Professional Documents
Culture Documents
Στρώσεις Εξυγίανσης
Στρώσεις Εξυγίανσης
ΣΠΥΡΟΣ Ν. ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
ΣΤΡΩΣΕΙΣ ΕΞΥΓΙΑΝΣΗΣ
ΚΑΙ
ΒΟΗΘΗΤΙΚΕΣ ΣΤΡΩΣΕΙΣ
ΣΠΥΡΟΣ Ν. ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
ISBN: 978-960-93-3447-1
ΣΤΡΩΣΕΙΣ ΕΞΥΓΙΑΝΣΗΣ
ΚΑΙ ΒΟΗΘΗΤΙΚΕΣ ΣΤΡΩΣΕΙΣ
ΑΘΗΝΑ 2011
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Σελ.
1. ΟΡΙΣΜΟΙ – ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ............................................................... 10
4. ΣΤΡΩΣΗ ΣΤΑΘΕΡΟΠΟΙΗΣΗΣ......................................................118
4.1. Σε οικοδομικά και τεχνικά έργα.......................................................119
4.2. Σε έργα οδοποιίας.............................................................................120
5. ΣΤΡΩΣΗ ΣΤΡΑΓΓΙΣΗΣ...................................................................122
5.1. Στρώση στράγγισης σε έργα οδοποιίας............................................122
5.2. Στρώση στράγγισης σε οικοδομικά έργα .........................................124
5.3. Υλικά κατασκευής............................................................................127
5.4. Παροχετευτική ικανότητα ................................................................130
5.5 Στραγγιστήρια σε δομικά έργα.........................................................137
5.6. Στραγγιστήρια σε έργα οδοποιίας ....................................................140
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ .......................................................................................151
Α ΦΕΡΟΥΣΑ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ................................................................151
Α1. Κατανομή τάσεων έδρασης..............................................................151
Α2. Διανομή τάσεων σε ομογενές έδαφος ..............................................156
Α3. Πλαστικοποιημένες περιοχές ...........................................................161
Α4. Αστοχία από θραύση ομογενούς εδάφους........................................167
Α5. Φέρουσα ικανότητα σε διστρωματικό έδαφος .................................176
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ :..................................................................................185
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Η επιτυχία των έργων μας τόσο από τεχνική όσο και από οικονομική ά-
ποψη εξαρτάται σε σημαντικό βαθμό από τις κατασκευαστικές λεπτομέρειες.
Όμως η προσοχή μας στη λεπτομέρεια έρχεται σε αντίθεση με την ταχύτητα
με την οποία διεξάγεται σήμερα όλη η επαγγελματική μας δραστηριότητα.
Ο χρόνος πιέζει πάντα και οι αποφάσεις πρέπει να παίρνονται γρήγορα.
Έτσι θυσιάζονται στην ταχύτητα μερικά δευτερεύοντα στοιχεία της κατα-
σκευής και κυρίως εκείνα που εκ πρώτης όψεως δεν διακυβεύουν την ασφά-
λεια ή την αισθητική του έργου. Ένα από τα θύματα της έλλειψης χρόνου
είναι και η στρώση εξυγίανσης. Μια φτηνή κατασκευή κάτω από τα θεμέλια,
τελείως αφανής, είναι φυσιολογικό να έχει μικρότερο μερίδιο της προσοχής
μας. Αυτό όμως μπορεί να γίνει αιτία για κατασκευαστικά σφάλματα ή για
σπατάλη χρημάτων.
Υπάρχουν πολλά είδη στρώσεων: εξυγίανσης, αποστράγγισης, καθαριότη-
τας, κλπ. με διαφορετικούς στόχους και υλικά κατασκευής, ενώ επικρατεί
κάποια σύγχυση όσον αφορά τον ορισμό της.
Στο βιβλίο αυτό προσπάθησα να ταξινομήσω τις κύριες και τις βοηθητι-
κές χρήσεις των στρώσεων αυτών, να εξηγήσω τους σκοπούς που επιδιώ-
κουν ανάλογα με το έργο και μέσα από θεωρητικά στοιχεία να αναδείξω τη
σημασία τους, την ωφελιμότητά τους και τον σωστό τρόπο κατασκευής τους.
Επισημαίνονται επίσης οι υπερβολές στη χρήση και οι καταχρηστικές εφαρ-
μογές των στρώσεων.
Παρ’ όλον ότι θεωρώ, ότι αυτά που περιλαμβάνονται στις επόμενες σε-
λίδες είναι πολύ απλά και αυτονόητα, πιστεύω ότι θα επιστήσουν την προσο-
χή των συναδέλφων σ’ αυτά τα απλά πράγματα που ενδεχομένως δεν είχαν
καν σκεφτεί και θα τους βοηθήσουν να τελειοποιήσουν τις κατασκευές τους.
Θα ήθελα πρώτα να ευχαριστήσω στους συναδέλφους κκ Νικοδώρα Κό-
τα, Α. Ρίτσο, Χ. Λάμαρη, Ν. Γάκη, Π. Πουρνάρα, Χ. Τσατσανίφο για τις
εύστοχες υποδείξεις και παρατηρήσεις τους που πράγματι βελτίωσαν την
ποιότητα του κειμένου. Θερμές ευχαριστίες ανήκουν επίσης στις συνεργάτι-
δές μου κυρίες Α. Ασμανίδου και Π. Γιάνναρη που με βοήθησαν στο γράψι-
μο και στη σχεδίαση. Για το εξώφυλλο και την όλη εμφάνιση του βιβλίου
μόχθησαν η κα Λία Μακρή και ο κ. Γιάννης Κελεφούρας των Εκδοτικών
επιχειρήσεων ΛΥΧΝΟΣ ΕΠΕ.
Φωτογραφία 1.1. Υλικά κατεδάφισης, ξύλα, σίδερα, πλαστικά, ακόμα και σκουπίδια
είναι δυνατόν να συναντηθούν κατά την εκσκαφή.
Σχήμα 1.2. Ένα μικρό τμήμα της θεμελίωσης, στο άκρο εδράζεται σε βραχώδες
έδαφος, ενώ το μεγαλύτερο στις επιφανειακές προσχώσεις.
Είναι προφανές ότι η διαφορική καθίζηση μεταξύ των δύο στοιχείων θεμελίω-
σης δεξιά και αριστερά του Α θα καταπονήσει πολύ το κτίριο στην περιοχή Α και
εκεί θα εκδηλωθούν ρηγματώσεις. Μια στρώση εξυγίανσης αμβλύνει τις διαφο-
ρικές καθιζήσεις.
2. ΣΤΡΩΣΗ ΕΞΥΓΙΑΝΣΗΣ
.
Φωτογραφία 2.4. Εργασίες εκβραχισμού σε ασβεστολιθικό πέτρωμα.
1
Προδιαγραφές ειδικά για τη στρώση εξυγίανσης δεν υπάρχουν και γι’ αυτό
εφαρμόζονται εκείνες που αναφέρονται σε παραπλήσιες κατασκευές, όπως π.χ.
η στρώση έδρασης στην οδοποιία. Γενικά προδιαγραφές που διέπουν τα επι-
χώματα είναι η παλιά Ε-150 (1956) και οι νεώτερες ΠΕΤΕΠ 02-07-01 (επιχώ-
ματα), ΠΕΤΕΠ 02-07-03 (οδοστρωσία) και άλλες όπως αναφέρονται στα ειδι-
κά κεφάλαια.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΣΤΡΩΣΗ ΕΞΥΓΙΑΝΣΗΣ 19
2
ΠΕΤΕΠ 02-07-03 «Μεταβατικά επιχώματα».
20 ΣΤΡΩΣΕΙΣ ΕΞΥΓΙΑΝΣΗΣ ΚΑΙ ΒΟΗΘΗΤΙΚΕΣ ΣΤΡΩΣΕΙΣ
κτηριστική ονομασία Ε4, Ε3, Ε2, Ε1 και Ε0. Στον πίνακα 2.2 φαίνονται οι
ιδιότητες που πρέπει να πληρούν τα «κατάλληλα» υλικά (Ε4 έως Ε1) και
οι οποίες συνοπτικά αναφέρονται σε περιορισμό της μέγιστης διαμέτρου
και στον καθορισμό ορίων στην πλαστικότητα, στον δείκτη C.B.R., την
πυκνότητα και στην περιεκτικότητα σε οργανικές ουσίες.
Στο σχήμα 2.7 φαίνεται η περιοχή μέσα στην οποία μπορούν να ανα-
πτύσσονται οι κοκκομετρικές καμπύλες, σαν παράδειγμα, για δύο συγκε-
κριμένες διαμέτρους.
Όπου :
(1) CBR = Τιμή του Καλιφορνιακού Λόγου Φέρουσας Ικανότητας (Ε 105-86 Μέθοδος 12)
(2) Κατά τη δοκιμή CBR.
(3) Θα προσδιορισθεί με τη μέθοδο της “υγρής οξείδωσης” (AASHTO T-194).
LL = Όριο Υδαρότητας (Ε 105-86 Μέθοδος 5)
PI = Δείκτης Πλαστικότητας (Ε 105-86 Μέθοδος 6)
Κόσκινο ISO 565 ανοίγματος 0,063 mm (το πλησιέστερο προς το κόσκινο Νο 200 κατά
AASHTO ανοίγματος βροχίδας 0,074 mm.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΣΤΡΩΣΗ ΕΞΥΓΙΑΝΣΗΣ 25
α)
δ)
β)
γ)
Υλικό
από τον σπαστήρα
Διάμετρος
κοσκίνου
70 ή 80
ή 90 mm αδρομερή υλικά,
υπολείματα λατομείου
28 ή 31 mm
σκύρα οδοστρωσίας
16 mm
σκύρα σκυροδέματος
10 mm
γαρμπίλι
ψηφίδα, ρυζάκι,
άμμος και παιπάλη
Σχήμα 2.9. Σχηματική διάταξη κοσκίνων για την παραγωγή διαφόρων κατηγοριών
σκύρων.
Φωτογραφία 2.10. Συγκρότημα σπαστήρα και κοσκίνων για την παραγωγή διαβαθ-
μισμένων θραυστών γεωυλικών.
28 ΣΤΡΩΣΕΙΣ ΕΞΥΓΙΑΝΣΗΣ ΚΑΙ ΒΟΗΘΗΤΙΚΕΣ ΣΤΡΩΣΕΙΣ
Υδραυλικό κριτήριο
Επειδή το γεωύφασμα είναι πολύ συμπιεστό υλικό, η διαπερατότητα
kn κάθετα προς το επίπεδό του καθώς και η παροχευτική ικανότητα Ψ,
παράλληλα προς το επίπεδό του εξαρτώνται από την πίεση που επιβάλλε-
ται στις επιφάνειές του. Όταν οι πιέσεις των υπερκειμένων είναι σημαντι-
κές, λαμβάνεται υπόψη μείωση της διαπερατότητας.
Για τη διαστασιολόγηση πρέπει να είναι γνωστή η κοκκομετρική δια-
βάθμιση του εδάφους και ο δείκτης διαπερατότητας k. Η διαπερατότητα
του γεωυφάσματος kn καθορίζεται από τον πίνακα 2.3 ανάλογα με το είδος
της φόρτισης και την παροχή. Η μέγιστη ενεργός διάμετρος πόρων του
γεωυφάσματος προσδιορίζεται με την βοήθεια ορισμένων χαρακτηριστι-
κών διαμέτρων του εδάφους όπως φαίνεται στον πίνακα 2.4.
Μηχανικό κριτήριο
Η μηχανική αντοχή του γεωυφάσματος καθορίζεται με βάση τη μέγι-
στη διάμετρο dmax και τη μορφή των κόκκων των υλικών που έρχονται
σε επαφή με αυτό αφ' ενός και αφ' ετέρου από την μηχανική καταπόνηση
που θα υποστεί το γεωύφασμα μετά την τοποθέτησή του. Δηλαδή το ύψος
πτώσεως λίθων κατά την πλήρωση του στραγγιστηρίου ή την επίχωση, το
αξονικό φορτίο κατά την διάστρωση και συμπύκνωση κλπ.
