JAVNA USTANOVA MJEŠOVITA SREDNJA ŠKOLA

KALESIJA

ZAVRŠNI RAD
TEMA: KOTLOVI SA GASNIM I TEČNIM GORIVOM

Mentor: Učenik:
Adem Karić Hamid Suljkanović

Kalesija 2016
 Maj, 2016 [KOTLOVI SA GASNIM I TEČNIM GORIVOM]

1. Sadržaj:

1. Sadržaj: ........................................................................................................................................ 2
2. Uvod ............................................................................................................................................ 3
3. Podela i korišćenje kotlova .......................................................................................................... 4
4. Glavne karakteristike kotla .......................................................................................................... 6
5. Glavni dijelovi kotla i njihova funkcija ......................................................................................... 7
6. Ložište rešetkom.......................................................................................................................... 8
7. Ložišta sa gorionikom ................................................................................................................ 10
8. Dodatne zagrevne površine kotla.............................................................................................. 11
9. Prijenos topline u kotlu ............................................................................................................. 12
10. Kotlovska instalacija .............................................................................................................. 13
11. ZAKLJUČAK............................................................................................................................. 15
12. LITERATURA ........................................................................................................................... 16

2
 Maj, 2016 [KOTLOVI SA GASNIM I TEČNIM GORIVOM]

2. Uvod

Iako je bilo pokušaja iskorištvanja vodene pare za strojnu upotrebu i ranije (npr.
Heliogabalova sfera), stvarna upotreba pare počinje tek krajem XVII stoljeća. Tada se para
počinje upotrebljavati za proizvodnju mehaničke energije, a kotao kao uređaj za proizvodnju
pare. Prvi kotlovi su bili vrlo primitivni, sličili su današnjem ekspres loncu, ispod kojih je bilo
otvoreno ložište, u kojem je izgaralo drvo ili ugljen

3
 Maj, 2016 [KOTLOVI SA GASNIM I TEČNIM GORIVOM]

3. Podela i korišćenje kotlova

Kotlovi se prema izvoru energije dele na: kotlove koji koriste gorivo,

električne kotlove i

kotlove utilizatore.

Prema rdnom medijumu ili sekundarnom nosiocu toplote, kotlovi se dele na:

parne kotlove,

vrelovodne kotlove,

toplovodne kotlove i

kotlove za termalno ulje.

Zajednička karakteristika svih kotlova je da se u radnom prostoru kotla odvija predaja toplote
od primarnog nosioca energije (produkti sagorevanja goriva, električna energija, dimni gasovi
iz peći) ka sekundarnom nosiocu toplote (radni medijum).

Zadatak kotla je da se proizvede određena količina radnog medijuma zahtevanih

karakteristika, odnosno da se sekundarnom nosiocu toplote preda određena količina energije,
a da se pri tome maksimalno iskoristi energija primarnog izvora, bilo da je to gorivo,
električna energija ili toplota dimnih gasova iz nekog procesa

Veliki parni kotlovi se koriste u termoelektranama za proizvodnju pregrejane pare koja

ekspandira u parnoj turbini koja je spregnuta sa generatorom za proizvodnju električne
energije. U našim termoelektranama koriste se kotlovi snage od 30 do 300 MW i svi koriste
sprašeni ugalj kao gorivo. Pritisci i temperature sepregrejane pare se kreću i do 180 bar i
540oC.

Parni kotlovi srednjih snaga koriste se u energanama-toplanama gde se istovremeno proizvodi

električna energija i toplota za tehnološke potrebe ili za grejanje. Snage ovih kotlova su od
nekoliko megavata do stotinu megavata, a karakteristike pregrejane pare su veoma različite,
mahom zavisne od specifičnih zahteva svakog konkretnog industrijskog kompleksa. Ukoliko
4
 Maj, 2016 [KOTLOVI SA GASNIM I TEČNIM GORIVOM]

se koristi spregnuta proizvodnja, biraju se viši parametri pare na izlazu iz kotla, zato što su u
tom slučaju i stepeni korisnosti kombinovane proizvodnje električne energije i toplote viši.

Parni kotlovi manjih snaga, obično proizvode suvozasićenu vodenu paru čije karakteristike
zavise od industrijskih potrošača koji koriste paru, a namenjeni su za potrebe manjih
industrijskih preduzeća.

