EVROPSKI UNIVERZITET ''KALLOS'' TUZLA

FAKULTET ZDRAVSTVENIH NAUKA

SMJER:SANITARNI INŽINJERING
PREDMET:PREVENCIJA I RANO OTKRIVANJE RAKA

-Seminarski rad-

PREVENCIJA KARCINOMA PROSTATE

Profesor:Prof.dr Sanda Pribić Student.Narcis Zulić 043/18-SI/V

Tuzla,2019.godine.
SADRŽAJ
UVOD
1.PROSTATA
2.HRONIČNA UPALA I KARCINOMI
2.1 ETIOLOGIJA UPALE U PROSTATI
2.2 OKSIDATIVNO OŠTEĆENJE GENOMA I RAK PROSTATE
2.3PROSTATITIS,SPOLNO PRENOSIVE BOLESTI I KARCINOM
PROSTATE
3.HORMONSKA TERAPIJA
4.HIRURŠKE TEHNIKE
5.PREHRANA I SPREČAVANJE RAKA PROSTATE
6.DIJAGNOZE I PREGLEDI
7.STRATEGIJA ZA PREVENCIJU RAKA PROSTATE
8.SEKSUALNI ŽIVOT
9.PRETILOST I RAK PROSTATE
9.1 SELEN I VITAMIN E
10.STADIJ BOLESTI
11.RANA PREPOZNAVANJA
11.1 RIZIČNI FAKTORI I PREVENCIJA
12.KONTROLE
13.POSLJEDICE LIJEČENJA I TERAPIJA
14.LITERATURA
UVOD

Tokom 2008.godine,u SAD je dijagnostikovano 186.320 slučajevA Karcinoma prostate

(incidenca bliska kanceru dojke),a od te bolesti je iste godine umrlo 28.660 muškaraca.Rano
postavljanje dijagnoze kancera muškarca sa blagim simptomima i povišenim nivoom PSA na
skriningu nije jednostavno.Kao i za većinu drugih karcinoma,incidenca zavisi od starosti od
starosti.Bolest je češća kod crnaca neko bijelaca.Simptomi se ne mogu razlikovati od
simptoma hiperplazije ,mada su dizurija i bol u kuku ili leđima češći kod
karcinoma.Histološki,95 % kancera čine adenokarcinomi.Prognoza zavisi od histološkog
gradusa (Gleasonov skor).
1.PROSTATA

Prostata je muška spolna žlijezda, veličine kestena,smještena neposredno ispod mokraćnog

mjehura.Gornji dio mokraćne cijevi prolazi direktno kroz prostatu.U prostati se proizvodi
tečnost, koja se izbacuje prilikom ejakulacije, zajedno sa spermijama i koja omogućuje
njihovu pokretljivost.

Rak prostate je jedan od najčešćih tipova raka kod muškaraca. Skoro svaki rak prostate
predstavlja adenokarcinom (tj. rak koji počinje u ćelijama koje proizvode i izlučuju sluz i
druge tečnosti). Obično rak prostate u ranoj fazi nema nikakve simptome. Rak prostate u
odmakloj fazi može kod muškarca da izaziva češće mokrenje ili slabiji protok urina, ali ovi
simptomi mogu da budu uzrokovani i benignim promenama prostate.

Rak prostate obično se razvija veoma sporo. Većina muškaraca koji boluju od raka prostate je
starija od 65 godina i oni ne umiru od ove bolesti. Otkrivanje i lečenje raka prostate pre
pojave simptoma možda i neće poboljšati zdravlje ili pomoći da duže živite.

Prostata se sastoji uglavnom od žlijezdanog tkiva. Od ovih žlijezda može nastati rak.
2. HRONIČNA UPALA I KARCINOMI

U nedavno objavljenim istraživanjima sve je više dokaza od direktnoj ili

indirektnoj povezanosti kronične upale ili infekcije i karcinoma prostate. Kronična upala
povezuje se s razvojem mnogih malignih bolesti, uključujući tumore jednjaka, želuca, jetre,
mokraćnog mjehura, debelog crijeva. Gotovo svi ti tumori povezuju se sa specifičnim
infektivnim agensom (bakterijom, virusom) ili okolišnim faktorima (pušenje i sl)

2.1 ETIOLOGIJA UPALE U PROSTATI

Do danas još uvijek nije razjašnjena etiologija upale u prostati. Kao mogući uzroci navode se:
infekcija, hormonalne promjene s dobi, dijetne navike, fizička trauma, refluks urina i
autoimunost.