Έτσι με την βοήθεια των πινάκων 2.5 και 2.6 καθορίζονται οι μηχανι-
κές ιδιότητες του γεωϋφάσματος ανάλογα με την διαβάθμιση του υλικού
πληρώσεως και την ενδεχόμενη καταπόνηση που θα υποστεί το γεωύφα-
σμα κατά την τοποθέτησή του.
Eάν η παραμορφωσιμότητα σε θραύση του επιλεγέντος γεωϋφάσματος
εr δεν είναι επαρκής (εr ≤ εrmin), τότε απαιτείται αύξηση της απαιτούμε-
νης εφελκυστικής δύναμης r.
εrmin
r*= r⋅
εr
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΣΤΡΩΣΗ ΕΞΥΓΙΑΝΣΗΣ 33
3
Διάφορες εταιρείες παραγωγής γεωυφασμάτων δίνουν αντίστοιχους πίνακες ή
προγράμματα Η/Υ για τον υπολογισμό του απαιτούμενου βάρους του γεωυφά-
34 ΣΤΡΩΣΕΙΣ ΕΞΥΓΙΑΝΣΗΣ ΚΑΙ ΒΟΗΘΗΤΙΚΕΣ ΣΤΡΩΣΕΙΣ
Στις προδιαγραφές για τη μελέτη και κατασκευή του οδικού άξονα Κε-
ντρικής Ελλάδος (ΥΠΕΧΩΔΕ 2004) δίνεται ο πίνακας 2.8 με τις απαιτού-
μενες ιδιότητες διαχωριστικού γεωυφάσματος σε στρώσεις αποτελούμενες
από κοκκώδη υλικά, βραχώδη προϊόντα εκσκαφών με μέγιστη διάμετρο
κόκκου D <= 300 mm.
2.1.6.1. Γενικά
H σταθεροποίηση του εδάφους εφαρμόζεται κυρίως στην Οδοποιία και
αποβλέπει στη δημιουργία εκτεταμένων στρώσεων βελτιωμένου εδαφικού
υλικού με μικρό κόστος. Αρχή της σταθεροποίησης είναι η χρησιμοποίηση
γεωυλικών χαμηλής αντοχής που υπάρχουν επί τόπου του έργου. Τα γεωυ-
λικά βελτιώνονται όταν αναμιχθούν είτε με αδρομερή υλικά (μηχανική
σταθεροποίηση), είτε με κατάλληλα πρόσμικτα (χημική σταθεροποίηση).
Η μηχανική σταθεροποίηση με χονδρόκοκκα γεωυλικά αναπτύσσεται
στο κεφάλαιο 4 «Στρώση σταθεροποίησης», ενώ στην παράγραφο αυτή
εξετάζονται πρόσμικτα που έχουν κυρίως χημική δράση όπως το τσιμέντο,
ο ασβέστης κ.λ.π. Τα πρόσμικτα μετέχουν σε πολύ μικρές ποσότητες και
αποτελούνται κυρίως από υδράσβεστο, τσιμέντο, ιπταμένη τέφρα ή σκωρί-
ες υψικαμίνων και εν γένει υλικά που περιέχουν ασβέστη ή υδραυλικές
κονίες. Χρησιμοποιούνται επίσης χημικά προϊόντα χαμηλού κόστους, ό-
πως χλωριούχα άλατα, ασφαλτικά, ακρυλικά κλπ. Με εξαίρεση τον επιφα-
νειακό εμποτισμό με ασφαλτικό γαλάκτωμα, τα χημικά πρόσμικτα δεν έ-
χουν εφαρμοστεί στην Ελλάδα.
Με την παρουσία του νερού οι χημικές αντιδράσεις που ακολουθούν
την ανάμιξη του εδάφους με το πρόσμικτο είναι πολύπλοκες και καμιά
φορά απρόβλεπτες εξ’ αιτίας των μεταβολών του εδάφους. Τελικά η αντο-
χή εξαρτάται κατά πολύ από τη χημική σύσταση του εδάφους με αποτέλε-
σμα να είναι δύσκολο να εξαχθούν γενικά συμπεράσματα και έτσι για κάθε
περίπτωση να απαιτείται ξεχωριστή εργαστηριακή μελέτη. Η ανάπτυξη της
μεθοδολογίας της σταθεροποίησης εδαφών δεν αποτελεί αντικείμενο του
βιβλίου τούτου. Αναφέρονται μόνον πολύ συνοπτικά λίγα θεωρητικά και
κατασκευαστικά στοιχεία.
Η σωστή επιλογή του κατάλληλου προσμίκτου είναι δύσκολη και απαιτεί
εμπειρία. Στον πίνακα 2.9 δίνεται ένας «Οδηγός για την επιλογή
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΣΤΡΩΣΗ ΕΞΥΓΙΑΝΣΗΣ 41
2.1.6.3. Υδράσβεστος
Ο ασβέστης χρησιμοποιείται ως πρόσμικτο με τρεις μορφές: άσβεστος
ασβέστης (CaO) κονιοποιημένος, σβυσμένος ασβέστης (Υδράσβεστος,
Ca(OH)2) κονιοποιημένος και τυποποιημένος σε σάκους ή διαλυμένος σε
νερό (γαλάκτωμα).
Η προθήκη μιας ισχυρής βάσης μέσα στο έδαφος οδηγεί σε μια σειρά
χημικών αντιδράσεων από τις οποίες διακρίνονται τρείς:
α) Η δημιουργία αλκαλικού περιβάλλοντος στο νερό των πόρων προ-
καλεί έντονο ιονισμό, με εναλλαγή ή προσθήκη κατιόντων στα δι-
αλυμένα άλατα και συντελεί σε αύξηση των ηλεκτροστατικών
φορτίων στις επιφάνειες των κόκκων, γεγονός που οδηγεί σε αύ-
ξηση των ελκτικών δυνάμεων μεταξύ των λεπτών κόκκων της αρ-
γίλου και μείωση του πάχους της στιβάδος του νερού που τους πε-
ριβάλλει.
Οι κόκκοι τείνουν να συνενώνονται. Αυτό προκαλεί θρόμβωση
δηλαδή συσπείρωση και σύσφιξη των λεπτών κόκκων σε μεγαλύ-
τερους, οι οποίοι πλέον λειτουργούν ως νέοι ενιαίοι κόκκοι, ως
αδρανή. Η άργιλος συμπεριφέρεται τότε σαν ιλύς και ακόμη:
• μειώνεται η πλαστικότητα
44 ΣΤΡΩΣΕΙΣ ΕΞΥΓΙΑΝΣΗΣ ΚΑΙ ΒΟΗΘΗΤΙΚΕΣ ΣΤΡΩΣΕΙΣ
Φωτογραφία 2.20. Όργωμα και φρεζάρισμα για την καλή ανάμιξη της υδρασβέστου
46 ΣΤΡΩΣΕΙΣ ΕΞΥΓΙΑΝΣΗΣ ΚΑΙ ΒΟΗΘΗΤΙΚΕΣ ΣΤΡΩΣΕΙΣ
2.1.6.4. Τσιμέντο
Το τσιμέντο είναι το συνηθέστερο σταθεροποιητικό πρόσμικτο. Η δρά-
ση του είναι ανάλογη με εκείνη της ασβέστου, δηλαδή ως ηλεκτρολύτης,
ως κονίαμα και ως υδραυλική κονία.
Η δράση ως κονίαμα προέρχεται από την περιεκτικότητα του τσιμέντου
σε οξείδια του ασβεστίου (CaO), του πυριτίου (Si2O3), του σιδήρου
(Fe2O3) και του αργιλίου (Al2O3). Κατά την ενυδάτωση σχηματίζονται σύ-
μπλοκα άλατα τα οποία κρυσταλλούνται και συγκολλούν τους κόκκους.
Ο τρόπος δράσεως εξαρτάται κατά πολύ από το είδος του εδάφους.
Σε αργιλικά εδάφη επενεργεί κυρίως με το CaO, όπως η υδράσβεστος,
και δευτερευόντως ως κονίαμα ή ως υδραυλική κονία. Τα αργιλικά εδάφη
δείχνουν σχετικά μικρή βελτίωση της αντοχής και η αύξηση της ποσότη-
τας του τσιμέντου δεν προκαλεί ανάλογη αύξηση της αντοχής. Στο διά-
γραμμα 2.21 φαίνεται θεαματική μείωση του δείκτη πλαστικότητας για
πρόσμιξη 6% (A. W. Johnson, 1960).
4
Περισσότερα στοιχεία για τη χρήση του ασβέστη ο αναγνώστης μπορεί να βρεί
στην ιστοσελίδα της Nat. Lime Association (2004), από όπου προέρχονται με-
ρικές απόψεις που διατυπώνονται πιο κάτω και οι φωτογραφίες 2.18, 2,19 και
2,20, βλ. επίσης British Lime Association, Ελληνική Ένωση Ασβέστου κ.α.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΣΤΡΩΣΗ ΕΞΥΓΙΑΝΣΗΣ 47
και από τον σχηματισμό αυτό εξαρτάται η αντοχή του μίγματος. Οι κόκκοι
της αργίλου που εγκλωβίζονται μέσα στις κυψέλες έχουν μικρή συμμετοχή
στην αντοχή του συστήματος. Η ποσότητα του τσιμέντου είναι πολύ λίγη
και δεν αρκεί για να συγκολληθούν όλοι οι κόκκοι. Άλλωστε σκοπός δεν
είναι η παρασκευή σκυροδέματος, ούτε η διαβάθμιση κάθε εδάφους είναι
κατάλληλη γι’ αυτό.
Οι ποσότητες τσιμέντου κυμαίνονται μεταξύ 3 και 7% κατά βάρος ξη-
ρού εδάφους. (Για σύγκριση σημειώνεται ότι τα σκυροδέματα των 300 έως
400 kg/m3 τσιμέντου έχουν αντίστοιχη περιεκτικότητα 14 έως 20%).
Η αναμενόμενη αύξηση της αντοχής είναι δύσκολο να προεκτιμηθεί
εξαιτίας της απροσδιοριστίας των χημικών ιδιοτήτων του εδάφους. Οι τι-
μές που προτείνει η βιβλιογραφία είναι πολύ συντηρητικές, ενώ τα πειρα-
ματικά στοιχεία που δημοσιεύονται έχουν περιορισμένη ισχύ για το συ-
γκεκριμένο είδος εδάφους στο οποίο προσδιορίστηκαν.
Κατά τον A. W. Johnson, (1960) οι αναμενόμενες αντοχές φαίνονται
στον πίνακα 2.10. Δεν προσδιορίζεται η ποσότητα του τσιμέντου, αλλά
αφήνεται ένα αρκετά ευρύ περιθώριο διακύμανσης της αντοχής που καλύ-
πτει την επιρροή της ποσότητας του τσιμέντου.
Αντοχή σε MN/m2
Είδος εδάφους 7 ημερών 28 ημερών
Αμμοι και αμμοχάλικα 2,1 έως 4,2 2,8 έως 7,0
(GW, GP, GC, SW, SP, SC)
Ιλυώδη εδάφη (ML, CL) 1,75 έως 3,5 2,1 έως 6,3
Αργιλικά εδάφη (MH, CH) 1,4 έως 2,8 1,75 έως 4,2
Διάγραμμα 2.22. Αύξηση της αντοχής 28 ημερών σε διάφορα εδάφη, ενισχυμένα με τσιμέντο
(κατά Χ. Σαρόγλου, 2008). Τα χαρακτηριστικά των εδαφών είναι:
35
30
ΑΝΤΟΧΗ σε MPa
25
20
15
10
5
0
0 20 40 60 80 100
HΛΙΚΙΑ σε ημέρες
2.2.2. Διάστρωση
Όταν η πρόσβαση στο χώρο είναι δυνατή, τα αυτοκίνητα που μεταφέ-
ρουν τα γεωυλικά της στρώσης αδειάζουν σε προκαθορισμένες αποστά-
σεις. Οι αποστάσεις ορίζονται έτσι ώστε ο όγκος των γαιών ενός αυτοκινή-
του μειωμένος κατά ένα ποσοστό λόγω συμπύκνωσης να ισούται προς τον
όγκο του αντίστοιχου τμήματος της στρώσης.
Πιο ασφαλής είναι ο υπολογισμός της αποστάσεως με βάση το βάρος
του υλικού που μεταφέρει το αυτοκίνητο, όταν είναι γνωστό το απαιτούμε-
νο φαινόμενο βάρος της συμπυκνωμένης στρώσης.
