tepe, K
atması Y ucundan çukur olarak yansıyacağından
birbirini sönümler.
8. serbest
sabitt
uç uç L
X Y
+y
K L M N P R S –yT U K
–2y
X ve Y uçları sabit uç olduğunda K ve L atmaları

Atmalar ilk kez N - P arasında üst üste gelirler ve sabit uçlardan ters olarak döner. K ve L atmaları
genlik –2y olur. Görünümü şekildeki gibi olur. birbirini söndürür.
CEVAP D
CEVAP E
152 DALGALAR
1. Atmalar üzerindeki nokta- Atmanın ince yayda yayılma hızı,

ların titreşim doğultularını x1 + x2 = Vince.t
K
doğru görebilmek için bir X 10 + 8 = Vince . 3
ԬHNLO-I
sonraki durumları çizilir.
Vince = 6 m/s olur.
Şekiller üzerinde bu du- Y
rumlar gösterildiğinde K L
Yansıyan atmanın ince yayda ilerleme süresi, ile-
noktasının titreşim doğrul- tilen atmanın kalın yayda ilerleme süresine eşittir.
tusunun yanlış gösterildiği ԬHNLO -II x2 = Vince . tı
görülür. 8 = 6.tı
4
P tı = s
3
Z
ԬHNLO-III İletilen atmanın kalın yayda yayılma hızı,
x3 = Vkalın . tı
CEVAP A 4
4 = Vkalın & Vkalın = 3m/s olur.
3
CEVAP C
2.
K L 4. K x1 O x2 L
serbest sabit
uç uç
K yayı hafif, L yayı ağır olduğunda ve L yayında bir

Atmalar t saniyede 1 bölme ilerlediklerinden 5t
atma çukur olarak oluşturulduğunda atmanın bir kıs-
saniye sonra K atması serbest uçta tepe olarak
mı aynen iletilirken, bir kısmı da çukur olarak şekil-
yansıyarak aynı konuma gelir. L atması da sabit deki gibi yansıyabilir.
uçta çukur olarak yansıyarak 5t saniye sonra ilk
I. yargı doğru olabilir.
konumda çukur olarak bulunur.
K yayı ağır, L yayı ince olduğunda ve K yayında çu-
kur olarak üretilen bir atma L yayına aynen iletilir ve
I bir kısmı da çukur olarak yansır. Bu durumda şekil-
K
deki durum gözlenir.
I
L
Atmanın bir kısmı iletildiğinden ve bir kısmı da yan-
sıdığından K ve L yayları özdeş olamayacağından
Atmalar t saniyede 1 bölme daha ilerlediklerinde x1 = x2 olamaz.
atmalar birbirleri üzerine geleceklerinden birbirini 6t III. yargı yanlıştır.
süre sonra söndürürler. CEVAP B
CEVAP C
5. Yayın hızı her nok-

3. VLQFH tada aynı değildir. Bir L
atma üzerindeki nok- K M

O NDOԩQ\D\
talarda yayın hızı şe-
LQFH\D\ x1=10m kilde gösterilen okla-
VDELWXo ԬHNLO-I VDELWXo rın büyükleri ile oran-
VNDOԩQ tılı olarak değişir. I. ve II. yargılar kesin doğru değil-
x2=8m dir.
O
Bir yay üzerindeki atmanın yayılma hızı her nokta-
2m x3= 4m
VLQFH da aynıdır. III. yargı kesin doğrudur.
VDELWXo VDELWXo
ԬHNLO-II
CEVAP C
DALGALAR 153
6. 8.
b2
a1
L K a2
b1
Atmalar serbest uçta yansıdıktan sonraki durumları

Atmaların K ve L noktaları çakıştığında genliği bü-
aşağıda gösterilen şekildeki gibi olur.
yük olandan küçük olanı çıkarılır.
b2 b2
a2
K
a1 L a2
b1
Atmalar sabit uçta yansıdıktan sonra ters dönerler. b2 > b1 ve a2 > a1 olduğundan bileşke atma şekilde-
ki gibi olur.
CEVAP B
9.
serbest sabit
uç uç
O
Bu durumda atmaların durumları şekildeki gibi olur.
CEVAP E
Atmalar uçlarda yansıdığında şekildeki görünümü

alırlar. Girişim yaptıklarında şekildeki dalgalar olu-
şabilir.
7.
K
L veya
VHUEHVW ԬHNLO- I VDELW
uç uç
CEVAP E
K
L 10.
ԬHNLO-II X O Y
K L
Atma to anında X yayında oluşturulduğundan Y

yayındaki atma iletilen atmadır. Her zaman gelen
atma ile iletilen atmanın başları aynı yöndedir. Y
ԬHNLO-III
yayındaki atma baş yukarı olduğundan to anında
K ve L atmalarının birbirini söndürebilmesi için Şe- oluşturulan atma baş yukarıdır. X yayındaki atma
kil - I deki yönlerde ilerlemeleri gerekir. serbest uçta yansıdığından yansıyan atmanın başı
Şekil - II de görüldüğü K ve L atmaları birbirini sön- aşağı doğrudur. Bu durumda gelen atma ile yansı-
dürür. Her atma t saniyede 2br yol alır. yan atmaların başları terstir. Bu da bize Y yayının
Atmaların Şekil - III teki görüntüyü oluşturabilmeleri için kalın, X yayının ise ince olduğunu gösterir.
K ve L atmalarının 10 birim yol alması gerekir. Atmalar X yayında atma, Y yayındaki atmadan daha hızlı
t saniyede 2 br yol alıyorsa 10 br yolu 5t saniyede alır. olduğundan yayların boyları için kesin bir şey söy-
CEVAP D lenemez.
CEVAP A
154 DALGALAR
Adı ve Soyadı : .....................................
Sınıfı : ..................................... Bölüm
Numara : .....................................
Yazılı Soruları
Aldığı Not : .....................................
(Yay Dalgaları)
1. y (cm) 3. Y
sabit ssabit
m= 8 cm uç uç
3
y
x (cm) K L
0
4 8 12
–3
X
a) Dalgaların genliği, y = 3 cm dir.

Atmaların t = 0 anından 7 saniye sonra şekildeki
b) Dalgaların dalga boyu, λ = 8 cm dir. gibi konumda ilk kez birbirini söndürür.
c) Dalgaların yayılma hızı,
m 8
V= = = 40 cm/s dir.
T 1
5
2.
K P
4. 12m
m m m m
2 Vhafif
K O L
35 cm
hafif yay x a¤›r yay
a) Dalgaların frekansı, kaynağın frekansına fiekil-I
eşittir.
Va¤›r
fkaynak = fdalga = 0,25 s–1 (Hz) K O L
hafif yay a¤›r yay
x 12–x
b) Bir dalganın periyodu ile frekansı arasındaki
fiekil-II
ilişki,
f.T = 1 İnce yayda atma t = 2 saniyede 2x yolunu alaca-
1 ğından,
.T = 1 & T = 4 s olur.
4
2x = Vhafif . t
c) KP arasındaki uzaklık 35 cm ve bu uzaklık da 2x = 8 . 2
m
3λ + = 3,5λ dır. Bu durumda dalgaların dal- x = 8m olur.
2
ga boyu, Kalın yayda atmanın hızı,
3,5λ = 35 12 – x = Vağır . tı
λ = 10 cm olur. 12 – 8 = Vağır . 1
1 5 Vağır = 4 m/s olur.
d) Dalgaların hızı, V = m.f = 10. = cm/s olur.
4 2
DALGALAR 155
5. 8. sabitt serbest
uç uç
K L
m/4 m/2 m/2 m/4
6 cm
Dalga boyu, Atmanın t = 0 anından 5 saniye sonra görünümü

m m m m şekildeki gibi olur.
+ + + = 6 cm
4 2 2 4
3m
= 6 cm
2
m = 4 cm olur.
Kaynak 2 saniyede 16 dalga üretirse

1 saniyede f dalga üretir.
f.2 = 1.16
f = 8 s–1 olur.
V = m.f = 4.8 = 32 cm/s olur. 9. sabitt Y sabit
uç uç
K L
6. sabitt serbest
uç uç
X
K L
Atmaların t = 0 anından 4 saniye sonra konum-

ları ve hareket yönleri şekildeki gibi olur.
Atmaların t = 0 anından 6 saniye

sonra görünümleri şekildeki gibi
olur.
7. Bir yayda oluşturulan

V
atmanın hızı,
F F
V=
n
20
2=
n 10. 4 saniye içinde yansıyan atma 20 m yol aldığından
20 hızı,
4=
n x 20
Vy = = = 5 m/s
n = 5 kg/m olur. t 4
olur. İletilen atma 12 m yol aldığından,
Atmanın hızının 4 m/s olabilmesi için,
x 12
F
ı Vi = = = 3 m/s
Vı = t 4
n
ı olur. Gönderilen atmanın hızı yansıyan atmanın hı-
F
4= zına eşit olduğundan,
5
F
ı Vg = Vy = 5 m/s olur.
16 = & Fı = 80 N luk kuvvet uygulanmalıdır.
5
CEVAP E Vg Vy Vi
5 m/s 5 m/s 3 m/s
156 DALGALAR
2. BÖLÜM
SU DALGALARI
4. I
L 45°
1. I K
K
.
70°
.
. O
K K L
70°
L
.
K
.
.
L O
L L 45°
.
O
.
.
L .
45°
.
K K
50° 40° 40° . 70° 45° 45° 45°
II
II O
KL doğrusal dalga I ve II engellerinde şekildeki

KL doğrusal atma, I ve II engellerinde şekildeki
gibi yansır.
gibi yansır.
CEVAP E
CEVAP A
5. I
2. K
II 60°
30°
.
K
30° L
. K
. L .
K K
O
.
K
L . L .
. 30°
L O K O
30° 60° 60° 30° 30°
L
.
.
I .
30° . 30°
L
KL doğrusal dalga I ve II engellerinde şekildeki 60° 60° 30° .
II
gibi yansır. O
30°
30°
CEVAP A KL doğrusal atma, I ve II engellerinde şekildeki
gibi yansır.
CEVAP C
3. K L I
. 6. KL atması X engelin-
60°
den yansıdıktan son- K L
.
ra Y engeline oradan 30 o
30° da yansıyarak X en- 60o N
K 60o
L geline gelir. Atma X Y
30 o 60o
X
30° engeline dik gelece- 30o
.
N 30o
.
60° 30° K ğinden kendi üzerin- . 60o

L 30° 60°
30o
II den geldiği yoldan
KL doğrusal dalga I ve II engellerinde şekildeki geri döner.
gibi yansır.
CEVAP C
CEVAP A
DALGALAR 157
7. 10.
II
K K M F
L
60o L
o
60
K
L Engeli çukur aynaya benzetecek olursak 1,5 F de-
ki ışınlar 3F den geçeceğinden, su dalgaları engel-
K 60o
60o 60o den yansıdıktan sonra K noktasında toplanıp sonra
I
dağılırlar.
Yansıma kanunlarına göre dalga engellerde yansı-
CEVAP B
dığında görünümü şekildeki gibi olur.
CEVAP A
11. X Y
8.
L ԬHNLO -I ԬHNLOII
Z T
K
.
K L
30o
L
30o 30
o
o
o
60 . 60
o
30
Y ԬHNLOIII ԬHNLOI
o
K 60 X
• X engeline gelen doğrusal dalgalar engelden
60
o yansıdıktan sonra kesinlikle odaklanırlar.
• Y engeline gelen doğrusal dalgalar engelden
yansıdıktan sonra kesinlikle odaklanmazlar.
• Z engeline gelen dairesel dalgalar engelden
yansıdıktan sonra odaklanabilir, odaklanmaya-
Engele önce gelen uç önce yansır. Bu durumda KL
bilir. Z engelinin odak noktası bilinmediğinden
atmasının önce X sonra Y engelindeki yansıması şe-
kesin birşey söylenemez.
kildeki gibi olur.
CEVAP A
CEVAP E
12.
K L
9. F F
f f f
f 2f
K 60°
L K engelinin odağı f ol-

K L
M duğundan paralel ge-
F F
len dalgalar K engelinin f f f
Atmanın M ucu önce engele K odağında toplanır.
geldiğinden eşit açı ile yan-
L
sır. L noktası engele geldiğin- L engelinin odağı 2f olduğun-
de atma şekildeki konumu M dan L engeline odaktan gelen dairesel dalgalar pa-
alır. ralel olarak yansırlar.
CEVAP E CEVAP A
158 DALGALAR
4. 120 s (2 dk) de 240 dalga üretilirse
MODEL SORU - 2 DEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ 1 s de f dalga üretilir.
f.120 = 1.240
1.
2cm f = 2 s–1
P R Dalgaların periyodu,
3cm
kaynak
T.f = 1
Dalgaların genliği 3 cm, dalga boyu ise, 1
T.2 = 1 & T = s olur.
λ = 2.2 = 4 cm olur. 2
Art arda gelen 5 tepe noktası arasında 4λ vardır. I. yargı doğrudur.
Bu uzaklık ise,
T m T m T
d = 4λ
= 4.4
= 16 cm olur.
CEVAP E 3 dalga tepesi arasındaki uzaklık 2λ olduğuna
göre,
2. Dalgaların frekansı, f = 2s–1, hızı 20 cm/s ise 2λ = 30

dalga boyları, λ = 15 cm dir.
V = λ.f II. yargı yanlıştır.
20 = λ.2 & λ = 10 cm olur. Dalgaların hızı,
I. yargı kesinlikle doğrudur. V = λ.f
T m T = 15.2
= 30 cm/s dir.
m/2 m/2
CEVAP C
Ç
Ardı ardına gelen tepe ile çukur arasındaki uzak-

m 5. Şekil-I de: Şekil-II de:
lık dir.
2 3 3
m 10 λ1 = r dir. λ2 = r + r = 3r dir.
Buna göre, d = = = 5 cm olur. 2 2
2 2
III. yargı kesinlikle doğrudur. Dalgaların yayılma hızları eşit olduğundan periyot-
ları oranı,
Dalgaların genliği bilinmemektedir.
II. yargı kesin birşey söylenemez. V1 = V2
CEVAP D m1 m
= 2
T1 T2
3. T T T T T T T
1 2 3 4 5 6 7 r 3r
m m m m m m =
T1 T2
T1 1
= olur.
T2 3
Ardı ardına gelen 7 dalga tepesi arasındaki uzaklık
CEVAP E
6λ ya eşittir. Bu durumda,
6λ = 120
6. Ortam aynı olduğundan, I. ve II. durumda dalga-
λ = 20 cm olur. ların yayılma hızları eşittir.
1 –1 V1 = V2
Frekans s olduğuna göre, dalgaların yayılma hızı,
2
λ1 . f1 = λ2 . f2
V = λ.f
4.6= λ2 . 8
1 λ2 = 3 cm olur.
= 20. = 10 cm/s olur.
2 CEVAP B CEVAP C
DALGALAR 159
MODEL SORU - 3 TEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ 4. Stroboskobun frekansı,
10 devir –1
fs = =2s olur.
1. 5 dalga tepesi 12cm 5s
arası uzaklık Dalgaların frekansı,
4λ olduğun-
dan,
• • • • • fd = N . fs = 6 . 2 = 12 s–1 olur.
m m m m Dalgaların dalga boyu, ,
4λ = 12 cm Vd = λ . fd
λ = 3 cm olur.
36 = λ . 12
λ = 3 cm olur.
5 devir 5 –1
fs = = s CEVAP C
4s 4
5 –1
fd = N . fs = 8 . = 10 s
4
Vd = m . fd = 3 . 10 = 30 cm/s olur. 5.
CEVAP A 3 4 5 6 7
m m m m
2. 4λ = 20 cm 8cm
λ = 5 cm olur.
• • • • • 4λ = 8 cm
λ = 2 cm
m m m m 10 devir –1
fs = = 5s
2s
Stroboskobun frekansı,
fY = N.fs = 6.5 = 30s–1
10 devir 5 –1
fs = = s olur. fY = fd = 30 s–1 olur.
4s 2
Dalgaların frekansı, Dalgaların yayılma hızları;
5 Vd = λ.fd
fd = N . fs = 4 . = 10 s–1 olur.
2 = 2.30
Dalgaların yayılma hızı, = 60 cm/s olur.
Vd = λ . fd = 5 . 10 = 50 cm/s olur. CEVAP D
CEVAP A
6. V = λ.fd
36 = 3.fd
fd = 12s–1
fY = fd eşitliğinde dalgalar duruyormuş gibi gözle-
nir.
3. 4λ = 8 cm 8 cm fY = fd eşitliği dışında da dalgalar duruyormuş gibi
λ = 2 cm olur. gözlenebilir.
• • • • • m bir tam sayı olmak üzere;
m m m m a) fY = m.fd durumunda dalgalar duruyormuş gibi
gözlenir. Fakat dalga boyu gerçek dalga boyundan
Vd = λ . fd fd = N . fs daha küçük gözlenir.
32 = 2 . fd 16 = 4 . fs b) fy = 1 fd durumunda dalgalar duruyormuş gibi

m
fd = 16 s–1 fs = 4 s–1 olur. gözlenir. Fakat dalga boyu gerçek dalga boyundan
CEVAP E daha büyük gözlenir.
160 DALGALAR
A seçeneğinde:
fY = N.fs = 6. 1 = 2s–1
3
fY = 1 fd 1.
m K O L
2 = 1 .12
m
m=6
m tam sayı olduğundan dalgalar duruyormuş gibi
gözlenir.
K-O arasında leğenin derinliği değişmediğinden
dalgaların dalga boyu değişmez. O-L arasında
B seçeneğinde:
derinlik arttığından dalga boyu artar. Dalgaların
fY = N.fs = 6. 1 = 3s–1 üstten görünüşü şekildeki gibi olur.
2
CEVAP A
fY = 1 fd
m
3 = 1 .12 2.
derin ortam derin
m K ortam
m=4 K
. K
K
m tam sayı olduğundan dalgalar duruyormuş gibi . . .
gözlenir. . .
L
L L L
C seçeneğinde: VԩԫRUWDP
fY = N.fs = 6.1 = 6s–1 KL doğrusal atma derin ortamdan sığ ortama dik
fY = 1 fd geldiğinden doğrultusunu değiştirmeden geçer.
m
Sığ ortamdan derin ortama geçerken şekildeki
6 = 1 .12 görünüm elde edilir.
m
m=2 CEVAP C
m tam sayı olduğundan dalgalar duruyormuş gibi

3.
gözlenir.
D seçeneğinde:
fY = N.fs = 6.2 = 12 s–1
fY = fd = 12 s–1 olduğundan dalgalar duruyormuş
gibi gözlenir. Dalgaların dalga boyu derinlikle orantılı olarak
artar. Bu durumda dalgaların üstten görünümü
şekildeki gibi olur.
E seçeneğinde:
CEVAP B
fY = N.fs = 6.3 = 18s–1
4.
K .
fY = m.fd derin ortam ara
kesit
18 = m.12 .
m= 3 Vԩԫ
ortam
2 .
m tam sayı olmadığından dalgalar duruyormuş gi-
ara
bi gözlenmez. . kesit
L
CEVAP E
KL doğrusal atması sığ ortama geçince şekildeki
hali alır.
CEVAP C
DALGALAR 161
5. I II III 9.
X ortamԩ < ortamԩ = ortamԩ
su
K
ara .
kesit K
N L
.
K
. L
ara
N
Dalga leğeninin düşey kesiti şekildeki gibi olabilir. L
kesit
CEVAP A
Atmanın ilerleme doğrultusu, X ortamından Y ortamı-
6. na geçerken normalden uzaklaştığından hY > hX tir.
K L M
Atmanın ilerleme doğrultusu, Y ortamından Z orta-
mına geçerken normalden uzaklaştığından hZ > hY
dir.
Buna göre, hZ > hY > hX olur.
CEVAP B
Dalgalara bakıldığında L bölge-
sinde dalgaların dalga boyu kü- K L M
çülmüştür. M bölgesinde ise gi-

10.
derek büyümüştür. Bu duruma X ortamԩ < ortamԩ
uygun seçenek A şıkkındaki gi-
ara
bidir. kesit
K K
N b
CEVAP A

K
L
ara
L kesit
b Z ortamԩ
7. L
a a a
Atmanın X ortamındaki ilerleme doğrultusu, Z

.
b ortamındaki ilerleme doğrultusuna paralel oldu-

. L ğundan, hX = hZ dir.
c Atmanın ilerleme doğrultusu, X ortamından Y orta-
M mına geçerken normale yaklaştığından, hX > hY dir.
.
Buna göre; hX = hZ > hY olur.

K, L ve M ortamları derinliklerine göre hL > hK > hM CEVAP D
şeklinde sıralanır.
Şekil-II deki gibi üretilen atma şekildeki gibi bir yol 11. ara kesit ara kesit
izleyebilir. β > α > γ olur.
CEVAP B N
VM
VK
30° 80°
60°
10° 30°
30°
8. Düşey kesiti şekildeki gibi olan VL
K L M 60° 60°
kabın yüzeyinde, K bölgesinin
derinliği sabit olduğundan dal- K L M
ga boyu sabit, L bölgesinde
derinlik arttığından λ artar.
Şekildeki dalgaların ilerleyiş doğrultularından,
M bölgesinde derinlik azaldığından λ da azalır. Bu
da E seçeneğinde doğru verilmiştir. VK > VL ; VM > VL ve VM > VK dir.
CEVAP E
Bu durumda, VM > VK > VL olur.
CEVAP A
162 DALGALAR
12.
i
a
VK
VL 1.
c
VM
K L M
F

Bölgeler arasında geçiş yaparken,
θ > γ > α olduğundan, Vԩԫ derin
derin Vԩԫ
hK > hM > hL olur. Vԩԫ derin

Çünkü sığ ortam çok yoğun gibi davranır. Az
yoğundan çok yoğuna geçerken dalgalar normale
yaklaşarak kırılır. I II
CEVAP E
13.
Vԩԫ
derin ortam ara 37° derin
kesit K Vԩԫ

K .
L
.
53° VԩԫRUWDP III
L
II. ve III. düzeneklerden geçen dalgalar dağılır.

Snell bağıntısından,
CEVAP E
sini Vd
=
sinr Vs
sin53° Vd
=
sin37° Vs
0, 8 Vd V 4
= & d= olur.
0, 6 Vs Vs 3
CEVAP C
14.
Vԩ͞RUWDP Vd
Vs L .
. U md
.
. 2.
ms Vԩԫ derin Vԩԫ
GHULQRUWDP
DUD
NHVLW
O
Dalgaların sığ ortamdaki dalga boyları,
md Vd
=
ms Vs
Derin ortamın derinliği artırılırsa dalgaların kırılma-
6 30
= sı artacağından dalga daha çok kırılır ve odak uzak-
ms 20
lığı azalır. Dalganın hızı ve frekansı değişmez.
ms = 4 cm olur.
CEVAP C
CEVAP B
DALGALAR 163
3.
1.
Vԩԫ derin
derin Vԩԫ
Vԩԫ derin
r
kaynak

F F i
I II
K L
Şekilden K ortamı derin, L ortamı sığ olduğu anla-

şılır. Kaynağın frekansı artırıldığında kırılan dalga-
Vԩԫ
derin ların kırılma açısı r artar, gelme açısı i değişmez.
Vԩԫ
Kırılma açısı arttığından sapma açısı δ azalır.
CEVAP B

F
III
II. ve III. düzeneklerden geçen dalgalar dağılır.

CEVAP E
2.
kaynak
4. λK
VK λL
K K
r
VL
L M
i
K L
K K
ԬHNLO - I ԬHNLO- II
Dalgalar L ortamında geride kaldığından K ortamı
Şekil - I deki doğrusal dalgalar L ortamından geçer-
derin, L ortamı sığdır. Derin ortamda dalga boyu
ken dairesel durum aldıklarından L ortamı sığ, K or-
daha büyük olduğundan mK > mL dir. Kaynağın peri-
tamı derindir.
yodu azaltıldığında (frekans artırıldığında) mK ve mL
dalga boylarının ikisi de azalır.
Şekil - II deki doğrusal dalgalar M ortamından ge-
çerken bir noktada odaklanacak şekilde kırıldığın- K ortamından L ortamına gönderilen dalgaların pe-
dan M ortamı sığ, K ise derindir. riyodu azaltıldığından dalgaların K ortamına gelme
II. yargı kesinlikle doğrudur. açısı ve hızı değişmez. L ortamındaki r kırılma açı-
L ile M arasında bir kıyaslama yapılamaz. sı ve L ortamındaki VL hızı artar.
III. yargı için kesin birşey söylenemez. CEVAP C
CEVAP B
164 DALGALAR
TEST 1 ÇÖZÜMLER SU DALGALARI
1. Dalgaların yayılma hızı, 4. 3λ = 15 cm

3 4 5
x 36 λ = 5 cm olur.
V= = = 12 cm/s olur.
t 3
Vd = λ.fd
Ardışık iki dalga tepesi arasındaki uzaklık dalga m m m
40 = 5 fd
boyu λ dır.
fd = 8 s–1 olur.
V=λ.f
10 devir –1
12 = λ . 2 fs = =2s
5s 15cm
λ = 6 cm olur.
olur.
CEVAP C
fY = fd
fY = N.fs
8 = N.2 ⇒ N = 4 olur.
2. y(m)
CEVAP A
3
genlik
x(m 5.
0 4
2 6
genlik
60°
–3 37°
V1
m V2
53°
Şekildeki dalganın genliği 3 m, dalga boyu ise 4 m V3
dir. Dalganın periyodu hakkında birşey söylene- K L M

mez.
I. ve II. yargılar kesinlikle doğrudur. Geçiş açılarına baktığımızda 60° > 53° > 37°
olduğunda K en derin, L ise en sığdır. Bu durum-
Dalgaların periyodu bilinmiyor.
da derin ortamda dalgalar en hızlı, sığ ortamda ise
III. yargı için kesin birşey söylenemez. en yavaş yayılır. Bir ortamdan başka bir ortama
CEVAP D geçişte periyot değişmez.
I. , II. ve III. yargılar doğrudur.
CEVAP E
3.
K M
kaynak 6.
K
L
L
50°
K II. engel
L N K
50° 50°
Dalgaların dalga boyu KL kenarına doğru gidildi- 0° 80
60° 30° 30° 10 ° 50°
ğinde arttığına göre derinlik de artmıştır. Ya da I. engel L
kaynağın periyodu azaltılıp frekansı artırılmıştır.

Su dalgaları ışık gibi düşünüldüğünde KL dalgası II.
I. ve III. yargılar doğru olabilir. II. yargı yanlıştır.
yüzeyden şekildeki gibi yansır.
CEVAP D
CEVAP D
DALGALAR 165
7. I 9.
dalga söndürücü dalga söndürücü
K M N M N
L K
K L
L
45° 45° 45° 45°

II
KL doğrusal su dalgaları I ve II engellerinden,

şekildeki gibi yansır.
CEVAP B
K L K L
8. dalga söndürücü dalga söndürücü
GRԫUXVDOGDOJD
Ԭekil-I ND\QDԫԩ Ԭekil-II
F
Vԩԫ
Dalga kaynağının frekansı zamanla azaltılırsa,

dalgalar Şekil-II deki gibi gözlenir.
derin derin
Leğenin MN kenarının altına takoz konursa, su
I derinlği MN kenarına doğru azalacağından, dal-
galar Şekil-II deki gibi gözlenir.
Kaynağın titreşim genliğini zamanla artırma, dalga
Vԩԫ
boyunu değiştirmeyeceğinden, dalgaların görünü-

mü değişmez.
derin derin CEVAP D
II
10. dalga söndürücü
V¿½RUWDP
derin
Vs
Vd
Vԩ͞ Vԩԫ i
ms
r md
III
ara GR½UXVDO
NHVLW GHULQRUWDP GDOJDND\QD½¿
F
derin
dalga söndürücü
Vԩԫ Vԩԫ
Dalga kaynağının frekansı artınca r kırılma açısı
IV
artar.
I düzeneği ince kenarlı mercek gibi davranır, düze- I. yargı doğrudur.
nekten geçen su dalgaları odaklanır.
sin i Vd
= bağıntısına göre dalgaların sığ ortamda
II düzeneği kalın kenarlı mercek gibi davranır, dü- sin r Vs
zenekten geçen su dalgaları dağılır. hızı artar.
III düzeneği karakter değiştirmiş ince kenarlı mer- II. yargı doğrudur.
cek gibi davranır, düzenekten geçen su dalgaları sini n s
= bağıntısına göre, r açısı arttığından,
dağılır. sinr n d
IV düzeneği karakter değiştirmiş kalın kenarlı mer- sığ ortamın derin ortama göre bağıl kırılma indisi
cek gibi davranır, düzenekten geçen su dalgaları azalır.
odaklanır. III. yargı yanlıştır.
CEVAP C CEVAP C
166 DALGALAR
1. Üretilen dalgaların periyodu, 4. fy = fd eşitliği dışında da dalgalar duruyor gibi

T 1 görülebilir. m bir tam sayı olmak üzere;
=
2 10
1 a) fy = m . fd durumunda duruyor gibi görülebilir.
T = s olur.
5 Fakat dalga boyu daha küçük gözlenir.
1
Dalgaların yayılma hızı, b) fy = . f durumunda duruyor gibi görülebilir.
m d
m Fakat dalga boyu daha büyük gözlenir.
V=
T
m = V.T
1 A seçeneğinde: B seçeneğinde:
m = 20 .
5 1 1
m = 4 cm olur. fy = N . fs = 6 . = 2 s–1 fy = N . fs = 6 . = 3 s–1
CEVAP D 3 2
1 1
fy = .f fy = .f
m d m d
1 1
2= . 12 3= . 12
m m
m=6 m=4
m tam sayı olduğun- m tam sayı olduğun-

ara kesit
dan, dalgalar duruyor dan, dalgalar duruyor
2.
gibi görülür. gibi görülür.
derin ortam
30°
K
K
C seçeneğinde: D seçeneğinde:
L 5
fy = N . fs = 6 . 1 = 6 s–1 fy = N . fs = 6 . = 10 s–1
L 60° 3
1 1
fy = .f fy = .f
VԩԫRUWDP m d m d
1 1
6= . 12 10 = . 12
sin i Vd m m
=
sin r Vs m=2 6
m=
5
sin 60° Vd
=
sin 30° Vs
m tam sayı olduğun- m tam sayı olmadığın-
3
dan, dalgalar duruyor dan, dalgalar duruyor
2 = Vd & Vd = 3 olur.
1 Vs Vs gibi görülür. gibi görünmez.
2 CEVAP D
E seçeneğinde:
fy = N . fs = 6 . 2 = 12 s–1
fy = fs olduğundan dalgalar duruyor gibi görünür.
CEVAP D
3. Kaplar özdeş ve su seviyeleri aynı olduğundan

oluşan dalgaların hızları eşittir. Bu durumda dalga-
lar aynı sürede karşı kıyıya ulaşırlar. Bu durumda
tK = tL = tM olur.
CEVAP B
DALGALAR 167
5. 8.
Vԩԫ derin Vԩԫ
X X
X Y
Y Y
K L M
K L M N
K ve M ortamları sığ, L ortamı ise derindir. Dalgalar
L ortamında daha hızlı ilerler. L ortamının yüzeyleri X ve Y dalgalarının ürettikleri dalgalar aynı su
paralel olduğundan atmalar kırıldığında M ortamın- ortamında olduklarından dalgaların hızları aynıdır.
da doğrusal görünümleri değişmez. Bu durumda dalgalar aynı sürede eşit yol alacak-
CEVAP C larından L - M nin tam ortasında karşılaşırlar.
V = λ . f eşitliğinde V sabittir. Bu durumda dalgala-
rın dalga boyları ile frekanslarının çarpımı sabittir.
6. Üretilen dalgaların dalga boyları bizi ilgilendirmez.
CEVAP C
X dalga söndürücü Y dalga söndürücü
VL
VK r 9.
kaynak
i
/Vԩԫ
K (derin)
Şekilden K ortamı derin, L ortamı sığ olduğu anlaşı-

lır.
Kaynağın frekansı artırıldığında kırılan dalgaların r
kırılma açısı artar.
sin i VK
= dalga söndürücü dalga söndürücü
sin r VL
GR½UXVDO GR½UXVDO
eşitliğinde i gelme açısı, dalgaların K ortamındaki GDOJDND\QD½¿ GDOJDND\QD½¿
VK hızı sabittir. Kırılma açısı artacağından eşitliğin

X ve Y leğenlerindeki su derinlikleri ve dalga kay-
korunabilmesi için dalgaların L ortamındaki VL hız-
naklarının frekansları için kesin birşey söylenemez.
ları artmalıdır.
I. ve II. yargılar için kesin birşey söylenemez.
X leğenindeki dalgaların dalga boyu, Y leğeninde-
Frekansın değişmesi dalgaların genliğinin değişimi- ki dalgaların dalga boyundan büyüktür.
ni etkilemez. III. yargı kesinlikle doğrudur.
III. yargı yanlıştır. CEVAP D CEVAP C
ara kesit ara kesit

10.
K L M
7. I
70°
K 10°
50°
60°
.
.
L K 40°
50°
.
L 30°
L 60°
.
K
II 60° 60° 60°
hL > hK dir.
hL > hM dir.
KL doğrusal su dalgaları I ve II engellerinden
hK > hM dir.
şekildeki gibi yansır. hL > hK > hM olur.
CEVAP B CEVAP A
168 DALGALAR
1. GDOJDV|QGUF 3. hL > hK dir. ara ara

kesit kesit
hL > hM dır. K L M
hM > hK dır.

60°
Buna göre; N
30°
h 50°
hL > hM > hK 40°
h 12 cm olur.

h 40°
50°
20° N
GRԫUXVDO 70°
GDOJD
ND\QDԫԩ
GDOJDV|QGUF
CEVAP B
Dalgaların dalga boyu,
3λ = 12
λ = 4 cm olur.
Dalgaların frekansı, 4. Kaynak 40 dalgayı 5 saniyede üretirse,
V= λ . f 1 dalgayı T saniyede üretir.
_________________________
40 = 4 . f
f = 10 s–1 olur. 1. 5 1
T= = s olur.
Dalga kaynağı 1 saniyede 10 dalga üretir. 40 8
CEVAP E Dalgaların dalga boyu,
λ= V . T
1
= 32 .
8
= 4 cm olur.
CEVAP A
5. ] Dalgaların yayılma hızı su derinliğine bağlıdır.

Su derinliği sabit olduğundan, dalgaların yayıl-
ma hızı değişmez.
2.
V2 = V olur.
] λ=V.T
λ2 = V . 2T = 2λ olur.
CEVAP D
stroboskop
6. Dalganın periyo-
İlk durumda dalgaların hızı, du 6 s olduğun-
V = λ.2f......... (1) olur. dan dalga yarım
İkinci durumda stroboskop çevrildiğinde gözlemci- periyotluk sürede
ye göre dalgaların frekansı, yansımıştır. O
fı = n.fs = 8.f Bu durumda şe-
olur. Yeni durumda dalgaların hızı değişmeyece- kildeki görüntü
ğinden, dalga engelden
yansımaya baş-
V = λı.fı = λı.8f .... (2) olur.
ladıktan 3 saniye
(1) ve (2) eşitliklerinden, sonra elde edil-
engel
m
m.2f = mı.8f & mı = olur. miştir.
4
CEVAP A CEVAP B
DALGALAR 169
7. 10.
I. kaynak
Vԩԫ
Vԩԫ
V2
m 1=2 V1
m 2=3 derin derin derin derin
I II
derin
derin
II. kaynak
Şekilden λ1 = 2 br, λ2 = 3 birimdir.

