A Mis Compatriotas

(To My Countrymen)

TAUHAN:

Jose Rizal Pio Valenzuela Padreng Kastila/Prayle

Leonor Rivera Padre Burgos Kastilang Colonel/Kawal
Paciano Rizal Teodora Realonda Bata
Antonio Rivera Francisco Mercado Mga katipunero
Andres Bonifacio Maria Mercado Padreng Pilipino
Silvestra Bauzon Lt. Luis Taviel

TAGPUAN:

Lumang bahay Pier Europa kuno

Dapitan Kulungan Lugar kung saan pinatay si Rizal

"Ang hakbang na aking pinili o aking tatahakin ay lubhang mapanganib, walang duda, at hindi ko
na kailangang sabihin na pinag-isipan ko ito nang mabuti. Alam ko na halos lahat ay tutol dito;
ngunit alam ko rin na halos walang nakakaalam kung ano ang tinitibok ng aking puso. Hindi ko
kayang mabuhay kung alam kong marami ang dumaranas ng di-makatarungang mga pag-uusig
nang dahil sa akin; hindi ko kayang makita ang aking mga kapatid na lalaki, babae, at ang kanilang
mga pamilya na tinutugis na parang mga kriminal; mas pipiliin kong harapin ang kamatayan, at
masaya kong ibibigay ang aking buhay upang palayain ang napakaraming inosente mula sa di-
makatarungang pag-uusig. Alam ko na sa kasalukuyan, ang kinabukasan ng aking bansa ay
bahagyang dadako tungkol sa akin; na kung mamatay ako, marami ang magbubunyi, at sa gayon
maraming nananabik sa aking pagkalipol. Ngunit ano ang dapat kong gawin? Mayroon akong mga
tungkulin sa aking konsensya na higit sa lahat, mayroon akong obligasyon sa mga pamilya na
nagdurusa, sa aking mga magulang na may edad, na ang mga buntong hininga ay tumagos sa aking
puso; Alam ko na sa pag-iisa ko, kahit na sa aking kamatayan, ay nagawa ko silang pasayahin, na
nagpapahintulot sa kanila na bumalik sa kanilang katutubong lupain at sa katahimikan ng kanilang
tahanan. Ang tanging mayroon ako’y mga magulang lamang, ngunit ang aking bansa ay may
maraming anak bukod sa’kin na may kakayahang pumalit sa’kin at matagumpay na kumukuha sa
aking puwesto.”

"Nais ko’y, higit pang ipaalam sa mga taong ikinakaila ang aming pagkamakabayan, na alam
namin kung paano mamatay para sa aming tungkulin at para sa aming mga paniniwala. Anong
usapin ang kamatayan kung ang isang tao ay namatay para sa kung ano ang kanyang gusto, para
sa kanyang inang-bayan, at ang mga nilalang na kanyang kinahihiligan? Kung inakala ko na ako
ang tanging pulkrum para sa patakaran ng Pilipinas, at kung ako ay kumbinsido na ang aking mga
kababayan ay gumamit ng aking mga serbisyo, marahil ay dapat akong mag-atubiling gawin ang
hakbang na ito, ngunit mayroon pa ring iba na may kakayaha’t, may kalamangan, na maaaring
pumalit sa lugar ko. Minamahal ko ang aking dukhang inang-bayan, at siguradong mamahalin
hanggang sa huling sandali, kahit na marahil ang mga tao ay ‘di makatarungan sa akin; at ang
aking hinaharap, ang aking buhay, ang aking mga kagalakan, ang lahat ay isinakripisyo para sa
aking pagmamahal sa bansa. Anuman ang kapalaran ko, mamamatay ako sa pagpapala sa kanya
at pagnanais sa bukang-liwayway ng kanyang pagtubos. Ilathala ang mga liham na ito pagkaraan
ng aking kamatayan.”

NARASYON: Ang hakbang na aking pinili o aking tatahakin ay lubhang mapanganib, walang
duda, at hindi ko na kailangang sabihin na pinag-isipan ko ito nang mabuti. Alam ko na halos lahat
ay tutol dito; ngunit alam ko rin na halos walang nakakaalam kung ano ang tinitibok ng aking puso.

Unang ganap: Nagsusulat ng liham si Doc. José Protasio Rizal Mercado y Alonso Realonda para
sa mga Filipino kasabay ang narasyon ng kanyang liham.

*sfx

Flashback
NARASYON: Hindi ko kayang mabuhay kung alam kong marami ang dumaranas ng di-
makatarungang mga pag-uusig nang dahil sa akin; hindi ko kayang makita ang aking mga kapatid
na lalaki, babae, at ang kanilang mga pamilya na tinutugis na parang mga kriminal; mas pipiliin
kong harapin ang kamatayan, at masaya kong ibibigay ang aking buhay upang palayain ang
napakaraming inosente mula sa di-makatarungang pag-uusig.

Pangalawang ganap: Pagmamalupit ng pari sa isang bata sa pag-aakalang nagnanakaw ito ng

abuloy mula sa simbahan. Paglatigo sa mga Pilipino na may nagawa ‘di umanong hindi
makatarungan sa mga Kastila.
PRAYLE: ¿Dónde está el dinero que tu robaste? (Nasaan na ang perang ninakaw mo?!)
(Habang nilalatigo ang bata at bumababa sil asa isang hagdan)

BATA: Wala po! Tama na po! Tama na po! (Habang umiiyak)

Pangatlong ganap: (Gomburza scene) Nakita ni Paciano ang pag-execute sa tatlong pari na
sina Fr. Jose Burgos, Fr. Francisco Gomez at Fr. Jacinto Zamora na malapit sa kanya.
Ikinuwento niya ito sa kaniyang nakababatang kapatid na si José Protasio Rizal Mercado y
Alonso Realonda.
PADRE BURGOS: Parang awa niyo na! Bakit niyo ako papatayin? Wala akong kasalanan!
PADRENG PILIPNO: Nawa’y patawarin ng Diyos ang mga taong ito sapagkat hindi nila alam
ang tama sa mali. (Habang tinatalian sa leeg si Padre Burgos)
PADRENG KASTILA: Este es el destino de los aquellos quien se atreve a traicionar nuestra
madre España (This is the fate of those who dare to betray our mother Spain.) (Unti-unting
hinihigpitan ang pagkakatali sa leeg ni Padre Burgos habang nanonood si Paciano na nung
makauwi’y nagkuwento kay Jose.)

NARASYON: Namulat ako sa tunay na kalagiman ng bayan dahil sa aking kapatid na si Paciano
at dahil doon, namunga ang aking damdaming makabayan para sa inang-bayan.

PACIANO: Nakita ko… Ang gusto lang naman nila Padre Burgos ay pantay na karapatan
ngunit pinaratangan silang subersibo.

NARASYON: Alam ko na sa kasalukuyan, ang kinabukasan ng aking bansa ay bahagyang dadako

tungkol sa akin; na kung mamatay ako, marami ang magbubunyi, at sa gayon maraming nananabik
sa aking pagkalipol. Ngunit ano ang dapat kong gawin?

Pang-apat na ganap: Nagkita si Leonor Rivera at Rizal sa tahanan gng mga Rivera. Insert -insert
na dayun ug mga parts nga nagpiano si Leonor while singing biskan pakeme lang tapos reading.
A little lovey dovey scene para maingnan nga nagkadevelopan jud.
JOSE: Pahalik nga.
LEONOR: Baka makita tayo.

NARASYON: Mayroon akong mga tungkulin sa aking konsensya na higit sa lahat, mayroon
akong obligasyon sa mga pamilya na nagdurusa, sa aking mga magulang na may edad, na ang mga
buntong hininga ay tumagos sa aking puso; Alam ko na sa pag-iisa ko, kahit na sa aking
kamatayan, ay nagawa ko silang pasayahin, na nagpapahintulot sa kanila na bumalik sa kanilang
katutubong lupain at sa katahimikan ng kanilang tahanan. Ang tanging mayroon ako’y mga
magulang lamang, ngunit ang aking bansa ay may maraming anak bukod sa’kin na may
kakayahang pumalit sa’kin at matagumpay na kumukuha sa aking puwesto.”

Panlimang ganap: Ang paghawa ni Rizal sa Pilipinas without telling Leonor. Uban si Paciano
ug papa ni Leonor na naghatod kang Rizal.

JOSE: Pero Kuya, bakit ako?

PACIANO: Makakabenepisyo ka mula rito, Jose. Maraming Pilipino doon at malaya mong
maisisiwalat ang baho ng mga Espanyol.
--

(Sasakay na si Jose ng barko)

PACIANO: Mag-iingat ka doon, kapatid.

JOSE: Adios, los hermano.

Ang pagstudy ug meds ni Rizal and ang pagsuwat niya kay Leonor nga wa man gihapon
nagkainabtanay ang ilang mga sulat and ang pagsuwat og pagprinta niya sa Noli and a little of
el fili lang naman

Pang-anim na ganap: Nabasa ni Rizal ang nahappen sa iya family. Ang kadtung pagpahawa sa
mga farmers kay nispeak out given the 24 hours nga pwersahang pagpaalis and ang
pagpakasundo kay Leonor sa isa ka Englishman nga si Charles Henry Kipping. Nabuang siya
kadyot.

NARASYON: "Nais ko’y, higit pang ipaalam sa mga taong ikinakaila ang aming
pagkamakabayan, na alam namin kung paano mamatay para sa aming tungkulin at para sa aming
mga paniniwala. Anong usapin ang kamatayan kung ang isang tao ay namatay para sa kung ano
ang kanyang gusto, para sa kanyang inang-bayan, at ang mga nilalang na kanyang kinahihiligan?
Kung inakala ko na ako ang tanging pulkrum para sa patakaran ng Pilipinas, at kung ako ay
kumbinsido na ang aking mga kababayan ay gumamit ng aking mga serbisyo, marahil ay dapat
akong mag-atubiling gawin ang hakbang na ito, ngunit mayroon pa ring iba na may kakayaha’t,
may kalamangan, na maaaring pumalit sa lugar ko.

Pampitong ganap: Ang pagbuo sa KKK with Boni and Paciano sa scene and with few other
Filipinos. Paglipon ng iba pang Pilipino upang makisama sa rebolusyon.
PIO: Mapanganib ang binabalak niyo, Andres. Mainit ang mga Kastila sa atin ngayon dahil sa
mga nobela ni Jose Rizal.
ANDRES: Ano ang panganib kung ang kapalit ay kalayaan ng ating bayan, Pio?

Pangwalong ganap: Ang pagpaadto ni Boni kang Pio Valenzuela sa Dapitan para makimeet kang
Rizal para magpaconsult before launching a revolution and I persuade siya na muapil sa kilusan
but Rizal politely refused the offer. Sa oras na ito’y binabantayan na nang maigi ng mga Espanyol
si Jose Rizal.
JOSE:Kung dadanak rin lamang ang dugo tiyakin muna natin na may laban tayo
PIO: Kailan tayo magiging handa? Kung patay na tayo? Maari ka naming itakas dito Dr. Rizal!
JOSE: Dr. Valenzuela, wala akong balak sumali sa rebolusyon.
Ang sigaw sa pugad lawin with the "punitin ang cedula" scene.
ANDRES: Alam kong natatakot kayo ngunit hindi kayo mapoprotektahan ng takot niyo! Ilabas
niyo ang inyong mga cedula, ang simbolo n gating pagkaalipin sa Espanya! Punitin ang cedula!
Mabuhay ang Pilipinas!
KATIPUNERO: Mabuhay! Mabuhay!
Bakbakan ng Katipunan sa mga Kastila na nagpausbong ng mas malawak pa na pag-aalsa.
Paggamot sa mga sugatang kasapi ng rebolusyon.

NARASYON: Minamahal ko ang aking dukhang inang-bayan, at siguradong mamahalin

hanggang sa huling sandali, kahit na marahil ang mga tao ay ‘di makatarungan sa akin; at ang
aking hinaharap, ang aking buhay, ang aking mga kagalakan, ang lahat ay isinakripisyo para sa
aking pagmamahal sa bansa. Anuman ang kapalaran ko, mamamatay ako sa pagpapala sa kanya
at pagnanais sa bukang-liwayway ng kanyang pagtubos. Ilathala ang mga liham na ito pagkaraan
ng aking kamatayan.”

Pansiyam na ganap: Ang pagkabalo sa mga spanish authorities and ang pagdakip kang rizal and
pagkulong sa Fort Santiago(diretso nalang siguro ta ug pagpakulong sa iya sa Fort Silantiago)

PADRENG KASTILA: (Papasok sa isang silid na maraming Kastilang kawal.)

KASTILANG COLONEL: Padre. (Hahalikan ang kamay ng pari.)

PADRENG KASTILA: Arrestar a Jose Rizal. ¡Sus novelas están contra nosotros! (Arrest Jose
Rizal! His novels are against us!)

Pansampung ganap: A little scene tung christmas nga nag-inuman sila ug kantahan sila sa
iyang lawyer (nakalimot ko sa name sorreh)

Lt. LUIS TAVIEL de ANDRADE: Maligayang Pasko Dr. Rizal!

JOSE: Maligayang Pasko rin sa iyo Lt. Taviel!

Magpour si Lt. Laviel ug wine for both of them Ihatag ang isa kang Rizal

JOSE: Hindi ako umiinom.

Pero persistent si Lt. So dawaton nalang ni Rizal. Magcheers sila duha in unison:
Lt. LUIS TAVIEL de ANDRADE: Viva Espanya!

JOSE: Mabuhay ang Pilipinas!

Panlabin-isang ganap: Ang pagkita nila one last time sa iya family.

JOSE:Regalo sa akin to ng mga Tavera.Hihilingin ko sa opisyal na ipadala sa inyo ito

pagkamatay ko.

Panlabin-dalawang ganap: December 30,1986. Ang execution ni Rizal. Naglakaw siya

padulong sa lugar kung aha siya barilon and then one last time nga pagtanaw sa mga tao.
Ipakita pud ang grabe nga pag-ampo sa iyang pamilya para sa iyaha.

JOSE: Un ultimo favor. Puedo enfrentar a la gente? (One last favor. Can I face the people?)

KAWAL NA KASTILA: (Iiling.)

JOSE: Entonces al menos ahorra mi cabeza. (Then at least spare my head.)

Magkakatinginan sila Taviel at Kastilang kawal tapos tatango ang Kastilang kawal. Tatalikod si
Jose Rizal nang may dignidad.

JOSE: Consumado es! (It is done!)

Gipusil siya nang sabay sabay then one tear left his eye before siya nipiyong. Ipakita dayon ang
nawung sa mga filipinos na nanghilak ug murag nawadan gamay ug pag-asa sa pagkamatay sa
hope nila. While grabeng syinagitay ug happy happy ang mga pakingshet nga mga Spaniards.

MGA ESPANYOL: Viva Espanya! Viva!

Panlabin-tatlong ganap: Ipakita ang duha ka enevelope nga for his family and for the filipinos.
Sealed, inscrived on each envelope "to be opened after my death"

End scene

Lights off

Wala nang kasunod