Το βάρος του υλικού ανά m2 προ και μετά τη συμπύκνωση παραμένει σταθε-
ρό. Άρα το πάχος της χαλαρής στρώσης Dx είναι :
Dx . γ΄ = B. Dσ . γpr
Dx = 30 · 0,95 · 22,0 / 16,0 = 39,2 cm
έως Dx = 30 · 0,95 · 22,0 / 13,0 = 48.2 cm
Φωτογραφία 2.25. Συγκέντρωση των μεγάλων λίθων μεταξύ δύο σωρών κατά την
εκφόρτωση αδιαβάθμητων προϊόντων λατομείου
56 ΣΤΡΩΣΕΙΣ ΕΞΥΓΙΑΝΣΗΣ ΚΑΙ ΒΟΗΘΗΤΙΚΕΣ ΣΤΡΩΣΕΙΣ
Φωτογραφία 2.26. Απόμιξη του υλικού και συγκεντρώσεις χαλίκων σε στρώση πά-
χους 25 εκατοστών. Μετά τη συμπύκνωση η στρώση δεν είναι ομοιογενής και εμφανί-
ζονται θέσεις αποτελούμενες μόνο από χονδρόκοκκο υλικό.
υπάρχουσα στρώση
φυσικό έδαφος
θούν από τα φορτία της ανωδομής στο πάχος της στρώσης εξυγίανσης εί-
ναι αμελητέες για δύο λόγους. Πρώτον διότι είναι εξαιρετικά μικρές λόγω
του μικρού πάχους της στρώσης και δεύτερον διότι είναι άμεσες, δηλαδή
θα πραγματοποιηθούν αμέσως μετά την επιβολή κάθε φορτίου και σταδια-
κά κατά τη διάρκεια της κατασκευαστικής διαδικασίας. Η συμπεριφορά
αυτή είναι ικανοποιητική για τις ανάγκες οικοδομικού έργου και γι’ αυτό
δεν είναι απαραίτητο να συμπυκνώνονται τα σκύρα.
Η περίπτωση της βάσεως και υποβάσεως στην Οδοποιία είναι διαφορε-
τική, διότι εκεί οι φορτίσεις έχουν δυναμικό και επαναλαμβανόμενο χαρα-
κτήρα, έχουν ισχυρές οριζόντιες δυνάμεις και απαιτούνται υψηλές αντοχές.
Οι στρώσεις είναι πολύ λεπτές και κατά την κυλίνδρωση των σκύρων συ-
ντρίβονται οι ακμές των κόκκων και οι κόκκοι στρέφονται, μετακινούνται,
θραύονται έτσι ώστε να συμπληρώσουν όσο το δυνατόν τα κενά.
Ανάλογα με το είδος του έργου, το πάχος και την έκταση της στρώσης
εξυγίανσης χρησιμοποιούνται δονητικοί οδοστρωτήρες διαφόρων μεγε-
θών. Όταν οι διαστάσεις της κάτοψης το επιτρέπουν εφαρμόζεται βαρύς
οδοστρωτήρας με στόχο τη συμπύκνωση όλου του πάχους σε μία στρώση.
Ο βαρύς μονοκύλινδρος οδοστρωτήρας (των 10 tn στατικού φορτίου) μπο-
ρεί να συμπυκνώσει στρώση πάχους μέχρις 1,00 m. Στην πράξη όμως όταν
η στρώση εξυγίανσης έχει πάχος μεγαλύτερο των 0,75 m περίπου συνηθί-
ζεται να υποδιαιρείται σε περισσότερες στρώσεις των 0,25 έως 0,50 m,
κάθε μια από τις οποίες συμπυκνώνεται χωριστά. (Φωτογραφία 2.31). Στον
πίνακα 2.11 δίνεται το μέγιστο πάχος συμπυκνωμένης στρώσης, το οποίο
μπορεί να επιτύχει συμπυκνωτής με αντίστοιχα χαρακτηριστικά (σύμφωνα
με τις προδιαγραφές μηχανημάτων της εταιρείας DYNAPAC, L. Forssblat,
1981). Για στρώσεις εξυγίανσης κάτω από θεμελιώσεις τεχνικών και οικο-
δομικών έργων συνιστάται να εφαρμόζονται οι τιμές του πίνακα που αφο-
ρούν βάση ή υπόβαση.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΣΤΡΩΣΗ ΕΞΥΓΙΑΝΣΗΣ 61
Σχήμα 2.35. Προέκταση της στρώσης εξυγίανσης έξω από το όριο του θεμελίου.
νεια και επιτρέπει τη συμπύκνωση στα άκρα. Αν δεν υπάρχει στο άκρο
φυσικό έδαφος, πρέπει να κατασκευαστεί εκεί κάποιο έρεισμα από σκυρό-
δεμα, από λιθοδομή ή ακόμη από το ίδιο το υλικό της στρώσης. Το σκυρό-
δεμα ή η λιθοδομή θα παίζουν το ρόλο ενός μικρού τοίχου αντιστήριξης
και αν δεν έχουν υπολογιστεί αναλυτικά, θα πρέπει να έχουν θεμελίωση
και πάχος μεγαλύτερο του 0,6*D.
Άλλος τρόπος εγκιβωτισμού είναι η προέκταση της στρώσης έξω από
την ακμή του θεμελίου (Σχήμα 2.35) σε απόσταση ίση τουλάχιστον προς
2*D ή αλλιώς ίση προς 2,0 μέτρα
Βαριά δονητική πλάκα διπλής κατεύθυνσης βάρους 120 έως 800 kg.
ταλύει την ισορροπία του πυθμένα. Υπό την ώθηση του νερού οι κόκκοι
5
της άμμου ανυψώνονται δίνοντας την εικόνα αναβρασμού .
Αν η ροή έρχεται από την παρειά, τότε οι κόκκοι αποσπώνται και συ-
μπαρασύρονται από το νερό, αφήνοντας πίσω τους κενό. Χαρακτηριστικό
είναι ότι το αντλούμενο νερό είναι θολό και συμπαρασύρει λεπτούς κόκ-
κους άμμου και ιλύος. Δημιουργείται υποσκαφή ή σπηλαίωση, φαινόμενο
που μπορεί να επεκταθεί μέσα στο έδαφος σε μεγάλη απόσταση.
Όταν εκδηλωθεί φαινόμενο υδραυλικής θραύσης είτε σαν αναβρασμός
του πυθμένα, είτε σαν υποσκαφή, τότε η άντληση πρέπει να σταματήσει
αμέσως.
Το φαινόμενο της υδραυλικής θραύσης του εδάφους του πυθμένα έχει
πολύ σοβαρές συνέπειες, διότι χαλαρώνει τον εδαφικό ιστό, μειώνει την
αντοχή και αυξάνει τις καθιζήσεις.
5
βλ. K. Terzaghi – R. Peck [1969, σελ. Α194], M. J. Tomlinson [2001, σελ. 450
και 481], Γ. Γκαζέτας [2007, σελ. 293].
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΣΤΡΩΣΗ ΕΞΥΓΙΑΝΣΗΣ 69
γ = (γs – γw) (1 – n)
όπου γs : ειδικό βάρος εδάφους
n : πορώδες εδάφους
γw : ειδικό βάρος νερού
Πάνω από την ΑΒ ασκείται η ολική δύναμη (ΑΒ).σα λόγω της ολικής
τάσεως σα η οποία οφείλεται στις υδροστατικές πιέσεις αυξημένες κατά το
ενεργό βάρος του εδάφους, όπως φαίνονται στο δεξιό διάγραμμα του σχή-
ματος 2.38:
σα = γw.h1 + γ .L (3)
Για να υπάρχει ισορροπία σε αμμώδες έδαφος πρέπει να ισχύει:
(ΑΒ).σα ≥ (ΑΒ).σu ή σα ≥ σu
Δh γ γ
γ L ≥ γw .Δh ή ≤ ή i≤ (4)
L γw γw
βρίσκεται πολύ πλησίον του διαφράγματος. Στο σχήμα 2.39a έχει σχεδια-
στεί γραμμή ροής πολύ κοντά στο διάφραγμα. Στο σχήμα 2.39b φαίνεται
το διάγραμμα των υδροδυναμικών πιέσεων (οι οποίες ταυτίζονται με δυ-
νάμεις διηθήσεως σε μοναδιαία επιφάνεια) κατά μήκος του άξονα Οx. Στο
σημείο Ο η πίεση είναι:
h ⋅γ w ⋅t
pO = (6)
h + 2t
Η πίεση αυτή μειώνεται κατά μήκος του άξονα Οx, όσο απομακρύνεται
από το Ο προς το κέντρο της εκσκαφής.
Στο σχήμα 2.39c έχουν χαραχθεί οι πιεζομετρικές γραμμές κατά μήκος
της διαδρομής ΑΟ και ΟΒC για διάφορες τιμές του k0. Πιο κάτω αναλύο-
νται οι τρεις χαρακτηριστικές περιπτώσεις και στο τέλος δίνονται τα αντί-
στοιχα αριθμητικά παραδείγματα.
Θέτοντας ακόμη:
FS : τον συντελεστή ασφαλείας
γ ερμ : το ενεργό βάρος του έρματος
D: το πάχος του έρματος
⎛ γ γ ερμ D ⎞⎟ Δh + 2t
FS = ⎜ + ⋅ ⋅ (8)
⎜γw γ w t ⎟ Δh
⎝ ⎠
και
⎛ Δh γ γ ⎞⎟
D = t · ⎜ FS ⋅ ⋅ w − (9)
⎜ Δh + 2t γ ερμ γ ερμ ⎟⎠
⎝
(β) Αδιαπέρατη στρώση
Εάν το k0 είναι πρακτικά μηδέν, τότε δεν υπάρχει εκροή νερού στον
πυθμένα και η πίεση στο επίπεδο Β είναι:
pB = h.γw (10)
⎡ Δh + t ⎤
p΄O = γw · Δh · ⎢1 − (1 − a ) ⋅
⎣ 2Δ h + t ⎥⎦
γ w ⋅ t + γ ερμ ⋅ D
FS =
⎡ Δh + t ⎤
γ w ⋅ Δh ⎢1 − (1 − a ) ⋅
⎣ Δh + 2t ⎥⎦
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΣΤΡΩΣΗ ΕΞΥΓΙΑΝΣΗΣ 73
(c) Μεταβολή της πιεζομετρικής γραμμής κατά μήκος της διαδρομής ΑΟ και ΟΒ.
Όταν ko = ∞ η πίεση μηδενίζεται στην επιφάνεια του εδάφους.
Όσο μειώνεται η ko τόσο αυξάνει η πίεση στο σημείο Β.
k
PB = a · h · γw με α= h + 2t
k k
+ o
h + 2t D
Όταν ko << k, η πίεση στην επιφάνεια τους εδάφους αυξάνεται σε pB = h·γw
Σχήμα 2.39. Υπόγεια ροή και πιέσεις νερού σε προστατευόμενο σκάμμa (a), (b), (c).
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΣΤΡΩΣΗ ΕΞΥΓΙΑΝΣΗΣ 75
εκρέει από τους πόρους του εδάφους, να εκτονώνεται η πίεση και η επιφά-
νεια του φρεατίου ορίζοντα να κατεβαίνει σταδιακά, χωρίς να αναπτύσσει
μεγάλη κλίση. Στο χώρο που εγκαταλείπει ο φρεάτιος ορίζοντας αναπτύσ-
σεται μύζηση (υποπίεση) και οι μηνίσκοι του νερού των πόρων, με επιφα-
νειακές τάσεις συγκρατούν τους κόκκους, δίνοντας στο έδαφος φαινόμενη
συνοχή
Πρακτικά συμπεράσματα από την παραπάνω ανάλυση είναι ότι:
• Όταν το αντλούμενο νερό είναι θολό και περιέχει κόκκους ιλύος ή
λεπτής άμμου, έχει εκδηλωθεί αστοχία από υδραυλική θραύση του
πυθμένα ή των παρειών και η άντληση πρέπει να διακοπεί αμέσως.