2.2 OKSIDATIVNO OŠTEĆENJE GENOMA I RAK PROSTATE

Neovisno o uzroku, smatra se da hronična upala u prostati kao reakcija na patogen potiče
nastanak karcinoma oštećenjem genetskog materijala stanice, te stvaranjem tkivnog
mikrookoliša bogatog imunološkim i upalnim modulatorima i faktorima rasta koji izazivaju
pojačano dijeljenje stanica.
Sugerira se da je glavni mehanizam nastanka karcinoma oksidativno oštećenje genoma stanice
prostate izazvano upalnim stanicama i lokalnim imunološkim mehanizmima. Za patogenezu
karcinoma prostate vezane su i mutacije gena koji su angažirani u obrani protiv upalnog
oštećenja, te procesu regeneracije stanica.

2.3 PROSTATITIS, SPOLNO PRENOSIVE BOLESTI I KARCINOM

PROSTATE
Do sada su objavljene mnoge epidemiološke i populacijske studije koje se pokušale povezati
pojavu karcinoma prostate s preboljelim prostatitisom, spolno prenosivim bolestima, rizičnim
spolnim ponašanjem. Rezultati istraživanja upućuju na moguću indirektnu ulogu infekcije u
patogenezi karcinoma prostate i povišeni rizik za nastanak karcinoma u muškaraca s
preboljelim prostatitisom i spolno prenosivim bolestima. Osnovna je pretpostavka da klasični
uropatogeni i spolno prenosivi uzročnici izazivaju kaskadu kroničnog upalnog i imunosnog
odgovora koji pak sudjeluje u inicijaciji nastanka karcinoma.
3.HORMONSKA TERAPIJA
Hormonska terapija je način liječenja raka kojim se usporava ili zaustavlja rast raka čiji rast
podstiču hormoni.

3.1 HORMONSKA TERAPIJA SE PRIMJENJUJE U SLEDEĆIM

SLUČAJEVIMA:
Liječenje raka. Hormonska terapija može da smanji mogućnost ponovne pojave raka i može
zaustaviti ili usporiti njegov rast.

Ublažavanje simptoma raka. Hormonska terapija se može koristiti za ublažavanje ili

sprečavanje simptoma kod muškaraca koji imaju rak prostate, a nisu u mogućnosti da se
podvrgnu operaciji ili radioterapiji.

3.2 VRSTE HORMONSKE TERAPIJE

Hormonska terapija se može podijeliti na dvije velike grupe, i to onu koja sprečava stvaranje
muških polnih hormona (androgena) u tijelu i onu koja dijeluje na ponašanje androgena u
tijelu.

3.3 KO DOBIJA HORMONSKU TERAPIJU

Hormonska terapija se koristi za liječenje raka prostate i dojke, čiji rast podstiču hormoni.
Hormonska terapija se obično koristi zajedno sa drugim načinima liječenja raka. Vrste
liječenja koje su Vam potrebne zavise od vrste raka, od toga da li se on proširio i u kojoj
mjeri, da li njegov rast podstiču hormoni i da li imate neke druge zdravstvene probleme.

3.4 NA KOJI NAČIN SE HORMONSKA TERAPIJA KORISTI UZ

DRUGE NAČINE LIJEČENJA RAKA
Kada se hormonska terapija koristi uz druge načine liječenja, ona može:
  Smanjiti veličinu tumora prije operacije ili radioterapije. To se zove neo-adjuvantna
terapija.
 Smanjiti rizik da će se rak ponovo pojaviti nakon glavnog lečenja. To se zove
adjuvantna ili dopunska terapija.

Uništiti ćelije raka koje su se ponovo pojavile ili proširile na druge delove tela.

3.5 HORMONSKA TERAPIJA MOŽE DA IZAZOVE NEŽELJENA

DEJSTVA

S obzirom da hormonska terapija onemogućava da Vaše telo proizvodi hormone ili remeti
način na koji se hormoni ponašaju, to može da izazove neželjena dejstva. Neželjeni efekti
koje ćete imati zavise od vrste hormonske terapije koju primate i načina na koji Vaše telo
reaguje na terapiju. Ljudi različito reaguju na isto lečenje, tako da nemaju svi iste neželjene
efekte.