Vԩԫ Vԩԫ Vԩԫ Vԩԫ
3
m1 = m = 2 & m2 = m olur. III IV
2
Dalga leğenleri özdeş olduğundan dalgaların hızları ] II düzeneği kalın kenarlı mercek gibi davranır,
V1 = V2 = V olur. dalgaları dağıtır.
V = m1.f1 = m2.f2 ] III düzeneği karakter değiştiren ince kenarlı
2.f1 = 3.f2 mercek gibi davranır, dalgaları dağıtır.
2f ] I ve IV düzenekleri dalgaları odaklar.
2.f = 3.f2 & f2 = olur.
3
CEVAP C
CEVAP E
8.
GDOJDV|QGUF
M N
GRԫUXVDO
GDOJD
ND\QDԫԩ
K L
GDOJDV|QGUF
] Kaynağın frekansı sabit kalma koşulu ile, kay-
naktan uzaklaştıkça su derinliği azalırsa, dal-
gaların dalga boyu zamanla azalacağından,
dalgaların üstten görünüşü şekildeki gibi olur.
] Kaynağın titreşim genliğinin dalga boyuna etkisi
yoktur.
] Su derinliği sabit kalma koşulu ile, kaynağın
frekansı zamanla azalırsa, dalgaların üstten
görünüşü şekildeki gibi olur. Çünkü frekans
küçüldükçe dalga boyu büyür.
CEVAP D
9. Parabolik engelin K
noktası merkezi, L
noktası odak noktası- K L
dır. L noktasından
gönderilen dairesel
at ma lar en gel den
doğrusal olarak yansır.
CEVAP C
170 DALGALAR
1. Dalgaların yayılma hızları derinliğine bağlıdır. De- 5. frekans dalga boyu dalga boyu
rinlik değişmediğinden dalgaların yayılma hızları
değişmez.
V = λ.f eşitliğinde V sabit olduğundan frekans iki
katına çıkartıldığında dalgaların dalga boyu yarıya
periyot frekans periyot
iner.
ԬHNLO -I ԬHNLO-II ԬHNLO -III
CEVAP C
Dalga leğeninin derinliği sabit olduğundan oluşan
dalgaların hızları sabittir. Periyot ile frekans arasın-
2. daki ilişki f = 1 olduğundan Şekil - I deki grafik doğ-
T
K L
ru çizilmiştir. Dalgaların dalga boyu ile hızları ara-
60o
sındaki ilişkiden, V = m = m . f eşitliğinden görüldüğü
T
o
30 N gibi Şekil - III teki grafik doğru çizilmiştir.
60o CEVAP E
Y
X 60o
30o 30o 6. Stroskobun frekansı kaynağın frekansına eşit veya
30o
tam katları olduğunda dalga leğenindeki dalgalar
duruyormuş gibi görünür. Stroskop 1 saniyede 3
30o devir yaptığına göre frekansı fs = 3 s–1 dir.
Kaynağın frekansı dalgaların frekansına eşittir. Bu
durumda fdalga = fkaynak olur.
Atma önce X engelinde yansıyıp Y engeline 30°lik Stroskobun frekansı (fs) saniyedeki devir sayısıdır
ile açı ile gelir. Buradan yansıyan atma X engeline ve soruda bu değer fs = 3 olarak verilmiştir. Yarık
90° ile gelir. 90° ile geldiğinden kendi üzerinde yan- sayısı n olan stroskobun yarıklarının frekansı (fy);
sımaya uğrar. Toplam X engelinde 3, Y engelinde fy = n . fs = 12 . 3 = 36 olur.
ise 2 defa yansıdıktan sonra kendi üzerinden geri Dalgaların duruyor görenmesi için üç durum vardır.
yansır. Bunlar:
i. fdalga = fyarık
CEVAP D
ii. fdalga = m . fyarık
iii. m . fdalga = fyarık
şeklindedir.
3. Burada m tam sayıdır. Verilen değerleri kullanırsak;

K L II. durumdan :
fdalga = m . fyarık
fdalga = m . 36 ve m = 1,2,3 olduğundan
fdalga = 36, 72, 108, . . . , 36m olmalıdır.
derin III. durumdan :
Vԩԫ
m . fdalga = fyarık
m . fdalga = 36
Derin ortamda dalgalar daha hızlı ilerleyeceklerin- 36
fdalga = , m = 1, 2, 3 … olduğundan,
den şekildeki görünümü alırlar. m
CEVAP D 36 36 36 36 36 36 36
fda lg a = , , , , , ,...,
1 2 3 4 5 6 n
36 36
fda lg a = 36, 18, 12, 9, , 6, . . . , olur.
4. Dalgaların dalga boyunun +x ve –x yönünde farklı 5 n
ölçülmesinin sebebi derinlik, kaynağın veya göz- fdalga = 15 s–1 için m tam sayı olmadığından kay-
lemcinin hareketli olması ile açıklanabilir. nağın frekansı 15 s–1 olamaz.
CEVAP E CEVAP B
DALGALAR 171
7. ND\QDN 9. Dalgalar L orta-
–x +x
mında geride kal-
VL
dığından K ortamı
derin, L ortamı sığ- r
su ԬHNLO-I i
dır. Derin ortamda hL
L
dalga boyu daha VK
büyük olduğundan hK
λK > λL dir. K
ԬHNLO-II
I. yargı doğrudur. kaynak
Kaynağın periyo-
Normal durumda derinlik artarken dalga boyu art-
du azaltıldığında (frekans artırıldığında) kırılma açı-
maktadır. Şekilde ise gittikçe derinlik artarken dalga
sı r artar.
boyu azalmaktadır. Bunun nedeni kaynağın hare-
ket etmesi, T nin azalması veya f nin artması ile
açıklanabilir. Bu olay dalgaların genliğinin artması 0° den farklı açılarla K ortamından L ortamına gön-
ile açıklanamaz. derilen dalgaların periyodu azaltıldığında dalgala-
CEVAP B rın K ortamındaki gelme açısı ve hızı değişmez. L
ortamındaki r kırılma açısı büyür. Kırılma açısının
büyümesi dalgaların sapma açısını küçültür.
CEVAP E
8.
derin Vԩԫ 10. Derinliği değişmiyorken hız
dalga boyu
sabittir. m
Vԩԫ
V = m.f olduğundan m ile f
F 3f/2 F 2F
f/2 ters orantılıdır. m/4
Frekans 4 katına çıkınca f 4f frekans

dalga boyu 4 kat azalır.
Sığ ortam şeklindeki kalın kenarlı merceğe F den CEVAP A
F
gelen dairesel dalgalar bu merceğin sindeki bir
2
kaynaktan geliyormuş gibi dağılır. İnce kenarlı mercek
şeklindeki sığ ortama 2F den gelen dalgalar 2F de top-
lanıp sonra dağılırlar.
CEVAP A
172 DALGALAR
Adı ve Soyadı : .....................................
Sınıfı : ..................................... Bölüm
Numara : .....................................
Yazılı Soruları
Aldığı Not : .....................................
(Su Dalgaları)
ÇÖZÜMLER
1. dalga dalga 4.
söndürücü söndürücü
K L
derin

Vԩԫ Vԩԫ
ԬHNLOI
M N
GR½UXVDO
GDOJDND\QD½¿
İki nedeni olabilir;
derin
I. Su derinliği sabit iken; kaynağın frekansı artması,
F
II. Kaynağın frekansı sabit iken; KM kenarından
LN kenarına doğru su derinliğinin düzgün olarak Vԩԫ Vԩԫ
artması,
ԬHNLOII
2.
derin
F
F
SDUDEROLN
Vԩԫ Vԩԫ HQJHO
III
ԬHNLOIII
III teki düzenekten geçen dairesel atmalar doğru- Şekil-II ve Şekil-III teki düzeneklerde su dalgaları
sal atmalara dönüşür. odaklanır.
3. 5. a) Üç tepenin oluşması için ge- 1.T 2.T 3.T
ND\QDN ND\QDN
çen süre 2T dir. Üç tepenin
L m m
oluşması için geçen süre 4
m K s olduğuna göre,
K m 2T = 4 & T = 2 s
m L dalganın frekansı ise,

HQJHO HQJHO m/2
1 1 –1
f= = s olur.
ԬHNLO-I ԬHNLO- II T 2
L dalgası Şekil - I deki konumdan Şekil - II deki ko- b) 9 dalga çukuru arasındaki uzaklık 8λ olduğun-
m 5m dan,
numa gelene kadar m + m + = yol almıştır. Dal-
2 2 8λ = 80 & λ = 10 cm olur.
gaların periyodu 6 s olduğundan λ yolunu 6 saniye-
Dalganın yayılma hızı,
5 5
de alır. m lık yolu ise .6 = 15 saniyede alır. 1
2 2 V = m.f = 10. = 5 cm/s olur.
2
DALGALAR 173
1 1 8.
6. a) Dalgaların periyodu, T = = s olur. 2 3 4 5 6
f 10
b) Ardı ardına gelen bir dal- T m m m m

ga tepesi ile dalga çukuru h
m 2
arasındaki uzaklık ol-
2
duğundan,
Ç 16cm
m
= 6 & m = 12 cm olur.
2 4λ = 16 cm ⇒ λ = 4 cm olur.
10 devir
c) Dalgaların yayılma hızları, fs = = 2 s –1 olur.
5s
V = λ . f = 12 . 10 = 120 cm/s = 1,2 m/s olur. fd = N.fs = 4.2 = 8s–1 olur.
Dalgaların yayılma hızları;

Vd = λ.fd = 4.8 = 32 cm/s olur.
9. a) 7 dalga tepesi 6λ olduğuna göre,

6λ = 18 & λ = 3 cm olur.
7.
Vԩԫ derin b) Kaynak 2 dakika = 120 saniyede 240 dalga
Vd
Vs 60o ürettiğine göre,

o
30 120 saniyede 240 dalga üretilirse,
1 saniyede f dalga üretilir.
f.120 = 1.240
f = 2s–1 olur.
a) Sığ ortamda ardı ardına gelen 4 dalga tepesi
arasındaki uzaklık 3λ olduğundan, Dalgaların yayılma hızları,
V = λ.f = 3 . 2 = 6 cm/s olur.
3λ = 9v3 & λ = 3v3 m olur.
c) Stroboskobun frekansı,
Derin ortamda dalga boyu, fd = n.fs
2 –1
2 = 5.fs & fs = s olur.
md sin 60° 5
=
ms sin 30° 1 dakikadaki devir sayısı,
3 2
md N = 60. = 24 olur.
2 5
= & md = 9 m olur.
3 3 1
2
10. Bölgelerin derinlikleri arasında, h1 > h3 > h2 ilişkisi

vardır. Dalga; derin ortamda hızlı, sığ ortamda ya-
b) Derin ortamda dalgaların yayılma hızı,
vaş yayılır. Derin ortamda dalga boyu büyük, sığ
Vd md
= ortamda küçük olur.
Vs ms
Buna göre,
Vd 9
= & Vd = 6 m/s olur. a) Dalgaların dalga boyları arasındaki ilişki,
2 3 3 3
m1 > m3 > m2 olur.
b) Dalgaların yayılma hızları arasındaki ilişki,
c) Kaynağın periyodu, V1 > V3 > V2 olur.
c) Dalgaların frekansı dalga kaynağına bağlı oldu-
md
Vd = ğundan
T
9 3 f1 = f2 = f3 olur.
6= & T = s olur.
T 2
174 DALGALAR
3. BÖLÜM
SES DALGALARI
5. Farklı müzik aletlerinin verdiği sesleri birbirinden
MODEL SORU - 1 DEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ ayırt etmeye yarayan özellik sesin tınısıdır. Bu
özellik sayesinde orkestradaki tüm enstrümanlar-
1. Sesin küresel ışığın doğrusal yayılması ve ışığın da aynı notalar çalınmasına rağmen çıkan sesleri
boşlukta yayılıp sesin boşlukta yayılmaması ışığın birbirinden ayırt edebiliriz. Ayrıca tınıya sesin rengi
elektromanyetik dalga sesin ise klasik dalga olma- de denir.
sı ile açıklanır.
CEVAP A
Gök gürültüsünün şimşek çakmasından çok sonra
duyulması sesin hızının küçük, ışığın hızının çok
büyük olması ile açıklanabilir.
CEVAP A
6. Tabloda da görüldüğü gibi maddenin sıcaklığı

2. Işığın havadaki yayılma hızının, sesin havadaki
arttıkça sesin hızı azalmıyor, artıyor. Buna göre,
yayılma hızına göre çok büyük olmasıdır.
E şıkkı yanlıştır.
CEVAP E CEVAP E
3.
lastik
tokmak
7.
K L M
I II
I diyapozonundan yayılan ses dalgaları II diya-

pozonunu etki ile titreştirir. Bu olaya rozonans
(çınlanım) denir.
su su su
CEVAP B
X Y Z
X, Y ve Z tüplerinin K, L ve M noktalarına
aynı şiddette vurulduğunda tüplerden çı-
kan seslerin frekansları su yüksekliği ile
4. Sonar, ultrason ve radar cihazlarının çalışma ilkele-
ters orantılıdır. Buna göre; fX > fY > fZ dir.
ri sesin yansıması prensibine dayanır.
X tüpünden çıkan ses en ince, Z tüpünden çıkan
Röntgen cihazarı, elektromanyetik dalgaları kulla- ses en kalındır. Ι. yargı yanlıştır. ΙΙ. yargı doğrudur.
nır. Yarasa, yunus gibi bazı hayvanlar avlarını ve
Sesin yüksekliğini frekansı belirler. ΙΙΙ. yargı
yönlerini bulmada ses dalgalarının yansımasını
yanlıştır.
kullanırlar.
CEVAP B
CEVAP D
DALGALAR 175
8. X, Y, Z deney tüp-
h ,Z
leri özdeş oldu- ,X MODEL SORU - 2 DEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ
h ,Y
ğundan boyları ve
kesit alanları ay- h su su
1.
nıdır. Tüplerdeki h su
hava sütunlarının X Y Z
boyları,
,X = 2h, ,Y = 3h, ,Z = h kadardır. Tüplere üflen- Açık ses borusu ana sesin tüm armoniklerini
diğinden oluşan ses dalgaları hava moleküllerinin (tarzlarını) verir. Armonik numarası düğüm nokta-
titreşmeleri sonucu oluşur. Oluşan sesin frekansı sı sayısı ile aynıdır.
hava sütunun boyu ile ters orantılı olduğundan,
Şekildeki durum ana sesin 4. armoniğidir.
,Y > ,X > ,Z ⇒ fZ > fX > fY olur.
CEVAP B CEVAP C
9. Tüpe su ilave ettiğimizde h yük-
sekliği artar. Bu durumda tüpteki
hava azalır. Aynı şiddetle üflediği-
mizde sesin frekansı artar. Daha
ince ses üretilmiş olur. Frekans su h›
arttığından sesin yüksekliği de art- h
mış olur.
CEVAP E
10. Deney tüplerine eşit şiddetle K L

vurulduğunda oluşan sesin
2. Ana ses denildiğinde n = 1 alınır. Kapalı ses boru-
frekansı su yüksekliği ile ters
larındaoluşan ses dalgalarının frekansı,
orantılıdır. Y tüpünde fazla su
olduğundan fK > fL olur. I. yar- su su
gı kesinlikle doğrudur. (2n – 1) V
X Y fn = dir
4,
Aynı tüpe vurulduğunda olu-
şan sesin frekansı (fL) ile üflendiğinde oluşan sesin
(2.1 – 1) V V
frekansı (fX) arasında kesin bir kıyaslama yapıla- f= = ana ses
4.3, 12,
maz. II. yargı için kesin birşey söylenemez.
X ve Y tüplerine üflendiğinde hava molekülleri titre-

şir. Bu durumda X tüpünde daha fazla hava oldu-
ğundan frekansı daha küçük olur. Böylece fY > fX Açık ses borularında oluşan ses dalgalarının fre-
bulunur. III. yargı yanlıştır. kansı,
CEVAP A
11. Düz bir telde oluşan sesin fre- d nV

fn = dir. K
n F 2,
kansı f = eşitliği ile bulu-
2L n
nur.
fiekil-I
d 1V V
Tellerin boyları eşit ve teller öz- ›
f = =
deş olduğundan μ ler de eşittir. 2, 2,
Tellerin gerilme kuvveti eşit oldu- V
›
f 2 ›
ğundan ve eşit şiddetle vuruldu-
fiekil-II = , & f = 6f olur.
f V
ğundan oluşan seslerin frekansları eşit olur. 12,
f1
= 1 bulunur.
f2 CEVAP C CEVAP C
12. Teller özdeş ve telleri geren kuvvetler aynı oldu-
ğundan tellerde oluşan sesin frekansı kesit alanı
ile ters orantılıdır.
SM > SL > SK olduğundan fK > fL > fM olur.
CEVAP A
176 DALGALAR
3. 5. Açık ses borusunda oluşan ses dalgalarının fre-
kansı,
nV
fn = dir.
2L
Kapalı ses borusunda oluşan ses dalgalarının fre-
F
kansı,
(2n – 1) V
2Lf 2.1.25 fn = dir.
V= = = 10 m/s 4L
n 5
–1 Buna göre,
m 2.10 –1
n= = = 2.10 kg/m f2X = f1Y
L 1
F 2.V (2.1 – 1) V
V= =
n 2.0, 8 4L Y
F 1 1
10 = –1 =
2.10 0, 8 4L Y
F L Y = 0, 2m = 20 cm olur.
100 = –1
2.10
F = 20N olur. CEVAP A
CEVAP C
2L
6. mn =
n
2.1
m1 = = 2 m olur.
1
nV 1.20
fn = = = 10 Hz olur.
2L 2.1
CEVAP C
4. Oluşan sesin frekansı,

nV
fn =
2, 7.
3.340 1 2F
f3 = L n
2.0, 4 › 2
f
= 2
1020 f 1 F
= .
0, 8 2L n
= 1275 Hz olur. ›
f 2 2
=
f 1
ı
CEVAP B f = 2v2f olur.
CEVAP E
8. Dalgaların frekansı 20 Hz olduğuna göre hızı,

nV
fn =
2,
10 . V
20 =
2 .1
V = 4 m/s olur.
CEVAP D
DALGALAR 177
4.
MODEL SORU - 3 TEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ Vg=20m/s
Vk=0
gözlemci
1. Kuyumcu
Vk=0
kaynak
kaynak
Vg=120m/s
Bisiklet arabadan uzaklaştığından sesin frekansı
gözlemci
azalır. Kaynağın hızı Vk = 0 olduğundan algılanan
sesin frekansı,
Polis arabası kuyumcuya yaklaşırken işitilen sesin
V " Vg V " Vg V " Vg
frekansı artar. Kaynağın kızı Vk = 0 olduğundan fg = fk . f p = fk . d n = fk . d n
algılanan sesin frekansı, V " Vk V+0 V
V " Vg V " Vg V " Vg eşitliğinden bulunur. Eşitlikten frekansın azalabil-
fg = fk . f p = fk . d n = fk . d n
V " Vk V+0 V mesi için payın küçülmesi gerekir. Bu durumda
paydaki işaretin (–) olması gerekir.
eşitliğinden bulunur. Eşitlikten frekansın artabilme-
Algılanan sesin frekansı,
si için payın artması bu durumda paydaki işaretin
(+) olması gerekir. V – Vg
Algılanan sesin frekansı, fg = fk . d n
V
V + Vg 340 – 20
fg = fk . d n = 680. c m
V 340
340 + 60 320
= 340. c m = 680.
340
340
= 400 Hz olur. = 640 Hz olur.
CEVAP C
CEVAP D
2. İşitilen sesin frekansının artması için dalga boyu-

nun azalması gerekir. Bu ise gözlemcinin kayna- 5. İşitilen sesin frekansının azalması için dalga boyu-
ğa yaklaşması ile mümkün olur. nun artması gerekir. Verilen her üç durumda da
gözlemcinin işittiği sesin frekansı f den küçük olur.
I. durumda işitilen sesin frekansı fg > fk
CEVAP E
II. durumda işitilen sesin frekansı fg < fk
III. durumda işitilen sesin frekansı fg = fk olur.
CEVAP A
6. K
L Vk=60m/s
3. Vk=50m/s (–) L
K kaynak
Vg=40m/s kaynak Vg=80 m/s
(+) gözlemci
gözlemci
Kaynak ve gözlemci zıt yönlerde hareket ediyorsa
Kaynak ve gözlemci zıt yönlerde hareket ediyorsa
işaretler zıttır. K aracındaki kornayı çaldığına göre
işaretler zıttır. L aracı kornayı çaldığına göre L
K kaynak, L gözlemcidir. Birbirlerinden uzaklaşı-
kaynak, K ise gözlemcidir. Birbirlerine yaklaşıyor-
yorlar ise,
lar ise Vk : (–), Vg : (+) alınır. K aracındaki sürücü-
Vk : (+), Vg : (–) alınır. L otomobilindeki sürücünün
nün duyduğu sesin frekansı,
duyduğu sesin frekansı,
V " Vg V " Vg
fg = fk . f p fg = fk . f p
V " Vk V " Vk
V + Vg V – Vg
= fk . f p = fk . f p
V – Vk V + Vk
340 + 40
= 290. c m = 380. c
320 – 80
m
340 – 50 320 + 60
= 380 Hz olur. = 240 Hz olur.
CEVAP A
CEVAP D
178 DALGALAR
TEST 1 ÇÖZÜMLER SES DALGALARI
1. Ses dalgaları boyuna dalgalardır. Kaynaktan uzak- 5. İnsan kulağı frekansı 20 Hz ile 20.000 Hz aralı-
laştıkça şiddetleri azalır. Bir engele çarptıklarında ğındaki sesleri duyar. Kedi, köpek gibi hayvanlar
yansırlar ve yankı oluşur. 20.000 Hz in üzerinde frekanstaki sesleri duyabi-
I., II. ve III. yargılar doğrudur. lirler. Buna göre, bu olay sesin yüksekliği özelliğine
bağlıdır.
CEVAP E
CEVAP A
2. Hava sıcaklığının 20°C olduğu bir günde yankının 6. Sesin yayılma hızı ortama bağlıdır. Kaynağın fre-
netleşmesi için kaynağın engele uzaklığı en az kansına bağlı değildir.
17 m olmalıdır. Yankı kaynaktan çıkan sesin bir I. yargı yanlıştır.
engele çarpıp geri yansıması ile oluşur. Yankının Kaynağın titreşim frekansı artırılırsa,
oluşabilmesi için yansıtıcı bir engel şarttır. Düz V
λ=
arazide yankı oluşmaz. f
bağıntısına göre ses dalgalarının dalga boyu azalır.
II. yargı doğrudur. III. yargı yanlıştır.
CEVAP E
CEVAP B
3. Sesin bir ortamdaki yayılma hızı, 7. Şimşeğin oluştuğu bulutların gözlemciden uzaklığı,
★ Ortamın hareketine bağlıdır. x = V.t
★ Ortamın yoğunluğuna bağlıdır. = 340.6
1
Va dir. = 2040 m olur.
d
★ Sesin frekansına bağlı değildir. CEVAP D
CEVAP C 8. V " Vg
fg = fk > H
V " Vk
V "0
fg = fk ; E
V "0
4. K fg = fk
Vg=30m/s
L
gözlemci Vk=60m/s I. ifade doğrudur.
V "0 V
kaynak fg = fk = G = fk = G
V – Vk V – Vk
K aracı gözlemci, L aracı ise kaynaktır. Kaynak ve
II. ifade doğrudur.
gözlemci aynı yönde gittiklerinden ve kaynak önde
olduğundan, Vg : (+), Vk: (+) alınır. V – Vg V – Vg
fg = fk = G= f =
k
G
V "0 V
İşitilen sesin frekansı,
III. ifade yanlıştır.
V " Vg CEVAP D
fg = fk . f p
V " Vk
9.
V + Vg
= fk . f p
V + Vk
F
340 + 30
= 400. c m
340 + 60 V=
2Lf
n
370 2.1.20
= 400. =
400 4
= 10m/s olur.
= 370 Hz olur. CEVAP A CEVAP D
DALGALAR 179
10. II. durumda:
L L
Açık ses borusunda oluşan ses dalgalarının fre-
kansı,
f1 f2
nV L
fn = dir.
2L
m 2m
ı 1.V V
fiekil-I fiekil-II f = =
2.L 2L
Ana ses
V
2L ›
f
= L =4
2
f V
8L
f3
ı
f = 4f olur.
m CEVAP E
fiekil-III
13.
X
1 F
f1 =
2L n
1 2F
f2 =
2L n fiekil-I
1 F
f3 = Y
2.2L n
Buna göre,
f2 > f1 > f3 olur.
fiekil-II
CEVAP A
n X .VX
fX 2, X
=
fY (2n Y – 1) VX
4, Y
11. m = 4L 2V
n 2n – 1
= 2,
4.0, 6 (2.3 – 1) V
m1 = = 2, 4 m olur.
2.1 – 1 4,
1
=
(2n – 1) V 5
fn =
4L 4
(2.1 – 1) .360 360 4
= olur.
f1 = = = 150 Hz olur. 5 CEVAP B
4.0, 6 2, 4
CEVAP C 14.
f 2f
F 4F
12. I. durumda: fiekil-I fiekil-II
Kapalı ses borusunda oluşan ses dalgalarının fre- nV

fn = V1 = V & V2 = 2V olur.
kansı, 2,
›
(2n – 1) V 2L n .2V
fn = dir. 2f 2.2,
4L =
f 2.V
(2.1 – 1) V V 2,
f= =
4.2L 8L nı = 4 olur.
Ana ses CEVAP B
180 DALGALAR
TEST 2 ÇÖZÜMLER SES DALGALARI
1. Bir ses inceldikçe bu sesin yüksekliği kesinlikle 7. Gergin bir tel üzerinde
m
artar. oluşturulan dalgaların F
CEVAP A frekansı,
n F
fn =
2, n
eşitliği ile bulunur.

2. Işık boşlukta yayılır, ses boşlukta yayılmaz.
Teli geren kuvvete ve telin birim boyunun kütlesine
CEVAP B
bağlıdır. Kaynağın şiddetine bağlı değildir.
I ve II niceliklerine bağlıdır.
CEVAP C
3. İnsan kulağının algıladığı sesin şiddeti,

✉ Ses kaynağının genliğine bağlıdır. Genlik art- 8. K noktasına vurulduğunda oluşan K
tıkça sesin şiddeti artar. sesin frekansı sıvı yüksekliği ile ters
orantılıdır. h artarsa frekans azalır,
✉ Ses kaynağı ile kulak arasındaki uzaklığa bağ-
ses kalınlaşır. Frekans azalırsa sesin h s›v›
lıdır. Kaynaktan uzaklaştıkça sesin şiddeti aza-
yüksekliği de azalır.
lır, kaynağa yaklaştıkça sesin şiddeti artar.
I. ve III. yargılar yanlıştır.
✉ Ses kaynağı ile kulak arasındaki ortamın cinsi-
ne bağlıdır. II. yargı doğrudur.
CEVAP B
CEVAP E
9. Açık ses borusunda,
nV
fn = dir.
4. Sesin şiddeti, genliğinin karesi ile doğru orantılıdır. 2,
CEVAP A Kapalı ses borusunda,
(2n – 1) V
fn = dir.
4,
5. Kaynak veya gözlemci hareketli olabilir. Bu durum-
VX = VY = V dir.
da gözlemcinin işittiği sesin frekansı,
fX3 = fY2
V " Vg
fg = fk . f p 3.V (2.2 – 1) V
V " Vk =
2.0, 6 4, Y
eşitliği ile bulunur.
3 3
=
1, 2 4, Y
İşitilen sesin frekansı fg değeri,
4, Y = 1, 2
✉ kaynağın ürettiği sesin frekansı fk,
, Y = 0, 3 m = 30 cm olur.
✉ kaynağın hızı Vk, CEVAP B
✉ gözlemcinin hızı Vg,

10. Ana ses sorulduğundan n = 1 dir.
✉ sesin ortamdaki yayılma hızı V
Kapalı ses borusunda oluşturulan ses dalgalarının
değerlerine bağlıdır. Buna göre; I, II ve III nicelik-
frekansı,
lerine bağlıdır.
2n – 1
fn = c m .V
CEVAP E 4,
(2.1 – 1) .380
6. Ses dalgaları boşlukta yayılmaz. f1 = = 95 Hz olur.
4.1
CEVAP C CEVAP E
DALGALAR 181
11. Açık ses borularında oluşan ses dalgalarının fre- 14. Açık ses borusunda oluşan ses dalgalarının fre-
kansı, kansı,
nV nV
fn = dir. fn = olur.
2, 2,
3V 4. armoniğin frekansı,
f3 =
2, 4.340
f4 =
3.340 2.0, 8
510 =
2, = 850 Hz olur.
CEVAP C
1020l = 1020
l = 1 m olur.
CEVAP E
12. m 24.10
–4
–3
n= = –1
= 4.10 kg/m
, 6.10
Teldeki gerilme kuvveti,
15. Kapalı uçlu borularda üretilen ses dalgalarında
n F
fn = . borunun uzunluğu,
2, n
1 m
88 =
1
.
F L = cn – m.
2.0, 6 –3 2 2
4.10
–3 eşitliğinden bulunur. L = 5m, n = 3 değerleri yerine
F = 11151, 36.4.10
yazılırsa,
F = 44, 6 N olur.
CEVAP D 1 m
L = cn – m.
2 2
1 m
50 = c 3 – m.
2 2
13. K Vk:60m/s 5 m
50 = . & m = 40 cm olur.
2 2
kaynak
CEVAP D
Vg:30m/s
L
gözlemci
Kaynak ve gözlemci zıt yönler de hareket ediyorsa

işaretleri zıttır. K trenindeki makinist kornayı çaldı-
ğına göre K kaynak, L gözlemcidir.
Birbirlerinden uzaklaşıyorlar ise,
Vk : (+), Vg : (–) alınır. L trenindeki makinistin duy-
duğu sesin frekansı,
16. Oluşan ses dalgasının dalga boyu,
V " Vg
fg = fk . f p
V " Vk
2,
m=
V – Vg n
= fk . f p
V + Vk 2.60
=
6
340 – 30
= 400. c m = 20 cm olur.
340 + 60
= 310 Hz olur. CEVAP D
CEVAP A
182 DALGALAR
Adı ve Soyadı : .....................................
Sınıfı : ..................................... Bölüm
Numara : .....................................
Yazılı Soruları
Aldığı Not : .....................................
(Ses Dalgaları)
ÇÖZÜMLER
1. a) Asker sesini 10 saniye sonra duyduğuna göre 3. a) L

Vg=20m/s
ses dağa 5 saniyede gidip çarpıp yansıdıktan K
sonra 5 saniyede askere gelmiştir. Bu durumda Vk=40m/s
gözlemci
dağ ile asker arasındaki uzaklık,

kaynak
x = Vses.t = 340.5 = 1700 m = 1,7 km olur.