Παράδειγμα 2 Στεγανολεκάνη
Σε περίπτωση βαθιάς εκσκαφής κατασκευάζεται στεγανολεκάνη για την προστα-
σία του κτιρίου, ενώ προσωρινά καταβιβάζεται η στάθμη του νερού με αντλήσεις.
Η εδαφόπλακα δεν έχει το απαιτούμενο βάρος ώστε να αντέχει στην υποπίεση και
η άντληση για προσωρινό καταβιβασμό της στάθμης είναι απαραίτητη. Η ισορρο-
πία αποκαθίσταται, όταν θα σκυροδετηθούν τέσσερις πλάκες ακόμη. Τότε η ισορ-
ροπία στην έδραση γίνεται:
Β = γd / γpr
και
γpr η «μέγιστη εργαστηριακή πυκνότητα κατά Mod. Proctor»
Ομοίως και για τις θεμελιώσεις, οι οποίες υπολογίζονται βάσει των E και
ks, είναι προτιμότερες οι δοκιμές φόρτισης πλάκας στατικής ή δυναμικής.
την πτώση μιας μάζας 10 kg από ύψος 500 mm επάνω σε ένα σύστημα που
τον μεταφέρει στο έδαφος μέσω μιας σιδερένιας πλάκας διαμέτρου 200
mm.
Ένα είδος συνεχούς ελέγχου της συμπύκνωσης, που εφαρμόζεται σε
μεγάλα εργοτάξια, αναφέρεται στη μέτρηση της αναπήδησης του τυμπά-
νου του δονητικού συμπυκνωτή καθ’ όλη τη διαδρομή. Η αναπήδηση είναι
συνάρτηση του μέτρου ελαστικότητας της στρώσης. Ο οδοστρωτήρας εί-
ναι εφοδιασμένος με κατάλληλα όργανα τα οποία δίνουν ένα συνεχές διά-
γραμμα του βαθμού συμπύκνωσης για όλες τις διαδρομές.
Κάθε μέθοδος ελέγχου είναι κατάλληλη για ορισμένα είδη εδαφών. Γι’
αυτό πρέπει κάθε φορά να επιλέγεται εκείνη που προσαρμόζεται καλύτερα
στην κοκκομετρική διαβάθμιση του συγκεκριμένου γεωυλικού.
Στον πίνακα 2.12 δίνονται συνοπτικά οι έλεγχοι που μπορούν να εφαρ-
μόζονται στα τα αντίστοιχα είδη εδαφών.
84 ΣΤΡΩΣΕΙΣ ΕΞΥΓΙΑΝΣΗΣ ΚΑΙ ΒΟΗΘΗΤΙΚΕΣ ΣΤΡΩΣΕΙΣ
Βαθμός συμπύκνωσης ΒΣ
Για θεμελίωση οικοδομικών έργων, γενικά ΒΣ ≥ 100 %
σε ευαίσθητα άκρα ΒΣ ≥ 92 έως 95%
ΠΗΓΗ
ΠΕΤΕΠ §3.3.4 §3.3.5 §7.3.2 §3.3.2
02-07-01 §3.3.5 §3.3.5
ΠΤΠ ΧΙ - - - §2.10.4
Schultze - - σελ. 252 -
(1967)
20
18
16
Συνεκτικά
14
CRB %
12
10
6
Κοκκώδη
0
0 10 20 30 40 50 60
EV2 (MN/m²)
Διάγραμμα 2.48. Συσχετισμός του βαθμού CBR προς το μέτρο παραμορφωσιμότητας Ev2
όπου:
c : η συνοχή του εδάφους
φ : η γωνία εσωτερικής τριβής
γ1 : το φαινόμενο βάρος του εδάφους πάνω από τη στάθμη θεμελίωσης
Β = 2b : το πλάτος του θεμελίου
t : το βάθος θεμελίωσης
q = γ1.t
⎛ φ⎞
Nq = e π ⋅tan φ ⋅ tan 2 ⎜ 45 + ⎟
⎝ 2⎠
Nq −1
Nc = (2)
tan φ
Nγ = ( Nq -1) · tan2(45 – φ/2)
6
Πιο αναλυτικά στοιχεία υπολογισμού της φέρουσας ικανότητας βλ. Παράρτη-
μα.
92 ΣΤΡΩΣΕΙΣ ΕΞΥΓΙΑΝΣΗΣ ΚΑΙ ΒΟΗΘΗΤΙΚΕΣ ΣΤΡΩΣΕΙΣ
Σχήμα 2.50. Θραύση ομογενούς εδάφους κάτω από λωρίδα με λεία επιφάνεια
έδρασης (κατά L. Prandtl 1920).
Ο πρώτος όρος του τριωνύμου (c.Nc) εκφράζει την επιρροή της συνο-
χής, ο δεύτερος (q.Nq) την επιρροή του βάθους θεμελίωσης και ο τρίτος
την επιρροή του πλάτους του θεμελίου.
Στο σχήμα 2.50 φαίνονται οι γραμμές ολίσθησης κατά Rankine που α-
ναπτύσσονται κάτω από πεδιλοδοκό με λεία επιφάνεια έδρασης.
Το επιφανειακό τμήμα του εδάφους με τα πτωχά μηχανικά χαρακτηρι-
στικά θα αφαιρεθεί ως κάποιο βάθος και θα αντικατασταθεί από την ανθε-
κτικότερη στρώση εξυγίανσης. Το σχήμα 2.51 δείχνει μια απλουστευμένη
θεώρηση της νέας επιφάνειας θραύσεως που αναπτύσσεται τώρα.
Με την απλουστευτική παραδοχή ότι η στρώση, πάχους D, ενσωμα-
τώνεται με το θεμέλιο επιτυγχάνονται συγχρόνως πολλές βελτιώσεις, όπως
φαίνεται από την εφαρμογή της σχέσης (1) στο σχήμα 2.51:
60
60
50
50
40 40
30 30
20
20 3
Λ
ε
ί
α
2,0
Τ
ρ
α
χ
ε
ί
α
1
,
5
ds 2b
1,0
R
a
n
k
i
n
e
0
,
5
0 5 10 15 20 25 30 35 40
Σχήμα 2.54. Διασπορά των τάσεων μέσα στο έδαφος και επικάλυψη μετά από βάθος t.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΣΤΡΩΣΗ ΕΞΥΓΙΑΝΣΗΣ 97
Σχήμα 2.55. Η θέση της στρώσης εξυγίανσης σε σχέση με την κατανομή των
κατακορύφων τάσεων σε ομογενές έδαφος απείρου πάχους.
4 pbf
α) Χωρίς στρώση έχει καθίζηση s=
E
β) Με στρώση πάχους D και διανομή υπό γωνία θ
νέο πλάτος 2b΄ = 2.(b+Dtanθ)
pb
νέα τάση p1 =
b + Dtanθ
4 p1 (b + Dtanθf΄ )
καθίζηση s1 =
Ε
4 pbf΄
και με αντικατάσταση s1 =
E
Εάν z = άπειρον, f = f΄΄ και τότε s1 = s
Εάν z = περιορισμένο f < f’΄ και τότε s1 < s
νούς ημιχώρου και παραβλέπουν την επιρροή της δυσκαμψίας της στρώ-
σης εξυγίανσης. Στις επόμενες παραγράφους ακριβέστεροι υπολογισμοί με
πεπερασμένα στοιχεία που λαμβάνουν υπ’ όψιν τους τη διαφορά των ιδιο-
τήτων των δύο στρωμάτων, δίνουν τις σωστές διαστάσεις της επιρροής της
στρώσης εξυγίανσης.
(α)
(β)
(γ)
Σχήμα 2.57. Μείωση της καθίζησης με το πάχος της στρώσης σε λωρίδα εδραζομένη
σε συμπιεστό στρώμα πολύ μεγάλου πάχους.
Φορτίο p = 150 α) πολύ ασθενές έδαφος Ε = 3.000 KPa
Πλάτος λωρίδος 2b = 2.00 m β) ασθενές έδαφος Ε = 6.000 KPa
Στρώση εξυγίανσης E0 = 50.000 KPa γ) μέτριο έδαφος Ε = 12.000 KPa
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΣΤΡΩΣΗ ΕΞΥΓΙΑΝΣΗΣ 101
Από το σχήμα 2.57 φαίνεται ότι η ευεργετική δράση της στρώσης είναι
εντονότερη όσο χαλαρότερο είναι το υπέδαφος. Για σταθερό D το ποσοστό
μείωσης της καθίζησης είναι ανάλογο του μέτρου ελαστικότητας του εδά-
φους. Η μείωση είναι μεγαλύτερη σε πολύ ασθενές έδαφος.
Στο σχήμα 2.58 φαίνεται πεδιλοδοκός πλάτους 2b = 2.00 m εδραζομέ-
νη σε ασθενές έδαφος (με Ε = 6 000 KPa). Υπολογίζονται οι υποχωρήσεις
της επιφάνειας του εδάφους γύρω από το θεμέλιο χωρίς στρώση εξυγίαν-
σης και με στρώσεις πάχους 0,70 και 2,00 μέτρων. Ο υπολογισμός έγινε με
μέθοδο πεπερασμένων στοιχείων (πρόγραμμα PHASE) με εφαρμογή θεω-
ρίας ελαστικότητας.
Με την εισαγωγή στρώσης πάχους 0,70 m η καθίζηση στο μέσον υπο-
χωρεί. Το ίδιο συμβαίνει όταν η στρώση αυξηθεί σε 2,00 m. Όσο αυξάνει
το πάχος D, τόσο διευρύνεται η χοάνη καθιζήσεων και τόσο μειώνεται η
καθίζηση στο μέσον. Οι κλίσεις των δύο κλάδων της καμπύλης μειώνο-
νται επίσης όσο αυξάνει το πάχος D.
Στο σχήμα 2.59 φαίνονται οι καθιζήσεις στο μέσον πλάκας γενικής κοι-
τόστρωσης (εδαφόπλακας), η οποία εδώ εξομοιώνεται με λωρίδα μεγάλου
πλάτους που εδράζεται σε συμπιεστό στρώμα απείρου πάχους. Οι καθιζή-
σεις υπολογίστηκαν κατά Steinbrenner για έδαφος πολύ ασθενές (με Ε =
3.000 KPa), ασθενές (με Ε = 6.000 KPa) και συνηθισμένο μέτριο έδαφος
(με Ε = 12.000 KPa). Όταν το πλάτος της λωρίδας είναι 20,00 m, η μείωση
των καθιζήσεων για πάχος στρώσης 4,00 m είναι εξαιρετικά μικρή.
έναντι άλλων μεθόδων, όπως της πασσάλωσης ή της θεμελίωσης στο στε-
ρεό υπόβαθρο αφήνοντας ένα – δυο υπόγεια ως κλειστούς χώρους, κενούς
ή πρόχειρα επιχωμένους.
Στο σχήμα 2.63 παρουσιάζονται τα αποτελέσματα υπολογισμού των
καθιζήσεων πεδιλοδοκού, πλάτους 2b = 2,00 m, που εδράζεται σε συμπι-
εστό στρώμα πάχους z =5 m.
Εξετάζεται πάλι η περίπτωση τριών εδαφών: πολύ ασθενές (Ε = 3.000
KPa), ασθενές (Ε = 6.000 KPa) και μέτριο (Ε = 1.200 KPa).
Παρατηρείται η ραγδαία μείωση των καθιζήσεων με όριο την ελαστική
υποχώρηση του συμπυκνωμένου υλικού της στρώσης. Η μείωση είναι με-
γαλύτερη στο πολύ ασθενές έδαφος σε σύγκριση με ένα μέτριο έδαφος.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΣΤΡΩΣΗ ΕΞΥΓΙΑΝΣΗΣ 107
Μέτρα ελαστικότητας
Πάχος συμπιεστού στρώματος z = 5,00 m α) Πολύ ασθενές έδαφος Ε = 3.000 KPa
Φορτίο p = 150 ΚPa β) Ασθενές έδαφος Ε = 6.000 KPa
Πλάτος λωρίδας 2b = 2,00 m γ) Μέτριο έδαφος Ε = 12.000 KPa
Στρώση εξυγίανσης Εο = 50.000 ΚPa
Μέτρα ελαστικότητας
Πάχος συμπιεστού στρώματος z = 5,00 m α) Πολύ ασθενές έδαφος Ε = 3.000 KPa
Φορτίο p = 60 ΚPa β) Ασθενές έδαφος Ε = 6.000 KPa
Πλάτος λωρίδας 2b = 20 m γ) Μέτριο έδαφος Ε = 12.000 KPa
Στρώση εξυγίανσης Εο = 50.000 ΚPa
Θεμελίωση με εδαφόπλακα
• Σε συμπιεστό στρώμα μεγάλου πάχους η εδαφόπλακα δεν μειώνει
ουσιαστικά τις απόλυτες καθιζήσεις. Αυξάνει όμως τη δυσκαμψία
της θεμελίωσης και περιορίζει τις διαφορικές καθιζήσεις μεταξύ
των φερόντων στοιχείων.
