სსიპ - აკაკი წერეთლის სახელმწიფო უნივერსიტეტი

ბიზნესის, სამართლისა და სოციალურ მეცნიერებათა ფაკულტეტი

საჯარო მმართველობის პროგრამის

III კურსის სტუდენტის

თამარი მარგველაშვილი

მიზნობრივი წერითი ნაშრომი

თემაზე: საბიუჯეტო ფედერალიზმი

„საჯარო ფინანსების მართვა“

ხელმძღვანელი: პროფ. გ. ღავთაძე

ქუთაისი 2018
 შინაარსი

შესავალი .................................................................................................................................................3

1. საბიუჯეტო ფედერალიზმის არსი და თავისებურება ...........................................................4

2. სხვადასხვა დონის ბიუჯეტებს შორის ურთიერთობათა ფორმები ....................................8

3. საბიუჯეტო ფედერალიზმის გამოყენების შესაძლებლობები საქართველოში ...............12

ძირითადი მიგნებები და რეკომენდაციები ...........................................................................15

გამოყენებული ლიტერატურა ..................................................................................................17

16
 შესავალი

თანამედროვე ეტაპზე ცივილიზებულ სამყაროში სახელმწიფოს უმთავრესი ფუნქცია არის

ქვეყნის მთელ ტერიტორიაზე მაკროეკონომიკური პროცესების შენარჩუნება და რეგიონებისათვის
საფინანსო-ეკონომიკური კრიზისების თავიდან აცილება, რასაც საქართველოში ახალი
ეკონომიკური სისტემის ფორმირების პროცესში, პრიორიტეტული მნიშვნელობა ენიჭება. ქვეყნის
ხელისუფლება თავის თავზე უნდა იღებდეს ვალდებულებას ტერიტორიული ერთეულებისათვის
გარკვეული საფინანსო-ეკონომიკური დამოუკიდებლობის ხელშეწყობას.

საქართველოში მიმდინარე ეკონომიკური და პოლიტიკური სისტემის რადიკალური

ტრანსფორმაციის პროცესი, ახალი ეკონომიკური სისტემის შექმნა და მისი ეფექტიანობის
უზრუნველყოფა მოითხოვს კოლოსალური ფინანსური რესურსების მობილიზაციას, რაც
შეუძლებელია ფინანსური მექანიზმის გამართული ფუნქციონირების გარეშე. ეს კი, თავის მხრივ
საჭიროებს სათანადო საფინანსო-ეკონომიკური პოლიტიკის განხორციელებას.

„საფინანსო სისტემაში ასახულია მთელი სახელმწიფო“. მით უფრო განსაკუთრებული

როლი ენიჭება მას ფედერალურ სახელმწიფოში, რამდენადაც ფედერალურ სახელმწიფო
სისტემაში, ისე როგორც არცერთ სხვა სფეროში, მკაფიოდაა გამოსახული დამოკიდებულება
ფედერაციასა და მის სუბიექტებს, ასევე თვითონ ფედერაციის სუბიექტებს შორის.

ფედერალური საფინანსო სისტემა არეგულირებს საფინანსო ურთიერთობებს განსხვავებულ

სახელმწიფო დონეებს შორის. საფინანსო სისტემა მოიცავს კომპეტენციათა დანაწილების სისტემას
(რამდენადაც მას საფინანსო ხასიათი აქვს), საბიუჯეტო სამართალს და საფინანსო წყაროების
განაწილების სისტემას. ფედერალური სახელმწიფოს საფინანსო სისტემა ღერძს აყალიბებს
შემოსავლების გადანაწილების სისტემა.

16
 საბიუჯეტო ფედერალიზმის არსი და თავისებურება

კაცობრიობამ თავისი განვითარების მრავალსაუკუნოვანი ისტორიის მანძილზე შექმნა

ფინანსური რესურსების მობილიზაციის და ხარჯვის ქმედითუნარიანი სისტემა, რომელიც
დღეისათვის ცნობილია საფინანსო-საბიუჯეტო ფედერალიზმის სახელწოდებით. იგი
გულისხმობს ფინანსური სახსრების მობილიზაციასა და ხარჯვის უფლება-მოვალეობების
განაწილებას ხელისუფლების ცენტრალურ და ადგილობრივ დონეებს შორის. საფინანსო-
საბიუჯეტო ფედერალიზმი მოქმედებს როგორც ფედერალურ, ისე უნიტარულ ქვეყნებში.

საბიუჯეტო ფედერალიზმი, არის სხვადასხვა დონის ბიუჯეტებს შორის ურთიერთკავშირის

ეკონომიკური და პოლიტიკური სისტემა, რომელიც ხელს უწყობს რესურსების სამართლიან
განაწილებას, ეკონომიკურ ეფექტიანობის მიღწევას მოცემულ სახელმწიფო სისტემაში და
საზოგადოებაში უზრუნველყოფს ეკონომიკურ და პოლიტიკურ ინტერესებში ბალანს.

საბიუჯეტო ფედერალიზმი ბიუჯეტთაშორისი ურთიერთობის ისეთი სისტემაა, სადაც

მაქსიმალურადაა გათვალისწინებული საბიუჯეტო იერარქიის ყველა დონის საბიუჯეტო
საფინანსო ინტერესები და საგადასახადო ბაზის განვითარების შესაძლებლობანი. მასში
მნიშვნელოვანია საგადასახადო ფედერალიზმი, ანუ საგადასახადო უფლებათა გამიჯვნა ცენტრსა
და რეგიონებს შორის ერთის მხრივ, სახელმწიფოსა (ცენტრს) და რეგიონებს შორის მეორე მხრივ,
რეგიონებს შიგნით რეგიონებსა და მასში შემავალ რაიონებს (ქალაქებს) შორის მესამე მხრივ,
რაიონებსა რაიონში შემავალ სოფლებს , დაბებს, საკრებულოებს შორის, მეოთხე მხრივ, ქალაქსა და
ქალაქში შემავალ რაიონებსა და საკრებულოებს შორის.

საბიუჯეტო ფედერალიზმს აქვს ორი მთავარი პრინციპი: პოლიტიკური და ეკონომიკური.

ფედერალიზმის პოლიტიკური პრინციპი გულისხმობს ფედერაციის პოლიტიკური ერთეულების
მთლიანობის უზრუნველყოფას ფედერალურ წარმონაქმნთა შორის კანონით მინიჭებულ
სახელისუფლებლო უფლებამოსილებათა კონსტიტუციურ განაწილებაში. ფედერალიზმის
ეკონომიკური პრინციპი მდგომარეობს უფლებამოსილებათა დაყოფაში საკუთრებასთან
მიმართებაში, ფედერაციასა და მის სუბიექტებს შორის ფულად-საკრედიტო და საბიუჯეტო
საგადასახადო, სტრუქტურული და საინვესტიციო პოლიტიკის შემუშავება - რეალიზაციაში.

