Современи Методи За Тестирање на Инсталации PDF

Low voltage installations Introduction
1 Вовед
1.1 Намена
Овој прирачник е наменет за технички лица кои работат на инсталација на

нисконапонски инсталации.
Основната намена на прирачников е следна:
• Да се истакне важноста за тестирање на електричните инсталации. Во
текстот понатаму се опишани некои потенцијални проблеми заедно со
процедурите за нивно разрешување.
• Да се наведат методите на тестирање на инсталациите (прв тест, одржување,
периодични тестови, визуелна инспекција, мерења)
• Да се даде толкување на документацијата за протоколи за тестирање
• Да се опишат предностите од користење на новите новите начини на
тестирање на инсталациите (подготовка за тест, соодветна документација за
резултатите)ж
Овој прирачник е подготвен согласно со интернационалните норми IEC

60364 и IEC 61557 (објавени во 2007 година), со цел правилно и точно
разгледување на спомнатата проблематика.
Low voltage installations General about electrical installations
2 Општо за електричните инсталации

Овој прирачник главно е фокусиран ан нисконапонските инсталации кои се
крајниот последен дел од електродистрибуцискиот систем (деловите 6 и делумно
5 од системот даден на сликата подолу)
Fig.1: Електродистрибутивен систем
Комплетниот систем за пренос на електрична енергија се состои од следниве

компоненети:
1. Електрани (производен дел)
2. Високонапонска трансформација (дел за повишување на преносниот напон)
3. Преносен систем (дел за дистрибуција до областа кад е потребно)
4. Среднонапонска трансформација (претворање од висок во среден напон)
5. Дистрибутивни трансформатори (претворање на среден во низок напон,
типично 400V, 600V)
6. Крајни потрошувачи на електрична енергија
2.1 Поделба на инсталации според обликот на напонот

Според обликот на напонот електричните инсталации може да се поделат на :
• AC напонски инстацаии (за наизменичен напон)
• DC напонски инстацаии (за еднонасочен напон)
Тип на напон Забелешка

Наизменичниот напон е флексибилен во поглед на
Наизменичен
трансформација на напонот и при создавањето на вртливо поле кај
(AC)
повеќефазните системи
Еднонасочен Користен повеќе кај локалните инсталации. На пр.фотоќелии,
(DC) акумулатори и слично. Ретко користено во поголеми системи.
Симболи:
Fig. 2: Еднонасочен извор на напон Fig. 3: Наизменичен извор на напон
2.2 Поделба на инсталациите според начинот на заземјување

Секоја електрична инсталација мора содржи безбедности мерки против дефекти
во кои може да се случи допир на напонот директно со човечкото тело. За таа цел
секоја инсталација со работни напони поголеми од 50V мора да содржи
заземјувачки систем.
Стандардот IEC 60364-1 ги дефинира и опишува различните типови на
инсталации во зависност од изведбата на заземјувањето.
Значење на кратенките за типови на инсталации:
Првата буква ја опишува изведбата на заземјувањето кај изворот на енергија:
T Директна врска со заземјената електрода на страната на изворот( латински
terra = земја).
I Фазните проводници се изолирани од земјата или се поврзани со неа преку
импеданса
Втората буква го дава начинот на кој се поврзани изложените проводни тела со

земјата
T Изложените тела се во директна врска со земјата.
Изложените проводни тела се поврзани преку проводник (означен како PE
N
или PEN) до заземјената електрода на страната на изворот.
2.2.1 TT систем
TT системот е заземјен на страната на изворот. Изложените проводни тела се

заземјени локално (на пример на влезната точка на инсталацијата) и независно
од заземјувањето на изворот на енергија.
Fig. 4: TT систем
Сите проводници се заштитени со осигурувачи. Инсталацијата може да биде
заштитена со диференцијална (FID) склопка. Отпорноста на заземјување може да
има вредности помеѓу 0 оми, па се до неколку стотини оми во зависност од
квалитетот на изведената заземјувачка инсталација.
2.2.2 TN систем
TN системот е заземјен на страната на изворот и/или на корисничката страна.

Изложените метални делови се заземјени преку PE или PEN проводниците.
Проводникот PEN истовремено се користи како нулти проводник и заземјувачки
проводник.Сите проводници се заштитени со осигурувачи
2.2.2.1 TN-S систем
Fig. 5: TN-S system

Кај TN-S (S=separated, одделен) системите проводниците PE и N (доколку го

има) се независни и одделени.Проводникот PE се има само заштитна функција.
Сите проводници се заштитени со осигурувач. Инсталацијата може да има
дополнителна диференцијална ( RCD) заштитна склопка. Отпорноста на
заземјување обично има мала вредност поради малата отпорност на PE
проводникот и доброто заземјување на страната на изворот и корисничката
страна.
2.2.2.2 TN-C system
Fig. 5: TN-C систем
TN-C (C-common, заеднички) системот подразбира еден заеднички PEN проводник

за целиот дистрибутивен систем. PEN проводникот се користи како нулти
проводник и како заземјувачки проводник
Сите проводници се заштитени со осигурувачи. Отпорноста на заземјување
обично има мала вредност поради малата отпорност на PEN проводникот и
доброто заземјување на страната на изворот и корисничката страна.
Дополнителна RCD заштита нема ефект.
2.2.2.3 TN-C–S систем
Fig.6: TN-C-S систем

Кај TN-C-S системите изложените проводни тела се делумно приклучени на PE

проводникот, а делумно на PEN проводникот.
Отпорноста на заземјување обично има мала вредност поради малата отпорност
на PE проводникот и доброто заземјување на страната на изворот и корисничката
страна. Дополнителна RCD заштита може да се примени на местата каде
проводниците N и PE се одвоени.
2.2.3 IT систем
Fig. 7: IT систем
IT системот нема ниедна директно заземјена точка, а изложените проводни

делови во системот се или независно заземјени или поврзани на земја преку
заштите PE проводник кој е заземјен на влезната точка на инсталацијата.
IT системот најчесто се користи кај медицинските апарати, хемиската индустрија,
експлозивните области и сл. Негова главна предност е тоа што и при дефект на
кабалот (спој фаза – земја) системот продолжува за работи.
Сите проводници во системот се заштитени со осигурувач. Кај IT системите често
се поставуваат уреди за детекција на попуштена изолација во комбинација со
дојава на аларм пред исклучување на напојувањето. RCD склопките во вакви
системи не се употребуваат.
2.2.4 RLV систем
Fig. 8: 3-фазни и 2-фазни RLV системи
Кај RLV (reduced low voltage- системи со намален напон) системите, проводникот
PE се поставува во средината на приклучното место. Така, во 110V-тните RLV
системи напонот помеѓу L-PE е блиску до безбеднитот напон на допир (63.5V кај
3-фазните системи и 55V кај 2-фазните системи). Во основа, RLV системите може
да се сметаа како прилично безбедни.
Сите фазни проводници во системот се заштитени со осгурувачи. RLV системите
може да имаат RCD заштита.
2.3 Поделба на инсталациите според бројот на фази
Електричните инсталации обично имаат 1,2 или 3 фазни проводници.1-фазните

системи се наједноставни и економични во смисла – материјали, компоненти.
3-фазните системи се најпогодни за напојување на моќни ротирачки машини и
големи товари.
На сликата се дадени некои популарни 1, 2 или 3-фазни системи
Fig.9: Типичем еднофазен AC систем

Fig.10: 2-фазен AC систем Fig. 11: 2-фазен AC систем

(IT изведба) (RLV изведба )
Fig.12: 3-фазен AC систем Ѕвезда Fig.13: 3- фазен AC систем триаголник

2.4 Елементи на електрична инсталација
Составни компоненти
Conductors Проводниците нејчесто се направени од бакар
заради малиот специфичен отпор
Основниот параметар на проводникот е
дозволената јачина на струја које е директно
зависна од дијаметартот на проводникот
Максимална густина на струја за бакар е
10 A/mm2. Доколку проводникот наме дополнителен
простор за ладење или струите се поголеми од
100А, тогаш мора да се намали густината на
струјата за 1 A/mm2.
Проводникот PE мора да биде способен да ја
издржи истата јачина на струја како линиските
проводници
Напречен пресек на поединечните видови
проводници:
Едножилен Повеќежилен Масивен
d2pi/4 nd2pi/4 ab
n....број на проводници (жили) во рамките на
кабелот.
Погледнете го Додатокот С за информација помеѓу
јачината на струјата и напречниот пресек на
проводникот за едножилните (полни) кабли
PE collector bar
PE разводник е наменет за спојување со сите РЕ
проводници. Најчесто тие имаат жолта боја.
N collector bar
N Разводникот е наменет за спојување на нултите
проводници. Најчесто е има сина боја.
Conduit
Држач за спојните места. Направен е од пластика
или метал. Металните делови треба да бидат
заземјени. Сигналните, управувачките и
комуникациските линии мора да се поставуваат на
различни држачи за да се избегне појава на
преслушување..
Компоненти за исклучување
Circuit breakers (switch) Компонента за потполно или делумно исклучување
на инсталацијата од напонот на напојување.
Најчесто ги прекинува фазниот и нултиот
проводник. Параметри на прекинувачите се:
Parameters are:
- Номинален напон: max работен напон на
прекинувачот
- Номинална струја: max струја на
прекинувачот.
Осигурувачи
Компонента наменета за заштита од преголема
струја.
Осигурувачите може да бидат топливи или
Топливи осигурувачи електромагнетни (автоматски). Важни параметри им
се::
- Номинална струјаt IN: максимална струја
које протекува без прекинување на колото.
- Номинален напон UN: максималене напон кој
може да го издржи. Во случај на поголем
работен напон од номиналниот може да се
случи осигурувачот да продолжи да
проведува заради настанатиот напонски
пробив
- Струја на прекинување IA: мин. Струја која
предизвикува прекин на колото.
- Arc breaking current: maximum current for
which the fuse operates. If current through the
fuse is higher then the fuse could keep
conducting after disconnection because the arc
Автоматски осигурувачи cannot be distinguished, especially in case of
inductive load currents.
Правилниот избор на осигурувач е многу важен.
Предимензионираните осигурувачи (помала
вредност од струјата во колото) ќе бидат причина
за честа појава за прекинување на колото, додека
обратниот случај ќе води кон последици поради
отсуството на реакција при протекување на струи
кои се опасни за крјниот потрошувач, а сепак
недоволни да го исклучат осигурувачот
RCD Диференцијалните RCD склопки го прекинуваат

колото при постоење на разлика во струја поголема
од I∆N помеѓу фазинот или нултиот проводник.
Нивни главни параметри:
- Номинална диференцијална струја
(I∆N):вредност на диференцијалната струја за
која се исклучува струјното коло.
- Бранов облик на диференцијалната струја:
облик на диференцијалната струја на која
реагира RCD склопката. Постојат
типовите AC, A и B.
- Време на доцнење (селективнo): време од
протекување на диференцијалната струја
па се до затворање на колото. Поради
вараијациите во времето на доцнење, во
рамките н аедне инсталација може да се
постават повеќе RCD склопки. На пример
zRCD во бања која има помало време на
доцнење од главната RCD склопка при
дефект во бањата ќе ја избие само

локалната RCD склопка, без д асе избие
главната.
- Номинален напон на контактe: Максимален
работен напон кој може да се приклучи на
склопката..
- Номинална струја: максимална струја низ
склопката
Погледнете го Додаток А за повеќе информации за
RCD склоипките.
Други заштитни компоненти

Surge protective devices Уредите за заштита од краткотрајни пренапони ја
апсорбираат енергијата на напонаките шпицови.
(исклучување на индуктивни товари, осветлување)
Главни параметри се:
Varistor - Работен напон: максималниот постојан
напон на кој уредот не проведува.
Повечето производители овој напон го
означуваат со неговата ефективан
вредност, но понекогаш и со DC вреност.
Релацијата помеѓу нив е дадена со:
U rms = U DC / 1.6 .
- Eнергија на апсорбирање или максимална
Gas discharge tube, surge arresters струја. Rated absorption energy or maximum
current: Највисоката вредност на енергијата
за време на транзиентната појава која
уредот може да ја апсорбира. Уредот ќе се
оштети во случај кога струјата или
апсорбиранта енергија се поголеми од
работните вредности на уредот.
Овие уреди ќе работат исправно само во случаи
кога линиската и импедансата на јамка се
поголеми. Уредите со поголема вредност на
енергија или струја се употребуваат при помали
линиски или импеданси на јамка.
RCM
Мониторите на диференцијална струја ја следат

нејзината вредност. Тие се составени од монитор
на диференцијална струја (како RCD склопка) и
аларм индикатор. Алармот се еактивира кога
диференцијалната струја ја надмине
декларираната вредност.
Главни параметри се:
- Номинална струја (I∆): Вредонст која го
активира алармот. Обично е нагодувачка
- Работни напони и струи: исти како за TCD
склопките
IMD
Уредите за мониторинг на отпорноста на изолација

помеѓу напојните водови и PE проводникот се
составени од уред за мерење на отпорноста на
изолација и аларм индикација. Алармот се
активира во моментот кога отпорност на изолација
ќе падне под зададеното ниво.
Главни параметри им се следниве:
- Номинална отпорност на изолација:
минимална вредност на отпорност на
изолација на која ќе реагира алармот.
Обично е нагодувачка
- Работен напон: Mмаксимален напон кој
може да се приклучи на уредот
Панели, табли
Контролен панел
Приклучно место на електричната инсталација
со диструбутивната мрежа. Содржи индикатори,
прекинувачи на струјниот круг, RCD склопки,
осигурувачи....
Табла со осигурувачи
Масто каде се лоцирани главните осигурувачи
на инсталацијата.
Управувачки панели
Слични како контролниот панел, дополнети со
уреди за контролирање и следење на одредени
параметри на инсталацијата.
Заземјувачи
Earth electrode
Тоа се метални делови (масивно тело, лента, колец)

кои се набиени во земјата наменети за одвод на
вишокот на енергија во системот.
Параметар на заземјените електроди е нивната

максимална димензија која се користи при
пресметките при дизајнирање на заземјувачките
системи
Друго
Броила
Уреди наменети за мерење на потрошувачката на

електрична енергија. Сите доводни линиии се
поврзуваат на влезните терминали на броилот.
МОже да имаат допчолнителни приклучни места за
контрола на потрошувачката.
2.5 Обележување на компонентите на инсталација
Обележување на проводниците
Табелите 1, 2, 3 и 4 ги прикажуваат начините на обележувањен на проводниците
дефинирани со IEC нормите.
Проводници Ознака Графички симбол

AC проводници
Фаза1 (L1) U
Фаза 2 (L2) Va
Фаза 3 (L3) Wa
Среден проводник (M) M
Нулти проводникN) N
DC проводници
Позитивен (L+) +
Негативен (L-) -
Заштитни проводници (PE) PE
PEN проводник(PEN) PEN
PEL проводник (PEL) PEL
PEM проводник (PEM) PEM
C
Заштитни спојувачки проводници (PB) PB
Заземјен (PBE) PBE
Незаземјен (PBU) PBU
Работен заземјен проводник (FE)d FE
Работен спојувачки проводник (FB) FB
Забелешки:
a Само во системите со повеќе фази.
b Графичките симболи се согласно нормата IEC 60417
c A protective bonding conductor will in most cases be a protective bonding conductor earthed. It is not
necessary to designate these with PBE in those cases where both a distinction between a protective
bonding conductor earthed and a protective bonding conductor unearthed are used, a clear
distinction between them shall be made, preferably applying the designations PBE and PBU.
d Neither the designation FE nor the graphical symbol 5018 of IEC 60417 shall be applied for
conductors or terminals having a protective function.
Taбела 1: Обележување на проводницие и опремата (IEC 60445)
Група проводници (L1..L3)

Нулти провнодни (N), среден проводник (M)
Заземјувачки проводник (PE)
Комбиниран заземјувачки и нулти проводник (PEN)
Taбела 2: Означување на проводниците во шемите на инсталација

3-фазните проводници во поново време имаат различно обележување.