• Σε συμπιεστό στρώμα μικρού πάχους η μείωση των καθιζήσεων
είναι συνάρτηση του λόγου του πάχους της στρώσεως προς το πά-
χος του συμπιεστού στρώματος.
• Γενικά όμως στην περίπτωση της εδαφόπλακας ο ρόλος της στρώ-
σης εξυγίανσης στο μέγεθος των καθιζήσεων είναι περιορισμένος.
7
Βλ. Σ. Παπασπύρου «Συμπυκνώσεις», Πίνακας 3.1 Καταλληλότητα βραχώ-
δους επιχώματος.
112 ΣΤΡΩΣΕΙΣ ΕΞΥΓΙΑΝΣΗΣ ΚΑΙ ΒΟΗΘΗΤΙΚΕΣ ΣΤΡΩΣΕΙΣ
ζει τις ολικές καθιζήσεις, δεν χρειάζεται για αύξηση της φέρουσας
ικανότητας. Η χρήση της δικαιολογείται μόνον για την αντικατά-
σταση ακατάλληλου εδάφους ή για τη δημιουργία αποστραγγιστι-
κής στρώσεως. Στην περίπτωση αυτή κατασκευάζεται μόνον μια
στρώση καθαριότητας ή αναλόγως μια στρώση στράγγισης.
Σε μεμονωμένα πέδιλα ή πεδιλοδοκούς, όπου η στρώση εξυγίαν-
σης έχει τα καλύτερα στατικά και οικονομικά αποτελέσματα, το
ενδεδειγμένο πάχος κυμαίνεται από b έως 3b (όπου 2b το πλάτος
του στοιχείου θεμελίωσης). Όμως η επιλογή του πάχους D σε κάθε
περίπτωση πρέπει να προέρχεται από τη σύγκριση αναλυτικών υ-
πολογισμών των διαφορικών καθιζήσεων δοκιμάζοντας προοδευ-
τικά διάφορα πάχη στρώσεως.
3. ΣΤΡΩΣΗ ΚΑΘΑΡΙΟΤΗΤΑΣ
Υλικά κατασκευής
Το υλικό το οποίο διαστρώνεται, πρέπει να έχει τις εξής ιδιότητες :
• Να είναι χαμηλού κόστους
• Να απορροφά το νερό χωρίς να δημιουργεί λάσπη (IP < 6 %)
• Να σχηματίζει λεία επιφάνεια μετά την κυλίνδρωση
Κατάλληλα υλικά είναι γενικά τα αμμοχάλικα, ορυκτά ή θραυστά, με πλήρη
κοκκομετρική διαβάθμιση και μέγιστη διάμετρο όχι μεγαλύτερη των 32 mm.
Τέτοια γεωυλικά περιγράφονται στις παραγράφους 2.1.2 και 2.1.3. Η
εξασφάλιση καλών υλικών είναι πάντα επιθυμητή. Δεν απαιτείται όμως η
αυστηρή τήρηση κανόνων και προδιαγραφών, δεδομένου ότι δεν υπάρχουν
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΣΤΡΩΣΗ ΚΑΘΑΡΙΟΤΗΤΑΣ 115
Συμπύκνωση
Τα αμμοχάλικα διαστρώνονται σε χαλαρές στρώσεις των 10 έως 25 cm
έτσι ώστε μετά τη συμπύκνωση να προκύψει στρώση 7 έως 20 cm. Εάν τα
υλικά είναι τελείως στεγνά, πρέπει να διαβραχούν με άφθονο νερό και στη
συνέχεια να κυλινδρωθούν (Φωτογραφία 3.2).
Όταν ο πυθμένας της εκσκαφής είναι λασπώδης, με νερά και χαλαρά εδα-
φικά υλικά εφαρμόζεται πολλές φορές στην πράξη μια στρώση χονδρο-
κόκκου υλικού, η οποία ανακατεύεται με τα υπόλοιπα υπάρχοντα εδάφη
και βελτιώνει τη βατότητα. Αυτός ο τρόπος σταθεροποίησης ονομάζεται
«μηχανική σταθεροποίηση», επειδή χρησιμοποιεί αδρανή υλικά, σε αντι-
διαστολή προς τις μεθόδους σταθεροποίησης που περιγράφονται στην πα-
ράγραφο 2.1.6, οι οποίες προβλέπουν τη βελτίωση των ιδιοτήτων του εδά-
φους με χημικές διεργασίες. Τα πρόσμικτα, όπως αναφέρθηκε εκεί, προ-
στίθενται σε πολύ μικρές ποσότητες και μεταβάλλουν τις ηλεκτροχημικές
ιδιότητες του νερού των πόρων, είτε τον τρόπο κρυστάλλωσης των σχημα-
τιζόμενων αλάτων. Σε αντίθεση τα αδρανή πρόσμικτα αποτελούνται από
κοκκώδη έως αδρομερή γεωυλικά που αναμιγνύονται σε μεγάλες ποσότη-
τες και αλλοιώνουν μόνον την κοκκομετρική διαβάθμιση. Η κατασκευα-
στική διαδικασία παραμένει η αυτή: Αναμόχλευση του αυτόχθονος υλικού,
καλή ανάμιξη με τα αδρομερή και συμπύκνωση. Ο τρόπος με τον οποίον
εφαρμόζεται στα οικοδομικά έργα είναι διαφορετικός από ότι στην οδοποι-
ία και γι’ αυτό θα αναπτυχθεί χωριστά.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΣΤΡΩΣΗ ΣΤΑΘΕΡΟΠΟΙΗΣΗΣ 119
• Το λιθοσύντριμμα
• Τα θραυστά ή φυσικά χαλίκια
• Η θραυστή ή φυσική άμμος
Πολλά άλλα φυσικά ή τεχνητά υλικά που μπορεί να βρεθούν κοντά στο
τόπο του έργου έχουν χρησιμοποιηθεί με επιτυχία, όπως κορύματα κλιτύ-
ος, αποσαθρωμένος γνεύσιος, κατακερματισμένος ασβεστόλιθος, υπολείμ-
ματα ορυχείων, κλπ. Ο στόχος είναι το τελικό μίγμα να έχει τέτοια δια-
βάθμιση, ώστε να μπορεί να συμπυκνωθεί εύκολα και καλά.
Για το λόγο αυτό παίρνονται υπόψη οι κοκκομετρικές διαβαθμίσεις του
φυσικού εδάφους και του διαθέσιμου γεωυλικού και σχηματίζεται μια
σύνθεση με κατάλληλες αναλογίες από τα δύο υλικά, τέτοια ώστε η κοκ-
κομετρική καμπύλη του μίγματος να περιλαμβάνεται στα όρια των προδια-
γραφών για υλικά επιχωμάτων (βλ. παράγρ. 2.1.3).
120 ΣΤΡΩΣΕΙΣ ΕΞΥΓΙΑΝΣΗΣ ΚΑΙ ΒΟΗΘΗΤΙΚΕΣ ΣΤΡΩΣΕΙΣ
Στα οικοδομικά έργα η επιφάνεια της κάτοψης είναι μικρή και δεν δι-
ευκολύνει την εργασία βαρέων μηχανημάτων για αναμόχλευση, ανάμιξη
και συμπύκνωση. Έτσι έχει αναπτυχθεί εμπειρικά μια ιδιόμορφη κατα-
σκευή: διαστρώνεται μια στρώση λιθορριπής επάνω στο λασπώδη πυθμέ-
να.
Η μέθοδος αυτή είναι ορθή και αποτελεσματική μόνον σε δύο περιπτώ-
σεις:
• Όταν το υδαρές συνεκτικό υλικό έχει πολύ μικρό πάχος και πιο
κάτω ακολουθεί ανθεκτικό στρώμα. Τότε οι ακμές και οι γωνίες
των λίθων εκτοπίζουν το υδαρές υλικό χωρίς να το συμπυκνώνουν
και φθάνουν μέχρι το ανθεκτικό υπόβαθρο, σχηματίζοντας έτσι
έναν ιστό, ο οποίος θα μεταβιβάζει τα φορτία στο ανθεκτικό υπέ-
δαφος.
• Όταν το χαλαρό στρώμα είναι αμμώδες, μικρού πάχους. Τότε με
τη διείσδυση των λίθων το στρώμα τούτο συμπυκνώνεται σε όσο
βάθος φθάνουν οι αιχμές τις και διαμορφώνεται έτσι μια στρώση
εξυγίανσης. Το υποκείμενο αμμώδες έδαφος επηρεάζεται ευνοϊκά
λόγω του βάρους των λίθων και των δονήσεων της συμπύκνωσης.
Η λιθορριπή δεν είναι κατάλληλη σε συμπιεστά στρώματα μεγάλου πά-
χους.
Όταν το υπέδαφος αποτελείται από χαλαρά κοκκώδη γεωυλικά σε με-
γάλο πάχος, η διείσδυση θα προχωρήσει μέχρις ενός βάθους, συμπυκνώνο-
ντας συγχρόνως τα υλικά που έρχονται σε επαφή. Θα σταματήσει όταν
αποκατασταθεί η ισορροπία μεταξύ του βάρους της σφήνας που κατεισδύει
και της αντίδρασης των κόκκων που συμπυκνώνονται. Σχηματίζεται έτσι
μια στρώση εξυγίανσης. Η ισορροπία των λίθων μέσα στη στρώση αυτή
δεν είναι σταθερή, διότι επηρεάζεται από δονήσεις, από αύξηση ή επανά-
ληψη της φόρτισης και από νερά που μειώνουν τη γωνία εσωτερικής τρι-
βής.
Ανάλογος μηχανισμός με το ίδιο αποτέλεσμα ισχύει, όταν η υδαρής αρ-
γιλική στρώση έχει μεγάλο πάχος. Η μόνη διαφορά είναι ότι το υδαρές υ-
λικό δεν συμπυκνώνεται, αλλά εκτοπίζεται, υπερχειλίζει και βγαίνει πάνω
από τις πέτρες στην επιφάνεια. Η διείσδυση του αδρομερούς υλικού δεν θα
σταματήσει ποτέ. Κάθε φορά που θα αυξάνεται η υγρασία ή θα επαναλαμ-
βάνεται η φόρτιση, οι γωνιώδεις λίθοι θα βυθίζονται στη μαλακή στρώση
προκαλώντας την καθίζηση της ανωδομής. Εδώ η λιθορριπή δεν μπορεί να
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΣΤΡΩΣΗ ΣΤΑΘΕΡΟΠΟΙΗΣΗΣ 121
cm. Η θέση του είναι εκτός του περιγράμματος της κάτοψης της θεμελίω-
σης και έχει βάθος 50 cm κάτω από τη στάθμη έδρασης. Στις τσιμεντοσω-
λήνες ανοίγονται μερικές τρύπες και στη βάση του φρέατος τοποθετείται
15-30 cm χαλίκι. Μια αυτόματη βυθιζόμενη αντλία (με φλοτέρ) απάγει τα
νερά προς το δημοτικό δίκτυο ομβρίων.
Τα φρεάτια θα χρησιμοποιηθούν κατά τη διάρκεια της κατασκευής για
προσωρινό καταβιβασμό της στάθμης του φρεατίου ορίζοντα μέχρις ότου
η ανωδομή αποκτήσει βάρος μεγαλύτερο από την άνωση (βλ. παράγρ.
2.2.6.1).