საბიუჯეტო ფედერალიზმის სისტემამ უნდა უზრუნველყოს: ტერიტორიული ინტეგრაცია,

ეკონომიკური ეფექტიანობა, საბიუჯეტო პასუხისმგებლობა, სოციალური სამართლიანობა,
პოლიტიკური კონსოლიდაცია. საბიუჯეტო ფედერალიზმის ძირითადი ამოცანებია:
ტერიტორიული ერთეულების საბიუჯეტო მოწყობის მოწესრიგება. ხარჯვითი უფლებების
მკვეთრი გამიჯვნა, საგადასახადო უფლებამოსილებების მკვეთრი და სტაბილური გამიჯვნა და
შემოსავლის წყაროების მიმაგრება სხვადასხვა დონის ბიუჯეტებზე, რეგიონული და
ადგილობრივი ბიუჯეტების ფინანსური მხარდაჭერის ობიექტური და გამჭვირვალე მექანიზმების
შექმნა-განვითარება, რეგიონულ და ადგილობრივ დონეზე საჯარო ფინანსების მართვის ხარისხის
ამაღლება.

საბიუჯეტო ფედერალიზმის ნებისმიერი ეფექტიანი ფუნქციონირების უზრუნველსაყოფად

უნდა შესრულდეს პირობები:

16
 - ხელისუფლების ყველა დონეს შორის ხარჯვითი უფლებამოსილებების
ერთმნიშვნელოვანი გამიჯვნა და საკანონმდებლო დაკანონება;
- ხელისუფლების შესაბამისი დონეების უზრუნველყოფა ამ უფლებამოსილებათა
შესასრულებლად საკმარისი საშემოსავლო წყაროებით;

- ვერტიკალური და ჰორიზონტალური საბიუჯეტო გამოთანაბრება ბიუჯეტთაშორისი

ურთიერთობების მექანიზმს გამოყნებით.

ფედერალიზმის პოლიტიკური პრინციპი მდგომარეობს ფედერაციის შემადგენელი

ერთეულების უზრუნველყოფის პირობებში ფედერალურ წარმონაქმნთა შორის კანონით
მინიჭებულ სახელისუფლებო უფლებამოსილებათა კონსტიტუციურ განაწილებაში.

ფედერალიზმის ეკონომიკური პრინციპი მდგომარეობს უფლებამოსილებათა დაყოფაში

საკუთრებასთან მიმართებაში. ფედერაციასა და მის სუბიექტებს შორის ფულად-საკრედიტო და
საბიუჯეტო-საგადასახადო, სტრუქტურული, საინვესტიციო პოლიტიკის შემუშავებასა და
რეალიზაციაში.

ფედერაციულ სისტემებს ახასიათებს:

1. იერარქიის არსებობა;
2. მართვის ყოველი დონის ნათლად ჩამოყალიბებული უფლებამოსილებები;
3. თითოეული დონის დადგენილი ავტონომია და რეგლამენტირებული სუვერენიტეტი.

ფედერაციასა და მის სუბიექტებს შორის სახელისუფლებო უფლებამოსილებათა

დანაწილება გულისხმობს ბიუჯეტების, მისი შემოსავლებისა და ხარჯების დანაწილებასაც,
ფედერაციულ ცენტრსა და მის სუბიექტებს შორის სახელმწიფოს საერთო შემოსავლის
განაწილებას, რაც უზრუნველყოფს მათზე დაკისრებული ამოცანებისა და ფუნქციების ხარისხიან
შესრულებას.

ფედერალიზმის სფეროში იდეალურ სიტუაციასთან მაშინ გვაქვს საქმე, როცა

ხელისუფლების ყველა დონეს გააჩნია ფინანსურ საშუალებათა საკუთარი წყაროები და საკუთარი
ბიუჯეტი მისთვის მინიჭებული საბიუჯეტო უფლებამოსილების ფარგლებში.

რეგიონების საბიუჯეტო დამოუკიდებლობის რეალიზაციისთვის სახსრების უკმარისობისას

გამოიყენება ბიუჯეტთაშორისი ურთიერთობების სხვადასხვა ფორმები, რომლებიც ემსახურება
ფედერაციის სუბიექტის ტერიტორიაზე ზოგადსახელმწიფოებრივი ინტერესების რეალიზაციას.
პირველ რიგში კი, სახელმწიფოს მიერ მოქალაქეებისთვის კონსტიტუციით გარანტირებული
უფლებამოსილების უზრუნველყოფას.

საბიუჯეტო ფედერალიზმში იგულისხმება ნათლად ჩამოყალიბებულ საკანონმდებლო

ნორმებისა და დებულებებზე დამყარებული სახელმწიფო ხელისუფლების სხვადასხვა დონის
ბიუჯეტების ავტონომიური ფუნქციონირება.

საბიუჯეტო ფედერალიზმი უფრო ფართო მნიშვნელობით, ეს არის საფინანსო სფეროში

ხელისუფლების ფედერალურ ორგანოებს , ფედერაციის სუბიექტების ხელისუფლების ორგანოებსა
და ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოებს შორის უფლებამოსილებათა განაწილების
კრიტერიუმი.

16
 ფედერალურ სახელმწიფოში საბიუჯეტო სისტემები მოწყობილია სხვადასხვაგვარად.
მაგალითად, შეიძლება გამოიყოს საბიუჯეტო სისტემების ორგანიზაციის შემდეგი ძირითადი
ტიპები: ცენტრალიზებული, დეცენტრალიზებული და კომბინირებული.

ცენტრალიზებული ტიპის დროს ხელისუფლების სხვადასხვა დონის ორგანოებს შორის

უფლებამოსილებათა გამიჯვნას ხარჯებში, როგორც წესი, არ ახლავს ამ უკანასკნელთა საკუთარი
შემოსავლის საკმარისი წყაროებით უზრუნველყოფა. ტერიტორიული პროგრამების დაფინანსება
ხორციელდება ფედერალური ბიუჯეტის ცენტრალიზებული სახსრების ხარჯზე
ბიუჯეტთაშორისი ურთიერთობების სხვადასხვა ფორმების გამოყენებით, აქ საბიუჯეტო სისტემის
ქვემდგომი რგოლების დამოუკიდებელი ფუნქციონირება მინიმუმამდეა დაყვანილი.

დეცენტრალიზებული ტიპის დროს საბიუჯეტო სისტემები აგებულია რეგიონული და

ადგილობრივი ბიუჯეტები დამოუკიდებლობის მაღალი ხარისხის აღიარებაზე ზემდგომი
ბიუჯეტებიდან ფინანსური დახმარება მინიმუმამდეა დაყვანილი. ხარჯით ნაწილში
უფლებამოსილებები უშუალოდ დაკავშირებულია შემოსავლების რაოდენობასთან.

ორგანიზაციის კომბინირებული ტიპისთვის დამახასიათებელია:

1. ფედერალური ცენტრის მაღალი პასუხისმგებლობა რეგიონის სოციალ-ეკონომიკური

განვითარების პირობების შექმნაზე, რაც უდავოდ ზღუდავს რეგიონული ხელისუფლების
დამოუკიდებლობას და უზრუნველყოფს კონტროლის აუცილებლობას ხელისუფლების
ფედერალური ორგანოების მხრიდან;
2. რეგიონების საბიუჯეტო რეგულირებისა და გამოთანაბრებისთვის ზემდგომი
ბიუჯეტებიდან ქვემდგომი ბიუჯეტებისთვის საბიუჯეტო ტრანსფერების მნიშვნელოვანი
როლი;
3. ჰორიზონტალური და ვერტიკალური საბიუჯეტო გამოთანაბრების მექანიზმების
გამოყენება.

