UNIVERZITET U BANJOJ LUCI

TEHNOLOŠKI FAKULTET

SEMINARSKI RAD IZ GRAFIČKIH SISTEMA

Profesor: dr Dragoljub Novaković Studenti:

Asistent: Msc Mladen Stančić Sonja Banović, 7679/10
Branka Ružičić, 7601/10
Nebojša Babić, 7618/10

Banja Luka, jun 2013

SADRŽAJ

1. Uvod................................................................3
1.1 oPP etiketa........................................................................... 4

2. Diskusija zadatih parametara procesa...................5

3. Opis cjelovitog sistema za realizaciju zadatka........6
4. Osnovni strukturni elementi štamparskog sistema.. 7
5. Jedinica za obojenje...........................................8
5.1 Konvencionalna jedinica za obojenje........................................ 9
5.2 Kamel rakel jedinica za obojenje........................................... 10
5.3 Cirkulacija boje................................................................... 11
5.4 Inverzna štampa................................................................. 12
5.5 Dijagrami mogućnosti štampe............................................... 13

6. Štamparski cilindar.......................................... 14
6.1 Opseg štampajućeg cilindra - korak štampe............................ 14
6.2 Prečnik štampajućeg cilindra................................................. 14

7. Jedinica za sušenje.......................................... 15
8. Brojač listova.................................................. 16
9. Jedinica za premotavanje trake......................... 17
9.1 Premotavanje sa velikom rolnom........................................... 18
9.2 Brza promjena rolni uz pomoć dva vratila............................... 18
9.3 Prečnici vratila.................................................................... 18

10. Zaključak...................................................... 19
LITERATURA...................................................... 20

-2-
 1. Uvod

Zadatak ovog seminarskog rada je opis jednog štam-

parskog grafičkog sistema za izradu proizvoda sa sle-
dećim parametrima:
Etiketa za vodu
Format: 19.5 x 4 cm
Broj boja: 4/0
Podloga: Transparentna folija poli-
propilen (oPP), 35 ili 40 mikrona
Tiraž: 65 000 000 komada

Jedan ovakav proizvod štampa se

flekso tehnikom štampe koja omoguća-
va štampu na fleksibilnim materijalima
u koje spada i gore navedena polipropilenska folija.
On takođe zahtjeva i određeni tok rada prilikom izra-
de i bezizostavno prolaz kroz svaku fazu i pogon jed-
ne prosječne flekso štamparije. Kupac je uredno
dostavi pripremu i montažu, i zahtjeva dostavu u
rolnama, bez isjecanja.

Slika 1. Etiketa za vodu

140
40

195 5

205

Slika 2. Montaža etiketa za vodu

-3-
 1.1 oPP etiketa

Toplo, mikro ili makro perforirana, polipropilenska folija (oPP), pogodna za pakova-
nje proizvoda koji treba da održe vlažnost na automatskim horizontalnim i vertikal-
nim flow - pack mašinama za
pakovanje. Može biti debljine
od 15 - 40 mikrona i sa razli-
čitim šemama perforacije, u
zavisnosti od proizvoda koji
se pakuje i od toga da li se
štampa ili ne.

Vremenom se širom svijeta

OPP etiketa prilagodila tipu
etikete za gazirana i nega-
zirana osvježavajuća pića,
vode u boci i mlječne proi-
zvode. Ovaj film upotrebljiv
je i za mnoga druga etiketi-
ranja uključujući: Slika 3. oPP folija
- Limenke za aerosol, pića, kafu i hranu,
- Staklene boce i flaše za pića, mlječne proizvode i hranu,
- Plastične boce za pića, mlječne proizvode i hranu.

Karakteristike OPP etikete:

- Visoki kvalitet štampe i izvrsna prilagodljivost OPP filma pri štampanju zahtjevnijih
grafičkih riješenja,
- Odlična otpornost i izdržljivost na habanje,
- Odlična hemijska otpornost,
- Otpornost na vodu i vodenu paru,
- Otpornost na UV zrake,
- Dobra kompatibilnost sa hladnim i toplim ljepilima,
- Dimenzija i debljine etikete zavisi od zahtjeva kupca,
- Glatka površina,
- Ovaj materijal je mekši i mnogo fleksibilniji nego poliester (PET).