Vrelovodni kotlovi se koriste za sisteme daljinskog grejanja. Vrela voda na izlazu iz kotla
može da ima temperaturu od 130 do 200oC i pritisak do 25 bar. Toplotni kapaciteti ovih
kotlova su različiti i kreću se od nekoliko megavata do preko 100 MW. Ovde su niže
vrednosti temperatura za direktne sisteme grejanja, a više za indirektne sisteme grejanja.

U svim sistemima gde kotlovi proizvode paru koja se koristi za grejanje i za tehnološke
potrebe neophodno je posle kondenzacije pare u potrošačima energije izvršiti ponovno
vraćanje kondenzata u parni kotao.

Slika 1. Kotao

5
 Maj, 2016 [KOTLOVI SA GASNIM I TEČNIM GORIVOM]

4. Glavne karakteristike kotla

1.Stepen iskorištenja kotla

Stepen iskorištenja kotla predstavlja odnos dobijene energije prema unutrašnjoj energiji. Da bi
stepen iskorištenja kotla bio što bolji potrebno je da sagorjevanje goriva bude potpuno i da se
svi toplotni gubici svedu na minimum.

2,Toplotno opterećenje rešetke

Toplotno opterećenje rešetke predstavlja količinu toplote koju dobijemo po 1m2 površine
rešetke u toku jednog sata.

3. Toplotno opterećenje ložišta

Toplotno opterećenje loţišta predstavlja količinu toplote koja se dobije po 1m3 loţišnog
prostora u toku jednog sata.

4. Specifična proizvodnja vodene pare

Specifična proizvodnja vodene pare predstavlja količinu vodene pare izraţene u kilogramima
koja se dobije po 1m2 grejne površine kotla u toku jednog sata.

6
 Maj, 2016 [KOTLOVI SA GASNIM I TEČNIM GORIVOM]

5. Glavni dijelovi kotla i njihova funkcija

Svako kotlovsko postrojenje obuhvata sljedeće djelove:

-loţište
-djelove kotlovskog agregata
-kotlovsku armaturu
-kotlovsku aparaturu
Za pravilan i ekonomičan rad kotlovski agregat treba da ima naknadne grejne površine, a to su
zagrijač vode, zagrijač vazduha i pregrijač pare.
Kotlovka armatura obuhvata sprave i instrumente koji obezbjeĎuju sigurnost i pravilan rad
kotla. Dijeli se na: armaturu parnog prostora i armaturu vodenog prostora.
Kotlovsku aparaturu čine: ureĎaj za napajanje kotla vodom, ureĎaj za kontrolisanje
sagorjevanja goriva, ureĎaji za konrolisanje potrošnje goriva, prečistač vode, regulatori
promahe itd.
Kotlovsko ložište je prostor u kotlu gdje se vrsi sagorjevanje goriva. Sa unutrašnje strane
loţište je ozidano vatrostalnim materijalom zbog smanjenja gubitka toplote, a samim tim i
povećanje stepena iskorištenja loţišnog prostora i samog kotla. Uloga loţišta je da gorivu koje
sagorjeva omogući potpuno sagorjevanje, bez velikih toplotnih gubitaka.
Gorivo se ubacuje na rešetku mehaničkim i pneumatskim putem, a vazduh se dovodi kroz
posebne otvore na sloj goriva ili ispod rešetke posebnim kanalima.

Zavisno od vrste goriva koje se koristi razlikujemo:

-loţišta za čvrsta goriva i
-gorionike.
Prema poloţaju loţišta, u odnosu na kotao, loţište moţe biti prednje, donje i unutrašnje.
Prednje je smješteno ispred kotla u obliku jame. Nedostaci su mu što zauzima velike prostore
i ima velike gubitke toplote. Donje loţište je smješteno ispod kotla i manji su mu gubici.
Unutrašnje loţište je smješteno unutar kotla. Zauzima malo prostora, direktno predaje nastalu
toplotu i prozvodi više pare.

7
 Maj, 2016 [KOTLOVI SA GASNIM I TEČNIM GORIVOM]

6. Ložište rešetkom

Loţišta s rešetkom sluţe za loţenje čvrstih goriva i mogu biti sa:

1. ručnim loţenjem
2. mehaničkim loţenjem

Ručno loženje ima nedostatke: slabo sagorjevanje, ulazak hladnog vazduha i

formiranje puno šljake usljed slabog sagorjevanja, ograničena proizvodnja pare. Ovi
nedostaci se uklanjaju uvođenjem mehaničkog loženja. Mehaničko loženje se koristi
kod većih parnih kotlova sa velikom potrošnjom goriva. Ovim loţenjem se omogućava
sagorjevanje sa minimalnim toplotnim gubicima. Iz ovih razloga se razvila mehanička
rešetka koja je danas potpuno automatizirana.