ვერტიკალური გამოთანაბრება გულისხმობს ხელისუფლების ყოველი დონის ხარჯვითი

ვალდებულებების მოცემულობასა და მის საშემოსავლო წყაროებს შორის შესაბამისობის დადგენასა
და დისბალანსის კომპენსირებას ზემდგომი ბიუჯეტებიდან ტრანსფერების ხარჯზე.
ჰორიზონტალური გამოთანაბრება ვარაუდობს საგადასახადო ტვირთის პროპორციულ
განაწილებას ფედერაციის სუბიექტებს შორის სხვადასხვა ტერიტორიების საგადასახადო
შესაძლებლობების უთანაბრობის სალიკვიდაციოდ ან უკიდურეს შემთხვევაში მის
შესამცირებლად.

საბიუჯეტო სისტემების ორგანიზაციის ყოველ ტიპს გააჩნია დადებითი და უარყოფითი

მხარეები. დეცენტრალიზაცია შეიძლება უარყოფითად აისახოს ხელისუფლების ფედერალური
ორგანოების უნარზე სათანადოდ გააკონტროლოს მაკროეკონომიკური პროცესები. ხელისუფლების
რეგიონული და ადგილობრივი ორგანოთა ქმედებები შეიძლება წინააღმდეგობაში მოვიდეს
ხელისუფლების ფედერალური ორგანოების ქმედებებთან ფედერალურ ცენტრზე დაკისრებული
ამოცანების გადაწყვეტასთან დაკავშირებით. მეორე მხრივ, დეცენტრალიზაცია შესაძლებელს ხდის
უფრო ზუსტად განისაზღვროს მოსახლეობის სოციალურ-ეკონომიკური პირობები, ეთნიკური და
კულტურული თავისებურებები და ა.შ

მსოფლიოში არსებობს ფედერაციული მოწყობის სხვადასხვა ტიპის სახელმწიფოები.

თითოეული მათგანისთვის დამახასიათებელია საბიუჯეტო ფედერალიზმის საკუთარი მოდელი.
16
 საბიუჯეტო ფედერალიზმის ნებისმიერი მეთოდის ეფექტიანი ფუნქციონირების
უზრუნველსაყოფად უნდა შესრულდეს, როგორც მინიმუმი, შემდეგი პირობები:

1. ხელისუფლების ყველა დონეს შორის ხარჯვითი უფლებამოსილებების ერთმნიშვნელოვანი

გამიჯვნა და საკანონმდებლო დაკანონება;
2. ხელისუფლების შესაბამისი დონეების უზრუნველყოფა ამ უფლებათა შესასრულებლად
საკმარისი საშემოსავლო წყაროებით;
3. ვერტიკალური და ჰორიზონტალური საბიუჯეტო გამოთანაბრება ბიუჯეტთაშორისი
ურთიერთობების მექანიზმის გამოყენებით.

ზოგადად საბიუჯეტო ფედერალიზმის სისტემამ უნდა უზრუნველყოს:

1. ეკონომიკური ეფექტიანობა - გრძელვადიანი სტიმულების შექმნა სუბიექტების

ხელისუფლების ორგანოებისა და ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოებისათვის
სტრუქტურული რეფორმების გასატარებლად, კონკურენტული გარემოს, ხელსაყრელი
საინვესტიციო და სამეწარმეო კლიმატის შესანარჩუნებლად. ხელი შეუწყოს მოსახლეობის
შემოსავლების ზრდას და შესაბამისი ტერიტორიების ეკონომიკურ განვითარებას;
2. საბიუჯეტო პასუხისმგებლობა - საჯარო ფინანსების მართვა მოსახლეობის სახელით და
მოსახლეობის ინტერესებისთვის შესაბამისი ტერიტორიების საგადასახადო და სხვა
რესურსების მაქსიმალურად ეფექტიანი გამოყენებისას.
3. სოციალური სამართლიანობა - ძირითადი საზოგადოებრივი საშუალებებისა და
სოციალური განვითარების ხელმისაწვდომობის გამოთანაბრება მოქალაქეთათვის,
მიუხედავად მათი საცხოვრებელი ადგილისა;
4. პოლიტიკური კონსოლიდაცია - საზოგადოებრივი თანხმობის მიღწევა სხვადასხვა დონის
ხელისუფლებებს შორის საგადასახადო-საბიუჯეტო უფლებამოსილებათა განაწილების
საკითხებში, სუბიექტებისა და ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების ,იერ
თავიანთი ფუნქციების ეფექტიანად შესრულებისთვის პირობების შექმნა, სამოქალაქო
საზოგადოების განვითარების ხელშეწყობა;
5. ტერიტორიული ინტეგრაცია - საგადასახადო-საბიუჯეტო სისტემის ერთიანობის
უზრუნველყოფა, რეგიონული განვითარების დისპროპორციის წარმოქმნის აღკვეთა და
შესუსტება, ქვეყნის ტერიტორიული მთლიანობის განმტკიცება.

ამ მიზნების მისაღწევად, აუცილებელია ქვეყნის სუბიექტებისა და ადგილობრივი

თვითმმართველობის ორგანოების უფლება-მოვალეობათა რეალიზაციის უზრუნველყოფა.
ფედერალური კანონმდებლობის ფარგლებში გადაწყვეტილების დამოუკიდებლად
მისაღებად საბიუჯეტო პროცესის ორგანიზაციის, ხარჯვითი უფლებამოსილებებისა და
შემოსავლის წყაროების მკვეთრი, სტაბილური და დაბალანსებული გამიჯვნის საფუძველზე
თავიანთი ბიუჯეტების შემოსავალ-გასავლის ფორმირება. აღნიშნული წარმოადგენს
ფინანსური დამოუკიდებლობის გარანტიას და ხელს უწყობს სუბიექტებისა და
მუნიციპალური წარმონაქმნების თვითუზრუნველყოფას, მათ საგადასახადო პოტენციალი
ზრდას და ეფექტიან გამოყენებას.

16
16
 სხვადასხვა დონის ბიუჯეტებს შორის ურთიერთობათა ფორმები

მუნიციპალიტეტებს საკუთარი და დელეგირებული უფლებამოსილების შესრულების

მიზნით ეძლევათ ტრანსფერები. საკუთარი უფლებამოსილების შესრულებისათვის ეძლევათ
გათანაბრებითი ტრანსფერი, ხოლო დელეგირებული უფლებამოსილების შესრულებისთვის
მიზნობრივი ტრანსფერი.