Фазни провод.
постоечки стари
L1 R
L2 S
L3 T
Проводници
Еднофазни системи Повеќефазни системи
Постоечки стари Постоечки стари
U U U1 U
V V V1 V
W W W1 W
U2 X
V2 Y
W2 Z
Taбела 3: трифазни проводници – ново и старо означување
Тип на проводник Ознака Боја

Фаза1 L1
Фаза 2 L2 Црна или кафеава или сива
Фаза 3 L3
Нула N
Сина
Среден проводник M
Заземјувачки PE Зелено-жолта*
Заземј. + нултиl PEN Зелено жолта со сини ознаки или сина со жолто
зелени ознаки на приклучните места
Позитивен+ L+ Не е прецизно дефинирано. Најчесто е црвена за
Негативен - L- L+ и сина или црна за L-.
Tабела 4: Бои на проводниците(IEC 60445)
Забелешка:
Зелено-жолта боја секогаш се користи за заземјувачкиот проводник и не
смее да се користи за други продници.
Low voltage installations Regulations and standards
3 Регулативи и стандарди
3.1 Регулативи и директиви
Електричните инсталации подлежат на бројни регулативи и препораки во поглед

на дизајн, тестирање и безбедност.
Поважните од нив за електричнитге инсталации се:
• EU директивите - задолжителни за цела територија на EU
• Националните закони, регулативи, препораки
• Техничките стандарди, репорти, статии (IEC, IEEE, белите листови кои се
вклучени во регулативите). Стандардите секогаш имаат приоритет и се
сметаат за задолжителни доколку се пропишани со националните закони и
регулативи.
Детален преглед на националните регулативи се главно начело на овој прирачник
3.2 Стандарди
Стандардите се технички документи кои го дефинираат процесот на дизајн,
тестирање и верификација на електричните инсталации.
Нивната примена е важна за:
• Осигурување на единствен систем во светски рамки.
• They reflect the acknowledged state of technique.
Поглавните стандарди кои се однесуваат на безбедноста и тестирањето на
електричните инсталации се дадени понатака во текстов..
Стандардите се пропишуваат од бројни светски организации.: IEC, IEEE,

CENELEC, CEN, ISO, IEE, ETSI, DIN, VDE, JST, BSI, AST, ANSI…
IEC (International Electrotechnical Comitee) е најголемата организација за
стандаризација за електротехниката. Нејзиниот технички комитет заедно со
работните групи постојано работат на подобрување на постоечките и креирање на
нови IEC стандарди
Покрај IEC постојат и национални организации или институти за стандардизација.
Тие ги ратификуваат интернационалните стандари на национално ниво.
Понекогаш тие додаваат и нови одредби доколку се смета дека
интернационалните не се доволни.
CENELEC е организација за хармонизација на на електротехничките стандарди

помеѓу земјуте во EU. Кога интернационалните норми ќе се сведат за подрачјето
на Европа, тие го добиваат префиксот EN при што бројката на нормата останува
иста.
Табела 5 ги содржи најважните стандарди поврзани со електричните инсталации
Забелешка:
Локалните стандарди најчесто се базирани на IEC стандардите и затоа тие се
спомнуваат понатака во текстот.
Low voltage installations Safety of electrical installations
3.2.1 Нисконапонски инсталации
IEC општи стандарди

IEC 60364-1 Нисконапонски инсталации
Дел 1: основни принципи, основни каактеристики, дефиниции
Нисконапонски инсталации
Дел 4: Заштита за безбедно користење
Глава 41: Заштита од електричен удар
IEC 60364-4 серија Глава 42: Заштита од топлински ефекти (пожар)
Глава 43: Заштита од прекуструјно оптоварување
Глава 44: Заштита однапонски и електромагнетни
турбуленции
Електрични инсталации на згради
Дел 5: Избор и користење на електрична опрема
Глава 51: Заеднички правила
Глава 52: Ожичување на системи
Глава 53: заштита, изолација, прекинување, управување и
IEC 60364-5 серија
мониторинг
Глава 54: Заземјувачки систем, заштитни проводници спојки
на заштитните проводници
Глава 55: Друга опрема
Глава 56: Безбедносни сервиси
IEC 60364-7 серија Електрични инсталации на згради – дел 7: Побарувања за
специјални инсталации
IEC 62305 серија Громобранска заштита
IEC 61201 Вредности на напонот за заштита од електричен удар
Taбeла 5: Основни IEC стандарди за електричните инсталации
EU и национални општи стандарди

HD 384 серија Документи за воведување на некои стандарди од серијата
стандарди IEC 60364 .
DIN/VDE 0100 Германски стандард за електрични инсталации базиран на
серија серијата стандарди IEC 60364
BS 7671 серија Англиски стандард за електрични инсталации базиран на
серијата стандарди IEC 60364
AS/NZS 3018 Стандард за електрични инсталации во Австралија и Нов
Зеланд
IEEE Std. 80 IEEE стадард за безбедност во заземјувачки постројки во САД
IEEE Std. 142 IEEE препорачани процедури за заземјувањен аидустриски и
комерцијални системи во САД
EN 50110-1 Функционирање на електрични инсталации
EN 50110-2 Функционирање на електрични инсталации (Национални
анекси)
Taбела 6: Основни стандарди за електричните инсталации
3.2.2 Компоненти на електричните инсталации
IEC стандарди
IEC/TR 60755 Основни барања за уредите за заштита од истекување (RCD)
склопки
IEC 61008 серија RCD склопки со прекинувачи на струјното коло без потполна
струјна заштите за куќна или слична употреба (RCCB)
IEC 61009 серија RCD склопки со прекинувачи на струјното коло сопотполна
струјна заштите за куќна или слична употреба (RCCО)
IEC 60269 серија Нисконапонски осигурувачи
IEC 60445 Основни и безбедносни принципи за интерфејсот човек-
машина, обележување и идентификација – идентификација на
терминалите на опремата и проводните терминали
IEC 60446 Основни и безбедносни принципи за интерфејсот човек-
машина, обележување и идентификација – идентификација на
проводниците со боја или алфанумерички знак
IEC/TR 61818 Препопраки за избор на нисконапонски осигурувачи
Table 7: IEC стандарди за компоненти во електричните инсталации
3.2.3 Тестирање и инспекција на електричните инсталации
IEC стандарди
IEC 60364-6 Нисконапонски електрични инсталации – дел 6: верификација
Tабела 8: IEC стандарди за тестирање, верификација и инспекција на
електричните инсталации
EU и национални стандарди
AS/NZS 3017 Стандард за инспекција и тестирање во Австралија и Нов
Зеланд
ES 59009 Стандард за инспекција и тестирање на електричните куќни
инсталации (CENELEC)
IEEE Std. 81 IEEE препораки за мерења на специфичниот отпор на земја,
импеданса на земја и потенцијал на површината на земјата на
заземјувачки систем 1: Стандардни мерења
Табела 9: Стандарди за тестирање, верификација и инспекција на елекрични
инсталации
Мерна и тест опрема за електричните инсталации

IEC 61557 серија Безбедност во нисконапонските инсталации со напони до
1000V ac и 1500V dc – Опрема тестирање, мерење и
мониторинг на инсталациајта
Taбела 10: T&M опрема
Погледнете го поглавјето 4.3.1 за повеќе информацииза стандардот IEC 61557.

4 Безбедност на електричните инсталации

4.1 Принципиелна шема на електрична инсталација
Сликата 14 претставува детална еквивалентна шема на електрична инсталација
Компонентите како што се отпорниците и кондензаторите претставуваат:

• Важни безбедносни параметри на инсталацијата
• Параметри кои можат да се мерат при верификација на безбедноста
Значењето на компонентите е дадено на табела 11
Сл.14: Еквивалентно коло не електрилна инсталација
Приклучно место на инсталација со дистрибутивниот систем

U1, U2, U3 Фазни напојни напони
XL1D, XL2D, XL3D Импеданса на инсталација на приклучното место
Импедансата се состои од:
RL1D, RL2D, RL3D - Отпорност на дистрибутивните водови
- Импеданса на дистрибутивниот трансформатор,
трансформирана импеданса на целиот енергетски
ситем
RND Отпорност на дистрибутивниот нулти проводник
RPED Отпорност на PE проводникот
RED Отпорност на заземјениот проводник кој доаѓа од
дистрибутивната страна
RID, CID Импеданса на приклучената опрема помеѓу двата проводниви

и помеѓу секоја од нив и земјата на дистрибутивната страна
Инсталација – краен дел
RL1H, RL2H, RL3H Отпорност на фазните проводници.
RNH Отпорност на нултите проводници.
RPEH Отпорност на РЕ проводници.
REH Отпорност на заземјување на инсталацијата
RPES Отпорност на спојните места ( supplementary bonding)
RIH, CIH Отпорност на изолација и капацитивност помеѓу било кои два
проводника и помеѓу секоја од нив и земјата, при што
содржана е капацитивноста на системот за компензација на
реактивна енергија
I∆ Диференцијални струи (струи на истекување) на влезната
точка
R1L, R2L, R3L Отпорност на приклучените потрошувачи
Zc Изолациска импеданса на приклучените потрошувачи
Приклучни места Најчесто тоа се шуко приклучните места
Taбела. 11: Легенда за компонентите
Слика 15 содржи поедноставен TN и TT систем. Кај овие системи може да се

направат следните приближувања:
• XLD, RLD, RLH СЕ СУМИРААТ ВО ZL.
• RND, RNH СЕ СУМИРААТ ВО RN.
• RPED, RPEH СЕ СУМИРААТ ВО RPE.
• RID, CID, RIH, CIH НЕМААТ ЗНАЧИТЕЛНО ВЛИЈАНИЕ И НЕ СЕ ПРИКАЖУВААТ
TN систем TT систем
Сл.15: Стандардни еквивалнентни шеми на нисконапонска инсталација

Description and markings described in this chapter are used later in this document.
4.2 Опасности во електричната инсталација

Електричната инсталација е потенцијален извор на опасности. Двете најглеми
опасности се:
• Прегрејување преку преголема топлинска дисипација или дефетк во
изолацијата на проводниците или потрошувачите.
• Опасност од напонот при допир на достапните проводни делови и последично
протекување на опасни струи низ човечкото тело.
Двата опишани проблеми може да водат кон фатални последици. Инциденти

се случуваат постојано !
Taбелата 12 содржи информации за бројот на инциденти со смртоносни
последици во Германија. Бројката секако не е мала ако се знае дека Германија ги
има најстрогите безбедносни регулативи за електричните инсталации. За жал
трендоовите не се толку позитивни во каде овие регулативи се послаби или не
постојат. Материјалните трошоци за подобрување на безбедноста секогаш се
значително помали од потенцијалните последици настанати од несоодветно
заштитени инсталации.
Year 1950 Year 1975 Year 2000

Број на жители 10 Mилиони 60 Mил 80 Mил
Потрошувачка на енергија 50 TWh 300 TWh 500 TWh
Број на смртоносни инцинденти 270 215 100
поврзани со ел. инсталации
Taбела. 12 број на смртоносни инциденти поврзани со електричните
инсталации во Германија (извор VDEW Frankfurt)
4.2.1 Опасни по живот јачини на струи
Во ова поглавје се опишани опасностите од изложеност на мрежниот напон и

протекување на струја низ човечкото тел. Преотекување и најмала струја низ
човечкото тело (дури и ред на големина милиампери) може да биде опасно!
Подеднакво важно е времетраењето на струјниот удар.
Графиконот на слика 16 го покажува влијанието на стујата/времето на

протекување по човечкото тело
Област 1: без пробелми, само перцепција
Област 2: силна реакција, контракција на мускулите,болка
Област 3 (голема опасност): респираторни проблеми, срева парализа, престанок
на работа на срцето.
Област 4 (фатални последици): изгореници на органи, парализа на срцето
Слика 16: Импликации од струја низ телото / време на изложеност
Стандардот IEC 61140 го дефинира следните максимално дозволени вредности:
Максимално време на Вредност на напонот

изложеност во секунди
>5s дo ∞ UC ≤ 50VAC или ≤ 120VDC
< 0.4s UC ≤ 115VAC или
≤ 180VDC
< 0.2s UC ≤ 200VAC
< 0.04s UC ≤ 250VAC
Taбела 13: Максимални вредност на напонот и времето на изложеност
Од табелата се гледа дека временските граници одговараат на времето на

реакција на диференцијалните склопки.
4.2.1.1 Поставки за исклучување на струјното коло кај безбедносните уреди

во различните типови на инсталации
Навременото исклучување на струјното коло е примарна задача на безбедносните

уреди во електричните инсталации.Равенките дадени во ова поглавје ги
дефинираат условите за исклучување на заштитните уреди (осигурувачи, ФИД
склопки) за типичните системи.
Краток спој со фазен проводник (TN, TT, IT, RLV)

(ZL1-N, ZL2-N, ZL3-N, ZL1-L2, ZL1-L3, ZL2-L3)
Струјна заштита:
Z LN ⋅ I a ≤ U 0 U0=ULN Eq. 1
Z LxLy ⋅ I a ≤ U 0 U0=ULL Eq. 2
Ia ............ Вредност на струјата која предизвкува исклучување на колото во

одредено време.
U0 .......... Напон во системот ULN или ULL.