K kaynak, L ise gözlemcidir. Kaynak ve göz-
lemci zıt yönlerde hareket ettiklerinden işaret-
b) Ses dalgalarının frekansı, leri zıttır. Birbirlerine yaklaşıyorlar ise,
V 340 170 -1 85 Vg : (+), Vk: (–) alınır.
λ= &8= &f= s = Hz olur.
f f 4 2
V " Vg
fg = fk . f p
V " Vk
V + Vg
= fk . f p
V – Vk
2. a) Rezonans : Her sistemin doğal bir frekansı 340 + 20
vardır. Dışardan uygulanan etki-
= 680. c m
340 – 40
nin frekansı sistemin doğal fre- = 816 Hz olur.
kansına eşit olduğunda sistem
maksimum genlikte titreşir. Bu b) L
duruma rezonans denir. Vg=20m/s
K
gözlemci Vk=40 m/s
b) Genlik : Titreşim yapan dalgaların tepe

kaynak
noktasının denge konumuna olan
maksimum uzaklıktır. Kaynak ve gözlemci zıt yönlerde hareket ettik-
lerinden işaretleri zıttır.
c) Frekans : Bir ses kaynağının bir saniyedeki Birbirlerinden uzaklaştıklarından,

titreşim sayısına denir.
Vg : (–), Vk : (+) alınır.

d) Yankı : Bir kaynaktan çıkan sesin bir
V " Vg
engele çarptıktan sonra geri yan- fg = fk . f p
V " Vk
sıyarak tekrar duyulması olayına
V – Vg
= fk . f p
denir.
V + Vk
340 – 20
e) Tını : Sesin rengini ifade eden bir terim- = 680. c m
340 + 40
dir. Aynı oktavda, aynı notayı , 572, 6 Hz olur.
(tonu) aynı yoğunlukta ve aynı
uzunlukta çalan bir kemanla bir
flüt arasındaki fark, tını farkıdır.
DALGALAR 183
4. I. Boru açık uçlu ise, 6. Vk=60 m/s Vg =0
AMBULANS
kaynak gözlemci
L=2m
Ambulans kaza yerine yaklaşırken işitilen sesin
a) Dalga boyu, frekansı artar.
m Gözlemcinin hızı Vg = 0 olduğundan algılanan

L = n. sesin frekansı,
2
V " Vg V+0 V
fg = fk . f p = fk . d
V " Vk n k V " Vk
m =f .
2 = 2. & m = 2 m olur.
2 V " Vk
eşitliğinden bulunur. Eşitlikte frekansın artabilmesi
için paydanın azalması gerekir. Bu durumda pay-
b) Dalgaların yayılma hızları,
dadaki işaretin (–) olması gerekir. Algılanan sesin
V = m.f frekansı,
V
fg = fk . d
V – Vk n
= 2.180
= 360 m/s olur.
360
= 150. c m
360 – 60
= 180 Hz olur.
n F
II. Boru kapalı uçlu ise, fn =
7. 2L n
2 F
›
f 2L n 1
= = =2
f 1 4F 2
.
L=2m 2.2L n 4
›
f = 2f olur.
b) Dalga boyu,
8. Bir ortamda yayılan ses dalgalarının hızı ortamın
1 m özelliklerine bağlıdır. Kaynağın cinsine ve şiddeti-
L = cn – m.
2 2 ne bağlı değildir. Yalnızca I. niceliğe bağlıdır.
1 m
2 = c2 – m. 9. Teller özdeş ve telleri ge- X Y Z
2 2
ren kuvvetler aynı oldu-
3 8
2= m & m = m olur. ğundan tellerde oluşan
4 3
sesin frekansı kesit alanı
b) Dalgaların yayılma hızları, ile ters orantılıdır.
SZ > SY > SX olduğundan,
V = m.f S 2S 3S
fX > fY > fZ olur.
8
= .180
3 10. Açık ses borusunda oluşan ses dalgalarının frekansı,
= 480 m/s olur. nV
fn = dir.
2L
Kapalı ses borusunda oluşan ses dalgalarının fre-
kansı,
(2n – 1) V
5. Seslerin birbirinden farklı olduğu, fn = dir.
4L
a) Sesin şiddeti Buna göre,
b) Sesin frekansı (yüksekliği) f1X = f2Y
1.V (2.2 – 1) .V
c) Sesin tınısı =
2L X 4L Y
özelliklerine bakılır.
1 3
=
Rezonans sesin ayırt edici bir özelliği değildir. L X 2L Y
I. ve II. özelliklere bakmak gerekir. LX 2

= olur.
LY 3
184 DALGALAR
4. BÖLÜM
DEPREM DALGALARI
TEST 1 ÇÖZÜMLER DEPREM DALGALARI
1. Depremin yıkıcı etkisi depremin süresine, şidde- 6. Depremde meraklı bir şekilde yardım ekiplerini
tine, odak noktasına uzaklığına ve zeminin özel- izlememeliyiz. Boş yere orada durup onların işine
liğine bağlıdır. Depremin yıkıcılığı, zamana bağlı engel olmamalıyız.
değildir. Buna göre, D şıkkı doğrudur. CEVAP B
CEVAP D
2. Bir depremin yıkıcı etkisi depremin süresine, dep- 7. Deprem, iklim değişikliğine sebep olmaz.
remin şiddetine, zeminin özelliklerine bağlıdır.
CEVAP A
CEVAP E
3. Bir deprem anında kırılma ihtimali dikkate alınarak

8. P, S, Rayleigh ve Love dalgaları deprem dalga-
pencere ve camlardan uzak durmalıyız. Merdiven-
larıdır. Tsunami ise okyanuslarda deprem veya
ler binaların en zayıf kısımları olduğundan ilk yıkı-
çökmelerden sonra oluşan okyanus dalgalarıdır.
lacak bölümlerdir. Buralardan uzak durmalıyız.
CEVAP E
Telefon hatları kilitlenebileceğinden telefonlar kul-
lanılmamalıdır.
CEVAP C
9. Tsunami olduğunda, deniz yüzeyinde gaz kabar-

cıkları oluşur. Gök gürültüsüne benzer bir ses
4. Deprem oluştuğunda depremin şiddetine bağlı
duyulur. Kıyılarda görülen gel-git olayı tsunaminin
olarak can ve mal kaybı olur. Bazı binalarda hafif,
değil Dünya ile Ay arasındaki kütle çekiminin belir-
orta şiddette hasarlar oluşur ve yıkılabilir. Yeni
tisidir.
kırılmalarla fay hatları oluşur. Deprem anında yol-
lar kapanabilir. Bu da sağlık hizmetlerini aksatır. CEVAP C
CEVAP A
10. Tsunami dalgasının dalga boyu, kırılmanın olduğu

yerdeki derinliğe ve kırılma miktarına bağlıdır.
5. Verilenler, yaklaşan bir tsunaminin belirtileri olabi-
Oluştuğu zamana bağlı değildir.
lir.
CEVAP C
CEVAP A
DALGALAR 185
11. Tsunami dalgaları klasik dalgalardır. Deniz içeri- 15. S dalgası; katı kaya kütleleri içinde ilerleyebilir,
sindeki kırılmalar sonucu taban çökmesi ve zemin kayıtlara ulaşan 2. dalgadır ve hareketi yayılma
kaymasıyla oluşur. Klasik dalgalar olduğu için ışık doğrultusuna dik veya çaprazdır.
hızına göre çok küçüktür. Buna göre, I ve II ifadeleri doğru, III. ifade yanlış-
CEVAP D tır.
CEVAP B
12. Tsunami rüzgar veya gelgit değildir. Deniz dibinde 16. P dalgaları, kayıtlara ulaşan ilk dalgadır. Yıkım
meydana gelen depremlerle veya volkanik patla- etkisi düşüktür. Her ortamda yayılırlar ve hızları
malarla oluşur. Göllerde değil, okyanuslarda görü- 8000 m/s ye ulaşabilir. Boyuna dalgalardır.
lür. Bu bilgilere göre B şıkkı yanlıştır.
Buna göre, I ve II doğru, III. ifade yanlıştır. CEVAP B
CEVAP D
13. Depremin şiddet derecesini tespit etmek için bazı

ölçekler geliştirilmiştir. Bunların en yaygın olarak
kullanılanı Richter ölçeğidir. Bu ölçek, depremlerin
odağından çevreye yayılan enerji miktarını ölçer.
Şiddet, deprem bölgesindeki hasara göre belirle-

nen göreceli bir değerdir.
Depremler önceden belirlenemediğinden tüm

yapılarımızı depreme dayanıklı olarak yapmamız
gerekir.
CEVAP E
14. Tsunami dalgasının hızı bulunduğu su derinliği-

nin karakökü ile orantılıdır. Dalgaların hızı suyun
özkütlesine bağlı değildir. Dalganın hızı konuma
bağlıdır. Kıyıda oluşan dalganın hızı ile merkezde
oluşan dalganın hızı aynı değildir.
CEVAP D
186 DALGALAR
Adı ve Soyadı : .....................................
Sınıfı : ..................................... Ünite
Numara : .....................................
Yazılı Soruları
Aldığı Not : .....................................
(Dalgalar)
ÇÖZÜMLER
1. y(cm) 3. a)
m =15 cm
d
N
20
genlik
60° 37°
5 10 15 20 Vd=5cm/s 37°
x(cm) Vs
genlik
60°
–20
derin s›¤
a) Atmanın denge noktasına olan uzaklığı Gelme açısı i = 60°, kırılma açısı r = 37° oldu-
20 cm olduğundan atmanın genliği 20 cm’dir. ğundan dalgaların sığ ortamdaki hızları,
b) Kaynak 60 saniyede 120 dalga üretirse
sin i Vd
=
1 saniyede f dalga üretir. sin r Vs
f.60 = 1.120 sin 60° 5

=
sin 37° Vs
f = 2 s–1 olur.
3
c) Bir tam dalga oluştuğunda yatay uzaklık dalga 2 = 5 & V = 3.2 = 2 3 cm/s olur.
0, 6 Vs s
boyuna eşit olacağından, m = 10 cm olur. 3
Dalganın yayılma hızı,
V = m . f = 10.2 = 20 cm/s olur.
b) Dalgaların sığ ortamındaki dalga boyları ise,
sin i m d
2. =
sin r m s
y sin 60° 15
=
a
sin 37° m s
K a L
y 3
2 = 15 & m = 18 = 6 3 cm/s olur.
0, 6 m s s
3
a) Yayın bağlandığı uç sabit ise üçgen atma yan-
sıdığında tepe olarak dö-
ner.
İki atmanın K ve L nokta- c) Dalgaların frekansı sığ ve derin ortamda aynı-
2y
ları çakıştığında bileşke dır. Bu durumda,
atmanın durumu şekilde-
a Vs = m.fs
ki gibi olur.
1 –1
b) Yayın bağlandığı uç ser- 2 3 = 6 3 .fs & fs = s olur.
3
best ise üçgen atma y
yansıdığında çukur ola-
rak döner. K ve L nokta- y
ları çakıştığında üçgen
atma kare atmanın bir
kısmını yok edeceğin-
den şekildeki durum
gözlenir.
DALGALAR 187
4. Vg=0 6. T m T
D Vk=80m/s m/2 m/2
kaynak
Ç
gözlemci
Kaynak gözlemcilerden uzaklaştığından işittiklerin Ardı ardına gelen tepe ile çukur arasındaki yatay
sesin frekansı azalır. Vg = 0 olduğundan algılanan uzaklık
m
’ye eşittir. Bu durumda dalga boyu,
2
sesin frekansı,
m
V " Vg = 4 ⇒ λ = 8 cm olur.
V+0 V 2
fg = fk . f p = fk . d
V " Vk n k d V " Vk n
=f .
V " Vk
eşitliğinden bulunur. Eşitlikte frekansın azalabil-
V = λ.f
mesi için paydanın büyümesi gerekir. Bu durumda
V = 8.5 = 40 cm/s = 0,4 m/s olarak bulunur.
paydadaki işaretin (+) olması gerekir.
V
fg = fk . d
V + Vk n
340
= 630. c m
340 + 80 7. a) 7 dalga tepesi arasındaki uzaklık 30 cm ise dal-
340 ga boyu,
= 630.
420
6m = 30
= 510 Hz olur.
m = 5 cm olur.
1 2 3 4 5 6 7
m m m m m m
30 cm
6m
Dalgaların hızı,
m 5
V= = = 100 cm/s = 1 m/s olur.
T 1
5. a) Dalgaların frekansı,
20
V 300 –1
f= = = 150 s dir. b) Stroboskobun frekansı
m 2
fd = n.fs
b) Tel üzerindeki harmonik sayısı, 20 = 10.fs & fs = 2 olur.

1 saniyede 2 devir yaparsa
m
, = n. 60 saniyede N devir yapar.
2
2
12 = n. ⇒ n = 12 dir. 1.N = 60.2
2
N = 120
c) 4. harmoniğin frekansı, Stroboskop dakikada 120 devir yapar.

n.V 4.300 –1
fn = & f4 = = 300 s dir.
2.m 2.2
8. nV
fn =
2L
2.340
f2 = = 680 Hz olur.
2.0, 5
188 DALGALAR
9. Şekil-I de derin derin ★ Gaz, su, elektrikle çalışan her şeyi kapatın.
ortamda bulunan ★ Panik yapmadan bina dışına çıkın.
kalın kenarlı mer- K L
★ Güvenli bir yere geçip radyonuzu açın ve
cek şeklindeki sığ s›¤
yetkililerin hayati önem taşıyan açıklamalarını
bir ortama paralel
dinleyerek uygulayın.
gelen doğrusal su
K L ★ Artçı sarsıntıları göz önüne alarak binanın
dalgaları kırıldıkla-
rında dairesel dalga
derin hasar durumunu kontrol etmeden ve hasarsız
şek li ni alır lar.
fiekil-I olduğuna emin olmadan binanıza girmeyin.
Bunun sebebi dalganın orta kısmının sığ ortama b)
geç girmesi ve sığ ortamda hızın yavaş olmasıdır.
★ Depremin süresine,
Bu olay kalın kenarlı merceğe paralel gelen ışığın
★ Depremin şiddetine,
kırılmasına benzer.
★ Depremin oluştuğu merkeze yakınlığına,
Şekil-II de sığ s›¤
ortamda bulunan ★ Binalarda kullanılan yapı malzemesine,
ince kenarlı mercek K L
★ Zeminin özelliklerine göre değişir.
şeklindeki derin
derin
ortam kalın kenarlı c)
mercek özelliği gös- ★ Deniz çekildiğinde merak edip kıyının durumu-
terir. Bu durumda K L nu izlemeye kesinlikle gitmeyiniz. Çünkü can
s›¤
doğrusal su dalgala- kayıplarının büyük bir bölümü bu sırada olmak-
fiekil-II
rı merceğin odağın- tadır.
daki bir noktasal kaynaktan geliyormuş gibi kırılır. ★ Etkili dalgaların kıyıya vurmasından sonraki
birkaç saat, tehlike devam edebilir. Resmi
Bu olay dış ortamın kırılma indisinin ince kenarlı
açıklamalar yapılana dek bekleyiniz ve kıyıdan
merceğin kırılma indisinden büyük olduğu ortam-
daima uzak kalınız.
da, merceğin karakter değiştirerek ışınları dağıt-
★ Tsunami fark edildiğinde ya da uyarı alındı-
masına benzer.
ğında en kısa zamanda kıyı çizgisinden uzak-
Şekil-III te sığ laşmak zorunludur. Karada bulunan kişilerin
s›¤
ortamda bulunan kıyıdan 100-150 m uzağa, denizde teknede
L K
kalın kenarlı mer- bulunan kişilerin ise su derinliği en az 50 m
cek şek lin de ki veya daha derin yerlere doğru uzaklaşması,
K L
derin
derin ortama gelen olası dalga ve akıntı etkilerinden kurtulma şan-
doğrusal su dalga- sını artırabilir.
K L
ları kırıldıklarında ★ Unutulmamalıdır ki dalganın karada ilerleme
s›¤
dairesel dalga şek- hızı, insanın koşma hızından daha fazladır.
fiekil-III
line gelirler. Dalga- ★ Tsunami dalgaları dereler, ırmaklar ya da deni-
lar önce odakta toplanır daha sonra dağılırlar. Bu ze bağlantılı kanallardan içerilere doğru kilo-
olay dış ortamın kırılma indisinin kalın kenarlı mer- metrelerce ilerleyebilir. Dere, ırmak kıyıları ve
ceğin kırılma indisinden büyük olduğu ortamda, bentlerde zarar verici taşmalar oluşması doğal-
merceğin karakter değiştirerek ışınları toplaması- dır. Bu nedenle buralardan uzak durulmalıdır.
na benzer. ★ Deniz tabanında oluşan herhangi bir deprem
nedeniyle tsunami dalgası oluşabilir. Kıyılarda
10. a) iken bir deprem hissedildiğinde kıyıdan uzak-
★ Yaralı değilseniz çevrenizdekilerin yaralı olup laşmak yararlı bir önlemdir. Unutulmamalıdır
olmadıklarını kontrol ederek yaralılara yardım ki Mayıs 1983 depreminin hemen sonrasında,
edin. Japonya Honshu Adası’nın kuzeybatı kıyıları-
na gelen tsunami, halkın korunma konusunda
★ Ayakkabılarınızı giyin.
yeterli bilgiye sahip olmasına karşın 230 kişinin
★ Bulunduğunuz yerin emniyetli olup olmadığını
ölümüne neden olmuştur.
kontrol edin.
DALGALAR 189
190 DALGALAR
1. BÖLÜM
IŞIK VE GÖLGE
4.
MODEL SORU - 1 DEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ K1 X
1. X
K2 Y
aydınlık top
Y
K1
Z
A
yarı gölge
top
K2
B Z K3 T
yarı gölge
perde
T
Şekilde görüldüğü gibi, X ve Z noktaları her üç
perde
kaynaktan da ışık alır.
XY aralığı her iki kaynaktan da ışık alabilir. CEVAP B
YZ aralığı yalnız K1 kaynağından ışık alabilir.
ZT aralığı yalnız K2 kaynağından ışık alabilir.
Perdede tam gölge oluşmaz.
I., II. ve III. yargılar doğrudur. 5.
CEVAP E
top
2. X
X
K1
K1
Y
Y
top
top
5 K2
Z
top perde
K2 Şekilde görüldüğü gibi, K2 ışık kaynağının konumu

T 5 noktasındadır.
perde CEVAP E
Şekilde görüldüğü gibi, X ve T noktaları ışık kay-
naklarının yalnız birinden ışık alır.
CEVAP B
6. X K2
3.
K1 X
Y
top K1
top
K2
Z
top
T perde
perde
Perde üzerinde topun tam gölgesinin oluşmaması
Şekilde görüldüğü gibi, yalnız Y noktası her iki için K2 noktasal ışık kaynağı X noktasına konulma-
kaynaktan da ışık alır. lıdır.
CEVAP A CEVAP A
OPTİK 191
3.
MODEL SORU - 2 DEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ K L
.
.
1. K top M
küresel ›fl›k
kayna¤›
Kaynağın I deki gibi görünmesi için M noktasından,

II deki gibi görünmesi için K noktasından, III teki
gibi görünmesi için L noktasından bakılması gere-
K noktasındaki gözlemciden ışık kaynağına ışınlar kir.
gönderildiğinde, gözlemci tamamen ışık kaynağını
görebilmektedir. Saydam olmayan cisimden dolayı I II III
görülemeyen bir kısım yoktur. M K L
L noktasındaki gözlemciden ışık kaynağına ışınlar olur.

gönderildiğinde, gözlemci ışık kaynağının bir kısmı- CEVAP E
nı göremez.
M noktasındaki gözlemci ışık kay-

nağını ince bir çember şeklinde
aydınlık görür. Bunu da ihmal
edersek bu noktadaki gözlemci
ışık kaynağını hiç göremez. 4.
X
•
CEVAP C
K .
O
• •Y
Ι
2. silindirik ›fl›k demeti

K ışık kaynağı kürenin sol kısmını aydınlatır.
X noktasından küreye bakan gözlemci kürenin
I aydınlık bölgesini göremez.
K Bu durumda, K noktasından bakan

gözlemci küreyi şekildeki gibi görür.
. . .
O
G
L
K .
•
O
•Y
Şekildeki gibi silindirik bir ışık demeti içinde bulu-
nan O merkezli beyaz küreye G noktasından
bakan bir gözlemci, küredeki aydınlık bölgeyi Y noktasından bakan gözlemci küreyi şekildeki
şekildeki gibi görür. gibi görür.
CEVAP A CEVAP D
192 OPTİK
4.
yarı
gölge
1.
K1
yarı
K1 gölge yarı
. top gölge
tam K2
. gölge
top perde
K2 yarı
gölge
K1 ve K2 ışık kaynaklarından topun kenarlarına
ışınlar gönderildiğinde perdede şekilde görüldüğü
perde gibi yarı gölgeler oluşur.
CEVAP C
K1 ve K2 ışık kaynaklarından saydam olmayan
topun kenarlarına ışınlar gönderildiğinde perdede
şekildeki büyüklüklerde tam ve yarı gölgeler oluşur.
CEVAP B 5.
yarı
gölge
X
2. K1
tam r K2
.
top gölge
yarı tam
top gölge
K1 K2 gölge 2r
. Y
yarı
gölge
yarı
d d d gölge
tam
gölge
d d d d
perde perde
K1 ve K2 ışık kaynaklarından saydam olmayan K1 ve K2 ışık kaynaklarından saydam olmayan

topun kenarlarına ışınlar gönderildiğinde perdede topun kenarlarına ışınlar gönderildiğinde perdede
şekildeki gibi tam ve yarı gölgeler oluşur. şekildeki gibi tam ve yarı gölgeler oluşur.
CEVAP E CEVAP E
3. 6.
yarı
yarı K2 top
gölge
gölge K1
.
K1 top tam tam
K2 . gölge gölge
yarı
top gölge
perde
K1 ışık kaynağı K2 ışık kaynağına yaklaştırılırsa,

tam gölgenin alanı büyür, yarı gölgenin alanı küçü-
lür.
d d d d
perde K2 ışık kaynağı topa yaklaştırılırsa, tam gölgenin
alanı değişmez, yarı gölgenin alanı büyür.
K1 ve K2 ışık kaynaklarından saydam olmayan
Perde toptan uzaklaştırılırsa, tam gölgenin ve yarı
topların kenarlarına ışınlar gönderildiğinde per-
gölgenin alanları büyür.
dede şekildeki büyüklüklerde tam ve yarı gölgeler
oluşur. I ve III işlemleri tek başına yapılmalıdır.
CEVAP C CEVAP D
OPTİK 193
7. 9.
K
top
tam h1
gölge
top
engel
h2
h
K h
. .
perde • • •
A B
d d d d
K noktasal ışık kaynağından topların kenarlarına perde
ışınlar gönderildiğinde perdede şekildeki gibi tam
gölgeler oluşur. Her iki durum için üçgenlerin benzerliğinden,
CEVAP A h d
= & h 1 = 4h olur.
h 1 4d
h 2d
= & h 2 = 2h olur.
h 2 4d
h1 ve h2 taraf tarafa oranlanırsa,
h 1 4h
= = 2 bulunur.
h 2 2h
CEVAP B
10.
2r›
K r top top
8.
3r 2r›
K1 X K2 Y
. d x y
y› perde
d d d d
K ışık kaynağından saydam olmayan topların ke-
perde narlarına ışınlar gönderildiğinde perdede şekildeki
gibi tam gölgeler oluşur.
2rX = rY ise, perdede yalnız tam gölge oluşur. Benzer üçgenlerden,
I. yargı doğru olabilir.
›
2r 2r
= ›
d y
2rX < rY ise, perdede tam gölge ve yarı gölge birlik-
›
te oluşur. 6r 2r
= ›
d+x y
eşitliklerinden,
Perdede yalnız yarı gölge kesinlikle oluşmaz. 2r 6r
=
d d+x
3d = d + x & x = 2d olur.
CEVAP D
CEVAP C
194 OPTİK
11. 13.
K L rK
r r2
K1 K2 r1
r .
2d 2d 2d
tam
gölge
d d d d yarı
Benzerlikten, gölge
r perde
r 3
= K & rK = r olur.
4d 6d 2 K1 ve K2 ışık kaynaklarından saydam olmayan
topun kenarlarına ışınlar gönderildiğinde perdede
Tam gölgenin alanı 108 cm2 olduğundan,
şekildeki gibi tam ve yarı gölge bölgeler oluşur.
2
A = rr K
Yarı gölgenin alanı benzer üçgenlerden,
3 2
108 = r c r m r 2d r d
2 = =
r1 4d r2 3d
9 2 2 2
108 = rr & rr = 48 cm olur. r1 = 2r olur. r2 = 3r olur.
4
Işık kaynağı L noktasına getirildiğinde benzerlikten Perdede oluşan yarı gölgenin alanı,
tam gölgenin yarıçapı rL, AY = r(r22 – r21)
r r = r[(3r)2 – (2r)2]
= L = rL = 2r olur.
2d 4d
= r(9r2 – 4r2)
Tam gölgenin alanı,
= 5rr2 olur. CEVAP C
A = πrL2
= π.(2r)2 14.
= 4πr 2
cisim r2
= 4.48 K1 K2 1cm
r1
= 192 cm2 olur. CEVAP E tam

gölge
2cm 2cm 8cm
yar›
gölge
12.
perde
Cismin çapı 2 cm ise yarıçapı 1 cm dir.

K2 r1
K1 r . Benzerlikten tam gölgenin yarıçapı,
1 r1
r2 =
(2 + 2) (8 + 2 + 2)
1 r
d d d d = 1
perde 4 12
r1 = 3 cm olur.
Perdede şekildeki gibi tam ve yarı gölgeler oluşur.
Benzerlikten, Benzerlikten yarı gölgenin yarıçapı,
r 2d 1 r
= & r1 = 2r = 1
r1 4d 2 8+2
r d 1 r
= & r2 = 3r olur. = 2
r2 3d 2 10
Tam ve yarı gölgelerin alanları, r2 = 5 cm olur.

AT = rr21 = r(2r)2 = 4rr2 olur. Yarı gölgenin alanı,
AY = r(r22 – r21) = r(9r2 – 4r2) = 5rr2 Ayarı = πr22 – πr12
olur. Bu alanlar taraf tarafa oranlanacak olursa, = 3.(5)2 – 3.(3)2
AT 2 = 75 – 27
4rr 4
= = olur.
AY 5rr
2 5 = 48 cm2 olur. CEVAP D
CEVAP C
OPTİK 195
3.
1. perde
+y
kaynak –y
kaynak
cisim cisim
K
–x +x Kaynak +y yönünde kaydırılırsa, gölgeler –y yönüne

kayar. Fakat ışık kaynağı saydam olmayan cisim-
den uzaklaştığından, tam ve yarı gölge küçülür.
Tam gölge şekildeki koyu ile taralı küçük koni şek- Perde yeterli büyüklükte olduğundan, perdenin –y
lindeki bölgedir. Perde K den itibaren –x yönünde veya +y yönünde hareket ettirilmesi tam ve yarı
kaydırılırsa tam gölge büyür. +x yönünde kayarsa gölgenin alanını değiştirmez.
yarı gölge büyür.
I. , II. ve III. yargılar doğrudur.
Cisim –x yönünde kayarsa tam ve yarı gölge
CEVAP E büyür.
CEVAP B
4.
2. yar›
r1=4cm r2=1cm gölge
kaynak r
cisim
4cm 4cm 4cm
60cm x
d d 2d perde
Küresel ışık kaynağından saydam olmayan topun

kenarlarına ışınlar gönderildiğinde perdede şekil-
Benzerlikten yarı gölgenin yarıçapı,
deki gibi yarı gölge oluşur.
4 r
= & r = 12 cm olur.
d 3d Benzer üçgenlerden,
Yarı gölgenin alanı, r1 60 + x

=
r2 x
Ayarı = π.r2 – π.42
4 60 + x
= 3.(12)2 – 3.16 =
1 x
= 432 – 48 4x = 60 + x
= 384 cm2 olur. 3x = 60 & x = 20 cm olur.
CEVAP D CEVAP C
196 OPTİK
3. düzlem
MODEL SORU - 5 TEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ ayna
Tam gölge
Kı
K
1.
düzlem top
ayna
yarı gölge
perde
ı
K fiekil-I fiekil-II
K
K ve aynadaki Kı görüntüsünden saydam olmayan

top
topun kenarlarına ışınlar gönderdiğimizde perdede
tam ve yarı gölge şekildeki gibi oluşur.
K ışık kaynağı ok yönünde hareket ettirilirse,
perde
AT AY
ı
K ve aynadaki K görüntüsünden saydam olmayan
Küçülür Büyür
topun kenarlarına ışınlar gönderdiğimizde perdede
şekildeki gibi tam ve yarı gölge bölgeler oluşur. CEVAP C
CEVAP A
4.
r2
cisim
K› K r1
2cm
2cm 2cm 2cm 6cm

düzlem
ayna
perde
2.
Önce K ışık kaynağının düzlem aynada görüntüsü
alınır. Benzerlikten tam gölgenin yarıçapı,
hyar›
düzlem 2 r1
ayna =
çubuk
(2 + 2 + 2) (6 + 2 + 2 + 2)
htam
2 r
= 1
K
›
.
K h
.
6 12
r1 = 4 cm olur.
d d d d d
perde
Yarı gölgenin r2 yarıçapı
Şekildeki benzer üçgenlerden, r
2
= 2
h 3d 5 2 6+2
= & h tam = h
h tam 5d 3 r2 = 8 cm olur.
h d
= Yarı gölgenin alanı,
h yar› + h tam 3d
Ayarı = πr22 – πr12
5
h yar› + h = 3h
3 = 3.(8)2 – 3.(4)2
5
h yar› = 3h – h = 192 – 48
3
4 = 144 cm2 olur.
h yar› = h olur.
3
CEVAP D CEVAP D
OPTİK 197
TEST 1 ÇÖZÜMLER IŞIK VE GÖLGE
1. I II III
2
K •
r2
r top tam
gölge
d d d
perde
küre
küresel Benzer üçgenlerden,
›fl›k kayna¤›
r 2d
=
r2 3d
perde perde perde
3
r2 = r
Perde II ve III konumlarında tutulduğunda perde- 2
de tam gölge oluşmaz. 3 2 9 2
A 2 = r. c r m = rr
CEVAP E 2 4
A1 2
9r r
= =4 olur.
A2 9 2
rr
4
2. CEVAP C
K1 K2
cisim
4.
perde
Tam gölgenin alanını artırmak için K1 ışık kaynağı kaynak

cisim x
küreye yaklaştırılmalı veya perde küreden uzaklaş- r
tırılmalıdır.
CEVAP D
d d d
perde
Kaynak ve cismin yarıçapları eşit olduğundan tam

3. gölgenin de yarıçapı r, alanı ise A = πr2 dir. Perdenin
hareket ettirilmesi tam gölgenin alanını değiştirmez.
1 r1
K top • Perde cisimden uzaklaştırıldığında yarı gölgenin
r alanı artar.
tam
gölge I. yargı doğru, III. yargı yanlıştır.
Benzerlikten,
d d d
perde r x
= & x = 2r
d 2d
Benzer üçgenlerden,
Yarı gölgenin alanı,
r d
= Ayarı = π(2r)2 – πr2
r1 3d
= 3πr2
r1 = 3r
olacağından II. yargı yanlıştır.
A1 = π . (3r)2 = 9π r2 olur.
CEVAP A
198 OPTİK
5. 8.
K
d d
K1
5br
top
X Y
10br K2
2d d
perde
K ışık kaynağından X ve Y noktalarına ışınlar gön-

perde
derildiğinde çocuk 5 br yol aldığında görüntüsü 10
br yol alır.
K1 ve K2 kaynaklarından ışınlar gönderildiğinde
Görüntüsü iki kat yol aldığından Vgörüntü = 2V olur.
perdede şekildeki gibi gölge oluşur.
CEVAP D
CEVAP A
6.
9. engel
karanl›k
yar›
G gölge
K1 •
cisim K2
ayd›nl›k
Gözlemciden saydam olmayan cismin uçlarına

ışınlar gönderildiğinde küresel ışık kaynağını şe- perde
kildeki gibi görünür. I. ve III. işlemler yapıldığında
gözlemcinin gördüğü ışıklı bölgenin alanı büyür. K1 ve K2 ışık kaynaklarından ışınlar gönderdiği-
mizde perdede şekildeki gibi gölge oluşur.
CEVAP D
CEVAP B
7. 10.
cisim top
küresel
›fl›k kayna¤›
ayna
perde
K
kaynak perde
❇ Perde toptan uzaklaştırılırsa, yarı gölgenin
alanı büyür.
K kaynağından saydam olmayan cismin uçlarına
ışınlar gönderildiğinde perdede şekildeki gibi tam ❇ Kaynak topa bir miktar yaklaştırılırsa, yarı göl-
gölge gözlenir. K ışık kaynağından gönderilen ışın- genin alanı büyür.
lar düzlem aynaya çarptıktan sonra perdeye gele- ❇ Kaynak ve top birlikte perdeden aynı hızla bir
meyeceğinden aynanın bir fonksiyonu yoktur. miktar uzaklaştırılırsa, yarı gölgenin alanı büyür.
CEVAP B CEVAP E
OPTİK 199
TEST 2 ÇÖZÜMLER IŞIK VE GÖLGE
1. 3.
yar›
gölge
K1
K1
tam
K2 gölge K2 küre
top yar›
gölge perde
perde K1 kaynağı okla gösterilen yönde hareket ettirildi-

K1 ve K2 noktasal ışık kaynaklarından topun uçla- ğinde şekilde gösterildiği gibi tam gölge büyür, yarı
rına ışınlar gönderdiğimizde perdede şekildeki gibi gölge küçülür. Şekilde görüldüğü gibi tam gölge
gölge olur. yukarı yönde hareket eder.
CEVAP A I., II. ve III. yargılar doğrudur.