Για προληπτικούς λόγους θεωρείται σκόπιμο να διατηρούνται τα φρεά-
τια αυτά και μετά το πέρας της κατασκευής του κτιρίου. Σε περίπτωση
βλάβης της στεγανολεκάνης αντλούνται από εκεί τα νερά κατεβάζοντας
τον ορίζοντα, μέχρις ότου αποκατασταθεί η βλάβη.
Στο σχήμα 5.7 φαίνεται η κατασκευή μόνιμου φρεατίου άντλησης έξω
από την κάτοψη, το οποίο περιβάλλεται με γεωύφασμα.
Για τα συνήθη οικοδομικά έργα με διαστάσεις μικρότερες των 20 μέ-
τρων δεν χρειάζεται να παρεμβάλλονται στη στρώση διάτρητοι σωλήνες.
Η παροχετευτική ικανότητα των σκύρων είναι επαρκής για την απομά-
κρυνση των νερών.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: ΣΤΡΩΣΗ ΣΤΡΑΓΓΙΣΗΣ 127
Σχήμα 5.7. Μόνιμο φρεάτιο άντλησης στην πρασιά έξω από τη στεγανολεκάνη
και την αντιστήριξη.
Η διαβάθμιση αυτή δεν είναι δεσμευτική και ο μελετητής έχει την ευ-
χέρεια επιλογής άλλου υλικού που θα ικανοποιεί καλύτερα τις ανάγκες του
έργου.
Άλλα κατάλληλα υλικά, που δεν περιέχουν καθόλου λεπτόκοκκο κλά-
σμα, είναι τα διάφορα σκύρα, όπως:
• Σκύρα σκυροδέματος διαμέτρου 16 έως 28 ή 31 mm
• Σκύρα οδοστρωσίας διαμέτρου 31 έως 80 mm
• Σκύρα οδοστρωσίας με διευρυμένη διαβάθμιση σε διάφορες α-
ναλογίες 16 έως 90 mm
Οι κοκκομετρικές καμπύλες των υλικών αυτών έχουν χαραχθεί στο
διάγραμμα 5.8. Όπως φαίνεται η διαβάθμισή τους είναι πολύ περιορισμέ-
νη, σχεδόν ισόκοκκα υλικά, τα οποία δεν συμβαδίζουν με το πνεύμα της
παραγράφου 2.1.3, δηλαδή όταν συμπυκνωθούν δεν σχηματίζουν συμπαγή
μάζα με λίγα κενά. Αντίθετα εδώ επιδιώκονται μεγάλα κενά για υψηλή
διαπερατότητα, ενώ το ανυποχώρητο της στρώσης εξασφαλίζεται από την
μεγάλη αντοχή του πετρωματικού υλικού και από την ευκολία που έχει το
σχεδόν ισόκοκκο υλικό να παίρνει θέση ευσταθούς ισορροπίας αμέσως με
τη διάστρωση, με τη διαβροχή και ενδεχομένως με λίγη δόνηση.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: ΣΤΡΩΣΗ ΣΤΡΑΓΓΙΣΗΣ 129
8
Αναλυτικά για τον τρόπο υπολογισμού του γεωύφασματος βλ. J. P. Giroud
(1982), R. M. Koerner (1990), Παπασπύρου (2006).
130 ΣΤΡΩΣΕΙΣ ΕΞΥΓΙΑΝΣΗΣ ΚΑΙ ΒΟΗΘΗΤΙΚΕΣ ΣΤΡΩΣΕΙΣ
στά γεωυλικά ο συντελεστής k εξαρτάται κυρίως από τρεις παράγοντες: την περι-
εκτικότητα σε λεπτόκοκκα υλικά, τη διαβάθμιση και τον βαθμό συμπύκνωσης.
Η περιεκτικότητα σε λεπτόκοκκα υλικά, όπως φαίνεται από τις προδιαγραφές
και τα διαγράμματα κοκκομετρικών διαβαθμίσεων που αναφέρονται στην προη-
γούμενη παράγραφο, τηρείται όσο το δυνατόν χαμηλότερη. Μερικές φορές εφαρ-
μόζεται ακόμη και πλύσιμο με άφθονο νερό για την απομάκρυνση της παιπάλης
και του λεπτόκοκκου υλικού.
Οι προδιαγραφές υλικού στραγγιστηρίου δέχονται γενικά ένα ποσοστό μέχρι
5-7% λεπτόκοκκου (d ≤ 0,074 mm), το οποίο δεν παραβλάπτει τη διαπερατότητα,
εφόσον το υπόλοιπο υλικό είναι αδρομερές και σχεδόν ισόκοκκο.
Η συμπύκνωση είναι γνωστό ότι μειώνει τα κενά και άρα επηρεάζει τη διαπε-
ρατότητα. Τα θραυστά γεωυλικά πλήρους κοκκομετρικής διαβάθμισης, όταν συ-
μπυκνωθούν, δίνουν μεγάλο φαινόμενο βάρος και μικρή διαπερατότητα. Οι πα-
λιοί εργοδηγοί χρησιμοποιούσαν μια τελείως πρόχειρη δοκιμή για να διαπιστώ-
νουν την καλή συμπύκνωση: άδειαζαν έναν κουβά νερό επάνω στην επιφάνεια.
Εάν το νερό απορροφηθεί και διηθηθεί αμέσως η στρώση δεν έχει συμπυκνωθεί.
Εάν το νερό λιμνάσει για λίγο στην επιφάνεια, τότε η στρώση είναι ικανοποιητικά
πυκνή.
Η δοκιμή αυτή είναι τελείως εμπειρική και η εγκυρότητά της εξαρτάται από
πολλές προϋποθέσεις. Δείχνει όμως, χαρακτηριστικά τη σημασία της κοκκομε-
τρικής διαβάθμισης, δηλαδή πότε τα κενά έχουν γεμίσει, και αποδεικνύει το ρόλο
της συμπύκνωσης στη μείωση της διαπερατότητας.
Η συμπύκνωση είναι απαραίτητη, διότι η στρώση στράγγισης βρίσκεται στην
έδραση οδοστρωμάτων, επιχωμάτων ή οικοδομικών έργων και πρέπει να παρου-
σιάζει σταθερότητα όγκου. Αποφεύγεται ή περιορίζεται μόνο όταν χρησιμοποιού-
νται ισόκοκκα υλικά και βραχώδη προϊόντα. Το κλείσιμο των πόρων κατά τη συ-
μπύκνωση αποφεύγεται μόνο με κατάλληλη κοκκομετρική διαβάθμηση και με
περιορισμό ή πλήρη έλλειψη του λεπτόκοκκου υλικού.
Ενδεικτικά δίνεται πιο κάτω ο πίνακας 5.3 με τους συντελεστές k και τις δια-
βαθμίσεις της διαπερατότητας, όπως αναφέρονται στη βιβλιογραφία.
9
Στις εμπειρικές εκτιμήσεις της διαπερατότητας ως ενεργός διάμετρος χαρα-
κτηρίζεται η διάμετρος εκείνη η οποία καθορίζει τη συμπεριφορά του υλικού.
Συνήθως λαμβάνεται η διάμετρος που αντιστοιχεί σε ποσοστό διερχομένων
10%.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: ΣΤΡΩΣΗ ΣΤΡΑΓΓΙΣΗΣ 135
Σχήμα 5.9. Συντελεστές διαπερατότητας k σε συνάρτηση με την πυκνότητα, την ενεργό διά-
μετρο d50, και τον συντελεστή ομοιομορφίας. (κατά M. Preene et al, 1997)
136 ΣΤΡΩΣΕΙΣ ΕΞΥΓΙΑΝΣΗΣ ΚΑΙ ΒΟΗΘΗΤΙΚΕΣ ΣΤΡΩΣΕΙΣ
A = 1102*1.02=1102
B = 2.5
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: ΣΤΡΩΣΗ ΣΤΡΑΓΓΙΣΗΣ 137
10
Το προϊόν από ανακύκλωση ελαστικών προέρχεται από μηχανική είτε από
κρυογενή κοκκοποίηση εφθαρμένων ελαστικών αυτοκινήτων με ταυτόχρονη, ή
χωρίς απομάκρυνση των μεταλλικών και υφασμάτινων ινών που περιέχονται σ’
αυτά.
144 ΣΤΡΩΣΕΙΣ ΕΞΥΓΙΑΝΣΗΣ ΚΑΙ ΒΟΗΘΗΤΙΚΕΣ ΣΤΡΩΣΕΙΣ
11
Ο εμπορικός όρος «γεωθερμικός κλιματισμός» δεν κρίνεται δόκιμος από γεω-
λογική άποψη, διότι ως γεωθερμία νοείται η αυξημένη θερμοκρασία του εδά-
φους πάνω από τη μέση ετήσια που απαντάται σε μεγάλα βάθη ή σε ειδικές
περιοχές.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6: ΕΙΔΙΚΕΣ ΠΙΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΡΩΣΕΩΝ 145
Η γείωση ενός κτιρίου έχει σκοπό να μεταβιβάζει στο έδαφος τις τυχόν
διαρροές ρεύματος των διαφόρων οικιακών συσκευών, χωρίς να παρεμβάλ-
λει αντιστάσεις, διότι άλλως μπορεί να επηρεάσει δυσμενώς τη λειτουργία
ευαίσθητων συσκευών (όπως αυτοματισμοί, ηλεκτρονικοί υπολογιστές
κλπ.). Ακόμη πρέπει να μπορεί να μεταβιβάσει τα μεγάλα κεραυνικά
φορτία στη γη. Ο ρόλος της, λοιπόν, είναι σημαντικός και γι’ αυτό πρέπει
να εξασφαλίζεται κατασκευαστικά η καλή λειτουργία της. 12 Η συνήθης
κατασκευή προβλέπει τη σύνδεση του ηλεκτροδίου γειώσεως απευθείας με
τον οπλισμό της θεμελίωσης (Φωτογραφία 6.4). Το ηλεκτρόδιο αποτελεί-
12
Η κατασκευή της θεμελιακής γείωσης διέπεται από αυστηρούς κανονισμούς,
διότι λόγω της παρουσίας του ηλεκτρικού ρεύματος οι διαβρώσεις των μεταλ-
λικών στοιχείων είναι πολύ έντονες.
Σχετικοί κανονισμοί: Πρότυπα ΕΛΟΤ HD 384, ΕΛΟΤ HD 60364-5-54: 2007,
ΕΛΟΤ ΕΝ 62305-3 έως 6: 2006 κοκ.
148 ΣΤΡΩΣΕΙΣ ΕΞΥΓΙΑΝΣΗΣ ΚΑΙ ΒΟΗΘΗΤΙΚΕΣ ΣΤΡΩΣΕΙΣ
Σχήμα 6.5. Τοποθέτηση του ηλεκτροδίου γείωσης εκτός της ηλεκτρικά μονωμένης
περιοχής (α) κάτω από στεγανολεκάνη, (β) πλευρικά της θεμελίωσης.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6: ΕΙΔΙΚΕΣ ΠΙΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΡΩΣΕΩΝ 149
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
πει την μετακίνηση από το σημείο αυτό, δηλαδή την έναρξη πλαστικών
παραμορφώσεων.
Όπως είναι φυσικό σε ορισμένες πειραματικές μετρήσεις παρατηρήθη-
καν αποκλίσεις από τη θεωρητική καμπύλη, αλλά αυτό είναι αποδεκτό και
αποδίδεται σε ανομοιογένειες του εδαφικού υλικού είτε σε πειραματικές
ατέλειες.
Η ορθογωνική κατανομή που φαίνεται στο σχήμα A.4α αποτελεί απλο-
ποιητική προσέγγιση αυτής της πολύπλοκης θεωρητικής διαδικασίας, η
οποία δεν είναι πάντοτε γνωστό σε ποιό βαθμό αναπαριστά την πραγματι-
κότητα. Είναι όμως χρήσιμη, διότι διευκολύνει πολύ τους υπολογισμούς.
Αν μάλιστα ληφθεί υπόψη ότι σήμερα στη πράξη κατασκευάζονται δύ-
σκαμπτα επιφανειακά θεμέλια (πέδιλα, πεδιλοδοκοί, θεμελιολωρίδες κτλ),
ότι τα συνήθη εδάφη δεν στερούνται συνοχής και ακόμη ότι οι θεμελιώ-
σεις εδράζονται πάντοτε σε κάποιο βάθος από την επιφάνεια, τότε γίνεται
εύκολα κατανοητό, γιατί οι εξάρσεις των ύβων αμβλύνονται, η τάση στην
ακμή μειώνεται και έτσι η πραγματική καμπύλη πλησιάζει προς την ορθο-
γωνική κατανομή.