ZLN ......... Линиска импеданса фаза-нула ZLN.
Zxx.......... Линиска импеданса фаза-фаза ZL1L2 или ZL1L3 или ZL2L3.
Спој на фазниот проводник со заземјување (TT, RLV)

(ZL1-PE, ZL2-LPE, ZL3-LPE, UCL)
Z LPE ⋅ I a ≤ U 0 Eq. 3
Заштита од изложен напон на проводно тело:
RA ⋅ I a ≤ U CL Eq. 4
одредено време. Доколку постои ФИД склопка, тогаш I a = I ∆N
U0 .......... Напонот помеѓу фаза и земја ULPE*
ZLPE ....... Импеданса помеѓу фаза и земја
UCL ........ Контактен напон на изложените проводни тела
RA .......... Вкупна отпорност на заземјувањеng RA = RE + RPE (отпорноста на
заземјување плус отпорност на PE проводнико)
*кај 110V RLV системите ULPE изнесува 55V или 63.5V.
Спој на фазниот проводник со заземјување (TN-S)

(ZL1-PE, ZL2-PE, ZL3-PE, UCL)
Z LPE ⋅ I a ≤ U 0 Eq. 5
RPE ⋅ I a ≤ U CL Eq. 6
U0 .......... Напонот помеѓу фаза и земја ULPE
RPE ........ Отпорноста на PE врските
Спој на фазниот проводник со заземјување (TN-C)

Z LPE ⋅ I a ≤ U 0 Eq. 7
R PEN ⋅ I a ≤ U CL Eq. 8

RPEN....... Отпорноста на PEN врските
Спој на фазниот проводник со заземјување (TN-C-S)

Z LPE ⋅ I a ≤ U 0 Eq. 9
( RPEN + RPE ) ⋅ I a ≤ U CL Eq. 10
RPEN....... Отпорноста на PEN врските (за делот С)
RPE ........ Отпорноста на PE врските (за делот Ѕ)
Спој на фазниот проводник со заземјување (IT)

(ZL1-PE, ZL2-LPE, ZL3-LPE, UCL)

RA ⋅ I SF ≤ U CL Eq. 11
ISF .......... Вредност на струјата што пртотекува низ РЕ при првиот дефект.
Доколку постои диференцијална склопка, тогаш ISF = I∆N
RA .......... Вкупна отпорност на заземјувањеng RA = RE + RPE (отпорноста на
заземјување плус отпорност на PE проводникот)
Табела 14 ги содржи времињата на исклучување за крајните кола

Номинални напони
50 V < U0 ≤ 120 V 120 V < U0 ≤ 230 V 230 V < U0 ≤ 400 V U0 > 400 V
a.c. a.c. d.c. a.c. d.c. a.c. d.c.
Систем Disconnection times in [s]
TN, IT 0.8 0.4 5 0.2 0.4 0.1 0.1
TT, IT 0.3 0.2 0.4 0.07 0.2 0.04 0.1
Table 14: Времето на исклучување според стандардот IEC 60364-4-41
4.2.2 Други опасности
Во ова поглавје се дадени најчесите опасни ситуации кои може да настанат во

елетричните инсталации.
4.2.2.1 Проблеми при контакт со напонот и протекување на струја низ

човечкото тело
Fig. 17: Потекло на опасните напони и струи
На сликата 17 се прикажани најчестите причини поради кои човечкото тело

станува дел од струјното коло. Еве некои од нив:
• Попуштање на изолација на проводниците, како на пример:
- помеѓу фазниот и заштитниот проводник PE 1.
- во внатрешноста на електричните уреди 2.
• Голема вредност на отпорноста на заземјување (дефектен PE проводник,
несоодветно заземјување и сл.)
И/ИЛИ
Заштитните уреди во инсталацијата не се ефикасни (направилно нагодени,
неиправност),
Појава на поголем напон од безбедниот на изложените метални делови
(парни радијатори, водоводни цевки и сл..
• При допир со метален дел на кој постои напон, човечкото тело станува дел од
струјното коло и струјата протекува низ телото. Големината на струјата што ќе
протече азвиси од следниве фактори: отпорот на телото, големината на
напонот, контактната отпорност, отпорноста на заземјување..
Еве ги равенките кои ги врзуваат овие големини:

U FAULT = I FAULT ⋅ (RPE + REH ) , мора да биде под 50V (25V) Eq. 12
⎛ R BODY ⎞
U CONTACT 1 = U FAULT ⋅ ⎜⎜ ⎟⎟ Eq. 13
⎝ R BODY + R FLOOR + RCONTACT ⎠
⎛ R BODY ⎞
U CONTACT 2 = U FAULT ⋅ ⎜⎜ ⎟⎟ Eq. 14
⎝ R BODY + RPE 2 + RCONTACT ⎠
UFAULT ........ напон помеѓу изложените метални површини и земјата
UCONTACT .... напон на кој се изложува човечкото тело (дел од Ufault)
IFAULT ......... струја низ дефектната јамка, дел од неа може да тече низ
човечкото тело
IBODY .......... Струја низ човечкото тело.
RBODY ......... Отпорност на телото.
RFLOOR ....... Дополнителна (изолациска) отпорност на подот.
RCONTACT .... Дополнителна (изолациска) отпорност на чевли, нараквици
Забелешка:
Струите кои протекуваат при појавата на проблеми во инсталацијата не секогаш
се резултат на дефект во инсталацијата. Причина за нивна појава може да биде и
влезниот филтер (EMC филтер) кој го имаат електронските уреди. Вредноста на
струите на истекување мора да биде во рамките на дозволените вредности, затоа
што во спротивно настанува активирање на ФИД склопките..
Fig. 18: Потекло на струите на истекување ( leakage currents)

4.2.2.2 Прегревање
На сликата 19 може да се види како настанува локално прегревање на

инсталацијата:
Fig. 19: Потекло на прегревањето
• Настанува поради дефект во инсталацијата на пример:

- Попуштање на инсталацијата помежу фазен-заштитен 1, или фазен-нулти
проводник 2.
- Дефекти во електричните потрошувачи 3 (куса врска, прекини,
неисправност)
Како резучтат на наведениве причини, настанува протекување на струја. Доколку
проводниците не се правилно димензионирани да ја издржат таа вредност на
струјата, тие се загреваат. Последично, оваа појава води кон појава на пожар.
4.2.2.3 Удари на гром
Громот претставува сериозна закана за електричните инсталации и на нив

приклучените потрошувачи. На сликата подолу е даден пример на настанување
на пожар или појава на напони поради несоодветна громобранска инсталација.
Fig. 20: Опасности поради удери на гром
• Громобранската инсталација трпи директен удар на гром 1

• Во соодветно изведена громобранска инсталација, вишокот на енергија ќе се
одведе во земјата 2. Напонскиот шпиц кој ке се појави помеѓу PE проводникот
и земјата ќе биде мал бидејќи отпорноста на спојот е доволно мала.
• Во лоши громобрански инсталации може да се појават високи напони на PE
проводникот, а со тоа и на изложените метални површини. (PE проводниците,
металните споеви и сл. ) 3. Овие напонски удари влегуваат во електричнаата
инсталација преку проводниците и доведуваат до прегревање и појава на
опасни напони во инсталацијата 4.
Забелешка:
• Индиректните удари на гром доведуваат до слични последици. Напонските
транзиенти може да се пренесат на големи растојанија и на тој начин да
влезат во инсталацијата преку било кој проводник (L, N or PE).
4.2.2.4 Дефекти во електричните инсталации - преглед

Taбелата15 дава преглед на типичните дефекти во инсталациите .
Дефект Причина за дефектот Ризици од појавата на дефектот Мерки за санирање Мерења
Дефект во - Попуштање на изолацијата, - Искрење, локално прегревање и пожар - Уреди за ИЗОЛАЦИЈА,
изолацијата застарене инсталација - Појава на струи на истекување (ако PE e дел од мониторинг на IEC 61557-2
- Влага, нечистотија; струјното коло) изолацијата
- Невнимателно поставување - Појава на напон на металните површини - Изолација на
на каблите; проводниците
- Оштетени слоеви на изолација - Доволно
растојание меѓу
проводниците
Протекување на - Дефекти во изолација со - Електричен удар поради протекување на струја - RCD и RMD RCD тест + UC
струја (1) проводокот PE или низ човечкото тело. Струите протекуваат кон склопки IEC 61557-6
изложените метални земјата или други изложени метални површини. Клешта за мерење
Истекување на површини - Смалување на на струја на
струја - Голема опасност доколку заземјувањето е лошо отпорноста на истекување
- Филтерските кондензатори и заземјување IEC 61557-13*
Појава на отпорници во потрошувачите Мала Ω
контактен напон IEC 61557-2
Заземјување
IEC 61557-3,5
Протекување на - Појава на мала отпорност - Електричен удар поради протекување на струја - Осигурувачи, ZLOOP/ IPFC
струја (2) помеѓу фаза и PE низ човечкото тело RCD склопки IEC 61557-3
- Лоша инсталација, проблеми И
со електричните потрошувачи - Струи поголеми од номиналниот капацитет на - Смалување на
проводникот доведуваат до прегревање, пожар. отпорноста на
- Голема опасност доколку заштитните склопки заземјување
не се правилно димензионирани.
Струја на куса - Појава на мала отпорност - Струи поголеми од номиналниот капацитет на - Осигурувачи ZLINE/ IPSC
врска помеѓу две фази или фаза- проводникот доведуваат до прегревање, пожар. IEC 61557-3
нула - Голема опасност доколку заштитните склопки
- Лоша инсталација, проблеми не се правилно димензионирани.
со електричните потрошувачи
* Стандардот е во подготовка
Табeла 15: Преглед на оасностите во електричната инсталација
4.3 Опрема за тестирање на електричните инсталации
За тестирање на електричните инструменти се користат само доверливи

инструменти кои ги задоволуваат стандардизираните безбедносните поставки.
Еве некои од причините зошто тоа се бара од нив:
• Тестерите се користат зачестено (секојдневно или поретко) и тоа на живи
електрични кола. Често тоа се назаштитени контролни панели приклучоци на
инсталацијата, преклопници и други несигурни места и услови.
• Некои од мерењата се изведуваат на високи напони и струи. Овие напони не
смеат во никој случај да предизвикаат опасност за инсталацијата
• Инструментацијата мора да поседува отпорост на шум и електромагнетни
влијанија кои може да бидат предизвикани од дистрибутивниот систем
• Операторот мора добро да ги познава безбедносните препораки дадени од
производителот
Во ова поглавје се дадени основни информации кои се однесуват на мерната
опрема.
4.3.1 Сообразност со стандардите и препораките
Електричните инсталации МОРА да исполнуваат побарувањата според

стандардите дадени во табелата 16.
Европските LVD и EMC препораки се дел од севкупните стандарди IEC 61010 и
IEC 61326. Сообразноста со овие стандарди е задолжително заедно со
ознаката.
Стандардот IEC 61557 ги дефинира дополнителните безбедносни аспекти и
прецизноста на мерната опрема за тестирање на инсталациите. Повеќето
национални стандарди го имаат стандардот 61557 како референца.
Безбедност и електромагнетна компатибилност

IEC 61010-1 Безбедносни побарувања за електричната опрема за
мерење, управување и лабораториска употреба - Дел 1:
Основни побарувања
IEC 61010-31 Безбедносни побарувања за електричната опрема за
мерење, управување и лабораториска употреба - Дел 31:
Посебни побарувања за прирачните тест-сонди
IEC 61326 серија Електричната опрема за мерење, управување и
лабораториска употреба - EMC побарувања
(електромагнетна компатибилност)
Дополнителни препораки за безбедност, прецизност и ракување

IEC 61557 серија Безбедност во нисконапонски инсталации до 1000V ac и 1500
V d.c. – Опрема за тестирање, мерење и набљудување на
заштитната опрема
IEC 61557-1 Основни побарувања
IEC 61557-2 Отпорност на изолација
IEC 61557-3 Импеданса на јамка
IEC 61557-4 Отпорност на заземјување и еквипотенцијални кола
IEC 61557-5 Отпорност на заземјување
33
IEC 61557-6 Ефикасност на диференцијалните (ФИД) склопки во TT, TN и

IT системи
IEC 61557-7 Редослед на фази
IEC 61557-8 Набљудување на изолацијата за IT системите
IEC 61557-9 Опрема за детектирање на дефекти во изолација кај IT
системите
IEC 61557-10 Универзални мерни инструменти за тестирање, мерење и
набљудување на заштитната опрема
IEC 61557-12 Инструменти за мерење и набљудување на перформансите
(PMD)
Table 16: Стандарди за опремата за набљудување и мерење
4.3.2 Ознаки на опремата и спецификации
Табелата 17 ги вклучува безбедносните ознаки на мерните инструменти.