Neki od uobičajenih neželjenih efekata kod muškaraca koji primaju hormonsku terapiju za rak
prostate su:

o naleti vrućine
o gubitak interesovanja za seksualne odnose ili gubitak sposobnosti za seks
o slabljenje kostiju
o mučnina
o povećane i osetljive grudi
o umor

4.HIRURŠKE TEHNIKE

Cilj hirurškog lečenja je izlečenje - uklanjanje celog tumora. Operacija se zove radikalna
prostatektomija i ona obuhvata uklanjanje prostate, semenih kesica i limfnih čvorova u
predelu oko prostate i u karlici. Limfni čvorovi su male žlezde koje imaju funkciju filtriranja
tečnosti i proteina (a moguće i tumorskih ćelija) koji se nalaze u limfnim sudovima.
Uklanjanje limfnih čvorova vrši se da bi se obezbedilo potpuno odstranjenje tumora i
preciznije odredio stadijum bolesti. Operacija se izvodi u regionalnoj anesteziji (pomoću male
igle za anesteziju u nivou kičme, obično u kombinaciji sa sredstvom za smirenje) ili u opštoj
anesteziji.
4.1 OTVORENA OPERACIJA
Otvorena operacija je prilično složena i podrazumeva uklanjanje prostate kroz rez na trbuhu -
od pupka prema pubičnoj kosti - ili područja između skrotuma i anusa (ovaj metod se rijetko
primenjuje).

4.2 LAPARASKOPIJA
Laparoskopija je intervencija koja duže traje od
prethodno opisane, ali je oporavak znatno kraći.
Izvodi se preko malih rezova, od oko 1 cm, u
donjem delu trbuha koji omogućavaju umetanje
video kamere i odgovarajućih instrumenata kako
bi se uklonila prostata.

4.3 RABOTSKI ASISTIRANA HIRURGIJA

Predstavlja zahvat sličan laparoskopiji, ali uz primenu robota. Ova tehnika hirurzima
omogućava rad sa vizuelnim uvećanjem od oko 20 puta i sa trodimenzionalnim pregledom,
čime se obezbeđuje izvođenje operacije sa većom preciznošću nego kod otvorene ili
standardne laparoskopske operacije. Vreme oporavka je kratko. Ova intervencija zahteva
korišćenje posebne opreme.

5.PREHRANA I SPREČAVANJE RAKA PROSTATE

 o Jedite umjereno i držite unos kalorija pod kontrolom.
o Odaberite uravnotežene obroke. Prehrana bogata zasićenima mastima (poput
životinjske masti u crvenom mesu) može predstavljati najveći rizik.
o Jedite voće i povrće. Prehrana bogata voćem i povrćem je povezana s nižim rizikom
od različitih vrsta raka. Namirnice bogate folnom kiselinom mogu biti korisne.
o Odaberite zdravu hranu. Odlučite se za cjelovite žitarice, kao što su smeđa riža i
pšenični kruh. Ograničite unos slatkiša i soli.
o Alkohol pijte samo u umjerenim količinama. Općenito, to znači ne više od dva pića
dnevno za muškarce.

Stručnjaci još proučavaju mnoge namirnice kako bi vidjeli da li one mogu pomoći u
prevenciji raka prostate. Neke od smjernica su

o Jedite namirnice bogate omega 3 masnim kiselinama. Iako je prehrana bogata većinom
vrsta masti povezana s povećanim rizikom od raka i drugih zdravstvenih problema,
postoji iznimka. Omega 3 masne kiseline nalaze se u lososu, haringama i skuši, a
mogu smanjiti rizik od određenih vrsta raka.
o Jedite proizvode od soje i mahunarki. Soja i ostale mahunarke sadrže fitoestrogene,
koji se ponašaju poput hormona estrogena u ljudskom tijelu. Ove kemikalije mogu
pomoći u sprečavanju raka prostate.
o Pijte zeleni čaj. Zeleni čaj sadrži antioksidanse, kao što su polifenoli koji mogu
pomoći u sprječavanju nekih vrsta raka i drugih zdravstvenih problema.

Uzimajte dovoljno vitamina D. Neke studije sugeriraju da vitamin D može pomoći u

prevenciji raka prostate.