საქართველოს კანონმდებლობით განსაზღვრულია, რომ ადგილობრივ თვითმმართვე-

ლობებს გააჩნიათ საკუთარი უფლებამოსილებანი და დელეგირებული უფლებამოსილებანი,
რომელიც გადაეცემა მას ცენტრალური ხელისუფლებისაგან, მისი განხორციელებისათვის საჭირო
ფინანსურ რესურსებთან ერთად. საკუთარი უფლებამოსილებათა დაფინანსება ადგილობრივი
ხელისუფლებების მიერ ხდება საკუთარი შემოსულობებით, რომელიც მოიცავს ადგილობრივ
გადასახადებსა და მოსაკრებლებს და ცენტრალური ბიუჯეტიდან მიღებული ფინანსური
დახმარების ნაწილს. ადგილობრივი თვითმმართველობის საკუთარ უფლებამოსილებებს
მიეკუთვნება მუნიციპალიტეტის ინფრასტრუქტურის მოწესრიგება - საავტომობილო და
საფეხმავლო გზების, სკვერების გარე განათების ექსპლუატაცია, ასევე სკოლამდელი აღზრდის
დაწესებულებების დაფინანსება, ქალაქის დასუფთავება, ნარჩენების გატანა და ა.შ.

აღნიშნული სერვისების მისაწოდებლად ადგილობრივი თვითმმართველობის აღმასრუ-

ლებელ რგოლში იქმნება შესაბამისი სტრუქტურული ერთეულები, ხოლო მოქალაქეები
კოლექტიურად მოიხმარენ ამ საჯარო სერვისებს, მათმიერ ადგილობრივ ბიუჯეტში გადახდილი
გადასახადების თუ მოსაკრებლების სანაცვლოდ.

ტრანსფერი და სატრანსფერო პოლიტიკა. მთავრობათაშორისი გრანტი, იგივე

ტრანსფერი, რამდენიმე მიზანს ემსახურება. მათგან 3 ძირითადის გამოყოფა შეიძლება:

 ადგილობრივ დონეზე დეფიციტის შევსება. ტრანსფერის გამოყენების პოლიტიკა

ემსახურება ადგილობრივ შემოსავლებსა და ხარჯებს შორის განსხვავების შევსებას, რათა
შემდგომში დაფინანსდეს ადგილობრივი მომსახურება და ინვესტიციები;
 გამოთანაბრება. ტრანსფერებთან შედარებით გადასახადების ადგილზე ამოღება უფრო
მეტად ეფექტურია, თუმცა საყურადღებოა ის ფაქტიც, რომ რეგიონებს შორის უთანაბრობას
ხელს უწყობს გადასახადებზე დამოკიდებულება. გამოთანაბრების ტრანსფერის მეშვეობით
ცენტრალური მთავრობა ანაწილებს შემოსავალს თანაბრად მდიდარ და ღარიბ რეგიონებ
შორის;
 გარე ფაქტორების გავლენის გასწორება სპეციალური დაფინანსებით (სუბსიდირება). ამ
შემთხვევაში მიზნობრივი ტრანსფერი გამოიყენება პოტენციური გარე ფისკალური
ფაქტორების დასაფინანსებლად.

აგრეთვე შესაძლებელია წარმოშობის მიხედვით ტრანსფერების კლასიფიცირება.

ტრანსფერი შესაძლებელია მოდიოდეს როგორც ცენტრალური, ასევე რეგიონული
მთავრობიდან (ძირითადად 3 დონიანი მოწყობის ქვეყნებში). მაგალითად, ტრანსფერების
დიდი წილი ავსტრიაში ესპანეთსა და შვეიცარიაში ადგილობრივი ხელისუფლებიდან მოდის.

ეკონომიკური თანამშრომლობისა და განვითარების ორგანიზაცია (OECD) ტრანსფერებს

იერარქიულად რამდენიმე საფეხურად აჯგუფებს. პირველ რიგში გამოყოფს სპეციალურ და

16
 ძირითად ტრანსფერებს. ამის შემდეგ ეს ორი კატეგორია იყოფა სავალდებულო და
დისკრეციულ ტრანსფერებად.

OECD ტრანსფერების კლასიფიკაცია

ტრანსფერები

სპეციალური ძირითადი

სავალდებულო დისკრეციული სავალდებულო დისკრეციული

ძირითადი შეზღუდული
მიზნობრივი არამიზნობრივი მიზნობრივი არამიზნობრივი
მიზნობრივი მიზნობრივი

თითოეულ ადგილობრივ თვითმმართველობას საქართველოში, ისევე როგორც ნებისმიერ

სხვა ქვეყანაში გააჩნია საკუთარი ბიუჯეტი, რომელიც არის ადგილობრივი თვითმმართველობის
შემოსულობების (ყველა წყაროდან მიღებული შემოსავლების ჯამი), მათი ფუნქციებისა და
ვალდებულებების შესრულების მიზნით გასაწევი გადასახადების ძირითადი საფინანსო გეგმა,
რომელიც დამტკიცებულიაადგილობრივი თვითმმართველობის წარმომადგენლობითი ორგანოს
(საკრებულოს) მიერ.

საქართველოს საბიუჯეტო კოდექსის შესაბამისად ადგილობრივი ბიუჯეტის შემოსულობები

იყოფა საკუთარ და არა საკუთარ შემოსულობებად.

თვითმმართველი ერთეულის ბიუჯეტის საკუთარი შემოსავლებია;

 ადგილობრივი გადასახადები;
 ადგილობრივი მოსაკრებლები;
 გათანაბრებითი ტრანსფერი;
 საქართველოს კანონმდებლობით თვითმმართველი ერთეულებისთვის განკუთვნილი
სხვა შემოსულობები.

თვითმმართველი ერთეულის ბიუჯეტის არასაკუთარი შემოსულობებია:

16
  მიზნობრივი ტრანსფერები;
 სპეციალური ტრანსფერები;
 კაპიტალური ტრანსფერი;
 საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი სხვა შემოსულობები.

შემოსულობები სახელმწიფო, აფხაზეთისა და აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკების

რესპუბლიკურ და ადგილობრივი თვითმმართველი ერთეულების ბიუჯეტებს შორის ნაწილდება
საქართველოს საბიუჯეტო კოდექსის შესაბამისად. ამასთან, ადგილობრივი გადასახადები და
მოსაკრებლები სრულიად ირიცხება ადგილობრივი თვითმმართველი ერთეულების ბიუჯეტში,
საერთო სახელმწიფოებრივი გადასახადების განაწილება სხვადასხვა დონის ბიუჯეტებს შორის კი
მოცემულია ცხრილში.