Ознаките даваат информации за условите во кои ќе се користат мерните
инструментите.
Ознака Опис
Внимание, видете ја забелешката! (обично упатството за
употреба)
Симболот се однесува на дел или на целиот инструмент
Внимание, можност за електричен удер!
Опремата може да содржи опасни напони.
Заштита со двојна изолација
Двојната изолација е типична за тестерите на инсталации
600 V CAT III Напонска категорија.
Ги дефинира напонските заштитни категории.
Pollution degree 2 Влијание на загадувањето.
IP 42 Заштита куќиштето од параметрите на околината
Taбела 17: Ознаки на тестерите на инсталации
4.3.3 Прецизност, калибрација, рекалибрација на инструментите
Инструментите наменети за тестирање на инсталации мора да имаа пропишана

точност и прикладност за времетраење на нивната експлоатација. Во ова
поглавје се дадени препораките за нивното осигурување.
Точност
• Инструментите мора да бидат потполно сообразни со IEC 61557 стандардите.
Важечка калибрација на инструментот

• Сите нови инструменти мора да поседуваат важечки калибрациски
сертификат од производителот.
• Највредни се калибрациските сертификати од акредитирани лаборатории.
Акредитираните лаборатории се подложни на исклучително строга контрола и
и издадените сертификати од таква лабораторија се третираат како
АПСОЛУТНО точни и следниви.
Рекалибрација на инструментите
• Траба да постојат соодветни датуми за рекалибрација.
• Како препорака, треба да се користат периодите наведени од производителот.
• Во случај на секојдневна употреба на инструментот во груба средина
(изведување на повеќе тестови од пропишаните, влага, температура)
периодот за рекалибрација треба да биде пократок.
• Строго придржување кон националните регулативи за рекалибрација
Информативни проверки на точноста

Препорачливо е периодична проверка на точноста на инструментот во периодот
меѓу две рекалибрации за стекнување на доверба во прецизност на инструментот:
• Дневен (неделен) компаративен тест со други инструменти.
• Дневен (неделен) компаративен тест на познати мерни големини.
• Употреба на теренски уреди за рекалибрација (на пр. Eurocheck MI2099 од)
METREL).
METREL калибрациска лабораторија

Сите тестери на инсталации од METREL се калибрирани во акредираната
лабораторија на METREL. Повеќе информации се достапни преки интернет
страната на METREL.
4.3.4 Напонска категорија

Брзите напонски транзиетни (шпицови, пренапони) типични за индустриските
работни средини може да бидат многу деструктивни за потрошувачите и на тој
начин и за мерните инструменти.
Причините за појава на транзиенти и последнични ефекти се:
• Директен или индиректен удар на гром.
• Брзи промени во потрошувачката на енергија (вклучување на мотори,
трансформатори, големи товари, прекини, пробелми од заземјувањето)
Пренапоните може да се пренесат преку дистрибутните линии. Така, и далечните
напонски дефекти може да имаат и значаен ефект секаде во системот.
Доколку електричната опрема не е способна да го амортизира транзиентот, тогаш
тој може да е причина за појавана пожар или прекин на напојување. Последиците
директно ќе зависат од импеданста на јамка.
Кај куќните инсталации напонските удари најчесто предизвикуваат испад на ФИД
склопките без посериозни последици. На почетокот на инсталацијата напонскиот
удар може да предизвика значајни штети поради дефектот во импедансата.
Најчести причитенители за појава на напонските удари се:
• Претераното оптоварување на инсталациите (најчесто блиско до почетокот на
инсталација)
• Надворешните проводници кои се подложни на сите видови електромагнетни
директни или индиректни влијанија.
Fig 21: Потекло и последици од напонски удар
Fig 22: Слика од напонски удар
Напонски категории на инсталациите

Стандардот IEC 60364-4 ги дефинира напонските категории (Поглавје 44:
Заштита од аномалии во напонот и електромагнетни влијанија). Тие се
дефинирани во зависност од импедансата на инсталацијата, одделеченоста од
заштитните уреди во инсталацијата и од приклучното место со дистрибутивниот
систем. За секоја напонска категорија се дефинира максималната амплитуда на
напонот за време на мерењето – како на сл. 23.
Сл. 23: Напонски категории според IEC 60364
CAT IV
Почеток на инсталацијата, трансформаториски станици, сите надворешни
приклучни места, електрични броила. Сите заштитни уреди во инсталацијата се
декларирани со CAT IV.
CAT III
Дистрибутнивните панели, електрични машини, индустриски инсталации
CAT II
Шуко приклучни места, прекинувачи за светло, сите приклучни места оддалечни
повеќе од 10m од CATIII извор.
CAT I
Електроника во секундарниот дел на трансформатори, опрема галванска
изолација од мрежа.
Напонска категорија на тестерите на инсталации

Сите тестери на инсталации често се користат директно кај изворите на енергија и
влезната точка на инсталациита. Затоа тие треба да имаат висока напонска
категорија.
Стандардот IEC 61010-1 ги третира и напоските категории истотака и ги дефинира

минималните заштитни мерки за мерната опрема. Мерниот инструмент треба да
биде резистентен на напоските транзиенти. Повеќето инструменти се имаат CATIII
напонска категорија. Само неколку модели имаат CATIV.
Современите тестери на инсталации треба да бидат декларирани за

напонска категорија од најмалку 300V CAT IV!
Напонска категорија според Транзиентен тест напон

IEC 60664-1 и IEC 61010-1 за фаза – земја
CAT II 600 V
4000 V
CAT III 300 V
CAT III 600 V
6000 V
CAT IV 300 V
CAT III 1000 V
8000 V
CAT IV 600 V
Taбела 18: Напонски заштитни категории за тестерите на инсталации
Други заштитни мерки во високонапонска околина

Покрај употребата на инструмент со соодветна напонска категорија, операторот
треба да внимава и на додатоците (сонди, врвови, крокодилки, клешти) посебно
при работа во CATIV. Додатоците треба најмалку да ја имаат истата напонска
категорија како и тестираната опрема. Сепак, најдопро е додатоците да имаат
повисока заштитна категорија.
Еве некои и препораки и за заштитната опрема која треба да ја поседува и
операторот:
• Треба да има изолациски ракавици, заштитни очила, огноотпорна опрема
• Треба да има обувки со изолација и да стои на непроводен под
• Не треба да носи метален накит или часовник
• Доколку е можно, инструментот да не биде во негова непосредна близина
(на пример во раце или околу врат)
• Добро е секогаш да се претпостави дека мерната точка е под напон
Сл 24: Други заштитени мерки за работа во CAT IV
Забелешка:
За повеќе информации за напонските категории, посетете ја страната на METREL
и прочитајте го текстот Electrical installation testers: CAT IV or CAT III?
4.3.5 Pollution degree (степен на загадување)

Прашината и другите загадувачи најчесто се таложат на надворешните површини

и често навлегуваат и во внатрешност на уредот. Прашината во комбинација со
влагата битно влијае на изолацијата. Постојат три степени на загадување:
Pollution degree 1 Нема загадување, или загадувањето е само суво,

непроводно. Загадувањето не влијае.
Pollution degree 2 Типично е само непроводното загадување. ПОвремено може
да се очекува влијание од влага.
Pollution degree 3 Настанува проводно загадување, или непроводното
загадување постанува проводно поради постоење на влага.
Taбeла 19: Степените на загадување според стандардот IEC 60664.
Најчестиот степен на загадување имплементиран кај тестерите на инсталации е 2

т.е. Pollution degree 2.
4.3.6 Заштита на куќиштето
Заштитниот IP фактор го дефинира следново:

• Заштита на операторот од високи напони внатре во инструментот,
• Заштита од пенетрација на цврсти тела во уредот (песок, прашин),
• Заштита од пенетрација на вода.
Сл. 25: IP фактор – Заштита на куќиштето
Значењето на првиот и вториот број кај IP факторот е даден во табела 20

(дефиниција според IEC 60529).
Заштита од надворешни цврсти тела

IP code Description
IP 0x Нема заштита.
IP 1x Заштита од надворешни цврсти тела со дијаметар 50mm или поголем.
IP 2x Заштита од надворешни цврсти тела со дијаметар 12.5mm или поголем
IP 3x Заштита од надворешни цврсти тела со дијаметар 2.5mm или поголем
IP 4x Заштита од надворешни цврсти тела со дијаметар 1mm или поголем
IP 5x Заштита од прашина
IP 6x Непробојно за прашина
40
Заштита од вода
IP код Опис
IP x0 Нема заштита
IP x1 Заштита од вертикален млаз вода
IP x2 Заштита под вертикален млаз вода и во случаи кога куќиштето ќе се
наклони за агол до 15 º.
IP x3 Заштита од распрскан воден млаз (спреј)
IP x4 Заштита од воден удар
IP x5 Заштита од континуиран воден млаз
IP x6 Заштита од силен континуиран воден млаз.
IP x7 Заштите од ефектите одпривремено навлегување на вода
IP x8 Заштита од ефектите на постојано навлегување на вода
Taбела 20: IP заштита според стандардот
Минималното побарување за заштита на тестерите на инсталации е IP 40. Тое е

доволно ниво на заштита за теренска работа. Сепак, IP 41 е стандардниот фактор
на заштита кај тестерите.
Low voltage installations Electrical installations safety management
1 Контрола на безбедноста на електричните инсталации

Под терминот Контрола на безбедноста на електричните инсталации се
подразбираат сите активности кои треба да се превземат за да се обезбеди
сигурност на електричната инсталација за време на нејзиниот животен век. Тука
се подразбира дизајнот, составувањето, пуштањето во употреба и одржувањето
на инсталацијата. Секоја од овие активности треба да биде верификувана,
валоризирана и документирана.
Сликата 26 ги обединува активностите за обезбедување на сигурна инсталација.
Сл 26: Котрола на безбедноста
Верификацијата подразбира потврда од струлно техничко лице (инсталатер,

електричар)
Валоризацијата подразбира потврда од овластено стручно лице (инспектор)
Валоризација и верификација на инсталациите се врши после секоја од следниве

активности:
• После дизајн (проектирање)
• После составување (поврзување)
• После промена (модификација) на инсталацијата
• Периодично
Составувањето, промените и периодичната верификација се вршат со визуелна
инспекција или изведување на мерења на инсталациијата.
1
1.1 Верификација на дизајн (проектирање)
Целта на верификацијата на дизајнот е потврда дека проектирањето на нова

инсталација е соодветно на техничките прописи за сигурност на инсталацијата. Со
тоа се дава на знаење дека сите безбедносни мерки се земени во предвид при
проектирањето.
1.2 Верификација после составување (прва верификација)

Целта на првата верификација е дека составувањето на инсталацијата е изведено
согласно на техничката проектна документација.
Инсталацијата треба да биде верификувана комплетно на сите нејзини делови, со
визуелна инспекција или тестирање (мерење). Двете активности треба да бидат
документирани во вид на комплетен извештај (репорт) за истата.
Погледнете го поглавјето 8.1.1. за повеќе информации за првата верификација.
1.3 Одржување (после модификација, додавање, измени,

поправки)
Одржувањето на инсталацијата всушност ги подразбира сите промени во

инсталацијата. Типично тоа се додавање на нови приклучни места, нови
одграноци – електрични кола, промена во постоечките приклучни места и сл. Во
одредени случаи оваа активност е и прва верификација на новите приклучоци во
инсталацијата како и брза проверка на останатиот (непроменет) дел.
Целта на верификацијата после одржување е потврда на исправноста на
надградената инсталација т.е. нејзино исправно функционирање согласно
техничките прописи. Сите процедури треба да бидат документирани најчесто во
вид на поедноставена форма – репорт.
Погледнете го поглавјето 8.1.1. за повеќе информации за верификација после
одржување.
1.4 Периодично (повторливо) тестирање
Периодичните тестови се наменети за потврдување на исправноста на

инсталацијата после одреден временски период.
Тие се составени од инспекција и тестирање и врз база на тоа и предвидување на
поведението на инсталацијата. Често таквите тестови треба да се изведуваат без
да има било каква импликација врз функционалноста на инсталацијата или некој
нејзин дел (на пример кога таа е под напон).
Значи важни се следниве забелешки:
• Договорот за тестирање треба да биде важечки и за нарачателот и за
нарачателот
• Јасно се опишани и документирани граничните вредности на параметрите од
изведените тестови,
• Не постојат непотребни ограничување.
1.4.1 Период на повторно тестирање
Стучно лице треба да го дефинира временскиот период за изведување на

следното тестирање. Стандардот IEC 60364-6 ги препорачува следниве
временески интервали
Период Installations
Долг (на пр.. 10 години) - Инсталации во станбени згради
Забелешка: верификација треба да се врши на секоја
промена на инсталацијата
4 години Типичен период за повеќето типови инсталации
Краток - Работни места или локации каде е можно

деградирање на инсталацијата и појава на
електрични удари, експлозија или пожар.
- Работни места каде постои и висок и низок
работен напон
- Установите од јавен интерес (болници, бензиски
пумпи, ...) и сл.
Taбела 21: Препорачани интервали за тестирање
Забелешка:
• Препорачаните временски интервали се максимални. Тие се однесуваа
доколку за целиот период инсталацијата работи во оптимални работни услови
• Доколку се специфицираат пократки временски интервали, потребно е да се
наведе и причината тоа
• Националните директиви треба да се почитуваат, бидејќи за одредени типови
на инсталации може да препорачуваат различни временски периоди од
наведените.
Low voltage installations Inspections and tests
2 Инспекција и тестирање
2.1 Инспекција
Визуелната инспекција е важна и ефективна при верификацијата на

инсталацијата. Со нејзина помош може да се детектираат голем дел од
проблемите во електричните инсталации.
Визуелната инспекција секогаш треба да се изведе пред тестирање на
инсталацијата.
Со инспекцијата треба да се верификува дека:
• Составните делови на инсталација (нивната изведба и функционалност) се

според техничката документација
• Составните делови се внимателно и исправно поврзани
• Составните делови се во согласност со безбедносните препораки.
• Не постојат видливи оштетувања кои може да влијаат на безбедноста.
Референци
Минималните побарувања при визуелната инспекција се дадени во:
• IEC 60364-6 (Поглавје 61.2),
2.1.1 Побарувања за визуелната инспекција – IEC 60364
Инспекција треба да ги вклучи барем следните ситуации (доколку постојат)

a) Методи за заштита од електричен удар (дел 4-41).
b) Присуство на огноотпорни бариери и други безбедносни мерки за спечување
на ширење на пожар (дел t 4-42 и клаузула 527 од делt 5-52).
c) Избор на соответни проводници способни за издржување на предвидениот
товар (дел 4-43 и клаузули 523 и 525 од дел 5-52).
d) Правилен избор и нагодување на заштитните и уредите за набљудување (делt
5-53).
e) Постоење и точна локација за содветни главни прекинувачи (Клаузула 536 од
дел 5-53).
f) Правилен избор на опрема и заштитни уреди соодветно на надворешните
влијанија (Клаузула 422 на делt 4-42, 512.2 на делt 5-51 и клаузула 522 на дел
5-52).
g) Точно определени нулти и заземјувачки проводник(514.3 од дел 5-51).
h) Еднополни прекинувачи поставени на фазните проводници (клаузула 536 на
дел 5-53).
i) Постоење на структурни шеми, забелешки за внимателно ракување на
одредени места или слични документи (клаузула 514.5 на дел 5-51).
j) Идентификација на електричните кола, прекуструјната заштита,
прекинувачите, терминалите и сл. (клаузула 514 на дел 5-51).
k) Соодветно спојување на проводниците (клаузула 526 на дел 5-52).
l) Определување на заштитните (заземјувачки) проводници и
еквипотенцијалните спојни точки (дел 5-54).
4
m) Пристапност за интервенирање во инсталацијата (клаузула 513 и 514 и дел