6.DIJAGNOZE I PREGLEDI

Dijagnoze i pregledi.Da bi se dijagnosticirao rak prostate potrebno je napraviti različite

preglede:Opipavanje prostate:jedan dio prostate se može prstom opipati kroz analni otvor
(digitalni rektalni pregled). Napipa li ljekar (urolog)tvrde ili jedrečvoriće,oni mogu upućivati
na rak prostate.
-Određenje specifičnog antigena prostate PSA-vrijednosti u krvi (PSA test): Specifični
antigen prostate (PSA) je jedan protein koji samo prostata proizvodi.Povišena PSA vrijednost,
može – a ne mora– biti uzrokovana rakom prostate.
-Biopsija prostate: kod ovog pregleda ljekar, iglom za biopsiju, uzima različite uzorke tkiva
prostate.Potom semikroskopom istražuje prisutnost zloćudnih ćelija.
- Ultrazvuk prostate: Pomoću ultrazvuka se možeo drediti veličina prostate i proširenje
mogućeg tumora.Da bi se utvrdilo da li se i u kojoj mjeri tumor proširio utijelu, rade se, po
potrebi, i daljnji pregledi, kao npr.scintigrafija kostiju ili kompjuterska tomografija.
7.STRATEGIJA ZA PREVENCIJU RAKA PROSTATE
Veliku nadu u budućim planovima prevencije karcinoma prostate pružaju upravo strategije u
smislu prevencije i liječenja upalnih bolesti prostate i spolno prenosivih bolesti. Novije
strategije koje proistječu iz ovih saznanja uključuju:

o antioksidanse (Urosal) i konzumiranje hrane bogate antioksidansima

o protuupalne lijekove (Ibuprofen, Neofen);
o sprečavanje, otkrivanje i liječenje spolno prenosivih bolesti i prostatitisa
(Amoksicilin, Azitromicin, Ciflox, Doksiciklin, Herplex, Klavobel, Norflox,
Sulotrim).

8.SEKSUALNI ŽIVOT
Mnogim osobama koje imaju rak prostate teško je da pričaju o svojim ličnim zdravstvenim
problemima, posebno o onima koji se odnose na seksualne odnose. Prevazilaženje ove
barijere može da smanji brojne neželjene efekte terapije i da riješi većinu ovih problema.
Tumori koji utiču na reproduktivne organe mogu, kao što možete da pretpostavite, da utiču na
seksualni život. Tokom prostatektomije postoji prilično visok rizik od oštećenja nerava i
arterija koje okružuju prostatu, čime se smanjuje protok krvi do penisa što može da dovede do
poremećaja erekcije.

Kao što je ranije rečeno, to je rizik koji je različit u zavisnosti od starosti pacijenta i koji se
povećava poslije 70. godine života. Danas je moguće smanjiti rizik od takvih problema
zahvaljujući novim i manje invazivnim hirurškim tehnikama, kao što je prostatektomija koja
čuva nerve, a to je operacija koja se izvodi kada se rak nije mnogo proširio i ima za cilj
očuvanje nerava. Čak i ako se radi o invazivnim operacijama koje mogu da oštete nerve,
postoje posebni tretmani koji mogu da dovedu do seksualne rehabilitacije. Pojavu ovog
neželjenog efekta može da izazove operacija, ali i radioterapija i hormonska terapija.
9.PRETILOST I RAK PROSTATE
Istraživači nisu uspostavili izravnu vezu između pretilosti i učestalost raka prostate. Međutim,
pretilost može utjecati na razine hormona vezanih uz rizik za rak prostate. Također, može
povećati rizik od umiranja od raka prostate.

Strategije za sprečavanje gojaznosti uključuju:

 Slijedite smjernice za zdravu prehranu

 Uključite tjelesnu aktivnost u svoj život
 Vježbajte svaki dan 30 minuta ili više

9.1 SELEN I VITAMIN E

Neka ispitivanja prehrane su pokazala da dnevne doze minerala selena, vitamina E ili i jednog
i drugog mogu pomoći spriječiti rak prostate No, daljnja istraživanja pokazala su da ti dodatci
nemaju utjecaja na karcinom prostate. U nekim slučajevima, ti dodaci mogu izazvati
nuspojave ili dovesti do drugih zdravstvenih stanja.

Prije uzimanja bilo kojeg dodatka, razgovarajte sa svojim liječnikom. To je osobito važno ako
uzimate druge bezreceptne lijekove ili lijekove na recept. Uzimanje vitamina, biljnih lijekova
ili prehrambenih dodataka može predstavljati zdravstveni rizik, posebno u visokim dozama.
Neki čak mogu povećati rizik od raka prostate.
Karcinom prostate općenito napreduje sporije od mnogih drugih vrsta raka. Mnogi ljudi žive s
njim godinama.Godišnji pregled prostate ne može smanjiti rizik od raka,ali možda može
pomoći u njegovom ranom otkrivanju.