ადგილობრივი
შემოსავლები სახელმწიფო აფხაზეთის და თვითმმართველი
ბიუჯეტი აჭარის ა/რ ერთეულების
ბიუჯეტი ბიუჯეტები
საშემოსავლო გადასახადი
გარდა ავტონომიური
რესპუბლიკების რესპუბლიკური 100,0
ბიუჯეტისათვის განკუთვნილი
საშემოსავლო გადასახადისა
განკუთვნილი ავტონომიური
რესპუბლიკების რესპუბლიკური 100,0
ბიუჯეტებისათვის
მოგების გადასახადი 100,0
დამატებითი ღირებულების 100,0
გადასახადი
აქციზი 100,0
იმპორტის გადასახადი 100,0
ქონების გადასახადი 100,0

საქართველოში ფინანსური რესურსების ცენტრალიზაციის ხარისხი საკმაოდ მაღალია,

ფინანსური რესურსების დიდი ნაწილი მიემართება ცენტრალურ ბიუჯეტში. სახელმწიფო
ბიუჯეტში აკუმულირდება ნაერთი ბიუჯეტის შემოსულობების 81,5%, თუმცა სახელმწიფო
ბიუჯეტის შემოსულობების 12% მიემართება ავტონომიური რესპუბლიკებისა და ადგილობრივი
თვითმმართველობების ბიუჯეტებში ფინანსური დახმარების სახით. მას ასევე ემატება, ძირითადი
ინფრასტრუქტურული პროექტებისთვის დახარჯული ფინანსური რესურსები, რაც სახელმწიფო
ბიუჯეტის 9-10%-ს შეადგენს.

სახელმწიფო ბიუჯეტიდან ავტონომიური რესპუბლიკებისა და ადგილობრივი

თვითმმართვე-ლობის ბიუჯეტებისათვის გაწეული ფინანსური დახმარება შეიძლება იყოს, ან არ
იყოს მიზნობრივი. პირველ შემთხვევაში მიღებულ დახმარებას მისი მიმღები იყენებს მხოლოდ
წინასწარ შეთანხმებული მიზნით, ხოლო მეორე შემთხვევაში, მიმღები თავად წყვეტს
დამოუკიდებლად მიღებული რესურსების გამოყენების მიმართულებას.

ადგილობრივი მთავრობების დაფინანსება ცენტრალური და აღმოსავლეთ ევროპის ქვეყნებში

ზიარი გადასახადების და ტრანსფერების საშუალებით განხორციელდა. მხოლოდ რამდენიმე

16
განვითარებულმა ქვეყანამ მიანიჭა ადგილობრივ მთავრობას ავტონომია შემოსავლებში, თუმცა ეს
ქვეყნები მაინც იღებენ და ახლაც იღებენ დახმარებას ტრანსფერის სახით. მაგალითად,
სლოვაკეთში, უნგრეთში და პოლონეთში საკუთარი შემოსავლები მთლიანი შემოსავლების 40
პროცენტამდე შეადგენს. ერთი შეხედვით, ადგილობრივი მთავრობის საგადასახადო
დამოუკიდებლობა უზრუნველყოფს ანგარიშვალდებულ და ჯანსაღ ინსტიტუციურ და
მარეგულირებელ გარემოს, მაგრამ ადგილობრივი საკუთარი რესურსების არათანაბრად
გადანაწილების გამო, ადგილობრივი მთავრობები მაინც მნიშვნელოვნად არიან დამოკიდებული
ზიარ გადასახადებზე და ტრანსფერებზე.

ჩრდილოეთის ქვეყნებში და შევეიცარიაში საშემოსავლო გადასახადი პირდაპირ

ადგილობრივ მთავრობაში მიდის. ქვეყნების უმეტეს ნაწილში საშემოსავლო გადასახადის
გაზიარება ხდება, მაგალითად ავსტრია, გერმანია, უნგრეთი. ცენტრალური მთავრობა ამ ქვეყნებში
გადასახადებს კრეფს და ანაწილებს ადგილობრივ მთავრობებზე. აშშ-ში ადგილობრივი მთავრობის
შემოსავალია ბუნებრივი გადასახადი.

ქონების გადასახადის ადმინისტრირების სიმარტივიდან გამომდინარე, თითქმის ყველა

ევროპულ ქვეყანაში, ქონების გადასახადი მთლიანად ადგილობრივ ბიუჯეტში მოდის.

გადასახადი ადგილობრივია შემდეგ ქვეყნებში

საშემოსავლო
პირდაპირი ჩრდილოეთის ქვეყნები, შვეიცარია
ზიარი ავსტრია, გერმანია, უნგრეთი, პოლონეთი
ავსტრია, დანია, საფრანგეთი, გერმანია, ნორვეგია,
მოგების გადასახადი პორტუგალია

ბრუნვის გადასახადი აშშ

ყველა ევროპული ქვეყანა (შვედეთის გამოკლებით)
ქონების გადასახადი

ცხრილში მოცემულია ინფორმაცია სხვადასხვა ქვეყანაში ადგილობრივი გადასახადების

შესახებ:

ადგილობრივი მთავრობის შემოსავლები ადგილობრივი წყაროებიდან მიღებული

შემოსავალი ყველაზე დიდია ლიტვაში (80 %), ხოლო ყველაზე მცირე ჩეხეთში (3%).

16
 საბიუჯეტო ფედერალიზმის გამოყენების შესაძლებლობები საქართველოში

საქართველომ სახელმწიფოებრივი ფედერალიზმის, მათ შორის, საფინანსო-საბიუჯეტო

ფედერალიზმის მრავალსაუკუნოვანი ტრადიციები გააჩნია. ერთიანი საქართველოს პირველმა
მეფემ ფარნავაზმა უკეთ მართვისთვის, ქვეყანა დაყო 8 საერისთავოდ, გაუნაწილა მათ
სახელმწიფოებრივი მართვის უფლებები და მოვალეობები და შემოიღო ფინანსური რესურსების
მობილიზაციისა და ხარჯვის ცენტრალური და ადგილობრივი დონეები - დღევანდელი
ტერმინოლოგიით, საბიუჯეტო ფედერალიზმი. ასევე იყო მე-11 მე-13 საუკუნეების ეპოქაში,
როდესაც „ხიხათა ერისთავები“ ერისთავთ-ერისთავები - აბუსერიძები ეწეოდნენ საქმიანობას
რეგიონის ეკომომიკური განვითარებისათვის, წარმოებისათვის ახდენდნენ საგადასახადო
რესურსების მობილიზაციას, საიდანაც კარგად ჩანს, რომ აღნიშნულ კუთხეს ჯერ კიდევ მე-12 მე-13
საუკუნეებში გააჩნდა მნიშვნელოვანი ფინანსური დამოუკიდებლობა თავის ტერიტორიაზე
ფინანსური რესურსების მობილიზაციასა, განკარგვასა და გამოყენებაში.

მიუხედავად ძნელბედობისა, საქართველომ ბოლო დრომდე შეინარჩუნა ქვეყნის საბიუჯეტო

ფედერალიზმის კონტურები, რაც საფუძვლად ედო და უდევს ქვეყნის გეოგრაფიულ-ეკონომიკურ-
ეთნიკურ მახასიათებლები.

ფინანსისტების აფორიზმად ქცეული გამოთქმა - „ თუ წარმატებები არ იქნება მიღწეული

საფინანსო პოლიტიკაში, სხვა ყველა რეფორმა განწირულია კრახისათვის“ - არც ერთ ქვეყანას ისე
არ მიესადაგება, როგორც დღევანდელ საქართველოს, მასში მიმდინარე რეფორმებს, მათ ფინანსურ
ადეკვატებს, რადგან წარმატებები არ მიუღწევია ქვეყნის განათლების, ჯანმრთელობის დაცვის,
სასამართლოს, პროკურატურის, სამხედრო, საგადასახადო, საბაჟო და სხვა უწყებებში მიმდინარე
რეფორმებში.