CEVAP E
2.
düzlem 4.
ayna
top top
r2
› r1 K1
K r K2
K
•
d d d d perde
perde
❇ K1 kaynağı K2 kaynağına yaklaştırılırsa, perde
K ve görüntüsü K ışık kaynaklarından topun uç-
ı üzerinde oluşan tam gölgenin alanı büyür, yarı
larına ışınlar çizdiğimizde perdede şekildeki gibi gölgenin alanı küçülür.
gölge oluşur. Benzer üçgenlerden, ❇ K2 kaynağı topa yaklaştırılırsa, perde üzerinde
r 3d oluşan tam gölgenin alanı değişmez, yarı göl-
=
r1 4d genin alanı büyür.
4 ❇ Top K2 kaynağına yaklaştırılırsa, perde üzerin-
r1 = r olur.
3
de oluşan tam gölgenin ve yarı gölgenin alan-
r d ları büyür.
=
r2 2d
CEVAP D
r2 = 2r olur.
5.
Yarı gölgenin alanı
cisim rK
2 K L r
4
A yar› = r . (2r) – r . c r m
2
3
2 16 2 d d 2d
= 4r . r – r .r
9
perde
20 2
= r .r olur.
9 Kaynak K noktasında iken tam gölgenin yarıçapı,
CEVAP C r r
= K & rK = 2r olur.
2d 4d
200 OPTİK
Tam gölgenin alanı, 8.
A = πrK2 = π.(2r)2 = 4πr2
Kaynak L noktasına getirildiğinde benzerlikten,

r r
= L & rL = 3r olur.
d 3d
K1 K2 •
Oluşan tam gölgenin alanı, kare

levha
› 2 2 9 2 perde
A = rr L = r (3r) = 9rr = A olur.
4 CEVAP A
K1 ve K2 noktasal ışık kaynaklarından kare lev-
hanın uçlarına ışınlar gönderdiğimizde perdedeki
6. gölgenin şekli şekildeki gibi olur.
top
CEVAP B
K1
K2
9. perde
perde
❇ K1 kaynağı K2 kaynağından uzaklaştırılırsa,

perde üzerinde oluşan tam gölgenin alanı kü-
çülür, yarı gölgenin alanı büyür.
K1
❇ K2 kaynağı topa yaklaştırılırsa, perde üzerinde
oluşan tam gölgenin alanı değişmez, yarı göl-
genin alanı büyür.
K2
❇ Perde topa yaklaştırılırsa, perde üzerinde oluşan
tam gölge ve yarı gölgenin alanları küçülür.
CEVAP D
7.
K1 ve K2 ışık kaynaklarından saydam
olmayan topun uçlarına ışınlar gön-
derildiğinde perdede tam ve yarı
K1 gölge oluşur. Oluşan yarı gölgenin
üst kısmındaki alan alt kısmındaki
alandan büyüktür.
CEVAP B
K2
10.
engel
perde yatay •
K1 ve K2 ışık kaynaklarından yatay • G

engelin uçlarına ışınlar gönde- yar› top
gölge
rildiğinde perdede şekilde görül- yatay
•
küresel
düğü gibi ortada aydınlık alan ayd›nl›k
›fl›k kayna¤›
alt ve üst kısımlarda ise yarı
yar› G noktasından küresel ışık kaynağına bakan göz
gölge oluşur. gölge
ışık kaynağını şekildeki gibi görür.
CEVAP C
CEVAP E
OPTİK 201
Adı ve Soyadı : .....................................
Sınıfı : ..................................... Bölüm
Numara : .....................................
Yazılı Soruları
Aldığı Not : .....................................
(Işık ve Gölge)
ÇÖZÜMLER
1. b) L noktasından bakan gözlemci,

X
K1
Y L
top
Z
top c) M noktasından bakan gözlemci,

K2 T
M
a) Y ve T noktaları ışık kaynaklarının yalnız birin-

den ışık alır.
b) X noktası her ikisinden ışık alır.
c) Z noktası hiçbirinden ışık alamaz.
Işık kaynağını şekildeki gibi görür.
2. d) N noktasından bakan gözlemci,
yarı
K1 K2 gölge
.
top tam
1 . 2 gölge N
yön
perde
4.
K1 kaynağı 2 yönünde hareket ettirilirse, tam göl- 1 2
yarı
genin alanı artar, yarı gölgenin alanı azalır. gölge
.
I. yargı doğrudur. r r .
tam
. gölge
K2 kaynağı 1 yönünde hareket ettirilirse, tam göl- saydam
küresel
genin alanı değişmez, yarı gölgenin alanı azalır. olmayan küre yarı
›fl›k kayna¤› gölge
perde
Top 1 yönünde hareket ettirilirse, tam gölgenin ve Işık kaynağı 1 yönünde hareket ettirilirse, tam göl-
yargı gölgenin alanı artar. genin alanı değişmez, yarı gölgenin alanı küçülür.
III. yargı doğrudur. I. yargı doğrudur.
Işık kaynağı 2 yönünde hareket ettirilirse, tam göl-

3. a) K noktasından kaynağa bakan gözlemci kayna-
genin alanı değişmez, yarı gölgenin alanı büyür.
ğı hiç göremez.
Işık kaynağı ile küre arasındaki uzaklık 2d, küre ile

perde arasındaki uzaklık d olduğunda, yarı gölge-
nin alanı tam gölgenin alanının 3 katı olur.
202 OPTİK
5. 7.
cisim
tam K1 K2 r2
gölge r1
K r X .
r3
2r
Y tam d 2d 3d
gölge
perde
d d d
perde a) Tam gölgenin yarıçapı r2 ise bu gölgeyi K1
K noktasal ışık kaynağından saydam olmayan top- kaynağı oluşturur.
ların kenarlarına ışınlar gönderildiğinde perdede Benzerlik kullanılırsa,
şekildeki gibi tam gölgeler oluşur.
3d 6d
Benzerlikten tam gölgelerin alanları birbirine eşit =
r1 r2
olur.
3d 6d
= & r2 = 12 cm olur.
6 r2
b) Yarı gölgeyi K2 kaynağı oluşturur. Bu gölgenin

6. yarıçapı r3 ise, benzerlik kullanılırsa,
2d 3d + 2d
r2 =
r1 r1 r3
r 2r .
tam 2d 5d
gölge = & 15 cm olur.
2d 4d 6 r3
yarı
3 3 gölge
Yarı gölgenin alanı, r3 yarıçaplı bölgeden r2 yarı-
d d d d d d perde
çaplı tam gölgenin alanı çıkarılarak bulunur. Bu
Işık kaynağından saydam olmayan engellere ışın- alan,
lar gönderdiğimizde perdede şekildeki gibi tam ve
A = r_ r 3 – r 2i
2 2
yarı gölge bölgeler oluşur.
= 3. 8(15) – (12) B
2 2
Benzer üçgenlerden r1 yarıçapı,
2r 4d = 3. (225 – 144)
=
r1 6d 2
= 243 cm
r1 = 3r olur.
olur.
Tam gölgenin alanı,
AT = rr21 = r.(3r)2 = 9rr2 olur.
4
d
2r
= 3 8.
r2 10
d
3
2r2
r2 = 5r olur. 2r1
K
r .
1 K 2
Yarı gölgenin alanı, d d d
perde
AY = r[(5r)2 – (3r)2]
Işık kaynağı 1 noktasında iken:
= 16rr2 olur.
Tam ve yarı gölgelerin alanları oranlanırsa,
2r 2
2
=
AT 9rr 9 2r1 3
= = olur.
A Y 16rr 2 16 3
r1 = r olur.
2
OPTİK 203
Tam gölgenin alanı, 10. perde
A1 = rr 2
1
ayna
3 2 r2
= rc r m r1=1cm
2 O
4cm
O1
1cm
9 2 1cm 2cm r3
= rr olur.
4
Işık kaynağı 2 noktasında iken:

a) Tam gölgeyi aynadan yansıyan ışınlar oluştu-
rur. Benzerlik kullanılırsa bu gölgenin yarıçapı,
2r d
= r1 r2
2r2 2d =
r2 = 2r olur. 2+1+1 2+1+1+4
1 r2
Tam gölgenin alanı, = & r2 = 2 cm olur.
4 8
A2 = r r22
= r(2r)2 Tam gölgenin alanı,
= 4rr2 olur.
AT = πr22 = 3.(2)2 = 12 cm2 olur.
A1 ve A2 taraf tarafa oranlanırsa,
9 2
A 1 4 rr 9 b) Yarı gölgeyi kaynaktan çıkan ışınlar oluşturur.
= = olur.
A2 4r
2 16 Bu bölgenin yarıçapı,
r1 r3
=
9. 2 2+4
1 r3
= & r3 = 3 cm olur.
2 6
rı
r r . r
Yarı gölgenin alanı r3 yarıçaplı bölgenin alanın-
tam
gölge dan tam gölgenin alanı çıkarılarak bulunur.
küresel saydam
›fl›k olmayan Bu alan,
yarı
kayna¤› küre gölge 2 2
2d x A Y = rr 3 – rr 2
= 3.^ 3 – 2 h
3 2
perde
2
= 15 cm
Işık kaynağından saydam olmayan topun kenarla-
rına ışınlar gönderildiğinde perdede şekildeki gibi olur.
tam ve yarı gölge bölgeler oluşur.
Tam gölgenin alanı, AT = rr2 olur.
Yarı gölgenin alanından rı yarıçapı,
AY = r(rı2 – r2)
3rr2 = r(rı2 – r2)
rı2 = 4r2
rı = 2r olur.
r d
=
r
ı d+x
r d
=
2r d + x
d + x = 2d
x = d olur.
204 OPTİK
2. BÖLÜM
DÜZLEM AYNALAR
4.
4 5
MODEL SORU - 1 DEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ Y
•
P
1. Işının aynalarda yansıma sayılarının oranı,

n1 : 5 K 3
I1
. 2
n2 : 6 1
n1 5
= olur.
n2 6 I2
L X
Şekilde görüldüğü gibi; 2, 4 ve 5 ışık ışınları X ve

Y düzlem aynalarından yansıdıktan sonra P nok-
tasından geçer.
CEVAP E
CEVAP C 5. Işın yansıdıktan son-

ra ΙΙ olarak yansır. K
. .
2. I ışını 7 yansıma son- I

rası sistemi terk eder.
II
CEVAP B
CEVAP D
3. I 6. Y
Z
40o
II
40o
X
I
K
X •
. L M
• •
N
i=40° 50° 50° . • •
P
Y
Şekilde görüldüğü gibi, i = 40° olur. Işınlar P noktasından çıkmıştır.

CEVAP B CEVAP E
OPTİK 205
5. ı ı
MODEL SORU - 2 DEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ X A B
A
1. K ışıklı cismin görüntü- T
ıı
B
sü önce X noktasında B
Z
sonra T noktasında olu- A
ıı
şur.
II
• .
O Y
X Y
.
I AB ışıklı cisminden çıkan ve önce X düzlem
K aynasından sonra da Y düzlem aynasından birer
kez yansıyan ışınların Y aynasında oluşturdukları
CEVAP A
görüntü şekildeki gibi olur.
CEVAP D
2. •V
Y IV KY
KX • • • III
6.
I
• II
X ›
• •I K• •K
K
II
K cisminin önce X sonra Y aynasındaki görüntüsü

III noktasında olur. III
CEVAP C
Üç ayna aynı doğrultuda olduğu için K cisminin

3. toplam 1 tane görüntüsü olur. K noktasından 3
aynaya da ışınlar gönderdiğimizde bu ışınların
ı
uzantıları K noktasında kesişir. Bu durumda K
I K L M N P
• • • • • cisminin bu aynalarda 1 tane görüntüsü oluşur.
I›
CEVAP A
Cisimden çıkan ışınlar aynada eşit açıyla yansır.

Cismin görüntüsü M noktasında olur.
CEVAP C
4. K cisminin görün-
K 1
tüsü 1, 2, 3 teki X
gibi olur.
Buna göre Ι ve ΙΙ
.
şekilleri doğrudur.
Y
2 3
CEVAP B
206 OPTİK
5.
MODEL SORU - 3 TEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ yön
(–) (+) düzlem
araba V . ayna
. 2V .
yön düzlem
1. 15. (–) (+) ayna
araba .
3V V
. . yatay yer
p p p
yatay yer Vgörüntünün arabaya göre hızı = 2( Vayna – Varaba)
p p p = 2(–V – 2V)
Vgörüntünün yere göre hızı = 2 Vayna – Varaba
= 2.V – 3V = 2.(–3V)
= –V olur. = –6V olur.
CEVAP A CEVAP E
2. yön
6. yön
düzlem
düzlem (–) (+)
(–) (+) araba ayna
araba V . ayna
. V .
. 2V .
yatay yer
yatay yer
p p p p p p
Vgörüntünün yere = 2 Vayna – Varaba Vgörüntünün = 2 . ( Vayna – Varaba)
göre hızı
arabaya göre hızı
= 2 . (–V) – 2V
= – 2V – 2V 4V = 2 . (Vayna – V)
= – 4V olur. 2V = Vayna – V
CEVAP A
Vayna = 3V olur.
Aynanın yere göre hızı 3V olur.
3. yön
CEVAP E
düzlem
(–) (+) ayna
araba .
2V
V . .
yatay yer
p p p
= 2.2V – (–V)
= 4V + V
= +5V olur.
CEVAP E
4. yön düzlem
(–) (+) ayna
araba . 2V
. V .
yatay yer
p p p
Vgörüntünün = 2 . ( Vayna – Varaba)
arabaya göre hızı
= 2 . (2V – V)
= 2V olur.
CEVAP D
OPTİK 207
4. A seçeneğinde cismin görüntü sayısı 1 tanedir.
MODEL SORU - 4 TEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ B seçeneğinde cismin görüntü sayısı 2 tanedir.
C seçeneğinde cismin görüntü sayısı 3 tanedir.
1. X Y D seçeneğinde cismin görüntü sayısı 2 tanedir.
E seçeneğinde cismin görüntü sayısı 2 tanedir.
CEVAP C
mavi k›rm›z› k›rm›z› mavi mavi k›rm›z› k›rm›z›
5. Şekilde görüldüğü 1 X
Y aynasında oluşan ilk üç görüntünün rengi: • •
____________________________________ gibi, 2 ve 3 numa-
ralı görüntüler •2
1. görüntü
________ 2. görüntü
________ 3. görüntü
________
noktasal K ışıklı • K
Mavi Kırmızı Kırmızı
cisminin düzlem
CEVAP D Y
aynalardaki gö-
rüntülerinden de- • •5
ğildir. 3
•
4
•
CEVAP B
2. I II
6. A cisminin 5 tane görüntü- X

K sü oluştuğuna göre aynalar
d
arasındaki alfa (α) açısı; A
d α
360
d1=8d n= –1
a
Y
360
d2=16d 5= –1
a
d1 8d 1 a = 60° olur.
= = olur.
d 2 16d 2
α açısı 30° artırılırsa aynalar arasındaki açı;
CEVAP E
θ = 30 + α
X
= 30 + 60
= 90° A
Yeni durumda A cisminin

görüntü sayısı;
.
› 360
n = –1 Y
3. i
X Y
360
= –1
90
K2 K1 K K1 K2
•L •M •N •P •R =3 olur.
Görüntü sayısındaki azalma;
∆n = n – nı
Şekilde görüldüğü gibi, K cisminin Y aynasındaki =5–3
2. görüntüsü N noktasındadır. = 2 olur.
CEVAP C CEVAP D
208 OPTİK
K
3. 2α = 50°
α = 25° olur. L
Düzlem ayna 2 yönün-

1. de 25° döndürülmüştür. 50°
• 40°
ı
I I O
5x 1
2x 2x CEVAP B
•
düzlem O
ayna 2
2x + 5x + 2x = 180° 4. 2x + 2y = 180°
N
9x = 180° 3
2 . y + 2y = 180°
x = 20° olur. 2 Ι Ι›
5y = 180° x=54° 54°
2a = 5x = 5.20 = 100° 1
y = 36° y=36°
a = 50° olur. .
I ışık ışınının kendi üzerinden geri dönebilmesi için Gelme açısı, O

2
düzlem ayna 1 yönünde 50° döndürülmelidir.
3
x = . 36
CEVAP C 2
x = 54° olur.
ı ı
I ışık ışınının I ışını ile çakışması için I ışınının
1 yönünde 108° dönmesi gerekir. Bu durumda,
I ışık ışınının kendi üzerinden geri dönmesi için,
düzlem ayna 1 yönünde 54° döndürülmelidir.
CEVAP D
5.
2. II K
N
›
I I 2α
α O α
I α
50° 50° 2α
40° 40° düzlem L
•
ayna
O
M
I. durumda gelen ve yansıyan ışınların kırılma
açıları yukarıdaki gibidir. 2α + α + α + 2α = 180°
N1 N2 6α = 180°
›
I I α = 30° olur.
A2 50°–5° 15°60° Düzlem ayna 30° döndürülmüştür.

CEVAP D
15° • düzlem
A1 ayna
O
II. durumda düzlem ayna ok yönünde 15°, düzlem 6. Ayna (–) yönde döndü- I
aynaya gönderilen I ışık ışını aynı yönde 5° dön- rülmüştür. Işın 260° 40°
dürülürse, gelen ışın ile yansıyan ışın arasındaki 60°
döndüğüne göre, ayna
açı,
130° döndürülmüştür. II
60° + 60° = 120° olur.
CEVAP C CEVAP B
OPTİK 209
MODEL SORU - 6 DAKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ MODEL SORU - 7 DEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ
1. X 1.
III
G•
I II IV
θ
α I
θ = 180° – 2α
4α = 180° – 2α
G› •
6α = 180°
Gözlemci II, III ve IV nolu noktasal cisimlerin gö-
α = 30° olur.
rüntülerini görebilir.
CEVAP B
CEVAP E
2. G1 ı
G3ı
G2ı
2. G1
X
G2
1
40°
G3
2
Y
Şekilde görüldüğü gibi, G1 ve G2 noktalarından
düzlem aynaya bakan gözlemciler hem 1, hem de
θ = 180° – 2α 2 noktasal ışıklı cisminin görüntüsünü görebilir.
Işınlar aynanın arkasında kesiştiğinden açı negatif CEVAP C
(–) alınır. Aynalar arasındaki açı 3. ı
K
– 40°= 180° – 2α •K •
2α = 180° + 40°
2α = 220° •L •L
ı
ı
α = 110° olur. •
M
•
M
CEVAP C
•G •G
1 2
Şekilde görüldüğü gibi, G1 ve G2 noktalarından

düzlem aynaya bakan gözlemcilerden her ikisi de
K ve M cisimlerinin görüntüsünü düzlem aynada
görür.
CEVAP D
210 OPTİK
4. düfley 7.
X
3V
K K2 K1 K K1 K2 K3 K4
2V
L K5
G Y
G
yatay Şekilde görüldüğü gibi, G noktasından Y düzlem

aynasına bakan bir gözlemci, cismin düzlem ayna-
Her aralığa x diyelim. lardaki görüntülerinden en çok 4 tanesini görebilir.
6x 3V . t 1 CEVAP C
=
5x 2V . t 2
t1 4
= olur.
t2 5
CEVAP B
8.
ııı ı
L L
ı
ııı
K
K
5. duvar
A . X
X ıı
B K K
GXı ıı
C L Y L
D
G
E G
ı
GY
F Şekilde görüldüğü gibi, G noktasından düzlem
Y
aynalara bakan bir gözlemci, görüntülerden en çok
G
4 tanesini görebilir.
Şekilde görüldüğü gibi, Y düzlem aynasına bakan CEVAP C
gözlemci duvarın AF aralığını görür.
CEVAP E
9.
X
6. MXı •
LXı • X
G
GYıı • • • GXı
KXı •
G Y
•
•K
L M
• •
• • • •ı •ı •ı
K L M MY LY KY N
Y
• •P
Şekilde görüldüğü gibi, G noktasından X ve Y düz-
lem aynalarına bakan bir gözlemci, K ve L cisim- Şekilde görüldüğü gibi, G noktasından X düzlem
lerinin ilk görüntüsünü hem X hem de Y düzlem aynasına bakan bir gözlemci, Y aynası yardımı ile
aynasında görebilir. K ve M ışıklı cisimlerinin görüntüsünü görebilir.
CEVAP B CEVAP A
OPTİK 211
10. GY G GX
• • • MODEL SORU - 8 DEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ
X
1. K ı
K
ı
L L
I IV
Y • •
M P P
ı
ı
M
• III
II ı
• N N
G
Gözlemci, I, II ve III noktalarının görüntüsünü X
aynasına bakarak görebilir. Şekilde görüldüğü gibi, G noktasından düzlem
CEVAP E aynaya bakan bir gözlemci, düzlem aynada L ve N
cisimlerinin görüntüsünü göremez. N cismi görüş
alanı içinde değildir.
CEVAP D
11. Şekilde görüldü-

X
ğü gibi, G nok-
tasından X ay- G ›
GX
nasına bakan bir
gözlemci, Y ay-
nası yardımıyla 2. Şekilde görüldüğü K ı
K
L, M, N cisimleri- K gibi, G noktasın- L ı
L
nin görüntüsünü L dan düzlem ayna-
görebilir. ya bakan bir göz- G
M lemci, düzlem ay- M
ı
M
nada K ve N cisim-
Y N
lerinin görüntülerini
ı
N N
göremez. N cismi
CEVAP D görüş alanı içinde değildir.
CEVAP B
12.
ıı KX
ı duvar
KY K
X 3.
K K›
A
5 4
B
Y L 3
L›
C 2
1
X X›
D P
P›
E
G
Şekilde görüldüğü gibi, K ışık kaynağından çıkıp
önce X düzlem aynasından sonra da Y düzlem 2 nolu noktaya saydam olmayan X cismi konuldu-
aynasından yansıyan ışınlar duvarın BE aralığını ğunda bu cisimden dolayı K nin görüntüsü, X cis-
aydınlatır. minin görüntüsünden dolayı L nin görüntüsü gö-
CEVAP D rülemez. P cismi aynanın görüş alanı dışındadır.
CEVAP B
212 OPTİK
4. Şekilde görüldüğü K
ı
gibi, G noktasından ı
L
düzlem aynaya M
ı
bakan bir gözlemci,

K L ı
N
düzlem aynada M ve
N cisimlerinin görün-
tüsünü görebilir. M N
CEVAP E
5. •K
M
•L •
ı
P
•M
•N
G• •K
ı
ı
P
•Nı
•ı
L
Şekilde görüldüğü gibi, G noktasından düzlem

aynaya bakan bir gözlemci, düzlem aynada K, L,
N cisimlerinin görüntüsünü göremez.
CEVAP E
ı ı
K L
6. Şekilde görüldüğü
gibi, G noktasından ı
M
düzlem aynaya
ı
bakan bir gözlemci, N
ı
düzlem aynada K ve K P
M cisimlerinin gö- P
L
rüntüsünü göremez.
G
M N
CEVAP C
OPTİK 213
TEST 1 ÇÖZÜMLER DÜZLEM AYNALAR
1. 4.
K
X
ıı
ı
•1K
K
Şekilde görüldüğü gibi, K cisminden çıkan ve önce

I X düzlem aynasından sonra da Y düzlem ayna-
sından birer kez yansıyan ışınların oluşturdukları
görüntü 1 noktasındadır.
Ι ışını, toplam 7 yansıma sonrası sistemi terk eder. CEVAP A
CEVAP D
X 5. ı
2. I1
ı
K Y 50° 1
K 25°
I1 25°
25° 25°
I2 45°
•G 45°
ıı 45°
K
2
4
ı
I2
Şekilde görüldüğü gibi, G noktasından Y düzlem
aynasına bakan gözlemci, ışıklı cismin Y aynasına Şekilde görüldüğü gibi, kesişen 1 ve 2 düzlem
en yakın 2. görüntüsünü 4 noktasında görür. aynaları arasındaki açı, 25° + 45° = 70° dir.
CEVAP D CEVAP B
3.
yans›yan 6.
K K
4α ›fl›n •
α α .
• .
O •
.
.
α + 4α + α = 180°
6α = 180° X I II
• • Y
α = 30° III IV V
• • •
Yansıyan ışının düzlem ayna ile yaptığı açı α = 30°
dir. Cisim ΙΙ noktasında olursa görüntüsü K de olur.
CEVAP A CEVAP B
214 OPTİK
7. X Y
K3 K2 K1 K K1 K2 K3
10. K
L
A 100°
50° 30°
B
nA = 3 nB = 2 olur. 2α = 100°
CEVAP D α = 50° olur.
Düzlem ayna 2 yönünde 50° döndürülmüştür.
CEVAP C
11.
X
8. G 4br ϑ •2 1•
•K
K
•3 Y
•5
4
Gözlemci cismi 2 saniyede 1 birim ilerlediğine göre •
2.4 = 8 saniye süreyle cismi görür.
Şekilde görüldüğü gibi, 3 numaralı görüntü, nokta-
CEVAP E
sal K ışıklı cisminin düzlem aynalardaki görüntüle-
rinden değildir.
CEVAP C
12. yön
9. (–) (+) düzlem
araba 2V . ayna
. 3V .
• • • • yatay yer
N M L K
  
• •
X Y
= 2(–2V) – 3V
M ve N noktalarında bulunan gözlemci X-Y cismi- = –7V olur.

nin tamamını görebilir.
CEVAP C
CEVAP E
OPTİK 215
TEST 2 ÇÖZÜMLER DÜZLEM AYNALAR
1. 4.
›
K
•
X
K
•
I II
III
K• • • K2
O
Cisim ile görüntüsü arasındaki uzaklık d1 artar.

Şekilde görüldüğü gibi, üç ışında K cisminden Görüntünün O noktasına olan uzaklığı d2 değiş-
çıkan ışınlardır. mez.
CEVAP E CEVAP A
5. G noktasından X ay- GX
› K L M N
nasına bakan göz-
2. Gözlemci X aynasın- lemci, Y aynası yar- X
da; K, L, M, N nokta- K L M N dımıyla L - N aralı-
larını görebilir. Göz- ğını görebilir. G Y
lemci Y aynasından K
ve L noktalarını göre- Y
X •
bilir. Buna göre, göz- G
››
GY
lemci hem X hem de
Y aynasında K ve L CEVAP E
noktalarını görebilir.
CEVAP B
6.
X
ıı
GY G GX
ı
3.
K
K L
K1 • •
G M M1
X
Y
•
M
Y P
M2 M3 •N •
K3 K2
G noktasından X ve Y düzlem aynalarına bakan Şekilde görüldüğü gibi, G noktasından X düzlem

gözlemci oluşan 6 görüntüden en fazla görüş aynasına bakan bir gözlemci, Y düzlem aynası
alanı içerisinde kalan 4 tanesini görebilir. yardımı ile K, M, P ışıklı cisimlerinin görüntüsünü
görebilir.
CEVAP C
CEVAP D
216 OPTİK
7. 10. duvar
•K •L
•
M
• • • • • •
X fiekil-Ι Y X fiekil-ΙΙ Y X fiekil-ΙΙΙ Y H
düzlem
K ve M noktalarından düzlem aynalara bakan ayna
gözlemciler X-Y cisminin görüntüsünün tamamını
görebilir. h
ı
. G . G
• • yatay
CEVAP D
2d d d
h d 1
= = olur.
H 4d 4
CEVAP C
8. B
ı
A
ı
X
11. X
B
ıı K
5 4 1 2 3
A
ıı A
Y
Y
AB ışıklı cisminden çıkan ve önce X düzlem Şekilde görüldüğü gibi; 4 ve 5 görüntüleri K cis-
aynasından sonra da Y düzlem aynasından birer minin düzlem aynalardaki görüntülerinden değildir.
kez yansıyan ışınların Y aynasında oluşturdukları CEVAP E
görüntü şekildeki gibi olur.
CEVAP B 12.
Ι
b a
b a
9. α
1 b a
N1 40°
20°
I 20° 60°
i1=20°
I. yol:
N2
2a + 2b + 60 = 180°
a + b = 60° olur.
70° 2
a + b + α = 180°
80°
I 80° 20° 70° 60 + α = 180° ⇒ α = 120° olur.
i2=80°
II. yol:
x = 180 – 2θ
–60 = 180 – 2α
i 1 20 1
= = olur. 2α = 240
i 2 80 4
CEVAP C α = 120°
CEVAP A
OPTİK 217
Adı ve Soyadı : .....................................
Sınıfı : ..................................... Bölüm
Numara : .....................................
Yazılı Soruları
Aldığı Not : .....................................
(Düzlem Ayna)
ÇÖZÜMLER
1. Y
3.
K
20° I
A B C L
K A N
X
20° 20°
N
γ=130°
60°
Cisim K noktasından L noktasına 30 saniyede gel- 30° 60°
diğine göre, 30° 30°
x=θ C
x = V.t B L
1
10 = V.30 & V = br/s olur.
3 a) I ışını yansıma kanunlarına göre yansıtıldığın-
da, ışının L aynasıyla yaptığı açı 30o, aynaya
a) X noktasında bulunan bir gözlemci, cismi B–L gelme açısı ise 60o olur.
arasında görebileceğinden, b) I. Yol: Işının ilk hareket doğrultusu ile L ayna-
x = V.t sından yansıdıktan sonraki hareket doğrultusu
arasındaki açı, ABC üçgeninden,
1
6= .t & t = 18 saniye görebilir.
3 θ + (20+20) + (30 + 30) = 180
b) Y noktasında bulunan bir gözlemci, cismi A–C θ + 40 + 60 = 180

arasında görebileceğinden, θ = 80o olur.
x = V.t II. Yol:
1
3 = .t & t = 9 saniye görebilir. x = 180 – 2.γ
3
= 180 – 2.130
= 180 – 260
= – 80o
olur. θ nın (–) çıkmasının anlamı ışınların uzan-
2. tılarının aynaların arka yüzünde kesişmesidir.
duvar
Işınların doğrultuları arasındaki açı 80o olur.
düzlem
ayna
ı
3,5m G x x G
• 0,5m •
4. K
4,5m x L 1
Benzer üçgenlerden, •
0, 5 x
=
3, 5 4, 5 + x 30° 2
60°
7x = 4,5 + x
2a = 30°
6x = 4,5
3 a = 15° olur.
x= m olur.
4 Düzlem ayna 2 yönünde 15° döndürülmüştür.
218 OPTİK
5. 8. G X
•K • Kı GYıı GXı
•L • Lı
•M • Mı
•N ı • Nı
P P
K L
G • •
•
•M N•
Şekilde görüldüğü gibi, G noktasından düzlem
aynaya bakan bir gözlemci, düzlem aynada K ve Y P•
N cisimlerinin görüntüsünü görebilir.
Şekilde görüldüğü gibi, G noktasından X düzlem

aynasına bakan bir gözlemci, Y düzlem aynası
yardımı ile K, M, P ışıklı cisimlerinin görüntüsünü
görebilir.
6. 9. P R
N
›
I I S
X K L
• düzlem
ayna
O
G Y
Düzlem aynadan yansıyan I ışık ışınının dönme
miktarı, X aynası aracılığı ile Y aynasına bakan bir
V
b = 2.20° – 5° = 40° – 5° = 35° olur. gözlemcinin maksimum görebileceği noktayı bul-
mak için X aynasından şekildeki noktalara ışınlar
gönderelim. X aynasından yansıyan bu ışınlar Y
aynasından yansıdıktan sonra şekildeki gibi bir yol
izler. Bu durumda, gözlemci K, P ve R cisimlerinin
görüntüsünü görebilir.
10.
7. yön
(–) (+) düzlem
X Y araba ayna
. 3V .
K K1 K2 K3
K4 yatay yer
G   
Vgörüntünün arabaya göre hızı = 2( Vayna – Varaba)
Şekilde görüldüğü gibi, G noktasından Y düzlem 
–2V = 2(Vayna – 3V)
aynasına bakan bir gözlemci, noktasal K ışıklı
–V = Vayna – 3V
cisminin aynalardaki görüntülerinden en çok 2
tanesini görebilir. Vayna = +2V olur.
OPTİK 219
220 OPTİK
3. BÖLÜM
KÜRESEL AYNALAR
4.
MODEL SORU - 1 DEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ I a
a
F1
1. asal
eksen F2• • T1 •
I1 a T2
f1
f2
I2
asal T f1 f2
eksen • • • • • • • •
F
•
M d
.
.
Şekilde görüldüğü gibi, aynalar arasındaki d uzaklığı,

d = f2 – f1 olur.
I3
CEVAP A
Şekilde görüldüğü gibi, I1 ve I3 ışık ışınları yan-
sımalar sonucu kendi üzerinden geri döner.
CEVAP D
2. çukur 5.
ayna I1 1 2
K I2
•
I
I3
asal T1
T • • •
asal
eksen • • • T2
F M eksen 2f1 f2
f1 f2
düzlem ayna d
Şekilde görüldüğü gibi, düzlem aynadan yansıyan Şekilde görüldüğü gibi, aynalar arasındaki d uzaklığı,
I1, I2, I3 ışık ışınlarından yalnız I2 ışık ışını noktasal d = 2f1 + f2 olur.
K ışık kaynağından çıkmış olabilir.
CEVAP B
CEVAP B
3.
I1
I2 I 6.
3
asal
T • •F •M eksen
I θθ
asal M
eksen K L P R
N
Şekilde görüldüğü gibi, I1 ve I3 ışık ışınları yansı- I ışını yüzeyin normali ile eşit açı yaparak yansıya-
malar sonucu kendi üzerinden geri döner. cağından P noktası aynanın merkezidir.
CEVAP D CEVAP C
OPTİK 221
4. 2
MODEL SORU - 2 DEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ •K
ıı
F M asal
1. K
T • • • eksen
ı
K
. asal
T • F• M• eksen
Şekilde görüldüğü gibi, noktasal K ışıklı cisminden
3 çıkan ve önce düzlem aynadan, sonra da çukur
K
ı •K ıı
aynadan birer kez yansıyan ışınların oluşturdukları
çıkan ve önce çukur aynadan, sonra da düzlem CEVAP B
CEVAP C
5.
K
2. asal
eksen •M •F •T
K
asal 5
eksen •M •F • T ı
•K ıı
ı K
K
K
ıı Şekilde görüldüğü gibi, noktasal K ışıklı cisminden
5 çıkan ve önce çukur aynadan, sonra da düzlem
çıkan ve önce çukur aynadan, sonra da düzlem
aynadan birer kez yansıyan ışınların oluşturdukları CEVAP E
CEVAP E
3. 6.
Y K
K
X asal
eksen •M •F • T •U
M F
I• • IV
Y›
T S II •ı
III
• •V
K
X› P L R
I. durumda:
K cisminin görüntüsü II noktasındadır.
K cisminin görüntüsü L de olduğundan aynanın odağı
II. durumda:
F, merkezi M dir. Bu durumda X cisminin görüntü-
sü P de, Y cisminin görüntüsü S de oluşur. K cisminin görüntüsü IV noktasındadır.
CEVAP D CEVAP C
222 OPTİK
7. 10. 1 2
A
A B
ı ı
asal asal B1 B B2
T • •F •M eksen
T1 •
eksen •F1 •M •M •F • T2
ı 1 2 2
B f f f f f
ı
ı A1
A f
2
1 ayna- f ı
sındaki 2 A2
f görüntü f
2 ayna-
x sındaki
görüntü
AB ışıklı cisminin çukur aynadaki görüntüsü 2
numaralı görüntüdür. Şekilde görüldüğü gibi, AB ışıklı cisminin aynalar-
daki ilk görüntüleri arasındaki uzaklık,
CEVAP B
f 3f
x= +f = olur.
2 2
CEVAP B
11. ı
Z
X Y Z
8.
asal . . . T
A A
ı
eksen • • •
M ı F
X
ıı ı
B. B .
T • •F M• • KB asal
eksen Y
ı
f f Aıı f
Y ve Z ışıklı cisimlerinin görüntülerinin boyu kendi
boylarından büyüktür.
Şekilde görüldüğü gibi, AB ışıklı cisminden çıkan
ve önce düzlem aynadan, sonra da çukur aynadan CEVAP E
birer kez yansıyan ışınların oluşturdukları görüntü
FM arasındadır. 12. ı
B
CEVAP C
A B
M . F . T
• • •
f f f f f f
2 2 2 2
ı
A
3f
A cisminin çukur aynaya uzaklığı dir. A cismi
9. 2
aynadan uzaklaştırıldığında, görüntüsü aynaya
A
yaklaşır, boyu küçülür.
ıı ı
B . B . B asal
T • •K •F •L •M P• •R eksen I. yargı doğrudur.
.
f
B cisminin çukur aynaya uzaklığı dir. A cismi
2
A
ıı
A
ı
aynaya yaklaştırıldığında, görüntüsü aynaya yak-
laşır, boyu küçülür.
ve önce çukur aynadan, sonra da düzlem aynadan II. yargı doğrudur.
birer kez yansıyan ışınların oluşturdukları görüntü Aynanın odak noktası cisimlerin arasındadır.
M noktasındadır.
CEVAP D CEVAP E
OPTİK 223
4. A
MODEL SORU - 3 TEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ ı
A2
ı ı
B1 B . T2 B2 asal
1. T1 • • F1 • M1 • • • F2 eksen
ı
A1
ı
K K 4
ıı f/2 f f f/2
T F asal
• • • eksen
f x f
Şekilde görüldüğü gibi, AB ışıklı cisminin aynalar-

K
daki ilk görüntüleri arasındaki uzaklık,
f f
x= +f+f+ = 3f olur.
Şekilde görüldüğü gibi, noktasal K ışıklı cisminden 2 2
CEVAP D
çıkan ve önce düzlem aynadan, sonra da tümsek
CEVAP D
5.
A
B . asal
• •K • •
T
•L •F eksen
2. X
2h
asal M F h .
eksen •
P •L •T •K
f f f AB ışıklı cismi ok yönünde hareket ettirilince:
Cismin görüntüsü aynaya yaklaşır.
f I. yargı doğrudur.
Cisim aynadan f kadar uzakta ise görüntüsü
2 Cisim K noktasına gelince, görüntüsü L noktasına
de ve yarı büyüklükte olur. Bu durumda tümsek gelir.
aynanın odak noktası L, merkezi P noktasıdır.
CEVAP A
Cisim T noktasına gelince, görüntünün boyu cis-
min boyuna eşit olur.
CEVAP E
3.
K
ı 6.
K
T asal
•F • eksen
A A›
B . asal
T1 • • • • •
f K f B›› L f T2 f B› P eksen
ıı
K 3 A››

çıkan ve önce tümsek aynadan, sonra da düzlem
aynadan birer kez yansıyan ışınların oluşturdukları Şekilde görüldüğü gibi, cismin ikinci görüntüsü K-L
görüntü 3 noktasındadır. arasında oluşur.
CEVAP C CEVAP B
224 OPTİK
3. perde
tümsek ayna
1. yarı
gölge
ı top
K . K top .
K
ı T K tam
F
•
gölge
asal f/2 f/2
d d d eksen
düzlem perde f f f f
ayna
fiekil-I
K ve tümsek aynadaki Kı görüntüsünden, saydam

K
ı
K top olmayan topun kenarlarına ışınlar gönderildiğinde
asal F .
eksen perdede şekildeki gibi tam ve yarı gölge bölgeler
d d d d
oluşur.
perde
tümsek CEVAP C
ayna fiekil-II
Şekil-I deki düzlem aynanın yerine Şekil-II deki

gibi odak uzaklığı d olan tümsek ayna konulursa
perdedeki tam gölge ve yarı gölgelerin alanları
şekildeki gibi olur. Bu durumda,
A T : Büyür A Y : Küçülür
CEVAP A
4.
2. çukur ayna
perde
K1 K2 .
top
K
top .
T
M asal
eksen
I perde
ı
K . K . Şekilde görüldüğü gibi, K noktasal ışık kaynağı
çukur aynanın tam merkezindedir.
top
CEVAP D
düzlem perde
ayna II
çukur ayna
K .
T
F M
top
perde
III
I ve II düzeneklerinde perdede şekilde görüldüğü

gibi tam ve yarı gölgeler oluşur.
III düzeneğinde ışık kaynağından çukur aynaya
ışınlar gönderildiğinde yansıyan ışınlar yine mer-
kezde toplanır. Bu durumda, Yalnız III düzeneğin-
de perdede oluşan gölgede yarı gölge bulunmaz.
CEVAP C
OPTİK 225
3.
MODEL SORU - 5 TEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ A
ı
Hc
asal B B F
1. eksen
•
M
• • • T
Dc
Hg=3Hc Dg
asal f=30cm
eksen •K •L •P •
R
• T
I ı
A
Görüntünün aynaya uzaklığı,

Her aralığa x dersek, Hg Dg
=
3f = 4x Hc Dc
3 Dg
4x =
f= 1 Dc
3
D g = 3D c olur.
8x
2f = olur.
3
Cismin aynaya uzaklığı,
Aynanın merkezi LP arasındadır.
1 1 1
I. yargı yanlıştır. = +
f Dc Dg
Aynanın odak noktası PR arasındadır.
1 1 1
= +
II. yargı doğrudur. f D c 3D c
(3) (1)
K noktasına konulan 2h boyundaki bir cismin 1 4
=
görüntüsü P noktasında oluşur ve boyu h kadardır. 30 3D c
D c = 40 cm olur.
CEVAP D
CEVAP B
4.
Ι1
F K L M N
Ι2
2. 1 2
I
I1 ışını için;
1 1 1
= +
• • • • • asal f Dc Dg
T1 T2 eksen
1 1 1
= –
4 Dc 2
4
f1 f2 Dc = br
3
Her aralığa x diyelim. olduğundan L - M arasından gelmiştir.
2x I2 ışını için;
3f1 = 2x ⇒ f1 =
3
1 1 1
f2 = 2x = +
f Dc Dg
2x
f1 1 1 1
1 = – & D c = 2 br
= 3 = olur. 4 Dc 4
f2 2x 3
olduğundan L noktasından gelmiştir.
CEVAP A
CEVAP E
226 OPTİK
5. 1 2
I
MODEL SORU - 6 DAKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ
1.
x x x x x x asal A A
ı
• • • • • • • eksen
T1 T2 A
ıı
2f
3 ı
F B. . B .
• B•. ıı •T • M• • asal
eksen
f f f/2 f/2
f1 f2
Her aralığa x diyelim.

f1 = 6x Tümsek aynada,
f2 = 2x
1 1 1
f1 6x – = –
= =3 olur. f Dc Dg
f2 2x
1 1 1
CEVAP C – = –
f 2f D g
1 1 1
= +
D g 2f f
(1) (2)
1 3
=
D g 2f
2f
Dg = olur.
3
6. Şekilde görüldüğü gibi, AB ışıklı cisminden çıkan

A
ve önce düzlem aynadan, sonra da tümsek ayna-
ı Hc dan yansıyan ışınların oluşturdukları görüntünün
asal B M F
• • • • T
eksen B 2f
f=16cm tümsek aynaya uzaklığı tür.
Dc
3
Hg CEVAP D
A
ı Dg
Cismin aynaya olan uzaklığı,

Hg Dg
=
Hc Dc
Dg 2.
4
=
1 Dc
Dg
Dc = olur. 4f . 4f
4 T
F K L M
f f
Görüntünün aynaya olan uzaklığı ise, θ
θ
1 1 1 I
= +
f Dc Dg
1 1 1 I ışını düzlem aynadan eşit açıyla yansıdığında
= +
16 D g D g ışının tümsek aynaya olan uzaklığı f olduğundan
4
f
1 5 ışın aynadan – den geçecek şekilde yansır.
= 2
16 D g f
Aynanın si L noktasına karşılık gelir.
Dg = 80 cm olur. 2
CEVAP A
CEVAP C
OPTİK 227
3. K ışını asal eksene paralel olarak yansıdığına göre 6.
P noktası aynanın odak noktasıdır. L ışını tümsek
I
aynada yansıdıktan sonra;
1 1 1 F M
– = +
f Dc Dg f f f f
Dg
1 1 1
– =– + Dc =–4f
2 6 Dg
D g = –3 br olur. I ışınının uzantısı asal ekseni kestiğinden;
Dc = – 4f olur.
Uzantısı N noktasından geçecek şekilde yansır.
1 1 1
CEVAP D – = +
f D c Dg
1 1 1 4f
– =– + Dg = – olur.
4. f 4 f Dg 3
ı
A A
A
ı
CEVAP D
B . T ı ı asal
• •K
B B
• L •P • R eksen
7.
asal
T1 • • • • eksen
Şekilde görüldüğü gibi, AB ışıklı cisminin aynalar- T2
daki görüntüleri K noktasındadır. I
Tümsek aynanın odak uzaklığı, f1 f2
1 1 1 Her aralığa x diyelim.