5-51).
Инспекцијатаа треба да ги вклучи сите поединечни побарувања за специјални
инсталации или дел од нив.
Методи за инспекција:
Инспекцијата/ визулената проверка треба да се направи пред секое мерење и
треба да се изведува според следниот редослед:
• Визуелна инспекција на приклучното место со дистрибутнивната мрежа,

• Визуелна инспекција на дистрибутивната табла
• Визуелна инспекција на завршните електрични кола
Прва инспекција
Секоја точка од комплетната инсталација треба да биде визуелно прегледана.
Треба да се проверат и механичките споеви. Инсталацијата треба да биде
исклучена од напон за време на визуелната инспекција.
Инспекција после модификација или поправка
Деловие од инсталацијата кои биле подложни на промени или други инстервенции
треба да се прегледаат за време на првата инспекција. Набљудуваните делови
треба да бидат исклучени од напон
Периодична инспекција
Деловите од инсталацијата кои повремено се менуваат треба да се проверуваат и
да бидат исклучени од напон.
Резултаи:
Стандардот IEC 60364-6 специфицира детална листа на проверки за визуелни
проверки на инсталацијата. (погледнете го поглевјето 8.1.5 за повеќе
информации). Сите параметри мора да бидат ВО ДОЗВОЛЕНИТЕ ВРЕДНОСТИ.
Сите параметри кои не се во дозволените вредности значат промени (поправки)
на инсталацијата за да истите на крајот бидат толерантни.
Резултатите можа да се карактеризираат со следниве критериуми:
PASS Параметарот задоволува.
FAIL Параметарот не задоволува.
LIMITED Изведувањето на инспекцијата е ограничено или
некомплетно. Мора да се зададе дозволениот опсег.
NOT APPLICABLE Не е можно изведување на тест на параметарот.
2.2 Тестирање
2.2.1 Отпорност на изолација
Предмет на тестот
Со овој тест се пронаоѓаат дефектите во изолацијата на инсталацијата
предизвикани од влага, лоша изолација на проводниците, загадување и сл.
Ознаката за оваа мерна големина е RIH
Референци:
Дозволени вредности, методологија според IEC 60364-6 (поглавје 61.3.3, таб. 6A)
Мерни инструменти: IEC 61557-2
Начин на мерење/дозволени вредности (ограничување):

Отпорноста на изолација треба да се мери помеѓу
• Фазните проводници
• Фазниот и заземјувачкиот PE проводник
• Фазниот и нултиот проводник
• Нултиот и заземјувачкито PE проводник
Табела 22 ги прикажува ограничувањата според IEC 60364-6.

Испитен напон Отпорност на
Номинални напонски кола d.c. изолација
V MΩ
SELV и PELV 250 ≥ 0.5
Инсталации со номинален работен напон 500 ≥ 1.0
до 500 V, вклучително и FELV
Над 500 V 1000 ≥ 1.0
Taбела 22: Дозволени вредности на отпорноста на изолција
Забелешки:
• Капацитивноста во инсталацијата (кабли, приклучена опрема) може да
предизвика капацитивна струја на истекување претставена со CIH на слиакта
14. Капацитивниот карактер на импедансата нема удел во мерењето на
изолација бидејќи мерниот напон е еднонасочен.
• Типично отпорноста на изолација е многи поголема од предефинираните
вредности, посебно кај новите инсталации. Во случаи кога измерената
големина е блиска до граничната, направете го следносво:
- Повторете го мерењето со подолго времетраење на тестот.
- Проверете дали потрошувачите или другата приклучена опрема се
исклучени од мрежа, дали се отстранети уредите за пренапонска заштита,
како и дали се исклучени светлеките тела.
- Доколку има знаци ан прашина и влага, исчистете ги критичните делови
• Доколку пренапонските заштитни уреди не може да се отстранат, поставете го

испитниот напон ан 250 VDC. Во таков случај отпорноста на изолација треба да
биде најмаку 1 MΩ (IEC 60364-6).
• Испитувајте и посебните одграноци и најдете го проблематичниот дел од
инсталациата. Корисете ги преклопниците, осигурачите и сл.
2.2.1.1 Отпорност на изолација на целата инсталација
Вакво мерење може да се изведе под следниве услови:

• Инсталацијата треба да биде исклучена од дистрибутивната мрежа преку
главниот прекинувач или првите осигурачи.
• Во мерењето треба да бидат вклучени и сите одграноци на инсталацијат што
значи другите главни прекинувачи/осигурачи/ФИД склопки треба да бидат
вклучени.
• Сите потрошувачи (мотори, електрична опрема, светилки) треба да бидат
исклучени.
Доколку тестот на целокупната инсталација задоволува, таа се проглсува за
исправна по прашањето на изолацијата.
Ова испитување се прави кај дистрибувната табла, но може да се изведе на било
која точка во инсталацијата.
Во случај на нетолерантен резултат, треба да се лоцира поблемот со помош на
парцијално исклучување/вклучување на одграноци на инсталација
Забелешки:
• Некои национални регулативи не го сметаат овој тест за доволен. Во ваков
случај треба да се изведе тестирање на изолацијата на секоја приклучна точка
на инсталацијата.
• За периодично тестирање понекогаш е невозможно исклучување на сите сите
потрошувачи кои се приклучени помеѓу нултиот и фазниот проводник. Во таков
случај таквото мерење се избегнува и се тестира спрема заземјувачкиот
проводник
2.2.1.2 Отпорност на изолациија на делови од инсталацијата
За мерење на отпорноста на изолацијат на посебни делови на инсталацијата,

потребно е да се исклучат соодветните главни прекинувачи кои се врска со
вкупната инсталација..
Шеми на поврзување
Сл.27: Тестирање на изолација на целата инсталација

Сл 28: Тестирање на изолацијата на целата инсталација на шуко приклучок

Сл.29: Комплетно фазно-фазно тестирање на изолацијата
Препораки од производителот METREL:

• Тестерите на инсталации од METREL: Eurotest AT и XA имаат вградена
функција “Insulation ALL” функција. Со оваа функција се изведува комплетно
тестирање на трите продници (L-N, L-PE, N-PE или L1-L2, L1-L3, L2-L3) и тоа
ВО САМО ЕДЕН ЧЕКОР На тој начин се постигнува значајна заштеда во
време при мерење на шуко приклучоците (погледнете ја сликата 28)
• Тестерите на инсталации од METREL: Eurotest AT и XA го вклучуваат и
параметарто “Type of insulation test”. Опциите се:
- L-N, L-PE, N-PE, L-PE N-PE (се користи кога товарот на може да се искучи
од инсталацијата),
- L-N L-PE (Се користи кога не може да се прекине N-PE спојот),
- ALL.
Нагодување на некоја од опциите го поедноставува репортирањето од мерниот

проце.
.
2.2.2 Непрекинатост на заштитниот (заземјувачки) проводник и
еквипотенцијалние споеви
Предмет на испитување
Континуитет на главните заштитни проводници

Заштитните проводници ги спојуваат изложените метални делови со
заземјувачката инсталација. Исправно меѓусебно поврзување значи и подобар
спој со заземјувачката инсталација.Главната заземјувачка инсталација се состои
од:
• PE проводниците кои ги спојуват PE терминалите (шуко, електрична опрема.

Статични приклучни точки) со главната заземјувачка PE приклучница
• PE проводниците кои си спојуват надворешните проводни делови (водоводни
инсталации, антени, системи за греење) со главната заземјувачка PE
приклучница.
Тестот на континуитет потврдува дека сите PE проводници во инсталацијата се во
добра електрична врска и функционираат исправно. PE проводниците се
претставуваат со параметрите RPEd, RPEh, RPES како на слика 14.
Еквипотенционално спојување
Еквипотенционалното спојување осигурува дека контактниот напон помеѓу два
споени метани делови е мал.
Се употребува кај:
• Споевите на надворешните метални тела со заземјувањето преку различни
PE проводници
• Доколку постојат други изложени метални тела на растојание помало од 2.5 m.
• RPEmain е премногу голема (погледнете ја Eq. 18)
• Во купатила, бањи, базени и слични места еквипотенцијалното спојување е
задолжително (IEC 60364-701)
Дополнително еквипотенционални спојувања се претставени со парaматетарот
RPES на слика 14.
Методи на мерење/дозволени вредности:
Проблемот на паралелни патеки

Пред изведување на тест на континуитет треба да се направи проверка дали
постојат дополнителни паралелни гранки (патеки) помеѓу мерното место и PE
проводникот. Доколку постојат, тие не треба да се сметаат како дел од
зазејувачкиот систем.
Паралелните патеки може да бидат прилично проблематични посебно во
случаите кога не се дел од електричниот систем. Проблемите доаѓаат поради:
• Постоењето на паралелната гранка не дозволува точно мерење и
тестирање на заземјувачкиот систем
• Паралелните гранки може да ја менуваат нивната отпорност и може да

бидат отстранети без предупредување!
Пример:
Еден типичен пример кој прави многу проблеми кај постарите инсталации е
поврзувањето на заземјувачката лента или заземјувачкиот проводник на метални
цевки (на пример водоводни). Доколку кај вака поставена инсталација, се прекине
цевката (како вообичаено со пластични компоненти – за продолжување,
разгранување), тогаш може да настанат сериозни проблеми во инсталацијата.
Причината е прекин во проводноста на цевката, а со тоа и на заземјувачката
инсталација.
Во основа потребна е најмалку прва верификација на интегритетот на PE
инсталацијата преку изведување мерења или инспекција.
Доколку постојат паралелни патеки во заземјувачката инсталација, најдобро е тие
да бидат изземени (исклучени) при изведување на мерењето.
Сл. 30: Пример на недозволени паралелни патеки во заземјувачката

инсталација.
2.2.2.1 Типично изведување на тест на континуитет
Типичниот тест на континуитет се изведува помеѓу главниот РЕ заземјувач и

изложените метални делови. (РЕ терминалите на шуко приклучниците,
прекинувачи, громобранска инсталација, надворешни антени, CATV…..).
Потребно е вредноста на отпорноста да биде што помала и во согласност со
должината на проводникот.
l
RCON = ρ [Ω] Eq. 15
A
RCON .......... Отпорност на проводникот
ρ ................ Специфичен отпор на материјалот на проводникотl (за бакар Cu:

0.0172 Ωmm2/m)
l ................. Должина на проводникот [m]
A ................ Напречен пресек на проводникот [mm2].
Табелата 33 во додатокот В ги вклучува типичните вредности на отпорноста на

проводниците за различни должини и напречни пресеци
За дозволени вредности на отпорноста на проводниците се земаат 1.0 Ω, 2.0 Ω
или слични на нив вредности.
Забелешка:
• Доколку отпорност е поголема отколку очекуваната која е добиена врз база на
пресметка со должината и пресекот на проводникот, инсталацијата треба
СЕРИОЗНО Да се преиспита за да се избегнат сериозни проблеми
вопонатамошното работење.
• Доколку измерената е помала од очекуваната, причината за тоа треба да се
бара во постоење на паралелни патеки и од суштинска важност е да се знае
нивната траса.
• За изведување на стандардни мерења понекогаш се изведуваат
подолготрајни тестови. Притоа треба да се земе во предвид и отпорноста на
сондите и таа да се одземе од вкупната вредност. (оваа функција е
интегрирана во тестерите на инсталации)
• Секогаш треба да се предвидат паралелните патеки !!
2.2.2.2 Мерење на непрекинатост кај TN системите – тест на јамка N-PE
Кај TN системите нултиот N и заземјувачкиот PE проводник се кусо споени во

влезната дистрибутивна кутија (приклучното место со дистрибутивниот систем) кај
TN-C, TN-C-S системите односно кусо се споени кај изворот на енергија за TN-S
системите. Мерењето на отпорноста помеѓу N и PE проводниците (често
нарекувано N_PE импеданса на јамка) може да го поедностави мерењето на
непрекинатоста на заштитниот проводник.
Следниве резултати важат поединечно за секој од системите:
Kaj TN-C-S и TN-C системите:
R NPE = R Nh + RPEh [Ω] Eq. 16

Kaj TN-S системите:
R NPE = R Nh + RPEh + R Nd + RPEd [Ω] Eq. 17
RNPE............................ импедансата на јамка N-PE
RNH, RND,RPEH, RPED .... Дел од отпорноста N-PE (погледнета ја сл. 14)
Очекувани резултати и забелешки:

• Доколку должините на N и PE проводниците се исти очекуваниот резултат ќе
биде двати поголем од добиениот од равенката 16
• Доколку должината на PE проводникот е помала од онаа на N проводникот,

тогаш за очекување е добивање на поголема вредност отколку онаа според
равенката 17.
Оваа метода е многу поедноставна од стандардната бидејки се елиминира

потребата од долги мерни сонди (како според сл.31).
Недостатоците на оваа метода се:

• Во случај на постоење на паралелни гранки се добиваат грешни резултати.
• Дополнителните споеви помеѓу N и PE проводниците истотака битно влијаат
на резултатите.
• Секогаш треба да се имаат во предвид и националните регулативи со кои
ваквите мерење се дозволени или забранети.
2.2.2.3 Тест на еквипотенцијално спојување
Еквипотенцијалното спојување треба да се изведува во случаите кога:

R PEmain ⋅ I a > U C lim Eq. 18
RPEmain ...... Непрекинатост на главната PE спојница

UClim ........... Гранична вредност на контактниот напон (обично 50V)
Ia ................ Јачина на струја која при протекување го прекинува напојувањето.
Доколку во инсталацијата постои FID склопка, тогаш I a = I ∆N
Мерењата се изведуваа помеѓу две изложени метални тела кои се наоѓаат на

распчојание помало од 2.5 m. Притоа, следниве услови треба да бидат исполнети:
U C lim
R EB < Eq. 19
Ia
REB ............ Отпорност помеѓу споените проводни тела
Дијаграми на поврзување
Сл. 31: Типичен тест на непрекинатост