თანამედროვე საქართველოს ფინანსური ძლიერების ვექტორი საბიუჯეტო ფედერალიზმზე

გადის. როგორი ოპერატიულობითა და კომპეტენტურობითაც მოხდება მასზე გადასვლა, ისეთი
იქნება საქართველოს მომავალი, მისი ეკონომიკა, კულტურა, სოციალური და პოლიტიკური ყოფა.

სწორედ საბიუჯეტო ფედერალიზმი სრულიად ესადაგება საქართველოს ადმინისტრაციულ-

ტერიტორიული მოწყობის , სახელმწიფო მმართველობისა და თვითმმართველობის თავისებურე-
ბებს, ასევე იგი წარმატებით შეიძლება განხორციელდეს უნიტარული მოწყობის სხვა ქვეყნებზე.

საქართველოს გააჩნია ყველა უმნიშვნელოვანესი რესურსი, რათა დროულად მოახდინოს

აუცილებელი გარდაქმნები, ბოლომდე მიიყვანოს დაწყებული რეფორმა, დაძლიოს არსებული
მძიმე სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობა და ჩამორჩენილობა. ამისათვის საჭიროა როგორც
მსოფლიოს სოციალ-ეკონომიკური ტენდეციების და პროცესების გათვალისწინება, ასევე, ქვეყნის
სპეციფიკის, მისი ტრადიციებისა და მენტალიტეტის გათვალისწინება.

საბიუჯეტო ფედერალიზმის ძირითადი ამოცანებია:

 საქართველოს ტერიტორიული ერთეულების საბიუჯეტო მოწყობის

მოწესრიგება;ხარჯვითი უფლებამოსილებების მკვეთრი გამიჯვნა და
„დაფინანსებული მანდატების“ შემცირება;

16
  საგადასახადო უფლებამოსილებების მკვეთრი და სტაბილური გამიჯვნა და
შემოსავლის წყაროების მიმაგრება სხვადასხვა დონის ბიუჯეტებზე;
 რეგიონული და ადგილობრივი ბიუჯეტების ფინანსური მხარდაჭერის ობიექტური და
გამჭვირვალე მექანიზმების შექმნა და განვითარება;
 რეგიონულ და ადგილობრივ დონეზე საჯარო ფინანსების მართვის ხარისხის
ამაღლება.

აუცილებელია ღრმა კრიზისის პირობებში გამოიძებნოს ერთადერთი სწორი კომპრომისი

ჭეშმარიტად საბაზრო ფედერაციულ ტენდენციებსა და ცენტარალიზაციისაკენ სწრაფვას შორის.
სწორედ საბიუჯეტო ფედერალიზმის პრინციპებზე დაფუძნებული ახალ ბიუჯეტთაშორისი
ურთიერთობების ჩამოყალიბებაშია გარდაქმნების წარმატების გასაღები, სწორედ ეს მიიჩნევა
ქვეყანაში საბაზრო მოწყობის შექმნის უმნიშვნელოვანესი პირობა.

საქართველო უნიტარული ორდონიანი საბიუჯეტო სისტემის მქონე სახელმწიფოა, ამიტომ

მისთვის აქტუალურია საბიუჯეტო მოწყობის პრობლემა, რომელიც დაფუძნებული იქნება
საბიუჯეტო ფედერალიზმის პირობებზე, რაც გულისხმობს საბიუჯეტო პროცესის სხვადასხვა
დონის ყველა სტადიაზე საგადასახადო-საბიუჯეტო ურთიერთობათა ხელისუფლებისა და
მართვის ორგანოების სისტემას, რომელიც დაფუძნებულია შემდეგ ძირითად პრინციპებზე:

1. სხვადასხვა დონის ბიუჯეტთა დამოუკიდებლობა;

2. საბიუჯეტო პასუხისმგებლობის და ხარჯვითი უფლებამოსილებებისსაკანონმდებლო
გამიჯვნა ხელისუფლებისა და მართვის სახელმწიფო და ადგილობრივ ორგანოებს
შორის;
3. ხელისუფლებისა და მართვის ორგანოების ფინანსური რესურსების შესაბამისობა მათ
მიერ შესასრულებელ ფუნქციებთან, ქვემდგომი ბიუჯეტების შემოსავლების
ვერტიკალური და ჰორიზონტალური გამოთანაბრების უზრუნველყოფაში;
4. ბიუჯეტთაშორისი ურთიერთობების რეგულირების ნორმატიულ-საანგარიშო
მეთოდების გამოყენება და ფინანსური დახმარების აღმოჩენა;
5. ხელისუფლების და მართვის სხვადასხვა დონეს შორისკონფლიქტების გადაჭრის და
თავიდან აცილების სპეციალური პროცედურების არსებობა, ურთიერთშეთანხმებული
გადაწყვეტილების მიღწევა საგადასახადო-საბიუჯეტო პოლიტიკის საკითხებზე.

საბიუჯეტო ფედერალიზმის ქართული მოდელის ჩამოყალიბების პროცესს აყოვნებს

უფლებამოსილებათა გადანაწილების დაურეგულირებადობა ხელისუფლების სხვადასხვა დონეებს
შორის, სტაბილური ნორმატიულ-საკანონმდებლო ბაზის უქონლობა, დინამიკაში შემოსავლების
და ხარჯების პროპორციათა განუსაზღვრელობა საბიუჯეტო სისტემის დონეებს შორის.

საბიუჯეტო-საგადასახადო ფედერალიზმის ქართული მოდელის განვითარებამ უნდა

უზრუნველყოს ჩამოყალიბებული ბიუჯეტთაშორისი ურთიერთობის მექანიზმის ადაპტაცია
ეკონომიკური პოლიტიკის ძირითადი მიზნის - ფინანსური სტაბილიზაციის მისაღწევად.

ზიარი გადასახადების საშუალებით ვერტიკალური უთანაბრობის შემცირება, ზოგადად

რეკომენდირებულია რესურსების ეფექტიანი განთავსების მისაღწევად. თვითმმართველობის
გაზრდილი ავტონომიურობა ხელს შეუწყობს ანგარიშვალდებულების გაზრდას და ეფექტიანობას
ხარჯვითი საჭიროებებისა და შემოსავლების დაახლოებით. როგორც წესი, ცენტრალური
ხელისუფლების ინტერესებშია შემოსავლის წყაროების კონტროლი. შესაბამისად, იგი ნაკლებადაა

16
მოტივირებული შეამციროს ვერტიკალური უთანაბრობა. გამონაკლისი არც საქართველოა.
მიუხედავად დადებითი ცვლილებებისა, თვითმმართველობები რელურად მოკლებული არიან
ადგილობრივ საქმეებზე სრულ დისკრეციას. განვითარების პროექტების დაგეგმვა და
განხორციელება ძირითადად ცენტრალური ხელისუფლების მიერ ხორციელდება. კომუნალური
მომსახურების ინფრასტრუქტურის მშენებლობის და საგზაო, შენახვისა და რეაბილიტაციის
ხარჯების მნიშვნელოვანი წილი ცენტრალური ბიუჯეტიდან ფინანსდება და ადმინისტრირდება
ცენტრალური ხელისუფლების ორგანოების მიერ.