– = –
f Dc Dg
x
1 1 1 f2 =
– = – 2
f 3 1
(1) (3) 1 1 1 4
= + =
1 2 f1 x 3x 3x
=
f 3
3x
3 f1 =
f = br olur. 4
2
3x
Buna göre, tümsek aynanın odak noktası KL ara- f1 4 =3
= olur.
sındadır. f2 x 2
2
CEVAP A
CEVAP D
5.
I1 8. I
I2
T1 T2 asal
asal • • • • • • • • • • eksen
•K •L T• •P •R •S •U eksen
f1 f2
Her aralığa x dersek,

f1 = 4x olur.
R noktası tümsek aynanın odak noktası, U nok- f2 = 2x olur.
tası merkezidir. Buna göre, I2 ışık ışını tümsek Buna göre,
aynadan yansıdıktan sonra uzantısı asal ekseni P f1 4x
noktasında keser. = = 2 olur.
f2 2x
CEVAP A CEVAP B
228 OPTİK
9. 11.
I
I
asal T2
eksen • • T1 • • • T2 T1 • • • • • • • •
asal
eksen
f1 f2
f1 f2

2f1 = x
f1 = 2x olur.
x
f1 = olur.
2 Tümsek aynanın odak uzaklığı,
1 1 1 1 1 1
= + – = –
f2 x 4x f2 3x 2x
(4) (1) (2) (3)
4x 1 1
f2 = olur. =
5 f2 6x
f2 = 6x olur.
Buna göre,
x
f1 5 olur.
= 2 = Buna göre,
f2 4x 8
f1 2x 1
5 = = olur.
CEVAP D f2 6x 3
CEVAP A
12.
10. I A
ı
A Hc
Hc Hg =
Fç Mç B . ı 2 asal
B
T1 • • • Hc
•
T2 •
FT eksen
T1 • asal Hg = f/2
• • • • • • • eksen 2
T2 3f ı
2 A
3f f f
f
f1 f2 d
Her aralığa x diyelim. Şekilde görüldüğü gibi, aynalar arasındaki d uzaklığı,

4x
3f1 = 4x ⇒ f1 = d = 3f + f = 4f olur.
3
f2 = 2x CEVAP C
4x
f1 2
= 3 = olur.
f2 2x 3
CEVAP B
OPTİK 229
TEST 1 ÇÖZÜMLER KÜRESEL AYNALAR
1. K 4. I1
3
K
ıı I2
asal
F• •
T • M eksen F . asal
T • • • M • eksen
f f f
.
ı
K I3

Şekilde görüldüğü gibi; I1, I2 ve I3 ışık ışınları yan-
çıkan ve önce düzlem aynadan, sonra da çukur
sımalar sonucu kendi üzerinden geri döner.
görüntü 3 noktasındadır. CEVAP E
CEVAP C
5.
I2
I1
2.
ı
K K asal K L M N P R
eksen • • • • • • • T
. asal
T • •F M• eksen
3
• ıı
P noktası, çukur aynanın odak noktasıdır. Buna
K
göre, asal eksene paralel gelen I2 ışık ışını çukur
aynadan yansıdıktan sonra asal ekseni P nokta-
Şekilde görüldüğü gibi, noktasal K ışıklı cisminden sından keser.
çıkan ve önce düzlem aynadan, sonra da çukur CEVAP B
CEVAP C
6. çukur
düzlem ayna
ayna
3. I
1 2
asal
eksen T
• •F • •
I
asal f x f f f
T1 • eksen • • • • T2
2
+x
2 2
f1 f2
Her aralığa x dersek, I ışınının izlediği yola göre x uzaklığı,

3f1 = 3x f f
2( + x) + = 2f
2 2
f1 = x f
f + 2x + = 2f
f2 = x olur. 2
f
Buna göre, 2x =
2
f1 x f
= = 1 olur. x = olur.
f2 x 4
CEVAP D CEVAP A
230 OPTİK
7. 10. I
4
›
K
3
asal ››
K
eksen T2
T1 • • • • • • asal
Ft Fm Fç eksen
2f1 f2
K
f1 d f2
f t = 2 br f ç = 1 br
d uzaklığı, d = 2f1 + f2 olur.
K ışıklı cismin çukur aynadaki görüntüsü 4 nokta- CEVAP D

sında olur. Bu görüntü tümsek ayna için cisimdir.
Bu cisim tümsek aynadan f kadar uzaklıkta oldu-
ğundan görüntüsü 3 noktasında olur.
CEVAP C
11. 1 2
8. Ι
α A
α
f/2 f/2 asal
T1 B. B
ıı
eksen T2
•
K O
• •
L asal •K • •L . •P . ı•
B R • •S
eksen ıı
f1 2f2 A A
ı
f f f f f f
f f
f1 f2
Asal eksene paralel gelen ışın odak noktasından ve önce 2 aynasından, sonra da 1 aynasından
geçer. IKOI = f1 dir.
birer kez yansıyan ışınların oluşturdukları görüntü
Kendi üzerinden geri yansıyan ışın merkezden LP arasındadır.
gelmiştir. IOLI = 2f2 dir.
CEVAP B
Buna göre; IKLI = f1 + 2f2 olur.
CEVAP A
12.
9. I
asal • • • • • T2
T1 • T2 asal eksen T1
• • • • eksen I
2f1 d
3f2
f1 f2
f1 f2
Her aralığa x diyelim. d uzaklığı, d = 3f2 – 2f1 olur.

f1 = 2x CEVAP E
f2 = x
f1 2x
= =2 olur.
f2 x
CEVAP B
OPTİK 231
TEST 2 ÇÖZÜMLER KÜRESEL AYNALAR
1. 4.
Ι ΙΙ ΙΙΙ
X ›
• › ΙΙ
›Ι
X
› ΙΙΙ
asal
eksen T
• •F • •M •L M
• • • •
.
•
.
•
.
F
f f f f
X ışıklı cismin düzlem aynadaki görüntüsü F-M nin

orta noktasında olur. Ι, ΙΙ, ΙΙΙ cisimlerinin tümsek aynadaki görüntüsü
1,5 f deki cismin görüntüsü de 3f de olur. şekildeki gibi olur.
Çukur aynadaki görüntü L noktasında olur. Buna göre, hΙ > hΙΙ > hΙΙΙ olur.
CEVAP C CEVAP C
2. 5. I
K θ
θ
5cm
L θ F T
asal θ
eksen F
• 20cm f
15cm 15cm
Işının düzlem aynada kendi üzerinden yansıması

IV numaralı ışın çukur aynadan yansıdıktan sonra için düzlem aynaya ışının dik, dolayısıyla asal ek-
asal eksene paralel yansır. sene paralel gelmesi gerekir. Bu da çukur aynaya
gelen I ışınının, asal ekseni kestiği noktanın odak
CEVAP B
noktası olması ile mümkündür.
▲ ▲
K LF ≈ R TF benzerlik şartı uygulanırsa,
3.
Ι
5 15
= & f = 60 cm bulunur.
20 f
CEVAP A
asal
eksen • • • • • • •
f1
6.
f1 f2 X Y Z
X
› • • •
› Y
› •
Z •
Ι ışını çukur aynadan yansıdıktan sonra asal ekse- F •
asal
• • eksen
ne paralel hareket ettiğine göre;
f f
f1 = 2 birim olur.
gözlemci
Asal eksene paralel gelen ışın çukur aynadan
yansıdıktan sonra odak noktasından geçer.
Tümsek ayna önünde bulunan tüm cisimlerin gö-
f2 = 6 birim olur. rüntüsü sanal ve F ile ayna arasında oluşur. Göz-
f1 2 1 lemci X, Y ve Z cisimlerinin görüntülerini görebilir.
= = olur.
f2 6 3
CEVAP E
CEVAP B
232 OPTİK
7. 1 2 10. P
T
I
K
›
›K
PT
›
K L . . . asal
• • • • asal • • • • •
eksen M F eksen
T1 T2
f1 f2 ı ı ı
K, T, P nin görüntüsü K , T ve P olur.
1 aynasının odak noktası T1 - K arasındadır.
K nin görüntüsü en büyük olur.
2 aynasının merkezi L noktasıdır. Ι. yargı yanlıştır.
II. yargı doğrudur. Üç görüntü boyu birbirine eşit olmaz.
1 aynasının merkezi K - L arasındadır.
ΙΙ. yargı yanlıştır.
III. yargı doğrudur. ı ı
T , P den büyüktür.
CEVAP E
8. ΙΙΙ. yargı doğrudur.
›
Z
X Y Z CEVAP C
asal • • •
eksen M F T
› 11.
X
›
Y
noktasal
›fl›k cisim
Yargıların üçü de doğrudur. asal • •
eksen F
CEVAP E M
ı
A
9. perde
Hg=3Hc Noktasal ışıklı cisim çukur aynanın merkezinde ol-

A duğuna göre cismin görüntüsü şekildeki gibi olur.
Hc
asal B T B
ı
CEVAP A
eksen
•
M F
• • •
Dc Dg 12. A
f
ı
80cm A
B T B
ı
asal
Cismin aynaya uzaklığı 20 cm olduğuna göre, • • • •F eksen
görüntünün aynaya uzaklığı, Dc=60cm Dg=20cm
Hg Dg
=
Hc Dc
3 Dg Görüntünün aynaya uzaklığı,
= & D g = 60 cm olur.
1 20 Dc + Dg = 80
Aynanın odak uzaklığı, 60 + Dg = 80
1 1 1 Dg = 20 cm olur.
= –
f Dc Dg Aynanın odak uzaklığı,
1 1 1 1 1 1
= – – = –
f 20 60 f Dc Dg
1 2 1 1 1
= & f = 30 cm olur. – = –
f 60 f 60 20
1 2
Aynanın eğrilik yarıçapı, – =–
f 60
R = 2f = 2.30 = 60 cm olur. f = 30 cm olur.
CEVAP D
CEVAP D
OPTİK 233
Adı ve Soyadı : .....................................
Sınıfı : ..................................... Bölüm
Numara : .....................................
Yazılı Soruları
Aldığı Not : .....................................
(Küresel Ayna)
ÇÖZÜMLER
1. 1 I 2 4.
f f F
M1 T2 asal M
T1 • • • • eksen
f
2f –f perde
2
d
Işık kaynağından saydam olmayan cismin ucu-
f f
na ışınlar gönderildiğinde ve çukur aynaya ışınlar
f 5
d = 2f + = f olur. gönderildiğinde perde üzerinde tam ve yarı gölge
2 2
oluşur.
perde
2.
A ry
2cm
20cm 20cm F
Sc=6cm 90cm
. . asal
T • F
• B •M ı
B eksen
Sg=96cm
Saydam olmayan cismin yarıçapı 2 cm olduğuna
ı göre perdede oluşan tam gölgenin yarıçapı 2 cm
A
olur. Tam gölgenin alanı,
Cismin odağa uzaklığı,
S1 = Atam = πr2 = π. 22 = 4π br2
Sc = 6 cm
Görüntünün odağa uzaklığı, olur. Benzerlikten yarı gölgenin yarıçapı,
Sg = 6 + 90 = 96 cm dir. ry 2
=
Aynanın odak uzaklığı, 20 + 20 20
Sc.Sg = f 2 ry 1
= & ry = 4 cm olur.
6.96 = f 2 40 10
f 2 = 576 ⇒ f = 24 cm olur. Yarı gölgenin alanı,
Perdenin aynadan uzaklığı,
S2 = Ayarı = πry2 – Atam = π.42 – 4π = 12π br2 olur.
Dg = Sg + f = 96 + 24 = 120 cm olur.
S1 ve S2 alanları oranlanırsa,
3. 1 I 2 S1 4r 1
= = bulunur.
S 2 12r 3
5. L
ı ı
K
• • • • • • • • • asal 1 P
T1 T2 eksen
K
asal T
eksen •M •F •
f1 f2
L
2x
3f1 = 2x ⇒ f1 = ve f2 = 4x olur.
3
Çukur aynanın merkezi M, odak noktası F şekilde-
2x
f 1 ki noktalardır. Buna göre, noktasal L ışıklı cisminin
Buna göre, 1 = 3 = olur. görüntüsü 1 noktasında oluşur.
f2 4x 6
234 OPTİK
6. 9.
ı
A A
ıı
A
K1 ı ıı
F 45° M B . . B. T B . F asal
T • • •
K2
.• • asal
eksen • • eksen
15cm 10cm Dc Dg
10cm
f f f f
2 2
•
K
AB ışıklı cisminden çıkan ve önce düzlem ayna-

K cisminin düzlem aynadaki görüntüsü K1
dan, sonra da tümsek aynadan birer kez yansıyan
noktasında olur.
ışınların oluşturdukları görüntünün tümsek ayna-
K1 in çukur aynadaki görüntüsü ise K2 de olur.
dan uzaklığı,
K2 nin T noktasına olan uzaklığı 15 cm dir. 1 1 1
– = –
f Dc Dg
1 1 1
– = –
f 2f D g
7. 1 3
=
A D g 2f
Hc 2f
asal B
ı
B
Dg = olur.
• • •T 3
eksen M F
80cm Dc ı
10. A
Dg=80+Dc
ı
A A
60cm
Cismin aynaya uzaklığı, asal B

eksen
• • •T
M F
Hg Dg
= Dc Dg
Hc Dc
3 80 + D c
=
1 Dc
Cisim ile görüntü arasındaki uzaklık,
3Dc = 80 + Dc
Dc + Dg = 60 cm
2Dc = 80
Dc = 40 cm olur. olduğuna göre,
Dg = 120 cm olur. Dg = 60 – Dc olur.
Aynanın odak uzaklığı, Bu durumda cismin ve görüntünün aynaya uzak-

lıkları,
1 1 1
= + Hg Dg
f Dc Dg
=
1 1 1 Hc Dc
= +
f 40 120 4 60 – D c
(3) (1) =
1 4 1 Dc
=
f 120 4Dc = 60 – Dc
f = 30 cm olur.
5Dc = 60
Dc = 12 cm
8. Dg = 48 cm olur.
››
K K
2 Aynanın odak uzaklığı ise,
asal 1 1 1
eksen M
•
F
• • T = –
f Dc Dg
›
1 1 1
K = –
f 12 48
1 3
=
Şekilde görüldüğü gibi, noktasal K ışıklı cisminin f 48
sistemdeki son görüntüsü 2 noktasında oluşur. f = 16 cm olur.
OPTİK 235
236 OPTİK
4. BÖLÜM
IŞIĞIN KIRILMASI
4.
MODEL SORU - 1 DEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ yansıyan
ıflın
I
1. Snell bağıntısından, I 60° 60°

hava 30°
. .
K
nK.sinθK= nL.sinθL X
13 iK nK sıvısı 30°
3 2
nK· = nL· k›r›lan
13 13 iL ıflın
13 L
nK 2 X sıvısının ışığı kırma indisi,
= olur. nL
nL 3
nh.sinθh = nX.sinθX
CEVAP B
1.sin60° = nX.sin30°
3 1
2. = nX.
n c . sin ic = n h . sin ih I 2 2
. O r
n c . sin 30° = 1. sin 60° nX = 3 olur.
cam CEVAP B
1 3
nc . = 30°
2 2
5. δ açısı, sapma açısıdır.
nc = 3
60° I. yargı doğrudur. I
L ortamının ışığı kırma iK
. K
olur. indisi, K ortamının ışığı
CEVAP D L
kırma indisinden büyüktür. iL d
3. II. yargı doğrudur.

I
I
Işığın K ortamındaki
60° 45°
.
hava
.
hava hızı, L ortamındaki hızından büyüktür.
K L III. yargı doğrudur.
30° 30° CEVAP E
6. I
fiekil-I fiekil-II
θ hava
α
Şekil-I ve Şekil-II için Snell bağıntısı uygulandığında, α
Şekil-I de: α
nh.sin60° = nK.sin30° θ
s›v› düzlem
ayna
3 1
1· = nK· θ
2 2 α
nK = 3 olur.
Şekil-II de: Snell bağıntısından
nh.sinθ = ns.sinα
nh.sin45° = nL.sin30°
olur. Birbirlerini 90° ye tamamlayan açıların sinüs-
2 1
1· = nL· leri kosinüslerine eşittir.
2 2
nL = 2 olur. sinθ = cosα olduğundan yukarıdaki eşitlikten,
Buna göre, n h . cos a = n s . sin a
nK 3 3 cos a
= = olur. 1. cos a = n s . sin a & n s = = cot a olur.
nL 2 2 sin a
CEVAP C CEVAP C
OPTİK 237
5. K, L, M ortamla-
MODEL SORU - 2 DEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ rının kırılma in-
K I
nK
disleri arasında,
1. K, L, M ortamlarının
nM > nL > nK
kırılma indisleri ara- K L
I nK ilişkisi vardır. nL
sında, nK > nL > nM M
nM
ilişkisi vardır.
L
nL M
nM CEVAP C
CEVAP A 6.
. . .
L M
nL nM
.
.
2. α
β
60° K
α nK β
. .
I . . hava
60°
60° I1 I2
. . 30° Ortamların ışığı kırma indisleri arasındaki fark

4 büyüdükçe sınır açısı küçülür.
Buna göre; K, L, M saydam ortamlarının ışığı
I ışık ışını prizmadan 4 numaralı ışık ışını gibi çı-
kırma indisleri nK, nL, nM arasında nK > nL > nM
kar.
ilişkisi vardır.
CEVAP D
CEVAP A
3. I ışık ışınının L ortamına 7. K, L, M ortamlarının

I K I K
geçmemesi için, nK kırılma indisleri ara- 50° nK
nK.sinθK ≥ nL a
sında, nL > nK > nM
L
olmalıdır. ilişkisi vardır. 40° 30° nL
Buna göre, L
nL 50° M
I, II ve III işlemleri tek nM
başına yapılmalıdır.
CEVAP E
CEVAP A
8. I1, I2, I3 ışık ışınları- I3

I2
4. K, L, M ortamlarının nın izlediği yol doğ- I1
K
I
kırılma indisleri ara- nK ru çizilmiştir.
. . . hava
sında, nK > nL > nM
cam O
ilişkisi vardır.
L
θ nL
M
nM θ
CEVAP A
CEVAP E
238 OPTİK
9. I1 I2
O hava . O hava MODEL SORU - 3 TEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ
.
1. I
60°
hava
•
30°
d=v3m
O hava 30°
.
x
hava
I3
fiekil- III
Paralel kayma miktarı;

I1 , I2 , I3 ışık ışınlarının izlediği yollar doğru çizil-
miştir. sin (60° – 30°)
x = d.
CEVAP E cos 30°
sin 30°
= 3.
cos 30°
10. X, Y prizmalarının ve
s›v› 1
sıvının kırılma indisleri α ns
arasında nX > nY > ns
I = 3. 2
3
lişkisi vardır. X
nX
2
α
= 1m
α
Y = 100 cm olur.
nY
CEVAP E
α
2.
I K
CEVAP D 40° nK
50° .
11. Y 60°
nY L
Z 30° 30°
nL
nZ .
I1 I2 30°
60° M
K
nM
X
nX
K, L, M saydam ortamlarının ışığı kırma indisleri
nK, nL, nM arasında nL > nK > nM ilişkisi vardır.
X, Y, Z ortamlarının ışığı kırma indisleri nX, nY, nZ
CEVAP B
arasında nY > nX > nZ ilişkisi vardır.
CEVAP B
3. K, L, M ortam-
I
12. K L M
larının kırılma 30°
K
VK
indisleri arasın- 60°
nK nL . I
ı nM
da nM > nK > nL
40° L
ilişkisi vardır. 40° VL
I . Işığın yayılma 50°
70°
hızı kırılma indi- M
20° VM
si ile ters orantı-
lıdır.
Buna göre, I ışık ışınının K, L, M ortamlarındaki
nK, nL, nM arasında nK > nL > nM ilişkisi vardır. yayılma hızları arasında VL > VK > VM ilişkisi vardır.
CEVAP C CEVAP C
OPTİK 239
4. θM açısı nL ye bağlı 8.
I K
değildir. iK nK
I K
nK
θM açısını küçült-
mek için, iL L
nL L
nK.sinθK = nM.sinθM . nL
bağıntısına göre, iM M
nM M
θK açısı küçültülme- nM
li,
P
nM büyütülmelidir.
I ışık ışını K, L, M saydam ortamlarından şekilde-
I ve III işlemleri tek başına yapılmalıdır. ki gibi geçerek P noktasına gelebilir.
CEVAP D Buna göre, nK = nL > nM olabilir.
CEVAP E
5. K, L, M ortamları- I
K
nın ışığı kırma nK
indisleri
L 9.
nK, nL, nM arasında nL I K
nK > nL > nM ilişki-
M .
si vardır. nM a
L
.
CEVAP A b
M
L ortamının ışığı kırma indisi biraz büyütülürse,

6.
I K α açısı büyür, β açısı değişmez.
i
.
CEVAP B
I K
L
i
.
i M
M
4
10. I
fiekil-I fiekil-II K
VK
I ışık ışını Şekil-II de 4 yolunu izler.
L
CEVAP D VL
M
VM
7. K, L, M saydam
I K K, L, M saydam ortamlarının ışığı kırma indisleri
ortamlarının ışığı nK
.
nK, nL, nM arasında nK > nL > nM ilişkisi vardır.
kırma indisleri
nK, nL, nM arasın- Işığın saydam bir ortamdaki yayılma hızı, ortamın
L
da nL > nK > nM nL ışığı kırma indisi ile ters orantılıdır.
.
ilişkisi vardır. M Buna göre; K, L, M saydam ortamlarında I ışık ışını-
nM
nın yayılma hızları VK, VL, VM arasında VM > VL > VK
ilişkisi vardır.
CEVAP C CEVAP E
240 OPTİK
11.
I K MODEL SORU - 4 TEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ
iK nK
1. gözlemci
iL L
nL 30cm
hava
.
M
nM
60cm
L ortamının kırıcılık indisinin küçültülmesi ya da sıvı K

yatay
büyütülmesi, I ışık ışınının M ortamına geçişini et- düzlem
kilemez.
Gözlemci K cismini kendisinden,
n
I ışık ışınının M ortamına geçebilmesi için, dı = d1 + d2 h
n su
nK.sinθK < nM olmalıdır. 1
= 30 + 60·
3
Buna göre, 2
= 30 + 40
I ve III işlemleri tek başına yapılmalıdır.
= 70 cm uzakta görür.
CEVAP D
CEVAP C
2.
K
•
h
hava .
h
.
•
L
s›v›
yatay
düzlem
L deki gözlemci hava ortamındaki K noktasında

7h
12. bulunan gözlemciyi kendisinden kadar uzakta
3
I K gördüğüne göre sıvının kırılma indisi,
θK nK
. n
dı = h + h sıvı
α
nh
L
7 n
.
nL
h = h + h sıvı
3 1
M
nM 7
= 1 + nsıvı
3
4
nsıvı = olur.
L ortamının ışığı kırma indisinin küçültülmesi ya da 3
büyütülmesi, I ışık ışınının L-M ayırma yüzeyinden
K deki gözlemci L yi kendisinden,
tam yansıma yapmasını etkilemez.
nh
I ışık ışınının L-M ayırma yüzeyinden tam yansıma dı = h + h
n sıvı
yapabilmesi için, 1
=h+h
nK . sinθK > nM olmalıdır. 4
3
Buna göre, 3h
=h+
I ve III işlemleri tek başına yapılmalıdır. 4
CEVAP D 7h
= kadar uzakta görür.
4
CEVAP D
OPTİK 241
nh
3. dı = d1 + d2 MODEL SORU - 5 TEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ
n su gözlemci
40 20cm
= 20 + hava 1. .
4 I1
3
.
› .
I1
= 20 + 30 40cm
.
= 50 cm olur. I2
su .
Gözlemcinin görün- yatay
düzlem
.
tüsünün kendisinden düzlem ayna
›
I2
uzaklığı,
I1 ve I2 ışınları kutudan şekildeki gibi çıktıklarına
x = 2dı = 2.50 = 100 cm olur.
göre, kutu içerisindeki prizmaların konumu yukarı-
CEVAP C
daki gibi olur.
4. Gözlemci K cismini yaklaşmış K CEVAP D
cam
K›
olarak görür.
h=3
› h 3 2.
h = = = 2 br h› I1 .
n cam 3
2 .
olur. Kı cisminin aynaya olan ›

I1
.
I2
uzaklığı 4 br olduğundan .
görüntüsünün aynaya olan
.
M
uzaklığıda 4 br olur. Aynadan N ›
I2
4 br uzaklık N noktasına kar- P
I1 ve I2 ışınları kutudan şekildeki gibi çıktıklarına
şılık gelir.
göre, kutu içerisindeki prizmaların konumu yukarı-
CEVAP C
daki gibi olur.
CEVAP A
5. h yüksekliği,
d d gözlemci 3. Y
dı = d1 + 2 + 3
nX nY
h X
hava
24 18
50 = h + +
4 3 X 24cm I α
s›v›s›
3 2 α
α
50 = h + 18 + 12 Y 18cm
s›v›s›
50 = h + 30 K yatay
düzlem
h = 20 cm olur. I ışık ışını X prizmasına şekildeki gibi geldiğinde
CEVAP E Y prizmasından şekildeki yolu izleyebilir.
CEVAP D
6. Kaptaki sıvının gözlemci
yüksekliği, X
4.
n hava hava I . 45°
dı = d
n sıvı ı
d =2br
Y .
1 d=4br h=5br
2=d 42°
. .
2
d = 4 br dir. sıvı nsıvı=2
.
4
Şekilde görüldüğü gibi, gerçekte kabın i sıvı ile
5
doludur. I ışık ışını Y prizmasından şekildeki gibi çıkar.
CEVAP C CEVAP B
242 OPTİK
TEST 1 ÇÖZÜMLER IŞIĞIN KIRILMASI
1. n K . sin iK = n L . sin iL I 4. II. ortamının I. ortamına göre bağıl kırılma indisi;

K
θK
1 2 v5 n 2 sin 53°
nK . = nL . nK
5 5 n 12 = =
n 1 sin 37°
v5
nK θL L
= 2 olur. 0, 8
nL nL =
0, 6
4
= olarak bulunur.
3
CEVAP D CEVAP A
5.
2. K L M
VK VL VM
I K
.
60° nK
. .
L
45° nL
30° I
.
60° M
nM
nK, nL, nM arasında nM > nL > nK ilişkisi vardır.
K, L, M ortamlarının ışığı kırma indisleri nK, nL, nM
arasında nL > nK > nM ilişkisi vardır. Işığın saydam bir ortamda yayılma hızı, ortamının
ışığı kırma indisi ile ters orantılıdır.
CEVAP C
Buna göre; K, L, M saydam ortamlarında I ışık ışını-
nın yayılma hızları VK, VL, VM arasında VK > VL > VM
ilişkisi vardır.
CEVAP C
3.
K ortam› normal
6. K• N
α
L ortam› . . hava
X
• M
60°
θ
60°
s›v›
M ortam› normal L
düzlem
. ayna 30° .
nL > nK ve nL > nM dir. yatay düzlem
L ortamından K ortamına geçen ışının sınır açısı

Snell yasası uygulandığında;
daha küçük (α < β) olduğuna göre, K ortamının
n sıvı . sin 60° = n h . sin 90°
indisi en küçüktür.
3 2
nL > nM > nK olur. n sıvı . = 1. 1 & n sıvı = olur.
2 3
CEVAP D
CEVAP A
OPTİK 243
7. K, L, M ortamlarının 10.
I L gözlemci
ışığı kırma indisleri
nL
nK, nL, nM arasında
K hava
nM > nL > nK ilişkisi
nK
vardır. ı
d =1br h=5br
M
d=3br
nM
sıvı
CEVAP B yatay düzlem
Sıvının ışığı kırma indisi,

n
dı = d hava
n sıvı
1
8. 1 =3 ⇒ nsıvı = 3 olur.
n sıvı
K ortam› M ortam› CEVAP E
Ι
normal
yatay
O 11.
L ortam› K L M
yatay
Ι
normal yatay
Ι ışını K den L ye geçerken normale yaklaşmıştır. Ι›
normal
nL > nK olur.
Ι ışını L den M ye geçerken normale yaklaşmıştır.
nM > nL olur.
Işık K den L ortamına geçerken normale yaklaşa-
Buna göre; nM > nL > nK dir.
rak kırılmıştır. nL > nK olur.
CEVAP E
Işın L ortamından M ortamına geçerken normale
yaklaşmıştır. nM > nL olur.
Buna göre, nM > nL > nK olur.
9. CEVAP E
I2
I1
. O hava . hava
• O• 12.
P
N N
α θ
fiekil-I
fiekil-II θL I1 I2 θM
L M
O . hava
•
60° 60°
I3
α > θ olduğundan L ve M nin sınır açıları arasında
θM > θL olur. Bu durumda L nin kırıcılık indisi, M
nin kırıcılık indisinden büyüktür. I. yargı yanlış, II.
fiekil-III
yargı doğrudur.
I1, I2, I3 ışık ışınlarının izledikleri yollar doğru çizil-
I2 ışını kırılmadan yoluna devam ettiğinden prizma-
miştir.
ların bitişik yüzeylerine diktir. III. yargı doğrudur.
CEVAP E
CEVAP A
244 OPTİK
TEST 2 ÇÖZÜMLER IŞIĞIN KIRILMASI
1. K 4.
hava I L
M nL
.
cam
K M
nK nM
. . .
4
nK, nL, nM arasında nM > nL > nK ilişkisi vardır.
K ışını hava ortamından cam ortamına geçerken CEVAP B
normale yaklaşır. Camdan havaya geçerken ayırı-
cı yüzeye dik geldiği için 4 yolunu izler.
CEVAP D
2. N
5.
o o
X ortam› Y ortam›
i=60 60
hava 30
o nh= 1
o
.
s›v› 53 o ns
83
o
r=37 Ι . normal
normal
Z ortam›
nh . sin i = ns . sin r Ι ışını X ortamından Y ortamına geçerken normal-

1. sin 60o = ns . sin 37o den uzaklaşmıştır. nX > nY olur.
3 Işın Y ortamından Z ortamına geçerken şekildeki