Сл.32: Тест на импеданса на јамка N_PE

Сл.33: Еквипотенцијално поврзување
2.2.3 Отпорност на заземјување
Предмет на мерење
Заземјувањето на изложените метални тела има заштитна улога за одведување
на опаснот напон во земјата во случаите кога би се појавил поради дефект. Во
колото на инсталацијата на сл.14, параметрите REH и RED ја претставуваат

отпорноста на заземјување.
Главно заземјување
Инсталацијата, исто како и влезната точка и изворот на енергија се заземјени со
т.н.главно заземјување. Заземјувањето се изведува со помош на метални
електроди вкопани во земјата. Големината и комплексноста на заземјувачката
електрода зависи од големината на објектот, специфичниот отпор на почвата,
максимално дозволената вредност на заземјувањето и сл.
Kaj ТN системите заземјувањето е изведено на страната на изворот и/или на
точката на приклучување на инсталација на дистрибутивната мрежа. Вредноста
на отпорноста е прилично мала (под 1Ω).
TT системите имаат сопствено главно заземјување. Вредноста на заземјувањето
е поголема отколку кај TN системите (неколку Оми па до неколку стотици Оми).
Поради тоа постои и опасност од појава на опасни напони во заштитниот
проводник и тоа на помали струи во заземјувачот. Затоа TN системите имаат
дополнителна заштите со FID склопка.
Громобрански системи
Заземјувањето се применува истотака и во громобранските инсталации.
Електродите кои се користат за заземјување треба да имаат мали вредности на
отпорноста (помеѓу 1 Ω и 10 Ω) за да се заштита на инсталацијата/објектот од
удар на гром. Громобранските инсталации се прилично големи инсталации.
Што е отпорност на заземјување?
Заземјувачката електрода кога се вкопува во земјата има одредена отпорност на

заземјување која е директно зависна од големината на заземјувањето, допирната
површина на електродата со земјата и специфичниот отпор на земјата.
Отпорноста на заземјување не е концетрирана во една точка, туку е распределена
околу електродата.
Доколку протече струја низ заземјувачката електрода, околу неа ќе се појави
електричен потенцијал. Најголема вредност потенцијалот има околу електродата
(како на сл.34).
Сл.17 прикажува како се појавува дефект, контактен и чекорен напон како
резултат на протекување на струја низ електродата.
Контактниот напони се опишани во поглавјето 4.2.2.1.
Во случај на протекување на поголеми струи низ заземјувачкиот проводник, во
предвид треба да се земе и напонот на чекот.
Сл. 34: Напон на дефект, контактен и напон на чекор кај заземјувачката

електрода
Начин на извршување на мерењето/дозволени вредности:

Mерењето на отпорноста на заземјување може да биде прилично комплексна
задача. Заземјувачките системи може да бидат меѓусебно поврзани под или над
земјата. Затоа е важно која мерна метода ќе се примени и секако, каков
инструмент ќе се употреби. Поважните мерни методи се дадени понатака во
текстов.
Дозволена вредност на отпорноста на заземјување

За главните заземјувачи треба да биде исполнет следниот услов:
U C lim
R EH < Eq. 20
Ia
REH ............ Отпорност на главното заземјување
UClim ........... Дозвомелна вредност на контактниот напон(типично 50V)
Ia ................ Вредност на струјата која предизвикува прекин на напојувањето.
Доколку е употребена FID склопка, тогаш I a = I ∆N .
Поединечните заземјувачки електроди на громобранската инсталација треба да

имаат релативно мали вредности на отпорноста на заземјување (помеѓу 1Ω и
10Ω)
Мерење на вкупното заземјување и селективно мерење
Големите заземјувачки системи и големите громобрански инсталации имаат

повеќе од една заземјувачка електрода. Во овој случај треба поединечно да се
тестира секоја од заземјувачките електроди.
Моделот на систем кој има повеќе заземјувачки електроди може да се претстави
со еквивалентна шема на повеќе паралелно врзани отпорници. Секој од
отпорниците ја претставува отпорноста на заземјување на поединечните
електроди.Според шемата:
- Вкупното заземјување е паралелна врска на отпорностите (RE1, RE2, RE3,
RE4...),
- Поединечното заземјување на електродите е дадено со RE1, RE2, RE3, RE4...
Сл. 35: Еквивалентно коло на заземјувачки систем со повеќе заземјувачки

електроди
20
2.2.3.1 Двожилна метода зе мерење на заземјувањето, со внатрешен

генератор, без употреба на сонди
Двожилната метода се користи во случаите кога е достапна ДОБРО заземјено

приклучно местово близина на мерната точка (на пример заземјувач на
дистрибутивниот панел преку нултиот проводник) Главната придобивка од оваа
метода е тоа што не се користат мерни сонди. Методата е брза и прилично
доверлива.
Сл. 36: Еквивалента шема на врзување кај двожилната метода
Во примерот на сл. 36 се мерат следниве големини:

R EARTH _ 2W = R Nd + R Eh + R Ed [Ω] Eq. 21
REARTH_2W..... Резултат од мерењето со двополната метода
Типично вредностите на REd и RNd се многу помали од REh. Затоа оправдана е

апроксимацијата дека измерената вредност ≈ REh.
Забелешки:
• Методата се користи кај ТТ системите доколку измерената вредност на
заземјувањето е ПОГОЛЕМ од онаа на помошното заземјување
• Методата не се користи за TN и IT системи ! !
• Се користи во урбани средини каде нема доволно простор за поставување на
убодните колчиња
• Методата е примелива кога во инсталацијата постојат повеќе заземјувања кои
се меѓусебно споени, со што заземјувачката инсталација е прилично голема
• Нема потреба од користење на мерни сонди
2.2.3.2 Тестирање на заземјувачката јамка, со надворешен извор, без

употреба на колчиња
21
Кај ТТ системите при мерење на отпорноста на јамка според стандардот IEC

61557-3 , се мерат следниве параметри:
RLOOP = RLh + REh + REd + RT [Ω] Eq. 22

Доколку вкупната отпорност на заземјување REH е повисока од отпорностите RED
и отпорноста на повратна патека (отпорноста на L проводниците, секундарните
намотки на трансформаторот), тогаш може да се смета дека измерената вредност
е со доволна точност блиска на REH.
Погледнете го поглавјето 6.2.4 за повеќе информации за тестирање на јамката.
Забелешка:
• Мерењето се изведува кај ТТ системите каде што измерената отпорност на

заземјувањето на инсталацијата е поголема од отпорноста на помошното
заземјување
• Мерењето нема смисла кај TN и IT системи!
• Се користи во урбани средини каде нема простор за поставување на мерните
колчиња
• Се користи во области каде што повеќе различни локални заземјувачки
инсталации се споени меѓусебно, формирајќи на тој начин голем заземјувачки
систем.
• При мерењето не се користат убодни колчиња.
2.2.3.3 Три / четири жилна метода за мерење на заземјувањето
Три жилната метода е најстандардна метода за мерење на отпорноста на

заземјувaњето. Методата се изведува со помош на две убодни колчиња.
Во вкупната измерена отпорност со оваа метода е вклучена и контактната
отпорност на сондата Е.
Сл. 37: Мерење со три жилната метода – принципиелна шема

Четири жилната метода ја компензира отпорноста на сондата Е и нејзината

вредност не влијае на измерената вредност.
Сл. 38: Мерење на отпорноста на заземјување со 4 жилната метода
Според сликата 38, мерена е следната вредност на отпорноста:

R EH = U V / I gen Eq. 23
I gen = I RE1 + I RE 2 + I RE 3 + I RE 4 Eq. 24

UV ............ Пад на напон на отпорноста на заземјување мерен помеѓу колчињата
S и ES
Igen ........... Тест струја на мерниот инструмент
Забелешки:
• Со оваа мерна метода се прават прецизни мерења на отпорноста на
заземјување за вредности од 0Ω па се до наколку кΩ.
• Методата не е препорачлива за употреба кај големи заземјувачки системи
бидејќи колчињата треба да се постават на прилично долги растојанија од
мерниот објект.
• Начините на поставување на колчињата се објаснети понатака во текстов.
• При мерето заземјувачка електрода која се мери треба да биде откачена

(отспоена) од заземјувачката инсталација.
• При мерења кај TN системи потребно е да се исклучат дојдовните PE (PEN)
проводници !
Сл. 39: Селективно мерење на поединечните заземјувачки електроди

I gen = I RE 2 Eq. 25
Според равенката 25 тест-струјата протекува само низ патеката со отпорност RE2 ,

овозможувајќи на тој начин и мерење САМО на RE2.
Забелешки:
• Со методата се добиваат точни резултати почнувајќи од вредности 0Ω, без
разлика на бројот на заземјувачки точки
• Методата не е препорачлива за мерења кај големи заземјувачи бидејќи во
таков случај мерните колчиња треба да се поставуваат на големи растојанија.
• Доколку отспојувањето на заземјувачката електрода претставува проблем,
мерењето се изведува со струјна клешта (понатака во текстов)
• Поставувањето на колчињата е детално објаснето понатака во текстов.
2.2.3.4 Селективна метода за мерење на заземјувањето со две мерни

колчиња и струјна клешта
Оваа мерна метода се користи при мерење на отпорност на заземјување на

поединечни заземјувачки електроди во заземјувачкиот систем. Притоа не е
потребно иклучување на заземјувачките електроди од заземјувачкиот систем.
Сл. 40: Селективна метода за мерење на отпорноста на заземјување
Во примерот од сл. 40, се мери следнава вредност на отпорноста:

UV UV
RE 2 = =
( I clamp ⋅ N ) I RE 2 Eq. 26
(R RE 2 RE 3 RE 4 ...) Eq. 27
I clamp = ⋅ I gen
E1
RE 2
Iclamp ........ Струја низ клештата пропорционална на струјата низ Re2
N.............. Преносен однос на мерната клешта
Igen ........... Тест струја на мерниот инструмент
Забелешки:
• Методата не е препорачлива за мерења кај големи заземјувачи бидејќи во
таков случај мерните колчиња треба да се поставуваат на големи
растојанија.
• При мерења на поединечни електроди кај големи заземјувачки системи
многу мал дел од струјата на генераторот Igen протекува низ мерената
електрода. Во такви случаи треба да се има во предвид постоењето на шум
и соодветната точност на мерната клешта при мерење на мали струи.
Тестерите на инсталации од METREL даваат известување на дисплејот при
постоење на шумови во мерната големина (струјата).
• Методата не се препорачува за мерење на системи со над 10 заземјувачки
електроди
• Оваа метода нема големи предности пред методата со две струјни клешти
• Поставувањето на колчињата е детално објаснето понатака во текстов.
2.2.3.5 Мерења на отпорноста на заземјување со две струјни клешти
Оваа мерна метода се користи кога заземјувањето е изведено на најразлични

начини – подземни метални тела, подземни решетки и сл. Она што е важно кај
методата е постоење на затворено струјно коло низ кое ќе протекува тест-струјата
на инструментот.
Сл. 41: Мерење со методата со две струјни клешти
Индукционата клешта индуцира напон во гранката на заземјувачката електрода и

соодветно на тоа протекува и струја низ гранката.
Според сликата 41 измерената вредност на отпорноста одговара на
сосдведтната електрода:
1
U generator
RE2 + (RE1 RE 3 RE 4 ...) = N Eq. 28
I clamp
Ugenerator ... Внатрешен извор на напон на инструментот со кој се побудува

индукционата клешта
Iclamp ......... Струја низ мерната струјна клешта пропорционална на струјата низ
Re2
N.............. Преносен однос на мерната струјна клешта
Во случај кога отпорноста на заземјување на составена од паралелната врска на

електродите RE1, RE3 and RE4 е многу помала од вредноста на отпорноста на
поединечната RE2, реална е претпоставката дека вкупниот резултат ќе биде
приближно еднаков на RE2
Отпорностите на другите електроди може истотака да се измерат со двете струјни
клешти.
Забелешки:
• Методата е препорачлива за употреба кај комплексни заземјувачки системи со
повеќе паралелни електроди.
• Препорачли за мерење на отпорноста на заземјување на трансформаторски
станици.
• Посебно препорачлива метода за мерења во урбани средини.
• Не е потребна исклучување на мерените електроди.
• Препорачлива за мерење на поединечни електроди или вкупно заземјување.
• Брзо добивање на резултатите; Не е потребно поставување на мерни колчиња
и раздвојуваа на мерните електроди.
• Методата дава прецизни резултати за отпорности над 10 Ω до неколку
десетици оми. При мерење на повисоки вредности на отпорноста мерната тест
струја паѓa под неколку mA. Во услови на намалена мерна тест струја се
зголемува веројатноста на грешка при мерењето поради кумулација на шум.
Инструментите од METREL во ваква ситуација му даваат известување на

корисникот.
• Минималното растојание помеѓу индукционата и мерната клешта треба да
биде 30 cm (може и помалку доколку клештите се оклопени)
Поставување на мерните колчиња

При стандардната метода за мерење на отпорноста на заземјување се користат
две убодни мерни колчиња (напонско и струјно). Поради постоењето на
потенцијал околу секое од колчињата од голема важност е начинот на нивно
поставување.
.
Точно Неточно
Сл. 42: Поставување на колчињата
Проводникот E се поврзува на заземјувачката електрода што се мери.