10.STADIJI BOLESTI
Oboljenja raka prostate dijele se prema TNM-sistemu.Pri tome se procjenjuje
veličina/proširenje tumora (T),zahvaćenost limfnih čvorova (N) i eventualno postojanje
metastaza (M). Rak prostate se dijeli ovako:T0 Nema dokaza za postojanje tumora. T1 Tumor
ograničen na prostatu i samo se mikroskopski može dokazati. T2 Tumor je ograničen na tkivo
prostate. T3 Tumor se proširio izvan tkiva prostate.T4 Tumor se proširio na okolne organe.Tx
Tumor se ne može procijeniti. N0 U limfskim čvorovima se ne nalaze karcinomske ćelije.N1
Tumor je napao limfne čvorove u karlici.Nx Tumor limfnih čvorova se ne može
procijeniti.M0 Nema dokaza o postojanju metastaza.M1 Metastaze u drugim organima (kao
na primjeru kostima).Mx Postojanje metastaza se ne može procijeniti.Stepen raka prostate
određuje se Gleason skalom («Gleason Score»). Gleason skala se određuje putem uzimanja
uzorka tkiva prostate. Ovaj broj između 2 i 10 pokazuje brzinu rasta tumora, kao na primjer:
Gleason score 3 znači spori rast tumora (relativno dobroćudni tumor).
Gleason score 9 znači brzi rast tumora.

11.RANA PREPOZNAVANJA
Za rano prepoznavanje raka prostate koriste se dvije metode: opipavanjem prostate kroz anus
(digitalno rektalni pregled, DRU) i/ili odredjenjem PSA vrijednosti u krvi (PSA test).DRU je
vrlo netačan pregled: samo 20 od 100 tumoraprostate se mogu putem DRU opipati.

11.1 RIZIČNI FAKTORI I PREVENCIJA

Dva faktora povećavaju rizik raka prostate.Kada je od raka prostate bolovao netko iz bliže
rodbine,kao otac, brat ili sin, postoji eventualno, nasljednoprenošenje pa je stoga i rizik
povećan. Drugi faktor rizika je starost: što je muškarac stariji, u toj mjeri se povećava
vjerovatnoca da oboli od raka.Još uvijek nije poznato kojim mjerama se može spriječiti
nastanak raka prostate.

12.KONTROLE
Poslije završetka liječenja, pacijenti bi se trebali javiti svom ljekaru, radi kontrole. Ljekar im
daje individualne preporuke, koju vrstu kontrole i u kojim vremenskim razmacima trebaju
napraviti.

13.POSLJEDICE LIJEČENJA I TERAPIJA

Prostata igra važnu ulogu kod seksualnosti, odnosno plodnosti. Poslije operacije ili zračenja,
muškarac je neplodan. Takodje, kod muškarca se može sposobnost erekcije smanjiti ili čak
izgubiti (impotencija ili erektilnadisfunkcija).Liječenje raka prostate, nerijetko, može dovesti
do inkontinencije (nekontrolisano otjecanje mokraće). Da li će doći do inkontinencije, u kojoj
mjeri će ona biti izražena i da li će se inkontinencija nakon nekog vremena,poslije operacije,
poboljšati, teško je procijeniti prije početka liječenja.

TERAPIJA
U liječenju se mogu primijeniti različite terapijske metode.One se primjenjuju samostalno ili u
kombinaciji:
-Posmatranje i čekanje (watchful waiting):u određenim situacijama, kada tumor agresivno ne
raste i ne stvara tegobe, nije neophodna nikakva terapija. Ljekar radovno kontroliše pacijenta i
daljnji razvoj tumora. Ova opcija se u prvom redu primjenjuje kod muškaraca koji su stariji
od 75 godina.Operacija:odstranjuju se prostata i obližnji limfni
čvorovi.Vanjsko(izvantjelesno) zračenje (perkutana radijska terapija):uništavaju se
kacoregene ćelije.
LITERATURA
1.Harisonov priručnik medicine
(Fauci,Braunwald,Kasper,Hauser,Longo,Jameson,Loscalzo)
2.zdravobudi.hr
3. janssen4patients.com
4.google images