1. = ns .0, 6
2 yolu izlediğine göre, nY > nZ olur.
3 3 5 3 . 3 5 nX > nY > nZ olur.
1. = ns . ns = =
2 5 6 3 2 3 Buna göre; VX < VY < VZ dir.
bulunur. CEVAP B CEVAP A
3.
I M
VM
6. Düzlem ayna olmasay-
dı Ι ışını şekildeki yolu X ortam›
K L Ι
VK VL izlerdi. 60°
30°
Buna göre,
K, L, M saydam ortamlarının ışığı kırma indisleri 60°
nK, nL, nM arasında nL > nM > nK ilişkisi vardır. n X . sin 60° = n Y . sin 30°
30°
Y ortam›
Işığın saydam bir ortamdaki yayılma hızı, ortamın
3 1
nX . = nY .
ışığı kırma indisi ile ters orantılıdır. 2 2
Buna göre; K, L, M saydam ortamlarında I ışık ışını- nX 1 3
= =
nın yayılma hızları VK, VL, VM arasında VK > VM > VL nY 3 3
ilişkisi vardır. olur.
CEVAP C CEVAP A
OPTİK 245
7. 9. K
α β
Z X Y T
N γ1 γ2 N
• θ
I2
θ
I1
Ι O K ΙΙ
I2 L α M kaynak β P
I1
cam hava
Ι. gözlemci K cismini daha uzakta, ΙΙ. gözlemci ise Şekildeki üçgenlerin bir açıları eşit ve α ≠ β ol-
daha yakında görür. duğundan γ1 ≠ γ2 olmak zorundadır. Bu durumda
CEVAP C kaynaktan gelen ışın, Y ortamından X ortamına
geçerken yüzeye dik gelemez. Işının doğrultusu
değişmediğinden, X ve Y ortamlarının aynı olması
ile bu durum gerçekleşeceğinden, nX = nY olur.
I. ifade doğrudur.
P noktasında kırılma açısı 90o olduğundan nY>nT

olur.
II. ifade doğrudur.
L noktasında X ten Z ye geçişte ışın normalden

uzaklaştığından, nX > nZ olur. X ortamından Z or-
tamına ışın rahat geçtiğinden X ortamının kırılma
indisi Z ortamına yakın, Y ortamının kırılma indisi
ile T ortamının kırılma indisi arasındaki fark büyük
olduğundan, nZ > nT olur.
III. ifade doğrudur.
CEVAP E
8.
K
I θK nK 10. I
.
i1
L hava
θL
K
• .
nL
.
i2
d n
M .
nM
x
.
hava
i1
nK azaltılırsa, θM açısı azalır. L ortamının kırılma
indisi küçültülmesi, I ışık ışınının M ortamına geçiş
açısını değiştirmez. I ışık ışınının M ortamına ge- sin (i 1 – i 2)
çebilmesi için, x=d
cos i 2
nKsinθK = nMsinθM bağıntısına göre, θK açısı küçül-
tülmeli ya da nM artırılmalıdır. bağıntısına göre; I, II ve III nicelikleri x in büyüklü-
I ve III işlemleri tek başına yapılmalıdır. ğünü etkiler.
CEVAP D CEVAP E
246 OPTİK
Adı ve Soyadı : .....................................
Sınıfı : ..................................... Bölüm
Numara : .....................................
Yazılı Soruları
Aldığı Not : .....................................
(Işığın Kırılması)
ÇÖZÜMLER
1. A
3 cm B 3.
I1 . .
37°
N
.
I 53°
Y ı . .
I1
i=37° 4 cm
.
.
X I2
. ı
I2
D C
a) Şekildeki özel üçgenlerden X ortamından Y or-

tamına geçişte gelme açısı i = 37o, kırılma açısı
r = 90o olur. Kırılma açısı 90o olduğundan, gelme
açısı = sınır açısı olacağından i = s = 37o olur.
b) Snell bağıntısından,
sin i n Y
= 4. N
sin r n X
i=37°
sin 37° 3 hava
=
sin 90° n X r
0, 6 3 50cm cam
= & nX = 5 olur.
1 nX N
x
hava
2. I
düzlem ayna
60° n h . sin 37° = n c . sin r

6
.
60° 60°
hava 1.0, 6 = . sin r
30° 5
30° na
0, 5 = sin r & r = 30°
60°
. ay
z lem
dü
60°
bulunur. Kayma formülünden,
s›v›
. . .
i=30° yatay sin (i – r)
düzlem x = d.
cos r
Snell bağıntısından, sin (37 – 30)
= 50.
cos 30
nh.sin60° = ns.sinθsıvı
sin 7
= 50.
3 cos 30
1· = 3 .sinθsıvı
2 0, 1
1 = 50.
sinθsıvı = 3
2
2
θsıvı = 30° olur.
10
= cm bulunur.
Buna göre, θ = 30° olur. 3
OPTİK 247
5
5. Snell bağıntısından, 8. K saydam ortamının mutlak kırıcılık indisi nK = ,
5 4
I
iK L
nK.sinθK = nM.sinθM nL L saydam ortamının K saydam ortamına göre kırı-
1 4
nK. = nM.sin90° cılık indisi nKL = olduğuna göre,
5 K . 3
nK
1 M L saydam ortamının mutlak kırıcılık indisi,
nK. = nM.1 nM
5 nL
nK nKL =
= 5 olur. nK
nM
4 n
= L
3 5
4
5
nL = olur.
3
6.
düzlem 9.
ayna
3 I K
53° nK
37° .
K
60°
30° L
•. 30° nL
O .
53°
L 37° M
nM
I
Şekilde görüldüğü gibi, I ışık ışını K saydam orta- M ortamının ışığı kırma indisi,
mına geçerken 3 yolunu izleyebilir. nK.sinθK = nM.sinθM
CEVAP C nK.sin53° = nM.sin37°
3 4 3
· = nM·
2 5 5
nM = 2 olur.
10. A
I hava
7. 30°
.
I K N
.
VK 30° i2
.
d
L
VL
.
np=1,6
M
VM
np.sin30° = nh.sinθ2
8 1
nK, nL, nM arasında nL >nK > nM ilişkisi vardır. · = 1.sinθ2
5 2
Işığın saydam bir ortamdaki yayılma hızı, ortamın 4
sinθ2 =
ışığı kırma indisi ile ters orantılıdır. 5
θ2 = 53° olur.
Buna göre; K, L, M saydam ortamlarında I ışık
ışınının yayılma hızları VK, VL, VM arasında Sapma açısı,
δ = 53° – 30°
VM > VK > VL ilişkisi vardır.
δ = 23° olur.
248 OPTİK
5. BÖLÜM
RENKLER
4. beyaz
MODEL SORU - 1 DEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ perde
k›rm›z›+mavi=
1 magenta
1. X 2 mavi
• mavi .
k›rm›z› . 3 siyah
kırmızı kırmızı •
yeflil .
engel Y top
• 4 yeflil
beyaz
5 k›rm›z›+yeflil=
•Z sar›
cyan cyan
1 aralığı kırmızı ve mavi ışık kaynaklarından ışık
•T alabileceğinden,
kırmızı + mavi = magenta görünür.
XY aralığı yalnız kırmızı, ZT aralığı ise yalnız cyan
2 aralığı yalnız mavi kaynaktan ışık alabilir.
kaynaktan ışık alabilir.
YZ aralığı her iki kaynaktan ışık alabileceğinden, 3 aralığı her üç kaynaktan da ışık alamayacağın-
dan siyah görünür.
kırmızı + cyan(mavi + yeşil) = beyaz
renkte görünür. 4 aralığı yalnız yeşil kaynaktan ışık alabilir.
CEVAP B 5 aralığı kırmızı ve yeşil kaynaklardan ışık alabile-
ceğinden
k›rm›z› kırmızı + yeşil = sarı görünür.
2.
CEVAP E
I . II
O•
yeflil IV III mavi
beyaz top
I bölgesi: kırmızı + yeşil = sarı

II bölgesi: kırmızı + mavi = magenta,
III bölgesi: mavi
5.
IV bölgesi: yeşil görünür. beyaz
perde
Yargıların üçü de doğrudur.
CEVAP E
beyaz
3. 3
engel sarı 2
X
• sar› mavi 1
.
yeflil • siyah
Y top
• siyah
sar› sarı
Z
mavi • beyaz beyaz
d d d
k›rm›z› beyaz beyaz perde
T fiekil-I fiekil-II
yeflil •
magenta
•
U Sarı (kırmızı + yeşil) ve mavi ışık kaynaklarından,
V
mavi saydam olmayan topun uçlarına ışınlar gönderildi-
•
ğinde perdede şekildeki gibi siyah ve sarı bölgeler
oluşur.
Mavi, kırmızı ve yeşil ışık kaynaklarından engelin
Sarı + mavi = beyaz olduğundan perde beyaz
uçlarına ışınlar gönderildiğinde beyaz perdede şe-
görünür.
kildeki gibi renkli bölgeler oluşur.
CEVAP E
CEVAP A
OPTİK 249
6.
3
mavi sar› 2 1. Cyan = yeşil + mavi renklerin karışımı olduğundan
1 X cismi maviyi yansıtır. X cismi mavi olarak görülür.
Y cismi mavi olduğundan kırmızıyı yansıtmayaca-
ğından Y siyah olarak görülür. Z cismi, magenta =
kırmızı + mavi olduğundan, sarı = kırmızı + yeşil
engel beyaz olarak düşünüldüğünde sarı içindeki kırmızı Z cis-
perde
minde yansıyarak cismin kırmızı görünmesini sağ-
1 bölgesi : Mavi + Sarı (Kırmızı + Yeşil) = Beyaz lar. Cisme gelen sarı, saf sarı yani karışım olma-
yan sarı olarak düşünüldüğünde sarı, magenta ci-
görünür.
simden yansımaz. Gözlemci Z cismini siyah gö-
2 bölgesi : Sarı görünür. rür. Sonuçta her iki durumda da gözlemci Z cismi-
3 bölgesi : Siyah görünür. ni mavi göremez.
CEVAP C CEVAP A
7.
sar› 2. beyaz ›fl›k sar› ›fl›k
top top
k›rm›z› yeflil siyah
k›rm›z› yeflil mavi

yeflil
d d d d K L M K L M
fiekil-I fiekil-II
sar›
Şekil I de:
Kırmızı ve yeşil ışık kaynakların- K, L, M cisimleri sırasıyla kırmızı, yeşil, mavi renk-
dan saydam olmayan topların ke- tedir.
narlarına ışınlar gönderildiğinde siyah
Şekil II de:
perdede şekildeki gibi renkli gölge-
yeflil
ler oluşur. K cismi: Kırmızı ışığı yansıttığından kırmızı görü-
sar›
nür.
L cismi: Yeşil ışığı yansıttığından yeşil görünür.
CEVAP A
M cismi: Sarı ışığı yansıtmadığından siyah görü-
nür.
CEVAP B
8.
sar›+yeflil = sar›
3. sar› yeflil mavi
yeflil
beyaz
masa
sar›
yeflil
filtre sar›+yeflil = sar›
beyaz perde
Karanlık ortamda, beyaz masanın üzeri kırmızı ışık
ile aydınlatıldığında, sarı top ve masa kırmızı ışı-
Sarı ışık yeşil + kırmızı olduğundan yeşil filtre yeşil ğı yansıttığından sarı top ve masa kırmızı, yeşil ve
ışığı geçirir. Dolayısıyla perde sarı olurken, üzerin- mavi top siyah görülür. Buna göre, sarı top görül-
de yeşil bir gölge oluşur. mez.
CEVAP D I. yargı doğrudur.
250 OPTİK
Karanlık ortamda, beyaz masanın üzeri mavi ışık 6. Renkli camın rengi cyandır.
ile aydınlatıldığında, mavi top ve masa mavi, sarı Yeşil + Mavi = Cyan 1 2
ve yeşil toplar siyah görülür. Buna göre, sarı ve ye- beyaz kırmızı
Cyan renkli cam yeşil ve mavi
şil toplar görülür. 4 3
ışığı güçlü geçirir.
mavi yeflil
Karanlık ortamda, beyaz masanın üzeri yeşil ışık 2 bölgesi: Kırmızı ışığı güçlü
ile aydınlatıldığında; sarı ve yeşil toplar ve masa yansıtır. Cyan cam kırmızı ışığı geçir-
yeşil ışığı yansıttığından yeşil, mavi top yeşil ışığı mediğinden siyah görünür.
yansıtmadığından siyah görülür. Buna göre, mavi 3 bölgesi: Yeşil ışığı güçlü yansıtır. Cyan cam
top görülür. yeşil ışığı geçirdiğinden yeşil görünür.
III. yargı doğrudur. 4 bölgesi: Mavi ışığı güçlü yansıtır. Cyan cam
CEVAP E mavi ışığı geçirdiğinden mavi görünür.
CEVAP A
4.
›fl›k
az
bey
7. Güneşli bir havada, kırmızı - beyaz formalı bir fut-
tu sa l
k› ncu
gözlemci
ru r›
rm
m or
ye vi
m
a
›z
bolcuya yeşil gözlükle bakan bir seyirci formanın

fli
kırmızı kısmını siyah, beyaz kısmını yeşil görür.
magenta yeflil CEVAP A

filtre filtre
beyaz kitap
8.
Beyaz kitap beyaz ışıktaki bütün renkleri yansıtır.
Magenta cam kırmızı ve mavi ışığı geçirir. Yeşil
magenta 1 sarı 2 cyan
cam magenta camdan geçen ışıklardan yalnız cam cam cam
maviyi zayıf geçirir. Göz zayıf geçen mavi ışığı
algılayamadığından gözlemci kitabı siyah görür.
CEVAP C 1 bölgesi: Kırmızı ışığı güçlü geçirdiğinden kırmı-
zı görünür.
2 bölgesi: Yeşil ışığı güçlü geçirdiğinden yeşil
görünür.
5. günefl ›fl›¤› yeflil ›fl›k CEVAP D
9. levha
k›rm›z› sar› beyaz

X Y Z T filtre
K L M K L M
fiekil-I fiekil-II
Şekil I de:
Filtrenin rengi magentadır.
K, L, M cisimleri sırasıyla kırmızı, yeşil, beyaz renk-
Kırmızı + Mavi = Magenta
tedir.
Magenta filtre kırmızı ışığı geçirdiğinden, X bölgesi
Şekil II de:
kırmızı görünür.
K cismi: Yeşil ışığı yansıtmadığından siyah görü-
Magenta filtre yeşil ışığı geçirmediğinden, Y bölge-
lür.
si siyah görünür.
L cismi: Yeşil ışığı yansıttığında yeşil görülür.
Magenta filtre mavi ışığı geçirdiğinden, Z bölgesi
M cismi: Yeşil ışığı yansıttığından yeşil görülür. mavi görünür.
CEVAP C
CEVAP C
OPTİK 251
10. Kırmızı ışık ile aydınlatılan galeride müşteri;
• Sarı arabayı kırmızı görür.
• Magenta arabayı kırmızı görür.
1. K L
• Cyan arabayı siyah görür.
k›rm›z›
Buna göre, müşterinin almak istediği araba sarı ya turuncu
beyaz ›fl›k
sar›
da magenta renkte olabilir.
yeflil yeflil
CEVAP A mavi
mor
Renkli camlar kendi renklerini güçlü, komşu renk-

leri zayıf geçirirler.
K camı: Sarı renklidir.
11. L camı: Mavi, cyan renkli olabilir.
Y S M CEVAP D
mavi yeflil k›rm›z›
k›rm›z› siyah
mavi
fiekil-I fiekil-II fiekil-III
2. K L
Şekil-I yeşil ışıkla aydınlatıldığında, mavi zemin
k›rm›z›
ve kırmızı elips, yeşili yansıtmaz. Bundan dolayı, turuncu
elips görülmez. sar›
yeflil yeflil
Şekil-II de sarı = kırmızı + yeşil ile aydınlatıldığın- mavi
mor
da, yeşil zemin, yeşili yansıtır. Mavi üçgen, kırmızı
ve yeşili yansıtmaz. Bundan dolayı, üçgen siyah
Magenta cam kırmızı ve mavi ışığı geçirir, yeşil ışı-
olarak görülür.
ğı geçirmez.
Şekil-III te kırmızı zemin ve siyah kare, mavi ışığı
Buna göre, E seçeneği yanlıştır.
yansıtmayacağından kare görünmez.
Diğer seçenekler doğrudur.
CEVAP B
CEVAP E
12. Dairesel levhanın 1, 2, 3 3. K L M
bölgeleri sırasıyla beyaz, k›rm›z›

1
turuncu
beyaz ›fl›k
beyaz
kırmızı cyan renktedir. sar›
yeflil
Kırmızı + Yeşil = Sarı mavi yeflil göz
3 2 mor
1 bölgesi: Kırmızı, sarı cyan kırmızı sar› yeflil mavi
ve yeşil ışığı güçlü yan-
sıtır. Yeşil cam yeşil ışığı Şekilde görüldüğü gibi, M camından yalnız yeşil
güçlü geçirdiğinden yeşil ışık geçer.
görünür. M camından geçen yeşil ışık zayıf olduğundan,
2 bölgesi: Kırmızı ışığı güçlü yansıtır. Yeşil cam M camının arkasından bakan gözlemci M camını
kırmızı ışığı geçirmediğinden siyah görünür. siyah görür. Göz zayıf geçen ışığı algılayamaz.
3 bölgesi: Yeşil ışığı güçlü yansıtır. Yeşil cam yeşil CEVAP E
ışığı güçlü geçirdiğinden yeşil görünür.
CEVAP D
252 OPTİK
4. K L
k›rm›z›
beyaz ›fl›k turuncu
sar› 1. L ortamının ışığı kır-
yeflil K
X+
mavi
ma indisi Y ışık ışını
Y
mor için daha büyüktür.
.
K camının rengi yeşildir. X ışık ışınının L X
I. yargı doğrudur. ortamındaki yayılma Y

L
hızı, Y ışık ışınının
L camı kırmızı renklidir. L camı mor renkli olsaydı
yayılma hızından
mavi ışığı zayıf olarak geçirirdi.
daha büyüktür.
II. yargı doğrudur. II. yargı doğrudur.
III. yargı yanlıştır. X ışık ışını kırmızı ise, Y ışık ışını yeşil olamaz.
CEVAP C III. yargı yanlıştır.
CEVAP C
2. Kırmızı ve mor ışık

ışınlarının izledikleri k›rm›z›+ 45°
mavi . .
yollar şekildeki gibidir. k›rm
45° ›z›
45°
5.
K L M . .
k›rm›z› mavi
turuncu
beyaz ›fl›k
sar› CEVAP A
yeflil
mavi mavi
mor
3. Kırmızı, yeşil, mavi
K X+ X
ışık ışınlarının sınır Y+
K L M Z
açıları arasında
Sarı Yeşil Mavi olamaz. Y
Skırmızı > Syeşil > Smavi .
Sarı cam mavi ışığı geçirmez. ilişkisi vardır. Z
CEVAP D Buna göre;
L
X ışık ışını mavi,
Y ışık ışını yeşil,
Z ışık ışını kırmızı
olabilir.
CEVAP B
6. 4. K ortamından L ortamına K
K L M k›
rm
gönderilen kırmızı, yeşil, ›z
›+ or
m i i m
k›rm›z› or
turuncu göz mor ışık ışınlarının sınır .
beyaz ›fl›k
sar› açıları arasında k›rm

yeflil ızı
mavi mavi Skırmızı > Syeşil > Smor
mor L
magenta mavi cyan ilişkisi vardır.
Şekilde görüldüğü gibi, M camının arkasından Buna göre, K den L ye gelen kırmızı ve mor ışık
bakan gözlemci M camını mavi görür. ışınlarının izledikleri yollar şekildeki gibidir.
CEVAP C CEVAP D
OPTİK 253
TEST 1 ÇÖZÜMLER RENKLER
1. Kırmızı ışık altında kırmızı görülen bir cisim kırmızı 4.

yeflil
ve sarı olabilir.
Ι. ve ΙΙ. yargılar doğrudur. gözlemci
Yeşil ve cyan olamaz.

III. ve IV. yargılar yanlıştır.
CEVAP B
Yeşil ışık altında kırmızı kitap siyah olarak görülür.
Çünkü kırmızı cisim yeşil ışınları soğurur.
CEVAP E
5.
hava
beyaz ›fl›k
2.
beyaz ›fl›k
Ι k›rm›z›
yeflil su
ΙΙ
cam
Suyun kırmızıya göre kırılma indisi yeşile göre
kırılma indisinden küçüktür.
Işığın geliş doğrultusuna göre ΙΙ numaralı ışın Ι
den daha çok kırılmıştır.
Kırmızı ve yeşil ışınların su ortamındaki hızları eşit
Buna göre, Ι kırmızı, ΙΙ yeşil olabilir.
değildir. Vkırmızı > Vyeşil
CEVAP A
ΙΙ. yargı yanlıştır.
Kırmızı ve yeşil ışınların su ortamındaki frekansları
aynıdır.
ΙΙΙ. yargı doğrudur.
CEVAP E
3. 6. nX > nY olur.
yeflil X ortam›
beyaz göz beyaz ›fl›k
λmor < λkırmızı olur.
Ι Ι
ΙΙ. yargı doğrudur. mor
k›rm›z›
ΙΙ
Kırmızı ve mor ışın-
yeflil filtre lar beyaz perde üze- k›rm›z›
ri ne dü şü rü lün ce
Y ortam›
Ι. bölge yeşil, perde beyaz renkte
ΙΙ. bölgeden yansıyan kırmızı ışınlar yeşil filtreden görülmez.
geçemez ve siyah görülür. ΙΙΙ. yargı yanlıştır.
CEVAP C CEVAP D
254 OPTİK
7. sar›
9. X
k›rm›z› k›rm›z›
k›rm›z›
siyah Y
.
top beyaz
k›rm›z› sar› Z
sar›
top
beyaz perde cyan

cyan
sar› T
k›rm›z› beyaz
perde
siyah
X - Y aralığı : Kırmızı görünür.

Y - Z aralığı : Kırmızı + Cyan = Beyaz görünür.
Perde üzerindeki görüntü şekildeki gibi olur. Z - T aralığı : Cyan görünür.
CEVAP C CEVAP E
8. 10.
K+Y K+Y
hava yeflil Ι yeflil

.
•
su ΙΙ siyah
K
cisim ΙΙΙ mavi
mavi
Y Y
K
Ι ΙΙ beyaz
perde
Ι yeşil, ΙΙ siyah, ΙΙΙ ise mavi görülür.

CEVAP A
hava K
cam
Y
ΙΙΙ
Ι. şekildeki ışınların izlediği yol yanlıştır. K + Y ışın-

ları yansıma sonrası aynı noktadan geçer.
ΙΙ. şekildeki ışınların izlediği yol yanlıştır. Çünkü K

ışını Y ye göre daha çok kırılmıştır.
ΙΙΙ. şekildeki ışınların izlediği yol doğrudur.

CEVAP B
OPTİK 255
TEST 2 ÇÖZÜMLER RENKLER
1. Sarı kısmını yeşil, mavi kısmını siyah görür. 5. Ι ΙΙ

k›rm›z›
CEVAP B
turuncu
beyaz ›fl›k
sar›
yeflil
mavi gözlemci
mor
Her iki filtreden, kırmızı ışın geçtiğine göre, göz-

lemciye kırmızı ışınlar ulaşır.
2.
X ortam›
CEVAP A
6.
ΙΙ K+Y
hava
.
k›rm›z› . .
5
Y
.
mavi
Y ortam›
düzlem
su ayna .
Mavi ışın kırmızıya göre daha çok kırıldığına göre,
yatay düzlem
ışın 5 yolunu izler.
CEVAP E Kırmızı (K) ışın yeşil (Y) ışına göre daha az
kırılacağı için, K ışını ΙΙ yolunu izler.
CEVAP B
7.
Ι
3.
Ι ΙΙ
k›rm›z›
turuncu
beyaz ›fl›k
sar› k›rm›z› yeflil

yeflil
mavi
mavi
mor
fiekil-Ι
Ι numaralı camdan kırmızı ve mavi ışınlar geçtiği-

ne göre Ι. cam magenta olabilir.
ΙΙ
ΙΙ numaralı camdan kırmızı ışınlar geçtiğine göre,
ΙΙ. cam kırmızı olabilir.
CEVAP C
sar› cyan
magenta
fiekil-ΙΙ
4. Mavi ışık altında mavi görülen cisim güneş ışınları Ι. bölge: Kırmızı + Mavi + Yeşil = Beyaz
altında; mavi, cyan ve beyaz renklerde görünebilir. ΙΙ. bölge: Sarı + Magenta + Cyan = Beyaz
CEVAP E renklerde görülür.
CEVAP E
256 OPTİK
8. beyaz 10.
perde
beyaz mavi k›rm›z› yeflil
X
•
engel
mavi
Y ΙΙΙ
kırmızı • ΙΙ
Ι
kırmızı cyan
filtre
mavi •Z
mavi
•
T
Beyaz bölge cyan görüldüğüne göre filtre cyan
XY aralığı yalnız mavi kaynaktan ışık alabilir. renktedir.
YZ aralığı yalnız kırmızı kaynaktan ışık alabilir.
Mavi ışınlar cyan filtreden geçer ve Ι. bölge mavi
ZT aralığı yalnız mavi kaynaktan ışık alabilir. görünür.
CEVAP B
Kırmızı ışınlar cyan filtreden geçemez ve ΙΙ. bölge
siyah görünür.
Yeşil ışınlar cyan filtreden geçer ve ΙΙΙ. bölge yeşil

görünür.
CEVAP A
9.
F M
k›rm›z› mavi cisim
beyaz
perde
Perde üzerindeki görüntü;
şeklinde gibi olur.

CEVAP C
OPTİK 257
Adı ve Soyadı : .....................................
Sınıfı : ..................................... Bölüm
Numara : .....................................
Yazılı Soruları
Aldığı Not : .....................................
(Renkler)
ÇÖZÜMLER
1. 3. hava
beyaz 40°
perde
k›rm›z›+mavi . 50°
X k›rm
• 40° ›z›
40° 50°
magenta magenta 10°
. 80° 50°
engel Y
• i
magenta+yeflil= av
beyaz m
•Z
Kırmızı ve mavi ışık ışınlarının izledikleri yollar
Yeflil yeflil
şekildeki gibidir.
•T
XY aralığı yalnız magenta kaynaktan ışık alabilir.

4.
YZ aralığı magenta ve yeşil kaynaklardan ışık ala- beyaz
perde
bilir.
Magenta (kırmızı + mavi) + yeşil = beyaz görünür. X

•
beyaz
ZT aralığı yalnız yeşil kaynaktan ışık alabilir. Y
•
cyan
.
• •Z
kırmızı cyan • siyah
top
top •T
k›rm›z›
•U
2.
beyaz
perde
XY aralığı her iki kaynaktan ışık alabilir.
engel
1 mavi Kırmızı + cyan (mavi + yeşil) = beyaz görünür.
2 kırmızı+mavi=magenta
YZ aralığı yalnız cyan kaynaktan ışık alabilir.
yeflil
ZT aralığı her iki kaynaktan da ışık alamaz.
kırmızı 3 kırmızı+yeflil+mavi=beyaz TU aralığı yalnız kırmızı kaynaktan ışık alabilir.
mavi
4 k›rm›z›+yeflil=sar›
5 yeflil
5.
1 bölgesi yalnız mavi kaynaktan ışık alabilir. beyaz ›fl›k göz
2 bölgesi kırmızı ve mavi kaynaklardan ışık alabilir. sar› yeflil
yeflil
Kırmızı + mavi = magenta görülür.
mavi
3 bölgesi her üç kaynaktan ışık alabilir. cyan filtre
yeflil
Yeşil + kırmızı + mavi = beyaz görülür. (mavi+yeflil)
K
4 bölgesi kırmızı ve yeşil kaynaklardan ışık alabilir.
Kırmızı + yeşil = sarı görülür. Yeşil renkli K cismi beyaz ışık ile aydınlatıldığında
yeşil ışığı güçlü yansıtır. Cyan filtre yeşil ışığı ge-
5 bölgesi yalnız yeşil kaynaktan ışık alabilir.
çirdiğinden, K cismi yeşil renkte görünür.
258 OPTİK
6. K L
9.
K L M
k›rm›z› k›rm›z›
turuncu göz
beyaz ›fl›k
turuncu
beyaz ›fl›k
sar› sar›
yeflil yeflil
mavi göz
mavi
mor mor
magenta sarı sarı cyan mavi
Magenta renkli K camı kırmızı ve mavi ışığı geçirir.

Şekilde görüldüğü gibi, M camından yalnız yeşil
Sarı renkli L camı, K camından geçen ışıklardan ışık zayıf olarak geçer. Göz zayıf geçen yeşil ışığı
yalnız kırmızı ışığı geçirir. algılayamadığından, M camının arkasından bakan
Buna göre, L camının arkasından bakan gözlemci, gözlemci M camını siyah görür.
L camını kırmızı görür.
7. Kırmızı + Yeşil = Sarı 10. Renkli camın rengi sarı-

dır.
Yeşil + Mavi = Cyan 1 2
beyaz kırmızı
Cisim kırmızı ve mavi ışığı güçlü yansıttığına göre Kırmızı + Yeşil = Sarı
magenta renktedir. 4 3
Sarı renkli cam kırmızı ve
mavi yeflil
Kırmızı + Mavi = Magenta yeşil ışığı güçlü geçirir.
Bu cisim, karanlık bir ortamda magenta ışık altında 2 bölgesi: Kırmızı ışığı
magenta görünür. güçlü yansıttığından kırmızı görünür.
3 bölgesi: Yeşil ışığı güçlü yansıttığından yeşil

görünür.
4 bölgesi: Mavi ışığı güçlü yansıtır. Mavi ışık sarı

renkli camdan geçmediğinden siyah görünür.
8.
beyaz
perde
sarı
kırmızı
sar›
yeflil k›rm›z› k›rm›z›
• • . siyah
top top siyah
d d d d
sarı
Yeşil ve kırmızı kaynaklardan topların kenarlarına

ışınlar gönderildiğinde perdede şekildeki gibi siyah
ve kırmızı bölgeler oluşur.
Bu bölgelerin dışı her iki kaynaktan ışık alabilece-
ğinden,
Yeşil + kırmızı = sarı görülür.
OPTİK 259
260 OPTİK
6. BÖLÜM
MERCEKLER
4.
I
1. • • • asal
eksen
f x 2f
I
asal 2F F F 2F 3F .
eksen • •
Y
•
Z
•O • • • • •
X
Kalın kenarlı merceğin asal eksenine paralel gelen
Ι ışın uzantısı odaktan geçecek şekilde kırılır. İnce
kenarlı merceğe 2f den gelen ışın 2f (merkez-
Şekilde görüldüğü gibi, I ışık ışını ince kenarlı den) geçecek şekilde kırılır. Bu durumda ayna ile
merceğe 3F noktasından geldiğinden kırıldıktan mercek arasındaki uzaklık x = f olur.
sonra asal ekseni YZ arasında keser. CEVAP B
CEVAP D
5.
asal
• x •O x • x •O eksen
2. .
1 2
I
.
I
K asal f1 f2
• • O1 • O2 eksen
f1 d Her aralığa x diyelim.
f2 f1 = x
f1 f2
f2 = 3x
K noktası her iki merceğin odak noktasıdır. f1 x 1
= = olur.
Şekilde görüldüğü gibi, mercekler arasındaki d f2 3x 3
uzaklığı, d = f2 – f1 olur. CEVAP A
CEVAP B
6.
1 2 3
asal
eksen • x •O x • x •O x • x •O x • x • x • x •
1 2 3
3. . I
I
f1 f2 f3
asal
• • O1 • • O2 eksen Her aralığa x diyelim.
2f1 d f1 = x
f2
f1 f2 = 2x
Şekilde görüldüğü gibi, mercekler arasındaki d f3 = 2x olur.

uzaklığı, d = f2 – 2f1 olur. Buna göre, f2 = f3 > f1 olur.
CEVAP A CEVAP C
OPTİK 261
7. I
asal 1.
• x
• x
• • • eksen
O x T x
K K
ıı
•3
asal
2F
• •F •O •F • 2F eksen
f1 f2
ı
K

f1 = 2x Şekilde görüldüğü gibi, noktasal K ışıklı cisminden
çıkan ve önce düzlem aynadan yansıyan, sonra
f2 = x
da ince kenarlı mercekten kırılan ışınların oluştur-
f1 2x dukları görüntü 3 noktasındadır.
= = 2 olur.
f2 x
CEVAP D CEVAP C
8.
asal f f f
eksen • f • •O • f • T
2.
I
A
f
f
asal B .
Merceğe ışın 2f noktasından geldiğinden kırıldık- eksen • X •Y •O •Z • • T
tan sonra 2f den geçer. Çukur aynaya ışın odaktan ∞

f f f f f
geldiğinden şekildeki yolu izleyerek dışarı çıkar.
2f f
CEVAP B
Şekilde görüldüğü gibi, X noktasına konulan AB
ışıklı cisminin düzenekteki son görüntüsü sonsuz-
9. 1 2 3 da oluşur.
.
CEVAP E
. .
F1 F1 asal
• •O F2• F3 •O •O eksen
1 2 3
I
f f f f
f f f3
Şekilde görüldüğü gibi, 3 merceği ince kenarlı ve

odak uzaklığı 2f dir.
CEVAP C 3.
A
Hc . F2
F1 O1 X B›› T Y Z B› asal
10. • • • • • • • • eksen
B F1 Hg =Hc
2
Hg =2Hc
A›› 1
›
I. ›fl›k II.›fl›k A
asal f f
eksen cisim
F F
perde
AB ışıklı cisminin çukur aynadaki ilk görüntüsü X
noktasında oluşur.
Hg = Hc , ters ve gerçektir.
Cismin görüntüsü şekildeki gibi olur.
CEVAP A CEVAP A
262 OPTİK
4.
K MODEL SORU - 3 TEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ
. asal
2F
• •F •O •F • 2F
•
3F eksen
1. Işığın izlediği yola ba-
K
ı kıldığında, Dc = 20 cm,
• 4ıı
K Dg = –30 cm alındığın-
da, merceğin odak
Şekilde görüldüğü gibi, noktasal K ışıklı cisminin K 10cm L 20cm M
uzaklığı,
düzlem aynadaki görüntüsü 4 noktasında oluşur. I
CEVAP D 1 1 1
= +
f Dc Dg
1 1 1
= −
f 20 30
5.
f = 60 cm olur. CEVAP D
.
K
asal 2.
X• •Y •O T• • eksen
f f f f
asal
eksen • x • x •O x • x • x • T
f f I
Şekilde görüldüğü gibi, noktasal K ışıklı cisminin

düzenekteki son görüntüsü X noktasında oluşur. f1 f2
CEVAP A Her aralığa x diyelim. Merceğin odak uzaklığı,