მოქმედი სისტემით გადასახადის, როგორც ეკონომიკის მასტიმულირებელი ინსტრუმენტის

გამოყენების საშუალებას ცენტრალური მთავრობა ინარჩუნებს. თუმცა არსებობს საფრთხე, რომ
კვლავ მოხდება შემოსავლების აკუმულირება ურბანულ არეალში. მოქმედი სისტემის მიხედვით,
დასაქმებულის საშემოსავლო გადასახადის დაკავება ხდება დამქირავებლის მიერ და ბიუჯეტში
გადაიხდება საწარმოს/ორგანიზაციის რეგისტრაციის და არა დაქირავებულის საცხოვრებელი
ადგილის მიხედვით. დამქირავებელთა უმრავლესობა, განსაკუთრებით კი მსხვილი ბიზნესი,
რეგისტრირებულია დიდ ქალაქებში და საქმიანობას ახორციელებს ადგილებზე
წარმომადგენლობის საშუალებით. შემოსავლების აკუმულირება გამოიწვევს გადანაწილებითი
ხარჯების გაზრდას ადგილებზე. ამას გარდა, სახელმწიფო ბიუჯეტს დააკლდება მნიშვნელოვანი
შემოსავლები და კიდევ უფრო გართულდება ჰორიზონტალური გამოთანაბრება.

2019 წლის ბიუჯეტის მიხედვით მუნიციპალიტეტების დაფინანსების სისტემა იცვლება

საშემოსავლო გადასახადებისა და გათანაბრებითი ტრანსფერის ნაცვლად მუნიციპალიტეტები
დამატებითი ღირებულების გადასახადის 19%-ს მიიღებენ, რაც მთავრობის არგუმენტაციით
მნიშვნელოვნად გაზრდის საკუთარი შემოსავლების მოცულობას და შესაბამისად მათი
დამოუკიდებლობის ხარისხსაც.

დამატებითი ღირებულების გადასახადის განაწილება

მუნიციპალიტეტების დღგ-ის 19%-ის განაწილება დღგ-ის საორიენტაციო

დასახელება მოცულობა (ლარი)
თბილისის მუნიციპალიტეტი 50,01% 473,415.2
ბათუმის მუნიციპალიტეტი 5,07% 47,953.6
ქუთაისის მუნიციპალიტეტი 3,48% 32,935.3
ზუგდიდის მუნიციპალიტეტი 2,42% 22,888.2
სხვა მუნიციპალიტეტები 38,9% 369,389
სულ 100,00% 946,580.0

16
 ძირითადი მიგნებები და რეკომენდაციები

საბიუჯეტო ფედერალიზმის გამოყენება შესაძლებელია, როგორც ფედერაციულ ისე

უნიტარული მოწყობის ქვეყნებში. შესაბამისად, საქართველოსთვის, როგორც უნიტარული
მოწყობის სახელმწიფოსთვის საბიუჯეტო ფედერალიზმის დანერგვა ცალსახად შესაძლებელია.

საქართველოში ფინანსური რესურსების დეცენტრალიზაცია ბევრი პოზიტიური შედეგის

მომტანი იქნება, კერძოდ:

1. ხელს შეუწყობს რეგიონებს შორის უთანაბრობის აღდგენასა და რესურსების

სამართლიან განაწილებას;
2. როგორც მთლიანად ქვეყნის, ასევე მისი შემადგენელი ცალკეული რეგიონების
ეკონომიკურ აღმასვლას;
3. კონკურენტული გარემოს შექმნას;
4. აგრეთვე, ხელს შეუწყობს ინვესტორების დაინტერესებას და ინვესტიციების ზრდას
რეგიონებში, რაც მეტ-ნაკლებად დაარეგულირებს ინვესტიციების გადანაწილებას
ქვეყნის სხვადასხვა რეგიონებში.

რეგიონების ხვედრითი წილი ქვეყანაში განხორციელებულ ინვესტიციებთან % (2017)

თბილისი 77,9
აჭარა 10,0
კახეთი 0,3
სამცხე-ჯავახეთი 2,1
ქვემო ქართლი 3,4
სამეგრელო - ზემო სვანეთი 2,7
იმერეთი, რაჭა, ქვემო სვანეთი 3,2
შიდა ქართლი და მცხეთა მთიანეთი 0,4

პირდაპირი უცხოური ინვესტიციები რეგიონების მიხედვით (ათასი აშშ დოლარი)

რეგიონი I კვ. 2018 წ. II კვ. 2018 წ.

სულ 287 032,5 389 197,7

თბილისი 229 519,7 319 916,4

აჭარა -26 600,1 32 050,7
კახეთი -448,4 3 053,9
სამცხე-ჯავახეთი 14 522,9 5 844,2
ქვემო ქართლი 38 467,1 27 923,3
სამეგრელო - ზემო სვანეთი და გურია 12 579,4 -4 423,7
იმერეთი, რაჭა, ქვემო სვანეთი 16 663,7 -1 480,8
შიდა ქართლი და მცხეთა მთიანეთი 2 328,3 6 313,8

წყარო: FDI

16
 შენიშვნა: პირდაპირი უცხოური ინვესტიციების განაწილება საქართველოს რეგიონების მიხედვით
წარმოებს საწარმოთა „საგარეო ეკონომიკური საქმიანობის“ სტატისტიკური გამოკვლეების შედეგად
მიღებული ინფორმაციის საფუძველზე შერჩეული საწარმოების ფინანსური მისამართების მიხედვით. რაც
შეეხება საფინანსო სექტორს (კომერციული ბანკები, მიკრო საფინანსო ორგანიზაციები და სადაზღვეო
კომპანიები), მონაცემები მიკუთვნებულია მთლიანად თბილისზე.

როგორც ცხრილშია მოცემული ინვესტიციების 88% ორ რეგიონში, თბილისსა და ბათუმზე

მოდის, დანარჩენი 12% ყველა დანარჩენ რეგიონზე ერთად. რეგიონებში ინვესტიციების
მოსაზიდად და ინვესტიციების მეტ-ნაკლებად პროპორციულ გადანაწილებას ხელს შეუწყობს
ყვეყანაში საბიუჯეტო ფედერალიზმის დამკვიდრება.

მოქმედი კანონმდებლობით, კერძოდ საგადასახადო კოდექსით საქართველოში სულ

არსებობს 6 სახის გადასახადი აქედან, ადგილობრივი გადასახადი არის მხოლოდ ერთი და ეს
გადასახადია „ქონების გადასახადი“. სასურველია, რომ საშემოსავლო გადასახადის ადგილზე
დატოვება მოხდეს , რათა ხელი შეუწყოს სუბიექტებსა და მუნიციპალური წარმონაქმნების
თვითუზრუნველყოფას. მარტივად რომ ვთქვათ ადგილობრივმა მთავრობამ უკეთ იცის რეგიონის
საჭიროებებისა და პოტენციალის შესახებ, ვიდრე ცენტრალურმა მთავრობამ.

ცნობილია, რომ სახელმწიფოს ცენტრალური ხელისუფლების ორგანოები ფინანსურად

ეხმარებიან ადგილობრივ ორგანოებს შესაბამისად, რაც უფრო დაბალი იქნება სახელმწიფო
ფინანსური რესურსების ცენტრალიზაცია, მით უფრო ნაკლები დახმარება დაჭირდება მათ
ცენტრალური ხელისუფლებიდან.

იმის გათვალისწინებით, რომ ქვეყანა დაყოფილია რეგიონებად, არ იქნება რთული პროცესი

საბიუჯეტო ფედერალიზმის დამკვიდრებსთვის, თუმცა ცხადია, ეს ერთბაშად ვერ მოხდება და
ყველაფერი დამოკიდებულია ქვეყნის განვითარების პოლიტიკაზე. საქართველოში საბიუჯეტო
ფედერალიზმს რეალური შედეგი რომ მოყვეს, საჭიროა ურთიერთშეთანხმებულობა,
ადგილობრივი და ცენტრალური ხელისუფლების ფინანსურ ინტერესებს შორის. აგრეთვე,
თვითმმართველობებს უნდა მიეცეთ საშუალება შეღავათების ან განაკვეთების ცვლილებების
უფლება.

საბიუჯეტო ფედერალიზმის ეფექტურად ფუნქციონირებისათვის რეგიონებში მიღებული

შემოსავლების ზრდამ არ უნდა შეამციროს ცენტრალური ბიუჯეტიდან ტრანსფერის ოდენობის
შემცირება. თვითმმართველობის განვითარებისათვის აუცილებელია, რომ ადგილობრივი
ბიუჯეტის მნიშვნელოვანი ნაწილი შემოდიოდეს ადგილობრივი გადასახადებიდან. თუ
ადგილობრივი შემოსავლები არ არის საკმარისი თვითმმართველობის უფლებამოსილებათა
განსახორციელებლად, ცენტრალურმა მთავრობამ უნდა გასცეს ტრანსფერები და გრანტები, რათა
უზრუნველყოფილი იყოს ცხოვრების თანაბარი პირობები და საჯარო მომსახურების ხარისხი
მთელს ქვეყანაში.

გადაწყვეტილება, რომელიც სახელმწიფომ მიიღო დეცენტრალიზაციის სტრატეგიის

ფარგლებში, 2019 წლის ბიუჯეტის მიხედვით დამატებითი ღირებულების გადასახადის 19%-ს
მუნიციპალიტეტები მიიღებენ. არსებულ სისტემაში, როცა ისინი იღებდნენ გათანაბრებით
ტრანსფერს, მუნიციპალიტეტი რაც უფრო მეტი შემოსავლის მობილიზებას მოახდენდა ადგილზე,
ეს გამოაკლდებოდა გათანაბრებით ტრანსფერს და უფრო ნაკლები გადაეცემოდა ანუ
დემოტივაციას ახდენდა მუნიციპალიტეტების, მაგრამ დღგ-ს შემთხვევაში მუნიციპალიტეტებს

16
აქვთ ფიქსირებული თანხა, რომელსაც ის მიიღებს სახელმწიფოსაგან. დაგეგმილი ცვლილების
მიხედვით მუნიციპალიტეტები გახდებიან უფრო დამოკიდებული ცენტრალურ მთავრობაზე. ის,
რასაც ფინანსთა სამინისტრო გვთავაზობს არის უფრო სუბსიდირებაზე ორიენტირებული სისტემა,
ვიდრე ფინანსურ დეცენტრალიზაციაზე.

საშემოსავლო გადასახადი არის ის გადასახადი, რომელიც ყველაზე ზუსტად ასახავს

თვითმმართველობის არსს (მოქალაქეთა უფლება და ამავდროულად შესაძლებლობა
ადგილობრივი მნიშვნელობის საკითხები გადაწყვიტონ დამოუკიდებლად და საკუთარი
პასუხისმგებლობით), ანუ იმისთვის რომ მოქალაქეს მივცეთ თვითმმართველობის
განხორციელების შესაძლებლობა მუნიციპალიტეტის დაფინანსების სისტემა უნდა მიებას ჩვენი
საშემოსავლო გადასახადის ნაწილთან, რათა ჩვენ ვიგრძნოთ რომ ჩვენს მიერ გადახდილი
გადასახადებით ადგილობრივი ხელისუფლება გვიწევს მუნიციპალურ სერვისებს, ანუ ჩვენ
თვითონ ვაფინანსებთ ამ სერვისეის მოწოდებას. რაც შეეხება დრგ-ს გადანაწილების ახალ წესს, ამ
შემთხვევაში თვითმმართველობის დეცენტრალიზაცია და დამუკიდებლობა ცალსახად იკარგება.

მსგავსი ცვლილებებით ფინანსური დეცენტრალიზაცია ვერ მოხერხდება, იმიტომ რომ

ფინანსური დეცენტრალიზაცია გულისხმობს მზარდი ფინანსების გადაცემას
მუნიციპალიტეტებისთვის და ეს ფინანსები უნდა იყოს დამოუკიდებელი, ანუ ერთი კონკრეტულ
პირთა ჯგუფის გადასაწყვეტი იქნება რა ოდენობის თანხას მიიღებს მუნიციპალიტეტი, ეს 19 %
ცენტრალურ ხელისუფლების ხელშია , ნებისმიერ დროს მას სეუძლია ის პროცენტი შეამციროს-
გაზარდოს ისე რომ მუნიციპალიტეტებს არაფერი არ კითხოს.

16
 გამოყენებული ლიტერატურა

1. ა. ჯიბუტი, რ. კაკულია, ლ. ბახტაძე „საჯარო ფინანსები“ თბ, 2009

2. „ანალიზი და რეკომენდაციები ეფექტური ფისკალური დეცენტრალიზაციისთვის“ თბ,
2015
3. „გლობალიზაციის გამოწვევები ეკონომიკასა და ბიზნესში“ თბ, 2016
4. გ. ხუბუა „ფედერალიზმი როგორც ნორმატიული პრინციპი და პოლიტიკური
წესრიგი“
5. ლ. მურჯიკნელი „საჯარო ფინანსების მენეჯმენტის განვითარების მიმართულებები
თანამედროვე ეტაპზე“ თბ,2016
6. პატა კლდეაშვილი „საჯარო ფინანსების ადმინისტრირება“
7. https://goo.gl/UNkL11
8. http://www.oecd.org/
9. http://www.geostat.ge/
10. https://mof.ge/images/File/biujetis-kanoni2018/III-wardgena/II_TAVI_i.pdf
11. http://www.nplg.gov.ge/gsdl/cgi-bin/library.exe?e=d-01000-00---off-0ekonomik--00-1----0-
10-0---0---0prompt-10---4-------0-1l--11-ka-50---20-about---00-3-1-00-0-0-11-1-0utfZz-8-
00&cl=CL4.1&d=HASHf326820f4168f7815387f4.4&gt=1

16