Ova etiketa se naširoko primenjuje kod pakovanja proizvoda kao što su:
mlječni napici, sokovi, čajevi, mineralne vode, hrana, vino, začini, elektronika, elek-
trični alat i slično tome. Tržište OPP etiketa se konstantno širi i raste.

-4-
 2. Diskusija zadatih parametara procesa

Flekso tehnika štampe spada u kategoriju visoke štampe što znači da su štampajući
elementi na štamparskoj formi izdignuti, a neštampajući udubljeni. Sa izdignutih štam-
pajućih elemenata se otisak direktno prenosi na materijal za štampu. Kao i kod ostalih
tehnika štampe kvalitet otiska zavisi od štamparske forme i od materijala za štampu.
Materijal na koji ćemo vršiti otiskivanje je polipropilenska folija za koju se koriste boje
na bazi vode i odgovarajuća debljina štamparske forme. Za štampu etiketa zbog pre-
ciznosti i detalja bolje je koristiti tanje štamparske forme. Rasterska granica koja se
može postići flekso štampom je 60 lcm (150lpi), a sasvim odgovarajuće rezultate daće
nam linijatura 48 lcm. Kupac zahtijeva dostavu u rolni, tako da je naš posao samo
štampa, i isključuje se rezanje na kraju štamparskog procesa. Iako mašina ima jedinice
za izrezivanje tehnoloških od korisnih površina, neće se koristiti, ali ćemo je opisati u
sklopu seminarskog rada.

Zadatak seminarskog rada je opis grafičkog sistema štampe u flekso tehnici štampe.
Mašina koju ćemo opisati je Gallus R160 iz 1991. godine koju smo našli u jednoj ma-
njoj, nama dostupnoj štampariji. Ima 4 ugrađene jedinice za štampu u setelit sistem sa
zajedničkim pritisnim cilindrom. Ova uskotračna flekso mašina prvenstveno je namje-
njena štampi etiketa jer u sklopu nje ima i jedinica za ravnu štancu i rotirajuću štancu,
kao i poseban valjak za odvođenje otpadnog materijala. U nastavku ćemo opisati jedi-
nice ovog grafičkog sistema i potruditi se da definišemo sve parametre procesa izrade
naših etiketa za vodu.

Slika 4. Gallus R160

-5-
 3. Opis cjelovitog sistema za realizaciju zadatka

TEHNIČKI PODACI

Tabela 1. Dimenzije mašine

Dužina osnovna mašina 5-7 m
Mašina sa svim dodatnim jedinicama približno 9m
Širina približno 1-5 m
Visina približno 2m

Tabela 2. Štampa iz rolne/traka

Širina trake max. 165 mm
Širina štampe max. 160 mm
Dužina štampe max. 457,2 mm
Dužina štampe, razlike u koracima 1/8’’ 3,175 mm
Širina obrtnog probijanja max. 165 mm
Dužina obrtnog probijanja max. 457,2 mm
Dužina obrtnog/rotacijskog probijanja, razlike u 3,175 mm
koracima 1/8’’
Širina ravne štance max 165 mm
Dužina ravne štance max 165,1 mm
Namotni dijametar:
Jedinica za odmotavanje 010469 max. 900 mm
Automatska jedinica za odmotavanje 010800 max. 650 mm
Jedinica za namotavanje 007747 max. 500 mm
Jedinica za namotavanje 007748 max. 350 mm
Automatska jedinica za namotavanje 010474 max. 125 mm
Automatska jedinica za namotavanje 010475 max. 300 mm
Gubljenje premotavanja jedinice 007741 max. 500 mm

Tabela 3. Električna energija

Štamparske mašine cca 16kw
Jedinice za sušenje cca 9kw

Tabela 4. Kompresovani vazduh

Pritisak 6 bar
Prosječna potrošnja 0,3 m3/h

-6-
 4. Osnovni strukturni elementi štamparskog sistema

DOBOŠ ZA NAMOTAVANJE
VIŠKA MATERIJALA CILINDRIČNI
(KOŠULJICE) NOŽEVI ZA
CENTRALNO SJECENJE VIŠKA
POSTAVLJEN PRITISNI NOSEĆEG
CILINDAR MATERIJALA