Со помош на колчето H се затвора струјната јамка (коло). Падот на напонот
помеѓу S и E е одговара на напонот на мерната големина – отпорноста на
заземјување.
Доколку колчето Ѕ се постави поблиску до заземјувачката електрода тогаш
измерената големина ќе биде помала во однос на вистинската вредност.
Сличен резултат се добива и кога поставувањето на Ѕ е поблиску до Н.
Важна информација пред почетокот на мерењето е структурата на мерниот
систем. Тука пред се е максималната димензија на заземјувачката електрода.
Референца за тоа е сликата 43.
Сл. 43: Дефинирање на параметарот “а”
Поставување во права линија
Сл. 44: Поставување на колчињата
После определувањето на максималната вредност односно параметарот “а” може

да се премине на поставување на колчињата. За проверка на точноста на
измерената големина се прават три мерења во зависност од поставувањето на
колчето Ѕ (позициите S’’,S, S’). Целта е да се провери дали оддалеченоста d1 е
доволна за да нема влијание од потенцијалот.
- Растојанието од заземјувачката електрода E/ES до колчето Н треба да
биде d1 ≥ 5a,
- Растојанието од заземјувачката електрода E/ES до колчето Ѕ треба да
биде:
d 2 = 0.62d1 − 0.38a1 [Ω] Eq. 29
a1 ............ растојание од приклучната точка со заземјувачкиот систем и
центарот на заземјувачкиот систем (според сл. 44)
Мерење 1
- Растојанието од заземјувачката електрода E/ES до колчето Ѕ е d2.
Meрење 2
-Растојанието од заземјувачката електрода E/ES до колчето Ѕ е:

d 2 = 0.52d1 − 0.38a1 (позиција S”).
Meрење 3
- Растојанието од заземјувачката електрода E/ES до колчето Ѕ е:
d 2 = 0.72d1 − 0.38a1 (позиција S’).
Во случајот кога растојанието d1 е правилно избрано, резултатите од мерењата 2

и 3 ќе бидат симетрични околу резултатот од мерењето. Разликите споредени со
мерењето не треба да бидат поголеми од 10%. Доколку тие се поголеми или има
поголема разлика во симетричноста , потребно е да се зголеми растојанието d1 и
постапката да се повтори од почеток со трите мерења.
Забелешки:
• Точноста на мерењата е директно зависи од односот помеѓу растојанието d1 и
параметарот а. Таа зависност е дадена во табелата 23.
d1/a Грешка
[%]
5 10
10 5
50 1
Taбела 23: Влијание на односот d1/a на точноста
• Се препорачува повторување на мерењата за различно поставување на

колчињата.
• Мерењето треба да се изведе и за случаите кога колчињата ќе бидат
поставени во обратна положба ( за агол од 180° или најмалку 90°) во однос на
првобитната положба на колчињата.
• Според стандардот IEC 60364-6 растојанието S’-S (мерење 2) и S’’-S (мерење
3) треба да биде 6 m.
Еквилатерално (рамнострано) поставување
Сл. 45: Рамнострано поставување

Meрење 1
Растојанието помеѓу заземјувачката електрода и струјното колче Н и напонското
колче Ѕ треба да најмалку да биде: d2= 5·a
Meрење 2
Растојанието од заземјувачката електрода до напонското колче S да биде d2, но
овојпат тоа да биде поставено во позиција S’ (огледално на Ѕ во однос на Е – Н
правата)
Првото мерење треба да се изведе во позициите Ѕ и Н на растојание d2.

Приклучната точка Е, колчињата Н и Ѕ треба да формираат рамностран
триаголник.
Второто мерење колчето Ѕ треба да се постави во спротивната позицијата Ѕ’.
триаголник.
При исправно поставување на колчињата отстапувањата во резултатите не треба
да надмине 10%. Во спротивен случај потребно е да се зголеми растојанието d2 и
да се повтори постапката. Едноставно решение е едноставно заменување на
колчињата Ѕ и Н (може да се направи на страната на инструментот). Крајниот
резултат е средна вредност од две или повеќе вредности.
Се препорачува мерењето да се изведе и на повеќе места – 180° или 90° во однос
на првобитната положба.
Отпорност на мерните колчиња

Типично отпорноста на мерните колчиња кон земјата е многу мала во споредба со
измерената големина. Во случај кога се работи за повисоки вредности (сува
почва) тие отпорности може да влијаат на измерената големина.
Поголема вредност на отпорноста кон земјата на колчето Н значи дека поголем
дел од падот на напон е концетриран околу струјното колче и измерениот пад на
напон на отпорноста на заземјување ќе биде помал.
Доколку отпорноста е поголема кај колчето Ѕ, се формира напонски разделник со
внатрешната отпорност на инструментот со што се измерената вредност ќе биде
помала од вистинската.
Отпорностите на колчињата може да се намалат со:
• Навлажнување на почвата околу поставените колчиња со обична или

солена вода.
• Подлабоко поставување на колчињата.
• Поставување на паралално колче ведаш до мерното за зголемување на
контактната површина (се подразбира куса врска помеѓу соседните
колчиња)
METREL мерните инструменти го предупредуваат операторот во вакви случаи во

согласност со стандардот IEC 61557-5. Сите тестери на заземјување од METREL
имаат далеку помала вредност на отпорноста на колчињата од пропишаната со
стандардот IEC 61557-5.
Сл. 46: Измерени падови на напон при мала или голема отпоснот на мерните
колчиња
Шеми на поврзување
Сл. 47: Двожилна врска (само за TT системите), без колчиња
Сл. 48: Трижилна врска – праволиниско поставување на колчињата
Сл. 49: Трижилна врск – рамнострано поставување на колчињата

Fig. 50: Test system with current clamp and two probes
Сл. 54: Мерење со две струјни клешти на индивидуални заземјувачки електроди

Сл. 55: Мерење на отпорност на заземјување на трафостаница со две струјни

клешти
Сл. 56: Мерење со две струјни клешти кај TN систем
2.2.4 ИМПЕДАНСА НА ЈАМКА
Scope of test
This test is intended to:
• Verify effectiveness of installed over current and/or residual current
disconnection devices.
• Verify fault loop impedances, prospective fault currents, and fault voltage values.
Fault loop, fault impedance and prospective fault current in TN systems

In TN systems the fault loop ZLPE consists of:
• ZT (power transformer secondary impedance)
• ZL (phase wiring from source to fault)
• RPE (PE / PEN wiring from fault to source)
The fault loop impedance is the sum of impedances and resistances that forms the fault
loop.
ZLPE = ZL+ RPE+ZT Eq. 30
The prospective fault current IPFC is defined as:

U LPE
I PFC = > Ia Eq. 31
Z LPE
ULPE is the nominal supply voltage. IPFC must be higher than Ia (current for rated
disconnection time) of the over current disconnection device.
The fault loop impedance should be low enough e.g. prospective fault current high
enough that installed protection device will disconnect the fault loop within the
prescribed time interval. Limit values for IPFC and ZLPE depend on selected fuse type,
size and required trip out time.
Fig. 57: Fault loop in TN system
Fault loop, fault impedance and prospective fault current in TT systems

In TT systems the fault loop consists of:
• ZT (power transformer secondary impedance),
• ZL (phase conductor from source to fault),
• REh+RPEh (earthing resistance of installation with PE conductor from fault to
earthing point),
• REd (earthing resistance of source/ distribution point).
The fault loop impedance is the sum of impedances and resistances that forms the fault
loop.
ZLPE = ZL+REh+REd +ZT Eq. 31
RCD devices are usually used as protection elements in TT system. In case of a short
circuit or high leakage current between phase and PE a dangerous contact voltage
occurs on accessible metal parts. If the voltage exceeds 50 V the RCD must trip out:
50V U C
Z LOOP < = Eq. 32
I ∆N I ∆N
UC ............ Contact voltage
ZLOOP ....... Loop impedance
I∆N ............ Nominal trip out current of RCD
Fig. 58: Fault loop in TT system
References:
Limits, methodology: IEC 60364-4 (chapter 61.3.6.3)
Measuring instruments: IEC 61557-3
Measuring principles / limits:
Loop impedance/ loop resistance

Fault loop impedance includes the resistive and inductive part of the fault loop. The
main part of inductivity comes from the power transformers inductances.
The main resistance part comes from copper wiring in the loop (conductors, transformer
wiring) and earthing resistances (in TT systems).
In general the inductive part can be neglected if loop impedance > 0.4 Ω.
In applications where the measurement is carried out in close proximity to the power
transformer (< 50m) the inductivity can be of a similar value than the resistance part. In
this case it is very important to consider the impedance result because the fault loop
resistance result is lower and can lead to a wrong judgement.
Example:
Internal resistance (RL+ RPE ) of the TN distribution system is 0.25 Ω,
stray inductance XL of distribution transformer is 0.4 mH (0.13 Ω at 50 Hz),
loop impedance of the system is 0.28 Ω.
IPFC based on resistance measurement: 828 A (at 207V).
IPFC based on impedance measurement:739 A
It can be seen that if measuring only resistance can lead in a wrong selection or
verification of installed fuse!
Prospective fault current scaling factor

The condition IPFC > Ia must be fulfilled also for the worst conditions (highest
temperature of conductors, lowest supply voltage).
To consider this the measured value of IPFC should be increased for an appropriate
factor.
IPFCcalculated = IPFCmeasured / (scaling.factor) Eq. 33
IPFCmeasured.........Measured result with measuring instrument
IPFCcalculated ........Calculated result that considers worst condition
The worst case conditions can be considered also by correction of the limit values. In
this case there is no need to correct the measured results.
IPFClimit = Ia / (scaling factor) Eq. 34
Ia .......................Current causing disconnection of supply in rated time period.
IPFClimit ...............Calculated limit that considers worst condition
Note:
• For right value of scaling factor national regulative must be considered.
• A typical scaling factor is 0.64 (0.8 for influence of supply voltage and 0.8 for
influence of conductors’ temperature).
2.2.4.1 Standard loop measurement
The test instrument is connected to the mains voltage (between phase and PE
conductors) and strongly loads the mains voltage over a short period of time. The
voltage drop caused by the test current is measured by V-meter. The phase delay
between test current and mains voltage is also measured. On the basis of the measured
results the test instrument calculates the fault loop impedance ZLPE.
U UNLOADED − U LOADED ∆U
Z LPE = = Eq. 35
U LOADED / R LOAD I test
∆U ........... Measured voltage drop
Itest ........... Test current
Fig. 59: Loop impedance measurement –standard method
2.2.4.2 Measurement of ZLOOP in RCD protected TN systems
In TN systems with over current protection and additional RCD protection the following
problem occurs:
As the condition IPFC>Ia must be fulfilled, the measured impedances are low (typically
<1.5 Ω). The test current must be small to avoid tripping out the RCD. For a 30mA RCD
the test current <15mA.
The measured voltage drop caused by the small test current is very small – as a result
even small voltage fluctuations can seriously influence the results. Voltage fluctuations
are mainly caused by load variations and switch on/off events on the mains.
To solve this problem advanced measuring techniques must be used that are beyond
the scope of this test.
Example:
TN installation with ZLPE=1.00Ω is protected with a 30mA RCD.
Let’s assume that the 230V supply voltage is fluctuating for 0.5% during the
measurement. The measurement is performed with a 15mA test current in order to not
trip out the RCD.
Acc. to Eq. 35 the measured voltage drop is Itest·ZLPE = 15mV.
0.5% of 230V means 1.15V.
38
The example shows that the voltage drop caused by fluctuation is 77 times higher than
the measured signal!
Note:
• The advanced loop test is often offered beside the standard test (named RS,
“TripLock”, 15mA Loop etc.)
• The test principle, accuracy, stability of the so called “non tripping test” differs
significantly among different installation testers. The user should check the real
accuracy of this test before purchasing a new installation tester as this feature is
more and more important.
• METREL installation testers have one of the best solutions on the market. METREL
permanently works on improvements of this test.
Limit values – protection with over current devices

If the installation is protected with over current devices following condition must be
fulfilled:
IPFC > Ia Eq. 36
IPFC .......... Actual prospective fault current.
Ia .............. Current for rated disconnection time) of the over current disconnection
device.
Optionally a proper scaling factor should be considered (see eq. 34)

Note:
• The Ia values for standard fuse types (NV, gG, B,C,K,D) can be found in METREL
installation tester User Manuals.
Min. prospective
Fuse trip-out Fuse current
Fuse type short- circuit
time rating
current (A)
B 200 ms 6A 30
B 200 ms 10 A 50
B 200 ms 16 A 80
B 200 ms 20 A 100
Table. 24: Cut-out of the Fuse table (source Eurotest XA User Manual)
Fig. 60: Limit values/parameters/ PASS/FAIL in Eurotest installation tester
METREL’s hint
• In most of METREL installation testers fuse parameters and scaling factor can be
set. This allows to define the ZLOOP / IPFC limits on field.
Limit values – protection with residual current devices

If the installation is protected with RCD devices following condition must be fulfilled:
U CL
Z LPE < Eq. 37
I ∆N
UCL .......... Contact voltage
ZLPE ......... Loop impedance
The following table presents the calculated maximum allowed values of loop resistance
(earthing resistances), for different RCDs.
Max. allowed Earth Resistance value (Ω) Nominal differential current I∆N (A)
Limit contact voltage UCL (V) 0,01 0,03 0,1 0,3 0,5 1
50 5000 1666 500 166 100 50
25 2500 833 250 83 50 25
Table. 25: Limit ZLPE values for RCD protected installations.
40
Note:
• In TT installation systems the earthing resistance REH represents the main part of
the loop impedance. Therefore the loop test can be suitable for measuring earthing
resistance of objects, systems etc.
• Limit values in table 25 are also earthing resistance limits in TT installation systems.
• If the RCD is installed downstream the installation and parts of wiring are not
protected than the limit for over current protection must be considered. A typical
example is a socket with integrated RCD.
Connection diagrams
Fig.61: Loop impedance at origin of 1-phase installation
Fig.62: Loop impedance at origin of 3-Phase installation

Fig.63: Loop impedance at 1-phase outlet and connection point

Fig.64: Loop impedance measurement at 3-phase outlets

2.2.5 Line impedance

Scope of test
Scope of this test is:
• To verify effectiveness of installed over current devices.
• To verify internal impedance for supplying purpose (voltage drop / IEC 60364-6,
chapter 61.3.11).
Short circuit line – neutral impedance and prospective short circuit current
The line- neutral short circuit loop consists of:

• Power transformer secondary impedance ZT,
• ZL (phase wiring from source to fault),
• ZN (neutral wiring from source to fault),
he line to neutral impedance is the sum of impedances and resistances that forms the
line to neutral loop. In three phase system there are three line-neutral impedances (ZL1-
N, ZL2-N, ZL3-N).
ZLN = ZL+ ZN+ZTLN Eq. 38

The prospective short circuit current IPSC is defined as:
U LN
I PSC = Eq. 39
Z LN
IPSC must be higher than Ia (current for rated disconnection time) of the over current
disconnection device.
The line-neutral impedance should be low enough e.g. prospective short circuit current
high enough that installed protection device will disconnect the short circuit loop within
the prescribed time interval. Limit current and impedance depend on selected fuse type,
Fig. 65: Short circuit current between Line and Neutral
44
Short circuit line – line impedance and prospective short circuit current
The line-line short circuit loop consists of:

• Power transformer secondary impedance ZT,
• ZLx (first phase wiring from source to fault),
• ZLY (second phase wiring from source to fault).
The line-line impedance is the sum of impedances and resistances that forms the line-
line loop. In three-phase system there are three line-line impedances (ZL1-L2, ZL1-L3,
ZL2-L3).
ZLxLy = ZLx+ ZLy+ZTLL Eq. 40
The prospective short circuit current IPSC is defined as:
U LxLy U LN ⋅ 3
I PSC = = Eq. 41
Z LxLy Z LxLy
IPSC must be higher than Ia (current for rated disconnection time) of the over current
disconnection device.
The line – line impedance should be low enough e.g. prospective short circuit current
high enough that installed protection device will disconnect the short circuit loop within
the prescribed time interval. Limit current and impedance depend on selected fuse type,
Fig. 66: Short circuit current between two Phase conductors

References:
Limits, methodology: IEC 60364-6 (chapter 61.3.11)
Line impedance/ line resistance:

Line impedance includes the resistive and inductive part in the short circuit loop. The
main part of inductivity comes from the power transformers inductances. The resistance
part mainly comes from copper wiring in the loop (transformer, phase and neutral
conductors).
In general the inductive part can be neglected if the loop impedance > 0.4 Ω.
In applications where the measurement is carried out in close proximity to the power
transformer (< 50m) the inductivity can be of a similar value than the resistance part. In
this case it is very important to consider the impedance result because the line
resistance result is lower and can result in wrong judgements.
Prospective short circuit current scaling factor

Same principles as for Prospective fault circuit current scaling factor is used.
See chapter 6.2.4 for more information.
2.2.5.1 Line impedance measurement
The measurement principle is the same as for the Loop impedance measurement (see
chapter 6.2.4) except the measurement is carried out between L, N or Lx, Ly terminals
UUNLOADED − U LOADED
Z LINE = Eq. 42
U LOADED / RLOAD
ZLINE = ZLN or ZLxLy
Fig 67: Line impedance ZLN measurement
Limit values:
Following condition must be fulfilled:

IPSC > Ia
Ia is current for rated disconnection time of the over current disconnection device.
Optionally a proper scaling factor should be considered.
Same fuse tables can be used for comparison for prospective fault currents (see
chapter 6.2.4.2). Most of METREL installation testers have the parameters included
(same as for the loop impedance test).
Fig. 68: Limit values/parameters/ PASS/FAIL in EurotestAT
METREL’s hint
• In most of METREL installation testers fuse parameters and scaling factor can be
set. This allows to define the ZLINE / IPSC limits on field.
Connection diagrams
Fig. 69: Line impedances at origin of 1-phase installation

Fig. 70: Line impedances at origin of 3-phase installation
Fig.71: Line impedance at 1-phase outlet, connection points

Fig. 72: Line impedance at 3-phase outlets

2.2.6 RCD test
Scope of test
RCD devices are used as protection against dangerous fault voltages and fault currents.
In TT systems relatively leakage (fault) currents between phase and PE conductor can
result in a dangerous contact voltage on exposed metal parts.
Scope of this test is:
• to verify effectiveness and proper operation of the residual current disconnection
devices (RCDs).
• to verify disconnection times and trip out currents of RCDs
• to verify that there are no or limited present fault currents in the installation. The
sum of present fault current and measuring instrument test current can trip out
the RCD.
RCDs- residual current protection devices

RCDs work on the basis of a difference between the phase currents flowing to different
loads and the returning current flowing through the neutral conductor (optional). If the
difference is higher than the tripping current of the installed RCD protection device, the
device will trip and thereby switch off the mains voltage. The differential current must
flow to ground as a leakage current (via insulation or capacitive coupling) or as a fault
current (via faulty insulation or partial/total short circuit between live parts and
accessible conductive parts).
I∆ = IL1 + IL2 + IL3 – IN

Fig. 73: Schematic representation of the RCD protection device
RCD types
Regarding shape of fault current there are three basic types of RCD. Table 26 shows
how different RCD types response on different differential current shapes.
AC type A type B type
9 9 9
No response 9 9
No response No response
9
Table 26: Sensitivity of different RCDs
It can be seen that:

- AC type RCDs protect only against AC leakage currents.
- A type RCDs protect against AC and pulsating DC leakage currents.
- Only B type RCDs protects electrical installation against all types of leakage
currents including smooth DC leakages.
RCD’s of type AC are the simplest one. However as a lot of electronic devices can
produce pulsating or pure DC fault currents the meaning of A and B-type RCDs is
increasing in last time. A type is becoming the standard RCD type in a lot of European
countries. B type is the most universal type and obligatory in special environments.
Regarding required trip out time of RCD protection devices, two types are available:
- Standard type (instantaneous trip out)
- Selective type (delayed trip out), marked with S
RCDs of selective type have a delayed trip out response (several 10ms). If an
installation is protected with more RCDs they are usually installed at the input side of
the installation. Standard type RCDs are installed downstream of selective RCDs. This
connection allows a selective trip out of only that installation part where the fault
occurred.
See Appendix A for more information about types, installation and operation of RCD
devices.
References:
Limits/ methodology: IEC 60364-4 (chapters 61.3.6.1 and 61.3.7)
RCD devices - general: IEC 61008-1, IEC 61009-1, IEC 62423, IEC/TR 60755

Following parameters are to be tested in an RCD test:
• Contact voltage Uc,
51
• Earth Resistance RE,

• Non-tripping test,
• Trip out time t∆ test (usually at 1 I·∆N and 5·I∆N) at 0º and 180º phase,
• Tripping current I∆.
RCD testing principle

The test instrument is connected to the mains voltage (between line and PE conductors)
and loads the mains voltage with the selected test current I∆. Typical test current values
are:
• 0.45·I∆N for no-tripping tests,
• 1.05 I∆N and 5.25 I∆N for trip out time tests,
• Increasing current ramp for trip out current test (between 0.2 and 1.1 I∆N).
Voltage drop is measured for the contact voltage/earth resistance tests:
UC=(UUNLOADED-ULOADED), at I∆N Eq. 43
Fig. 74: RCD tests - measuring principle
2.2.6.1 No-tripping test, contact voltage, fault loop resistance tests
Test results obtained with no-tripping test:

• Fault loop resistance RLOOP,
• Contact voltage UC,
• Verification of correct operation of the RCD (no trip out),
• Confirmation that there is no existing leakage current in the installation at the
time of measurement (no trip out).
Contact voltage
The contact voltage is not allowed to exceed 50V. Following condition must be fulfilled:
UC < 50V (at I∆N).
Earth resistance
In TT systems the installation earthing resistance (REH) usually comprises the main part
of the loop impedance. Conditions acc. to eq. 44 must be fulfilled. Contact voltage shall
not exceed 50 V at RCD trip out.
U C lim it
RE < Eq. 44
I ∆N
UClimit ....... Limit contact voltage (usually 50V)
RE ............ Main earthing resistance
For earth resistance limit values see table 25.
No trip out test

For the no trip out test the test passes if the RCD does not trip out.
2.2.6.2 Trip out time test
Test results obtained with trip out time test:

• Verification of correct operation of the RCD
- Successful trip out,
- Trip out time t∆N at I∆N lies inside predefined limits.
Test results obtained with the ramp current test:

• Verification of correct operation of the RCD
- Successful trip out,
- Current I∆ and trip out time t∆ @ I∆ (current at which RCD tripped out) lie
inside predefined limits.
RCD test results - limits
Trip out time at 0.5, 1, 2, 5I∆N

For the trip-out test the test passes if the RCD trips out inside the time defined in table
27.
RCD type RCD test current
½×I∆N*) I∆N 2×I∆N 5×I∆N
General RCDs
No trip out t∆ < 300 ms t∆ < 150 ms t∆ < 40 ms
(non-delayed)
Selective RCDs
No trip out 130 ms < t∆ < 500 ms 60 ms < t∆ < 200 ms 50 ms < t∆ < 150 ms
(time-delayed)
Table 27: Trip-out times according to IEC 60364-4-41.
Note:
• Preferred trip out times, trip out test measurement time and test current sizes
differ slightly in some other standards.
• METREL installation testers EUROTEST enable selecting different standards for
RCD tests. The limits, test times and current size are adapted automatically to
the selected standards.
2.2.6.3 Trip out current test
Trip out current I∆

A continuously rising residual current (see Fig. 75) is intended for testing the threshold
sensitivity for RCD trip-out. The test the passes if the RCD trips out at currents
according to table 28.
Slope range
RCD type Waveform
Start value End value
AC 0.2×I∆N 1.0×I∆N Sine
A (I∆N ≥ 30 mA) 0.35×I∆N 1.4×I∆N
Pulsed
B 0.5×I∆N 2.0×I∆N
Table 28: Trip-out currents according to IEC/TR 60755
Fig. 75: Current shape for trip out current measurement
Connection diagrams
Fig. 76: RCD test at switchboard
54
Fig. 77: RCD test at outlet and connection point
Fig. 78: RCD test at switchboard (RCD Auto feature)

METRELs hint:
METREL installation testers have inbuilt the “RCD AUTO” function. With this function all
relevant RCD tests can be carried out in one step. It is a very simple and time saving
feature.
2.2.7 Phase sequence
Scope of test
Line voltages in AC multi-phase systems are delayed to each other in predefined order.
This order defines direction of rotation of motors and generators.
In three-phase system line voltages are shifted for 120 ° between each other; changing
any two lines between each other will change direction of rotation.
In practice we often deal with the connection of three-phase loads (motors and other
electro-mechanical machines) to three-phase mains installation. Some loads
(ventilators, conveyors, motors, electro-mechanical machines, etc.) require an exact
phase rotation and some may even be damaged if the rotation is reversed. This is why it
is advisable to test phase rotation before connection is made.
Fig.79: 3-phase voltage diagrams
References:
Methodology: IEC 60364-6 (chapter 61.3.9)

The test instrument compares all three phase-phase voltages concerning amplitude and
phase delay. Phase rotation is determined on that basis. If necessary, two phase
conductors must be exchanged between each other in order to reverse the phase
rotation.
The test can be done comparatively with respect to a reference mains outlet.
Fig 80: Rotary field measuring principle
Testing procedure:
First, phase rotation on the reference mains outlet should be measured, where
behaviour of a specific machine (e.g. direction of phase rotation) is known. The direction
should be noted.
Measurement should to be repeated on an unknown mains outlet and both results
compared.
If necessary, two line conductors must be exchanged between each other in order to
reverse the phase rotation.
Results:
Pass means that the connection is prepared for clockwise (c.w., indication of METREL
installation testers is 1.2.3) rotation. Fail means opposite direction (counter clockwise,
c.c.w., indication is 2.1.3 or 3.2.1). In this case two line conductors shall be changed
between each other to receive pass.
Connection diagrams
Fig 81: Rotary field test


Современи Методи За Тестирање на Инсталации PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Современи Методи За Тестирање на Инсталации PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Low voltage installations Introduction

Овој прирачник е наменет за технички лица кои работат на инсталација на

Овој прирачник е подготвен согласно со интернационалните норми IEC

2 Општо за електричните инсталации

Fig.1: Електродистрибутивен систем

Комплетниот систем за пренос на електрична енергија се состои од следниве

2.1 Поделба на инсталации според обликот на напонот

Тип на напон Забелешка

Fig. 2: Еднонасочен извор на напон Fig. 3: Наизменичен извор на напон

2.2 Поделба на инсталациите според начинот на заземјување

Втората буква го дава начинот на кој се поврзани изложените проводни тела со

TT системот е заземјен на страната на изворот. Изложените проводни тела се

TN системот е заземјен на страната на изворот и/или на корисничката страна.

2.2.2.1 TN-S систем

Fig. 5: TN-S system

Кај TN-S (S=separated, одделен) системите проводниците PE и N (доколку го

2.2.2.2 TN-C system

Fig. 5: TN-C систем

TN-C (C-common, заеднички) системот подразбира еден заеднички PEN проводник

2.2.2.3 TN-C–S систем

Fig.6: TN-C-S систем

Кај TN-C-S системите изложените проводни тела се делумно приклучени на PE

IT системот нема ниедна директно заземјена точка, а изложените проводни

2.2.4 RLV систем

Fig. 8: 3-фазни и 2-фазни RLV системи

2.3 Поделба на инсталациите според бројот на фази

Електричните инсталации обично имаат 1,2 или 3 фазни проводници.1-фазните

На сликата се дадени некои популарни 1, 2 или 3-фазни системи

Fig.9: Типичем еднофазен AC систем

Fig.10: 2-фазен AC систем Fig. 11: 2-фазен AC систем

Fig.12: 3-фазен AC систем Ѕвезда Fig.13: 3- фазен AC систем триаголник

2.4 Елементи на електрична инсталација

RCD Диференцијалните RCD склопки го прекинуваат

дефект во бањата ќе ја избие само

Други заштитни компоненти

Мониторите на диференцијална струја ја следат

Уредите за мониторинг на отпорноста на изолација

Тоа се метални делови (масивно тело, лента, колец)

Параметар на заземјените електроди е нивната

Уреди наменети за мерење на потрошувачката на

2.5 Обележување на компонентите на инсталација

Проводници Ознака Графички симбол

Работен заземјен проводник (FE)d FE

Работен спојувачки проводник (FB) FB

Група проводници (L1..L3)

Taбела 2: Означување на проводниците во шемите на инсталација

3-фазните проводници во поново време имаат различно обележување.

Тип на проводник Ознака Боја

Електричните инсталации подлежат на бројни регулативи и препораки во поглед

Детален преглед на националните регулативи се главно начело на овој прирачник

Стандардите се пропишуваат од бројни светски организации.: IEC, IEEE,

CENELEC е организација за хармонизација на на електротехничките стандарди

Табела 5 ги содржи најважните стандарди поврзани со електричните инсталации

3.2.1 Нисконапонски инсталации

IEC општи стандарди

EU и национални општи стандарди

3.2.2 Компоненти на електричните инсталации

3.2.3 Тестирање и инспекција на електричните инсталации

Мерна и тест опрема за електричните инсталации

Погледнете го поглавјето 4.3.1 за повеќе информацииза стандардот IEC 61557.

4 Безбедност на електричните инсталации

Сликата 14 претставува детална еквивалентна шема на електрична инсталација

Компонентите како што се отпорниците и кондензаторите претставуваат: