"Allah'a Aşk İle Ulaş"

HOCA AHMET YESEVİ ve HiKMETLER

ilgi kültür sanat

 Cep Yayın No: 09
Hoca Ahmet Yesevi ve Hikmetler
Namık Kemal Zeybek

Genel Yayın Yönetmeni 1 Ahmet İzci

Editar 1 Ye~iın İskender
lç Tasarım 1 Çelebi Şenel
Kapak! Yunus Karaaslan
Baskı- Cilt 1 Ecem Basım Yayın
Ça.km.aklı M ah. l69. Sk No~ s F\/2
Kıraç/ Esen.yurt/İı;;ı an.hu1
Td: azı 2 493 ı S66-74 1 8s62oos-2oıo
c-nı.,lil: e ce nı basiny<tyiıı~Vhottn:til.coıu
Scrlifik~ Nn: l(i2ô6

Cep Boy 1. llasıın, Kasım 201 O

İstanbul, Kasım 201 O

ISBN: 978-9944-978-70-5

T. C. Kültür Bakanlığı S ertifika No:\41 11

© İlgi Kültür Sanat Yayıncı lık 20 ı O

İlgi Kültür Sanat Yayıncılık

Çatalçcşmc Sokak. No: 27/10

Cağaloğlu 1 İSTANBUL
Tel: 0212 526 39 75
Belgegeçer: 0212 526 39 76
W>l'w.ilg iyayinevi.com
ilgiyayinevi@gmail.com
 "Allah'a Aşk İle Ulaş"

HOCA AHMET YESEVİ ve HiKMETLER

NAMIK KEMAL ZEYBEK

i l g i kültür sa n a t
 İÇİNDEKİLER

Giriş ................................................... ................. .............................. 9

Allah'a Giden Yol .......................................................................... 15

All ah'a Aşk ilc U! aş ...................................................................... 23
İhlas, İçtenlik.. .............................................................................. 29
Hangi Hoşgörü' ........................................................................... 38
Yesevi Yolunda Kadın Nerede? .................................................. .42
Emek Sömürüsü Yok .................................................................... 50
Yolun Temeli Bilimdir ................................................................. 53
Ahmet Yesevi Kim? ..................................................................... 58
Ahınet Yesevi ve Türkçe .............................................................. 61
Ahmet Yesevi ve Türklerde İslam'ın Yayılınası ........................ 68
TasavvufNedir ve Neden Tasavvuf? .......................................... 71
Ahmet Yesevi ve Tasavvu{ .......................................................... 82
Yesevi TasavvufYolu .................................................................. 92
Hayat............................................................. .. ........... 97
Yölun İşleri. ................................................................................. 102
Bana Gelince .............................................................................. 107

Hikmetlerden Seçmeler
Bismillah ............................................................................ lll
Bismillah ...................................................................................... 113
Türkçe Söyledim ................................................................ ı ı 5
Türk Dili ...................................................................................... 11 7
A1lah'a Giden Yol ............................................................... 119
İnsan ............................................................................................. ll9
Kullannın Kulu 0 1... ................................................................... 121
All ahı Görmenin Yolu ............................................................... 122
Garip, Fakir, Yetiınler ........................................................ ....... 124

4
Aşk Yolları ......................................................................... 125
Aşk ve Mela.ınet.. ......................................................................... l27
Sonsuzluk Dersleri ..................................................................... 128
Tevbe Kılan Aşıklar .................................................................... 130
Aşık Ol Sen .................................................................................. l31
Aşk Derdini Herkese Deme ...................................................... 132
SevenlereDidar Var ................................................................... 133
Aşık Ol ......................................................................................... 134
Tanrı Arifişık ile Söyleşir. ......................................................... 135

Aşıklık Davası ............................................................................. 136

Aşık0dur ................................ .................................................... 138

Aşıkların İşleri.. ............................................... ............................ l40

Aşıkların ...................................................................................... 142
Aşksızlar ........................................................... ............................ 143

Aşkın Yolu ................................................................................... 144

Aşıkların Kabir Hali ................................................................... 146
Taat Kıl, ........................................................................................ 148
Aşk Ateşi ...................................................................................... 149
Aşktan Haber .............................. ................................................ 150
Aşıklar Yolu .......................................................................... ....... 152
Gerçek Aşıklar ............................................................................ 154
Kim Aşık Kim Sevilen............................................................... 156
Aşıklar Cehennemİ Söndürür ................................................... 157
Aşık Eyle ............................................................................... ....... 158
Aşkın ............................................................................................ 160
Aşk'sız Yol Almak Olmaz .................................................... ....... 162
Mansur ................................................... ....................... ...... ....... 164
Mansuı·a Feryad ............................................................. ...... ..... .. 166
C erçek Aşık ................................................................................. 168
Gösterişten Uzak Ol .......................................................... 17 1
Yalan A.~ık .................................................................................... ı 73

Zalimler ve Bizler ...................................................................... ı 7 4

5
 Yalan Şeyhler .............................................................................. 176
Yalancı Şeyh ................................................................................ 177
Hakk'a Rakip Şeyh ...................................................................... l78
Gösterişçi Son Demi .................................................................. ı 79
Son Zaman Şeyhi. ....................................................................... ıso
Gösteri~te n Uzak Ol ................................................................... 18ı
Dünya Benim Diyenlcr .............................................................. 182
Yalancı L:akirlcr ........................................................................... ıs4
Gıybct Rüsva Kıl ar...................................................................... 185
Göste rişç i Dcrvişler .............................................. .................... 186

Haraıncılar ..... ....... .... .... ..... ........ ................................. 188

Yalan Alim .................................................................................. ı 89
Anıelsiz Aliınler .......................................................................... 190
N adanlar (Kara Cahiller) ............................... ............................ 192
Gerçek Alim ................................................................................ ı93
Kim K alıcı .................................................................................... 194
J\!Iehunct Yolu .............................................................................. 195
Dışın Sofiye Benzer .................................................................... 196
Hoşgörü ............................................................................. 20 1

Ho şgörü ....................................................................................... 203

Muhamnıed Nuru .............................................................. 205

~Iuhmnmcdin Nuru ............ :...................................................... 207

lJ., 1 ~ i\lfn , t-.~ +~.., J()C
_j 1 (1.1'\._ I'V.li.J. ~"' ltlJ 1,1,,,,,,, •••••••••, ,, ,,, •••••••••· ····•• ... ··•• •• ·•• .. ••··•· ••···•••• .. .. ......... L.\J(J

lvlnhaınmed Ümmeti ................................................................. 210

lvliraç'dan Haber ......................................................................... 2ı2
Olgun Mürşit: Hak Mustafa ...................................................... 214
Gerçek Ünı mc t. ... .......................................... ..... ............ ............. 215
Kapılar ve Makamlar .................. ..... ............. ....... .. ............ 217
Tecelli Makamı................. . .... .. . .... . .. ... . ..... ....... ..... ...... ....... 219
Arifler ........................................................................................... 220
ıVluhabb et Yolla rında .............................. ,......... ...... ................... 222
Arifl er Sohbetinde ........ ....... ............ ............................. ............. 224

6
Muhabbet lvleydanı .................................................................... 225
Muhabbetten ıvıarifete ............................................................... 226
Bu Yollar Pirsiz Olmaz ............................................................... 228
Muhabbet Deryası ...................................................................... 230
Pirsiz Girme ................................................................................ 231
Kılavuz Gerek .............................................................................. 232
Alimler ......................................................................................... 233
Şeriat, Tarikat, Hakikat .............................................................. 234
Dört Kapı ..................................................................................... 236

Yollar ve Kapılar .......................................................................... 23 7

Bu Tarikat .................................................................................... 238

Dervişler ...................................................................................... 240
Yollar ve Kapılar ......................................................................... 242
Hak Kulları .................................................................................. 243
Dervişler ...................................................................................... 244
Hu Halkası ................................................................................... 246

Hak Ya dı ...................................................................................... 248

Allah Ya dı Anlam ile .................................................................. 249
Halka içre Zikredelim ............................ ,................................... 250
Allah Yadı .................................................................................... 252
Lailahe İllallah ............................................................................. 253
O Kuş ............................................................................................ 254

La İl ah e İliallah ........................................................................... 256

Hayy Zikri ................................................................................... 257
Nasıl Bulayım Seni ..................................................................... 258
Erenler Sohbeti ........................................................................... 260
İçinde ............................................................................................ 262
Sırdan Nasip ................................................................................ 264
Talep Yolu .................................................................................... 265
Evvel O, Ahir O, Zahir O, Batın O ........................................... 266
Tarikatın İşleri ................................................................... 267
İhlas Gerek .................................................................................. 269

7
Pak Olana LütufVar ................................................................... 270
İman İslam ................................................................................... 271
Helal Lokma ................................................................................ 272
Riyazet Gerek .............................................................................. 273
Zikreden Yakın Olur .................................................................. 274
Namaz .......................................................................................... 275
Namaz-Oruç ............................................................................... 276
Halka içre .................................................................................... 277
Raks ve Sema ............................................................................... 278
Aşık Ruhun Gıdası Çeng ve Rebab .......................................... 280
Azizierin Cemi ............................................................................ 28l
Kıyamette ..................................................................................... 282

Hüseyn Gibi ................................................................................ 283

Aştım İşte .................................................................................... 284
Ömrüm Geldi Geçti .......................................................... 287
Türkistan'a Hasret ....................................................................... 289
Ömrüm Nasıl Geçti .................................................................... 290
Ömür Geçer Yel Gibi ....................................................... ,.......... 291
Can Gider Oldu .......................................................................... 292
Olur Mu ....................................................................................... 294
Bana Kulum Der Mi ................................................................... 296
Kab ir Hali .................................................................................... 297
Ne Edeyim ................................................................................... 298
Seherde ................................................................................... ,..... 300
Duam Sana .................................................................................. 302
Hoca Ahmet ................................................................................ 303
Yer Altına Girdim İşte ................................................................ 304
Bağışla .......................................................................................... 306
Ruhumdan Da Dileyerek Okuyunuz ....................................... 308

Kaynakça............................................................................ 309

8
 GİRİŞ

"Şu Ahmet Yesevi kim? Bir araştırın göreceksiniz ... Bizim

milliyetimizi asıl onda bulacaksınız:' Bu sözler büyük şa­
irimiz Yahya Kemal'indir. Ahmet Yesevi ve onun yolun-
dan giden Yunus Emre hakkında derli toplu bir çalışma
yapan ve "Türk Edebiyatında .İlk Mutasavvıflar" adıyla ya-
yınlayan bilgin Fuat Köprülü'nün Yahya Kemal'in bu uya-
rısı üzerine araştırmasına başladığını söyleyenler de var.
"Fuat Köprülü zaten araştırıyordu" diyenler de ... Önemli
olan Yahya Kemal'in söylediği sözün Ahmet Yesevi ile il-
gili gerçeği en yalın anlatırula ortaya koymuş olması. .. Bu
sözleri seviyorum ve sık sık tekrarlıyorum. Giriş yazısına
da bu sözlerle başlamak istedim.
"Milliyetimizi asıl onda bulacağıınız" insan nasıl bir
insandır? Ne yapmıştır ki; ne söylemiştir ve sözleri nasıl
bir etki oluşturmuştur? Milliyetimizle Ahmet Yesevi'nin
bu yakın ilişkisinin açıklaması nedir?
Bu soruların cevabını bulma çabası elinizdeki kita-
bın ortaya çıkmasına yol açmıştır. Ahmet Yesevi hakkın­
da daha araştırılacak çok konu ve yazılacak çok şey oldu-
ğuna inanıyorum.

9
 "Söz yok" Fuat Köprülü'nün eseri kendi alanında tar-
tışmasız değerlibir kitaptır. Ancak kitabın yazıldığı yıllar­
dan bu yana çok zaman geçmiştir. Yeni bilgiler elde edil-
miş, yeni kaynaklara ulaşılmıştır. Ahmet Yesevi'nin baş
eseri Divan-ı Hikmet defalarca yayınlanmıştır. Şimdi yeni
bir zaman gelmiştir. Yeni zamana göre Ahmet Yesevi'nin
söyleyeceği sözler nelerdir? Bu sorunun da tam zamanıdır.
İşte bu çalışmanın asıl amacı da budur. Ahmet
Yesevi'nin bugünkü durumda milletimize ve insanoğluna
söyleyeceği sözler nelerdir.

Baştaki
konumuza dönüp söylersek, milliyetimizi asıl
onda bulacağımız"ulu kişinin" milliyetimizin içinde bu-
lunduğu sorulara cevapları ne olacaktır.

"Milliyet" dediğimiz gerçekliğin iki ana unsurundan

birincisi "dil" ise ikincisi de dilin ana taşıyıcısı olduğu bü-
tün kültür unsurlarıdır. Kültür unsurlarının birey ve top-
lum üzerinde en etkilisinin de "din" olduğu bilinen bir ger-
çek. .. İşte Yahya Kemal'in sözünün anlamını burada yaka-
layabiliriz. Ahmet Yesevi dilimizi, dinimizi ve din anlayı­
şımızı en çok borçlu olduğumuz insandır. Hatırlatalım ki;

Ulu Türkistan coğrafyasında Ahmet Yesevi için kullanı­

lan tabirler, Hazret Sultan, Piri Türkistan ve Peygamber-i
Sani'dir. Ulu Türkistan coğrafyası bu tabirleri bilinçli ola-
rak kullanmıştır.
Türk Dünyasında bu bilinç yaygınlaştırılmalıdır.

Türk Dünyası Deyince:

Türk Dünyası deyince aklımıza ilk gelen yedi bağımsız
cumhuriyetimizdir. Türkiye, Azerbaycan, Türkmenistan,

10
Kazakistan, Özbekistan, Kırgızistan ve Kuzey Kıbrıs Türk
Cumhuriyetleri... Rusya Federasyonu içinde "federe dev-
let" olarak varlığını sürdüren Tataristan, Başkurdistan,
Çuvaşistan, Saha (Yakut), Altay, Tuva, Hakas, Karaçay-
Çerkes Cumhuriyetlerini ek1eyelim ... Kuzey Kafkasya'da;
Dağıstan, Kabartay-Malkar, Adigcy, Kuzey O set, Çeçen ve
İnguş'u da kardeş cumhuriyetler olarak hatırlayalım. Çin
içindeki Özerk Uygur Bölgesi denilen Doğu Türkistan'ı,
Afganistan'ın Kuzeyini oluşturan Güney Türkistan'ı,
İran'daki Azerbaycan, Horasan ve Kaşkay Tiirklerini,
Irak'ta Türkmenleri, Suriye'deki Türkmenleri, Kırım
Tatarları denilen Türkleri, Moldovya'daki, Ukrayna'daki,
Bulgaristan'daki, Yunanistan ve Polanya'daki Türkleri,
Rusya Federasyonu'nda başta Moskova olmak üzere çeşit­
li şehir ve bölgelerde yaşayan Türkleri, Avrupa Ülkelerine,
Amerika Ülkelerine, Afrika'ya, Avustralya'ya yayılan
Türkleri ve şimdi yeniden Türk olduğunu öğrenmeğe baş­
layan Amerika yerlilerinden kimilerini de unutmazsak
"Türk Dünyası Kavramına" yaklaşmış oluruz.
Türk Dünyası haritasıüzerine yerleşen Türklerin ana
birleşme noktası "ana dil'ö.ir. Türkçelerini koruyanlar
kimliklerini lcorumuşlar; ötekiler eriyip gitmişlerdir.
Bugün dünya yüzünde yaşayan Türklerin büyük ço-
ğunluğu İslam dinine bağlıdırlar. Müslüman olmayan
Türklerden bir kısım ortodoks, bir kısmı budist, bir kıs­
mı ise mu sevidir. Musevi olanlar Kırımçak'lardır. Karayim

denilen Karay'lar ise yanlışlıkla musevi samlırlar ama öz-

lerine özgü bir dinleri vardır. Çuvaşlar ve Gagauzlar orto-
dokstur. Sayılan bir milyon civarındadır. Tuvalı'Iar budist-

ll
tir. Saha ve Altay ise yarı eski Türk dini, bu-kanlık biraz
ortodoksluk ve karncılık uygulaması içindedirler.
Bir gerçek, müslüman olanların aralarında dil bakı­
mından da anlaşma sıkıntısının az olduğu, müslüman
olmayanlarla anlaşmak için daha çok çaba gerektiğidir.
Gagauzların bu kuralın dışında oluşları vaktiyle ınüslü­
manken sonradan ortodoks oluşlarındandır.
Şimdi isterseniz tarihte ve günümüzde Türk'ü tanımla­
yalım: "Türkçe konuşan ve çoğunluğu müslüman olan in-
sanlar topluluğu ..." Her tanımın tartışmalı yönleri olabilir
ama gerçeğe en yakın tanım budur.
Bu durumuyla Türklük yeryüzünün geçmişinde ve bu-
gününde eşi ve benzeri olmayan bir güzelliktir. Türk'e aşık
olanlar bu güzelliği görebilenlerdir.

Türk Dünyası ve Ahmet Yesevi

1990 yılında Kazakistan'a yaptığım gezide ilk durağım
Türkistan şehriydi. Ahmet Yesevi'nin türbesinden çıktı­
ğıınııda ev sahipliğiınİ yapan Gümüşcan Hanım kulağı­
ma eğildi ve dedi ki: "Siz Hazret Sultan'ın mezarına hür-
met gösterdiniz; onun ruhaniyeti de size hiınmet edecek-
tir:' Doğrusu şaşırdım. Henüz Sovyetler Birliği yaşıyor­
du ... Marksizın-Leninizın resmi ideolojiydi... İdeolojinin
temeli ınateryalizındi ... Bu ideolojiye inanınayan bir insa-
nın Sovyet sisteminde yükselmesi mümkün değildi. Hele
bir ınaneviyat büyüğüne "hürmet ve himmet" kavramla-
rıyla yaklaşan bir kişinin Başbakan Yardımcısı olabilece-
ğini düşünmek bile olmazdı. Ama işte Gümüşcan Hanım
Başbakan Yardımcısıydı ve "Ahmet Yesevi'ye hürmet"
onda "himmet" kavramını çağrıştırıyordu.

12
 Sonradan öğrendiklerimi o anda bilseydiın, şaşmnaz­
dım. Kazakistan'ın uzun yıllar Komünist Partisi Liderliğin i
yapan ve ülkeyi yöneten Kuneyef'in Ahmet Yesevi'nin tür-
besinin yakınından her geçişinde içeri yalnız girerek "hür-
met'' görevini yaptığmı birçok kişiden işittim. Ne oluyor-
du? Sovyetler Birliği döneminde neler olmuştu? Olan
şuydu: "Resmi görüşe uyarak ateist görünen birçok kişi
Ahmet Yesevi'nin ruhaniyetine olan bağlılıkları ve bu yol-
la kimliklerini korumuşlardı:'
Rejim Ahmet Yesevi'yi karalıyordu. itibarını ve etki-
sini ortadan kaldırınağa çalışıyordu ama başaramıyordu.
Sözgelimi Özbekistan'da ve Ulu Türkistan'ın birçok yerin-
de kadınlar haftada bir gün evlerde toplanıyor ve "Divan-ı
Hikmet"ten kıtalar okuyorlardı. Okullarda dinsizlik ders-
leri veriliyor ama evlerde Ahmet Ycscvili dualar ediliyor-
du.
1993 yılında Ahmet Ye sevi yılı dolayısıyla Azerbaycan,
Türkınenistan, Özbekistan, Kazakistan ve Kırgızistan'a
gezileriın oldu. Buralarda toplantılarda konuşmalar yap-
tım. Her yerde yanıma uzmanlar katıldı. Türkmenistan'da
Ahmet Yesevi Hikmetlerini, çevresine topladığı gençlere
ezberletmeyi "hayatının işi" haline getiren insanlar gör~
düm.
Tataristan ve Başkurdistan'da geçmişte de ve şimdi de
Ahmet Yesevi adının ve hatırasının, hikmetlerinin ve etki-
lerinin dipdiri olduğunu tesbit ettim.
Makedonya'da, Kalkandelen'de, Harabati Baba Tekke-
sinde toplanan Bektaş ilerio "baba''sı olan dost, benim
Ahmet Yesevi Üniversitesi'nde görevli olduğumu öğren-

13
diğinde ilk tepkisi "Ahmet Ycsevi ... Pirimizin piri... Hacı
Bekiaş Veli'nin piri..:' olmuştu.
Ahmet Yesevi'nin adını bilsin bilmesin Dünya
Türklüğünün tamammda ya doğrudan ya da dotaylı ola-

rak ondan bir şeyler vardır. Gönlümüzün derinliklerinde

ve dilimizin inceliklerinde biz Ahmet Yesevi'den çok şey­
ler taşıyoruz.

14
 ALLAH'A GİDEN YOL
~

• nsanoğlu'nun
I
yaşarken ulaştığı en yüce yükseliş
Mirac'dır.Mirac, Allah elçisinin Allah'a eriştiği an-
dır. Orada "an" var mıdır, yok mudur? Zaman hala ora-

da mıdır? Bilmiyoruz. Bildiğimiz, Allah, elçisi ile "ses ve

harf aracılığı" ve başka bir aracı da olmadan doğrudan
görüşmüştiir. Kur'an ayetlerini getirmekte aracılık yapan
Cebrail adlı ulu melek bile Yüce Muhammed'in vardığı
noktaya varamamış, "yanarım" demiştir.
Allah'ın elçisi, elçi olmadan önce, yıllarca Hıra mağa­

rasında derin düşünceler içinde Varlığıiı sırlarını sorgu-

Iadı ve Mutlak Varlığı aradı.
Elçi'nin Elçi olması, Ccbrail
ile görüşmesiyle gerçekleşti. Emin adamdı... Doğruydu ...
Düzgün yaşıyordu ... Putlara tapınıyordu. Cahil arapların
adetlerine uymuyordu. Bildiğince Tek Tanrı'ya tapınıyor­
du. Bütün bunlardan sonra Allah, Elçisine elçi göndermiş­
tL
Mirac ise ulaştığı, ulaşabildiği ve ulaşılabilecek en yüce
dereceydi. Nasıl ulaşmıştı bu dereceye? Hangi işi, hangi
ibadeti, hangi eylemi ile?

ıs
 Allah, Elçisine kendisi ile elçisiz doğrudan görüşme
fırsatını ıüçin vermişti?
O'nu en yüce noktaya, Cehrail'in
bile yücelemediği noktaya niçin yiiceltmişti?
Ve hemen can yakıcı ikinci soru... Yüce l'vfuhamıncd'in
yolundan gidenlere de aynı yücelik verilecek mi? Yani
Allah'ın didarı, cemali, Allah ilc kavuşma, O'na inanan-
lar için mümkün mü? Mümkünse nasıl, hangi yol ve han-
gi yöntemle?
Bu soruların karşılığını Ahmet Yesevi, Hikmet'inin
hemen başında veriyor.

Sözü söyledim, kim isterse Allah'ı görmek

Canını canına bağlasın, damarlarını ekiesin
Garip, yetim,fakirlerin görıliinü alsın.

Bütün gücünü toplayıp, çabalarını tek hedefe yöneltip,

gariplerin, yolda kalmışlan n, yetimlerin, anasız babasızla­
rın, fakirlerin, yoksulların yardımına koşanlar, işte onlar,

Allah'a ulaşmak yoluna girmiş olanlardır.

İşte Hikmet:

Garip, fakir, ye timler/e Elçi ilgilendi

O gecede Mirac oldu Allah'ı gördü
Döndü geldi yine fakirierin halini sordu.

Sorunun karşılığı çok açıktır. Allah Elçisi'nin Mirac'a

ulaşması insanların garipleriyle, fakirleriyle, yetimleriyle
ilgilenmesiyle oldu. öyleyse sen de Allah'a yücelrnek isti-
yorsan işte yöntem:

16
Nerde görsen gönlü kırık merhem ol!
Öyle mazlum yolda kalsa hemdem ol!
Mahşer günü dergahına mahrem ol!

Akıllı isen işte bir Hikmet daha:

Akıllı isen garip/erin gönlünü al

Mustafa gibi ülkeyi gezip yetimleri ara

Divanı Hikmet'in yapraklarında ilederneği sürdürelim:

Garip, fakir, yetimleri sevindir
Aziz canını parçalarcasına çalış

Yemek bulursan canın ile konuk eyle

Hak'tan işitip bu sözleri söylüyorum.

Hikmet:

Garip, fakir, yetimleri kim sorarsa

Razı olur ol kulundan Yüce Allah

Ey habersiz, sen sebepsin, kalanı sırdır

Hak Mustafa öğüdünü söylüyorum.

Hikmet:

Resul önüne bir yetim gelmişti

Garip ve müptelayım demişti
Acıdı Resul onun haline
İstediğini verdi eline

17
 Resul dedi ben de bir yetimim
Yetimlik ve gariplik/e yetişdiın
Muhammed dedi ki kim ki yetimdir
Biliniz o benim has ümmetimdir
Yetimi görsen iz ineitmeyiniz
Garibi görseniz küstürmeyiniz

Ahmet Yesevi'ye göre Yüce Muhammed'in yolunda,

İslam dininde "en büyük, en yararlı ve en çabuk erdirici
ibadet, insana hizmettir" ama ihtiyaçlı olana yani "garip,
fakir, yetim olan insana hizmettir:' desem ne dersiniz?
Der misiniz ki: "Ahmet Yesevi'nin hikmetlerine göre
öyle olduğu anlaşılıyor. Bakalım Yüce Muhammed ve
Yüce Kur'an ne söylüyor?"
Buyurun, kudsi hadis:

"Allah dedi ki:

- Ey insan hasta oldum, ziyaretime gelmedin.
İnsan sordu:
- Ey Rabbim sen alemlerin Rabbisin ... Seni nasıl ziya-
ret edeyim?
Allah buyurdu:
- Bilmiyor musun? Falan kulum hasta oldu; ama sen
onu ziyaret etmedin; eğer onu ziyaret etseydin; Beni ya-
nında bulacaktın.

Allah dedi ki:

·· Ey insan. Açtım, doyurulmamı istedim; beni doyur-
madın.

18
 İnsan sordu:
- Ey Rabbim ben seni nasıl doyururum? Sen alemie-
rin Rabbisin.
Allah buyurdu:
- Falan kulum senden yemek istedi; sen yedirmedin ...
Bilemedin mi? Ona yedirseydin beni yarıında bulacaktın.
Allah buyurdu:
- Ey insan su istedim; vermedin.
İnsan sordu:
- Ey Rabbim sana nasıl su vereyim? Sen alemierin
Rabbisin.
Allah buyurdu:
- Falan kulum senden su istedi; vermedin. Ona su ver-
seydin; Beni yanında bulacaktın ... Bunu da mı anlayama-
dın?"

Evet, bu bir kutsi hadistir. Yüce Elçi, Allah'ın vahyetti-

ğini kendi sözleriyle bize anlatmıştır. Bunu da aniayama-
dık mı? Hasta, aç, susuz insanın gönlünü almak ''Allah'a
yakın olmanın en kestirme yoludur:'
Şimdi can alıcı sorunun karşılığına sıra geldi:
- "İslam dininde en önemli ibadet, insana hizmet" di-
yorsun? Peki İslam'ın ana kaynağı Yüce Kur'an ne söylü-
yor?
Önce namaz suresi dediğimiz ve sık sık okuduğumuz
"el-Maun'' suresinden başlayalım. İnançsızların ve inanç-
lıgibi görünen yalancıların durumlarını anlatan el-Maun
suresi ... Ne imiş onların durumları:
"Din gününü yalan sayanı görüyor musun? İşte yeti-
mi itip kakan; yoksulu doyurmayı özendirmeyen odur...

19
 Yazıklar olsun o namaz kılanlara ... Onlar namazla-
rından gafildirler... Onlar gösterişçilerin ta kendileridir...
Zekatı da menedenler onlardır."
İşte Yüce Kur'an-a göre münkir ve münafığın özellik-

leri:
1- Yetimi itip kakmak
2- Yoksulu doyurmayı özendirmernek
3- Namazdan gafil olmak
4- Gösterişçi olmak
5- Zekatı menetmek

Görüyor musunuz? Beş özellikten üçü garip, fakir, ye-

timlerle ilgili... Peki el-Belcd suresinin 10-17 ayetleri ne
söylüyor:

"Biz ona iki yol gösterdik

Fakat o sarp yokuşa saldıranıadı
Nedir sarp yokuş biliyor musun?
Köleleri hürriyete kavuşturmaktır.

Açlık günlerinde açiarı doyurmaktır.

Yakındaki yetime
Toprakta sürü ne n bir yoksula
Sonra da iman edenlerden birbirine sabrı ve merhameti
tavsiye edenlerden olmaktır."

Daha var mı? Elbette var. İşte el-İsra 26. ayet:

"Hısıına, yoksula, yolda kalınışa hakkını ver."

20
 İşte en-Nur 22. ayet:
"Sizden erdem ve servet sahibi olanlar, akrabasına,

yoksullara, Allah yolunda göç edenlere vermekte kusur

etmesin:'
İşte Bakara suresi 83. ayet:
"... Allah'tan başkasına ibadet etmeyin, anaya, babaya,
hısıınlara, yetimlere, yoksullara iyilik yapın .. :'
İşte en-Nisa 36. ayet:
''Allah'a ibadet edin, ona eş koşmayın. Anaya, baba-
ya, akrabaya, yetiınlere, yoksullara, yakın komşuya, uzak
komşuya, yanımzdaki arkadaşa, gariplere, emriniz altın­
dakilere iyilik edin:'
Denilebilir ki; Yüce Kur'an'da böyle daha bir çok ayet
var. Ama insanlara yardımcı olmanın Allah'a ulaştıracağı ­
na dair ayet nerede?
Buyrun er-Rı'ıın suresine; işte 38. ayet:
"Haydi akrabaya, yoksula, yol oğluna hakkını ver. Bu
ALLAHIN CEMALİ'ni dilemelete olanlar için hayırlıdır ve
onlar korktuklarından emin, uınduklanna nail olacaklar-

Ayet çok açık değil mi< ALLAHIN CEMALİ'ni dile-

ycnler, yani ALLAHA ULAŞMAK ve ONU GÖRMEK
isteyenler, yani kendileri için Mirac talebinde bulunan-
lar, akrabaya, yoksula, yolda kalmışa haklarını verecek-
ler. Yüce Kur'an "hak"larını ver diyor. Yani verilen onla-
rm hakkı olandır. Yüce Kur'an güvence veriyor. Diyor ki:
"Onlar korktuklarından emin olacaklar; umduklarına eri-
şeceklerdir:'

21
 Yine Yüce Kur'an'a bakalım. el-İnsan ed-Dehr surcsi:
"Sevdiklerinden vererek yoksulu, yetimi, tutsağı doyu-
rurlar. Biz ancak Allah'm cemali için yediriyoruz, sizden
karşılık da bckkıniyor, alkış da ..."

Ne diyordu Ahmet Yescvi atamız Hikmetli Divanında:

Kim Allah'a ulaşmak istiyorsa .. . Garip, yoksul, yelim-

Ierin gönlünü alsın...

22
 ALLAH'A AŞK İLE ULAŞ
•*
llah'a ulaşmak, Allah'a erişmek, Allah'a yücelmek,
A Allah ile buluşmak. .. Din yolunda olan
yüce ereği ... Yani AŞK ...
insanın en

AŞK'ı veren de yüce ALLAH. ..

Hikmetler Divanı'nda en çok söylenen sözdür. AŞK. ..

Yüce Allah aşık/ara verdi aşkmı

Şükürler o/sım yanıp tu tuştum ben de
İki alem gözlerim de haşhaş tanesi
Görünmed i yalnız llakk'ı sevdim ben de

Candan geçdirn yalnız Hakk'ı cana kattım

Ondan sonra derya olup taştım ben de
Mekansızlığı seyrederek nu7na açtım
Dünya, ukba yüzbin defa boşadım ben de

Aşk Allah'a ula ş ma c oşkusu ... Aşk'ın arnacı ALLAH ...

Amaç sonsuzluk olunca AŞK'ın kendisi de amaç:

23
 Aşk yolunda yok olayım l-fa k bir ve var
Ne eylersen aşık ey! e ey Allah'ını
Aşk gelince neier olur?

"Aşkın kildı şeyda beni

Cümle ôlem bildi beni
Kaygım sensin dünü günü
Bana sen gereksin sen"

''A.şksızların
ne dini var ne imaı·ıı
Allah Elçisinin sözleri anlam kaynağı
Nasıl desenı anlayan bilen hani
Bilmeyene des em gönlü katı olur"

Aşk aniatmakla anlaşılır işlerden değiL.. Aşk'ın tadın­

dan kokusundan birşeyler gelmese ne anlarız Aşk'tan ...
Aşk'ı duymak ve yaşamak gerek. ..

"Aşık/arın bildiklerini halk bilemez."

Aşıklar nefslerini öldürür ve Allah'ta dirilirler. Aşıklar

sonsuzluk sırrı içinde yok olarak sonsuzluğa ulaşıdar.
Bunun için de aşıklar ölmczler...

''Gerçekaşıklar diridirler ölmezler

Ruhları da yer alıma girmezler
Zahid abid bu anlamı bilmezler
Gerçek aşıklar halkın Hızır'ıdı rla r"

24
 Aşkın Kaynağı Nedir?
Aşk gelince mi BİRLİK BİLİNCİ doğar, BİRLİK
BİLİNCİ mi AŞK'ı oluşturur. İkisi de olur. Bir gerçek var...
AŞK ile BİRLİK BiLİNCi bir arada olur.

Nedir Birlik Bilinci?

İnsanoğlu her zaman ve zeminde kendisini var
eden ve yöneten bir VARLIGIN var olduğunu bitmiştir.
BAZEN TEK TANRI, BAZEN ÇOK TANRILAR, BAZEN
YILDIZLAR, BAZEN AY, BAZEN GÜNEŞ ...
TANRI anlayışları içinde doğruya en yakın olan TEK
TANRI inancıdır. "Doğruya en yakındır" çünkü akla,
mantığa, bilimlik yaklaşıma en uygun olanı dır.

Birden çok KUDRET'in elinde varlık ne olurdu?

Karmaşadan başka ne ortaya çıkardı. Bakınız Varlığın
sonsuz düzenine ... İşte TEK TANRI inancının kaynağı. ..
"TEKTANRI inancı doğruya en yakındır" diyorum.
Doğru olan ise TEK'in yani SONSUZLUGUN yani BİR'in
TANRI olduğu anlayışıdır.

SONSUZ olandır ALLAH ... Allah'tan başka varlık olsa

ALLAH sınırlanmış olur. Her şey ALLAH'tandır. Gerçek
VAR OLAN sadece ALLAH'tır. Allah'tan başka var dedik-
lerimizin varlığı mecazidir, izafidir, görecelidir. Gölgenin
varlığı gibi ...

İşte AŞK. .. Mecazi olan ama Mutlak'tan gelen İNSAN'ın

Mutlak'a geri dönmek coşkusunun adı...
Fenafillah dedikleri, Allah'ta yok olma ve ALLAH ile
sonsuzluğa ulaşma halidir. SONSUZ güzellik, SONSUZ

25
iyilik, SONSUZ hoşluk, SONSUZ hoşnutluk, SONSUZ
DİNGİNLİK, SO:.JSUL: mutluluk... Sonsuz boyutla son-
suzluk ..

Bakınız bu coşku ile Ahmet Yesevi'nin dediğine:

Baştan geçtim, candan geçtim hem imandan

Bir ve Var'ını cemalini görür miiyüm r

Peki bu dörtlük ile ne diyor ki:

Gerçek dertliye benim ilaç benim derman

Hem fışıkım, hem aşık olunan benim can an
Rahmet eyleyim, adını Rahman, zatını Siibhan
Bir nazarda içierini safalı kıldım.

Aşık kim'< Kim maşuk? Kim kime aşık olmuş? Kim

Enel-Hak demiş , kim sübhani, sübhan beniın ... Bu iş ince
iş, düz mantığı aşan iş ... İşte Hikmet:

"Ca nı gördüm cananda

!ış/cı gördüm meydan da
Aşıkların nıeydanı
Cümle bostan içirıde

Eri gördüm er/eş tim

İslediğimi sordum
Her şey sendedir, dedi
Kaldım hayret içinde

26
 Miskin Hoca Ahmet canı
Hem gevherdir hem kaynak
Cümle O'nun mekanı
O mekô.nsızlık içinde"

Ayık olalım ve aniayalım ki, biz Panteizm'den söz etmi-

yoruz. Hatta dediğimiz Vahdet-i Vücut da değil... Hallacı
Mansur'un dediğini, biz demiyoruz. Ama Mansur'un de-
diği doğruydu Hallac için ...

İşte Hikmetler:

Mansur der: "Enel Hak" erenler işi, doğru.

Mollalar da: yanlış, gönlün e kötü gelip
Söyleme Ene'l Hak, kafir oldun Mansur der
Kur'an içinde budur deyip öldürdüler taş atıp
Bilmedi/er mollalar Enel Hak' kın manasını
Zahir ehline hal ilmini Hak görmedi münasip

Mansur aşk şehididir:

Şeyh Mansur öz başını darda gördü
Nur gönderdi Hak cemalini arda gördü.

Mansur'a sırlar açıldı. Mansur sırları açıkladı. Dar'a

güle oynaya gitti. Vücudunu kesip biçtiler, sema ile raks ile
cevap verdi. Kendisine eziyet yaptıklarım sananlara dua-
lar etti. Herkes için iyilik istedi. Mansur darda AŞK yaşa­
dı. Kam ile abdest alıp AŞK NAMAZI kıldı.

Diyorum ki, AŞK ince iştir. İşin doğrusunu ALLAH

bilir. Sonsuzluğu ancak sonsuzluk anlar.

27
 İşte Hikmet:
Evvel H u, Ahir Hu deyip sarsıl
Hak cemalini göstermese ne olur
Zahir Hu, Biitın H u deyip yola gir
Hak cemalini göstermese ne olur.

Diyorum ki, herşey O'dur. Evvel de, ahir de, görünen

de, görünmeyen de ... diyordu. Ahmet Ye sevi ...

28
 İHLAS, İÇTENLİK
~

Önce ihla.s gerek ey istekli aşıksan

Candan geçip sıkıntiiar çekip sadıksan

Ondan sonra huzurıma layıksan

Layık olmadan Allah'ını göremezsin.

öyle ~iyor Ahmet Yest:vi ... Aşıklığın ilk belirtisidir i h-

B las ... lhlas yani din adına yaptığın her işi Allah için
yapmak. .. Din adına yaptığın her işi severek sevinerek
yapmak. .. Yaptıklarının karşılığında insanlardan hiçbir
şey beklememek... Dahası, dindarlığından ötürü insanla-

rın beğenisinden korkmak. ..

İhlasın karşıtı riya... Yani gösteriş ... İyi desinler, din-
dar desinler diye halka din adına yaptıklarını göstermek. ..
Riya insan için en büyük tehlike kaynağı. İnsanların
kendisini dindar bilmesinden hoşlanan; namazından,
orucundan, tesbihinden, zikrinden, kılığmdan kıyafe­
tinden, halinden , tavırlarından dindarlık akıtan din gös-
terişçileri gerçek dindarlığa ne kadar uzaktırlar. Bakınız

29
Hikmetler Divanı'nda bunlar nasıl anlatılıyor. İşte göste-
rişçi dervişler:
Candan geçmeden "HCı, H Cı" demenin hepsi yalan
Bu arsızdan sonnayın soru, yolda kalan
Pir hizmetini yaparız biz dervişiz derler
Haram, rnekruh ayırmaz torba doldurup yerler
Gözlerinde yaş yok zikir halkasma girerler
Görünüşleri derviştir hesap gününden korkmazlar
Kötii işler işlerler haramlardan ürkmez/er
Gösteriş tesbihi ellerinde gözyaşı dökmezlcı:

Yine bir hikmet:

Dervişim der halka gösteriş içinde
Riya kılar yürür orda burda
Allah için işler yapan gerçek derviş nerede
Gerçek derviş/erin yeri ıssız yerlerdir

I<ul Hoca Ahmet kulum diye söz deme

Gösterişle yapıyorsan yaptıklarm boş
Şeria! ta,tarikatta kazancın yok
Ahirette yalancılar ortaya çıkar

.A.şkı o!and.a gösteriş o!n-ıaz. Gösterişçiden aşık. ol!naz.

Amaç ne ise ona ulaşılır. Halktan yararlanmaksa amaç,
amaca ulaşılır. Hak'tan yoksun kalıııır. Amaç Hak ise ona
ulaşılır.

Hakk'a aşık sadı /dar tenhadıı olur

Tan vaktinde Hak önünde izzet görür
Cennete girer Allah'ı görür rahat içinde
Gizlidir/ eı; halka niye gösteriş yapsın la ı:

30
 Bir de gösterişçi,
yalan şeyhler var... Yalan yanlış bir
şeyler öğrenir, kendilerini halka "şeyh" diye satar ve bunu
bir "geçim yolu" haline getirirler. Bazen de "seçim yolu"
yaparlar... En tehlikelisi de bunlardır. Gösterişçi derviş
kendisini yakar. Gösterişçi şeyh ise kendisiyle birlikte baş­
kalarını da ... Gösterişçinin sözünün etkisi yoktur. Boşuna
insanlara vakit kaybettirir.

Hikmet:
Zalimlerden şikayet etme, sen zalimsin.
Gösterişçisin,
sözlerinin yok etkisi ...
Dünya malını yığarsın doymaz gözün.
Böylelerinin yeridir Siccin cehennemi...

İşte sahte şeyhlerin belirtileri:

Ahir zaman şeyhleri süslerler dışlarını
İçtenlikten uzaklar bozuktur içerieri
Keramet diye satar gaflet düşlerini
Gösterişle halka kendilerini satarlar.

Ve işte bir başka halleri:

Çekiştirme ağı kurdun halkı yoldan azdırdın
Şeyhlik iddia ettin, gösteriş alıp sattın
Şeytan la işler yaptın birlikte devran sürdü n
Sana ne diye, yüzünü göstersin

İşte halk için en büyük tehlike ... Hakk'a rakip olanlar...

Allah yerine şeyh e tap ma sapmasına karşı uyanık olunma-
lı ... İnsanlara kendisini şeyh diye tanıtıp kendilerine hiz-

31
met ettirenler, halkın dünyasını da, ukbasını da bozarlar.
Bunun adı şirktir. Allah'a eş koşmaktır. Tasavvuf yolunun
en tehlikeli sapma noktalarından birisidir. Ayaklar burda
kayabilir. Sonu uçurum dur. Allah'a aşk ile ulaşmak isteyip,
yol gösterici arayanlar, gerçekle yalancıyı iyi ayırınalıdır­
lar. Bakınız ne diyor, Hikmet:

Şeyh'im deyip iddiacı liakk'a ortak

Benlik eyler Sübhamna olmaz yakın
Uykusuz külan dertsizlere tabib olan
Bu dünyayı inananlara zindem eyler

Ve işte böylelerine en şiddetli uyan:

Oruç tutup halka gösteriş yapanlar

Namaz kılıp tesbih ele alanlar
Şeyh'im deyip başka bina kuranlar
Son nefeste imaniarım da yitirir/n:

Yani ... Gösterişçinin, hayatı insanlara gösteriş yap-

ınalda geçen şeyhJerin son nefeslerinde imanları da elle-
ri nden gider.
"Şeyh'im" deyip başka bina kuranlara karşı uyanık
olunmalıdır.

Şeyh tasavvuftaki anlamı ile maneviyat yollarından

geçmiş, yokuluğunu tamamlayıp geri dönmüş ve tasav-
vuf yolcularına yol göstericil iği yapan insan demektir. Pir,
mürşid, ş eyh e ş anlarnil sözlerdir.

32
 Tasavvuf yolunda bir yol gösterici gereklidir. Çünkü
yolun incelikleri vardır. Tehlikeleri vardır. Ayakların kay-
dığı yerler vardır. Yol gösterici bütün bu konularda yolcu-
yu, yani dervişi uyaracaktır.
Ancak! .. Kimi yol gösterici geçinenlerin kendileri de
"tehlike" olabilirler. Geçimini yol göstcrişçilikten sağla­
yanlar tehlikelidir... Yolculardan yararlananlar, onlarla
dünyalığını düzeltenler tehlikelidir... Yolcuları çalıştırıp
kendisini zenginleştirrnek tehlikelidir... Yolcuları sömür-
mek tehlikelidir... Yolcuları ticaret ve siyaset amacı ile kul-
lananlar tehlikelidir...
Yani "Şeyh'im deyip başka bina kuranlar" tehlikelidir.
"Merdiven, üzerinde oturmak için değil, yükselınek
içindir" sözüne dikkat edilmelidir. Tasavvuf yolculuğunda
yollar çeşitlidir. İnsanların yapısına ve seçimine göre yol-
lar çeşitlenmiştir. Tasavvuf yollarına "tarikat" denir. "Yol"
demektir. Tarikat vardır, olacaktır. Ama tarikat amaç de-
ğil, araçtır. Amaç durumuna gctiriimesi "tehlike"dir.
Tarikat adı altında teşkilatlanmak, teşkilatı ticarette ve
siyasette kullanmak tasavvufyolunda önemli ve sık görü-
len bir sapnıadır. Böyle olunca artık şeyh ve çevresi "yol
gösteren" olmaktan çıkar, "yol kesen" olurlar...
Tarikat adı altında başlayıp, teşkilatlananlar hal-
kın dünyasını da ahiretini de zindan haline getirirler.
Sömürme kurumlarının en korkutucusu dini ve tasavvufu
kullanarak kurulanlardır. Böyle oluşuıniara karşı insanları
uyarmak, aklı başında herkesin görevi olmalıdır.
Bakınız Fakrname'de Ahmet Yesevi böyle şeyhler için
ne diyor:

33
 "Şeyh eğer bir şey alırsa bu hak edenlere vermek için
olur. Eğer alıp kendileri yerlerse ımırdar et yemiş gibi
olurlar. Eğer giyecek alırlarsa, o giyecek eskiyineeye ka-
dar Hak, namaz ve oruçlarını yok sayar. Eğer alıp yerlerse
türlü azaba uğrarlar. Böyle şeyhlere inananlar kat:ir olur-
lar... Böyle şeyhler lanetlidir. Onların fitnesi Deccal'dan da
kötüdür. Şeriatta, tarikatta, hakikatta ve marifctte bunlar
dinsizdirler."
Bilmiyorum bundan daha açık ve daha ağır nasıl söy-
lenebilirdL ..
Kc ramete veya benzeri durumlara kanarak böyle şeyh­
lcre bağlananların uyanınalarını dileyelim. Keramet nedir,
Hi nd mistiklcrinde, cincilerde çok daha ilerileri yok mu?
Gerçek yol gösterici, dirıin dış ve iç bilgilerinden bilgin
ve uygulayıcı olmalıdır; yokuluğunu tamamlamış olma-
lıdır; kendisine başvurularda hiçbir şekilde yaradanınağa

kalkışmayan olgun kişi olmalıdır. Yolsoyu bilinen olmalı­

dır. insanları örgüleyip yararlanmak ticarette ve siyasette
kullanmağa kalkanlardan olmamalıdır.

Yani, olgun yol gösterici olmalıdır.

Yani ihlahsız riyacu.ian) gösterişçiden ne derviş o!urı
ne mürşid, ne de iyi müslüman ...

Melaınet

Allah aşkı ile Allah'a ulaşmak için yola çıkanların en

büyük korkusu, hedefi ş aşı rmaktır. Hedefi şaşırmak çok
kolaydır. Çünkü nefs her an uyanıktır. Yola girenierin hal-
kın övgüsüne, ilgisine kapılıp Hak'tan uzaklaşınaları teh-
likesi vardır. İşte ınelaınet anlayışımn kaynağı ... Mehmet

34
"kendini aşağı görme ve halkın aşağılamasını istemek"
diye anlatılabilir. Kendini beğenmemeli ve halkın da be-
ğenmemesinl sağlamalı ki; "bi.iyüklenme ve gösteriş" tu-
zaklanna düşüp Hak yolundan uzağa düşülmesin ...

Ey derviş ibadet edersin büyüklenme ve gösterişle

Can ve gönlün diinyalıkta sözlerinde dillerinde ah
ile vah
Can verirken olacaksın iman nurundan ayrı
Dışm dervişe benzer ama müslüman de,~ilsirı.

İyi anlayaiım ki: "Melamet" hem kendine ve hem de

başkalarına karşı olur. İbadetiyle, dindarlığı ile kendi ken-
dine böbürlennıek ve kendini beğenmek de bir başka teh-
likedir.

Bakınız ne söylüyor kendine Hoca Ahmet:

Kul Hoca Ahmet sen kötülerin en kötüsü
Herkes buğday oldu sen sarnaıısın sarnan
Yoldan sapan günalılılarm en cahilisin sen
Gelin toplanın zikreden kullar zikredeyim siz inle

Yine Hikmet:
Saç sakalım güzel ağardı gönlü ın kara
lvfahşer günü rahmetınezsen halim kötü
Sen bilirsin am elim yok günah ım çok
Cümle melek yanlışlarımı biliyor dostlar
Alunet Yesevi yüz yirmi altı "hicri yıl" yaşadı. Yüzyir-
mibeş yaşı için diyor ki:

35
 Erenlerden feyz ve fetihler alıımadım
Yüzyirmibeşe girdim bilemedim
Hakk'ı teala ibadetlerimi yapamadım
İşitip okuyup yere girdi Kul Hoca Ahmet

Nefs insanın içindeki şeytanı , yani yoldan azdıranı­

dır. Nefsin besin kaynaklarından biri de "kendini beğen­
mck ve başkalarının övgüsünü sevme"dir. Nefsi kırmanın
yolu ise melamct.

İşte Hikmet:

Gerçek gönülde namaz kıl, Allah bilsin

Halk içinde kötü görün alem giilsün
Toprak gibi hor göriii ki nefsirı ölsün
Yardım etsen rıefçimi yenip ağlasam ben.

Mdamet zor iş ... Ancak aşk ile dayanılır. Aşıklar için

mdametin korkulacak yanı yok:

A.şı klar
rnelametten kaçnıazlar
Bilmez/ere gizlileri açmazlar
Anlamaza inci cevher saçmazlar.

Kuran'da İslam, İçtenlikli Kulluk'tur:

İhlas İslam dininin aslıdır. İhlası olmayan din İslam
değildir.

İşte Züıncr Suresi 3. Ayet:

36
 "Gözünü aç halis din Allah'ındır:'

Nisa Suresi 145 ve 146. Ayetler:

"Kuşku yok münafıklar, cehennem ateşinin en aşağı­
sındadırlar. Onlara bir yardım edici bulamazsın.
Ancak tevbe edenler, durumlarını düzeltenler, Allah'a
sarılanlar ve Allah için dinlerinde içtenlikli (ihlas) olanlar

başka ... Onlar inançlıların yanındadırlar... Allah inançlıla­

ra büyük bir karşılık verecektir:'
Araf Suresi 29. Ayet:
"... O'na dinde ancak kendisine içtenlikli inançlılar ola-
rak kulluk edin. İlkin sizi yarattığı gibi yine O'na döne-
ceksiniz:'
Hicr Suresi 40 ve 41. Ayetler:
''Ancak içlerinden içtenlikli (ihlaslı) kullanın başka ...
Allah buyurdu: İşte bana ulaşan dosdoğru yol..."
Evet Allah'a ulaşan dosdoğru yolun temeli içtenlikli
olmaktır.Yani ihlas; yani işlerine ibadetleri ve gösteriş ve
büyüklenme bulaştırmamak ..
Zümer Suresi 2. Ayet:
"Biz sana kitabı hak olarak indirdik. O halde sadece
Allah için ibadet yaparak dininde içtenlikli (ihlaslı) ol:'
Ayetin hükmü çok açıktır. Kuran inançlılardan iba-
detlerini sadece Allah için yapmalarını, başka yollara sap-
maktan kaçınmalarını istiyor.
Zümer Suresi 14. Ayet:
"De: Ben dinimi gösterişten arındırarak yalnız Allah'a
kulluk ederim:'

37
 HANGİ HOŞGÖRÜ?
~

Sünnet imiş kafir de olsa ineitme

Gönlü katı gönül kırıcıdan Allah şikayetçi
Böyle kullardır asıl cehenneme gidici
Bilginlerden işitip söylüyorum bu sözü

A hmet Yesevi Atamızın sözlerinin kaynağı Kur'an ve

Yüce Muhammed ... Yine kaynaklardan yararlarııp
söylüyor... İster inançlı olsun ister inançsız ... Hangi inan-
ca bağlı olursa olsun ... İnsanı incitme ... İnsanları inançla-
rından ötürü yargılama ve üzme ... Bırak isteyen bildiğine
inansın, inandığınca yaşasın ... İşte din ve inanç özgürlü-
ğünün gerçekçi ve köktenci kaynağı. .. Bu yüce anlayış, bu-
gün bile insanlığın ulaşamadığı bir düzeydir.
Söylemeliyiz ... Ahmet Yesevi anlayışındaki bu hoşgö­
rü asla "boşvericilik" değildir. Ahmet Yesevi inanç ada-
mıdır. İnançlarına sıkı sıkıya bağlıdır. İnançlarını yayına­
ğa uzun bir ömür adamıştır. Hatta hayatının anlamı inan-
mak, inandığını yaşamak ve inançlarını yaygınlaştırmak
üstüne kurmuştur.
Ancak bu yolda zorlama yoktur. Bu yolda insanları ez-
mek ve hatta üzmek yoktur. Yani "inançlar için insan" an-

38
layışı yoktur. Esas olan "insan"dır ve "inançlar da insanlar
içindir" anlayışı vardır.
Yüce Yaratıcı ademoğullannı böyle yaratmıştır. Diller,
renkler ve inançlar ayrı ayrı olacaktır. I\u da yaratılışın bir
sırrıdır. Bu sırra saygılı olmak Yaratıcı'ya saygının bir ge-
reğidir.

Hoşgörülmesi incitilmemesi gereken insandır.

HoşgörLi, sevgi ve saygı insana gösterilecektir. Her insan-
la sevgi saygı ölçüleri içinde gürüşme ve görüş alış veri-
şi o1acaktı r.

Ancak!
Ahmet Ye sevi yolundaki insan başka dinden ve inanç-
tan insana hoşgörüyle bakarken kendi inancını ve anla-
yışı korumak ve yaygınlaştırınak çabalanndan da hiçbir
zaman geri durınayacaktır. Başka dinlerin ve anlayışların
saldırılarına, çeşitli adlarla kurdukları tuzaklara karşı da
uyanık olacaktır.

Ahmet Yesevi'nin doğru esaslara olurttuğu hoşgörü

anlayışı müslümanlığı dosdoğru ya~ayan Türk halklan ve
Türk'e yakın halklar için çok değerli bir temel oluşturmuş­
tur.
İslam'ı doğru aniayanlar için hoşgörünün kaynağı da
"ana kaynak" yani YüceKuran'dır.

Buyurun El-Kafirun Suresi 6. ayet:

"Sizin dininiz size, benim dinim bana."

İşte Bakara Suresi 256. ayet:

"Dinde zorlama yoktur."

39
 Ve Yunus Suresi 99. ayet:
"Eğer Rabbin dileseydi yer yiizündeki insanların hep·
si iman ederdi. Öyle ise sen, inanmaları için insanları zor·
luyor musun?"
Peki öyleyse "cihat ne oluyor" mu diyorsunuz. Cihat
eğer zor kullanmak ve savaş anlamında kullanılıyorsa,
müslümanlara sadece kendilerini, dinlerini ve ınançlan·
nı "savunmak" amacıyla savaş izni verilmiştir. Yani din yo·
iunda ve savaş anlamında "cihat" sadece savunma amaçlı·
dır. Ondan ötesi din dı~ı amaçlarla yapılan savaşlara kut·
sallık katmak için "cilıat" adını takmaktan ibarettir.
İslam tarihi diye söylenen, yöneticileri ve halkları
müslüman olan devletlerin tarih] erindeki savaşlar ise dev·
letlerin çeşitli sebeplerle birbirlerine zor kullanarak istek-
lerini dayalmaları veya topraklarını ellerinden almaları
amacıyla yapılan savaşlardır. Bu savaşlarda "din" kurumu·
nun da kullanılıyor olması bu savaşlan İslam dininincihat
kavramının içine sokmaz. Bu savaşlar sonunda elde edi-
len zaferieric o ülkelerde müslüınanlığm yaygınlaşmış ol-
ması da sonucu değiştirmez. Çünkü "işler niyetiere göre·
dir" hükmü, İslam'm ana iikelerindendir ve "dinde zorla-
ma yoktur."
Sözgelimi, Eınevi sultanlannın müslümanhklarında
öyle çok fazla "ciddiyet" yoktur. Hatta Yezit örneğinde ol-
duğu gibi müslüman olmadıkları bilinenler vardır. Amaç
İslanı'ı yaymak olsa önce kendi içlerinde islanı'ı yaymalı
değiller miydi?...

Yani...
Yani İslam'da din bahsinde esas olan hoşgörüdür.
Yani Ahmet Yesevi bu konuyu çok açık bir şekitde an·
latrn ış ve öğretmiştir.

40
 Şimdi bize düşen yeniden Ahmet Yesevi anlayışındaki
hoşgörü yü yaşamak ve bütün insanlığa yaymaktır. Çünkü
bütün insanlığa en ivedi gereklilik budur...

41
 YESEVİ YOLUNDA KADlN NEREDE?
~

D ivanı Hikmet'te yer alan ve YusufBeyzavi adlı bir şa­

irin yazdığı anlaşılan bir manzume var:

İşittiler Baba Maçin o zamanda,

Ahmet adlı bir şeyh çıkmış Türkistan'da.
Sohbet kılmış kız ve erkek ile arda,
Men etmeğe Türkistan'a geldi dostlar.

Geldi ise gördü o meşayıhı...

Sen misin o şeyh, azdırıcı insanları?

Hem de azan şaşkın benim sen bil bunu

Deyip Hazret ona cevap verdi dostlar.

Anlaşılan ve anlatılan Ahmet Yesevi'nin toplantıla­

rında kadınlar ve erkekler birlikte otururlardı. Bunu din
anlayışiarına aykırı bulanlar, "celalli ve kerametli bir kişi

olan" Baba Maçin'i önleyici olarak Türkistan'a gönderir-

ler. BabaMaçin kendinden, ilminden, davasından, gücün-
den ve kerametinden emin ... Ahmet Yesevi'nin huzuru-
na çıkar ve nasihate başlar. Hikayenin devamında Yusuf

42
Beyzavi, Baba Maçin'e kavrayacağı dilden konunun an-
latıldığını anlatıyor. Öyle veya değil ama anlaşılan Baba
yanlışını anlıyor:

BabaMaçin o zaman dedi Ey Ahmedimf

Gelmeseydim rezil olacaktım halklar arasında.
Ölecektim bu durumda ben de.
Ağlayarak halini anlattı dostlar.

Atanın gücünü artık anladı.

Riyazeti yaptınlarak yola sokuldu.
Ata ile üç defa halvete girdi.
Murat maksat pirden imiş bilin dostlar.

Baba Maçin'in yanlışını anlayıp, doğru anlayışa ula-

şıp, doğruyola girdiği anlaşılıyor. Dileyelim, bütün Baba
Maçiniere de bu uyanıklık ulaşır.
Baba Maçin'in Yesevi yoluna girmeden önce kadınla­
rınevden dışarı çıkmaması, çıksalar da erkeklerle bir ara-
da bulunmamalan gerektiğine inandığı belli... O zamanda
da bu zamanda da müslümanlığı böyle anlayanların az ol-
madığı da biliniyor. .. "islam'da Kadın" en çok tartışılan ko-
nulardan biri...
Yesevi yolunda kadın ve erkeğin birlikte oturduğu, bir-
likte sohbet halkasına girdiği, birlikte ibadet, birlikte zikir
yaptıkları da yine bilinenlerden...

Acaba İslam'da durum ne?

Sanıldığı gibi Ahmet Yesevi, Türk töresinin gereğini
yapmak, Türkler arasında İslam'ı yaymakta zorlanmamak

43
için İslam kurallarından sapmış mıdır? Yoksa İslam'a bu-
laştırılmışve kural durumuna getirilmiş Arap kültürünün
etkilerinden kurtulmuş bir "saf İslam"ı mı uygulamıştır.
"Saf İslam"ı anlamanın en doğru yolu Yüce
Muhammed'in dönemine bakmak değil midir? Dr. Rıza
Savaş'ın "Hazreti Muhammed Devrinde KADIN" adıyla

yayınlanan doktora tezinden seçtiğim bazı bölümleri bir-

likte okuyalım:
"Hazreti Peygamber, kendisini görmeye gelen kadınla­
ra iltifat eder, onlarla yakından ilgilenir, hal hatıriarını so-
rar, hatta bazen oturmaları için cübbesini yere serdiği ifa-
de edilir."
"Hazreti Peygamber'in hastalanan müslüman kadın­
larla ilgilendiği, hatta evlerine kadar gidip, geçmiş olsun
dediği ifade edilir:'

"Hazreti Peygamber'in gayri müslim kadınlara da iyi

davrandığını söylemeliyiz. Mekke'den Medine'ye gelen ve

müslüman olmadığını açıklayan bir kadına yardım eden

Hz. Peygamber.. :'
"Hazreti Peygamber'in inanmayan kadınları dine gir-
meye zorlamadığı, hatta en zayıf durumdaki esir kadınları
bile iman konusunda, tam bir fikir hürriyeti içinde karar
vermeleri için serbest bıraktığını söylemeliyiz:'
"Hazreti Peygamber devrinde yaşanmış Cuheyre
Kabilesinden Havle (Ummu Subeyye) bint Kayş abdest
alırken Hazreti Peygamber'le beraber aynı kabdan elle-
riyle su aldıklarını rivayet eder. Hazreti Hatice'nin Hazreti
Peygamber'le beraber Kabe'de ve Kabe dışında namaz kıl­
dığı rivayet edilir:'

44
 "Hazreti Peygamber kadınların mescide gitmelerinin
engellenmemelerini emreder. Hatta gece namazları için
mescide gitrneğe izin isteyen kadınlara bunun sağlanma­
sını ister:'

"Hazreti Ömer Atike'ye evlilik teklif eder. Atike, mes-

cide gitmesini engellernemesi ve dövmemesi şartlarını
kabul ederse onunla evleneceğini söyler. Hazreti Ömer
bu şartları istemeyerek kabul eder ve Atike ile evle-
nir. Namazlarını mescitte cemaatla kılmaya devam eden
Atike, kocası Hazreti Ömer hilafetinin sonunda mescitte
vurulurken bile orada bulunuyordu:'
"Hazreti Peygamber devrinde kadınların ve kızların,
vakit namazları ve Cuma namazlarından başka bayram
namaziarına da katıldıkları anlaşılmaktadır:'

"Hazreti Peygamber Ummu Varaka binti Abdillah

bin El Haris'i evinin (veya) mahallesinin halkına imam-
lık yapmak üzere görevlendirir... Ummu Varaka bu görevi
Hazreti Ömer devrinde kendi köle ve cariyesi tarafından
öldürülünceye kadar yürütür. Hatta Umm u Varaka'nın bir
de erkek müezzini olduğu rivayet edilmektedir:'
Yani rivayet ediliyor ki kadın ve erkeklere kadından
imam, erkek de müezzin olabiliyordu. Yüce Muhammed'in
Ummu Varakaüan başka kadınları da imam olarak gö-
revlendirdiği biliniyor. Kadınların toplum içindeki du-
rumlarını ortaya koymak bakımdan Sayın Ayşe Sucu'nun
"Diyanet ve Kadın" adlı yazısından bir bölümü okuyalım:
"Mesela, Hazreti Peygamber döneminde çarşı pazar
işlerini düzenlemekle görevlendirilen, çarşı pazar dolaşa­
rak iyiliği emredip kötülükten sakındıran ve aksi hareket

45
edenleri cezalandırdığı zikredilen Şifa bin Abdilialı adın­
daki bir kadın, bugünkü anlamda bir denetleme ve za-
bıta görevi yapmaktaydı. Bu olay kadının sosyal ve ida-
ri hayatta üstlenebileceği rol açısından tarihi bir hadise-
dir. Hazreti Peygamber döneminde, güvenirlilik, ehliyet,
İcra yeteneği, estetik ve ahlaki yapı yönünden kadın-erkek
ayrımı yapılmadan, iş ehline verilmekteydi. Ne var ki, ta-
rih bugüne doğru hep böyle akıp gelmemiştir. Tarihi doğ­
ru okumak ve eleştiri süzgecinden geçirmek, elbette bizim
görevlıniz olmalıdır.))

Tarihi okumak ve dini olanla tarihi olanı birbirinden

ayırmak... İşte, saf İslam'ı arayanlar için, bir altın açacak...
Hazreti Peygamberin anlayışında bugünkü yaygın

anlayışa ve uygulaınalara nasıl gelindiğini anlamak için,

İslam'ın ilk geldiği Arap toplumunun anlayışını bilmek ge-
rekir. Bilinir ki hiçbir din içine geldiği toplumun kültür bi-
rikiminin etkilerinden kendisini koruyamaz. Arap toplu-
ınunun kadına bakışı, erkek bakış açısıyla birleşince ister
istemez İslam, kadın konusunda başlangıcından ayrı bir
yere gelm iştir.
Arap toplumunun kadına bakışını anlamak için çok
derin incelemelere gerek yok. Babaların; kız olduğu için
utandıklarından veya geçim korkusundan, kız çocukları­

nı diri diri kuma gömdükleri bir toplumun kadına bakışı­

nı başka nasıl anlayabiliriz.
Bir de analara bakalım. Yine Dr. Rıza Savaş'ın kitabın­
dan:
"Zühre B. Kilab peş peşe üç erkek çocuğu öldüğü için,
sonra doğan kızını diri diri toprağa gömer."

46
 Kuranı Kerim'de En-Nahl Suresi 58-59 ayetlerde bu
durum anlatılır:

"Onlardan biri kız çocuğunun doğduğunu öğrenince

yüzü simsiyah kesilir, bu kötü haberden ötürü, alçalmış
bir şekilde onu elinde tutma, yahut toprağa gömme endi-
şesi ile toplumdan gizlenirdi:'

Prof. Dr. Yunus Vehbi Yavuz "Kuran'da Kadın Hak ve

Özgürlüğü" adlı kitabında "O dönemde (İslam'dan önce)
yaşayan Araplar kız çocuğu dünyaya gelince, bazen bunun
sıkıntısından, evlerini terk ederlerdi. Bu konu Arap edebi-
yatında yer almıştır" diyor.

Tanrı Elçisi'nin en çok üzerinde durduğu ve önlemeğe

çalıştığı bu insanlık dışı uygulamanın İslam'ın gelmesiyle

ortadan kalktığı bellidir. Ancak Arap toplumunda kadına
bakışın toptan değişınediği de bellidir. Geçen zaman için-
de ortak zihniyet yorumları, birbiri arkasına ekleyerek bu
konuda yeni bir müslümanlık anlayışı ortaya koymuştur.
Bunun iç açısı olmadığı ortadadır.
"Hadislerle Hazreti Peygamber ve Eshabının Yaşadığı
Müslümanlık" adıyla Türkçeye çevrilen eserinde M. Yusuf
Kandehlevi'nin değişik kaynaklardan yararlanarak anlattı­
ğı bir olayı geliniz birlikte okuyalım:

"Hazreti Ömer minbere çıkarak dedi ki:- Sakın kadın­

ların ınehirlerini artırmayın. Kimin Resulüllah'tan veya
ona verilenden fazla mehir verdiğini duyarsaın, fazlasını
alır beytulınale koruın:'

Minherden indikten sonra bir kadın itiraz ederek:

- Ey müminlerin eıniri! Allah'ın kitabı ını yoksa senin
sözün mü uyulmağa daha layıktır, diye sordu.

47
 - Hazreti Ömer:
- Allah'ın kitabı ne diyor? Dedi.
- Biraz önce müslümanların kadınlara fazla m ehir ver-
melerini yasaklamıştın. Halbuki Allahü Teala Kur'an-ı
Kerim'in de: Bir zevce yerine başka bir zevce almak isterse-
niz, birine bir kantar altın vermiş olsanız bile, hiçbir şeyi
geri almayın, buyurulmaktadır.

Bunun üzerine Hazreti Ömer iki üç defa:

- Herkes dini Ömer'den iyi anlıyor, dedi. Sonra dönüp
tekrar minbere çıktı ve halka hitaben:
- Ben kadınlarımza haddinden fazla mehir vermenizi
yasaklamıştım. Şimdi ise isteyen, malından istediği kada-
rını versin, dedi.
"Mehir" evlenme anlaşması sırasında erkeğin kadına

verdiği veya verme sözü verdiği, mal, para veya hizmetin

adıdır. Boşanına durumunda geri alınmaz; verilıneınişse

verilmeden boşanma gerçekleşmez.

Olayları gelin birlikte inceleyelim:

- Hazreti Ömer döneminde bile kadınlar erkeklerle
birlikte ınescittedirler.
- Kadınların da devlet başkanına itiraz hakları vardır.
Öte yandan bu olay bile kadınlara karşı kurallar geliş­
tirmenin bir örneği dir. Ya kadın Hazreti Öıner'e itiraz et-
meseydi ne olurdu? Olacak şey bellidir. Hazreti Ömer'in
hükmü fıkıhta nas haline gelir ve günümüze kadar sü-
rer giderdi. Nitekim böyle örnekler vardır. .. Çok merak
edenler Kur'an-ı Kerim'deki boşanma hükmü ile fıkıhta-

48
ki boşanmanın farkını ve bu farkın kaynağını araştıra~
bilirler.:.
Kadını dışlayan bir toplum hayatı çağın gelişmesini
yakalayabilir mi~ Kadın ile erkeğin birbiriyle karşılaşma­
masını amaçlayan bir anlayıştaki toplum, ruh sağlığını ko-
ruyabilir mi?
Sayın Yavuz'un eserinde, başka bir açıklama ise çok

bilinen bir gerçeği tekrarlıyor. "Eski Türkler'de İslam'dan

önce kadın, erkeklerle beraber bütün haklara sahipti.
Kadın erkeklere hizmet eden bir varlık olarak kabul edil-
mez, onunla birlikte çalışır, yöneticilik yapar, sorumluluk
paylaşır, toplantılara katılır, bir taraftarı da ev işlerini yü-
rütürdi.i. Hatta bazen ülke yönetimine kocalarıyla birlikte
ortak olur, bazen de hükümdar olabiliyordu~'
Ahmet Yesevi'nin yaptığı dün doğruydu. Türk Töresi'ne
de "Saf İslam'a"da uygun olan dı. Bugün de doğrudur, yarı­
nın doğrusu da budur.

49
 EMEK SÖMÜRÜSÜ YOK
~

akrname adıyla yayınlanan kitap Yesevi Yolu'nun de-

F ğerli kaynaklarından biridir. Burada Ahmet Yesevi ya-
lancı şeyhterin niteliklerini anlatırken diyor ki:

"Onlar müriderinden bağış alırlar, eğer müritleri ver-

mese çekişider ve derler ki: Senden şikayetçiyiın, Allah da
senden şikayetçi. Gerçek şeyhler eğer bağış alırlarsa sade-
ce hak edenlere, gariplere, çaresizlere verirler. Eğer kendi-
leri alıp yerlerse leş yemiş gibi olurlar. Eğer alıp giyim ya-
parlarsa Hak Teala onların ibadetlerini kabul etmez. Onlar
cehennem azabına uğrariar. Kim böyie şeyhiere gönlü-
nü kaptırırsa, dinden de çıkar. Böyle şeyhler lanetlidirler.
Onların tltnesi deccalden de kötüdür. Onlar şeriatta, ta-
rikatta, hakikatte ve marifette dinden çıkmış sayılırlar. .."
Anlamalıyız ki burada "şeyh" diye sözü edilen dinde
yol göstericilik iddiasıdır. Din büyüğü bilinip, ins anları
çevresine toplayıp, onlardan yararlanan herkes bu değer­
lendirmenin içindedir.

so
 Hikmetler içinde yer alan ve Yesevi yolunun bu konu-
daki hükmünü çok açık ortaya koyan bir hikmet:

Derviş olup nefs için her dem kapıya bakarsın

Bağış verecek mi diye her kişiye bakarsın

Allah'ın lanetini boynuna her an takarsın

Görünüşün derviş de asla müslümarı olmadın.

Çok açık olarak bellidir... Şeyhliği, din öndediğini, ya

da din yolunda öğrenciliği geçim (veya seçim) aracı yap-
mak, inançlılar için çok tehlikeli bir iştir. Böyle insanla-
ra bağlanmak ise bir o kadar tehlikelidir. Sonunda "inan-
cı da, dünyayı da, öte dünyayı da yitirmek"ten daha tehli-

keli ne olacaktır.

Ahmet Yesevi'den öğrenerek diyorum ki, müslümanlar

bu işlerde son derece dikkatli, ayık ve uyanık olınahdırlar.

Bilinmelidir ki, "şeytanın en etkili tuzağı din adına

kurduğu tuzaktır."

Nasıl mı uyanık olunacak? Ölçü belli değil mi? Hangi

şeyh (veya din yolu önderi) kendisine bağlananları ör-
güleyip ticari veya siyasi güç haline getiriyorsa onlardan
uzak durulacaktır. "Filancılara veya falancılara milletveki-
li aday listelerinden yerler vererek onların desteğini dile-
nen siyaset adamları ne olacak" derseniz ne diyebilirim ...
Onların da bu işlerden caymasını, tövbe edip bir daha iş­

leınemclcrini dilerim.
Ahmet Yesevi binlerce öğretmen yetiştirip, Türk
Dünyası'nın her yerine gönderirken, kendisinin ve çoluk

sı
çocuğunun geçimini; ürettiği tahtakaşık ve kepçeyi sata-
rak sağlıyordu... Daha ne diyelim...
Bir de şu kaşık işine dikkatimizi verelim mi? Dokuz
yüz yıl önce müslümanlar kaşıkla yemek yesin diye kaşık
yapan Ahmet Yesevi nerede; bugünkü çağda bile elle ye-
meyi sünnet sananlar nerede?
Yesevi yolunda dünyaya tapmak yok. .. Ama üretmek-
ten, çalışmaktan kesilip dilencilik de yok.

Hilc,.net:
Derviş olmayıp neylesin, evde yapacak işi yok.
Dervişim der durur da halka verecek aşı yok.
Ah vah eder de gözünde damla yaşı yok.
Görünüşün derviş de asla müslüman olmadın.

Yani ...
Yani kişioğlu önce çalışacak, üretecek, halka aş vere-
cek... Sonra halka gösteriş yapmayacak. .. Allah için Allah
yolunda olacak. ..
Yesevi yolunun büyük ustası Yunus Emre ne demişti:

Çalış kazan ye yedir

Bir gönül ele getir
Bin kabeden iyirektir
Bir gönül ziyareti

52
 YOLUN TEMELi BİLİMDİR
~

A hmet Yesevi Yolu "Tanrı'yı BİR bilmek" ile BİLİM

arasındadır. "La ilah e illallah",. yani "Allah'tan başka

ilah yoktur': .. Din ancak BiLiM'le tamamlanır.

"İslamın şartı beş" çokça söylenen bir söz ... Söylene
söylene artık kesin hüküm durumuna gelmiş. "Allah'ın
birliğini, Muhammed'in elçi olduğunu bilmek... Namaz ...
Oruç ... Hac ... Zekat..:' Gerçekte ise Hac ve Zekat sağlı­
ğı ve baylığı uygun olanlar için ... O zaman yoksullar için
"islam'ın şartı üç" mü?
Ahmet Yesevi Yolunda şeriatın, yani dinin dış ölçüle-
rinin şartı I O'dur. Bakınız nasıl kapsayıcı bir tanımlama ...

*Allah'ın birliğini ve Muhammed'in elçiliğini bilmek

ve İnanmak ...
*Namaz
*Oruç
*Hac
*Zekat

53
 * Yumuşak söylemek
* Dini; Tanrı Elçisinin yolundan yaşamak
* iyiliği dilemek
* Kötülüğü önlemek
* BİLİM'le uğraşmak
Yumuşak söylemek niye dinin 10 temelinden birisi ol-
sun sorusunun cevabı, Yüce Kur'an'ın Ali İmran Suresinin
159. Ayetinde: ''Allah'tan bir rahmet sayesinde sen onlara
yumuşak davrandın. Kaba saba, katı yürekli olsaydın se-
nin çevrenden kesinlikle giderlerdi. O halde onları bağış­
la, onlar için bağış dile ve yönetim konusunda onlara da-
nış:'

Bilime gelince ...

"Bilim öğrenmek; kadın ve erkek her müslümana farz-
dır"sözü Yüce Muhammed'in sözüdür. İnsanlığın en bü-
yük bilginlerinden Türkoğlu Türk Uluğ Bey'in yaptırdığı
üniversitenin kapısında bu söz yazılıdır...
Her müslüman her gün bilimini arttıracaktır. "İki
günü birbirinin aynı olan bizden değildir" sözü de Yüce
Muhammed'in sözüdür.
Bilimle uğraşmayan, bilimden uzak yaşayan insan-
lara "Nadan" denilir. Yani cahil ve cahilliğinde kararlı ...
Bilimini artırmak için çabalamayan ...
Bakınız naclanlar için ne diyor Ahmet Yesevi:

Önce sonra iyiler gitti, kaldm yalnız

N adanlardan işitmedim bir güzel söz
Bilgin gitti nadanlardan çektim üzüntü
Yolu bularnadım şaşkın olup kaldım işte

54
 İşte başka bir hikmet

Kul Hoca Ahmet bilginiere hizmet eyle

Bilginierin sözlerine göre işler eyle
İş/er yapıpHak yoluna canını ver
İş/er yapmayan Allah'ı göremez ey dostlarım

Bilim gerçeğe ulaşmak içindir. Bilim, varlığı bilmek

içindir. Varlığı bilmenin yolu bilim yoludur. Varlığı bilen,
kendini bilir... Kendini bilmenin yolu da bilimdir. Kendini
bilen Allah'ı bilir. Allah'ı bilmenin yolu da bilimdir.
Allah sonsuzluktur. Sonsuzluğun doğrudan kendisi
"bilinemez"dir. Yani Allah'ın "Zat''ı bilineınez. Ama var et-
tiklerini bilerek, Allah bilgimizi genişJctebiliriz. Bu bilme-
nin yolu da bilim yolundan yürümektir. Gerekli olan "bi-
limlik bilgi"dir. Bilim yöntemlerinden yararlanılarak ula-
şılan bilgi...

Tasavvuf adı altında kurulan kölelik tuzaklarına düş­

meyen gerçek tasavvuf yolculan BİLİM'e çok değer ver-

mişlerdir. Çünkü ''Allah, bilinmek için var ettiklerini
var etti" inancı tasavvufun temel anlayışlarından biridir.
Allah'a sevgi ile aşk ile yaklaşan kişioğlu için, Allah'ı bil·
menin bir yolu da BİLİ M olunca, aşık bu yoldan nasıl uzak
durabilirdi...
İslam'da bilinen en büyük bilginlerden biri olan Yüce
Muhammed'in torunlarmdan Caferi Sadık bunun için
hem dinin dış bilgilerinin, hem iç bilgilerinin doruk
adamlarından biri hem de büyük bir fen bilimleri usta-

sıdır.

55
 DeğerliKur'an'da 750 ayetin inançiriara bilimi ve araş­
tırınayı emrettiğini Nobel kazanmış bilgin Abdüsselam,
Türkçe'ye "İdealler ve Gerçekler" adıyla kazandırılmış ese-
rinde söylüyordu.
Kur'an'da inançlılara, "göklere, yere, gök olaylarına,
gece ve gündüzün birbirini izlemesin e, insaniann doğuşu­
na ve oluşumuna, gemilerin denizlerde yüzmesine, insan-
ların renklerinin ve dillerinin ayrı olmasına, geçmiş top-
lumların tarihlerine ve yaşadıklan şimdi ıssız kalmış yer-
lere" bakmaları buyurulurken, herhalde bu "boş boş göz-
lerle bakmak" anlamında söylenmiyordu.
Nitekim daha İslam'ın ilk yüz yılından başlayarak
müslümanlar, Kur'an'ın bu hükümlerini doğru anlamışlar;
"hikmet müminin yitiğidir, nerede bulursa alır" demişler;
düşünmüşler ve araştırmışlardır. İşte İslam Medeniyeti
böyle oluşmuş ve vurduğu sert darbelerle Avrupa'yı uyan-
dırmış, dünyayı etkilemiş ve bugünkü medeniyetin oluş­
masını sağlamıştır.

Sigrid Hunke'nun yazdığı "Avrupa'mn Üzerinde Doğan

İslam Güneşi" bu gerçeği uzun uzun anlatır.
Diyorum ki: "Kur'an gelmeseydi, İslam Medeniyeti
oluşmazdı. İslam Medeniyeti olmasaydı bugünkü mede-
niyet ortaya çıkmazdı. İnsanlık hala karanlık ve karanlık­
çılık içinde yaşardı:'

Bütün bunlar doğrudur da... Bir acı doğru daha vardır.

Ne yazık. .. Avrupa'nın aydınlanma çağına girdiği dö-
nemlerde, İslam Medeniyetinde kendi içine kapanma,
Kur'an'ın ruhuna aykırı bir şekilde bilimden ve bilim zih-
niyetinden uzaklaşma başlamıştır. Hür düşünceyi, felsefe-

56
yi tekfir eden, bağnazlığı din durumuna getiren, üretilmiş
bilgiler ile yetinip onları tekrarlamayı marifet sanan anla-
yışlar, İslam toplumlarını kaplamıştır. Bunun sonunun ge-
rilik ve gerilernek olacağı belliydi. Olmuştur.
Uluğ Türkistan'da Uluğ Bey "gök bilimin gökleri-
ne çıkarken'', oğulları kurduğu gözlemevini yıkmışlardır.
Aynı dönemlerde Türkiye'de bilim aşığı ve bilgin Fatih
Mehmet'ten sonra torunu Selim Han döneminde başla­
yan bilinç daralması, ülkeyi Akşemsettin'in ak iklimin-
den, Ebussuud karanlığına getirmiştir. Bu gidişin sonu-
nun Kadızadeliler olması kaçınılmazdı. 4. Murat gibi güç-
lü Han'ı etkileyebilecek bir ortama ulaşan Kadızadeliler,
medreselerden "bidattır, günahtır" diyerek fen bilimleri-
ni kaldırtmayı başardılar.
İlginçtir ki bunlara karşı direnip, selim aklı, sanatı, bi-
limi ve geniş düşünmeyi savunan yine bir tasavvuf bilgi-
niydi. Sivaslı Abdülaziz Efendi... Ama yenildL
Müslüman toplumların geri kalışlarının sebebini baş­
ka yerlerde aramağa gerek var mı?
Bunlar bilinenler... Yeri gelmişken hatırlatmadan geçe-
medim. Çokça hatırlamalıyız, diye düşünüyorum.
Diyorum ki; yol bilim yolu, gerçeğe ulaşmak için izlen-
mesi gereken yöntem bilim yöntemleri olmalıdır.
Evet "Hayatta en hakiki mürşid bilimdir:'

57
 AHMET YESEVİ KİM?
~

"Allah'a ulaştıran yol İNSAN'a hizmetten geçer" diye

başlamıştık.. Amacın AŞK olduğunu anlattık... İslam
İÇTENLİK'li kulluktur, dedik... HOŞGÖRÜ'nün öne-
ınini vurguladık. .. KADINA verilen değeri dile getir-
dik ... EMEK sömürüsü olmayacağını ve dinin temelinin
BİLİM olduğunu söyledik. .. Bütün bunları da AHMET
YESEVİ'nin doğru İslam anlayışını belirginleştirmck için
ortaya koyduk.
Peki kimdir Ahmet Yesevi?
Bilgin Fuat Köprülü "İlk Türk İslam Mutasavvıfıdır"
diyor. "Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar" kitabıyla ...
Düşünür şairimiz Yahya Kemal Beyatlı "Milliyetimizi
borçlu olduğumuz insandır" diyor. Diyor ki: "Şu Ahmet
Yesevi kim? Bir araştırın göreceksiniz. Bizim milliyetimizi
asıl onda bulacaksınız:'
Türkmenistan'da yayınlanan bir kitap Ahmet Yesevi
hakkında Türkmenler'in tanımlaması: "Medine'de Mu-
hammed, Türkistanaa Hoca Ahmet:'

58
 Kazakistan, Özbekistan, Kırgızistan, Tataristan, Baş­
kurdistan, Tacikistan, Afganistan'da söylenen bir söz:
"Peygamberi Sani:' Bu sözü Tanrı Elçisi'nden sonraki kişi
anlamında anlamak gerek. ..
Ulu Türkistan alanında Ahmet Yesevi'nin İslam'ı
Türkistan'a yayan insan olduğuna inanılır.
19. yüzyılda Ulu Türkistan'ı dolaşan Macar Prof.
Vamberi Arınin seyahatnamesinde anlatıyor: "Her geç-
tiğim Türk obasında Ahmet Yesevi'nin Hikmet ve

Münacaatına rastladım. Türkler bu manevi irşadı coşkun­

lukla okuyorlardı. Her obada, Divan-ı Hazret-i Sultan-ül

arifin Hoca Ahmet Yesevi'nin şiirlerini vecd ile okuyan
kadın ve erkeklere rastladım. Öteki İslam ülkelerini de
gezdim, gördüm ve tarafsız mukayeseler yaptım. Anladım
ki; İslam dinine cihanşumül idrak felsefesini veren Türk
bilginleridir. Onlar bütün dünyaya mürşit olarak yayılmış­
lar ve İslam ülkelerinde değerli şahsiyetler yetiştirmişler­
dir. Nitekim meşhur Türk seyyahı Evli ya Çelebi de Ahmet
Yesevi ailesine mensuptur:'
Türkiye Türklüğü içinde milyonlarca insan, yani
Hacı Bektaş geleneğine bağlı olanlar "Pirlerin Piri" ola-
rak Ahmet Yesevi'yi bilirler... Öğretmenierin öğretmeni ve
Hacı Bektaş'ın öğretmeni ... Bazı kümeler için ise doğru-

dan "Pir"dir, Ahmet Yesevi.. .

Türk Dünyası'nda Ahmet Yesevi'nin etkileri çok de-
rindir. Mezhep ve tarikat anlayışlarını kaplayan bir etki-
dir bu ... Bunun için bizde mezhep çatışması yoktur. Hiç
olmamıştır. Dışardan gelen ideolojik oluşumların etkisiy-

59
le doğan çatışmaların ve insanlık dışı durumların ayn de-
ğerlendirilmesi gerekir.

Biz Türkler Ahmet Yesevi yolu ile İslam'ı tanıdık Bizim

için "doğma" yol bu yoldu. Şimdi Ahmet Yesevi Yolu'nu ta-
nımanın ve doğamıza uygun yola ulaşmanın borcundayız.

Dışardan sokuşturulan "ideolojik, siyasi ve çarpıtılmış

din" anlayışiarına karşı çıkar yolumuz yine Ahmet Yesevi
olacaktır.

Ahmet Yesevi yolu bizi bize; bizi birbiriınize; bizi çağa

ve bizi insanlığa ulaştıracak yoldur.

60
 AHMET YESEVİ ve TÜRKÇE
~

"Ahmet Yesevi yolu bizi bize ulaştıracak yoldur" dedik.

"Biz" Türkle riz ... Adım ız başka başka olsa da ... Başka soy
adları alsak da ... Toptan adımız, TÜRK'tür. Dünyada yaşa-
yan iki yüz milyona yakın bir milletiz. Her bir bölümümüz
de "özün ce var"dır. Ama topluca da varız. Var olmalıyız.
Avrupa'dayız, Balkanlar'dayız, Türkiye'deyiz,
Rusya'dayız, Tataristan'dayız, Başkurtistan'dayız, Kafkaslar-

'dayız, Gürcistan'dayız, Azerbaycan'dayız, Türkmenistan'da,

Özbekistan'da, Kazakistan'da, Kırgızistan'da, Tacikistan'da,
Afganistan'dayız, Suriye'de, Irak'ta, İran'dayız, Çin'deyiz,
Sibirya içindeyiz. Çuvaşistan'da, Altay'da, Hakas'ta,
Tuva'da, Saha'dayız... Amerikada, Avustralya'da, Afrikada,
dünyadayız.

Bizi biz yapan öncelikle dilimizdir. TÜRKÇE'miz ...

Türkçemiz varsa biz varız ... Türkçemiz yok olursa biz
de yok oluruz. Türkçemiz kadarız.
Türkçemiz, ne yazık, atalarımızın kurduğu en büyük
devletlerden olan Selçuklular döneminde yok olma yolu-
na sokuldu.

61
 Selçuklu'yu kuranlar Türklerdi. "Selçuk" hakan soyuna
adını verdi. Dukak oğlu Selçuk. ..
Çağrı
ve Tuğrul kardeşler, devleti yerine oturttular.
Alpaslan ve oğlu Melikşah büyüttüler, geliştirdiler.
ı 040 yılında Dandanakan Zaferi ile Tuğrul bey
"Hakan" oldu. 1157 yılına kadar Büyük Selçuklu Devleti
sürdü. ll 7 yıl... Anadolu Selçukluları ı 077-1308 arasın­
da sürdü ... 23ı yıl...
Selçuklu büyük ve güçlü devletti. Ne yazık. .. Bu büyük-
lük ve güç, bir dönem sonra Türklüğe karşı oldu.
Türklüğe karşı
oldu. Çünkü din ve ilim dili olarak
Arapçayı; devlet ve edebiyat dili olarak Farsçayı benim-
sediler. Büyük Selçuklularda, Nizarniye Medreselerinde
Arapça ve Farsça egemendi. Bu medreseleri yani bugün-
kü anlamda üniversiteleri kuran kişi Nizarn'dı ve Nizarn
Fars'tı. ..

Anadolu Selçukluları da Büyük Selçukluların yolun-

dan gitti. Farsça ana dil durumuna geldi...
Türkçe ise Aşık Paşa'nın tanımladığı durumda oldu:

Türk diline kimseler bakmaz idi

Türklere hergiz gönül akmaz idi
Türk dahi bilmez idi bu dilleri
İnce yolu ol ulu meıızilleri

Gerçeği bilelim. Selçuklu Bakanlığı Türkçeyi dışlamış­

tır. Selçuklu Farsçayı bir edebiyat dili olmaktan öte bilim
dili durumuna da getirmiştir.

62
 Selçuklu aydınları, edebiyatçıları, yazarları Türkçe de-
ğil Farsça yazmışlardır...
Orkıın, Yenisey yazılarında, Dede Korkut hikayele-
rinde, Kutadgu Bilik'de, Atabetül Hakayık'ta ortaya ko-
nulan Türkçenin gücü küçümsenmiştir. Karahanlı aydını
Kaşgarlı Mahmut, araplara Türkçe öğretmek için Divan-ı
Lügati't-Türk'ü yazacak bir bilinç düzeyi ortaya koyarken,
Selçuklu Hakanları Türkçeyi dışlayan bir bilinçsizlik için-
de olmuşlardır. Bu tarihimizin karanlık yönlerinden biri-
dir.
Selçuklu yoğunluğunun yaşandığı dönemlere bakınız.
Türkçe yazan bir şair, bir yazar, bir bilgin göremezsiniz.
Allah aşkının dorıık noktalarında sözler söyleyen,
Mesnevisi, Divanı, Rııbaiyat'ı Fibi ma Fihi ile bir başka şa­
ire "Ben o yüce tabiatlının nesini öveyim? Peygamber de-
ğilse de kitabı vardır" dedirten Mevlana Celalettin bütün
eserlerini Farsça yazmıştır.
Büyük şairimiz, övünç kaynağımız, insan aşkının en
güzel aniatıcısı Geneeli Nizarnİ de Farsça yazmıştır.
Nizami de, Mevlana da bizim kayıp değerlerimizdir.
Bizim, yani Türkçemizin ... O iki deha ve daha birçok cia-
himiz keşke Türkçe yazacak bir ortamda ve bir bilinçte ol-
salardı. Bakmız uzun süren Anadolu Selçuklu egemenli-
ğinin sonuçlarına ... Çağn'nm, Tuğrul'un, Alpaslan'ın so-
yundan gelen Anadolu Selçuklu Hakanlarından üçünün
adı Key-Hüsrev, ikisinin adı Key Kavüs, üçünün adı Key
Kubat'tır.

"Key" Türkçe'deki "Alp" sözünün karşılığıdır. Bu üç ad

ise Farsların, hem de müslüman olmadan önceki tanınmış

63
şahlarının adlarıdır.Yani, Selçuklu Hakanları çocukları­
na ad ararken Fars tarihine başvuruyorlar... Bilinç kayma-
sının bundan daha açık göstergesi ne olabilir? Alp-Arslan
değil Key-Hüsrev...

Bu gidişin sonu Fars!aşma olacaktı. Tarihte örnekleri

çoktur. Dilini yitiren bilincini yitirir, bilincini yitiren var-
lığını yitirir.

İşte böyle bir zamanda 12. Yüzyılda Ulu Türkistan'ın

YESİ şehrinde Hoca Ahmet adlı bir Ulu Kişi ortaya çık­
tı... Farsça yaygınlığına karşı TÜRKÇE bayrağını yük-
seltti... Kurduğu okulda Türkçe eğitime başladı. Öğrettiği
İslarn'dı... İslam Tasavvufunun yollarıydı. .. Bilimdi. .. Dili
Türkçe'ydi. "Türkçe şiir olur mu? Türkçe bilim olur mu?
Türkçe din olur mu?" diyenlere karşılık verdi:

Sevmiyarlar bilginler
Sizin Türkçe dilini
Bilgelerden işitsen
Açar gönül ilini

Ayet hadis anlamı

Türkçe olsa duyarlar

Anlamını bilenler
Başı eğip uyarlar

Miskin ZayıfHoca Ahmet

Yedi atana rahmet
Fars dilini bilir de
Sevip söyler Türkçeyi.

64
 Hoca Ahmet 126 yıl yaşadı... Binlerce öğretmen yetiş­
tirdi.
Yetiştirdiği öğretmenleri Türk dünyasının her bucağı-

na gönderdi. Herkes görevini biliyordu.

İslam'ı anlatıyorlardı.
Doğru İslam'ı anlatıyorlardı.
İçtenlikli İslam'ı anlatıyorlardı.
Allah aşkını ...
İnsan sevgisini...
İnsana hizmetin değerini...
Kadına saygıyı. ..
Emeğin kutsallığın ı...
Bilimin yüceitici önemini. ..
Anlatıyorlardı. Yaşıyorlardı.
Ve TÜRKÇE anlatıyorlardı.

Anlatırken Hoca Ahmet ustalarının Hikmet adlı şiirle-

rinden örnekler veriyorlardı.
Hikmet'ler Türkçeydi...
Türkçe yayılıyordu ...
Türkçe edebi değerini yeniden kazanıyordu.
Ölmek üzere olan Türkçe dirilrneğe başladı.
Öğretmenler, başöğretmenleri Hoca Ahmet'in Hik-
metlerine benzeterek şiirler yazdılar...
Türk dünyasında, Farsçacı Selçuklu aydınlarının dışın­
da, Türkçeci bir aydınlanma oluşumu başladı. Önce Ulu
Türkistan'da başlayan bu aydınlanma Anadolu'ya sıçra ­
dı. Anadolu'ya Hacı Bektaş Veli geldi ... Sarı Saltuk geldi ...

65
Yunus Emre ortaya geldi ... Aşık Paşa onun yolundan gel-
di... Gazi Bürhanettin onların ardından geldi... Dehkani,
Ahmet Dai, Nesimi, Hacı Bayram Veli ve daha niceleri ...
On beşinci yüzyıla gelindiğinde Türkistan'ın bü-
yük şairi Ali Şir Nevai Türkçe ile Farsçayı karşılaştıran
"Muhakemetül Lügateyn"ini yazacak ve Türkçenin üstün-
lüğünü ortaya koyacaktır.

Ahmet Yesevi'nin Türkçe ve Türklük üstündeki etkisi

sanıldığından da büyük olmuştur.
İşte Konya'yı kısa bir dönem içine alan ve kendisini
Başbakan ilan eden Karamanoğlu Mehmet Bey'in ülkenin
her yerine görevliler göndererek "bundan böyle dergahta,
sarayda, mecliste ve meydancia Türkçe'den başka dil kulla-
nılmamasıyla ilgili" buyruğu bu etkiden doğan bilinçle il-
gilidir.
Bu Türkçe bilinci bütün beyliklerde yaygın dı. Türkistan
coğrafyasında Ahmet Yesevi öğrencileri Selçuklu beylikle-

rinde saygı görüyorlardı.

Osmanlı beyliği ise kendilerine ''Alperenler" veya

"Horasan Erenleri" denilen bu Yesevi bağlılarının odak-
laştığı yer olmuştur.
Değerli bilgin Ö. I.. Berkan "Kolonizatör Türk
Dervişleri" adlı önemli eserinde Osmanlı'nın tarih içinde-

ki büyük başansını bu tarih gerçeğine bağlar.

Osmanlı Türkçe temelinde başladı. Ahmet Yesevi

çizgisinde gelişti. Kurduğu en temel kurumun Yeniçeri
Ocağı'nın, Hacı Bektaş Veli yoluna teslim edilmesi en
önemli göstergedir.

66
 Sonraki yüzyıllarda Türkçeye sokulan çokça Arapça
ve Farsça sözler bir başka gerçektir. Öyle de olsa artık
Osmanlı'da sonuna kadar devletin bilim ve edebiyat dili
Türkçe olmuştur.
Türkistan'da kurulan devletlerde devletin bilim ve ede-
biyat dilinin artık Türkçe olması Ahmet Yesevi'nin büyük
ve doğru seçimi ile olmuştur.
Evet Yahya Kemal doğru söyledi: "Ahmet Yesevi bizim
milliyetimizin yeniden kurucusudur:'
Çünkü Türkçemizin koruyucusudur.

67
 AHMET YESEVİ ve TÜRKLERDE
İSLAM'IN YAYILMASI
~

E ski Türklerin TEK TANRI dinine inandıkları ve bu

dinin şu anda yitirilmiş bir kutsal kitabının da olduğu
görüşlerine katılıyorum. Araştırınalar derinleştikçe ve ge-
nişledikçe bu gerçek ortaya çıkacak. ..

Sözgelimi 14. Yüzyılın başlarında Mısırlı Türk Tarihçisi

Aybeg'in sözünü ettiği Türklerin kutsal kitabı "Ulu Ata
Bitikçi" elde yok... Gürcü kaynaklarında Tek Tanrı'ya
inanan ve "Mengü Tangrı Gücündür" (Sonsuz Tanrı'nın
Gücüyle) diye başlayan kitaba da ulaşılabilmiş değil... Kim
bilir... Belki bir gün bir yerlerden ortaya çıkacak. .. Belki de
ikisi aynı kitap ...
Bilinen gerçek, Türklerin İslam dinine geçmeden önce
birçok dine girip çıktıkları ... Sanıldığı gibi ve yanlış an-
latıldığı gibi İslam'dan önce Türkler şaınanist değildiler.
"Şaınan" sözü Türkçe değildir. Türklerde şamanlara "kaın,

oyun, baksı" gibi adlar verilirdi. Bugün de öyledir. ..

Yaygın adıyla şaınanizın bir din olmaktan çok, madde
ötesi görüşlere dayalı bir durugörü ve sağaltına yöntemi-

68
dir. İşin ilginç yanı Türkler hangi dine girederse girsinler
bu yöntem o dinin içine sızarak ya da yanında yürüyerek
varlığını sürdürmüştür. Bugün de öyledir...

Çoğunlukla Karahanlı Han'ı Satuk Buğra'nın 10. yüz-

yılın ortalarında müslümanlığa girmesi Türklerde İslam'ın
yayılmasının başlangıcı olarak söylenir. Bu söylentide bir
gerçeklik varsa da, Karahanlılardan önce İtil Bulgar-Türk
Devleti'nde İslam'ın yaygın olduğu bir başka gerçektir.
ll. yüzyılda
Türkler arasında müslümanların sayısı
çoğalmakla birlikte, yine de birçok Türk topluluğu nesturi
hıristiyan, musevi, m ani, buda ve eski Gök Tanrı inançla-

rına bağlı kalmayı sürdürüyordu. Anadolu coğrafyasında

ise ortodoks Türklerin varlığı bilinen bir konudur.
İşte Ahmet Yesevi okulunda yetişen öğretmenierin
birinci görevi; henüz İslam'a girmeyen Türkler ve yakın
uluslar arasında dini yaymak; müslümaniaşmış olanlara
ise dinin gerçeğini öğretmekti.
12. yüzyılın ikinci çeyreğinden başlayarak Ahmet
Yesevi'nin öğrencilerinin bu görevlerini başarıyla yerine
getirdikleri ve sonraki yüzyıllar boyunca da yine öğrenci­
lerin öğrencilerinin aynı görevi yaptıklarını biliyoruz.
13. yüzyılın başlarından başlayarak
Cengiz oğulla­
rı egemenliğinde kurulan düzen içinde en büyük işi yine
Ahmet Yesevi öğrencileri yapmış ve Cengiz'in torunları­
nı müslümanlaştırıp Türkçe'ye ve Türklüğe kazandırmış­
lardır.

Cengiz'in büyük oğlu Cuci'nin oğlu Berke, Altınordu

Hanı iken Ahmet Yesevi'nin öğrencisi Sarı Saltuk tara-
fından İslaın'a kazandırılmıştır. Berke'nin başkomuta-

69
nı Nogay'ı da yine Sarı Saltuk müslümanlığa ısındırmış­
tır. Bugünkü Özbek halkına adını veren Cuci'nin taru-
nu Özbek Hana İslam bilincini ve bilgisini veren ise Baba
Tüklü diye bilinen Yesevi öğrencisidir.
Bizans egemenliğindeki
Anadolu'ya yerleşen hıristi­
yan Kıpçak ve Oğuzlar arasında İslam'ı yayan yine Yesevi
dervişleridir. Anadolu'nun ve Rumeli'nin birçok köyün-

de; yakın tepelerde; bu derviş-öğretmenierin mezarla-

rı vardır. Bugün bile o mezarlarda yatan kişilerin köyleri-
ne müslümanlığı getirdiğini köylülerden dinleyebilirsiniz.
Türklere Arapların zorla müslümanlığı kabul ettir-
dikleri ise bilimlik temelleri olmayan bir iddiadan ibaret-
tir. Erneviierin Türk dünyasına yönelik saldırılan dünya-
lık amaçlara yönelikti. Tersine müslüman olmalarıyla ala-
cakları vergi azalacağından Türklerin İslam'a girmesinden
hoşlanmıyorlardı. 751 yılında Talas'ta Çiniilere karşı bir-

likte yürütülen savaş dolayısıyla doğan yumuşama İslam'a

ilgiyi artırmış ise de asıl büyük katılımlar tasavvufçulann
çabalanyla ortaya çıkmıştır. Hallacı Mansur'un bu yolda
beş yıl çabaladığını bir örnek olarak verebiliriz.

Bütün çabalara karşılık Yesevi okulunu bitiren öğret­

menlerin, Türkler ve yakın uluslar arasında müslümanlı­
ğı ve müslümanlaşmış olanlara doğru müslümanlığı yay-
makta en büyük pay sahibi olduğunu söyleyebiliriz.
Bu yüzden Türk'ün müslümanlığında tasavvuf renkle-
ri ağırlık kazanmıştır.

Diyorum ki; Milletimiz arasında yaygın olan ortak din

bilincini, doğrudan Ahmet Yesevi'ye borçluyuz.

70
 TASAVVUF NEDİR ve NEDEN
TASAVVUF?
~

D
oğmadan önce neredeydik? Ölünce nereye gidece-
ğiz? Varlık nasıl var oldu? Varlık neden var? Varlığı
bir var eden var mı? Var eden ile varlık arasındaki iliş­
ki nedir< Var eden, varlığı neden var etmiş? Var edenin
varlıktan beklediği nedir? Var eden, varlığı var edip son-

ra bıraktı mı? Yoksa sürekli gözctiyor mu? Madde nedir?

Maddenin aslı nedir? Madde olmayan şeylerin aslı nedir?
Düşünceler nereden geliyor? Düşüncelerin kaynağı nedir?
Duygular, sevmek, nefret etmek, acımak, bağışlamak, in-
tikam almak. .. Bütün bunlar nereden geliyor?
Bu sorular insarıbeyninin sorduğu sorulardır. Bu so-
ruların cevabını aramak bazı beyinler için kaçınılmaz bir
durumdur. Cevapları bulmak için akıl yürütme yapılır,
aklı aşan yollara başvurulur,sezgiler derinleştirilir. İşte fel-
sefenin ortaya çıkış sebebi... Ve işte tasavvufun kaynağı. ..
Size anlatılanların derinlemesine irdelernek yeteneği­
niz olmayabilir. .. "Dinler"den birine inanıp, size öğreti­
len bilgileri şeınalar halinde zihninize nakşedip rahatla-
yabilirsiniz... Sonra dönüp hiçbir sorma gereğini duyma-

7T
yabilirsiniz... Yüce Yaratıcı'yı, Mutlak Varlık'ı gökyüzünün
bir yerlerinde, etrafında melekleriyle oturan, çok kuvvet-
li görme, işitme, hissetme duyularına sahip olan, ezelden
beri var olan ve hiç yok olmayacak olan, her şeyi bilen,
dünyaya ara sıra elçiler gönderip insanlara kanunlar koyan
ve melekleri vasıtasıyla da insanların bu kanunlara uyup
uymadığını denetleyen bir Tanrı olarak kavrayıp, böyle-
ce inancııuzda rahatlayabilirsiniz.... Ama herkesin de sizin
gibi olmasını isteyip, başka türlü arayışlar içine girenlere
kötü gözle bakarsanız olmaz. Çünkü Yüce Yaratıcı zihinle-
ri başka başka yaratmıştır. O zihinler, Peygamberlerin gel-
dikleri yo1ları merak ederler. Gerçeği bir de kendileri bil-
mek isterler, düşüncelerinin derinliklerine dalarak, derin
tefekkürler içinde olarak... Düşüncelerin kaynağına ulaş­
mak ve düşünceyi aşıp parça aklı arkalarda bırakarak ak-
lın bütünlüğüne yönelmek isterler. Bunun için teknikler
geliştirirler, geliştirilmiş teknikleri değerlendirirler ve se-
nin, benim bilemediğimiz gerçekiere erişip "Erenler"e ka-
rışırlar. İşte tasavvuf budur...
Geliniz isterseniz bir büyük olayı birlikte düşünelim...
Var edilmişlerin en yüksek bilinç düzeyi olan Görklü
Güzel Muhammed, "Oku" diye başlayan ilk vahye nere-
de ulaştı? Bu sesieniş karşılaştığı zaman ne yapıyordu?
Hurma ağaçlarıyla mı uğraşıyordu? Ticaret mi yapıyor­
du? Evinde hanımı ve çocuklarıyla yarenlik mi ediyordu?
Dostlarıyla sohbet mi yapıyordu? Yoksa, Hıra Dağı'ndaki
mağaraya çekilmiş, derin düşünceler içinde, tasavvufyol-
lannın inceliklerinde gerçeği mi arıyordu? Bu yollar, en
yüce insana velilik ve nebilik yolunu açtıysa, başkalarına

72
da velayet yollarını neden açmasın? Tasavvufun kaynağını
eski Yunan'da yahut Hint'te arayanlara konuyu bir de böy-
le düşünmelerini salık versem bir yararı olur mu acaba?

TasavvufYolu Aşılmak İçin

Bir gün, bir adam, Hz. Peygamber'in olduğu meclise
gelip sordu:
- Ey Allah'ın elçisi, "iman" nedir?
Peygamber efendimiz soruyu cevapladı, imanın ne ol-
duğunu (cibril hadisini) anlattı.

Adam yine sordu:

- Ey Allah'ın elçisi "ihlas" nedir?
Peygamber Efendimiz soruyu cevapladı, İhlasın ne ol-
duğunu anlattı.

Adam yine sordu:

- Ey Allah'ın Elçisi, "ihsan" nedir?
Peygamber Efendimiz soruyu cevapladı:
- İhsan, Allanı görür gibi ibadet etmektir. Sen O'nu
görmüyorsun ama O seni görür...
İşte tasavvufun amacı budur. İhsan, bir bakıma tasav-
vuf demektir. Yani, Allah'ı görür gibi ibadet etmek... Hiç
kimse sanmasın ki bu kolay bir iştir. Bunun için de tasav-
vuf yolu kolay bir yol değildir. Tam tersine zor, tehlikeli ve
uçurumlu bir yoldur. Bu yolda "yol gösterici"nizin olma-
sı yetmez, "olgun yol gösterici" gerektir. Olgun yol gösteri-
ci demek, yolu bilen, yolculuğunu tamamlamış, dininiçini
ve dışını öğrenmiş ve Allah'a ermiş kişi demektir. O, gözet-
ler, yardımcı olur, uyarır, uyandırır, tehlikelerden korur...

73
 Tasavvuf yolunda yol göstericisi olgun olmayanın aya-
ğı kayar, uçurumlardan yuvarlanır. Yolunu şaşırır, sapıtır,
yolunu sarpa uğratır.
Tasavvuf yolunda düşülen yanlışlıklardan birisi, yolu
amaç sanmaktır. Yolda toplanıp, yolda oturup, yolu teş­
kilatıandırmak olumsuz anlamda "tarikatçılığa'' yol açar.
Halbuki yol aşılmak içindir. Yol, vardırıcı, erdirici, olduru-
cu olmalıdır. Durdurucu değil. Yol gösteren öğretınendir,
amaç değil. Amaca giden yolda yardımcıdır sadece. Bunu
unutanlar "şeyhçilik, evliyacılık" çıkmazına saplanırlar.
Bilmeden, şeyhlerini Yüce Tanrı yerine koyup "şirk" ba-
tağına saplanırlar.

Bazen yol göstericilik iddiasında olanlar da yollarını

şaşırıp, tasavvufu insanları etrafında toplayıp ticarette ve

siyasette kullanma aracı yaparlar. Ne yazık ki vardır böy-

leleri...
Tasavvuf yolunda biraz güç kazanıp mertebe elde
edince artık "olduklarını" sanan ve insanları "olduraca-
ğım" derken "solduran" ham ruhlar da az değildir.

Bütün bunlara ve başka tehlikelere rağmen tasavvuf

vardır, haktır ve gereklidir. Manevi yollarda yücelmek is-
teyenler için de bilinen bir yoldur... Tasavvuf, dinin iç do-
kusudur, içinin içidir, özünün özüdür...

Hangi Tasavvuf
Allah'ı
görür gibi ibadet eder hale gelmek Hadis-i
Şerif'te"ihsan" diye adlandırılır. Tasavvufunun amacı ih-
sandır. Yani insanı "olgun insan" haline getirmek, netsin

kirlerinden ve yüklerinden kurtararak temizlemek ve ha-

74
fıfleştirmek, varlığın sırlarına eriştirınek ve Allah'a ulaş­
tırmaktır.

Tasavvuf yolunda zikir vardır. Zikir, Kur'an -ı Kerim'de

Müslümanlara bildirilmiştir. Zikir, '~Ilah, Lailahe İllallah
ve H u" gibi sözleri açık veya gizlice çokça tekrarlaınaktır.
Tasavvufta rabıta vardır. Öğretınene manevi olarak
bağlanmak ve onun maneviyatından güç alarak "yolu" ko-
laylaştırmak demektir. Tasavvufta sohbet vardır. Bilenleri
ve erenleri dinleyerek öğrenmek ve doğrulmak için yapı­
lır. Ancak tasavvufta çok önemli bir ilke vardır; olgun in-
san haline gelmiş, dinin dış ve iç esaslarını iyi bilen bir
"Yol gösterici"yi seçmek çok önemlidir. Tasavvufta yol
göstericilere "Mürşid" ve "Pir" den ilir.
"Mürşidi olmayanın mürşidi şeytandır" sözü de vardır
ama bu söz tasavvuf yoluna girenler içindir. Çünkü tasav-
vuf yolu "ulaştıran" bir yoldur. Ancak aynı zamanda teh-
likeli bir yoldur. Bu yolda ayakları kayanlar, her şeyi mü-
bah görüp ibahiyecilik batağına düşenler, aklının yeter-
siz sınırları içine varlığın sonsuz kavrayışını sokmaya ça-
lışıp sapıtanlar, kendi ruhunun nurunu görüp yıllarca onu
Allah sanıp kendisine tapanlar da vardır. Bütün bu tehli-
kelerden korunmanın yolu dini meseleleri, dininaçık bil-
gilerini çok iyi bilen bilginlerden öğrenmektir ve aklı ba-
şında, zeki, bilgili, ermiş bir yol gösterici olmadan yola
çıkınaınaktır. "Her mürşide d verme ki yolunu sarpa uğ­
ratır." Gerekli olan "Kamil Mürşid'air.

Tasavvufta Varlık
İnsan zihninintemel sorularından birisi varlığın esası­
nın ne olduğu sorusudur. Felsefe bu sorunun cevabını ver-

75
meye çalışır iken aklın gücünü ve imkanlarını değerlendi­
rir. Tasavvuf ise aynı sorulara "aşkın akıl'' gücü ile yani aklı
genişletme yöntemi ile cevap bulmaya çalışır. Bulduğu ce-
vapları akıl penceresinden takdim eder.

Tasavvufun varlık
sorusuna çeşitli açılardan ve anla-
yışlardan verdiği cevaplar çok olsa da ortalama bir anla-
yış ortaya koymak da olabilir. Biz bu yazıda bunu yapma-
ya çalışacağız.
Cevabı istenen sorulardan birincisi "varlığın nasıl var
oldugu''dur. Yani varlığı kim "var" etmiştir. İkinci soru ise
varlığın görünmeyen yönü olduğu var sayılan "ruh"un ne
olduğudur. Üçüncü soru maddenin "kökü ve anlamı" ile
ilgilidir. İslam tasavvufunun birinci soruya verdiği cevap
varlığı var eden, varlığa hayat veren ve varlığın hayatta
kalmasını sağlayan "hayyü1 kayyum" yani "diri ve diri tu-
tan" bir Allah'ın "var"lığıdır.
Allah "var"dır. Ve yarattıkları da "var"dır. Bu iki var-
lık biçimi de aynı "var" sözü ile anlatılır. Ancak mahiyet
açısından birbirinden çok farklıdır. Allah'ın varlığı sonsuz

bir gerçekliği ifade eder. Ve öylesine güçlü bir varlıktır ki

yarattıklarının "var"lığı yaratanın "var"lığına kıyaslamr­
sa "yok" gibidir. Bir örnekle anlatmak gerekir ise insanın

varlığı ile gölgesinin varlığı arasındaki fark, yaratan ile ya-

ratılan arasındaki varlık farkını anlaşılır hale getirebilir.
Biliyoruz ki gölge hem vardır hem de gerçekte yoktur. Var
gibi görünen gölge madde ile ışık arasında bir oyundan
ibarettir. Gölgeyi kendisinin varlık sebebi olan madde ve
ışıktan bağımsız düşünürsek o da kendisine göre bir var-

lıktır. Burada beş duyumuzun imkanları ile sınırlı ve ya-

76
şadığımız yeryüzünün nisbi gerçeklerinden etkilenen ak-
lımızı zorlayan birifade olsa da duyuların ve dünyanın sı­
nırlarından çıkan akıl için anlaşılınayacak bir durum yok-

tur. Yine bir örnek verelim. Şu anda hangi durumda bu-

lunuyorsak bulunalım zihnimizin çevremizi kavramasında
önemli gerçeklerden birisi aşağı ve yukarı kavramlarıdır. Bu
kavramlar dünya şartları için gerçektir ve doğrudur. Biz bu
gerçeği yok sayarsak dünyadaki hayatımızı sağlıklı sürdü-

remeyiz. Penceremizden aşağıya baktığımızda yönün aşağı

olduğunu bilir ve kendimizi pencereden aşağı bırakmayız ...
Şimdi bir de dünyadan aynldığımızı uzay elbiseleri içinde
uzayda yüzdüğümüzü düşünelim bu takdirde aşağı ve yu-
karısı "neresi" olacaktır. Alışkanlıklarımızdan ötürü başı­
mızın olduğu tarafı yukarısı ayaklarımızın olduğu yeri de
aşağısı diye algılamamız tabiidir... Bir an için ters döndüğü­
müzü var sayalım. Bu durumda baş aşağı mı durmuş olaca-
ğız? Hayır... Şimdi yeni bir "aşağı ve yukarı" yönlerine sahip

olduk. Demek ki aşağı ve yukarı diye bir şey uzay gerçeğin­

de söz konusu değildir. Yine demek ki aşağı ve yukarı dün-
ya için vardır uzay için yoktur. İşte bu anlamda, var edilen-
ler, var eden ile kıyaslandığında yok gibidirler. Ama bu kı­
yaslamayı yapmazsak onlar dakendi çaplarında varlıktırlar.

Var eden Allah'tır ve O sonsuzluktur. Allah'ın Zat'ının

ne olduğunu ve nasıl olduğunu kavramamız mümkün de-
ğildir. O nasıl düşünüyorsak öyledir ve nasıl düşünüyorsak
ondan başkadır. Sözgelimi bilgisiz çoban için "çarıkları ya-
ınanacak, kendisine süt sağılıp takdim edilecek böylesine
saygı gösterilecek bir yaratıcıdır"da bir olgun tasavvufçu
için "ötelerin ötesi''dir.

77
 Yaratıcı "varlığı" isimlerinin ve sıfatlarının "nur" larının

gölgesinden yaratmıştır. Yani varlığın esası "nur"dur. Latif

nurlardan daha yoğun nuriara geçiş, yoğunlanmış nurlar-
dan enerji oluşması, enerjinin yoğunlaşması, birikmesi ile
de maddeye dönüşüm ve belli evreler ile maddenin durum-
ları ortaya çıkmıştır. Yani "var"lığın esası "bir"dir ve kaynağı
da "mutlak bir"dir. Başlangıç da, son da Allah'tır. Görünen
de görünmeyen de Allah'tır. Allah'ın yüce isimlerini hatır­
larsak O zahirdir, O batındır, O evveldir ve O ahirdir.

İnsan
"İnsan benim sırnındır ben de onun sırnyım." Kutsi
hadisi insanın önemini aniatma bakımından yeterlidir.
Mevlana bir coşku halinde "insanın ne olduğunu bana an-
lattırmayın, ben de yananın siz de .. :' demişti.

İslam tasavvufu insanı "zübde-i kainat ve eşref-i mah-

lukat" olarak tarif ediyor. Yani "varlığın özeti ve var edil-
mişlerin en değerlisi:' Ru anlamda insan, meleklerden de
üstündür. İnsan Allah'ın yeryüzündeki vekilidir, halifesi-
dir. İnsan varlığın özetidir. Varlığın Nur halleri enerji bi-
çimi ve madde halinde görüntüleri, hepsi insanda top-
lanmıştır. İmam-ı Rabhani Mektubat adlı kitabında "in-
san bir topluluktur" diyor. Buna göre insan on ana un-
surdan meydana gelmiştir. Bu unsurların beşi Nasut veya
Sebepler Alemi denilen madde alemindendir. Diğer beşi
ise Nur'lar aleminden. insanda maddenin katı, sıvı ve
gaz hallerini görürüz. İnsancia maddenin bir diğer biçimi
"ateş" vardır. Rir anlamda insanın enerjisi veya bataryası

diyebileceğimiz "nefs" ise beşinci unsurdur.

78
 İnsanın "letayifı" de denilen nurdan varlığının birin-
cisi kalp, ikincisi ruh, üçüncüsü sır, dördüncüsü hafı, be-
şincisi ahfa olmak üzere beş bölümü vardır. Maddeler ale-

minden olanlar ile nurlar aleminden olanların birlikte

meydana getirdikleri bileşim insanın kendisidir ve bu bi-
leşim içinde varlığın tamamı vardır. İşte bunun için insan
evrenin özeti veya küçük evrendir: "Alem-i Sagir.. :'
Kur'an-ı Kerim'de "Vettiyrı'' suresinde "Biz insanı en üs-
tün yaratılışta yarattık sonra onu en aşağıya indirdik" bu-
yuruluyor. Kur'an'ın ifadesiyle insan "Ahseni Takviym"de
yaratıldı. Sonra Esfeli Safiliyn'e indirildi.

Perdeler insan için ...

Kutsal haberde "Biz insana şah damanndan daha ya-
kınız" deniliyor. Allah bize şah damarımızdan daha yakın
ama biz ona uzağız. Arada perdeler var. Perdeler bizim
için var; Allah için yok. İşte tasavvuf bu perdeleri açma
sanatı dır.

İnsanın üstün yaratılışından gelen bölümlerinin yani

nurdan varlığının etkisi insanı iyiliklere, güzelliklere, yü-
celiklere yönlendirir. Aşağı bölümleri ise aşağıya doğru
çeker. İnsan bu anlamda bir denge üzerinde yürür.
İnsanın maddeler aleminden oluşan yönü nefsi oluştu­
rur. Nefs de maddi bedenden güç alır. Nefs insanın enerji-
sidir. Bir bakıma da insanın içindeki şeytandır. Eğer insa-
nın nurdan varlığı nefs üzerinde bir denetim sağlayamaz­
sa o insan en vahşi hayvanlardan daha da vahşi olabilir.
Böylesi insanlar insanlık değerini yitirmiş ve hayvandan
da aşağı bir duruma düşmüş olurlar. Kur'an-ı Kerim böy-
lelerine "Belhüm Adal" diyor. ..

79
 Nefs için Kur'an-ı Kerim'de kullanılan yedi deyim nef-
sin yedi kademesini gösteriyor. Nefs-i Emmare, Nefs-i
Levvame, Nefs-i Mühimme, Nefs-i Mutmainne, Nefs-i
Raziye, Nefs-i Merziye, Nefs-i Safiye ...
Nefs eğitimi
tasavvufun ana konularından biridir. Bu
bakımdan nefs bahsini açmakta yarar vardır.

Nefs kural tanımaz

Nefs-i Emınare emredici nefs demektir. Emınare nefs
hiçbir ölçü ve kural tanımadan hep ister. Doğru-yanlış,
haram-helal, iyi-kötü kavramiarına aldırmaz. Bedenin çı­
karı, ihtiyaçları ve hazları için ne gerekiyorsa almak, ne di-

liyorsa yapmak ister.

Nefs-i Levvame yanlışlıklardan pişmanlık duyan nefs
demektir.
Nefs-i Mühimme kendisine ilhamlar gelen olgunlaşma
yolundaki nefs demektir.
Nefs-i Mutmainne ise durulmuş, oturmuş, tatmin ol-
muş, artık kötülükleri istemez olmuş nefs demektir.

Nefs-i Raziye makamına gelmiş insan için Allah'tan

gelen her şeye razı olma hali doğmuştur. Yunus Emre'nin
dediği "Ne varlığa sevinirim ne yokluğa yerinirim" sözü
işte bu makamın anlayışıdır.

Nefs-iMarziye Allah'ın kendisinden razı olduğu nefs

demektir.
Nefs-i Safiye saflaşmış, enerji olmaktan nur haline
ulaşmış nefs demektir. Tanrı Elçilerinin ve Tanrının yakın
dostlarının nefsi ...

80
 işte
tasavvufun en önemli amacı insanın nefsini eğit­
mek sureti ile insan onuruna yakışır hale getirmektir.
Nefsin eğitiminde iki ayrı yöntem tasavvuf yolları ara-
sındaki farklılığı da ortaya koymaktadır.
Bazıyollarda bedeni zayıftatmak yani açlık, uykusuz-
luk, bedeni rahatsız edecek durumlar oluşturmak sureti
ile nefsi ezerek eğitmek yöntemi uygulanır.

Bazıyollarda ise Letaifi, cilalayarak güçlendirmek ve

insanı nuntn denetimine vererek eğitmek esas alınır.

Çoğunlukla da her iki yöntem birlikte kullanılır.

Rizayet, mücahede, rabıta, tefekkür, tezekkür, sohbet bu
yolda kullanılan çeşitli uygulamalardır.

81
 AHMET YESEVİ veTASAVVUF
~

T ürklerden İslam'ın ilk yüzyılından itibaren Müslü-

manlaşanların olduğunu düşünmek yanlış olmaz.
Dolayısıyla Ahmet Yesevi'nin ortaya çıkışı olan on ikin-
ci yüzyıla kadar Türkler arasında tasavvufçuların da çıktı­
ğı muhakkaktır. Ancak gerçek anlamı ile Türkistan tasav-
vufunun kurucusu Ahmet Yesevi'dir.
Ahmet Yesevi'nin ilk tasavvuf terbiyesini babası
İbrahim Şeyh ve annesi Karasaç Ana'dan aldığını biliyo-
ruz. Yesevilik anlayışı İbrahim Şeyh kadar Karasaç Ana'ya
da önem verir. Bu da üzerinde durulması gereken bir nok-
tadır.

Hazret Sultan'ın içindeki büyük ve gizli gücü ortaya

çıkarıp ilk hareketi veren ise yedi yaşındayken karşılaştı­
ğı Arslan Baba olmuştur. Arslan Baba ona varlığın derin-
liklerinden süzülüp gelen ve Hazret-i Muhammed'de en
yüksek bilinç düzeyine ulaşan Kutlu Bilgi'den payına dü-
şeni vermiştir. Sonradan başka piri olsa da hikmetlerinde
en çok Arslan Baba'dan bahsetmesi üzerindeki en büyük
etkinin ondan geldiğini gösterıneye yeter. Sanki Arslan
Baba'nın denetiminde her şey olmuş bitmiş Seyir ve Süluk

82
tamamlanmıştır da sonradan yürüdüğü uzun yolda işin
dış görünüşü gerçekleşmiştir. Bu anlamda akıl bilimle-
ri konusunda eğitimini büyük felsefeci bilgin Fahrettin
Razi'den, tasavvuf eğitimini ise Yusuf Hemadam'dan aldı­
ğı yaygın görüştür.

Şeriat, Tarikat, Marifet, Hakikat

Tasavvuf yollannın bir çoğunda gerçeğe ulaşma yolcu-
luğunda dört kapı kırk makam kavramı vardır. Özellikle
Yesevilik ve onun devamı olan Bektaşilikte bu konu çok
önemlidir.
Belirtmeliyiz ki burada sözü edilen şeriat ile ülkemiz-
de sözü geçen şeriatçılık kavramlan farklıdır.
İslam Hukukunun dini kökleri ve tarihi oluşumu ile
ortaya çıkan bir sistemin savunuculuğu anlamındaki şeri­
atçılık ile dini ve tasavvufı edebiyattaki şeriat kavramları­
nın farklı olduğunu belirtmeliyiz.

Ahmet Yesevi'ye nispet edilen ama daha çok yakınla­

nndan birinin dinleyerek yazdığı belli olan Fakrname adlı
eserde Hazret-i Ali'den nakledilerek şeriatın on makamı
şöyle sayılıyor:

1. Allah'ın varlığına, birliğine, zatına ve sıfatıanna

in anmak,
2. Namaz kılmak
3. Oruç tutmak
4. Hacca gitmek
5. Zekat vermek
6. Sözü yumuşak söylemek

83
 7. Bilim öğrenmek
8. Dini yüce Tanrı Elçisinin yaşadığı gibi yaşamak
9. Dinin emirlerini yerine getirmek
10. Yasaklardan kaçmak

Şeriat
kelimesinin hangi anlamda kullanıldığını belir-
ledikten sonra konu ile ilgili Yesevi hikmetinden söz ede-
lim;

Her kim eylese tarikatın davasını

İlk adımı şeriata atmak gerek
Şeriatın işlerini tamamlayıp
Ondan sonra bu davayı kılmak gerek

Yani Ahmet Yesevi'ye göre tarikata girmek, tasavvuf

yollarında ilerlemek isteyen insanın önce dinin dış ölçü-
lerine göre kendisini düzenlemesi gerekir. Bu arada dik-
kati çekmek isterim ki bilim öğrenmek şeriatın on esasın­
dan biridir.
Dinin dış hükümlerine aldırış etmeden tarikata giren-
leri bekleyen tehlikeyi bir hikmetinde şöyle ifade ediyor:

Tarikata şeriatsız girenierin

Şeytan gelip imanını ahmıış
iş bu yolu pir olmadan g idenler
Şaşkın olup ara yolda kalır imiş

Fakrname'ye göre tarikatın on makamı da şunlardır:

84
 ı. Günahlardan tevbe etmek
2. Tarikata bir yol gösterici ile girmek
3. Korku
4. Ümit
5. Görevini yerine getirmek
6. Yol göstericisinin dediklerini yapmak
7. Yol göstericisinin meclisinde ondan izinsiz söz
söylememek
8. Sohbetlerde nasihat dinlemek
9. Tecrit olmak
10. Tefrit olmak

Belirtmeliyiz ki; tarikat adı üstünde yoldur, yol ulaş­

tırmak içindir. Üzerinde oturmak için değil. Yoldan geçi-

lip yani tarikattan geçilip hakikat ve marifete ulaşılacaktır.

Keramet
Fuat Köprüiii'nün büyük eseri olan Türk edebiyatmda
ilk Mutasavvıflar adlı kitapta Ahmet Yesevi'nin Menkıbevi
hayatı üzerinde çokça duruluyor. Burada Büyük
Öğretmeninin kerametlerinden söz ediliyor. Ahmet
Yesevi hakkında yazılanbirçok yazıda da Köprüiii'den alı­
narak kerametler anlatılır duruluyor...
Ahmet Yesevi'nin tarih içindeki büyük işinden daha
büyük bir keramet olabilir mi?
İnsanların zihinlerinden geçenleri bilmek; geçmişte­
ki, bugünkü veya gelecekteki bilinmeyenlerle ilgili bilgi-
ler ortaya koyabilmek; sıradan insanların dayanamayacağı

85
şartlara dayanabilmek; biraz daha ileri noktada su üzerin-
de yürümek; aynı anda birden fazla yerde bulunabilmek;
tasavvuf büyükleri için de anlatılan keraınet örnekleridir.
Bedeni güçleri zayıflatmak; ruhani güçleri parlatmak
yöntemleri ile insandaki denge, ruhani güçlerin lehine bo-
zuldu ğu zaman olağanüstü bazı yetenekierin ortaya çı­
kabildiği bilinen bir konudur. Dolayısıyla İslam tasavvu-
fu yolunda yürüyenlerde de; diğer dinlerin mistik tecrü-
belerinde de böyle durumlar ortaya çıkabilir. Bunlar asla
amaç değildir. Bu olağanüstü haller o insanın ermiş ve ol-
muş bir insan olduğunun da göstergesi değildir. İmaın-ı
Rabbani Mektubat adlı eserinde büyük velilerin keramet
göstermekten kaçmdıklarını; kerametin istemeden zuhu-
ra çıktığını ve keramete önem verilmemesi gerektiğini ıs­
rarla belirtiyor. Bu gibi durumlarm Hint fakirlerinde de
görüldüğünü; İslam evliyalarında görülmesinin de önem-
li olmadığını söylüyor.
Teknolojinin büyük patlamalar ortaya koyduğu günü-
müz insanına; her gün olağanüstü hallerin içinde yaşayan
bilgi çağının bireylerine keramet denilen hallerin ne anla-
tacağını da yeniden değerlendirmek gerekir.

Tasavvuf yolu dağlan devirecek, turna olup uçacak

güçler elde etmek için değil, insanı kötülüklerden uzak-
laştırıp
iyiliklere yaklaştıracak bir yol olarak değerlidir.
Bu bakımdan Ahmet Yesevi'nin menkıbevi hayatını ince-
lerneyi ilgili bilim adamlarına bırakalım. Biz düşüncele­
rini ve önerilerini aniayıp hayatımıza uygulamaya çalışa­
lım, diyorum.

86
 Yol Gösterici
Tasavvuf yollan ulaştıran ama zor yollardır. Bu yol-
lar daha önceden aynı yolculuğu yapmış ve yol gösterici-
lik icazeti almış olgun insanlarla yapılırsa ulaştırıcı olur.
İşte bu yol göstericilere pir, mürşit veya şeyh gibi ünvan-
lar verilir.
Tasavvuf yoluna Pir'siz girmektense, girmeınek daha
iyidir.
Divan-ı Hikmet'ten:
Ey kardeş bu yollara pirsiz girme
Hakk'ı anmaktan bir an bile kesilm e
Tanrı'dan başkasına gönül verme
Lanetlenmiş şeytan öz yoluna sa/ab ilir.

Yesevi atamız tasavvuf yoluna yol gösterici olmadan

girenlerin, şeytanın yoluna girebilecekleri konusunda
uyarıda bulunuyor.

Tasavvuf yoluna girenierin her işlerinde Hakk'ı hatır­

lamaları ve gönüllerinde başkasına yer verınemeleri gere-
kir. Gönlünde Allah'tan başkasının olmaması işten, güç-
ten, hayattan, insan sevgisinden ve her türlü sevgiden vaz-
geçmek değildir. Gönlün hedefi Allah'a ulaşmaktır. İşte
pir, bu ince yolları işaret edecektir. Böyle bir piri olanın
yolu kolay olur.
Divan-ı Hikmet'ten:
Pir rızası Hak rızası olur do stlar
Hak Taala rahmetinden alır dostlar
Riyazette sır sözünden bilir dostlar
Öyle kullar Hakk'a yakın olur imiş.

87
 Yol göstericinin, dinin dış hükümlerini bilen ve onla-
ra uyan bir kişi olması ve böyle bir kişiden de "el almış" ol-
m~sı gerekir. Aksi halde gösterdiği kerametierin hiçbir de-
ğeri yoktur.
Divan-ı Hikmet'ten:
Ondan sonra bir er gerek iradeli
Olmuş olsa o da bir erden izinli
Dine doğru uyan, kerametli
Öyle erin eteğirıderı tutmak gerek.

Kim bilmeden bu yolları şeyhim dese

Kerametterı velilikten haber verse
Yarılıştır o ruhül-emirı bile olsa
Kendini öyle yanlışlardan koruman gerek.

Kendi kendini şeyh, veli, kutub, pir, yol gösteren ilan

edenlerden bucak bucak kaçmak gerek... Böyleleri bu
dünyayı mürninler için zindan haline getirirler.

Divan-ı Hikmet'ten:
Şeyhim diye böbürlenen Hakk'a rakip
Benlik eder Yaratana olmaz yakın
Bidar olup dertsizlere tabib olur
Bu dünyayı mürninZere zindan eyler.

Yalancı şeyhlerin vereceği

zarar şeytandan daha çok-
tur. Yalancı şeyhler,
kendilerine bağlanan insanlara da, ta-
savvuf kurumuna da, nispet edildikleri İslam'a da çok za-
rar verirler.

88
 Divan-ı Hikmet'ten:
Kendini şeyh sanı ı; bilgisi yoktur
Yirmi beşe yetmemiş daha yaşı
Nasihatlar eder yaşlıya, gence
Kendisi bilmez iyi ne kötü ne.

Onun kötülüğü şeytandan da çok

Mahşer sabahı yüzü karanlıktır
Onların yüzünü görmeyin sakın
Onlar gibi lanetliden el çeki n.

Gerçek yol erlerinin yanında, şarlatanların, karnma

ateşdolduran mürit soyucuların da çoğaldığı zamanımı­
za Hazret Sultan'ın sesienişini birlikte okuyalım, düşüne­
lim ve ayık olalım.
Divan-ı Hikmet'ten:
Fazladan oruç tutar
Halkiara şeyhlik satar
İlmi yok görmesi yok
Ahir zaman şeyhleri

Beline kuşak bağlar

Özünü kişi sanır
Yarı yolda bırakır
Ahir zaman şeyhleri

Başına sarık sarar

İlmi yok neye yarar
Oku yok yayı kurar
Ahir zaman şeyhleri

89
 Alayından al eyler,
Malı alır mal eyler
Sahipsiz ömrünü yel eyler
Ahir zaman şeyh/eri.

Şeyhlik ulu işler,

Hazrete eriştirir
Aş vermez bağrı taştır

Ahir zaman şeyhleri

Miskin Ahmet nerdesin

Hak yolda ne edersin
İ Imin yok
ne ha/desin,
Ahir zaman şeyhleri

Yolcu
Tasavvuf yollarına gidip bir yol göstericinin gözeti-
minde, nefsini eğitmek ve gerçeğe ulaşmak çabası içinde
olanlara mürit, derviş, sufı gibi adlar verilir. Derviş sözü
yaygın olarak kullanılır. Dervişlerin gerçeği olduğu gibi
sahtesi de vardır.

Divan-ı Hikmet'te dervişler için müjdeler de vardır,

korkular da ...

Divan-ı Hikmet'te Gerçek Dervişler:

Erenler cemal görür
Dervişler sohbetinde;
Erenler meclisinde,
Nur yağar sohbetinde.

90
Ne dilese o olur
Dervişler sohbetinde;
Her bir sır açık olur
Dervişler sohbetinde

Her kim sohbete geldi,

Erenden payı aldı,
El geldi, bi/iş oldu
Dervişler sohbetinde.

Kibir ve hased ölür,

İçine sırlar dolar,
Göz açıp Hakk'ı görür
Dervişler sohbetinde.

Rasule vahiy geldi,

Başından tacını aldı,
Kalktı hizmet eyledi
Dervişler sohbetinde.

Hoca Ahmed sohbette,

Dem vurur münacatta,
Zihi hoş saadette
Dervişler sohbetinde.

Bakınız divanda dervişliğin korkulu haline:

Sufılik öyle midir daima işin gaflet ile
Tesbih tanesi elinde dillerin gıybet ile
Çilpeç sellesi vurursun kötü n ef s izzet ile
Sufi-nakş oldun veli, asla Müslüman olmadın.

91
 YESEVİ TASAVVUF YOLU
.m.

- hmet Yesevi'nin tasavvuf anlayışını ve bağlı bulundu-

A ğu geleneği anlamanın en iyi yolu yine de Hikmetler
Divanına başvurmaktır. Yayınlanmış çeşitli "divan"lara
alınmış olan "hikmet"lerin tamamı doğrudan büyük
öğretici'nin sözleri olmasa da onun etkisiyle oluşan anla-
yışın ürünü olması, konumuz bakımından çok değerlidir.

Bu açıdan hikmetlere baktığımız zaman Yesevi

Yolunun kaynağının doğrudan Yüce Kur'an ve Tanrı
Elçisinin sözleri olduğunu görüyoruz. Daha ilk hikmette
"isteyenlere dürr ve gevher saçtım" dediği Kuran ve ha-
dislerdir...
J.ALhmet Yesevi'nin elinden "do!u)) içtiği '(piri mu-
ğan" yani olgun yol gösterici ise doğrudan '~dı görklü
Muhamıned'dir:'

"Bi hamdillah Pir-i muğan mey içirdi.

Pir-i muğan Hak Mustafa bi-şek bilin."

Belirtelim ki; hikmetler Yüce Muhaınmed'e övgülerle

doludur.

9i
 Yüce Muhammed'e miraçta da "yar olan" Allah'ın
Arslanı Ali ise "Hoca Ahıned'in" mededkarıöır. Yani yar-
dım edicisi...
"Hem miraçda yar bolgan şir-i Hudıi Ali'dür
Hoca Ahmed'e mededkô.r şi r-i Huda Ali'dür."

Aslan Baba ise Ahmet Yesevi'ye "Hak Mustafa" ema-

netini teslim eden büyüğü ... "Hak Mustafa'' emaneti Allah
yokuluğunun yol haritası, pusulası ve güç kaynağıdır.

Hasan Basri için hikmetlerdeki ifade kısa ve yalındır.

"Nefsini tepti yok etti Hasan Basri."

728 yılında göçmüştür.

Zünnun Mısri İslam tasavvufunun ilk dile gelenlerin-

dendir.
Hikmetlerde "Hak yolunda yok oldu Zünnun Mısri"

diyerek Zünnun Mısri'den söz edilir.

Maruf-u Kerhi yine adı bilinen en eski büyük şeyhler­
dendir. Hikmet:
"Marufgibi bu yollara ayak bassan"

Mamf öz babasını müslüman yapan adamdır. Kabri

Bağdat'tadır.
815 de göçtü.
İbrahim Ethem hikmetlerde adı çok geçenlerden ...
Belh ülkesinde sultan oğlu iken durumunu bıraktı, malı­
m dağıttı ve Allah yolcusu oldu. Yolun en büyüklerinden
oldu. 782 yılında göçtü.

93
 Hikmet! erde:
Allah'ı anmak gönüllere sevinç verir
Belh ülkesini dışiadı ve aba giy di Ethem.

Gerçek aşıklar geçer olur canlarından

Ethem gibi dağıtıp yok eder malını

Dünya ve ötesini boşa gitsin Ethem gibi

Bişri Hafi bilinen en eski büyük şeyhlerdendir. 890 yı­

lında göçtü. Hikmetlerdeki söz:

"Sufı gerek batının eylese safi

Kulluk eylese Bişri Hafi misali"

Bayezıt-ı Bistami de adı çok geçenlerdendir. Tasavvuf

yolunun en büyüklerindendir. 848 de göçtü.

"Bayezıt gibi aşık ol ve dünyadan geç

Bayezıt gibi geceZere kalk özünü aş

Şeyh Bayezıt yetmiş kere özünü sattı.

Cüneydi Bağdadi 91 Oyılında göçtü. Hikmetler:

"Doğru oldu saf oldu Cüneyd, Şıbli

Cüneyd gibi çöller gezip dertZere bas

94
 Şıbli 945 de göçtü. Hikmet:
"Şıbli gibi aşık olup sema vursam"

Ve Mansur...
"Ve Mansur" diyorum. Çünkü Hikmetler Divanında

Arslan Babadan sonra en çok onun adı geçer.

İşte hikmetler:
Mansur gibi başımı verip aşk darında
Zatı ulu sahibim sığınıp geldim sana.

Mansur gibi candan geçip dara konsam

Dar üstünde candan geçip Hak dese m.

Tarikatın pazarından nasib alsarn

Mansur gibi Enel Hakk'n dava etsem

Lit-Uı, deyip il1allaha tutkun ol

Mansur gibi Enel Hakk'ı dava kıl

Mansur der, Enel-Hak erenler işi doğru

Mollalar der doğru değil gönlü ne kötü gelip

Şeyh Mansur özbaşını darda gördü

Nur gönderdi Hakk'n yüzünü orda gördü

Yakarn tutup Hazretine sığındı m geldim

Aşk kapısında Mansur gibiyi m işte

95
 Aşık Mansur Enel Hakk'ı dile aldı
Cebrail geldi Enel Hak birlikte dedi

Enel Hakk'ın manasını bilmez cahil

Bilen gerek bu yollarda terniz mertler

Bilmediler mollalar Enel Hakk'ın m anasın

Kal ehline hal ilmin Hak görmedi rnünasib

Şeyh Mansur'u Enel Hakk'ı yersiz değil.

Hikmetler Divanındaki yolu izlediğimizde karşımı­

za çıkan, Yüce Kur'an'dan, Yüce Muhammed'den, Yüce
Ali'den, Mansur'dan ve Aslan Baba'dan akıp gelen yolu gö-
rürüz. İşte Ahmet Yesevi'nin tasavvuf yolu bu yoldur.

96
 HAYAT
~

A hmet Yesevi'nin hayatıyla ilgili kaynaklara ve sözlü

birikime dayalı birçok bilgi vardır. Bilgilerin çokluğu
arasında gerçeği çıkarmak işin asıl güç yanı ...

Birçok kaynak ölüm tarihi olarak 1166'yı verir.

Ancak bu tarih bilinen birçok bilgi ile çelişkilidir. Bu ba-
kımdan Kazakistanlı bilgin değerli Muhammetrahim
Canmuhammetoğlu ile aynı görüşte buluşarak bu tarihin
"ölmeden önce ölüm'' ve yer altına girme tarihi olduğunu
. düşünüyorum.

Yer altına girdiğinde 63 yaşındaydı. Bu hesap hicri yıla

göredir. Miladi 61 diyebiliriz. "Yer altına girdiği tarihten
önce kaç yıl yaşadıysa, yer altında da o kadar yaşadı" yay-
gın görüşünden yola çıkarak 126 yıl yaşadığını söylersek,
doğum tarihi 1105 yılıdır.

1105 yılında doğduğu yer bugünkü Kazakistan

Cumhuriyeti'nin Çimkent İl'inin Sayram şehridir.
Sayram o zaman daha canlı ve önemli bir şehirdir.
Babası İbrahim Şeyh, anası Karasaç Ana'nın türbeleri ya-
pılı ve bakımlı olarak bu şehirdedir.

97
 Ahmet Yesevi yetim büyümüştür. Abiası Gevher Ana
ile çocuk yaşta Yesi'ye yerleşmiş ve burada yedi yaşınday­
ken büyük mürşidi Arslan Baba ile karşılaşmış, ondan
Yüce Muhammed'den gelenemaneti almış ve onun eğiti­
mi altına alınmıştır.

Yedi yaşta Arslan Baba)'a verdim selamı

Hak Niustaja emanetirı verin arnıağan
O vakitte binbir zikrin kıldım tamam
Nefsim ölüm sonsuz/uğu uçtum işte

Yedi yaşta Arslan Baba beni buldu

Her sır görüp perde ile sarıp örttü
Allaha hamd gördüm, deyip öptü
O sebepten altmış üçte girdim yere

Arslan Baba ile dünya düzeyinde çokça birlikte olamadı.

Can alıcı Arslan Babanı canını aldı

Huriler geldi ipeklerden kefcrı kıldı

Yetmiş bin nıelaike yığılıp geldi
O sebepten altmış üçte girdim yere

Ahmet Yesevi'nin hayatında ve hikmetlerinde Arslan

Baba'nın sürüp giden etkisi, mana aleminde onunla bağı­
nın kesitmediğini gösteriyor.
Kaynakların anlattığına göre belli bir dönem
Horasan'ın en önemli mürşitlerinden "Hocalar"dan Hoca
Yusuf Hem ed ani'ye ulaşmış, onun dört halifesinden birisi

98
olmuş ve dergahın piri durumuna gelmişken, dönüp gel-
miş ve Yesi'ye yerleşmiştir.
Yesi'de yolu yeniden oluşturmuştur. Türkçe temelinde
ve Türk ruhuna uygun olarak ilk Türk-İslam tasavvuf yolu
böylece adı sonradan Türkistan olan Yesi şehrinde başla­
mıştır.

Yesi, eski Şavkar'dır. Kalesi ve yeri Yassı olduğundan

Yassı Kale adı zamanla Yessi veya Yesi'ye dönüşmüştür.
Ahmet Yesevi bütün Türkistan'ın piri olunca da adı "Piri
Türkistan'ın Şehri" diye anılır olmuş; kısalarak Türkistan
olmuştur.

Yesi'de bugün Halvet Mescidi diye amlan yapı Ahmet

Ycsevi'nin büyük işini yaparken kullandığı merkezdir.
Halvet Mescidi bütünüyle yer altında gibidir. Odalarından
birinde bir insanın ancak yaşayabileceği küçük bir yer altı
odası vardır. Merdivenle inilir. İşte Ahmet Yesevi'nin yer
altında 63 yılını geçirdiği yer burasıdır. Bugün de vardır.
Yer altı odasında 63 yıl geçer mi? İşi doğru anlamak
gerek. Bu oda Hazret'in ilk girişinde 60 gün kaldığı, son-
radan ise" vaktinin çoğunu geçirdiği" yerdir. Buradan çık­
tığında penceresi olmayan büyükçe bir oda, belli ki ziya-

retçilerini kabul ettiği, görevler verdiği yerdir. Yan tarafta

ise banyo ve tuvalet bölümü vardır. Bütünüyle bu bölüm-
ler dünyaya kapalıdır.
Ahmet Yesevi, Yesi'de bir okul kurmuş ve burada ye-
tiştirdiği öğrencilerini Dünya'ya yaymıştır. Tarihin yönü-
nü dcğiştirmiş, Türklüğün "yeniden dirilişini" sağlamıştır.
Ömrünün son yılı sayabileceğiıniz 125. yaşında söylediği

99
hikmet de alçak gönülle ve melaınet yolunun gereği ola -
rak diyor ki:

"Eren/erden jeyz ve jütuh aZamadı m

Yüzyirmibeşe geldim bilemedi m
Hak taala taatların kılamadım
İşitıp aniayıp yere girdi Hoca Ahmet"

Hicri takvimle 126 yaş, halk arasında yaygın olarak

söylenen yaşıdır. 126. yaşında 63 yıl önce "öimeden önce
tattığı ölümü" yeniden tadarak ötelere göç etmiştir. Tarih
1227 olabilir.
Mezarı üzerine küçük bir türbe yapılmış ve iki asır
sonra gelen büyük cihangir Timur tarafından bugünkü
türbe ve dergah yaptırılmıştır. Türbesi yüzyıllardan beri
ziyaret yeridir. Bu yüzden Ulu Türkistan'da Türkistan şeh ­
rine İkinci Mekke denilir.

Yolundan Yürüyenler
Ahmet Yesevi'n in yolu sağlığında ve göçmesinden
sonra da!lanıp buda!danmı ş; yoldan yeni yo!başcılan çık­
mış; türlü adlarla Tur k Dünyasında yaygınlaşm ış ve günü-
müze kadar ulaşmıştır.
Yolun ilk halifesi Arslan Baba'nın oğlu Mansur Ata'dır.
Mansur Ata'dan sonra Abdül Melik Ata sonra Tae Hoca
sonra Zengi Ata görev yapmışlardır.
İkinci halife Harezmli Sait Ata'dır.
Üçün cü halife Süleym an Hakim Ata, Yesevi yolunun
Tü rkler arasında en tanınmış şeyhi sayılır.

100
 O zaman ki adıyla Rum'da yani Roma coğrafyasında,
en tanınmış yol büyükleri Hünkar Hacı Bektaş Veli, Sarı
Saltuk, Ahi Evran, Edebali ve sonraki dönemlerde Hacı
Bayram ve Akşemsettin'dir.
Türkiye'de Siraçlar arasında yaygın adıyla "Hubyar"
ve Anadolu ve Rumeli coğrafyasında adı bilinen ve bilin-
meyen çok sayıda horasan ereni, alperen, gazi derviş hep
Yesevi yolunun yaylCıları ve uygulaylCıları oldular. Şimdi
bize düşen onları araştırmak ve gelecek nesillere tanıt­
maktır.

Bu yolda Türkistan şehrinde kurulan "Hoca Ahmet

Yesevi Kazak- Türkilluslararası Üniversite" ciddi çalışma­
lar içindedir. Bu çalışmalar sonucunda Ahmet Yesevi, ha-
yatı, etkileri ve takipçileri hakkında daha aydınlatıcı bilgi-
lere ulaşacağımızı umuyorum.
Kısa adıyla "Ahmet Yesevi Üniversitesi" Türk Dünyası
gençlerini Ahmet Yesevi çizgisinde buluşturmak, kaynaş­
tırmak ve Türk Dünyasını bilim çağına ulaştırmak yolun-
da yürüyor.

1 Ol
 YOLUN İŞLERi
~

Y esevi yolundan yürümek isteyenlerin önce bir işle­

rinin olması gerekir. Ahmet Yesevi onca işi arasında
"kaşık ve kepçe yapımcısı" idi...

"Safi olmayıp neylesin evde yapacak işi yok"

İşi
olan işini geliştirmeli, kazaneını arttırmalı ve halka
"aş" verecek kadar varlığı olmalıdır.

"SofiZik iddia eder halka verecek aş'ı yok."

Yani tembelliğin, işe yaramazlığın adına sofılik denile-

mez. Sofı yani derviş, yani tasavvuf yolcusu, eğer Yesevi'lik
davasında ise önce işini oluşturacak ve halka "aş" verecek
duruma gelecektir.
Hikmetlerde çokça geçen "dünyadan kesilmek" dün-
ya nimetlerine tapmaktan uzak olmak demektir. Gerçek
müslüman dünyayı başının üstüne koyınaz, ayağının altı­
na alır. Kalbinde Allah vardır, elinde ise işi...

102
 İşi olmalıdır ki; halka aş verebilsin. Yani en yakınlaştı­
ncı ibadet olan "garip, yetim ve yoksullara" yardım edebil-
sin. Yesevi yolcusu "alan el" değil "veren el"dir. Bunun için
de "olan el" olmalıdır.
Yesevi yolcusu "Allah aşkı"na isteklidir; ihlası arar;
emeği ile geçinir; başka inançlara hoşgörülüdür ve bilim
arayıcısıdır. Bilim yolunda gerçeği arar.
Halka gösteriş yapmad<tn namaz ve oruç temel ibadet-
lerdir. En çok sabah namazı üzerinde durulur.

"Ne hoş tatlı seher vakti olanda

Baldan tatlı Hü adı seher vakti o/anda"

"Gerçek gönül/e namaz kıl ki Allah bilsin."

Yesevi yolunda zikir vardır. Zikir Allah'ı anmak de-

mektir.
"Lailahe illallah" denilir... ''Allah" denilir. "Hu" yani
"O" denilir. "Entel hadi Entel Hak" denilir.
Zikredenlere Allah vaat etti:
"Zikredin ki sizi zikredeyim" dedi.
Zikir sessiz de olur, sesli de... Erre zikri de vardır. Bıçkı

zikri de denilir.

Allah'm adını söyler kullar anlam ile

Anlamsıza asla kul/ar sa lmaz olur
Allah diyen aşık kullar devamlı
Hakk'ı anmaktan zerre gafil olmazlar

103
 Yesevi yolunda zikrin anlamı bilinecektir. Yani ibadet
eden kişi ne dediğini bilecek, anlam zihninde canlanacak
ve böylece yarar doğacaktır.
Sohbet yolun esaslarındandır. Bilenler ve olgunlar söy-
leyecek, kalanlar dinleyecektir. Sohbet, adabıyla yürüye-
cektir.

Erenler cemal görür

Dervişler sohbetinde
Erenler meclisinde
Nur yağar sohbetinde

Ne dilesc o olur
Dervişler sohbetinde
Her bir sır açık olur
Dervişler sohbetinde

Resule vahiy geldi

Baştan tacını aldı
Kalktı hizmet eyledi
Dervişler sohbetinde

Yesevi yolunda "candan geçip" sema vurmak vardır.

Sema, sima, samah, raks aynı eylemin değişik adlarıdır.

"Şıbli gibi sema vurup candan geçtim."

Melekler toplanıp bir gün sohbet kurdu

Raks ve sema vurmak için yürüdü
Miraç üste Hak Mustafa bunu gördü
Şimdi ben de mks ve sema edesim gelir

104
 Ancak sema dünya için olmamalı. Yani gösteriş için,
yani dünyalık için.

Dünya tepmeden raks ve sema yapan cahil

Hak yadrnı bir an demez yürür gafil
Dervişim der gönlü dünyalıktadır
Dünya için raks ve sema vurur dostlar.

Kendinden geçmeden raks ve sema yapmak hata.

Sema ve raks da eğer kendinden geçip Hakk'a erişme

yoksa, anlamı yok. Her işte olduğu gibi bu işlerde de "ih-
las" gerek, yani içtenlik
Yesevi yolunda yalnız da toplu da zikir yapılır. Meclis
kurulur, halka oluşur...

Cemalini isteseniz ey zikredenler

Candan geçilip halka içinde görün dostlar.

Halka varsa, meclis varsa, zikir, sema ve raks varsa

"çeng ve rebab" olmaz mı? Ham ervah ne der bilemem.
Ama vardır. "işler niyetiere göredir:'

Ruhlarının gıdasıdır çeng ve rebah

Ahı çıksa yedi iklimi viran kılar.

Çeng ve rebah o dönemin ve o ikiimin sazları. Kopuz

da olur, saz da, bağlama da... Medine kadınları Yüce Mu-

105
haınıned'i teflerle, şarkılada karşılamıştı. Ne de hoş karşı­
lamışlardı...

Kimse aldanmasın ... Yesevi yolunda mücahade de var,

riyazet de... Eğer gerçekiere erişmek, kapıları açmak, öte-
lere ulaşmak isteniliyorsa ...
Mücahade çetindir, riyazet de...
Yesevi yolu bir iklim sağlar ve bu iklimden herkes na-
sibince yararlanır. İsteyen, dayanıklı olan, mektebde kalır,
öğretmen olur. İsteyen dersini alır, açılır gider, isteyen na-
sibindeki aza razı olur, yolundan yürür.
Herkese istediğince ve nasibince...

106
 BANA GELİNCE
~

B u kitabı deriemek benim için çetin oldu. Çünkü bü-

yük bir dava... Büyük bir insan ... Olgun insan ... Benim
ise sadece adım Kemal, Namık Kemal "yazıcı olgun:' Ama
ben olgunluktan da yazıcılıktan da çok uzaklardayım.
Bu kitabı yazmadım, sadece derledim. Bahçe çok
büyüktü... Güller... Çiçekler... Benim ellerim küçükti.i.
Takatım yetersiz ... Ne kadar derleyebildiysem onu size
sunuyorum. Bunlar solmayan güllerdir. Bu kitabı seven
olursa, bir kere değil, sık sık okumasını dilerim. Ben öyle
yapmak istiyorum. Belki birgün, derlediklerim beni etki-
ler de, adıma uygun olurum. Tanrıuan ümit kesilir mi?
Değerli okuyucum, bunlar içimden gelen içten sözle-
rim. Sizi alkışlıyorum. Alkış doğu Türkçelerinde "dua'' de-
mek, sizden de alkış istiyorum, doğu Türkçeterindeki an-
lama göre ... Sağ olunuz, sağlıklı olunuz. Bahtınız ve yolu-
nuz açık olsun.

Namık Kemal ZEYBEK

107
HiKMETLERDEN
SEÇMELER

109
110
BİSMİlLAH

111
112
BiSMİLLAH

Bismillah diye başladım hikmet dedim

İstekiiye inci cevher saçtım işte
Riyazeti sıkı tutup kanlar yutup
ikinci defter sözünü açtım işte

113
TÜRKÇE SÖYLEDİM

115
TÜRKDİLİ

Sevmiyarlar alimler
Sizin Türkçe dilini
11rij7erden dinlesen
liçar gönül iZini

Jiyet hadis anlamı

Türkçe olsa anlarlar
Jinlamına erenler
Başı eğip dinlerler

Miskin kul Hoca Jihmet

Yedi atana rahmet
Fars dilini bilir de
Sevip söyler Türkçeyi

117
118
ALLAH'A GİDEN YOL
İNSAN

119
120
KULLARININ KULU OL

Allah diyen kullarının kulu ol

Toprak gibi yollarının yolu ol
Aşıkların yanıp uçan külü ol
Hak cemalin gösterınese ne olur

121
 ALLAHI GÖRMENİN YOLU

Söz söyledim kim isterse Hakk'ı görmek

Cam cana bağlasın damarı katsın
Garip, yetim, fakirierin gönlün alsın
Gönlü bütün insanlardan kaçtım işte

Nerde görsen gönlü kırık merhem ol sen

Öyle mazlum yolda kalsa hemdem ol sen
Mahşer günü dergahma mahrem ol sen
Ben-bencillik güdenlerden kaçtım işte

Garip, fakir, yetimleri Resul sordu

O gece mirac oldu Allah'ı gördü
Geri geldi fakirierin halin sordu
Gariplerden iz arayıp indim işte

122
 Ümmet o/san garipZere uyar ol sen
Ayet hadis kim söylese duyar ol sen
Günlük rızık ne verirse doyar ol sen
Doyar oldum şev k şambın içtim işte

Medine'ye Resul varıp oldu garip

Gariplikte sıkıntıyla oldu habib
Cefa çekip Yaratana oldu karib
Garip oldum ötelerden aştım işte

Akıllıysan garip/erin gönlünü al

Mustafa gibi eli gezip ye tim bul
Dünyaya tapan soysuzlardan uzak ol
Uzak oldum derya oldum taştım işte

123
 GARİP, FAKİR, YETİMLER

Garıp, fakir, yetimleri sevindirin

Parçalayıp aziz canı ondan verin
Yemek bulsan sevinerek sofra serin
Hak'tan duyup bu sözleri dedim işte

Garip, fakir, yetimleri kim sorarsa

Razı olur o kulundan Yüce Allah
Ey bilmeyen sen sebepsin özün gizler
Hak Mustafa öğüdünü dedim i~te

124
AŞKYOLLARI

125
AŞK ve MELAMET

Aşk kapısı Mevliim açtı bana değdi

Toprak etti hazır ol diye boynum eğdi
Yağmur gibi m eZametin oku değdi
Ok sapiandı yürek bağrım deldi m işte

127
 SONSUZLUK DERSLERİ

Gönül gözü parlamadan taat kılsan

Dergahına makbul değil bildim işte

Hakikattan bu sözleri tam öğrenip

Sonsuzlukta Hak'dan dersler aldım işte

Bir ve Var'ım dersler verdi perde açtı

Yer ve Gökte du ramadı şeytan kaçtı
Sofra kurup vahdet içkisi içerek
Sonsuzlukta Hak'dan dersler aldım işte

Aşk makamı türlü makam akıl ermez

Baştan ayağa zorluklar sıkıntılar
Melametler ihanetler kı lsa geçmez
Sonsuzlukta Hak'dan dersler aldım işte

128
 Aşk belası başa düşse in ler eyler
Aklı alır, şaşkın kılar hayran eyler
Gönül gözü açılırda ağlar eyler
Sonsuzlukta Hak'dan dersler aldım işte

Ağlar idim seher vakti bir ses geldi

"Didarımı göstereyim" vade kıldı

Aklım aldı şaşkın kılıp aşkın verdi

Sonsuzlukta Hak'dan dersler aldım işte

Allah derdi satılmaz ki satın alsa n

Olgun mürşit yolunda toprak olmasan
Hak yoluna girmek olmaz pak olmasan
Sonsuzlukta Hak'dan dersler aldım işte

129
 TEVBE KlLAN AŞlKLAR

Tevbe kılıp
Hakk'a yanan aşıklara
Uçmağ içre dört kaynakta şerheti var
Tevbe kılmaz Hakk'a yanmaz gafi/lere
Dar kabirde katı azab hasreti var

Uçmağ yeri u man kullar tevbe kılsın

Tevbe kılıp Hazretine yakın olsun
Cennet halkı hepsi ona yardım kılsın
ElVlin elvangiyer şeref h il 'atı var

Tevbe kılan aşıkZara nuru gelir

Gece gündüz oruçluysa gönlü parlar
Öldüğünde mezarın da geniş olur
Ogan İz'im Rahim Rahman Rahmeti var

Tevbesizler bu dünyadan gitmez sanır

Öldüğünde kabiriere girmez sanır
Kıyamette seher vakti gelmez san ır
Heyhat heyhat feryad ediş günleri var

130
AŞlKOLSEN

Zahit olma abid olma aşık ol sen

Mihnet çekip aşk yolunda sadık ol sen
Nefsi tepip dergahına layık ol sen
Aşksızların ne canı var ne imanı

131
 AŞK DERDİNİ HERKESE DEME

Aşk derdini dertsizlere demek olmaz

Bu yolların ötesi çok geçmek olmaz
Aşk cevheri bilmeyene satmak olmaz
Habersizler aşk kadri ni bilemezler

132
SEVENLERE DİDAR VAR

"Kııl'um" deyip yananları sever Allah

Hak gösterir didarını şahit Allah
Nerde olsa tesbihleri "Şeyan lillah"
Ne bulursa Hak yoluna ihsan kılar

133
 AŞIKOL

Hoca Ahmet zahit olma aşık ol sen

Bu yollarda ayık yürü sadık ol sen
Leyla Mecmm Ferhat Şirin Vamık ol sen
Aşk olmadan Hakk'ın yüzü görülemez

134
TANRI ARİF IŞIK İLE SÖYLEŞİR

Arif aşık şevki ile kıyamette

Tanrısına söz ve cevap kılar imiş
Bu alemde çektiği cefalarını
Göğsün yarıp Hak yanına salar imiş

"Bu alemde kıldın beni halka rüsva

Didarı görürsün diye kıldın şeyda
Alem halkı düşman kılıp verdin kavga"
Tanrısına varıp sözler söyler imiş

Didarımı istiyorsan gece yatma

Bu dünyanın lezzetinden zerre tatma
Halden sorsa nadiinlara sırrı satma
Böyle erlere sırlar açılır imiş

Didarımı istiyorsan arşa bak sen

Arş üstünde ahın ile ateş yak sen
Ümmet'sen Muhammed kapısına bak sen
Sübhan Igem gerçek aşkı smar imiş

Dinleyip aşık raks ve sema vurunca

Yedi gökten melekler de hep gelince
Arş ve kürsü levh kalem yardım edince
Yer depren ip Hakka ağlar olur imiş

135
 AŞIKLIK DAVASI

Aşıklık davası kılan kişiler

Maşukundan zerre gafil olamazlar
Aşk cevheri dipsiz derya içindedir
Candan geçmeden cevherden alamazlar

Cevher alır dalgıç eğer candan geçse

Şeyda olup aşk şarabın her kim içse
Nice aylar nice günler eğer geçse
Aşkın gülü açılır asla so lamaz

Aşık olup bula m desen Hak yolunu

Saklar ol sen aşk bağında sır gülünü
Mihnet ile sınarmış iyi kulunu
Gerçek aşıklar ondan gönül alamaz

Hoca Ahmet kabul kıldı saklanmayı

Kabul kıldı aşk odunda tutuşmayı
Canı verip satın aldı yanmaklığı
Gerçek sözdür asla bunun yalanı yok

Ey dostlarım aşk dalgıcı olmayınca

Vahdaniyet deryasına girmek olmaz
O deryanın cevheridir Hakk'a varmak
Candan geçip girmeyince görmek olmaz

136
 Himmet bağı can beline bağlamazsan
Masiva sevgisini içten atmazsan
Göz yaşıyla niyaz edip yalvarmazsan
Sırlar ya lım merdanlardan bilmek olmaz

"Onlar sever" şarabını içmeyince

"Onları sever" li bası giymeyince
Riyazetin potasını boğmayınca
Hak cemali n muradınca görmek olmaz

''Allah ile" makamına ermeyince

"En temutu" sarayına varmayınca
"Fenafillah" deryasına girmeyince
"Bekabillah" gevherinden almak olmaz

Şeriatıngiyimini giymeyince
Tarikatın burağına binmeyince

Cezbe coşku alemine varmayınca

Hakikatın meydanına girmek olmaz

Merdanların mu radıdır Hakk'ın yüzü

Ha kle'ın yüzü gerekse, ol uykusuzıt
Hoca Ahmet seherlerde yaş kıl gözü
Uyuyarak Hak yüzünü görmek olmaz

137
 AŞIKODUR

Muhabbetin şevki ile yar istegil

Oruç namaz Ogan'ımın farzı olur
Mahşer yeri
adaletle sarar olsa
Aşıkların Bir Tanrı)'a arzı olur

Arzı şudur Tanrı'sınabin yaZvarır

"Halim gör" der yaşın saçıp da haykırır
N ara atar Mahşer yerin abad eder
Aşıkların gönül ahı borcu olur

Gerçek aşık
daim diri ölen değil
Ruhlarıda yer altına giren değil
Zahid abid bu manayı bilen değil
Gerçek aşık insanların Hızrı olur

Zerre aşkı kime düşse nalan eyler

Göz yaşını akıtarak umman eyler
Her ne bulsa Hak yoluna ihsan eyler
Cimri/erin düşmanlığı buğzu olur

138
Gizli yürür kime baksa aşık eyler
Lutf eylese yalancıyı sadık eyler
Hak'tan korkan dergahına layık eyler
Dışı görmez b atın içre gözü olur

Hoca Ahmet malı yoktur adak başı

Tan la varsa Rab be armağan göz yaşı
Acz ve niyaz kırılmışlık onun işi
Kanlı yaşı san yüzü özrü olur

139
 AŞIKLARIN İŞLERi

On sekiz bin alenıde

Hayran olan aşıklar
Bulmaz nıaşuk ışığm
Şaşkın kalan aşıklar

Her an başı dönerek

Gözü halka dönerek
Hu-Hu diye kavrulup
Ağlar olan aşıklar

Yanıp yanıp kül olan

Aşkında biiibüi oian
Kimi görse kul olan
M ertler olan aşıklar

Yol üstünde hak olan

Sineleri çak olan
Zikir yapıp pak olan
inler olan aşıklar

140
Bele himmet bağlayan
Yürek bağır dağiayan
Feryad edip ağlayan
Giryan olan aşıklar

Gahi yüzü sararıp

Gahi yolunda garip
Tesbihleri "Ya Habib"
Cevlan olan aşıklar

Hoca Ahmet aşık ol

Sıdkm ile sadık ol
Dergahına layık ol
Canan olan aşıklar

141
 AŞIKLARIN

Yüce Tanrım buyruk verse kudretiyle

Aşıkları dava kılar yürür gider

Mahşer yeri efgan ile yaşlar döküp

Kendisine günahlı der yürür gider

Aşıkların Hak yanında yüz nazı var

Na'ra atsa zerre asla kalmaz yanar
Oruç namaz tesbihleri Yüce Allah
Batınların söyler olur yürür gider

Aşıkların göz yaşları bağ ve bostan

Bii/biiileri söyler durur daim destan
Dışlarını bozar yürür hane vi ran
Hak kudreti inşa kılar yürür gider

Muhabbetin Burakma binip gider

Öyle aşık tarikatta cevlan kılar
Sır şarabm içip ezel ruhu kanar
Aşk bahsinde söz söyleyip yürür gider

Aşık olup Hikmet dedi Hoca Ahmet

Sıdkı ile dinleyene yüzbin Rahmet
İman verir ona Tanrım taç ve devlet
Aşık gönlü safa olur yürür gider

142
AŞKSIZLAR

Aşksıziarın hem canı yok hem imanı

Resuluilah sözü dedim odur ki'mı *
Nasıl desem dinleyip de bilen hanı
Habersize desem, gönlü taştır dostlar

143
 AŞKINYOLU

Di dar için canı kurban kılmadıkça

İsmail'ce didar arzu kılman dostlar
Candan geçip tarikata girmedikçe
Aşıkım diye yalan söz k ılman dostlar

Aşıklık ulu sözdür desen bunu

lvfihnet ile sınar imiş M eviarn seni
Ozüntüler ile ols an tünü *günü
Sevdiğinden gönül özge kı lman dostlar

Benlik ile tarikata girmediler

Can geçmeden yola adım atmadılar
Nefs ölmeden teslim jan i olmadılar
Tanıahkarlık ile yola girmen dostlar

İşbu aşkın yolu dilim dilim olmak

B urada ağlayıp ahirette gülrnek
Gül'ce renklerin z eferan gibi solmak
Böyle olm adan aşk sözü demen dostlar

144
Mürşit/erin söylediği yolları seç
Bildiğimce yola girdim deme sakın
İyi bilsen tarikatta tehlike var
Kılavuzsuz bu yollar girmen dostlar

Mürşitler/e yola girsen nefse afet

Değme nadan bu yollara dayanamaz
Sadık kullar bu yolları bilir rahat
Diri ölmeden di dar dilemen dostlar

"Yalancılar üm m et değil" dedi size

O Muhammet Hak Resulü idi bize
Yalancıya cenneti yok Tanrı tanık
Yalan sözle imansızca gitmen dostlar

Hoca Ahmet özden geçmeden söyleme

Halk içinde "aşıkım" diye söyleme
Bu aşıklık ulu iştir uyanık ol
Gafil olan Hak didarın görmez dostlar

145
 AŞIKLARIN KABİR HALİ

Gelin dostlar Allah adın daim deyin

Allatı adı gönülleri açar dostlar
Estağfir ve istigfan daim deyin
Lanet şeytan ten mülkünden kaçar dostlar

Lanet şeytan size düşman ayık olun

Gece Allah gündüz Allah deyin ölü n
Dar ka bire girilince nura dolu n
Meleklerde Allalı nurun saçar dostlar

Allah nuru kabr içini aydınlatır

Melekler de knrşısmda hazır durur
Mürnin kullar görüp onu hayran olur
Bu alemin ışığından geçer dostlar

Bütün ruhlar toplanır/ar kutlu kula

Toplananlar uğraşı r/ar kutlamağa
Dua kılıp yıkanınca kalır tekce
Ruhlar sevinerek kucaklarlar dostlar

146
Yedi adım atıp sonra A1ünker-Nekir
Heybet ile girip gelir kahırlıcn
İki gözü ateş gibi bakıp durur
Nuru görür saygıyla kucaklar dostlar

lvfünker-Nekir sorusormaz nıile eder

Göz yaşını akıtarak jale eder
Hak adını söyler özün vc1le eder
Kanat çırpar havalanıp uçar dosı-/ar

Allaha hamd iyi geldi biz kurtulduk

Ka bir içinde azaplardan uzak olduk
Nice yıllar ölü idik de dirildik
Dua kılıp Hakka kapı açar dmılar

147
 TAATKIL

Hak'ka yanıp mürnin olsan taat kılgıl

Taat kılan Hak didarın görür dostlar
Yüz bin bela düşer olsa da inlemez
Ondan sonra aşk sırrını bilir dostlar

148
AŞKATEŞİ

Aşk ateşi gizlitutar, saklar idim

Can yandırdı yürek bağır kebap etti
Pirden yardım olmaz olsa şimdi bana
Bu dert bizi dostlar hadsiz harap etti

149
 AŞKTAN HABER

Ey dostlarım yürek ciğer oldu lcebap

Hakikatlı aşık candan geçer olur
Aşk ateşi gönül evi kıldı harap
O sebepten akıl fikir gider olur

Aşksız kişi adam değil anlayınız

Sevgisizler şeytan kavmi dinleyini z
Aşkdan başka sözü eğer söylerseniz
Elinizden iman İslam gider olur

lvieyhaneye giren aşık sırrı açık

Bağrı pişer yaşı akar gözü ağlar
Boşta yürür nerde olsa hane vi ran
Şeksiz bilin vahdet meyi içer olur

Ömrü boşuna gidenler aşkı bilmez

Candan geçen divaneyi göze almaz
H u sohbeti kuran yere koşup gelmez
Can ve gönlü taştan beter katı olur

ıso
 Allahın sevdiği daim ağlar yürür
Hak'tan korkar razın söylerseher durur
Yahya gibi durmaz ağlar matem tutar
Bu dünyayı arkalara atar olur

Aşıkların işi odur söz ve güdaz

Aşıkların istekleri oruç namaz
Mahşer günü göz yaşıdır Hak' ka niyaz
Arif aşık derd ve elem tartar olur

Aşıkları melametten kaçmaz olur

N adanlara iç sırrını açmaz olur
Namertlere inci cevher saçmaz olur
İçierine acıları atar olur

Hoca Ahmet Hak sözünü söyler daim

Hak'tan özge sözler demek olmuş haram
Oruç tutsayeri olur Daru's selam
Bağışlanma denizine batar olur

151
 AŞIKLAR YOLU

Yola giren erenlerden yol sormadırn

Ağlamadım ey dostlarım hata ettim
Hak, zikrini gece gündüz söylernedim
liy dostlarım öz canıma cefa kıldım

Allah yadı gönülleri aydınfat ır

AşıkZara Allah kendi vaadeyledi
Aşkın ye/i Mustafa'ya m·mağandır
O sebepten göz yaşımı tanık kıldım

Allah dedi: "Aşıklarım Burak birer

Hak zikrini söyleyeneRahmet yağar
Çuk ağlayan didarımı mutlak görür
Mahşer günü didarımı bağışladım"

Dertsiz adam adam değil bunu anla

Aşksız adam hayvan cinsi bunu dinle
Gönlünüzde aşk bolmasa bana ağ/a
Ağlayana has aşkımı bağışladım

152
Kul olursan ben-benliği sakm dışla
Seherlerde canına kıy durma işle
Yoldan çıkıp sapanları yola başla
Bir nazarda dillerini safa kıldım

Hak'ka aşık olup dedi Hoca Ahmet

Sadık olup dinleyen e yüz bin Rahmet
Dua ettim görmeyiniz mihnet zahmet
Akıllıysan bir söz ile eda kıldım

153
 GERÇEK AŞIKLAR

Muhabbet deryasında dalgıç olup

Marifet cevherini almak isterim
Tarikatın meydanında kanat çırpıp
O Tuba daliarına konmak isterim

O Tuba ağacını eksen de bitmez

Allah diyen aşık kuldan kusur gelmez
Gerçek aşık eren asla yolda kalmaz
Aşık olup Allah yad kılmak isterim

Tecellinin nuru ile aklı şaşan

Allah diye gönül bağlayıp dağ aşan
Muhabbet ateşiyle kaynayıp taşan
Ben de Allah deyip varmak isterim

Allah yadı gönülZere sevinç verir

Belh m ülkü terkederek çul giydi Et hem
Çul giyerek hidayete ayak bastı
Hidayete böylece varmak isterim

Çul giyen ol azizleri Hak sever

Sırları da dükkan içre Hak'kı bulur
Ahiarından dağlar dilim olup akar
Selim olup çulları giyrnek isterim

154
Selim olup saf oldu Cüneyd, Şıbli
Nefsi tepti yok etti Hasan Basri
Halkı koyup fani oldu Zünnun Mısri
Azizierin yoluna girmek isterim

Allah yadı kibirlenme evin yıktı

Pirlerimiz bu halkayı görklü yaptı
"Hu" deyince kötülükler uzaklaştı
Ben dahi o halkada olmak isterim

Şevk şarabını içtim de harap oldum

Muhabbetin ateşinde kebap oldum
Didarınınasip etse izim Vehhab
Darusselam saraya girmek isterim

Hoca Ahmet cevherlerden hikmet dedi

Azizlerden övgü ile söz söyledi
Uzun gece güne kadar kıyam etti
Dua kılıp hikmetler demek isterim

155
 KİM AŞIK KİM SEVİLEN

DertliZere benim ilaç benim derman

Hem aşığını hem sevilen benim canan
Rahm eyleyim adını Rahnıan zatını Sübhan
Bir nazarda içierini safa kıldım

156
AŞ/KLAR CEHENNEMİ SÖNDÜRÜR

Sevgi kadehinden içen divaneler

Kıyamette ağzından ad saçar dostlar
Kudretle yaratılan yedi cehennem
Aşıkların narasından kaçar dostlar

Cehennem ağlar yaZvarır Allah'ına

"Takatım yok aşıkların bir ahına

Kaçıp varayıp Yüce Hakk'ın yanına"
Aşıkların yaşı ile söner dostlar

Aşıkları aşk dükkanını kurarlar

Yaşın saçıp göğsün açıp yüzün sürer
İnşallah cehennem de korkar kaçar
Yedi gökler dayanamaz göçer dostlar

Hoca Ahmet aşıksıziarın işi kötü

Seher varsa Hak göstemıez ona yüzü
Arş ve kürsü levh ve kalem hepsi üzgün
Aşksıza cehennem kapı açar dostlar

157
 AŞIKEYLE

Aşk yolunda yok olayım Hak Bir ve Var

Her ne kılsan aşık eyle ey Allah'ım
Elim açıp dua kılsam İzim Cebbar
Her ne kılsan aşık eyle ey Allah'ını

Gül aşkının bahçesinde bülbül oldum

Elvan elvarı diller ile ben inledim
Bütün işten aşıklığın zordur bildim
Her ne kılsan aşık eyle ey Allah'ım

Aşkı değse yandırırmış can ve teni

Aşkı değse viran eyler ben benliği
Aşk olmasa bulmak olmaz Mevlam seni
Her ne kılsan aşık eyle ey Allah'ım

Aşk defteri sığmaz dostlar dergahına

Cümle aşık toptan varır bargahına
Yedi cehennem dayanmaz ahına
Her ne kılsan aşık eyle ey Allah'ım

158
I-fiis aşkını göster bana şükredeyim
Zekeriya "erre"siyle zikredeyim
Eyyub gibi belalara sabredeyim
Her ne kılsan aşık eyle ey Allah'ım

Cilve kılgıl tilbe kılgıl şeyda kılgıl

Mecnun kılgıl, el ve halka rüsva kılgıl
Işık göster pervane dek yanık kılgıl
Her ne kılsan aşık eyle ey Allah'ım

Nerden bulsam aşkın düştü kararım yok

Aşk övgüsün gece gündüz koyarım yok
Dergahından özge yere vararım yok
Her ne kılsan aşık eyle ey Allah'ım

Aşıklığıdava kılıp yürürnedim

Nefsten geçip Hak emri ni kılamadım
Nadanlıkla Hak emrini bilemedim
Her ne kılsan aşık eyle ey Allah'ım

Hoca Ahmet aşktan katı bela olmaz

Merhem sürme aşk derdine deva olmaz
Göz yaşından özge kimse tanık olmaz
Her ne kılsan aşık eyle ey Allah'ım

159
 AŞKIN

Aşkın kıldı şeyda beni

Cümle alem bildi beni
Kaygum sensin gece günü
Bana seni gerek seni

Teellallah zihi ma'rıi

Sen yarattın cism ve canı

Kulluk kılanı gece günü
Bana seni gerek seni

Gözüm açtım seni gördüm

Tüm gönlümü sana verdim
Yakınları terk eyledim
Bana seni gerek seni

Söylesem ben dilimdesin

G~özlescın ben gözün--ıdesin
Cammda ve görı/ümdesin
Bana seni gerele seni

Feda olsun sana ca n ı m

Döker o/san be rı im kanım

Ben kulımu nı sen sultanım

Bana seni gerek sen i

160
 Alimiere kitap gerek
Sofulara mescid gerele
Mecnunlara Leyla gerek
Bana seni gerek seni

Gafillere dünya gerek

Akıllı yaulcba gerek
Vaizlere minber gerek
Bana seni gerek seni

Alem bütün uçmak olsa

Tüm huriler karşı gelse
Allah benden razı olsa
Bana seni gerek seni

Uçmak girem cevlan kılsam

Ne hurilere göz atsarn
Onu bunu ben ne kılsam
Bana seni gerek seni

Hoca Ahmet benim adım

Gece günü yanar odum
İki cihanda umudum
Bana seni gerek seni

161
 AŞK'SIZ YOL ALMAK OLMAZ

Yüce Allah aşık/ara verdi aşkın

Şükrederek yanıp tutuştum işte
İki alem gözlerimde haşhaş tane
Görünmedi yalnız Hakk'ı sevdim işte

Candan geçip yalrıız Hakk'ı cana kattım

Ondan sonra derya olup taştını işte
Sonsıızluğa yolcu oldum makam aştım
Dünya ukba yüzbin ta la k koydum işte

Hak önünde olgun akılsözü olmaz

Aşk şiddeti coştuftwıda bir an dunnaz
Pervan e gibi yanarsa kendi bilmez
Bu sırları cananeilen duydum işte

Tarikatın yollarının ötesi çok

Pak aşkına ulaşmadan yürümek yok
Allah yüzü görünemez uyuyarak
Uyumadan didarını gördüm işte

162
Taı·ikatın yolıı katı,
tuhaf, şaşttm
Başım katı Olgun Pire doğru kaçtım
Pir eteğin tutup gizli gözü açtım
Rüsva olup yolları yürüdüm işte

Tarikatm yollandır tuhc~( ulu

Nasip kıldığı kuluna olur yakm
Zerresine dayanamaz yedi tamıığ

E}' yararılar aziz candan doydımı işte

Hakikatın manasma eren kişi

Şaşkın olur tutuşarak içi dışı
Kanlı akar gözlerinden akan yaşı

Göz yaşını armağan kılıp vardım işte

Şeriattır aşık/ann efianesi

Arifaşık tmikatm ineisidir
Nere varsa cananesi yoldaşıdır
Bır sırlan arş üstünde gördüm işte

163
 MANSUR

Aşk yolunda aşık olup Mansur geçti

Belin bağlayıp Hak işi sıkı tuttu
Me/am eller ihanetler çok işitti
Ey mürninler ben de Mansur oldum işte

Aşık Mansur "Enel Hakk"ı dile aldı

Cibril gelip "Enel Hakk"ı birge dedi
Cibril gelip "başın'' diye yola saldı
Darda olup Hak yüzünü gördüm işte

Mansur geldi dar eğilip kendi aldı

İç gözü açık olanlar hayran kaldı
Nur gönderdi Allah özünazar kıldı
"Vay aşıka" didarını gördüm işte

Ni da geldi o ş ol da ra "çok boğmagıl"

Sıkı durgii her yan bakıp sen ağmagıi

Taşa dedi "emrim tutup sen tegmegil"
Levh-i Mahfuz tahtasında gördüm işte

Üçyüz molla gelip yazdı çok rivayet

Şeriatdır ben yazayı m bir rivayet
Tarikatda hakikatta hak himayet
Başı m verip Hak sırrını bildim iş te

164
Enel Hakk'ın manasını bilmez ncidan
Bilgin gerek bu yollarda pak-ı merdan
Akıllı kul Hakk'ı yadını dedi candan
Candan geçip Cananeyi sevdim işte

İma kıldım bilen olsa mana alsın

Kal ilminden yazıp dedim nişan kalsın
İnci cevher sözlerimi içe alsın
Hal'den dedim aşık/ara verdim işte

Kimsesiz Mansur horlukla oldu eda

Bir söz ile yaranlardan oldu cuda
Hal dilini kimse bilmez Tanrım tanık
Kanlar yutup bende tanık oldum işte

Şah Mansur'un "Enel Hakk"ı yersiz değil

Erenler bizim gibi günahlı değil
Soysuz olan bu sözlerden anlar değil
Anlar olup Hak kokusu aldım işte

Bir seherde garip Mansur çok ağladı

Nur gönderdi Allah özü rahmeyledi

Ondan sonra kırklar baktı şarap verdi
Bilenlere bu sözleri dedim işte

165
 MANSURA FERYAD

Durmaz aşık Hu derler

Allahımı yalvarıp
Yürür O'nun aşkında

Gece gürıdü.z saraı--ıp

Mansur bir gün ağladı

Erenler rahm eyledi

Kırklar şerbet içirdi
Mansur değeri bilip

Mansur der ki "Enel Hak"

Erenler için doğrıı

Mollalar der yanlıştır

Gönliine kötii alıp

Söyleme Enel Hakk'ı

Kafir oldun Jv!ansur der
Kuran içre budur der
Öldürdüler taş atıp

Bilmediter mollalar
Enel Ha kk'ın manasın
Kiil ehline hill ilmin
Hak görmedi münasip

166
 Rivayetler yazıldı
Onun halin bilmedi
1\!Iansur gibi evliya
Koydular dara asıp

Sapıtmış der mollalar

Şeyh Mansur öldürüldü
Kafir diye öldürdü
Üç yüz molla toplaşıp

Külü n göğe savurdu

Atıp deryaya saldı
Zevk denizi kabardı
Aktı derya kaynaşıp

O gündeki o derya
Kıldı efgan vaveyla
Aşık/ara Allahım
Kılsın didarın nasip

Alem halkı toplandı

Mansur'a feryad kıldı
Mansur yaranı kaldı
Kaldı arda ağiaşıp

Tevbe kıl Hoca Ahmet

Olur Hak'tan inayet
Yüz bin evliya geçti
Sırrı sırra ulaşıp

167
 GERÇEKAŞ/K

Muhabbet bağını gezmeden aşık olmaz

Harlık zarlık çekmeyince nefsin ölmez
Damlaya razı olmadan inci olmaz
Razı olup has cevherden aldım işte

Aşk odunayanar aşık rengi uçar

Ötelere doğru gider burdan göçer
Burda olan düğümleri arda açar
Resul dünya cife dedi koydum işte

Hakikat/i aşıkların rengi soluk

Ayna/ara nazar kılsa ondan parlak
Özü hayran, gönlü viran, gözü yaşlı
Kudretine hayran olup kaldım işte

Allah dedi, "çok ağZa görürsün beni

Sen ağZasan kulum diye derim seni
Candan geçip beni ister aşık hani"
İ/ham geldi çın kulağa aldım işte

168
Gerçek gönülle yanana didar ata
Yalan aşık yola girse hepsi hata
Gerçek aşık gözü yaşlı öne eğik
Eğilerek yer altına girdim işte

Hakikat/i gerçek aşığa armağan

Mahşer günü nasılsın diye sorarım
Şefiolup şefaati ben kılarım
Rahmetinden ümit kılıp geldim işte

Hoca Ahmet Hak yadını de daima

Hak'tan korkup durmadan ağla daima
Namazı kıl orucu tut sabah akşam
Böyle yapıp muradıma erdim işte

169
170
GÖSTERİŞTEN UZAK OL

171
172
YALANAŞlK

Aşık davasın bana deme yalan aşık

Aşık isen bağrın içre göz kanı yok

Muhabbetin şevki ile can vermese

Boşa geçer ömrü onun yalanı yok

Aşk bağını emek verip yeşertmesen

Horlanarak kötü rıefs i öldürmesen
Allah deyip içe rıuru doldurtmasan
Allah tanık sende aşkın nişanı yok

173
 ZALİMLER ve BİZLER

N adanlara geçmez sözüm budur hikmet

Adamım der beZin bağlar hani hi mmet
Dünya için bir birine kılmaz şefkat
ZalimZere esir olup öldüm işte

Zalimlerin ne haddine, bizde günah

Dervişleri n hali kötü geçmez dua
O sebepten Padşah kılar bize cefa
Ayet hadis manasından dedim işte

"Zalim eğer zulm eylese bana ağZa

Yaşın saçıp bana sığın beZin bağla
"Haram, şüphe terk ederek yürek dağla"
Zalim/ere yüzbin bela verdim işte

Sana ceza Yaratana yalvarmadın

Allah deyip geceleri iniernedin
Hakikatin sözlerini dinlemedin
Zalimlerin elin uzun kıldım işte

174
Ey habersiz Hakka gönül yürütmedin
Dünya haram ondan gönül soğutmadın
Nefsten geçip Hakk'a doğru yönelmedin
Bu nefs için zar ve hayran oldum işte

Zalimden şikayet etme sen zalimsin

Gösterişdir
tesir etmez halka sözün
Dünya malın dolu verdim doymaz gözün
Harisieri cehennemi saldım işte

175
 YALAN ŞEYHLER

Olgun değil şeyhim diye dava kılar

Kendi yapmaz halk içinde öğüt kılar
Sözü yalan dünya için hava kılar
Çıkarcıdır hangi ilmi bilse olmaz

Nasıl iştir şeyhim diye dava kılmak

Seccadeyi halk içinde tura salmak
Kendi bilmez bu manaya nejsi vurmak
Dalgıç değil inci cevher alsa olmaz

176
YALANCI ŞEYH

Tezvir ağı kurup halkı yoldan vurdun

Şeyhlik kılp gösterişle dükan kurdun
Eğlenerek şeytan ile devran siirdün
Allah yüzü sana niçin gösteri/sin

177
 HAKK'A RAKİP ŞEYH

Şeyhim diye baş kaldıran Hakka rakip

Benlik eyler süphanına olmaz habib
Boştur işi dertsizlere olur tabib
Bu dünyayı mürninZere zindan eyler

178
GÖSTERİŞÇi SON DEMİ

Oruç tutup halkn gösteriş yapanlar

Namaz kılıp eline tesbih alanlar
Şeyhim diyerek başka bina kuranlar
Son deminde imanından da ayrılır

179
 SON ZAMAN ŞEYHİ

Son zamanın şeyhi düzer dışlarını

Zühd ve takva kılmaz bozar i çlerini
Keramet der satar gaflet düşlerini
Gösterişle halka özün satar dostlar

180
GÖSTERİŞTEN UZAK OL

Derviş isen ibadet et etme riya

Gizli yerde ibadet et Tanrı bilsin
Yalan derviş nerde olsa zevk ve dava
Adil Sultan i badetin isyan sayar

Dervişim deribadeti halk içinde

Gösteriştir işi gücü orda burda
Allalı için ibadet/i derviş nerde
Gerçek derviş ıssız yeri mekan eyler

Aşıkları Hak kahrırıdaıı korkup titrer

Yer ve gökte melekler de ağlar durur
Kimi kızıl kimi sarı olur dıırıtr
lnleyince yer ve göğü lerzan kılar

Nerdesin der nerdesin der aşık söyler

Aşıklarınne haddine ma;~ıık söyler
Ağzı susar dili susar gönlü söyler
Oçyüz altmış damarları lerzan kılar

Hoca Ahmet ku/urrı diye söz söyleme

Gösterişle ibadetin tamamı boş
Şeriaila tarikatta kc!r gözleme
Ahirette yalancıyı üryan kılar

181
 DÜNYA BENİM DİYENLER

Dünya benim diyenler

Hararn malı alanlar
Kerkenez kuşu olup
Haram/ara batmışlar

Molla müftü olanlar

Yalan fetva verenler
Akıkara kılanlar
Cehenneme girmişler

Kadı imam olanlar

Jlaksız dava kilanlar
O eşek gibi olup
Yük altında kalmışlar

Tatlı tatlı yiyenler

Türlü türlü giyenler
Altın tahtta duranlar
Yer altında kalmışlar

182
Ji!IıUınff.n kiUE'N~:r; ıioğruda,r

""'lJj'""'·''"" •ruo dıırran!mr

girmişsira

girerıier

Jj;zJk dida.rnı görtniişier

183
 YALANCI ZAKİRLER

"Yalancılar ümmet değil" dedi Server

Bu sözlere yol verici ''Hadi Rehber"
Yalancıya iimmet demez o Peygamber
Gelin yığlın zakir kullar zikr edelim

Temizliksiz zikir eden mü min değil

Öldüğünde Hak Mustafa tutmaz elin

Sübhan lg em günahmı bağışlamaz

Gelin yığlın zakir kullar zikr edelim

Mürnin isen temizliksiz zikir etme

Kerametler deyip halka dini satma
Müslümanlık dava kılıp kafir gitme
Gelin yığlın zakir kullar zikr edelim

Zakir o/san zikr etmeden sakın yatma

blıidJ.n ile soysuzla-ra hiç söz katn-za
Mürıafiklar halin sorsa bir söz deme
Gelin yığlın zakir kullar zikr edelim

Hoca Ahmet kötülerin kötüsü sen

Herkes buğday, el tutmayan samansın sen
Yoldan sapan günahkarlar nadanısın
Gelin yığlın zakir kullar zikr edelim

184
GIYBEY RÜSVA KILAR

Ey dostlarım hiç bı:lmedim ben yolumu

Saadete bağlamadım ben belimi
Gıybet sözden sakınmadım ben dilimi
Nadanlığırn beni rüsva kılar dostlar

185
 GÖSTERİŞÇi DERViŞLER

Talibirn der dururlar

Sözlerinde yok irısaf
N amahreme bakarlar
Gözleı·irıde yok insaf

Kişi malını yerler

Göniiileri değil saf
ArJlan Babam si.iz lerirı

İşitiniz saygıyla

Pir hiznıetf kıldık der

Talibim der yürürler
!er!er haram şüpheli
Torbaiarma korlar

Gözlerinde ııemi y ok
Hafka içre girerler
ATs-ir:n Bab:::L7t si3z!erin
İşitiniz saygıyla

Zfıkirim der ağlarlar

Çıkn wz gözünden yaşı
Gönüllerde gamı yok
Ans ız ağnsın başı

186
 Oyun hile kurarlar
ı\falum Tannya işi

Arslan Babam sözlerin

İşitiniz saygıyla

Talibim der durur da

Gönlünde yok zerre nur
Gerçek talibi sorsan
İçi dışı gevher dür

Hakk'a ayan sırları

Yemişleri safa nur
Arslan Babanı sözlerin
İşitiniz saygıyla

Riya tesbih elinde

Ziinnar iyi bilseniz
Hak nzasıdır bu
Aşk sevdası kılsanız

187
 HARAMCILAR

Dili ile "ümmetim"der yalan söyler

Kişi malı almak için hezyan söyler
Helalini bırakır da haram gözler
Nadanlara bu sözleri demek isterim

Zamanın sonu gelse akıl gider

Ademoğlu birbirini tutup da yer
Dünya için iman İslam dini satar
Akıllıya bu sözleri demek isterim

188
YALANALİM

Gönlüm katı, dilim acı, kendim dilim

Kuran okur amel kılmaz yalan alim
Garip canım sarf edeyim yoktur malını
Hak'tan korktum ateşsiz ben yandım işte

Altmış üçe yaşını yetti geçtim gafil

Hak emrini tutamadım kendim cahil
Oruç, namaz erteledim oldum kahil
Kötü izledim, iyiden kaçtım işte

Olgun mürşit hizmetinde yürür oldum

Hizmet kıldım gözüm açık hazır oldum
Yardım etti şeytanları kovup sürdüm

Ondan sonra kanat açıp uçtum işte

189
 AlliELSİZ ALİl\UE.R

il.mel yapmaz alim ilme basıp yürür

Ölüp gitse darymerde mm ymw:r
Allah Resul dininnc de korku verir
Caız gönülde Hayy zikrini deyin dostfar

J\iliinker-i\lef...ir aRtıbbin kim~ der som sımrr

Knl ilminin bir ııoktı1sı km- eylemeı:

Ne yaz:I..--tır ki amı:lsizlcr uc edeuk
Can gönü!de Jfayy zikriııi deyin do5tlar

Allah diyen şeker ve bal hazırladı

Ahirelle Allah ile pm.:Lırladı
ilmel eden gerçek i:ılim bilge oldu
Cem göııiilde Hayy zikrini de:yin dostlar

İlmin kandil halin fitil yağ göz yaşı

Nasıl desem nasip almaz taşsa gönlün
Yol üstünde toprak alsuıı aziz başm

Can gönülde Hayy zikrini deyin dostkır

190
Zavallı alim amelsiz yolda kalır
Okur s inmez dünya malı ele alır
Benlik ile zavallı ömrünü harcar
Can gönülde Hayy zikrini deyin dostlar

Dışı değil içi düzgün alim o/san

Malışer günü elin tutar seher varsarı
Vah ne yazık rıedametle yolda kalsarı
Can göniilde Hayy zikrini deyin dostlar

Alim olur namaz kılartaat kılar

Hak'tan korkar ahireti de diişünür
Kuran okur Hak'tan korkar da ağlaşır
Can gönülde Hayy zikrini deyin dostlar

Hoca Ahmet olayım desen Hak'ta oluş

Bayezit dek nefsirı ile tüngün vuruş
Ey habersiz ümmet o/san budur gidiş
Can gönülde Hayy zikrini deyin dostlar

191
 NA.DANLAR (KARA CAHİLLER)

Ey dostlarım nadan ile yakmlaşıp

Bağnm yandı candan bıkıp öldüm işte
Doğru desenı eğri yola boynum çeker
Kanlar yutup gam zehrine d oldum işte

Na dem ile geçen örnrün boşa geçer

Nadanlardan cehennem bile çekinir
Nadlın ile cehenneme yürünıeyin
Nadanlarla hazan gibi s oldum işte

Dua kılın ncidan yüzü görmeyeyim

Yüce Tanrı yoldaş olsa durnıayayım
Hasta olsa rıadan halin sormayayım
N adanlardan yüzbin cefa gördüm işte

Bir şey umma nildemiardan kadrin bilmez

Karanlıkta yolusorsan yol göstermez
Boynun büküp yalvarsan da elin almaz
N adanlardan yakınara k geldim işte

192
GERÇEKALİM

"Fe'l ya'lemunel alimüna"yı okur alim

Manasını anlamazsa olur zalim
Manasını bilenlerin giyer aba
Öyle alim gerçek alim olur ey dost

Alim odur hiç durmadan tahsil kılsa

Gece ve gündüz Tanrı'sına ağlasa
"Fe'l yedhakü" ayetini açıklasa
Öyle alim gerçek alim olur ey dost

"Ve'l yebkü kesiran"ı Tanrı dedi

Manasını bilen alimler ağladı
Ağlayarak gözleri de görmez oldu

Öyle alim gerçek alim olur ey dost

Alimim der kitap okur mana bilmez

Çok ayetin manasını asla bilmez
Büyüklenir benlik güder dini tutmaz
Alim değil cahildir o bilin dostlar

Hoca Ahmet alimZere hizmet ey le

Alimleri dinleyerek amel eyle
Amel kılıp Hak'tan yana canını ver
Amelsizler didar görmez bilin dostlar

193
 KİMKALICI

Bu dünyada bina kuran Karun hani

Dava kılan Firavn ile Harnan hani
Vanıılc Azra, Ferhat Şirin Mecrıun hani
Kahr eylese bir lahzada yeksan eyler

194
MELAMET YOLU

Me lam et meyi içen

Didarına ulaşır
Pir elinden m ey içen
Nuriarına ulaşır

Hoca Aizmet kendin bil

Günahını hazır kıl
Gaflet ile yatmaz ol
Şeytan da uzaklaşır

195
 D IŞIN SOFİI"E BENZER

Ey gönül kıldın günah

Asla pişman olmadın
Sofiyim ben dedin de
Canan talip alnıadın
Yazık ömrün gitti de
Bir an ağlar olmadın

Görünü şii n sofi de

.l \sla İslam olmadın

Saf ilik böyle midir

Daim iji11 gafletle
Dane tesbip elinde
Dillerin gıybet ile
Göğse sil/e vurursun

Kötü nefs izzet ile

Görüniişün safi de
A sla İslam olmadın

196
Safi olsan saf ol da
Suç ve isyan almasm
Taat ve takva kıl da
Dil perişan olmasın
Can ve dilden ağla da
A'iahşerde yalan olmasın

Görünüşürı safi de
Asla İslam olmadın

Sofilik şartı budur

Gece kalkar kan ağlar

Her cefaya sabreder

Belini sıkı bağlar
Allah talfbi olur
Güzel sözleri söyler

Görüniişün safi de
Asla İslam olmadın

Sofi ibadet/erin
Hepsi kibir ve riya
Can ve gönlün dünyada
Dillerinde ah la vah
Can verirken olursun
İman nurundan uzak

Görünüşün sofi de
Asla İslam olmadın

197
 Safi olmaz ne yapsın
Evde yapar işi yok
Safilik dava kılar

Halka verir aşı yok

Ah vah eder durur da
Gözde damla yaşı yok

Görünüşün safi de
Asla İslam olmadın

Safi olup nefs için

Her an kapıya bakar
Hediye geldi mi der
Gelen kişiye bakar
Allahın lanetini
Her an boynuna takar

Görünüşün safi de
Asla İslam olmadın

Sofiyim der durursun

Söz ve efganın nerde
Aşkının hasretiyle
Akan göz yaşın nerde
Mürşit kamil mükemmel
Yol gösteren mert nerde

Görünüşün safi de
Asla İslam olmadın

198
Safi gamsız yürürsün
Dane tesbifıi alıp
Dünyaya mağrur olup
Dini arkaya salıp
Kork artık gel kork şimdi
Gel Tanrıya yalvarıp

Görünüşün sofi de
Asla jslam olmadın

Safi oldun mal için

Eylersin buna cedel
Görünüşün safice
İç yüz ün darmadağm
Ey habersiz habersiz
Kırıksın ezel günü

Görüniişün sofi de
Asla İslam olmadın

Dane tesbih elinde

El gözünde sojisiı1
Kötü nefsin elinde
Tersa cu hud gibisin
Kulluk eyle Tanrıya
Yoksa halin kötüdür

Görünüşün safi de
Asla İslam olmadın

199
 Ey safi öz tavrınla
Yalnız Allaha kulsun
Aslma bakarolsan
Alem içinde birsin
Günahlı ve hatalı
Hem asi ve mahcupsun

Görünüşün safi de
Asla İslam olmadın

Ey safi aşk dava kıl

Başkasmda n uzak ol
Uykuyu eyle haram
Gece de uyanık ol
Derdi yok dertsizlerden
Görürsen uzakta ol

Görünüşürı safi de
Asla İslam olmadın

A.hrne! sen sofi olsan

Safilik Tealay değil
Hak Resul sofi oldu
Dünya malı sevmedi
Dünya malı sevenler
Biliniz insan değil

Görüniişü n safi de
Asla İslam alnıadın

200
HOŞGÖRÜ

201
202
HOŞGÖRÜ

Sünnet imiş kafir olsa ineitme sen

Gönlü katı kalp kırana Allah küser
Allah hakkı öyle kula cehennem var
Bilginlerden işiterek dedim bunu

203
MUHAMMED NURU

205
206
MUHAMMEDİN NURU

Şeriattan tarikattan beyan oldu

Hakikatten Kuran sözii kelam oldu
Bu cihana Muhammedinnuru doldu
O nur ile iki cihan parlak olur

207
 HAKMUSTAFA

Tanrı n uru, Tanrı dostu ol Mustafa

Kimler için geldi Resul bildiniz mi

Hak selamı Hakk'ın sözü Hak Mustafa
Kimler için geldi Resul bildiniz mi

Kimler için ağlar kıldı gözlerini

Ümmetiçin yanı k etti özlerini
Ümmet isen anla onun sözlerini
Kimler için geldi Resul bildiniz mi

Ağlar ağlar yüzü gözü şişti görün

Kıyam durdu ayakları şişti görün
Ümmetiçin kaygı mihnet çekti görün
Kimler için geldi Resul bildiniz mi

Ey dostlarımbunu bilen ümmet nerde

Eğer bilsen ondan fazla nimet nerde

Kıyamette ondan özge şefkat nerde

Kimler için geldi Resul bildiniz mi

208
Üm m et olup Resul kadri bildiniz mi
Canla başla sünnetleri yaptınız mı
Resul için ağlayarak geçtiniz mi
Kirn/er için geldi Resul bildiniz mi

Eyvah eyvah saadettir ol Mustafa

Eyvah eyvah ganimettir ol Mustafa
Eyvah eyvah in ayettir ol Mustafa
Kimler için geldi Resul bildiniz mi

Hoca Ahmet söyler sözü dilim kefa

"Ümrnetlerirn kzlgıl vefa kılma cefa"
Ümrnetine böyle dedi Hak Mustafa
Kimler için geldi Resul bildiniz mi

209
 MUHAMMED ÜMMETİ

"Yalancı" ümmet değil

Dedi bilin Muhammed
Yalancılar kavmine
Ümmet demez Muhammed

Doğru giden kulunu

Hakk'ın izler yolunu
Doğruyürür kulunu
Ümmetinı der Muhammed

Her kim ümmetim dese

Resul işini koymaz
Şefaat günü gelse
Mahrum kılmaz Muhammed

Yüce Tanrının sözü

Resuluilah sünneti
İnanmayan ümmete
Ümmet demez Muhammed

210
Ümmetim der yürürsün
Buyruğunu tutmazsan
Nasıl umut tutarsın

Orda bakmaz Muhammed

Çetindir asi ku la
Ümmet demese arda
Rüsva olur mahşerde
Ümmet demez Muhammed

Ümmetim der Muhammed

Doğru dese kul Ahmet

Yarın olsa kıyamet

Mahrum koymaz Muhammed

211
 MİRAÇ'DAN HABER

Ey dostlarım söyleyeyim Hak Resul'dan

Ümmetisen salat-selam deyin dostlar
"Alem/ere rahmettir O" cüz ve kül'de
Ümmetisen salat-selam deyin dostlar

Allahımız armağanı O'na Mirac

Rahmet bahrı dolup taştı dalga/andı
Koydu onun başı üste bulunmaz tae
Ümmetisen salat-selam deyin dostlar

Önce Cibril alıp geldi O'na Burak

Burak bindi kıldı Hazret bin tumturak
Burak uçup havalandı uzak uzak
Ümmet isen sa/at selam deyin dostlar

Aksa varıp
indi görün arda Server
Toplandılar cümle ruhlar ol Peygamber
Mübarek yel kıldı ruhlar arda yekser
Ümmetisen sa/at selam deyin dostlar

Cibril alıp o Hazreti havalandı

O Sidretül müntehaya ulaştılar
Mustafanın Cibril başını yükseltti
Ümmet isen salat selam deyin dostlar

Makamından geçemedi Cibril kaldı

Öncülüğü o Mikail gelip aldı
Ondan sonra Mikail de durakladı
Ümmet isen salat selam deyin dostlar

212
Israfil O'nu alıp uçtu cennete
O makamda Resul kıldı aceb sefer
Israfil kaldı makamında kıldı ejgan
Ümmet isen sa/at selam deyin dostlar

Arşa baktı adım attı Resuluilah

Nalını koyayını dedi Hak Mustafa
Ni da geldi nalmmla serı adım at
Ommet isen salat selam deyin dostlar

Hak'tan doğru nida geldi gördün beni

Ey H abibirn bana yakın gelgil beri
Mahrem kılayını sıı·larıma şimdi seni
Ümmetisen salat selam deyin dostlar

Hakk'a bakıp adım attı Resuluilah

Hak'tan başka hiç kimse yok onda hemrah
Böyle makam kimseye yok bilen Allah
Ommet isen salat selam deyin dostlar

Ümmetisen bu sözleri sevip de al

lşbu sözler has ümmete olurlar bal
Münafıklar sevmez bunu buna/ırlar
Ümmet isen sa/at selam deyin dostlar

Hikmet kıldı mirac sözü Hoca Ahmet

Şükür Allah Mustafa'ya kıldı ümmet
Arslan Babam himmet etti verdi izzet
Ommet isen salat selam deyin dostlar

213
 OLGUN MÜRŞİT: HAK MUSTAFA

Arş üstünde namaz kılıp dizim büktüm

Derdim dedim Hakk'a bakıp yaşım döktüm
Yalan aşık yalan derviş kördüm kızdım
O sebepten altmış üçte girdim yere

Candan geçmeden "Hu" diyen hepsi yalan

Bu arsızdan sorma sual yolda kalan
Hakk'ı bulan özü gizli sözü gizli
O sebepten altmış üçte girdim yere

Akıllıysan erenlere hizmet eyle

<'Emr-i ma.ruf)) edenlere izzet ey le
'Nehy-i münker" edenlere hürmet eyle
O sebepten altmış üçte girdim yere

Olgun mürşit Hak Mustafa şeksiz bilin

Nere varsan vasfın deyip saygı kılın
Selam verip Mustafa'ya ümmet olun
O sebepten altmış üçte girdim yere

214
GERÇEK ÜMMET

Gül dudağı açılarak dedi seni

Can ve gönlüm ümmetlerim göz ışığı
Hakk'a kulluk bana ümmet olan hani
Gerçek ümmet sinesine koydum işte

215
216
KAPlLAR VE MAKAMLAR

217
218
TECELLİ MAKAMI

Tecelli makamıdır ilginç mekan

O mekanda aşık kullar cevlan eyler
Hangi gönle tecelli n uru gönderse
Bilinç gider özün bilmez feryad eyler

O makamın yollarının çatalı

var
Kılavuzsuz yola girse yoldan azar

Vesveseyle lanet şeytan dinin bozar

Öz yoluna alır onu şaşkın eyler

O makamı bildirecek rehber gerek

Tarikatta önden giden yoldaş gerek
Bu yolları düzenleyen yolbaş gerek
Öyle mürşit uçmağ yere uçan eyler

O makamın birlik adlı ağacı var

Gölgesinde aşık kullar Burak biner
Her bir dalı binlerce yıl yolu tutar
Herbirinin öz özüne adları var

Hi mmet bağın Hoca Ahmet bele bağla

Muhabbetin ateşiyle yürek dağla
Yakanı tut tana kadar d urma ağZa
Eğer sana rahm ederse canan eyler

219
 ARiFLER

Muhabbeth-ı bahçesinde bin destan var

Bülbülleri şakıyıp da figan eyler
Marifetin meydanında cevlan eyler
Gece gündüz göz yaşını um man eyler

O bülbülün seslerıişini duyanlar

Büyük/enmeyi bırakıp da uyanlar
Bu dünyanın tadiamu unutanlar
Feryad eyler ağlar gözü giryan eyler

Hallac Mansur özbaşını darda gördü

Nur salındı Hak didarın onda gördü
Bilinç gitti ozün bilmez efgan kildi
Ey aşkım der özün bilmez cevlan eyler

Şeyh Şıbli aşık

oldu bilmeden geçti
Şeyh Bayezid yetmiş kere özün sattı
Bu dünyanın izzetlerin dışa attı
Geçen işe nedamet der efgan eyler

220
Böyle erler sohbetini bulan kişi
Mest ve hayran olup yürür yaz ve kışı
Seherlerde göğüs döğmek onun işi
Dışı neşe içierini gizli eyler

Hoca Ahmet bu hikmeti kime dedin

Arijim diye insanlara açık ettin
Tesir kılmaz alimiere bu öğüdün
Arif o/dur ten mülkünü viran eyler

221
 MUHABBET YOLLARINDA

Muhabbetirı yollarmda gezer arif

İyi bilir sadıkların işaretin
İradeden ellerine silah alıp
Uzak eder zararlının selametin

Öyle aşık ayağına başı koysa

Bina koymaz nefs hevanın gözün oysa
Şevk şarabın içip ta ki ruhu doysa
Hiç ağzından salmaz tevbe nedametin

Yolu bulup batın gözü açılanlar

Toprak gibi ayaklam saçılanlar
Gül yaprağı gibi solup seçilenler
Erişilmez o kulların rnelametin

Safi gerek batının kılsın safi

İbadetle benzeridir Bişr-i Hafi
Ondan sonra vadesine olur vafi
Açık görür herkes keşif k erameti n

222
"Rica/ün la tulhihim" söyledi Tanrı
Öyle erler masivaiian olur uzak
Zikir söyler her nefeste olur ayık
Bulur her dem gavslar gavsı celaletin

Hoca Ahmet görmeyenler yoldan çıktı

Talip/erin sohbetinden uzak kaçtı

Yaşiandı da Hak yoluna aklı ş aştı

Tan la varsa görmez körün f eragetin

223
 ARİFLERSOHBETİNDE

MUhabbetsiz insanlardan kim kaçarsa

Ariflerin sohbetinde cevları kılar
Yanıp pişip aşk yolunda yaş saçarsa
Süphan Ige'm arş üstünde mihman kılar

224
MUHABBET MEYDANI

Muhabbetin meydanında cevlan kılan

Hakikatın denizinden cevher alan

Marifetin bilgisini içe salan

Nerde olsa inci cevher saçar dostlar

Aşık odur Hakka canın kurban kılar

Zikir yapar dört dövünüp seher kalkar
Erenlerdenfeyz vefütuh dolu alır
Sultan olur inci cevher saçar dostlar

225
 MUHABBETTEN MARİFETE

Muhabbetin bahçesine bülbül gibi

Seherlerde inleyip konmak isterim
O vakitte Allahırnın cemalini
Ma na göz ile açık görmek isterim

Mertlerdir ki Hak yolunun başçı/an

Mürit ile Allah ara elçileri
Birlik olmak denizinin yolcuları
Kapısında kapıcı olmak isterim

Hak'la olmak isteyenler gündüz gece

Durnıaz canı ile söyler "Hu'' zikrini
Hak'tan ilham yetip gelir bilsen bunu
Ötelerin azığını almak isterim

Muhabbetin asasını ele alıp

Saadetin hırkasını tene salıp
Muhabbet kanadıyla kanatlanıp
Marifet daliarına konmak isterim

226
Bu yollarda hor/anma var ağlama var
Tesbih tehlil oruç namaz vermez yarar
Yalandansa Allah, Resul şikayetçi
Yalan namaz gösterişi dışlasam ben

Gerçek gönülele namaz kıl Allah bilsin

Halk içinde eksik görün alem gülsün
Toprak gibi horluk gör ki nefsin ölsün
Himmet versen nefsi yenip ağlasam ben

Dostlarımı rüsva kılan nefsi heva

Onun için lanet şeytan kılar kavga
Liitf etsen de ben-benliği terkederek
Riyazetde canım kıyıp çalışsam ben

227
 BU YOLLAR PİRSİZ OLMAZ

Ey dostlarım bu yolların ötesi çok

Geçmek olmaz pir dediğin yapmayınca
Yüzbin bela, mihnet, afet hatası çok
Bilmek olmaz pir dediğin yapmayınca

Şeriatsız tarikata geçmek olmaz

Hakikatsız marifete yetrnek olmaz
Pirsiz asla şevk şarabı tatmak olmaz
Tatmak olmaz pir dediğin yapmayınca

Nildilnlara mana sırrı demek olmaz

İnci cevher ucuz ucuz satmak olmaz
Ethem gibi dünya derdi koymak olmaz
Koymak olmaz pir dediğin yapmayınca

Sırsız yüz
bin taat kıldım yoldan çıktım
Kılavuzsuz yola girdim şaşkın oldum
Olgun Pirim nazar kıldı sezip bildim
S ezmek olmaz pir dediğin yapmayınca

Ne yazık ki duymaz oldum ömrüm geçti

Nefs ve heva içe alıp beni yuttu
Hamdolsun ki olgun pirim elim tuttu
Tutmak olmaz pir dediğin yapmayınca

228
 Ey istekli ölmeden önce öl de gör
İyi/erin ayak toprağı ol da gör
Toprak olup feyiz ve jütulı al da gör
Almak olmaz pir dediğin yapmayınca

"Allah" de ki canın yansın ateş çıksın

"Hı/' diyende kemik/erin çatırdasm

Bağrm delinsin için eriyip aksın
Aksa olmaz pir dediğin yapmayınca

Bu yollara ayak basan candan geçer

Kalp zikrini diye diye göğsün d eler
Ondan sonra Tan n bakar kapı açar
Açmak olmaz pir dediğin yapmayınca

Rahman Ige'm rahmetine layık eyle

Berki gibi himmet verip aşık eyle
Ölen e dek sıdkım ile sadık eyle
Olsa olmaz pir dediğin yapmayınca

Hoca Ahmet "A llah" demeyip ne deyim

Arnelim yok ağlamayını ne edeyim
Haktan korkup ağlamayını ne edeyim
Yapmak olmaz pir dediğin yapmayınca

229
 MUHABBET DERYASI

Muhabbet deryasına daiıpta bat

Aşıkların sohbetine özünü kat
Muhabbetin pazarında özünü sat
Öz satmadan Hak rahmetin almak olmaz

Muhabbetin deryasında aç gözünü

Tevbe kılıp Hak yoluna al özünü
lv!uhabbetin deryasına sal özünü
Tevbesizce bu pazara varmak olmaz

Şeriatın meydanına öz salmadan

Tarikatın bostanında dalaşmadan
Hakikat deryasından gevher almadan
lviarifetin adabını bilmek olmaz

Hoca Ahmet Hak yolunda ol daima

AşıkZara
dermanlan ver daima
Aşıklarm isteğidir selamyurdu
Aşksıziara o yurt/ara girmek olmaz

230
PİRSİZ GİRME

Tarikata şeriatsız girenZerin

Şeytan gelir imanını alır imiş
Bu yollarda pirsiz dava kılanların
Şaşkın olur ara yolda kalır imiş

Tarikatta işi bilen mürşit gerek

O mürşite inanacak mürit gerek
Yoldan gidip pir rızasın almak gerek
Böyle aşık Hak'tan uluş alır imiş

Pir rızası Hak rızası olur dostlar

Yüce Hakk'ın rahmetinden alır dostlar
Riyazette sır sözünü bilir dostlar
Öyle kullar Hakk'a yakın olur dostlar

Bu yollara ey kardeşim pirsiz girme

Hak yadından bir an gafil olup durma
Akıllıysanmasivaya gönül verme
Lanet şeytan öz yoluna salar imiş

231
 KILAVUZ GEREK

Rahman Ige'm rahm eyle al bu yola

Rahmetinden müjdeler ver asi ku la
Yoldan sapan kullarını sal bu yola
Kılavuzsuz işbu yola girmek olmaz

Erenlerin izlerinden yola girsen

Geçip Jani dünyadan gerçek kul o/san
Kılavuzsuz bu yollara girer o/san
Arayıp da bu lmayınca girmek olmaz

232
ALİMLER

Kadı miiftü mollalar

Şeriatın yolunu
Arif aşık almıştır
Tarikatın arkını

Amel kılsa alimler

Din ayın aydınlığı
Amel kılan alimler
Dinimizin çırağı

Amel kılmaz kal ilmin

Okur bilmez kalanlar
Arkasına koymuştur
Kırk eşeğin yükünü

Hocayım diye deme

Bu dünya dayanaksız
Bilirim diye deme
Gönlündeki çirkini

Rehberdir Hoca Ahmet

Marifet gü listanı
Sözler sözü hakikat
Açar gönül ilini

233
 ŞERİAT, TARİKAT, HAKİKAT

Kim kılarsa tarikatın davasını

İlk adımı şeriata koymak gerek

Şeriatın işlerini tamam edip
Ondan sonra bu davayı kılmakgerek

Şeriatsız söz etmezler tarikatta

Tarikatsız dem vurmazlar hakikatta
Bu yolların yeri bilin şeriatta
Cümlesini şeriattan sormak gerek

Ondan sonra bir er gerek iradeli

Olmalıdır o bir erden icazetli
Şeriata uygun olan, kerametli
O ş ol erin eteğini tutmak gerek

Kim bilmeden bu yolları şeyhim derse

Kerametten vilayetten haber verse
Batı/ olur eğer "ruhu/ emin" olsa
Böylesi batıllardan korunmak gerek

234
İradeni vergil ehil icazette
Devam eyle tünü günü riyazette
Sunup ona kulluğunu ibadet/e
Ku/lu ğu da bele bağlar durmak gerek

Ondan sonra mücahade yola girip

Riyazet potasında eriyip akıp
Ben benlikten kurtulup özünü saf kıl
İzzet rahatı satıp hor olmak gerek

İşte budur erenleri n yaptıkları

Talip/ere bilsin diye dedikleri
Doğru sözdür bilgi/ yoktur yalanları
Can kulağı ile bunu bilmek gerek

Sadakatla her kim kabul etse bunu

İtikadı ile olsa tünü günü
Yadı ile meşgul olsa uzun gece
Erenlerden him m etleri almak gerek

Kim girerse işbu yola belin bağlar

Hoca Ahmet gerek özü hizmet eyler
Niyetini Tanrısına doğru eyler
Teveccühü aziziere kılmak gerek

235
 DÖRTKAPI

Ömrü m geçti şeriata yeternedim

Şeriatsız tarikata geçernedim
Hakikatsız marifete batamadım
Katı yoldur pirsiz nasıl geçer dostlar

236
YOLLAR ve KAPILAR

Marifetin minherine çıkmayınca

Şeriatın işlerini bilmek olmaz
Şeriatın işlerini işlemeden
Tarikatın meydanına girmek olmaz

Tarikatta türlü edep bilmeyince

Nefsi ile muharebe kılmayınca
Aşk yolunda özün layık bu lmayınca
Hakikatın sırlannı bilmek olmaz

Şeriattamurat odur yola girmek

Tarikatta murat odur nefsten geçmek
Hakikatta az iz cam feda etmek
Can geçmeden aşk şarabı içmek olmaz

237
 BU YARİKAT

Sahipsiz tarikatın sonu nerde

Dostlarım aramızda bilinemez o
Bilinse de olmaz idi aşıkZara
Nice yol gidilir de bulunamaz o

O erenlerin gülü o şeriattır

Meyveleri tatlı lokma tarikattır
Kim kulunun kulu olsa hakikattir
Kaf dağı bütün yutsa turlanmaz o

Nişanları dedi gitti aşıkları

İstekliler oldu onun sadıkları
Olduk diye demediler layıkları
Gördüğünü gören yerde söylenmez o

Söz dışa vurulsa içte tadı olmaz

İçi kuru olsa arda tadı olmaz
Niceler isteklidir hiçbir şey almaz
Dava ile m ana alıp bulunmaz o

238
Kamu aza dertlerinden geçmeyince
"Mutu kable en temutu" olmayınca
Zahirinde baş gözünü yummayınca
Batınında iç gözüyle görünmez o

Emeksizin yetişmesi değil kolay

Nasıl acı
yenmeyince ham meyvadan
Olmayınca bu yol içre bunlu hayran
Kuru odun yanmayınca gürlenmez o

Hoca Ahmet katılanıp yansın şimdi

İçi dışı ham kalmasın olsun şimdi
Dostlar bana ne derlerse desin şimdi
Yok değilse marifetin turlanmaz o

239
 DERVİŞLER

Yol üstünde oturup

Yolu soran dervişler
Öteden haber duyup
Yola giren dervişler

Asaları elinde
Himmet bağı belinde
Tanrı yadı dilinde
Allah diyen dervişler

Hırkaları solgundur
Gönülde yüzbin ayan
Riliniz iki cihan
Göze almaz dervişler

Derviş Hakk'ın baktığı

Zikir/eri gülzardır
Hak yadının sırları
Tam edepli dervişler

240
Günahım çok yol vermez
Dostlar de rm a rı bulamaz
Gözde yaşı kurutmaz
Yaşı akan dervişle r

Sırlar ile söylerler

Dile hikmet dizerler
Aşk ile can gezerler
Rengi solgun dervişler

lt nefsini öldürür
Kızıl yüzü soldurur
Hoca Ahmet ku l durur
Satıp yesin dervişler

241
 YOLLAR ve KAPILAR

Hoca Ahmet Hak sözünü deyip geçti

Aynel yakın tarikatta boz/ap geçti
Ilmel yakın şeriatı gözlep geçti
HakkeZ yakııı hakikatten dedim işte

242
HAKKULLARI

Hak kulları dervişler

Hakikatı bilmişler
Hakk'a aşık olanlar
Hak yoluna girmişler

Hak yoluna girenler

Allah diye yüryenler
Erenler izin izler
Ne yollardan geçmişler

Alem fahri Mustafa

Öyle dedi merhaba
Miraç gecesi deyip
Fakr yolunu almışlar

Gönül vermez dünyaya

El uzatmaz harama
Hakk'ı seven aşıklar
Başkasından geçmişler

243
 DERVİŞLER

Hoş gaipten yetişti

Bir cemaat dervişler

İçlerinde Hu derler
İçieri sır dervişler

Durmaz reva n yürürler

Dursa tekbir söylerler
Bulsa sohbet kurarlar
Hoş sohbet/i dervişler

Heybeleri pür salah

Tesbitıleri illailah
Hizmet eder her sabah
Bela sever dervişler

Heybeleri solgundur
Gönülde yüzbin dilek
Bu dünya kaları değil

Göze almaz dervişler

244
Heybeleri sırtında
Asaları elinde
Allah yadı gönülde
Allah diyen dervişler

Asıl fakir olsa da

Vücut şehrin gezse de
İçi dışı düşse de
Saadet/i dervişler

Meşayihler sır saklar

Hizmetinde ol sakin
Peygamberden yadigar
Kalmışlardır dervişler

Hoca Ahmet miskin ol

Miskinlerden mana sor
Dervişfiği bil huzur
u
H kuşudur dervişler

245
 RUHALKASI

Hu halkası kuruldu
Ey dervişler geliniz

Hak sofrası yayıldı

Ondan payı alınız

Kal ilmini okuyun

Hal ilmine eriniz
Yokluk içine girin
Varlıklardan alınız

Yırtıp şefkat perdesin

Dilerdidar vadesin
Açıpgönül dilesin
Müşahade kılınız

Hu erre'sin alarak
Nefs başına salarak
Gece gündüz talipler
Canı kurbarı kılınız

246
Halka içre Hu deyin
Aşk odıınq yanınız

Ten can ile dervişler

Tekbir'le başlayınız

Hu-Hu diye inieyin

Hu demekte mana var
Didarından ümitli

Rahmetinden alınız

Hoca Ahmet kul olan

Yol üstünde kül olan
Talip/ere mül olan
Ondan ibret alı nız

247
 HAKYADI

Gelin dostlar birlik olup söyleyelim

Zikri bizi aydınlığa çeker olur
Zikri ile devam eden aşıkların
Niyaziarı günden güne artar olur

Kim söylese Hak yadını bağrı yanıp

Göz yaşını yağmur kılıp rengi solup

Öz yakasın yanı/dım der özü tutup
Öyle aşık sır şarabın tadar olur

Bu yolların taatların bilmeyenler

Öz yakasın tutup tevbe kılmayanlar
Dünyalığa mağrur olup yürüyenler
Hayvan olur belki ondan beter olur

Gelin dostlar birlik olup söyleyelim

Zakirleri Tanrı şeksiz sever olur
Aşksıziann imanı yok ey yaranlar
Cehennemde durmaz daim yrınar olur

Muhabbet/i aşıkları Tanrı sevdi

Onun için dünya ukba boşa koydu
Candan geçti yaşı sa çtı aşık oldu
Mahşer günü di darını görür olur

248
ALLAH YADI ANLAM İLE

Allah yadı söyler kullar anlam ile

Anlamsıza asla kulak salmaz olur
Allah diyen aşık kullarsa daima
Hak yadında zerre uzak olmaz olur

249
 HALKA İÇRE ZİKREDELİM

Yüce Hak'tan ışık geldi canım yandı

Gelin yığlm zakir kullar zikr edelim
Seher vakti olgun mürşit bakıp sordu
Gelin yığlırı zakir kullar zikr edelim

Zakirlere vaadeyledi güçlü Ti:mrı

Ka bir içinde verdi onlara cenneti
Zakirierin durur yeri sonsuzluktur
Gelin yığlın zdkir kullar zikr edelim

Zakir olsa şükür kılsayeri cennet

Kanlar aksa gözlerinden etmez mınnet

Ümmet ise zikir demek size sünnet

Gelin yığlın zdkir kullar zikr edelim

Zakiriere Tanrı özü vaad kıldı

"Zikrediniz zikredeyim" ayet geldi
Firdevs adlı cennetinden yer göründü
Gelin dostlar yığlın zdkir kullar zikr edelim

250
Zakirieri her nefeste zikir söyler
Tevbe kılıp eğri yoldan doğru döner
Zikr dese yavaş yavaş şevki artar
Gelin yığlın zakir kullar zikr edelim

Zakirieri halka içre ışık görür

Onun için halka içre özün vurur
Sevdiğini gördüğünde canın verir
Gelin yığlın zakir kullar zikr edelim

Rahman Igem gerçek aşık yolun açar

Muhabbetin coşkusuyla yaşın saçar
Allah derde, nere gitse şeytan kaçar
Geiin yığlın zakir kullar zikr edelim

Zakir kullar Hak buyruğun sağlam tutar

lhlas ile Allah der de, kanlar yu tar
Halica içre girdiğinde candan geçer
Gelin yığlm zakir kullar zikr edelim

251
 ALLAHYADI

İz'im yadı ulu yaddır bir söylesem

Ballar gibi tatlı olur dilim benim
Özüm fakir kıldım mukırr oldum hakir
Kanat kakar uçar kuş dek gönlüm benim

Türlü ayşım türlü işim bunlu başım

Ayırdı canım gitti hCışum aktı yaşım
Yazık ile doldu bütün içim dışım
Niyazsızım açıversin yolum benim

Gözüm düştü gönlüm uçtu Arşa aştı

Ömrü m geçti nefsim kaçtı deniz taştı
Kervan göç tü menzil aştı harap düştü
Sır ulaştı nasıl olur halim benim

Suret burda siret arda Kudretinde

Uzun gece aydınlık gün gönlüm arda
Yürür gece olur bende hepsi nerde
Sorsa arda yazık durur dilim benim

İçtim şarap oldum harap aslım türab

Geldim körab gönlüm serap aşka pürab
Hak'tan hi tab gelse görmez kullar azab
Pınar gibi akar gözden yaşım benim

252
LAİLAHE İLLALLAH

"Lailahe il/allah" deyip ağla

Hak zikrini her kim dese ona dön
Olgun Mürşit yolları nda yürü git
Hak Cemalin göstermese ne olur

Diline al "Lailahe illallah"

l çine sal her nefeste ol ayık
Olgun Mürşit nazar kılar ans ızın
Hak Cemali n gösternıese ne olur

La-La deyip illallah'a şeyda ol

Mansur gibi Enel Hak de kavga kıl
Ağlayarak göz yaş mı derya kıl
Hak Cenıalin göstermese ne olur

253
 OKUŞ

"Lailahe illallah" diyen ağızdan

Bir yeşil kuş olarak uçar imiş

Kanatları dokunmuş inci yakuttan
Kanat vurup arşdan uçar imiş

O kuşa kudret ile bin dil verir

Bütün diller o kulunu Hak'tan di ler
Rabbaniye çengelini vurup yalar
Gece gündüz "yarlığa" der söyler imiş

Ey dostlarım o kuşun ayanım

Ben söylerim siz dinleyin beyanını
Çok nadtmlar bilmez onun değerini
Elden tutar cennet içre girer imiş

O kuş
der ki dinlenmeden ben bir zaman
VermeyinceKadir bana güvenli yer
Hiç kalmazsa bu gönülde zerre kuşku
Ondan sonra karar bulup konarimiş

254
Oruç namaz kılıp tevbe eden
Seher kalkıp Allah diye kulluk eden
Mürşitlerirı dediğinitamam eden
Öyle kullar Hak did!irım görür imiş

Bu Yesi/i Miskin Ahmet hayran olur

"La ila/u İ/la/lah " tan dilek alır
Hak zikrini can ve dile vasıl kılar

O kuşu da sorısuzlukta görür imiş

255
 LA İLAHE İLLALLAH

Allahımı ararım
İzi bulur giderim
Daim seni söylerim
La ilahe illailah

Nerde onu bulurum

Canım kurban kılarım
Kurban olur giderim
La ilahe illailah

Can ve gönlüm vereyim

Verip bakıp durayım
Canım gönlü m yanmıştır
Yanıp kebap olmuştur
Canım ile diyeyim
La ilahe iliallah

Aşık ili bisaman

Yoktur derdi ne derman
Söyleyiniz durmadan
La ilahe illailah

İbrahim oğlu Ahmet

Bu sözü güzel dedi
Söyleyiniz caniarım
La ilahe iliallah

256
HAYYZİKRİ

Yaratan Bir ve Var'ım yolundan gidip

Lanet şeytan yollarından dönün dostlar
İhlas ile muhabbetin camın içip
Can gönülde Hayy zikrini deyin dostlar

Hayy zikrini deyip içen şarap camı

Yol üstünde aziz başı toprak olur
Allah için hali harap bağrı kebap
Can görıülde Hayy zikrini deyin dostlar

Eşiğine başım koyup da ağlasam

Halka kurup zikredenlere doğru gitse m

Zikrin deyip o sohbetten inci alsarn
Can gönülde Hayy zikrini deyin dostlar

257
 NASIL BULAYIM SENİ

Dinlenmeden Hazretine Allah desenı

Ağlayarak zikrederek Rabbim desenı

Kulu olup lcıılluğuna boyun sunsam

Bu işlerle ey Rab seni bulur muyum

Zekeriya gibi başıma "erre" koysam

Eyyub gibi bu teninıe kurtlar koysam
ıVlıısa gibi Tur dağında taat kılsam
Bu işlerle ey Rab seni bulur muyum

Yunus gibi derya içre balık olsam

Yusuf gibi kuyu içre türı-gün olsam
Yakııb gibi Yusuf için zar inlesem
Bu işlerle ey Rab seni bulur muyum

Şıbli gibi aşık olup sema vursanı

Bayezit gibi gece gündüz Kab e varsam

Kabeye yüzler sürüp zar inlesern
Bu iş ile ey Rab seni bulur muyum

258
Maruf gibi bu yollara ayak atsarn
Mansur gibi candan geçip dara konsanı
Dar üstünde coşup taşıp Hakk'ı desenı
Bu işlerle ey Rab seni bulur muyum

Hoca Ahmet kulluk içre sabit olsam

Zikrin deyip zakir olup Rabbim desenı
Zilerinde coşkun olup yanıle olsam
Bu işlerle ey Rab seni bulur muyum

259
 ERENLER SOHBETİ

Erenler cemal görür

Dervişler sohbetinde
Erenler meclisinde
Nur yağar sohbetinde

Ne dilese o olur
Dervişler sohbetinde
Her bir sır açık olur
Dervişler sohbetinde
Her kim sohbete geldi
Erenlerden pay aldı
Yabancı tamş oldu
Erenler sohbetinde

Her kim sohbete geldi

Gönlüne mana doldu
Dostlar da murat buldu
Ererı/er sohbetinde

Sıradan seçkin olur

Yıldıziarsa ay olur
Baku·sa altın olur
Erenler sohbetinde

260
Kibir ve haset ölür
İçine mana dolar
Göz açıp Hakk'ı görür
Erenler sohbetinde

Resu/e vahiy geldi

Baştan tacını aldı
Kalktıhizmet eyledi
Erenler sohbetinde

Hoca Ahmet sohbette

Dem vurur münacatta
Ne güzel saadette
Erenler sohbetinde

261
 İÇİNDE

Yaratanı ararım

Tün-gün cihan içinde

Dört yanımdan yol indi
Evren mekan içinde

Dörtten yediye yettim

Dokuzu geçip gittim
Ondan ikiye geldim
Ulu çarkın içinde

Üçyüzaltmış su geçtim
Dörtyüzkırkdört dağ aştı m
Birlik şarabın içtim
Düştün-ı meydan içinde

Çünkü düştüm meydana

Meydanı dolu gördüm
Yüzbin ereni sordum
Hepsi cevlan içinde

Dalgıçdenize girdim
Vücut şehrin i gezdim
Sedefte inci gördüm
Cevheri kan* içinde

262
Arş ve kiirsü yürüdüm
~evh ve kalemi gördüm
\Jücut şehrini gezdinı
Dedim bu can içinde

Canı gördüm cananda

Aşkı gördüm meydanda
Aşıkların meydanı
Cümle bostan içinde

Eri gördüm erleştim

istediğimi sordum
Hepsi sendedir dedi
Kaldım hay ran içinde

Hayret ederek kaldım

Bilincim gitti daldım
Özümüderde saldım
Buldum derman içinde

Seyir ister mi bülbül

Açılmıştır kızıl gül
Her gülü uzak görme
Gülü gülzar içinde

Hoca Ahmed'in dm ı
Hem cevherdir hem kanı
Her şey O'nun m ekam
Lıımekan içinde

263
 SIRDAN NASİP

Hakk'a aşık derviş/erin taşı gökte

Bu alem de mekan tutmaz canı gökte
Nefsi ölü gönlü diri sanki melek
Böyle olmayan sırdan nasip alamaz

264
TALEPYOLU

Bizden selam dostlara

Talep yolun koymasın
Didar talep kılsalar
Asla gafil olmasın

Gafi/ bulmaz Hak yolun

Onda bulamaz yerin
İçi dışı yansın da
Seherlerde yatmasın

Yadı ile olsalar

Di dar arzu kılsalar
Nasıl hor görülseler
Gönül özge olmasın

Miskin Ahmet Yesevi

Selam etti dost/ara
İşbu sözün manasın
Talip ise anlasın

265
 EVVEL O, AHİR O, ZAHİR O, BATIN O

Evvel H u, ahir Hu de de perişan ol

Hak Cemalin göstermese ne olurum
Zahir Hu, batın Hu deyip de yola gir
Hak Cemali n göstermese ne olurum

266
TARi KATI N İŞ LERİ

267
268
İHLASGEREK

İhlas gerek ey istekli aşık isen

Candan geçip mihnet tartıp sadık isen
Ondan sonra dergahına layık isen
Halis olmayan dünya terketse olmaz

269
 PAK OLANA LÜTUF VAR

Lütuf kerem Hak yarattı sizler için

Can gönül/e hizmet kılmayanlar düşkün
Allah için söylüyorum ey gafiller
Pak değilsen niçin sana lütuf etsin

270
İMANİSLAM

Kulum deyip Hak buyruğun kılmayanlar

Kudretini görüp ibret almayanlar
İman İslam hiikümleri bilmeyenler
Ulu günde yüzü kızıl olmayacak

271
 HELALLOKMA

Uzak olmaz Hak yadından gecelerde

Helallakma isteklisi haram yemez
Derviş gerek bu sıfat ile daima
Kul olarak kul/uğundan caymayacak

272
RİYAZET GEREK

Dost/arına açtım Hakk'ın cevherini

Kolaylıkla o cevherden almak olmaz
Cefa çekmez mihnet çeknıez hizmet kılmaz
İşbu Pir'in sarayına girmek olmaz

273
 ZİKREDEN YAKIN OLUR

Zakir olup zikredeııe gelir nida

Lanet şeytaıı yetmiş fersah uzaklaşır
Dertli olsa Hak derdiııe verir deva
Öyle kuluıı özü bulur yakııılaşır

274
NAMAZ

Ş eriatta yol gösteren garip kullar

Şeriattan
onlar menzil alır olur
Narnazına titiz olan mürnin kullar
Uçmak evin ümit eder durur olur

Cahil kişi namaz kadrin nasıl bilir

Her ncımazda iman baştan tazelenir
Salat dese gafil başın dönüp uyur
Gafillikten ömrü yele verir olur

Hoca Ahmet kulum desen kulluk eyle

Kıyametingeleceğin yakınbeZle
Hakka yakın o/am desen kulluk eyle
Kulluk eden Hakk'a yakın yakın olur

275
 NAMAZ-ORUÇ

Namaz oruç tevbe ile varanlara

Hak yoluna girip ayak basanlara
Bu tevbeyle oralara varanlara
Bağışlanmış kullar ile sohbeti var

Namaz ile oruçlan ateş alır

Alem halkı sevinip de Hakaan diler
Kıyamette görüp onu onlar dinler
Ne kul imiş bu saadet nusreti var

276
HALKAİÇRE

Di darını talep kılsan ey zakirler

Candan geçip halka içre görün didar
Şevk ile Allah deyip doğruya dönüp
Gece uyku haram edip ol uykusuz

277
 RAKSVESEMA

Muhabbetin camın içip raks eyleyen

Divanelik makamına girdi dostlar
Açlık tokluk kar ve zarar hiç bilmeden
Sermest olup raks ve sema vurdu dostlar

Raks ve sema vuran aşık özün bilmez

Bir fıoş yürür dünya malı ele almaz
Yüzbin kişi "pirim" dese mağrur olmaz
Dünya tepip raks ve sema vurdu dostlar

Dünya tepmez raks ve sema vuran cahil

Hak adını bir dem demez yürür gafil
Dervişim der dünyalığa gönlü akar
Dünya için raks ve sema vurur dostlar

Özden geçmeden raks sema vurmak hata

Süphan Igem ona kılmaz iman ata
Taat kı lsa gönülleri olmaz safa
Gösteriş le raks ve sema vurur dostlar

278
Şıbli aşık sema vurdu ışık görüp
Mustafayı hazır gördü sual sorup
Dünya öte arka koyup gözün yum up
Öyle kullar raks ve sema vurdu dostlar

Şıbli aşık ağlayarak dedi "Resul"

Ta katsizim sema vursam hem ben melul
Resul dedi "İnşaallah eder kabul"
İzin alıp raks ve sema vurdu dostlar

Hoca Ahmet raks ve sema herkese yok

Taklit ile sema vursayeri tam u
Bu rivayet gizli idi des em kamu
Hakk'ı bulup raks ve sema vurdu dostlar

279
 AŞIK RUHUN GIDASI

ÇENG VE REBAB

Aşıklarm istekleri cam-ı şarap

Sevgiliye varmak için bağır kebap
Ruhlarının gıdasıdır çeng ve rebab
Ahı çıksa yedi iklim vi ran olur

280
AZİZLERİN GEMİ

Hangi yerde azizierin cemi olsa

O yerde hal ilmini demek isterim
On ların sohbetinden hoşlanırım da
Özümü içlerine katmak isterim

Hoş sohbet/i dervişZere canım versem

Bastıklarıizlerini göze sürsem
Hizmet edip iyilerden dua alsarn
Sonra da şevk şarabm tatmak isterim

Şevk şara bınıiçenler dünyayı başar

Hızır Babam gelir ona v erir dersler
Dünya tepip, kılıp y ürür, yüzbin başar
Öyle ere canımı vermek isterim

M elekler toplanıp bir gün sohbet kurdu

Raks ve se'ma vurmak için yürüdüler
Miraç üzre Hak M ustafa bunu gördü
Şimdi ben de raks ve sema vurmak isterim

Hak Mustafa bir hoş olup özden gitti

Cibril gelip Hak Mustafa başın tuttu
Sübhan Igem kudretiyle z ikr öğretti
Ünımet olup da zikir yapmak isterim

281
 KIYAMETTE

"Küllü men aleyha fani" ayettir

Bir Tanrı'dan özge mah/uk ölür imiş
Israfil suru alıp üfleyince
Mezarlardem dirilerek yanar imiş

Elli bin yıl mezarlarda durduğurıda

Ondan sonra arasatda sürüiiince

Ayak ve baş çıplak yürüyünce
Adam oğlu deli gibi olur imiş

Önce hesap verilecek temizlikten

İkincisi hesap olur namazından
Üçüncüsü hesap olur haramlardan
Benlik eden şaşkın olur kalır imiş

Hoca Ahmet kıyametten dedi bunu

Hikmet dedi insanlara yaydı bunu
Ulu ulu kitaplardan dedi bunu
Okuyanlar dua istek kılar imiş

282
HÜSEYNGİBİ

Garip canım Hak yoluna bağışlasam

Hüseyn gibi Kerbela da susuz ölsem
Hak şarabını içerim diye gitsem
Orda varsam susuzluğum kanar mı ki

283
 AŞTIMİŞTE

Yedi yaşta Aslan Baba kıldım selam

"Hak Mustafa emanetin verin i nam"
O vakitte binbir zikri kıldım tamam
Nefsim ölüp sonsuzluğa aştım işte

Hurma verip başım silip nazar kıldı

Günü geldi ötelere sefer kıldı
El-veda diye bu alemden güzarkıldı
Mektebe varıp kaynayıp taştım işte

"İrına fetehna"yı okuyup m ana sordum

Işık
verdi özden geçip didô.r gördüm
Mallam vurdu sen sus dedi bakıp durdu m
Yaşım saçıp acı ile durdum işte

Eya cahil mana deyip dedi bildim

Ondan sonra çöller gezip Hakk'ı sordum
Günü geldi şeytanları tutup bindi m
Kararlıca belin basıp ezdim işte

Zikrin tamam kılıp döndüm divaneye

Hak'tan özge hiç söylemez biganeye
Işık için şakirt oldum pervaneye
Ateş oldum yanıp yanıp söndüm işte

284
 Nam ve nişan hiç kalmadı "la ... Ia"oldum
Allah adı diye diye "illa" oldum
I-Icllis olup muhlis olup "!il/ah" oldum
"Fena fillah" makamına aştı m işte

Sünnetleri sıkı tutup ümmet oldum

Yer altına yalnız girip nura doldu m
Hakk'a tapan makamına mahrem oldum
Biitın tığı ile nefse vurdum işte

Nefsim beni yoldan vurup har eyledi

Çırpındırıp insanlara zar eyledi
Zikr söyletmedi şeytaıw yar eyledi
Hazır deyip nefs başına vurdum işte

Hoca Ahmet gaflet ile örnrün geçti

Ne hasret ki gözden dizden kuvvet gitti
Ne de yazık nedc.'ımetin vakti geldi
Amelsizce kervan oldum göçtüm işte

285
286
ÖMRÜM GELDi GEÇTi

287
288
TÜRKİSTAN'A HASRET

Va h ne yazık ne eyleyim gariplikte

Gariplikte gurbet içre kaldım işte
Horasan ve Şam ve Irak niyet kılıp
Garipliğin çok kadrini bildim işte

Neler gelse görmek gerek ol HudMan

Yusufunu ayırdılar ol Kencmdan
Doğan yerim ol mübarek Türkistan'dan
Bağınma taşlar vurup geldim işte

Gurbet değse pişkiıı eyler çok hamları

Bilgin kılar seçkin eyler çoklarını
Giyer çullar bulsa yerler yemekleri
Onun için Türkistrm'a geldim işte

Özlüyorum yakınları ve elimi

Ulu atanun yattığı Ak Tiirbeyi
Ata m ruhu saldı beni bu gurbete
Hiç bilmedim nasıl kusur kıldım işte

Hoca Ahmet söylediğin Hakk'ın yadı

İşitmeyen dostlarına kalsın öğüt

Gurbetlenip öz şehri ne döndü yine
Türkistan'da mezar oldum kaldım işte

289
 ÖMRÜM NASIL GEÇTİ

Hiç bilmedim nasil geçti ömrüm benim

Sorar olsa ben kul arda ne eylerim
Nasıl olur yola salsan ben acizi

Sorar olsa ben kul arda ne ey/eyim

Yoldan çıkıp azdığımı bilmedim ben

Hak sözünü kulağıma almadım ben
Bu dünyanın gittiğini bilmedim ben
Sorar olsa ben kul arda ne eyleyim

Geçenlerden ibret alıp yola girme m

Feryat figan ile yanıp tutuşmadım
Gece gündüz yürüdüm de bilemedi m
Sorar olsa ben kul arda ne eyleyim

Hoca Ahmet bu dünyada tövbe eyle

Tevbe edip yol başına varıp da dur
Has kullarla azığmı alıp yürü

Sorar olsa ben kul arda ne eyleyim

290
ÖMOR GEÇER YEL GİBİ

Kuşku yoktur bu dünya

Bütün halktan geçer ya
Güven olmaz malına
Bir gü n elden gider ya

Ata ana karmdaş

Nerededir bir düşün
Dört ayaklı tahta at
Bir gün sana yeter ya

Dünya için gam yeme

Hak'tan özgeyi deme
Kişi malını yeme
Sırat üzre tutar ya

Ehil ayal karındaş

Kimse olamaz yoldaş
Sen yiğit ol garip baş
Ömrü n yeldir eser ya

Hoca Ahmet taat kıl

Ömrü n bilmem nice yıl
As/ın ise su toprak
Yine toprak olur ya

291
 CAN GİDER OLDU

Nice yıldır mihribarı

Can idiler dostlarım
Bu vücudun şehrirıi
Fani kılar dostlarım

Bu kafesin bülbülü
Kanat vurup uçmağa
Bir karanlık ışıksı z
Yere gider dostları m

Ey benim yaraniarım
Yardım et imanıma
Düşmanım imanıma

Zarar verir dostlarım

İşbu can bizler ile

Nice yıllar var idi
Yüce Hakk'ın hükmüyle
Gitmektedir dostlarım

292
Bu benim aza/arım
CanımZa mutluydular
Can çıkarken tamamı
Titreşirler dostlarım

Hak emrine bütün halk

Alemler oldu razı
O hakikat bendedir
Daim razı dostlarım

Hoca Ahmet bülbülü

Kanat vurur uçmağa
Neylesin miskin hüküm
Allahtandır dostlarım

293
 OLURMU

Bu alemde Hakk'tan korkup zar inlesem

Ahirette ruhum rahat bulur mu ki
Erenleri rı izlerini göze sürsem
Olgun mürşit beni yola salar mı ki

Başını verip belim bağlap kılsam ihlas

Nefis şeytan çerıgelirıden olsam ha/as
Can verirken yardım etse Hızır-İlyas
Gavslar gavsı Yasin ha tim kılar mı ki

Dağlar çöller günahınıdan kılmaz takat

1-Ier gün yüzbin cürürn isyan bana adet
Bu iş ile ahirette var nıı rahat
Tevbe kılsanı adetlerinı kalır mı ki

Eşiğin e başını koyup da ağZasam

G arip y etim başı sevip dua alsarn
Hak'tan korkup dünya işi arka salsam
Ho cam benim gönül halim sorar mı ki

294
Aklı m hayran gözü m ağlar evim viran
Hak yolunu bilemedin özüm nadan
Ey talipler takatı m yok nerde ca nan
Canrmımdan kimler haber bilir mi ki

Hoca Ahmet her ne desen heveslisin

Hakk'tan korkup ahirde gam yemezsin
Başın ile gecelerde Hu demezsin
Hevesiiyi Hocam kabul kılar mı ki

295
 BANA KULUM DER Mİ

Allah diyen o kulların kulu olsam

Aşıklarm yamp uçan külü olsam
Yol üstünde toprak gibi yolu olsam
Dostlar Tanrım bana kulum diye der mi

Allah Allah canım Allah dilim Allah

Serıde nözge sığmığım yok bilen Allah
Ağlar geldim dergahına şeyan Iiilah
Dostlar Tanrım bana kulum diye der m i

İyilerin sohbetinde zakir olsam

Her ne cefa değse bana şükür kılsam

Eyüp gibi belalara sabır kılsam

Dostlar Tanrım bana kulum diye der mi

Eşiğine başın1 koyup tevbe kılsanı

Gıybet yapan dillerimi yüzbin dilsem
Günah yapan yerlerimi parça/asarn
Dostlar Tanrım bana kulum diye der mi

Hoca Ahm et canını ver mertler gibi

Candan geçip yola girsen görsen didar
Muradım sona verir yüce Tanrı
Dostlar Tanrım bana k ulum diye der mi

296
KABİRHALİ

Ölüm meleği buyrukla canım alsa

Ka rdeşlerim hepsi gelip yanıp yansa

Yedi adı m attıktan son durur olsa

Münker Nekir girip su al sorurolsa

Münker Nekir girip sual sorar olsa

O ateşli mızrak ile vurur olsa
Başım yanıp canım ten im odla y ansa
Canım yanıp dar mezarda yanar olur

Dö rtyüzkırkdört peygamberi Resul nebi

Kalmadılar bu cihanda gitti hepsi
"Külli nefsin zaikatü/ mevt" ayeti
Kuran içre arı dan haber verir olur

297
 NEEDEYİM

Ömrüm sona gelince

Ne edeyim ey Allah
Can alıcı gelince
Ne edeyim ey Allah

Can vermek korkusımdan

Azrail zahmetinden
Şefkat olmasa senden
Ne edeyim ey Allah

Can vermek işi zordur

Kolaylaştır ey Allah
Senden özge kim korur
Ne edeyim ey Allah

Canım ayrı olunca

Tenim burda kalın ca
Tahta üste konunca
Ne edeyim ey Allah

298
Alıp yerekoyunca
Yedi atım atınca
Sorgucu/ar girince
Ne edeyim ey Allah

"Rabbin kim'' der durunca

Kara gündür o anda
Rabbin kimdir deyince
Ne edeyim ey Allah

Hoca Ahmet sen kulsun

Nefs elinde perişan
Mahşer günü olunca

Ne edeyim ey Allah

299
 SEHERDE

Rahman Igem rahrnetin

Geçerli et seherde
isyan batağındayım
Ya.rdım ey/e seherde

Estagfir ve istigfar
Uzak eyle şeytandan
Şeytan beni azdırır
Yanına al seherde

Umut ile gelirim

Dergahına Allahım
Günahkarım isyankar
Elimi tut seherde

Tevbe kıldım dilinde

Gönlüm korkmaz Tanrıiian
Hem rahmet ve hem didar
Ata kılgıl seherde

Yoisuz yollara gittim

Gafletle ömrüm geçti
Ey Kadiri zül celal
Yola salgıl seherde

Sen benim sığınağım

Bana kı zma Allahım

Ey bütün hali bilen
Halimi sor seherde

300
Baştan ayak günahım
İki cihana sığmaz
Kulun asi günahkar
Gizli eyle seherde

Dağdan ağır günahım

Özür için dilim yok
Günahımı bağışla
Yerle bir et seherde

Günahımı bilirim
Hazırsın ve nazırsın
Elimi al ey Cabbar
Yola salgıt seherde

Caribirn. kimsesizim
Çaresizi m fakirim
Senden başka kimim var
Rahm eylegil seherde

Ben asiyim günahlı

Hamd ve sena söylemem
Horozlar ötüşürler
Sena söyler seherde

Hoca Ahmet Hak'tan kork

Kim korkmaz imanı yok
Önündedir cehennem
Hazır bolgıl
seherde

301
 DUAMSANA

Rahmetinden ümitsiz etme garibi

Dinlenmeden ağlayıp dilerim senden
Geceleri uykusuz sabaha kadar
Göz yummadan ağlayarak duam sana

Dergahına şimdi gelip bel bağlayıp

Canı yakıp yürek bağrı dağiayarak
Yakarn tutup geçer ise ağlayarak
İçtenlik/e ağlayarak duam sana

Gönül bağı genç idi bilmez yürüdüm

Ömrüm gülü hazan oldu şimdi bildim
Dünyayı koyup din yoluna yürüdüm
Binbir defa ağlayarak duam sana

Bu yollarda canı saklamak olmazmış

Canı saklayan bu yollara girmezmiş
Karı zarar olduğunu bilmezmiş
Bu hal ile ağlayarak duam sana

Hoca Ahmet nefs dağından çıkıp aştı

FenafiZlah makamına yakınlaştı
Yürek bağrım coşarak kaynayıp taştı
Bu hal ile ağlayarak duam sana

302
HOCAAHMET

Kalıredici kalırından
Korkup ağ la
Hoca Ahmet
Ralımedicirahminden
Umut tutar Hoca Ahmet

Günahım çok Allalı'ım

Bağışlansın günahım
Bütün kullar içinde
Asi kuldur Hoca Ahmet

Münafıklar yürürler
Kötülükler kılarlar
Haram şüpheyi yerler
Korkup ağlar Hoca Ahmet

Tarikatı bilmedim
Hakikat e girmedim
Pir buyruğun tutmadım
Özrü çoktur Hoca Ahmet

Ahir zaman olandır

Sultan zalim olandır
Haram şüphe dolandır
Şaşkın olur Hoca Ahmet

Pişmanım asi kulum

Aşk yolunda bülbülüm
Aslan Baba'ya kulum
Kulun olur Hoca Ahmet

303
 YER ALTINA GİRDİM İŞTE

O Kadirim kudret ile nazar kıldı

Sevinerek yer altına girdim işte
Garip kulun bu dünyadan sefer kıldı
Yakıniaşıp yer altına girdim işte

Zikrederek, şükrederek Hakk'ı buldum

Dünya öte haram kılıp vurup attım
Şeyda olup resva olup candan geçtim
Gamsız olup yer altına girdim işte

Şumluğumdan dağlar taşlar kötüledi

Açık dille kötüledi amel nerde
Aşık olsan evvel varıp Hakk'ı tanı

Yakıniaşıp yer altına girdim işte

Sizi bizi Hak yarattı taat için

Ey acaib yemek içmek rahat için
"Kalu bela" dedi ruhum mihnet için
Ethem olup yer altına girdim işte

304
Şeyhim deyip da'va kılıp yolda kaldım

Fes sarığı değersizcepula sattım

Nefs heva coşup taştı yorulup kaldım

Bunaldı m da yer altına girdim işte

Başımtoprak özüm toprak cismim toprak

Hakk'ı bulmağaererim ruhum müştak
Yandım yandım olamadım asla akpak
Şebnem olup yer altına girdim işte

Olgun pirim nazar etti şarap içtim

Şıbli gibi sema vurup candarı geçtim

Sermest olup el ve halktan uzaklaştım

Zemzem olup yer altına girdim işte

Hoca Ahmet öğütçüysen kendine ol

Aşık o/san candan geçip bir yolu öl
NCidan/ara söz söylesen kılmaz kabul
Sağlam olup yer altına girdim işte

305
 BAGIŞLA

Allah ey Kadir ey Esirgeyen ey

Rahmeyle kuluna Bağışlayan ey

Sığındıın Hazretine ey İlahi

Yaratan, tüm alemin sığınağı

Vermek sendendir benden isteırıek

Ey Celal dolu Allah bütün dilek

Allah ey dileklerimi sen kolay kıl

Kerimsin lutfünle derde deva kıl

Keremin/e bağışla ey bilen zat

Ahiret azabından kılgıl azat

Allah ey şeytanlar şerrinden sakla

Kamu yazıklarımı hem sen akla

Kamu yazık/arımdan tevbe kıldım

Kendimde değildim şimdi ayı/dım

Demiyorum beni candan ayırma

Son günümde imanımdan ayırma

306
Allah ey herkesin feryadrna yet
Kamu çaresizlerin yardımınayet

Kulun asinin sen her isteğin ver

Bu devasız dertliğe dileğin ver

Allah ey sen bağışla takatını yok

Senin önüne layık taatım yok

Allah ey pak zatının saygısından

Ayırgıl bizi şeytan kaygısından

Allah ey herkesi kulluğa has et

Beni benden alıp bir yol halas et

Bana tevfik suyundan sen içirgil

Kerem ile günahlarımı bağışla

Ki bilmeden çok günahlar işledim

Gönülleri yıkıp üzüntü verdim

Ki her asi olan rahmete layık

Gel ey Ahmet duaya ol muvafık

307
 RUHUMDAN DA DiLEYEREK OKUYUNUZ

Dert ve halim azgınlaştı var mı tabih

Durumumu sana dedim yalnız habib
İstekliler ülüş aldı be11 ıwsipsiz
O!üş diye iki bükhim geldim işte

İkinci defter sözleri armağanım

Ruhumdan da dileyerek okuyurıuz
Duamdır bu u/aştırsın Yüce Allah
Rahman İgem sana sundum geldim işte

Hikmetlerden nasip alan göze alsın

İçtenlik/e göze alıp didar görsün

Şartı budur riyazete boyun sunsun
Candan geçip cananeyi gördüm işte

Didar ıçın çok dileelim amin deyın

İstekliler halim görüp üzülünüz
Yolda kaları Kul Ahmete yol veriniz
Yol arayıp boynurı büküp geldim işte

Hoca Ahmet dilesen de Hak'tan dile

Başın ilc erenlere hizmet eyle
İlgi bulsan halka kurup sohbet eyle
Halka içre uyanarak durdu m işte

308
 KAYNAKÇA

Ahmed-i Yesevi Divan-ı Hikmet Seçmeler, (Hazırlayan: ProfDr.

Kemal Eraslan), Kültür Bakanlığı Yay., 3. Baskı, Ankara ı993.
Ahmed-i Yesevi Hayatı-Eserleri-Fikirleri-Tesirleri, (Hazırlayanlar:
Prof.Dr.Mehmcd Şeker, Necdet Yılmaz), Seha Yar. İstanbul ı996.
Ahmet Yesevi'den Hasan Dede'ye Gönül Erleri, (Yayma
Hazırlayanlar: Zühtü Aksal, Vural Örsdemir, Yakup Karakaya, Yakup
Altın) KİMTAV Yay., Kırıkkale ı998.
Annemarie Schiınmel, İslamın Mistik Boyutları, (Çeviren: Ergun
Kocabıyık), Kabalcı Yay. , l. Baskı, İstanbul 2001
Divan-ı Hikmet ,(Hazırlayan: Dr.Hayati Bice), Türkiye Diyanet
Vakfı Yay., Ankara 1993.
Divan-ı Hikmet, (Hazırlayan: Yusuf Azmun), Türk Kültürünü
Araştırma ve Geliştirme Vakfı Yay., No. ı, İstanbul 1994
Doç. Dr. Cihan Okuyucu, Cevahirul'l-Ebrar Min Emvac-ı
Bihar,Erciyes Üniv. Gevher Nesibe Tıp Tarihi Enstitüsü Yay., Kayseri ı 995.
Doç. Dr. Muhamctrahim Carınuhametuhi, Hoca Ahmet Yesevi
ve Türkistan, (Aktaranlar: Doç.Dr.Aii Abbas Çınar, Araş.Gör.İsmail
Kalliınci), Yeni Avrasya Yay., Ankara 2001
Doç. Dr.Hüsaınettin Erdem, Panteizm ve Vahdct-i Vücud
Mukaycsesi, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 1990.
Doğu~tan Günümüze Büyük İslam Tarihi, (İlıni Müşavir ve
Rcdaktör: Prof.Dr.Hakkı Dursun Yıldız), Çağ Yay., 1. Cilt, istanbul 1986.
Dosay Gencctay, Divan-ı Hikmet'teki Ahlaki Unsurlar, Yüksek
Lisans, Ankara ı 999.
Dr. Ali Berat Alptekin, Yesevi Ocağında 2ı0 Gün, Türkiye ve Türk
Dünyası İkt.Sos.Aq.Vak.Yay. , Elazığ ı996.
Dr. Ömer Uluçay, Hoca Ahmed Ycscvi, ı Baskı, Adana 1995.
Dr. Rıza Savaş, Hz. Muhammed Devrinde Kadın, Ravza Yay,, 3.
Baskı, İbtanbul 199 L
Dr. Yusuf Ekinci, Hoca Ahmet Yesevi, Ocak Yay., Ankara 1995.
H amdi Mert, H oca Ahmet Yesevi, Ahmet Yesevi Üniv. Yardım Vakfı
Yay., 2. Baskı, Ankara.
Hiıtcmü'l-Enbiya ve Hayatı, (Hazarlayanlar: Ah Himınet Berki, Osman
Keskioğlu) , Diyanct işleri Ba şkanlığı Yay., Yedinci Baskı, Ankara ı978
Hoca Ahmet Ycsevi, AtatürkKültür Merkezi Dergisi, Cilt.7, Sayıli ,
Ankara 1995.

309
 İhsan Özkes, Peygamberimiz (S.A.) Döneminde Kadınlar, İstanbul1998.
İlhan Özalp, Yesevi'den İlhaınlar.
Kemal Eraslan, Yesevi'nin Fakr-Namc'si, İstanbul Üniv. Edebiyat
I'ak. Yay., İsta nbul I 977.
M.Yusuf Kandehlevi, Hadislerlc H7-. Peygam ber ve Eshalıının
Yaşadığı Müslümanlık, Cilt 1-2-3-5, Divan ilmi Araştırma Müessesesi
Yay., İstanbul 1977
Milletlerarası Ahmed Yesevi Sempozyumu Bildirilcri, Kültiir
Bakanlığı Yay., Ankara 1992.
Milletlerarası Hoca Ahmet Yescvi Seınpozyuınu Bildirilcri,
(Hazırlayanlar: Doç.Dr. Abdülkadir Yuvalı, Yrd.Doç.Dr.Mustafa
Argunşah, Doç.Dr.AliAktan), F.rciyes Üniv. Yay., Kayseri 1993.
lvlustafa Uslu, Pir-i Türkistan Hoca Ahmet Yescvi, Gökçen Yay.,
Yozgat 1997.
Nainı-Bek :.!u rmu haınmedoğlu, Hoca Ahmed Yesevi Türbesi,
(Yayma Hazırlayan: Dr. Hayati B ice), Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 1991.
Ncfahat'ül- Üııs Min Hazarat'ıl-Kudüs, (Sadclcştiren: Abdulkadir
Akçiçck), Sağlam Kitabcvi, İstanbul
Neseh-Name Tercümesi, (Hazırlayan: Prof.Dr.Kemal Eraslan), Hoca
Ahmet Ycscvi Vakfı Yay., İstanbul 1996
Ord. Prof Dr. Fuad Köprülü, Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıf!ar,
Diyancı İşleri Başkanlığı Yay., 8. Baskı, Ankara 1993.
Prof. Dr. Agah Çubukçu, Türk-İslam Dü~ünurlcri, Türk Tarih
Kurumu Yay., Ankara 1989.
Prof. Dr. Ö.L. Barkan, Kolonizatör Türk Dervişleri , Hamle Yay.,
istanbul.
Prof.Dr.W.Barthold, Prof.Dr.Puad Köprülü, İ slam Mcdeniyeti
Tarihi, Diyanet İşleri Başkanlığı Yay., Ankara 1977.
Prof.Dr.Yunus Vehbi Yavuz, Kur'an'da Kadın Hak ve Özgürlüğü,
Bayrak Yay., İstanbul 1999.
Tasavvuf, İlmi ve AkademikAraştırma Dergisi, ı. Sayı, Ankara 1999.
Vilayetname, (Hazırlayan: Alıdülbaki Gölpıııarlı), İııkılap Kitalıevi,
İstanbul.
Vihiyet- naıne, Ab dülbaki Gölpınarlı. İnkıl ap Kitapevi, İstanbul.
Yaşar Nuri Öztürk, Hallac-ı Mansur ve Eseri, Yeni Boyut Yay., 4.
Baskı, İstanbul 1997.
Ycsevilik Bilgisi, (Hazırlayanlar: Prof.Dr.Mustafa İsen, Prof. Dr.
Cemal Kurnaz, Yrd. Doç. Dr. l'v!ustafa Tatcı) , Ahmet Yescvi Vakfı Yay.,
Ankara 1 998.

310