Σχήμα A.5. Γραμμική κατανομή των κατακορύφων τάσεων μέσα στο έδαφος,
κάτω από απειρομήκη πεδιλοδοκό.
Στα μεμονωμένα πέδιλα η διασπορά κατευθύνεται και προς τις δύο δι-
ευθύνσεις και η απομείωση των τάσεων με το βάθος είναι πολύ ταχύτερη.
13
Η βιβλιογραφία σχετικά με τη διανομή των τάσεων μέσα στο έδαφος είναι
πλουσιοτάτη. Αναφέρονται εδώ ενδεικτικά μερικά βασικά συγκεντρωτικά βι-
βλία και μερικά χαρακτηριστικά άρθρα.
Ελληνικά: Α. Αναγνωστόπουλος - Β.Π. Παπαδόπουλος (1989, σελ. 137 ÷
155), Α. Λοΐζος (1985), Μ. Καββαδάς, (2004, σελ. 217), Γ. Γκαζέτας (2007,
σελ. 203 ÷ 207).
Αγγλικά: R. Scott, 1965, K. Terzaghi, 1943, G.G. Meyerhof, 1951.
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 159
σz =
p
[a + sinα ⋅ cos(α + 2δ )]
π
Σχήμα A.7. Κατακόρυφη τάση σz μέσα στο έδαφος λόγω του επιφανειακού φορτίου p.
Σχήμα A.8. Μείωση της τάσης σz σε συνάρτηση με το βάθος z και την απόσταση
x από το θεμέλιο.
160 ΣΤΡΩΣΕΙΣ ΕΞΥΓΙΑΝΣΗΣ ΚΑΙ ΒΟΗΘΗΤΙΚΕΣ ΣΤΡΩΣΕΙΣ
A.2.3. Οι τάσεις μέσα στο έδαφος υπολογίζονται επίσης με την μέθοδο των
πεπερασμένων στοιχείων. Το έδαφος υποκαθίσταται από ένα σύνολο τριγωνι-
κών ή ορθογωνικών στοιχείων, στα οποία δίνονται οι ελαστικές ιδιότητες του
εδάφους και το κριτήριο θραύσεως για κάθε ένα στρώμα χωριστά. Με αγνώ-
στους τις μετακινήσεις των κόμβων καταρτίζονται οι εξισώσεις σύμφωνα τη
θεωρία της ελαστικότητας και προστίθενται εξισώσεις που καλύπτουν τις ορι-
ακές συνθήκες και το κριτήριο θραύσεως. Σχηματίζεται έτσι ένα τεράστιο
σύστημα εξισώσεων με ισάριθμους αγνώστους για την επίλυση του οποίου
απαιτείται η χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή. Επιλύεται προσεγγιστικά αλλά
η ακρίβεια της προσέγγισης είναι εξαιρετικά μεγάλη.
Σε σύγκριση με τις συμβατικές θεωρητικές επιλύσεις ο τρόπος αυτός επι-
τρέπει καλύτερη προσομοίωση του εδάφους και των οριακών συνθηκών. Τα
σχετικά προγράμματα εύκολα μπορούν να λάβουν υπόψη τους συγκεκριμένη
στρωματογραφία εδάφους με τα αντίστοιχα κριτήρια θραύσεως και τις πραγ-
ματικές οριακές συνθήκες.
Το σχήμα A.9 δείχνει τις ισοτασικές καμπύλες (βολβοί τάσεων) για το
20%, 30%,... έως 60% της τάσης έδρασης. Παράλληλλα προς τα διαγράμματα
60%
50%
40%
30%
20%
των τάσεων στο ίδιο σχήμα έχουν σχεδιαστεί δύο στρώσεις εξυγίανσης πά-
χους D=b και D=2b. Φαίνεται καθαρά ότι σε βάθος D=b παραμένει τo
82% της p, ενώ σε βάθος D=2b έχει παραμείνει μόνον το 55% της τάσης
έδρασης. Σε βάθος 6b, δηλαδή τριπλάσιο του πλάτους του θεμελίου η σz έχει
μειωθεί στο 21% της αρχικής p.
Σχήμα A.10. Ανάπτυξη και εξέλιξη πλαστικών περιοχών στις ακμές της πεδιλο-
δοκού συναρτήσει του φορτίου.
162 ΣΤΡΩΣΕΙΣ ΕΞΥΓΙΑΝΣΗΣ ΚΑΙ ΒΟΗΘΗΤΙΚΕΣ ΣΤΡΩΣΕΙΣ
σ1 =
p ⎫
(α + sinα) + γ (t + z)
π ⎪
⎪ (1)
p
⎬
σ3 = (α - sinα) + γ (t + z) ⎪
π ⎪⎭
Το κριτήριο Mohr – Coulomb (βλ. σχήμα A.12) ορίζει ότι η αστοχία
συμβαίνει, όταν ο κύκλος Mohr, που σχηματίζεται από το ζεύγος των κυ-
ρίων τάσεων σ1 , σ3 εφάπτεται της γραμμής που ορίζεται από τα φ και c
(γραμμή θραύσεως κατά Coulomb).
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 163
Σχήμα A.11. Υπολογισμός των κυρίων τάσεων σ1 και σ3 στο σημείο M(x,z) εξ’
αιτίας του φορτίου p.
c c
tanφ = → ΟΓ = (2)
ΟΓ tanφ
(ΑΚ)=(σ1-σ3) /2 (30
(ΟΚ)=(σ1+σ3)/2 (4)
(ΑΚ) = (ΚΓ) · sinφ → (ΚΓ)=(ΑΚ)/sinφ (5)
και
και εάν εισαχθούν οι σ1 και σ3 από τις σχέσεις (2),(3),(4) και (5) στην
σχέση (6), αυτή τελικά παίρνει τη μορφή:
⎛ c σ + σ3 ⎞
σ1 - σ3 = 2sinφ⎜⎜ + 1 ⎟⎟ (7)
⎝ tanφ 2 ⎠
Απαλείφοντας τα σ1 και σ3 από τις σχέσεις (1) και (7) ευρίσκεται μετά
την εκτέλεση των πράξεων :
c p p sinα
+ γ (t + z) + ·α= ·
tanφ π π sinφ
και λύνοντας ως προς z :
p ⎛ sinα ⎞ c
z= · ⎜⎜ − α ⎟⎟ - -t (8)
γ⋅π ⎝ sinφ ⎠ γtanφ
Για σταθερό κατακόρυφο φορτίο p η σχέση (8) δίνει το βάθος του ορί-
ου πλαστικοποίησης σε συνάρτηση με τη γωνία 2α και παριστά μια κα-
μπύλη η οποία περικλείει την πλαστική περιοχή (Σχήμα Α.10). Όταν αυξη-
θεί το φορτίο p , η καμπύλη αναπτύσσεται βαθύτερα.
Το μέγιστο βάθος, maxz, για κάθε καμπύλη θα υπολογιστεί από τη συν-
dz
θήκη =0 :
dα
dz p ⎛ cosα ⎞
= ⎜ − 1⎟ = 0
dα γ ⋅ π ⎜⎝ sinφ ⎟⎠
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 165
cosα π
= 1 → cosα = sinφ → α = -φ
sinφ 2
και με αντικατάσταση του α στη σχέση (8) βρίσκεται :
p ⎛ 1 π ⎞ c
maxz = ⎜⎜ − + φ ⎟⎟ - -t (9)
γ ⋅ π ⎝ tanφ 2 ⎠ γ ⋅ tanφ
Το μέγιστο βάθος πλαστικοποίησης είναι ανάλογο του φορτίου p.
c
+t
γtanφ
pκρ = γ·π ·
1 π
− +φ
tanφ 2
και ύστερα από μετασχηματισμό :
π π ⋅ tanφ
pκρ = ·c+ ·γt
1 - ( π 2 - φ) tanφ 1 - ( π 2 − φ) tanφ
και θέτοντας :
π π ⋅ tanφ
K΄ = , K= (10)
1 - ( π 2 - φ) tanφ 1 - ( π 2 − φ) tanφ
pκρ = K΄ · c + K · γt (11)
Οι τιμές των K και K΄ είναι συναρτήσεις μόνον της γωνίας φ και δίνονται
στον Πίνακα A.1.
φº 0 10 20 25 30 35 40 45
Κ 0 0,8 2,1 3,1 4,6 6,8 9,9 14,6
Κ΄ π 4,2 5,6 6,6 8,0 9,6 11,8 14,6
166 ΣΤΡΩΣΕΙΣ ΕΞΥΓΙΑΝΣΗΣ ΚΑΙ ΒΟΗΘΗΤΙΚΕΣ ΣΤΡΩΣΕΙΣ
Α) Αστράγγιστες συνθήκες
Είναι η περίπτωση πολύ αργιλικού εδάφους ή ταχείας επιβολής
φορτίου
Ισχύουν
φ = 0 , c = Cu και ακόμη Κ = 0, Κ΄ = π
Η σχέση (11) γίνεται
pκρ = π · Cu = 3,14 Cu (12)
q = 5,7 Cu
Β) Στραγγιζόμενες συνθήκες
Αναφέρονται σε κοκκώδη εδάφη, σε συνήθη αργιλοαμμώδη και
ακόμη σε αργιλικά εδάφη με βραδεία επιβολή του φορτίου, οπό-
τε υπάρχουν πάντα φ > 0 και c > 0.
Τότε
Κ > 0 και Κ΄ > 0
Η κρίσιμη τάση δίνεται από τη σχέση (11) :
pκρ = Κ΄ · c + Κ · γt
Σε περίπτωση έδρασης στην επιφάνεια του εδάφους (t = 0) η
κρίσιμη τάση
pκρ = Κ΄. c
εξαρτάται όχι μόνον από τη συνοχή c, όπως στη προηγούμενη
περίπτωση, αλλά και από τη γωνία εσωτερικής τριβής φ. Τώρα
είναι Κ΄ > π.
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 167
Σχήμα A.14. Θραύση ομογενούς εδάφους κάτω από λωρίδα με λεία επιφάνεια
έδρασης (κατά L. Prandtl, 1920).
Ο πρώτος όρος του τριωνύμου (c.Nc) εκφράζει την επιρροή της συνο-
χής, ο δεύτερος (q.Nq) την επιρροή του βάθους θεμελίωσης και ο τρίτος
την επιρροή του πλάτους του θεμελίου.
Το μέγιστο βάθος στο οποίο εκτείνεται η ζώνη ολίσθησης έχει ιδιαίτερη
σημασία, διότι συγκρίνεται άμεσα με το πάχος της στρώσης. Για το λόγο
αυτό υπολογίζεται αναλυτικά.