3f1 = 2x
2x
f1 = olur.
3
Çukur aynanın odak uzaklığı
6. 3f2 = 2x
2x
f2 = olur.
3
Fi Fk Fk 2x
f1
Fi Buna göre, = 3 = 1 olur.
d f2 2x
3 CEVAP C
3.
Cisim ince kenarlı merceğin odağında olduğundan

görüntüsü sonsuzdadır. Sonsuzdaki cismin görün- asal
eksen • x • x •O x • x • x • Tx • x •
tüsü ise kalın kenarlı merceğin odağında oluşur.
I
Bu durumda görüntünün kalın kenarlı merceğe
olan uzaklığı yalnızca kalın kenarlı merceğin odak
uzaklığına bağlıdır. f1 f2
Yalnız II. ifade doğrudur. Her aralığa x diyelim. Merceğin odak uzaklığı
CEVAP B 2f1 = 2x
f1 = x olur.
Çukur aynanın odak uzaklığı,
f2 = 2x olur.
f x 1
Buna göre, 1 = = olur.
f2 2x 2
CEVAP A
OPTİK 263
4.
F asal 1.
•
K
•
L
•
M N
• • eksen
O I
I
asal
eksen • • •O • • T
• •
İnce kenarlı mercekte M noktasındaki cismin
görüntüsü K noktasında olur.
f f1 f2
İnce kenarlı mercekte deki cismin görüntüsü –f
2
de olacağından, K noktası, ince kenarlı merceğin Her aralığa x diyelim. Merceğin odak uzaklığı,
odak noktasıdır. 3
f = 2x
CEVAP A 2 1
4x
f1 = olur.
3
5.
1 2
Çukur aynanın odak uzaklığı ise,
1 1 1
= +
f2 4x x
asal
• x • x • O1 x • x • O2 x • x • eksen
1 5
I =
f2 4x
f1 f2 4x
f2 = olur.
5
Her aralığa x diyelim.1 merceğinin odak uzaklığı, 4x
f1 5
3
f = 2x Buna göre, = 3 = olur.
2 1 f2 4x 3
5 CEVAP D
4x
f1 = olur.
3
2 merceğinin odak uzaklığı,
f2 = 2x olur.
4x
f1 2
Buna göre, = 3 = olur.
f2 2x 3
CEVAP B
2.
6.
asal
• x • x •O x • x •O eksen
1 2
asal I
• • •O • •
T
• • eksen
I f1 f2
f1 f2
Her aralığa x diyelim. Merceklerin odak uzaklıkları,
Her aralığa x diyelim. f1 = 2x olur.
f1 = 2x olur. f2 = 4x olur.
f2 = 4x olur. f1 2x 1
Buna göre, = = olur.
Buna göre, f2 4x 2
CEVAP B
f1 2x 1
= = olur.
f2 4x 2
CEVAP B
264 OPTİK
3. 5.
I
x x x asal
• •O •O • eksen
1 2 asal
eksen • • • • • • • • •
I O1 O2
f1 f2
f1 f2
Her aralığa x diyelim. İnce kenarlı merceğin odak
uzaklığı Her aralığa x diyelim.
3 f1 = x
f =x
2 1
2x 1 1 1
f1 = olur. – = –
3 f2 6x 2x
Kalın kenarlı merceğin odak uzaklığı, 1 2
– =–
2f2 = x f2 6x
x f2 = 3x
f2 = olur.
2
2x f1 x 1
f1 = = olur.
4 f2 3x 3
Buna göre, = 3 = olur.
f2 x 3
2 CEVAP C CEVAP B
4.
A
ı
A
asal . ı
B .
eksen B •
F
•O •
F
Dg
f=20cm
Dc
f = 20 cm
Hg 6.
2
= olduğundan görüntüsünün merceğe olan
Hc 5
uzaklığı, asal
• x • x •O x • x • x •O x • x • eksen
I 1 2
Hg Dg
=
Hc Dc
f1 f2
2 Dg
=
5 Dc Her aralığa x diyelim. Kalın kenarlı merceğin odak
2 uzaklığı,
Dg = Dc
5
f1 = 2x olur.
olur. Cismin ve görüntüsünün merceğe olan uzaklığı,
1 1 1 İnce kenarlı merceğin odak uzaklığı,
– = –
f Dc Dg 3f2 = 4x
1 1 1 4x
– = – f2 = olur.
20 D c 2 3
D
5 c
1 2–5 f1 2x 3
– = Buna göre, = = olur.
20 2D c f2 4x 2
D c = 30 cm olur. 3 CEVAP D
D g = 12 cm olur.
CEVAP B
OPTİK 265
4.
I
1. asal
nm •O1 •O2 eksen
K n1
n1
n2
no
L n2 Kalın kenarlı, ince kenarlı merceklerin ve saydam

ortamın ışığı kırma indisleri n1, n2, no arasında
n1 > no > n2 ilişkisi vardır.
K ve L ışınlarının izledikleri yoldan merceğin özel-
CEVAP E
lik değiştirmediğini anlıyoruz. nm > n1 ve nm > n2
olur. Merceğin odak uzaklığı ortamın kırılma indi-
siyle doğru orantılı olacağından n1 > n2 olur. Bu
durumda, kırılma indisleri arasında nm > n1 > n2
ilişkisi vardır.
CEVAP E
2. 1 2 5.
I
k›rm›z›
. asal X Y
eksen • • • •
asal O
•O1 •O2 eksen
mavi
n1 n2
no
Mavi ışık ışını mercekten kırıldıktan sonra asal
1. mercek ışını dağıttığından kalın kenarlı mercek ekseni O - X arasında kesebilir. (nmavi > nkırmızı)
özelliği göstermiştir. no > n1 olur. 2. mercek ince
CEVAP A
kenarlı mercek özelliği göstermiştir. n2 > no olur.
1 ve 2 ince kenarlı merceklerin ve saydam ortamın
ışığı kırma indisleri n1, n2, no arasında n2 > no > n1
ilişkisi vardır.
CEVAP E
3.
I 6.
X Y
nX nY
d .
K I1
O
asal
eksen
no
. I2
nm
1 n 1 1
Bir merceğin odak uzaklığı; = d m – 1n.d + n
f no r1 r2
Kalın kenarlı merceğin, X ve Y saydam ortamlarının
eşitliğinde görüldüğü gibi ortamın kırılma indisi ve ışığı kırma indisleri nm, nX, nY arasında nX > nm > nY
eğrilik yarıçapları ile doğru, merceğin kırılma indi- ilişkisi vardır.
siyle ters orantılıdır.
CEVAP D
I. ifade doğru, II. ifade yanlıştır.
d uzaklığı artırıldığında ışın yine asal eksene pa-
ralel geleceğinden, ışın merceğin odağı olan K
den geçer.
III. ifade yanlıştır.
CEVAP A
266 OPTİK
3.
K L
MODEL SORU - 6 DAKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ
hava asal
1. .
I eksen
I
asal
eksen
•O •
1
fiekil-I
d
1
L
K
I2
fiekil-I
asal
hava F 2br eksen
.
I
asal fiekil-II
eksen
•O • •
2 1
2 fK = 2 br
d d
3
4
fL = 1 br olur.
fiekil-II 5 Sistemin odak uzaklığı,
1 1 1
Şekil-I deki ince kenarlı merceğin odak uzaklığı = –
fsistem fK fL
f1 = d dir.
1 1 1
Şekil-II deki ince kenarlı merceğin odak uzaklığı = –
fsis 2 1
f2 = 2d dir. fsis = –2 br olur.
Buna göre, Şekil-II de I ışık ışını 2 yolunu izler.
Buna göre I2 ışık ışını 1 yolunu izler.
CEVAP B CEVAP A
2. 4. I1 L
K
asal
•O1 eksen asal
I1 eksen
30cm 60cm
fiekil-I fiekil-I
K L
.
I2
F asal
asal
O2•
eksen
eksen
60cm I2
fiekil-II 4
fiekil-II
İnce kenarlı merceğin odak uzaklığı: fK = 1 br

3f1 = 60 fL = 2 br olur.
f1 = 20 cm olur. Sistemin odak uzaklığı,
Sistemin odak uzaklığı: 1 1 1
=– +
f = 60 cm olur. fsis fK fL
Kalın kenarlı merceğin odak uzaklığı: 1 1 1
=– +
fsis 1 2
1 1 1
= – 1 1
f f1 f2 =– & fsis = – 2 br olur.
fsis 2
1 1 1
= –
60 20 f2 Sistem kalın kenarlı mercek özelliği gösterir.
1 1 1 Buna göre, I2 ışık ışını 4 yolunu izler.
= – & f2 = 30 cm olur.
f2 20 60 CEVAP D
CEVAP C
OPTİK 267
TEST 1 ÇÖZÜMLER MERCEKLER
1. 4.
I .
I .
α α asal asal
•
K
•
L
•
eksen
• • • • •
N K L N P R eksen
f1 f2 f1 f2
α açıları eşit olduğuna göre, |KL| = |LN| olur. K noktası, odak uzaklığı f1 olan merceğin merke-
L noktası kalın kenarlı merceğin odak noktasıdır. zi olur.
N noktası da ince kenarlı merceğin odak noktası- f1 = 1 br
dır.
f R noktası, odak uzaklığı f2 olan merceğin odak
Buna göre; 1 = 1 olur. noktası olur.
f2
CEVAP E
f2 = 1 br
f1 1
Buna göre; = = 1 olur.
f2 1
CEVAP C
2.
K
2f1 5. I
asal
eksen II
f2
asal
.
f1 f2 eksen
III
Işının izlediği yol şekildeki gibi olur.

1br
d = 2f1 + f2 olur.
IV f=4br 1br
CEVAP B
II ve IV numaralı ışınlar düzlem aynadan yansır.

CEVAP D
3.
6. X ortamında; I
. X
I n > nX olur. ortam›
Y ortamında; mer-
F asal asal
• • •O K• •L •P eksen cek özellik değiş- eksen
f f f f f f tirdiğine göre,
Y
nY > n olur. ortam›
3f 2f II
Buna göre,
Şekilde görüldüğü gibi, düzenekteki tümsek ayna-
nY > n > nX olur.
nın tepe noktası K noktasındadır.
CEVAP A
CEVAP A
268 OPTİK
7. 10. X X Y
I
I I
• • • • • asal
eksen F1 F2
K L O P • • • •
asal O1 O2 asal
eksen 20cm 30cm eksen
I ışını şekildeki yolu izler. fiekil- I fiekil- II

CEVAP C
Şekil-I de X merceğinin odak uzaklığı,
fX = 20 cm dir.
Şekil-II de sistemin odak uzaklığı,

8. sol • sa¤ fsis = 30 cm dir.
I
Y merceğinin odak uzaklığı,
asal 1 1 1
eksen – = +
fsis fX fY
1 1 1
d – = + & fY = – 12 cm
30 20 fY
I ışınının kendi üzerinden geri dönmesi için mer- olarak bulunur.

cekten kırılan ışın çukur aynanın merkezinden CEVAP A
geçmelidir. Çukur ayna sağa doğru 2d mesafe-
sinde kaydırılmalıdır.
CEVAP D
9.
I
.
3h
a f F
• asal
3a h eksen
.
X Y
X merceğinin odak uzaklığı 3a,

Y merceğinin odak uzaklığı f = a dır.
d mesafesi yarıya indirilince,
I
.
a
• asal
2a F eksen
X Y
ışın şekildeki yolu izler.

CEVAP B
OPTİK 269
TEST 2 ÇÖZÜMLER MERCEKLER
1. 4.
I I
I
asal • • • asal • • • asal

eksen • • • • • • • • • • F F eksen 3 F F eksen
cam cam
su
f1 f2 fiekil- I fiekil- II
1 1 1
= + Cam-hava ortamına göre, cam-su ortamında I
f1 3 6
ışını daha az kırılır. Işın 3 yolunu izler.
1 3
= CEVAP C
f1 6
f1 = 2 br olur. 5. I
.
1 1 1 4br
=– + 1br
.
f2 4 2 asal
eksen
f2
1 1
= f1
f2 4
f2 = 4 br olur. f1 f2
f1 2 1
Buna göre; = = olur. 4 br f1 f1
f2 4 2 = & =4 olur.
1br f2 f2
CEVAP E
CEVAP A
6.
X X
2. I
asal II asal
• • • •
K L eksen eksen
III K IV L
• • • • • • asal
F1 O1 T F2 M2 eksen
f f d=f f f
– fiekil- I fiekil- II
2
f1 =f f2 =f Mercek şekildeki gibi kesilince meceğin odak nok-

tası ilk duruma göre daha büyük olur. Buna göre
d uzaklığı, d = f olur. ışın II yolunu izler.
CEVAP B CEVAP B
7. sol • sa¤
3. 2
• cam
K››
K
•
K
. asal • • • • • asal
• • 2F F F 2F L eksen
2F F eksen
.
• K›
f K ışık kaynağından çıkan ışın şekildeki gibi bir yol
izler.
1,5f mesafesindeki K cisminin ince kenarlı mercek- Görüntü L noktasında oluşur. II. yargı doğrudur.
ı ı
teki görüntüsü K 3f de olur. K nün düzlem ayna- Görüntü gerçektir. I. yargı doğrudur.
ıı
daki görüntüsü ise 2 noktasında K olarak oluşur. Görüntü 2F nin dışında olur. III. yargı yanlıştır.
CEVAP B CEVAP D
270 OPTİK
11.
8. k›rm›z›
I
asal . asal
eksen
F1
• •O •O eksen
1 2
yeflil
f1 f2
5
Kırmızı ışın yeşile göre daha az kırılır.
Şekilde görüldüğü gibi, I ışık ışını kalın kenarlı
CEVAP A
mercekten ayrılırken 5 yolunu izler.
CEVAP E
9. Cismin ve görüntüsünün merceğe olan uzaklığı,
Hg Dg
=
Hc Dc
3 80 – D c
=
1 Dc
3D c = 80 – D c
4D c = 80
D c = 20 cm
D g = 60 cm
İnce kenarlı merceğin odak uzaklığı,

12. Kalın kenarlı merceğin yakınsaması,
1 1 1
= +
f Dc Dg 1
Y1 =
–f1
1 1 1
= +
f 20 60 1
Y1 = = –2,5 diyoptri olur.
1 4 –0, 4
=
f 60
f = 15 cm olur. İnce kenarlı merceğin yakınsaması,
CEVAP C Y = Y1 + Y2
–1,5 = –2,5 + Y2
10.
I Y2 = 1 diyoptri olur.
İnce kenarlı merceğin odak uzaklığı,

asal
eksen • • • • • • • • 1
Y2 =
f2
1
1=
f2
f1 f2
f2 = 1 m = 100 cm olur.
1 1 1 CEVAP D
– =– +
f1 1 2
1 1
– =–
f1 2
f1 = 2 br
İkinci merceğin odak uzaklığı f2 = 1 br dir.

f1 2
Buna göre, = =2 olur.
f2 1
CEVAP E
OPTİK 271
Adı ve Soyadı : .....................................
Sınıfı : ..................................... Bölüm
Numara : .....................................
Yazılı Soruları
Aldığı Not : .....................................
(Mercekler)
ÇÖZÜMLER
1. 4.
K
asal
• •
F O eksen asal
• x • x • x •O • •O • •
I 1x x 2 x x eksen
f K›› K› f1 f2
Işıklı noktasal K cisminin düzlem aynadaki görün-
tüsü T noktasında oluşur.
1 1 1
= +
f Dc Dg
1 1 1
2. = +
f1 3x 4x
1 7 12x
asal
= & f1 =
• • •O • f1 12x 7
x x x x T• x • x • eksen
I
3
f =x
2 2
f1 f2 2x
f2 = olur.
3
Her aralığa x diyelim. Merceğin odak uzaklığı
12x
3 f1 18
f = 2x Buna göre, = 7 = olur.
2 1 f2 2x 7
4x 3
f1 = olur.
3
Aynanın odak uzaklığı, 5. I
3 . .
f =x
2 2
asal O1
2x eksen • • •O • • • T
f2 = olur. .
.
2
3
f f f f f
4x
f1 f
Buna göre, = 3 = 2 olur. f 2f
f2 2x
3 I ışık ışını optik sistemde şekildeki yolu izleyerek
yoluna devam eder.
6.
X
3. nX
1 2 3 I
. . asal .
eksen •O
asal
• • •O •O •O • • eksen
1 2 3
I
f f f f nm nY
Y
f f f
İnce kenarlı merceğin, X ve Y saydam ortamlarının
I ışık ışını optik sistemde şekildeki yolu izleyerek ışığı kırma indisleri nm, nX, nY arasında nm > nX > nY
yoluna devam eder. ilişkisi vardır.
272 OPTİK
7. 9. a) X merceğinin yakınsaması YX = +4 diyoptri
A olduğundan odak uzaklığı,
A
ı
1 1
x Dg fX = = = 0, 25 m = 25 cm olur.
YX 4
asal . .
eksen B •
F B
ı •O •
F
Sg b) Y merceğinin yakınsaması YY = –2 diyoptri
Dc olduğundan odak uzaklığı,
1 1
fY = = – = – 0, 5 m = – 50 cm olur.
YY 2
f = 30 cm
Hg c) Z merceğinin yakınsaması,
1
= olduğundan görüntüsünün merceğe olan
Hc 3 YZ = YX + YY
uzaklığı, =4–2
Hg Sg =2
=
Hc f olur. Odak uzaklığı,
1 Sg 1 1
= fZ = = = 0, 5 m = 50 cm bulunur.
3 30 YZ 2
Sg = 10 cm olur.
Dg = f – Sg
Dg = 30 – 10
10. A
ı
Dg = 20 cm olur.
Cismin merceğe olan uzaklığı, Hg A
Hg Dg 40cm Hc Dc
asal . .
= eksen ı
F
• B •O
Hc Dc B
f
1 20 Dg
=
3 Dc
Dc = 60 cm olur.
Hg
Cisim ile görüntüsü arasındaki uzaklık, =3
Hc
x = Dc – Dg
Dg = Dc + 40
= 60 – 20
= 40 cm olur. Cismin ve görüntüsünün merceğe olan uzaklığı,
Hg Dg
=
K L Hc Dc
8.
I D c + 40
3=
asal Dc
eksen •
O
3Dc = Dc + 40
4f
fK=f fL 2Dc = 40
Dc = 20 cm olur.
L merceğinin odak uzaklığı,
1 1 1 Dg = 60 cm olur.
= +
fsis fK fL Merceğin odak uzaklığı
1 1 1
= + 1 1 1
4f f fL = –
f Dc Dg
1 1 1
– = – 1 1 1
fL f 4f = –
f 20 60
1 3
– = 1 2
fL 4f =
f 60
4f f = 30 cm olur.
fL = – olur.
3
OPTİK 273
274 OPTİK
7. BÖLÜM
AYDINLANMA
3. ›fl›k perde
MODEL SORU - 1 DEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ filtresi
1. Kaynağın O noktası I=200cd

. .
(–) (+) •K
civarında oluşturduğu
1m 1m
aydınlanma,
d
I O
I Işık filtresi gelen ışığın %20 sini soğurduğuna göre

E= 2
. cos i d›r.
d %80 nini geçirmektedir. Buna göre perdenin K
ekran noktası çevresinde oluşan aydınlanma şiddeti,
I azalırken, E’nin sabit kalması için cosθ artırılmalı I x

E= ·
veya d azaltılmalıdır. d
2 100
İlk durumda θ = 0 ve cos0° = 1 olduğundan cosθ yı 200 80

= ·
2 100
artırma şansımız yoktur. Bu durumda d azaltılma- 2
lıdır. = 40 Ix olur.
CEVAP B CEVAP C
4. ›fl›k
2. filtresi perde
1 2
I I
. K . K . .
• • •K
x y
perde perde 2d d
I. durumda:
Her iki durumda aydınlanmalar yazılıp oranlanırsa,
I x
I E= .
(3d)
2 100
2
25E x
=
9E I
2 II. durumda:
(x + y)
2 I
25 (x + y) E=
= 2
9 2 (5d)
x
5 x+y Her iki durumda aydınlanmalar eşit olacağından
=
3 x I x I
. =
5x = 3x + 3y 9d
2 100 25d 2
2x = 3y x = 36 olur.
x 3 Işık filtresi üzerine gelen ışığın %36 sını geçirir,
= olur.
y 2 %64 ünü soğurur.
CEVAP A
CEVAP E
OPTİK 275
5.
›fl›k perde MODEL SORU - 2 DEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ
filtresi
1. 2
I1 I2
. .
K
••
L
1 2r
2I
r
I
d/2 d/2 2d
EK = EL
Küre yüzeylerine gelen ışık akıları,
I1 75 I2
. = Φ1 = 4πI
d
2 100 (2d) 2 4 Φ2 > Φ1 olur.
Φ2 = 4π2I = 8πI
3I 1 I 2
=
4 4
Küre yüzeylerindeki aydınlanma şiddetleri,
I1 1
= I _
I2 3 E1 = b
2 bb
r
` E 1 > E 2 olur.
2I 2I I b
olur. E2 = 2
= 2
= 2 bb
(2r) 4r 2r
a
CEVAP B
CEVAP D
2. Kaynaktan çıkan ışık akısı,

Φkaynak = 4π.I
= 4.3.200
= 2400 lm olur.
I 200 200
Eyüzey = = = = 50 lx
d
2
2
2 4
Yüzeye gelen ışık akısı,

Φyüzey = Eyüzey.A
= 50.0,4
= 20 lm olur.
CEVAP D
6. Kaynağın ışık şideti, E(lx)
E = I2 160 •
d 3. S1
3r
160 = I
1
10•
I = 160 cd olur.
• a r
0• 1 16
• 2 2
d (m ) I 3a S2
2a
2r
Kaynak ekrandan 2 metre uzakta iken ekranda
yaptığı aydınlanma şiddeti,
S3
I 160 160
E2 = = = = 40 lx olur. Yüzeylerden geçen akılar yüzeyin gördüğü açı ile
2
d2 2
2 4
orantılıdır, yarıçapa bağlı değildir.
CEVAP C Bu durumda U2 > U3 > U1 olur.
CEVAP B
276 OPTİK
4. 6. O
perde
U1 M
K L
3r
60° 2r
r
2I 120° I 180° U3
3I U2
I i
r O
N
P
Kaynakların oluşturduğu toplam akılar,

–x +x
UKL = 4r(3I) = 12rI
UMN = 4r(2I) = 8rI
Perde üzerinde oluşan U ışık akısı perdenin konu-
UOP = 4r(I) = 4rI
muna bağlı değildir. i açısına ve kaynağın şiddeti-
ne bağlıdır. olur. Bu akılar tüm kürenin yüzeyinden geçer.
I. yargı yanlıştır. Küre parçalarından geçer akılar ise,
I 60
O noktasındaki aydınlanma E = 2
dir. U1 = c m . 12rI = 2rI
r 360
Kaynak –x yönünde kaydırılırsa r küçülür, E artar. 120 8
U2 = . 8rI = rI
II. yargı doğrudur. 360 3
180
Kaynağın toplam akısı, U = 4rI dır ve perdenin U3 = . 4rI = 2rI
360
hareketine bağlı değildir.
olur. Bu durumda U2 > U1 = U3 olur.
CEVAP C
CEVAP B
K
5. Kürenin yarıçapı 1 m oldu-
ğundan tüm yüzey alanı
A = 4rr2 I i
= 4.3.(1)2 1m
= 12 m2 dir. L
KL yüzey alanı 2m2 olduğundan bu yüzeyden

geçen akı,
12 m2 den 240 lümen akı geçerse,
2 m2 den U1 lümen akı geçer.
U1 = 40 lümen olur.
2 1
KL alanı tüm alanın = olduğundan,
12 6
1
i = 360°· = 60° olur.
6
Kaynağın şiddeti,
U = 4rI
240 = 4.3.I & I = 20 cd bulunur.
CEVAP E
OPTİK 277
3.
MODEL SORU - 3 DEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ I I
1. perde r r
I1 . 30° 30°
d
O
• perde
2d d
Kaynakların perdenin O noktası çevresinde oluş-
45° . turdukları toplam aydınlanma şiddeti;
••
K L
I2
d I I
EO = 2
. cos30° + 2
. cos30°
Kaynakların perdenin K ve L noktaları çevresinde r r
I
oluşturdukları aydınlanmalar eşit olduğuna göre, =2 2
. cos30°
r
EK = EL I 3
=2 .
I1 I2 r
2 2
2
. cos 45° = 2
( 2 d) d I
= 3 2
olur.
I1 r
2 I2 CEVAP D
. = 2
2d
2 2 d
I1 4
=
I2 2
4. Perde 1 konumundayken 1
I1 perde 2
=2 2 I
I2 E1 = 2
d
olur. 30°
Perde 2 konumundayken
I d .
CEVAP D I I 3 •K
E2 = . cos 30° = .
d
2
d
2 2
E1 ve E2 taraf tarafa oran-
landığında,
I
E1 d
2
=
E2 I 3
.
2 2
d
2
2. =
I2=I
3
N 2 3
= olur.
d perde 3
53° CEVAP A
I1=2I 37° .
2d
•K
5. E = I2 dir.
d perde
53° . EK = E1 + E2 I1=I
d .
•K
I 37°
Kaynakların perdenin K noktası çevresinde oluş- 2E = I2 + 2 2 .cos37°
d (2d)
turdukları aydınlanmalar yazılıp oranlanırsa,
I2 4
2E = E + .
2I 4d 2 5 2d
1 4
. cos 37°
E 1 4d 2. I2
2 5E =
= = 2 5 = olur. d2 I2
E2 I 3 3
. cos 53°
d
2 5 5I I 2
= ⇒ I2 = 5I olur.
CEVAP C d2 d2
CEVAP D
278 OPTİK
6. I1 N 9. perde
X K .
r •
30°
a
30° . 60°
I2 d
O r cosa
d
a .
I1=I I2=2I
Kaynakların O noktasında oluşturdukları aydınlan-
Kaynakların K noktasındaki aydınlanma şiddetleri
malar eşit olduğuna göre,
eşit olduğuna göre,
E1 = E2
E1 = E2
I1 I2
2
. cos30° = 2
. cos60° I 2I
r r =
d
2 d 2
( ) . cos a
3 1 cos a
I1 . = I2 .
2 2
1
I1 cosa =
1 3 2
= = olur.
I2 3 3 a = 60° olur.
CEVAP B CEVAP E
7.
X
10. Kaynak K’de iken O noktası L
4br •
I
•K civarındaki aydınlanma,
37°
I 4d
3 2br EK = 2
(3d)
5d
K .
=
I
olur. •
I
• Y
9d
2
L
3d 37°
K ve L noktalarındaki aydınlanmalar yazılıp taraf Kaynak yüzeye paralel 53°
olarak hareket ettiğinde, .•

tarafa oranlanırsa, O
I kaynak L noktasına geldi-
1
EK 4
2
16 9 ğinde aydınlanma
= = = 2 olur.
EL I 1 1 8
. cos 45° . I
2 18 2 EL = ·cos53°
(3 2 ) 2
(5d)
CEVAP E I 3
= ·
25d
2 5
3 I
= · olur.
125 d 2
8. Kaynağın K ve L noktalarındaki aydınlanmaların
oranı, perde
K ve L noktalarındaki aydınlanmalar oranları ise,
I
. cos60° •K I
E K (2d) 2 60° EK 2
= = 9d
EL I EL 3 I
2 ·
d 125 d 2
2d
1 1 125
. =
27
= 4 2
1 5 3
I =c m
1 60° . 3
= olur. •L
8 d
bulunur.
CEVAP A CEVAP C
OPTİK 279
11. K noktasındaki top- perde CEVAP A
I1=500cd
lam aydınlanma şid- . .
deti 26 lx olduğuna
göre, I2 ışık şiddeti, d1=5m 1. perde
3m
I2 .
EK = E1 + E2 a .•
K
d2=4m I1=4I I2 I3=12I
I1 I2 .
EK = ·cosa + ••
K L
2 2
d1 d2 d d 2d
500 4 I2
26 = · + 2
5 5 4
2
Perdenin K ve L noktaları çevresinde oluşan ay-
I dınlanma şiddetleri eşit olduğuna göre,
26 = 16 + 2
16
EK = EL
I
10 = 2 & I2 = 160 cd olur. I1 I2 I3
16 2
+ 2
= 2
CEVAP E d1 d2 d3
4I I2 12I
2
+ 2
= 2
12. Y (2d) d (2d)
3r
•
X 2
• . I + I2 = 3I
30° r r I2 = 2I olur.
30° 60° 2
. 30° CEVAP A
•M
30° r
2. perde
I O
Kaynağın Y noktasına olan uzaklığı 2r ve kayna-

ğın X noktasına olan uzaklığı,
d . . d
r 2 r 2 ••
br + l +b 3l
I1 I3
|OX|= 37° K L
2 2
d
= r 3 olur.
I2
Aydınlanma şiddetleri ise,
I
EX= 2
·cos30°
(r 3 ) Perdenin her iki yüzeyindeki K ve L noktaları çev-
3 I resindeki aydınlanmalar eşit olduğuna göre,
=
6 r2 EK = EL
I
= I1 I2 I3
2 3r
2
2
+ 2
. cos 37° = 2
d d d
I
EY = 4
(2r)
2 I1 + I = 3I 1
5 2
I 4
= 2
·1 I = 2I 1
4r 5 2
I 2
= I = I1
4r
2 5 2
I2 5
Aydınlanmalar oranı ise, =
I1 2
EX 2
= olur. olur.
EY 3
CEVAP B CEVAP B
280 OPTİK
3.
MODEL SORU - 5 TEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ P M
• •
1. I. durumda:
K I L
• •
K noktasındaki toplam aydınlanma şiddetinden, O
10E = Ekaynak + Egörüntü

I I
10E = 2
+ 2
(2d) (4d)
ı
I I I
10E = 2
+ 2
4d 16d
Noktalardaki aydınlanmalar, kaynakların ve yansı-
I
2E = 2
yan ışınların oluşturduğu aydınlanmaların toplamı-
16d dır. Kaynağın ve görüntüsünün K ve L noktalarına
I olan uzaklıkları eşit olduğundan bu noktalardaki
2
= 32E olur.
d aydınlanmalar eşittir.
CEVAP C
II. durumda:
Düzlem ayna düzenekten alınırsa, perdenin K nok-
tası çevresinde oluşan aydınlanma şiddeti,
› I I 32E ı
E = = = & E = 8E olur.
(2d)
2
4d
2 4
CEVAP E
2.
I. durumda:
_________ ›
düzlem ayna I =I
• 4. perde
E 1 = E kaynak + E görüntü
K
•
I I
= 2
. cos45° + 2
(2 2 ) 4 I d
4br
I 2 I I
= . +
8 2 16 2v2br
45° d
(1 + 2 ) I 53° .
= olur. • X
16 K düzlem ayna
d
II. durumda:
__________ I =I
›
2I K noktası çevresinde oluşan aydınlanma şiddeti,

E2 = olur.
16
E1 ve E2 taraf tarafa oranlanırsa, E K = E kaynak + E görüntü
I I
(1 + 2 ) I = 2
. cos 53° + 2
. cos 53°
E1 16 d (3d)
=
E2 2I I 3 I 3
= . + .
16 d
2 5 9d 2 5
1+ 2 10 I
= = .
2 15 d 2
2 . (1 + 2 ) 2 I
= = .
2 3 d2
2+ 2
= olur. olur.
2
CEVAP C
CEVAP C
OPTİK 281
5. düzlem
ayna perde
X ›fl›k Y ›fl›k MODEL SORU - 6 DAKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ
filtresi filtresi
ı
1.
I =200cd I=200cd
. . K
•
I K L asal
T • • • • eksen
f F f f f
1m 0,5m 0,5m 1m 1m
X filtresi üzerine gelen ışığın %80 nini, Y filtresi

ise %60 ını geçirmektedir. K noktası çevresinde K ve L noktalarındaki aydınlanmaların oranı,
oluşan aydınlanma şiddeti,
EK = Ekaynak + Egörüntü
I
+ 2
I 5I
2
EK (2f) f 2
5 9 9
= = f = .
4 = olur.
200 60 200 80 80 60 EL I I 10I 4 10 8
= · + 2 · · · + 2
2 100 4 100 100 100
2 2 2
(3f) f 9f
= 30 + 4,8 CEVAP A
= 34,8 lx olur.
CEVAP B
6. 2.
L perde
• ekran
I K
•
O I . K
d T • • • asal
F M eksen
f f f
d
ı
I
Kaynaktan çıkan ışınların K ve L noktalarındaki I. durumda:

__________
aydınlanmaları,
K noktasındaki aydınlanma,
K noktası için;
I I E = E kaynak + E görüntü
EK = 2
= 2
=E
(2d) 4d =
I
+
I
2 2
L noktası için; (2f) f
I I
EL =
I
olur. = 2
+ 2
d
2 4f f
5I
Yansıyan ışınlar K noktasına ulaşmadığından = 2
olur.
K noktasındaki toplam aydınlanma alınırken 4f
ı
görüntü kaynak I dikkate alınmaz.
II. durumda:
__________
I
EK = EKK = 2
= E dir.
4d Çukur ayna kaldırıldığında K noktasındaki aydın-
L noktasındaki toplam aydınlanma, lanma,
› I I
I I 10 I E = = olur.
EL = + = olur. 2 2
d
2
(3d)
2 9 d2 (2f) 4f
I
E cinsinden yazarsak, › 2
E E
= 4f
›
10 ( E = olur.
EL = ·(4E) E 5I 5
9 2
4f
40
= E olur. CEVAP B
9
CEVAP E
282 OPTİK
3. 5. perde
perde
I1 I2 4I I . asal
T • •
.
•• • asal T • F M
•K eksen
F K L eksen f
f f
f f f f f
Işık kaynaklarının K ve L noktaları çevresinde Düzenekte çukur ayna varken

oluşturdukları aydınlanma şiddetleri eşit olduğuna 4I 4I I I 7I
E= + + + = olur.
göre, (2f)
2
f
2
f
2
f
2
f
2
EK = EL
Düzenekten çukur ayna kaldırıldığında
I1 I1 I2
+ =
(2f)
2
f
2
(2f)
2 › 4I I 2I
E = 2
+ 2
= 2
5I 1 I2 (2f) f f
2
= 2 2I
4f 4f › 2
E
5I 1 = I 2 = f
E 7I
2
I1 1 f
= olur.
I2 5 › 2
CEVAP A E = E
7
olur.
CEVAP B
4. perde
›
I I . asal
•F •T K
• eksen
f/2 f/2 perde
6.
f f f
I1 . I2
asal
› T • •• eksen
I I F K L
= f f f
f
2 f 2
( )
2
› I
I = olur.
4 K ve L noktalarındaki aydınlanmalar eşit olduğuna
K noktasındaki aydınlanma şiddeti, göre,
E K = E kaynak + E görüntü EK = EL
I I1 I1 I2
I 4 2
+ 2
= 2
= 2
+ f f f
5 2
f c fm 2I1 = I2
2
I I I1 1
= 2
+ 2 =
f 25f I2 2
26 I
= . olur.
25 f 2 olur.
CEVAP D CEVAP D
OPTİK 283
4. perde
1. perde I1 I2
asal O .
eksen
• • ••
K L
• T
f f f f f
I . asal
F •O K
• eksen
f f K ve L noktalarındaki aydınlanmalar eşit olduğuna
göre,
EK = EL
I. durumda:
I1 I2 I2
K noktasındaki aydınlanma şiddeti 2
= 2
+ 2
f f f
I
E = 2 olur. I 1 = 2I 2
f
I1
=2 olur.
II. durumda: I2
CEVAP D
K noktasındaki aydınlanma şiddeti,
› I I
E = 2
= 2 perde perde
(2f) 4f 5.
› 1
E = E olur.
4
CEVAP A I
.
I
.
•K F •O •L
2.
X perdesi Y perdesi 2f
I f f
K . O . L asal fiekil-I fiekil-II
• • F
• •F • • eksen
perde
f f f f f f
I
K ve L noktalarındaki aydınlanmaların oranı, .
F • O •M
I
2
EK (2f) 1
= = olur.
EL I 4
2 CEVAP A f f
f fiekil-III
Şekil-I de
3. I I
perde EK = 2
= 2
(2f) 4f
Şekil-II de
I O 2I I›=I . asal I
2F
•F • F 2F
• K eksen EL = 2
f f f f f
f
Şekil-III te
ı I
I =
2F deki ışık kaynağının görüntüsü merceğin diğer 4
ı I
tarafında 2F de oluşur. I = I olur. 4 I
EM = =
3 2 9f 2
I 2I I I 3I ( f)
EK = 2
+ 2
= 2
+ 2
= 2
olur. 2
f (2f) f 2f 2f
Buna göre, EL > EK > EM olur.
CEVAP C CEVAP D
284 OPTİK
TEST 1 ÇÖZÜMLER AYDINLANMA
1. 4. Perde 1 konumundayken perdenin K noktasındaki