JEDINICA ZA
SUŠENJE TOPLIM SISTEM ODVAJANJA
VAZDUHOM VIŠKA NOSECEG
KONTROLNI PULT MATERIJALA

JEDINICE ZA BOJU
SA KONVENCIONAL. MAGNETNI CILINDAR
ULAGAJUĆI APARAT SA SISTEMOM ZA ROTACIONU
DVIJE ROLNE
JEDINICE ZA BOJU ŠTANCU
SA KAMEL RAKEL
DIO ZA REGULISANJE SISTEMOM IZLAGANJE
ZATEGNUTOSTI GLAVNI KONTROLNI MATERIJALA U
SUPSTRATA PULT ROLNU

Slika 5. Osnovni strukturni elementi štamparskog sistema

Tabela 5. Specifikacije

Radna širina 160 mm

Opseg štampe 171-460 mm
Podešavanje registra dužinom trake ± 6 mm
Podešavanje registra po širini ± 3 mm
Linijatura aniloks valjka 40 - 150 cm-1
Brzina štampe 20-120 m/min

-7-
 5. Jedinica za obojenje

Mašina ima dve vrste rotacionih jedinica za obojenje na mašini, konvencionalnu i ka-
mel-rakel jedinicu. Ove rotacione fleksografske jedinice postavljene su na desnoj (na-
motavajuće) i lijevoj (odmotavajuće) strani jednog zajedničkog pritisnog cilindra. Ovaj
raspored omogućava dobar registar štampe pri štampi sa više boja i često se naziva
satelit sistem.

Figura 2. Figura 3.

Figura 4. Figura 5.

-8-
 5.1 Konvencionalna jedinica za obojenje

U konvencionalnoj jedinici za štampu boja se prenosi od posude za boju, preko valjka

prenosača na aniloks valjak. Količina boje je određena linijaturom aniloks valjka:
- gruba linijatura > više boje - fina linijatura > manje boje
Neke minijaturne razlike se mogu dobiti ako se poveća pritisak između aniloks valjka i
valjka prenosača. Pogon između aniloks valjka i valjka prenosača se usporava pomoću
zupčanika za regulisanje brzine da ne bi došlo do prekomjernog curenja boje.
Tabela 6.
Figura 4. Figura 5.
Raspored lijeva strana (odmotavanje) desna strana (namotavanje)
Dotok boje odozdo odozgo
Aniloks valjak (broj zubaca) 43 35
Valjak prenosač (broj zubaca) 45 53

Figura 6. Figura 6.

Figura 8. Figura 9.

-9-
 5.2 Kamel rakel jedinica za obojenje

Kod ovog sistema dovod boje ide od bojanika kroz kanal za dovod boje direktno na
aniloks valjak. Kamel rakel služi za skidanje viška boje koji se vraća ponovo u bojanik.
U ovom sistemu količina boje isključivo zavisi od linijature aniloks valjka i ne može se
kontrolisati pritiskom ili podešavanjem rakela.

Figura 10.

Figura 11. Figura 12.

- 10 -
 5.3 Cirkulacija boje

Da bi konstantno imali dovoljnu količinu svježe boje, ona mora konstantno da cirkuliše
da se ne bi taložila ili skorila na površini. U te svrhe koristi se pumpa. (Figura 13.) Kada
se naručuje nova količina boje, jako je bitno da se dobavljaču kaže koja vrsta boje će
se koristiti prilikom štampe. Različite boje imaju različite načine sušenja pa se s toga
ne bi trebale mješati.

Svako zaustavljanje mašine ima sledeće

štetne uticaje po sistem:

- boja se nakuplja na traci

- boja se lijepi etikete za traku
- dolazi do trganja etiketa po kretanju trake
- suši se aniloks valjak

Da bi se to izbjeglo, pri svakom zaustavlja-

nju, valjci se automatski razdvajaju. Proces
razdvajanja je kontrolisan uz pomoć pneu-
matskog cilindra. Aniloks valjak se okreće uz
pomoć sporijeg motora, koji je odvojen od
ostatka sistema i uvijek ima uključen dotok
Figura 13. sviježe boje.