Με τους συμβολισμούς του σχήματος A.14 και με τις παραδοχές ελικο-
ειδούς επιφάνειας ολίσθησης και αμμώδους εδάφους η ακτίνα της έλικος
είναι:
b
r = ro · eω·tanφ = ⋅ eω⋅tanφ
⎛π φ⎞
cos⎜ + ⎟
⎝4 2⎠
Η γωνία που σχηματίζει η r με τον άξονα των y είναι:
⎡ π ⎛ π φ ⎞⎤ φ π
δ = ω - ⎢ − ⎜ + ⎟⎥ = ω + −
⎣ 2 ⎝ 4 2 ⎠⎦ 2 4
⎛ φ π⎞
cos⎜ ω + − ⎟
z = r ·cosδ = b ⋅ ⎝ 2 4 ⎠ ω⋅tanφ
⋅e
⎛ π φ⎞
cos⎜ + ⎟
⎝4 2⎠
dz
Το μέγιστο βάθος ds συμβαίνει, όταν = 0.
dω
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 171
dz b ⎡ ⎛ φ π ⎞ ωtanφ ⎛ φ π⎞ ⎤
= ⋅ ⎢− sin⎜ ω + − ⎟⋅e + cos⎜ ω + − ⎟ ⋅ tanφ ⋅ eωtanφ ⎥
dω ⎛π φ⎞ ⎣ ⎝ 2 4⎠ ⎝ 2 4⎠ ⎦
cos⎜ + ⎟
⎝4 2⎠
dz b ⎡ ⎛ φ π⎞ ⎛ φ π⎞ ⎤
= ⋅ ⎢− sin⎜ ω + − ⎟ + cos⎜ ω + − ⎟ ⋅ tanφ⎥ ⋅ e ωtanφ = 0
⎛ π φ ⎞ ⎝ 2 4⎠ ⎝ 2 4⎠
cos⎜ + ⎟ ⎣ ⎦
dω
⎝ 4 2 ⎠
⎛ φ π⎞ ⎛ φ π⎞
sin⎜ ω + − ⎟ = cos⎜ ω + − ⎟ ⋅ tanφ
⎝ 2 4 ⎠ ⎝ 2 4⎠
⎛ φ π⎞ π φ
tan⎜ ω + − ⎟ = tanφ και τότε : ω = +
⎝ 2 4⎠ 4 2
Με αντικατάσταση της τιμής του ω και μετά την εκτέλεση των πράξεων
βρίσκεται τελικά :
⎛π φ⎞
⎛ π φ ⎞ ⎜ + ⎟⋅tanφ
d s = 2b ⋅ sin⎜ + ⎟ ⋅ e ⎝ 4 2 ⎠
⎝4 2⎠
⎛π φ⎞
ds ⎛ π φ ⎞ ⎜ + ⎟⋅tanφ
= sin⎜ + ⎟ ⋅ e ⎝ 4 2 ⎠ (16)
2b ⎝4 2⎠
A.4.3. Η επόμενη τροποποίηση της σχέσης (14) έγινε από τον K. Ter-
zaghi, (1941), επειδή σε ορισμένες περιπτώσεις οδηγούσε σε υπερβολικές
τιμές της qu. Ο Terzaghi μεταβάλλει τον μηχανισμό θραύσεως δεχόμενος
ότι αναπτύσσεται τριβή μεταξύ πεδίλου και εδάφους, η οποία περιορίζει τη
γωνία της σφήνας σε φ. Αυτό έχει ως συνέπεια μικρότερο όγκο σφήνας,
μικρότερο μήκος της επιφάνειας ολισθήσεως και άρα μικρότερη qu .
Στο σχήμα A.15 φαίνονται οι διαδοχικοί μηχανισμοί θραύσεως όπως
εξελίχτηκαν με την πρόοδο της επιστήμης.
Όταν το φορτίο μεταβιβάζεται στο έδαφος μέσω ενός θεμελίου από
σκυρόδεμα με τραχεία επιφάνεια έδρασης, το έδαφος της ζώνης Ι εμποδί-
ζεται να επεκταθεί πλευρικά λόγω της τριβής και της πρόσφυσης στην επι-
φάνεια του θεμελίου (βλ. σχήμα A.16). Εξ αιτίας της αντίδρασης αυτής το
έδαφος που βρίσκεται αμέσως κάτω από το πέδιλο παραμένει σε ελαστική
κατάσταση και εκείνο της μεσαίας ζώνης ΙΙ συμπεριφέρεται σαν να ήταν
τμήμα του βυθιζόμενου θεμελίου.
172 ΣΤΡΩΣΕΙΣ ΕΞΥΓΙΑΝΣΗΣ ΚΑΙ ΒΟΗΘΗΤΙΚΕΣ ΣΤΡΩΣΕΙΣ
Rankine, 1857
Prandtl, 1920
Terzaghi, 1941
Meyerhof, 1951
Σχήμα A.16. Θραύση ομογενούς εδάφους κάτω από λωρίδα με τραχεία επιφάνεια
έδρασης.
b
ro =
cosφ
ri = ro ⋅ eω ⋅tan φ
z= ri · cosδ
π
δ=φ+ω-
2
b ⎛ π⎞
z= ⋅ cos⎜ φ + ω − ⎟ ⋅ e ωtanφ
cosφ ⎝ 2⎠
dz
ds = maxz όταν =0
dω
dz b ⎡ ⎛ π ⎞ ωtanφ ⎛ π⎞ ⎤
= ⎢− sin⎜ φ + ω − ⎟ ⋅ e + cos⎜ φ + ω − ⎟ ⋅ tanφ ⋅ eωtanφ ⎥
dω cosφ ⎣ ⎝ 2⎠ ⎝ 2⎠ ⎦
dz b ⎡ ⎛ π⎞ ⎛ π⎞ ⎤ ωtanφ
= ⎢− sin⎜ φ + ω − ⎟ + cos⎜ φ + ω − ⎟ ⋅ tanφ⎥ ⋅ e =0
dω cosφ ⎣ ⎝ 2⎠ ⎝ 2⎠ ⎦
⎛ π⎞ ⎛ π⎞
sin⎜ φ + ω − ⎟ = cos⎜ φ + ω − ⎟ ⋅ tanφ
⎝ 2⎠ ⎝ 2⎠
⎛ π⎞ π
tan⎜ φ + ω − ⎟ = tanφ και τελικά ω=
⎝ 2⎠ 2
A.4.4. Με την πάροδο του χρόνου και με την προσπάθεια πολλών ερευ-
νητών εξίσωση (15) βελτιώθηκε και εμπλουτίστηκε, ώστε να καλύπτει τις
συνηθέστερες περιπτώσεις. Στις διάφορες επιλύσεις η μορφή του τριωνύ-
μου διατηρείται πάντοτε σταθερή, αλλάζουν όμως οι συντελεστές Νc, Nq,
Nγ, και προστίθενται νέοι διορθωτικοί συντελεστές.
Αναφέρεται η συμβολή του H. Meyerhof (1951 και 1961) ο οποίος δια-
τηρεί την λεία επιφάνεια έδρασης και τη γωνία κλίσης 45+φ/2 της σφή-
νας, αλλά επεκτείνει τη γραμμή θραύσεως πάνω από την επιφάνεια έδρα-
σης (βλ. σχήμα A.15δ). Λόγω των διαφορετικών συνθηκών ισορροπίας οι
συντελεστές Νc, Nq, Nγ δεν συμπίπτουν με εκείνους του Terzaghi.
Τέλος ο J. Brinch Hansen (1961) αξιοποιώντας και προγενέστερες ερ-
γασίες έδωσε μια ολοκληρωμένη επίλυση, η οποία περιλαμβάνει την επιρ-
ροή της λοξής φόρτισης, του βάθους θεμελίωσης, του σχήματος του θεμε-
λίου κ.λ.π. Διατηρεί την τραχεία επιφάνεια έδρασης, τον μηχανισμό θραύ-
σεως του Terzaghi και τους συντελεστές Νc, Nq,. Επιπλέον εισάγει νέους
συντελεστές για τις επιλύσεις των προσθέτων περιπτώσεων.
όπου:
sc , sq , sγ συντελεστές διορθώσεως λόγω σχήματος θεμελίου
dc , dq , dγ συντελεστές διορθώσεως λόγω βάθους θεμελίωσης
ic , iq, iγ συντελεστές διορθώσεως λόγω κλίσεως της συνιστα-
μένης δυνάμεως φόρτισης ως προς την κατακόρυφο
και
Nγ = 1.5. Νc.tan2φ ημιεμπειρικός συντελεστής
Διάγραμμα A.17. Μεταβολή του λόγου ds/2b συναρτήσει της γωνίας φ για λεία
και τραχεία επιφάνεια έδρασης.
2b
p1 = p · , p2 = γ · t1 + D · γ2.
2b + D
14
Η δυνατότητα να εξομοιωθεί ένα πολυστρωματικό έδαφος προς ένα ενιαίο
στρώμα με φm και cm ίσα προς τον μέσον όρο των αντιστοίχων τιμών των επί
μέρους στρώσεων δίνεται από τη βιβλιογραφία (βλ DIN 4017/I παρ. 9.3 και
Επεξηγήσεις), όταν η διαφορά του αριθμητικού μέσου της γωνίας φm, από το φ
κάθε στρώσεως είναι μικρότερη των 5ο . Αυτό όμως σπάνια ισχύει για την πε-
ρίπτωση στρώσεως εξυγίανσης και αργιλικού υπεδάφους.
Για ακριβέστερο υπολογισμό το μέσο φαινόμενο βάρος λαμβάνεται ανάλογα
με το πάχος κάθε στρώσεως μέχρι το μέγιστο βάθος επιρροής. Η μέση συνοχή
178 ΣΤΡΩΣΕΙΣ ΕΞΥΓΙΑΝΣΗΣ ΚΑΙ ΒΟΗΘΗΤΙΚΕΣ ΣΤΡΩΣΕΙΣ
qm = c1* N c
είναι ανάλογη προς τα μήκη των τμημάτων ΔL της επιφάνειας ολίσθησης που
περιλαμβάνονται ανάμεσα στις στρώσεις. Η μέση γωνία τριβής λαμβάνεται
ανάλογη προς τις επιφάνειες των ορθών τάσεων ( σ*ΔL, όπου σ = γ.z.cos2θ )
μεταξύ των στρώσεων, ενώ τα τμήματα ΔL της επιφάνειας ολίσθησης θεω-
ρούνται ευθείες ή τεθλασμένες με κλίση θ ως προς την οριζοντία (βλ. E.
Schultze, 1968).
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 179
Σχήμα Α.20. Μεταβολή της διάταξης των ισοτασικών καμπυλών για τιμές του
λόγου Ε0/Ε = 2 - 4,16 – 8,32 – 16,6.
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 181
Διάγραμμα A.21. Μεταβολή του λόγου ds/2b συναρτήσει της γωνίας φ για τρα-
χεία επιφάνεια έδρασης από πειραματικά στοιχεία (A. Myslivec
και Z. Kysela, 1978).
φ = 0 10 20 30 40
τότε
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 183
qm = qm2
⎛ D ⎞
qm = qm2+ (qm1 - qm2)* ⎜⎜ ⎟⎟
⎝ 1,6(b − 0,1) ⎠
Το υπερκείμενο στρώμα με τη μεγάλη qm1 συμβάλλει στην αύξηση της
qm μόνον όταν το πάχος του είναι μεγαλύτερο του 0,2*D. Κατά τους A.
Myslivec και Z. Kysela (1978) ο λόγος γι’ αυτό είναι ότι αμέσως κάτω από
το πέδιλο η επιφάνεια ολίσθησης έχει μεγάλη κλίση (βλ. σχήμα A.14.) και
οι ορθές τάσεις που εξασκούνται επάνω σε αυτή είναι πολύ μικρές. Επομέ-
νως η αναπτυσσομένη τριβή μέσα στη λεπτή στρώση εξυγίανσης είναι πο-
λύ μικρή και γι’ αυτό στην πειραματική διαδικασία η συμβολή της απεδεί-
χθη αμελητέα.
Όταν το υπερκείμενο στρώμα έχει πάχος τουλάχιστον ίσο προς πλάτος
του θεμελίου, τότε και το μέγιστο βάθος επιρροής ds είναι τουλάχιστον ίσο
προς D και ακόμη η επιφάνεια ολίσθησης περιλαμβάνεται ολόκληρη μέσα
στο στρώμα τούτο. Υπερισχύουν επομένως οι ιδιότητες του πρώτου στρώ-
ματος, ενώ το υποκείμενο, θεωρητικά, δεν παρεμβαίνει καθόλου.
Τα πειράματα που αναφέρονται πιο πάνω είναι μόνο η αρχή και ο δρό-
μος της έρευνας είναι ακόμη μακρύς. Το ενδιαφέρον για την φέρουσα ικα-
νότητα φαίνεται ότι έχει αρχίσει να εξασθενίζει, διότι ο έλεγχος της θεμε-
λίωσης στηρίζεται περισσότερο στον περιορισμό των καθιζήσεων. Εν τού-
τοις φαινόμενα θραύσεως του εδάφους έχουν παρατηρηθεί στην πράξη
ακόμη και για μεγάλες επιφάνειες έδρασης. Οι εμπειρίες αυτές δεν οδη-
γούν σε κατάργηση της έννοιας της οριακής τάσης, η οποία πρέπει πάντοτε
να υπολογίζεται και να ελέγχεται ότι η εφαρμοζόμενη τάση έδρασης δεν
μπορεί να προκαλέσει θραύση του εδάφους.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