3
2 aydınlanma 9E, 2 konumundayken 4E olduğuna
1 göre,
I
r 2r 3r 2
I 2I 3I 9E x
=
4E I
2
(x + y)
2
9 (x + y)
=
4 x
2
Kürelerin yüzeylerinde oluşan aydınlanma şiddetleri,
I 3 x+y
E1 = =
r
2 2 x
2I 2I I 3x = 2x + 2y
E2 = = =
(2r)
2
4r
2
2r
2 x = 2y
3I 3I x
E3 = = =
I olur. =2 olur.
2 2 2 y
(3r) 9r 3r
CEVAP D
Buna göre, E1 > E2 > E3 olur.
CEVAP B
2. Kaynağın ışık şiddeti, E(lx) 5. I K L

I • •
E = 2 40 • x 1m
d
I I
40 = 2
2 EK x
2
=
I = 40 . 4 10 • EL I
2
I = 160 cd olur. 0
• • • (x + 1)
2 4 d(m)
2
16 (x + 1)
CEVAP D =
9 x
2
4 x+1
3. =
›fl›k
filtresi
perde 3 x
4x = 3x + 3
I x = 3m olur.
. .
•K CEVAP C
2d 2d
durumda:
_________
I. 6. Işık kaynağının K ve L noktalarında yaptığı aydın-
I x lanmalar yazılıp taraf tarafa oranlanırsa,
E= .
2 100
(4d)
I X
. cos a
durumda: E K (2d) 2 K
__________
II. = •
I EL I
E= 2 α
(5d)
2 d N
1 cos a 2d
I x I =
.
2 100
= 2 8 4
16d 25d 1 I
x = 64 cos a =
2 d
α .
•L Y
Işık filtresi üzerine gelen ışığın % 64 ünü geçirir, α = 60° olur.
% 36 sını soğurur. CEVAP E
CEVAP B
OPTİK 285
7. Kaynakların perdenin K noktası çevresinde oluş- 11. X
turdukları aydınlanmaların oranı,

4
3I I2=2I I •K
. cos37°
E1 2
= d
d 2 2
E2 2I N
2
. cos53° perde 45°
d I1=3I 53°
•L
37° . Y
4 •K
3. d
= 5 K ve L noktalarındaki aydınlanmalar yazılıp oran-
3
2. lanırsa,
5
I I
=2 olur. 53° . EK 4
2
16 1 2
= = = =
EL I 2 I 2 2 2
CEVAP C ·
2 2
·
(2 2 ) 8 2
olur.
8. K ve L noktalarındaki aydınlanmaların oranı,
CEVAP B
I K
EK 2 X •
= 2
EL I 2br
12. Kaynağın ışık şiddeti,
2
(2 2 )
I U = 4rI
1
1200 = 4.3.I
= 4
1 2v2br
Y I = 100 cd olur.
8
8 .
= •
4 L Yüzeydeki aydınlanma şiddeti,
=2 olur. I
EY = 2 ·cosa
CEVAP A d
100 1
= 2 ·
9. Yüzeydeki aydınlanma şiddeti 2 2
100
I =
EY = 2 olur. 8
r
= 12,5 lx olur.
Yüzeye kaynaktan gelen ışık akısı,
ΦY = EY.A
Yüzeye gelen ışık akısı,
2
I rr
= .
2 2 UY = EY.A
r
= 12,5.0,4
rI
= olur.
2 CEVAP C = 5 lm olur.
10. Işık kaynağının şiddeti, CEVAP E
I
E = 2
r
I 13. Yüzeylerden geçen S1
40 = 2
(0, 5) akı, yüzeyin merkezle
I yaptığı açıya bağlıdır.
40 =
0, 25 S2 ve S3 yüzeylerin
2a
I = 10 cd olur. açıları a ve S1 yüzeyi- I
a
Küre yüzeyine gelen toplam ışık akısı, nin açısı 2a dır. Bu a
r S2
durumda U1> U2 = U3
Φ=4πI S3 2r
olur.
= 4 . 3 . 10
= 120 lm olur.
CEVAP D CEVAP B
286 OPTİK
TEST 2 ÇÖZÜMLER AYDINLANMA
1. perde 2. r, Φ ve π sayısı bilinenleriyle;

Φ = 4π I bağıntısından, kaynağın ışık şiddeti I bu-
lunur.
I1 I2
. K I
• E= 2
bağıntısından, küre yüzeyinin herhangi bir
r
d d
noktası çevresindeki aydınlanma şiddeti bulunur.
A = 4πr2 bağıntısından, kürenin yüzey alanı bulu-

nur.
I. durumda: CEVAP E
Kaynakların perdenin K noktası çevresinde oluş-
turdukları toplam aydınlanma şiddeti,
I1 I2
E= 2
+ 2
(2d) d
I1 I2
E= 2
+ 2
4d d
I 1 + 4I 2
E= 2
olur.
4d
II. durumda:
3. ›fl›k perde
Kaynakların yerleri kendi aralarında değiştirildiğin- filtresi
de K noktası çevresindeki toplam aydınlanma şid-
deti, I
. .
•K
I1 I2
2E = 2
+ 2
0,3d 0,3d
d (2d)
I1 I2
2E = 2
+ 2
d 4d durumda:
_________
I.
4I 1 + I 2
2E = I x
2 E= .
4d (0, 6d)
2 100
Bulduğumuz eşitlikler taraf tarafa oranlanırsa,

I 1 + 4I 2 II. durumda:
__________
2
E
= 4d E=
I
2E 4I 1 + I 2 2
2
d
4d
I x I
. =
2I1 + 8I2 = 4I1 + I2 0, 36d
2 100 d 2
7I2 = 2I1 x = 36
I1 7
= olur.
I2 2
Işık filtresi üzerine gelen ışığın % 36 sını geçirir,
CEVAP D
% 64 ünü soğurur.
CEVAP A
OPTİK 287
4. I1 perde 7. Kaynakların perdenin K noktası çevresinde oluş-
turdukları toplam aydınlanma şiddeti,
d EK = E1 + E2 perde
2α
I1 I2 I1=16cd
α . 4m .
I2 •K = 2
+ 2
. cos 37° •K
d
.
d1 d2 37°
α 53°
d 16 250 4 3m
= 2+ 2 . 5m
4 5 5
=1+8
I3
= 9 lx olur. I2=250cd
I
Aydınlanmanın genel bağıntısı E = 2
. cos i dır.
d
E1 = E2 = E3 CEVAP A
I1 I2 I3
2
. cos a = 2
= 2
. cos 2a
d d d 8. K ve L noktalarındaki aydın- perde
lanmalar yazılıp taraf tarafa .
I1 . cosa = I2 = I3 . cos2a 37°
•K
oranlanırsa,
53°
bağıntısına göre, 3d
I I .
I3 > I1 > I2 olur. 2
. cos 37°
CEVAP C E K (3d) 5d
=
EL I
2
. cos 53° 4d
5. K çeyrek küre ve L (4d)
37°
yarım küre yüzeyleri- 1 4
. 53°
= 9 5
ne ışık kaynağından K
.• L
gelen ışık akıları,
r 1 3
I . .
O
16 5
4rI 1 4 16.5
UK 1 = . .
= 4 =
2r
olur. 9 5 3
UL 4rI 2
2 64
= olur.
L
27
CEVAP D
CEVAP B
9. K ekran› L ekran›
6. perde
K .
•
α I
X θ Y
α α θ
d
cosα
d
d d
α .
I1 = 3I I2 = 5I
Ekranlara düşen akılar dairesel deliklere bağlıdır.
Kaynakların perdenin K noktası çevresinde oluş- i > a olduğundan L ekranındaki akı, K ekranındaki
turdukları aydınlanma şiddetleri eşit olduğuna göre akıdan büyüktür.
α açısı, I. yargı yanlıştır.
E1 = E2 X ve Y noktalarının kaynağa olan uzaklıkları eşit
3I 5I olduğundan aydınlanmalar da eşittir.
2
. cos a =
d 2 II. yargı doğrudur.
d c m
cos a
Ekran üzerindeki akı, ekranın kaynağa olan uzak-
3
cos a = lığına bağlı değildir. L ekranı ok yönünde hareket
5
ederse üzerindeki akı değişmez.
a = 53° olur.
CEVAP D CEVAP E
288 OPTİK
10. Kaynakların perdenin K noktası çevresinde oluş- 12. ›fl›k
turdukları toplam aydınlanma şiddeti 30 lx olduğu- filtresi
perde
na göre
perde K
I1=180cd .
d1=3m .•
I1 I2 53°
EK = + . cos 60° I1=20cd
2 2 d1=1m K
d1 d2 . .•
60°
20
I 1
30 = 2 + 22 . 4m
2 2
d2=5m
1 3m
d2=2m
I
10 = 2
8
. . 53°
I2 • . .
I2 = 80 cd olur. I2=250cd
1m
3m
CEVAP C
Işık filtresi ışığın yarısını geçirdiğine göre,
EK = E1 + E2
I1 1 I2
= · + 2 · cos 53°
d1 2 d2
2
180 1 250 3
= · + 2 ·
3 2 5 5
2
= 10 + 6
= 16 lx olur.
CEVAP E
11.
X
N
30°
K I
60°
2α .
Y
L
α + 2 α = 90° ise
α = 30° olur.
K noktası civarındaki aydınlanma,

I 1 I
EK = . cos 60° = olur.
d
2 2 d2
L noktası civarındaki aydınlanma,

I
EL = 2
olur.
d
Aydınlanmaların oranı ise,

1 I
EK 2 d2 1
= = olur.
EL I 2
2
d
CEVAP B
OPTİK 289
TEST 3 ÇÖZÜMLER OPTİK SİSTEMLERDE AYDINLANMA
perde
1. düzlem ayna perde 3.
I . K asal
ı
I =160cd I=160cd T • • • eksen
. . K F M
•
f f f
1m 1m d1=2m
d2=4m
I. Durumda:
Perdenin K noktası çevresinde oluşan toplam
aydınlanma şiddeti, Kaynak M noktasında iken K noktasında oluşan
toplam aydınlanma,
EK = Ekaynak + Egörüntü
E = Ekaynak + Egörüntü
I I
= 2
+ 2
d1 d2 I I I
E= 2
+ 2
⇒E=2 2
olur.
160 160 f f f
= 2
+ 2
2 4 II. Durumda:
= 40 + 10 Kaynak F noktasında iken K noktasında oluşan-
= 50 lx olur. toplam aydınlanma,
CEVAP E I I 5 I
Eı = + ⇒ olur.
(2f)
2
f
2 4 f2
2. Eı ve E taraf tarafa oranlanacak olursa,

düzlem ayna perde
5 I
ı 4 f2
E ı 5
= & E = E olur.
E I 8
I› I 2 2
. . K
• f
CEVAP A
d/2 d/2 d
4. I I L
•
durumda:
__________
I.
d
d •
P
E = E kaynak + E görüntü
fiekil-I
I I
= 2
+ 2 •ı
d (2d) I fiekil-II
I I
= 2
+ 2 Her bir karenin kenar uzunluğu d ise, Şekil-I deki
d 4d
P noktasında meydana gelen aydınlanma şiddeti,
5I
= 2
olur. I I
4d EP = 2
· cos 45° = 2
= E olur.
(2 2 d) 8 2d
durumda:
__________
II.
Şekil-II de düzlem aynadan yansıyan ışınların
E =
› I
olur. oluşturduğu aydınlanma,
2
d I
EL = 2
· cos 45°
I (4 2 d)
› 2
E d › 4 I
= ( E = E olur. =
E 5I 5 32 2 d
2
2
4d E
= bulunur.
CEVAP C 4
CEVAP B
290 OPTİK
5. çukur ayna 7. perde
ekran
N
θ
5m I
ı
I
3m T .• asal
• • •
I=160cd F M eksen
• f=1m 0,5m 0,5m 1m
5m 4m
Görüntü kaynağının ışık şiddeti,

ı
Ekran üzerindeki en küçük aydınlanma ekranın en I I
=
f
2 f 2
uç noktalarında görülür. ( )
2
Bu durumda bu noktalar kaynaktan gelen ve ayna- ı
I 4.36
dan yansıyan paralel ışınlarla aydınlanır. 2
= 2
f f
En küçük aydınlanma, ı
I = 144 cd olur.
I I
E= 2
+ 2
·cosi
5 5 M noktasında oluşan toplam aydınlanma şiddeti,
250 250 4 EM = Ekaynak + Egörüntü
= + ·
5 5
2 2
5
ı
= 10 + 8 I I
= 2
+ 2
d1 d2
= 18 lx olur.
CEVAP B 36 144
= +
3 2 (3) 2
( )
2
= 16 + 16
= 32 lx olur.
CEVAP D
6.
perde
8.
I›=4I I F . K
T I
• • • K
•
M f f
• •
f f/2 f/2 f F 3f
Görüntü kaynağının büyüklüğü,

M noktasındaki aydınlanma şiddeti,
›
I I ›
= ( I = 4I olur. I
f 2 f2 EM = dir.
c m f
2
2
K noktasındaki aydınlanma şiddeti paralel ışınla-
K noktasındaki toplam aydınlanma,
rın oluşturduğu aydınlanma şiddetidir. Değeri ise,
E K = E kaynak + E görüntü mercek üzerindeki aydınlanmaya eşittir.
I 4I
= 2
+ 2 EK = dir.
I
3
c fm (3f) f
2
2
Aydınlanmaların oranı ise
4I + 4I
= 2
9f I
EK f2
8I = = 1 olur.
= 2
olur. EM I
9f 2
f CEVAP E
CEVAP A
OPTİK 291
9. 11.
I ı
K L I=200cd I
asal O L asal
eksen • • • • T F
• •F • eksen
f f f f f/2
f f f
fiekil-I
Görüntü kaynağının ışık şiddeti
ı
I I
=
2
f f 2
( )
asal K L
I 2
eksen • • • • T ı I
I =
f f f f 4
200
=
4
fiekil-II = 50 cd
olur. L noktasında oluşan aydınlanma şiddeti,
Sistemde ince kenarlı mercek varken K noktasın-
ı
daki aydınlanma, EL =
I
5 2
I I 2I ( f)
E1 = 2
+ 2
= 2
dir. 2
f f f 50
= 2
Mercek kaldırıldığında K noktasındaki aydınlanma, 5
I I 10I 50
E2 = + = olur. =
f
2
(3f)
2
9f
2 25
= 2 lx olur.
Aydınlanma şiddetlerinin oranı, CEVAP D
2I
E1 2
9
= f = olur.
E 2 10I 5
2 CEVAP D 12.
9f
ı
asal K I L I =4I
eksen 2F• •F • •F • 2F •
f f f f f
f 3f
2 2
1,5 f deki ışık kaynağının görüntüsü 3f de oluşur.

Görüntü kaynağının ışık şiddeti,
10.
ı
I I
=
3 2 (3f)
2
I=160cd ( f)
• 2
F ı
4m 3m 3m 4I I
2
= 2
9f 9f
filtre ı
ekran I = 4I olur.
Işık kaynağı merceğin odağında olduğundan

K ve L noktalarındaki aydınlanmalar yazılıp oran-
ekran üzerindeki aydınlanma paralel ışık demeti
lanırsa,
tarafından olur. Bu aydınlanma mercek ile ekran
arasındaki uzaklığa bağlı değildir. Filtre ışığın %80 I
f 2
nini geçirdiğinden ekran üzerindeki aydınlanma, EK ( 2 ) 4I 4I
= = ı = = 1 olur.
80 160 4 EL 4I
·c m=
I ı
E= · = 8 lx olur. I I
4
2 100 16 5 2
CEVAP C f
CEVAP C
292 OPTİK
Adı ve Soyadı : .....................................
Sınıfı : ..................................... Bölüm
Numara : .....................................
Yazılı Soruları
Aldığı Not : .....................................
(Aydınlanma)
1. a) Kaynağın toplam ışık akısı, 4.

Y
Φ = 4π.I = 4.3.180 = 2160 lm bulunur.
r
O
b) Yüzeydeki aydınlanma şiddeti, I
I 180
E= = = 20 lx olur. 2r
2 2
d (3)
c) Yüzeye gelen ışık akısı

Φ = E.A = 20.10 = 200 lm olur. X
a) Y küresinden geçen ışık akısı Φ

2. I2=20cd
perde 4r.Ι
Φ= ....... (1)
2
N
d2=1m X küresinden geçen ışık akısı ΦX
53° 37°
I1=80cd 4r.Ι
d1=2m 37° . ΦX = ........ (2)
•K 2
53°
(1) ve (2) eşitliklerinden,
ΦX = Φ olur.
Perdenin K noktası çevresinde oluşan toplam

b) Y küresindeki aydınlanma,
aydınlanma şiddeti,
Ι
I1 I2 E= 2
......... (1)
EK = ·cosa1 + ·cosa2 r
2 2
d1 d2
X küresindeki aydınlanma,
80 20
= 2
·cos37° + 2
·cos53°
2 1 EX =
Ι
=
Ι
....... (2)
80 4 3 ^ 2rh2 4r 2
= · + 20·
4 5 5
= 16 + 12 (1) ve (2) denklemleri oranlanırsa,
= 28 lx olur.
2
E Ι 4r
= . =4
3. Şekildeki fotometrede yağ lekesi görülmediğine EX r2 Ι
göre, I1 ve I2 ışık kaynaklarının O noktasında yap- E
EX = olur.
tıkları aydınlanmaların toplamı I3 ışık kaynağının 4
yaptığı aydınlanmaya eşittir. Buna göre,
E1 + E2 = E3
40 90 I3
+ .cos37° = .cos53°
2 2 2
(2) (3) (4)
40 90 4 I3 3
+ . = .
4 9 5 16 5
3I 3
10 + 8 = & I 3 = 480 cd olur.
80
OPTİK 293
5. d1=5br
X 7. perde
I1=80cd d1=2m K
.•
I K .
60°
30°
3br d2=5br
N
2 3m
d2=4m
α
Y
4br L
60°
I2 . .
I
EK = 2
2m
d1
I
10 = 2 Kaynakların K noktası çevresinde oluşturdukları
5
toplam aydınlanma şiddeti 30 lx olduğuna göre,
I = 250 cd
I1 I2
EK = 2
+ 2
·cos60°
I d1 d2
EL = 2
. cosa
d2 I2 1
80
30 = + ·
250 4 2
2 2
= . cos53° 2
2
5 I2
3 30 = 20 +
= 10 . 32
5
I2
= 6 lx olur. 10 =
32
I2 = 320 cd olur.
6.
I1=200cd . . I2
••
K L
1m 1m 3m 8.
›fl›k perde I=2880cd I›=2880cd

filtresi K
2m 2m 1m 5m
Işık filtresi üzerine gelen ışığın %60 ını geçirdiğine
göre,
filtre düzlem ayna
E1 = E2
Önce ışık kaynağının düzlem aynadaki görün-
I1 x I tüsü alınır. K noktasındaki aydınlanma,
·
2 100
= 22
2 3
2880 2880 1
200 60 I EK = f + p. 2
· = 2 2 2
4 100 9 (4) (6)
I 1
30 = 2 = (180 + 80) .
9 2
I 2 = 270 cd olur. = 130 lx olur.
294 OPTİK
9.
L I = 18cd K
2f f f= 3 m
M F
a) K noktasındaki aydınlanma,
E K = E kaynak + E görüntü
18 18
= 2
+ 2
(3) (3)
= 4 lx olur.
b) L noktasındaki aydınlanma,
E L = E kaynak + E görüntü
= 182 + 182
(6) (6)
= 1lx olur.
10. a) Işık kaynağı ile aydınlanma noktası arasında

mercek yoksa yalnızca kaynağın oluşturduğu
aydınlanma dikkate alınır.
I 16
EM = = = 1 lx
(4)
2 16
b) K noktası ile aydınlanma noktası arasında

mercek varsa yalnızca görüntünün yaptığı
aydınlanma dikkate alınır.
I 16
EK = = = 4 lx
2 2
f (2)
c) L noktasındaki aydınlanma,
EL = EK = 4 lx olur.
OPTİK 295
Adı ve Soyadı : .....................................
Sınıfı : .....................................
Ünite
Numara : ..................................... Yazılı Soruları
(Optik)
Aldığı Not : ..................................... A Grubu
1. 2.
50°
r2 Ι1
K1 40°
50°
40° N
O r1=2cm
O2 40°
O1 r1
d d
K2 fiekil-Ι
2d 2d
perde
60°
Ι2
60°
a) Kaynak ile cismin yarıçapı eşit olduğundan tam N
gölgenin yarıçapı 2 cm dir. Alanı ise, 50° 70° 70° 20°
AT = πr2 = 3.(2)2 = 12 cm2 olur. fiekil-ΙΙ
b) K1 ve K2 noktalarından çıkan ışınlar O nokta-

70°
sında kesişir. Bu nokta kaynak ile cismin tam 20° N
orta noktasıdır. Benzerlik kullanılırsa r2 uzak-
20° I3
lığı, 130°
50° 30° 30°
OO 1 OO 2 fiekil-ΙΙΙ
=
r1 r2
Yansıma kanunlarına göre I1, I2 ve I3 ışınları ay-
d 3d
= & r2 = 6 cm olur. nalarda yansıdığında, tüm ışınlar kendi üzerinden
2 r2
geri döner.
Yarı gölgenin alanı, 3. 1 2
AY = πr22 – πr 2
I
= 3.(62 – 22 ) x x x x x x asal
T1 • • • • • • •
F2 T2 eksen
= 96 cm2 olur.
f1 f2

3
f = 2x
2 1
4x
f1 =
3
f2 = 2x olur.
f1 ve f2 odak uzaklıkları taraf tarafa oranlanırsa,

4x
f1 2
= 3 = olur.
f2 2x 3
296 OPTİK
4. L 6.
K
I1 I3
I2
top top
k›rm›z› mavi
I .
I4
s
I6 I5
d d d d
a) Şekilde I ışını K ortamından L ortamına geçiş-

Kırmızı ve mavi ışık kaynakların-
te sınır açısıyla gelmektedir. I1 ve I5 ışınlarının
dan saydam olmayan topların ke-
gelme açısı sınır açısından büyük olduğundan
narlarına ışınlar gönderildiğinde siyah
tam yansıma yapar.
perdede şekildeki gibi renkli bölge mavi
b) I2 ışınının gelme açısı sınır açısından küçük oluşur. magenta
olduğundan L ortamına geçer. I4 ve I6 ışınları
da yüzeye dik geldiğinden doğrultularını değiş-
tirmeden yollarına devam ederler. Ayrıca I3
ışını K den L ye geçerek L ortamında yüzeye
paralel hareket eder.
nK.sins = nL.sin90
7. beyaz
eşitliğini yazabildiğimize göre I3 ışını L ortamına perde
geçmiş kabul etmekteyiz. •
X
c) I3 ışınının gelme açısı sınır açısına eşit oldu- magenta magenta

ğundan yüzey üzerinden gider. •
Y
beyaz
d) I4 ve I6 ışınları dik geldiğinden doğrultularını Z
•
değiştirmeden yollarına devam ederler.
yeflil yeflil
T
•
Magenta ve yeşil ışık kaynaklarından engelin uçla-

rına ışınlar gönderildiğinde beyaz perdede şekilde-
ki gibi renkli bölgeler oluşur.
5.
I
n1
8.
50°
40°
20° 1 2 3
n2 i=40° 70°
70° na
m ay . .
düzle
20° f/2 f/2
asal
• •O •O •O • • • eksen
1 2 3
Şekilde I ışınının izlediği yol gösterilmiştir. n2 orta- I
f f f f f
mından n1 ortamına geçişte gelme açısı i = 40o, n2
ortamından n1 ortamına geçişte sınır açısı s = 40o f 2f f
olduğundan, ışın 90o ile kırılarak n1 ve n2 yüzeyle-
I ışını merceklerden kırıldıktan sonra şekildeki gibi
rine paralel olarak kırılır.
sistemden ayrılır.
OPTİK 297
9.
I
N
53°
5d
3d
53°
•
perde
K L
Kaynağın perdenin K ve L noktaları çevresinde

oluşturduğu aydınlanmalar yazılıp oranlanırsa,
I
2
EK (3d)
=
EL I
2
. cos 53°
(5d)
I
2
= 9d
I 3
.
2 5
25d
125
= olur.
27
10. a) Kaynak aynanın odağında olduğundan yansı-

yan ışınlar paralel yansır ve aydınlanmaları her
noktada eşittir. Filtre ışığın %50’sini tuttuğundan
yansıyan ışınların yaptığı aydınlanma,
Ι 50 640 1
E görüntü = . = 2 . = 20 lx
f
2 100 4 2
olur. L noktasındaki aydınlanma,

E L = E kaynak + E görüntü
Ι 1
= + E görüntü .
8
2 2
640 1
= + 20.
64 2
= 20 lx olur.
b)
Ι 1
= . + 20
3
2 2
640 1
= . + 20
9 2
500
= lx olur.
9
298 OPTİK
Ünite
Adı ve Soyadı : .....................................
Sınıfı : .....................................
Numara : ..................................... Yazılı Soruları
(Optik)
Aldığı Not : ..................................... B Grubu
1. 4. I
X
K1
Y
asal F F
top
eksen K
• •O •L • T
Z
f f f
T
top
K2
perde Kalın kenarlı mercekte uzantısı odaktan geçecek
a) Şekilde görüldüğü gibi, yalnız T noktası her iki şekilde gelen ışın asal eksene paralel olacak
kaynaktan da ışık alır. şekilde kırılır. Çukur aynada asal eksene paralel
gelen ışın odaktan geçerek yansır. Kalın kenarlı
b) X ve Z noktaları yalnız K1 kaynağından ışık
f
alabilir. mercekte F den gelen ışın uzantısı – den geçe-
2
cek şekilde kırılır.
2.
Y 5. Şekilde görüldüğü gibi,

X G1 G2
K1 K2 düzlem aynaya G2 ve
•
• •
r G4 noktalarından ba-
2r tam
gölge G3• • G2ı
kan gözlemciler kendi •G3ı
görüntülerini düzlem • G1ı
d d d d G4
perde aynada göremez. •
G4ı
K1 ve K2 ışık kaynaklarından kürelerin uçlarına •
ışınlar çizdiğimizde perdede şekildeki gibi gölge
oluşur. Benzer üçgenlerden perdede oluşan tam 6. nL 5 2
gölgelerin alanları eşit olur. n KL = = & n K = n L olur.
nK 2 5
nM 2 2
3. n LM = = & n M = n L olur.
X ortam› nL 3 3
Ι
2
nK 5 nL 3
n MK = = = olur.
nM 2 5
normal nL
α 3
ay›r›c›
yüzey
θ 7. Ι bölgesine güneş ışığı

Y ortam› altında renkli camla ba-
kıldığında magenta gö-
Snell bağıntısından, ründüğüne göre, renkli
n X . sin a = n Y . sin i camın rengi magentadır.
Magenta filtre kırmızı ve
4 1
nX . = nY . mavi ışığı geçirir.
5 5
nX 5 5 Buna göre, II bölgesi
= = olur.
nY 4 5 4 kırmızı, III bölgesi siyah, IV bölgesi mavi görünür.
OPTİK 299
8. Dc = 60 cm, Dg = 20 cm alındığında merceğin odak
Hc uzaklığı,
Dc
1 1 1
= +
M Sc F f Dc Dg
Hg
Dg=60cm 1 1 1
= +
f 60 20
1 4
a) Görüntü gerçek, cismin boyundan büyük ve ters = & f = 15 cm olur.
f 60
olduğundan, cisim odak ile merkez arasındadır.
b) Cismin odağa olan uzaklığı,
Hc Dc Sc = Dc – f = 60 – 15 = 45 cm olur.
=
Hg Dg
10.
Hc D
= c & D c = 20 cm
3H c 60
I› Dg I
F K L
Cisim ve görüntü gerçek olduğundan Dc (+), Dg 3m 3m 3m 2m
(+) alınarak odak uzaklığı bulunur. Odak uzaklığı,
1 1 1
= +
f Dc Dg Görüntü kaynağının aynaya olan uzaklığı
1 1 1 1 1 1
= + & f = 15 cm olur. – = +
f 20 60 f Dc Dg
b) Cismin odağa olan uzaklığı Sc, 1 1 1

– = + & D g = – 2 m olur.
3 6 Dg
Hc Sc
=
Hg f
Hc S Görüntü kaynağının ışık şiddeti,
= c & S c = 5 cm bulunur.
3H c 15 Ι kay Ι gör
E ayna = 2
= 2
Dc Dg
›
1620 Ι
2
= 2
6 2
9.
›
1620 Ι
=
3h
2F
Sc F
36 4
f
›
Dc Dg h Ι = 180 cd olur.
a) K noktasındaki aydınlanma,
›
a) Hc Dc Ι Ι
= = 2
+ 2
Hg Dg 3 5
1620 180
3h D c = +
= & D c = 3D g 9 25
h Dg
936
= lx olur.
5
Cisimle görüntüsü arasındaki uzaklık 80 cm oldu-
b) L noktasındaki aydınlanma,
ğuna göre,
Dc + Dg = 80 E L = E kaynak + E görüntü
3Dg + Dg = 80 ›
Ι Ι
= 2
+ 2
4Dg = 80 2 10
Dg = 20 cm olur. 1620 180
= +
4 100
Cismin merceğe olan uzaklığı,
= 405 + 1, 8
Dc = 3Dg = 3.20 = 60 cm olur.
= 406, 8 lx olur.
300 OPTİK

10 Sinif Fizik Soru Bankasi Cozum 2017

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

10 Sinif Fizik Soru Bankasi Cozum 2017

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

1.

yatay düzlem 4. F1 =2G F2

A olsun. Buna göre;

BASINÇ VE KALDIRMA KUVVETİ 1

Tuğlaların her birinin ağırlığına G diyelim. PK = PL = PM

Küplerden her birinin ağırlığı G, bir yüzeyinin alanı

2 BASINÇ VE KALDIRMA KUVVETİ

I II P = h . d . g bağıntısı ile bulunur.

yatay düzlem yatay düzlem 2a

BASINÇ VE KALDIRMA KUVVETİ 3

Buna göre, PX = PY dir. CEVAP A

4 BASINÇ VE KALDIRMA KUVVETİ

K nin L ye yaptığı basınç P olduğuna göre, siste-

BASINÇ VE KALDIRMA KUVVETİ 5

1. Cisimlerin yatay düzleme yaptıkları basınçlar fark- 4. X Y

Tuğlaların her birinin ağırlığına G diyelim.

6 BASINÇ VE KALDIRMA KUVVETİ

BASINÇ VE KALDIRMA KUVVETİ 7

K, L nin üzerine konursa,

M cisminin yatay düzleme yaptığı basınç L ninkin- L, K nin üzerine konursa,

8 BASINÇ VE KALDIRMA KUVVETİ

BASINÇ VE KALDIRMA KUVVETİ 9

2. Basınç kuvvetleri tuğlaların ağırlıklarına eşit oldu-

10 BASINÇ VE KALDIRMA KUVVETİ

r 2r 2r yatay A1 =A yatay A2 =4A

BASINÇ VE KALDIRMA KUVVETİ 11

yatay düzlem CEVAP E

K, L ve M noktalarındaki sıvı basınçları, nokta-

2. Kabın K noktasına ya- su basıncı L yatay düzlem

12 BASINÇ VE KALDIRMA KUVVETİ

K sıvısının yarısı L kabına aktarıldığında, 6P = 4P + h . dZ . g

Her iki durumda kabın tabanına yapılan sıvı

BASINÇ VE KALDIRMA KUVVETİ 13

14 BASINÇ VE KALDIRMA KUVVETİ

Kap tabanına yapılan su basıncı en çok M kabın-

BASINÇ VE KALDIRMA KUVVETİ 15

yatay düzlem yatay düzlem

I. durumda: Şekil - I de:

16 BASINÇ VE KALDIRMA KUVVETİ

X cisminin ağırlığını bulabilmek için,

Sistem dengede olduğundan, A

BASINÇ VE KALDIRMA KUVVETİ 17

Musluklar açılıp su dengesi sağlandıktan sonra M X sıvısı h

3.2d = 3d + 2dZ Bu durumda K ve L noktalarına yapılan sıvı

ları eşittir. Bu eşitlik X h

18 BASINÇ VE KALDIRMA KUVVETİ

X, Y, Z borularında havanın akış hızları VX, VY, VZ

II. yargı doğrudur.

Sıvının özkütlesi büyütülürse, borunun kollarındaki

III. yargı doğrudur.

Emme-basma tulumbalarında sıvılar kendilerine

Buna göre, emme-basma tulumba düzeneğinin

BASINÇ VE KALDIRMA KUVVETİ 19

1. Kabın tabanına yapılan 4. hava

Sıvının ağırlığına G diyelim. Y s›v›s› Y s›v›s› X s›v›s› h

] K kabının tabanına etkiyen sıvı basınç kuvveti

] L kabının tabanına etkiyen sıvı basınç kuvveti

20 BASINÇ VE KALDIRMA KUVVETİ

II. yargı doğrudur. Sıvıların özkütleleri arasındaki ilişki,

BASINÇ VE KALDIRMA KUVVETİ 21

Kapların tabanlarına yapılan sıvı basınçları,

Kapların tabanlarına etkiyen sıvı basınç kuvvetleri,

Kapların yatay düzleme yaptıkları basınçlar,