Figura 14. Figura 15.

- 11 -
 5.4 Inverzna štampa

Dve jedinice za štampu koje se nalaze na desnoj strani (za namotavanje) od pritisnog
cilindra mogu se konvertvati u jedinice za inverznu štampu. Da bi promjenili prednju
štampajuću jedinicu u inverzu, potrebno je da se jedinica odvoji od zajedničkog priti-
snog cilindra i ploča sa specijalnim pritisnim cilindrom se postavlja u oslobođeni prostor
ismeđu zajedničkog cilindra i štamparske jedinice. Kako se rotacija valjaka mjenja kod
inverzne štampe, neophodno je da se postave novi odgovarajući cilindrični zupčanici.
Takođe na jedinici sa kamel rakelom raspored djelova kamel rakela mora da se prila-
godi.

Nalijeganje valjaka za štampu prednje strane - tendencija desno (5)

Nalijeganje valjaka za inverznu strane - tendencija lijevo (4)

Figura 16. Figura 17.

- 12 -
 5.5 Dijagrami mogućnosti štampe

Utvrđivanje načina i mogućnosti štampe zavisi da li je potreba za prednjom ili inver-

znom štampom:

- 3 prednjostrane štamparske jedinice (Fig. 18)

- 3 prednjostrane i 1 inverzna štamparska jedinica (Fig. 19)
- 4 prednjostrane štamparske jedinice (Fig. 20)
- 2 prednjostrane i 2 inverzne štamparske jedinice (Fig. 21)

Figura 18. Figura 19.

Figura 20. Figura 21.

- 13 -
 6. Štamparski cilindar

6.1 Opseg štampajućeg cilindra - korak štampe

Korak štampe nije u potpunosti promjenljiva,

naime, mašina Gallus R160 F ima poraste du-
žine štampe na korak od 1/8” odnosno 3,175
mm. Sve važeće dužine koraka štampe nalaze
se u tabeli na štampajućem cilindru koji se kori-
sti. Svaka pozicija za promjenu koraka ima svoj
zupčanik a svaki zubac zupčanika koji je prika-
zan odgovara povećanju koraka za 1/8”. Prema
tome ako se mjenja dužina koraka štampe, po-
red štampajućeg cilindra mora da se zamjeni i
zupčanik koji mu odgovara.

Figura 16.

6.2 Prečnik štampajućeg cilindra

Prečnik štampajućeg cilindra zavisi od dužine štampe i debljine folije i omotača cilin-
dra. Tabele koje se dobiju uz Gallus odgovaraju Cyrel omotačima (Figura 14.) debljine
1,7 mm i gumenim omotačima (Figura 15.) debljine 2,5 mm. Dok je ljepljiva folija
debljine 0,3 mm uračunata u obe tabele. Naravno kako smo već napomenili, prečnik
cilindra određuje korak štampe, a potrebni korak štampe određuje koji cilindar i koji
zupčanik se koristi.

Figura 17. Figura 18.

- 14 -
 7. Jedinica za sušenje

Tabela 7. Geometrijske dimenzije jedinice za sušenje

Dužina sušnog tunela 823 mm

Broj mlaznica 10
Udaljenost između mlaznica i rolne 5 mm
Nominalna širina kanala za ulaz vazduha 150 mm
Nominalna širina kanala za izlaz vazduha 200 mm

Tabela 8. Kapacitet

Ventilator
Zapremina vazduha cca 0,3 m3/sec
Konstantni pritisak 220 mm we
Kapacitet motora 2,5 HP
Brzina motora 2800 r.p.m.
Grijanje
Kapacitet grijanja 7kw

Jedinica za sušenje (Figura 19.) je smještena na vrhu samog okvira mašine. Potre-
ban protok vazduha obezbjeđuje ventilator (1) koji pokreće odvojeni motor, i vazduh
za sušenje može biti doveden do potrebne temperature pomoću podesive jedinice za
grijanje.
U sušnom tunelu (4) vazduh struji kroz mlaznice na rolnu da se suši. Operacija je ogra-
ničena na pokretanje i zaustavljanje ventilatora i prilagođavanje temperature pomoću
termostata (3). Jedinica za grijanje je napravljena tako da se spriječi pregrijavanje
rolne.
Da bi se olakšao navoj rolne, s jedne strane kanal je dostupan preko preklopnog po-
klopca (5).

Figura 19.

- 15 -
 8. Brojač listova

Brojač listova je dodatna jedinica za transporter materijala. U ovoj verziji transporter

materijala (2) je podržano sa kugličnim vodilicama i preseljen u poprečnom smjeru na
rolnu od pneumatskog cilindra (3). Poprečno gibanje provodi se naizmjenice, kako bi se
akumuliralo na željeni broj listova, u odnosu na sljedeće serije i može, dakle, lako biti
skinut.
Impuls za brojanje (4) dobija se kroz “foliju cilindra” i broj listova može se unaprijed
podesiti. Ukupna proizvodnja može biti izbrojana dodatnim brojačem.

Figura 20.

- 16 -
 9. Jedinica za premotavanje trake
Tabela 9. Tehničke informacije o jedinici za premotavanje trake

Prečnik vratila min. 35 mm

max. 75 mm
Prečnik namotaja
Premotavanje sa velikom rolnom 500 mm
Brza promjena rolni uz pomoć dva vratila 350 mm

Jedinica za premotavanje služi za premotavanje rolne nakon procesa štampe. Rolna

može biti premotana u svojoj potpunoj širini ili nakon što je izrezana na trake. Vratilo
na koje se ponovo namotava rolna mora biti manje od unutrašnjeg prečnika jezgra koji
se koristi. Kvačilo pomaže u kontrolisanju napetosti za ponovno namotavanje rolne.

Figura 21.

Figura 22. Figura 23.

- 17 -
 9.1 Premotavanje sa velikom rolnom

Jednostana jedinica za premotavanje dozvoljava premotavanje rolni do 500 mm spo-

ljašnjeg prečnika.

9.2 Brza promjena rolni uz pomoć dva vratila

Brza promjena rolni uz pomoć dva vratila (1) se sastoji od obrtne glave koja ima dva
vratila. Dok je jedno vreteno u radnoj poziciji i premotava presječenu rolnu, drugo vra-
tilo može da se učita i počne novi posao. Čim je potrebni prečnik rolne postignut, drugo
vratilo obezbjeđuje pristizanje nove rolne koje je ručno namješteno u radni položaj
okretanjem obrtne glave.

9.3 Prečnici vratila

Zupčasti remen između zupčanika (2+5) mora biti odabran da odgovara prečniku vra-
tila (1) prema sljedećoj tabeli:

Tabela 10. Tabela za određivanje zupčanika na osnovu prečnika vratila

Prečnik vratila u mm Broj zuba za zupčanik E Broj zuba za zupčanik A

25-30 40 25
50-75 28 35
Preko 75 21 40

Figura 24.

- 18 -
 10. Zaključak

Mašina koju smo izabrali nam je bila pristupačna da je analiziramo, imali smo i tehnič-
ku dokumentaciju a i može izvršiti zadati zadatak, ali sasvim sigurno u prisustvu neke
za nijansu bolje flekso mašine ova mašina u ovom poslu bi ostala daleko iza. Ljudi koji
su nam pomogli u izvršenju ovog zadatka, ujedno i dugogodišnji rukovaoci sa ovom
mašinom, sasvim sigurno bi preuzeli na sebe odgovornost koju nosi ovaj zadatak, što
pokazuje da su sigurni u ishod i dobru zaradu. Jedini parametri koji joj ne idu u korist su
mala brzina štampe i korištenje uskih traka, što na tiraž od 65 miliona ne zvuči nimalo
privlačno. Svakako sistem kao grafički sistem, ne zaostaje mnogo za novim tehnologi-
jama, i mnogo je bolji za edukativne svrha od najnovijih mašina kojim pristup imamo
samo preko ekrana na dodir.

- 19 -
 LITERATURA

[1] Instuction manual of Gallus R160 F;

[2] http://www.alpack.rs/products.php?id=23&op=read&c=p;

[3] Kašiković, N.; Tehnike štampe - predavanja Banja Luka, 2012.

- 20 -