Rešetka se sastoji od više štapova koji su poredani jedan uz drugi, a između štapova
se nalaze procjepi za prolaz vazduha i z propuštanje pepela i šljake u pepeljaru.
Štapovi se izrađuju od ljevenog željeza i čelika. Štap moţe biti: običan, kockast,
talasast, specijalnog oblika (kroz štap struji voda radi hlađenja štapa).

Slika 2. Ložište sa rešetkom

8
 Maj, 2016 [KOTLOVI SA GASNIM I TEČNIM GORIVOM]

Najsavršenije konstrukcije ravnih rešetki predstavlja lančasta rešetka. Kod ove rešetke je
automatsko ubacivanje goriva i odstranjivanje pepela. Kao gorivo dolazi u obzir kameni ugalj,
a gorivo sa puno vlage ne dolazi u obzir. Ugalj klizi i za vrijeme svog putovanja se potpuno
osuši od vlage i sagorjeva savršeno dobro bez dima. Ako se lančasta rešetka postavi pod
odreĎenim uglom dobija se kosa rešetka, koja se najčešće koristi za kameni ugalj, ali i za
ostale vrste goriva.

Svako gorivo ima svoj ugao klizanja: kameni ugalj od 40˚-45˚, mrki ugalj 33˚ itd.
Sagorjevanje na ovoj rešetki je veoma dobro i ima veliki stepen djelovanja. Kod ove rešetke
je potrebna jaka promaha.
Duţina rešetke je od 4-6m. Iako je kosa rešetka pogodna za različita goriva, nije naišla na
veliku primjenu, radi potrebnog ugla za svako gorivo.
Stepenaste rešetke se razlikuju od kosih rešetki u tome što su rešetke poredane u vidu
stepenica. Ove rešetke su najbolje za mrki ugalj, treset, strugotinu i druga slaba goriva. Sa
ovom rešetkom se izvode prednja i donja loţišta.
Kaskadne rešetke sluţe za sagorjevanje velikih količina goriva za kratko vrijeme. Pogodne su
za ugljeve srednje toplotne moći. Za sagorjevanje na ovoj rešetki potrebna je jaka promaha, a
duzina joj je 4m.

9
 Maj, 2016 [KOTLOVI SA GASNIM I TEČNIM GORIVOM]

7. Ložišta sa gorionikom

Leţišta sa gorionikom se koriste za loţenje ugljenom prašinom, tečnim i gasovitim gorivom.

Ugljena prašina, zajedno sa vazduhom ulazi kroz mlaznice koje su obično postavljene u uglu,
tako da se mlazovi ugljene prašine i vazduha sudaraju u gorioniku. Da bi prašina dobro
sagorjela treba je sitno samljeti i prosijati.
Kotlovi za loţenje ugljenom prašinom imaju veliku prednost, jer koriste najjeftinija goriva i
brzo proizvode paru. Od tečnih goriva za sagorjevanje u gorioniku najviše se koristi mazut.
Tečno gorivo se u vidu kapljica i prašine bacuje u gorionik na tri načina:
-pomoću pritiska
-pomoću komprimiranog vazduha
-pomoću pare

Od gasovitih goriva za loţenje kotlova koriste se koksni plin i viskopoećni plin, dok se
generatorski plin rijetko koristi. Loţenje gasovotom gorivima se uglavnom koristi kod
manjih kotlova.

Slika 3. Loţište sa gorionikom

10
 Maj, 2016 [KOTLOVI SA GASNIM I TEČNIM GORIVOM]

8. Dodatne zagrevne površine kotla

Dodatne zagrevne površine kotla čine: pregrijač pare, zagrijač vode i zagrijač vazduha.
Ovi uređaji imaju zadatak da obezbjeđuju pravilan i ekonomičan rad.
Pregrijač pare se sastoji od većeg broja cijevi zmijasto postavljenih i malog prečnika (20-
40mm), kroz koje rolazi suho zasićena para. Oko pregrijača pare, to jest oko cijevi, dimni
gasovi postiţu temperaturu od 400˚-800˚C, koji svoju toplotu predaju pari. Pregrijač pare ima
zadatak da od suho zasićene pare daljim dovođenjem toplote proizvede pregrijanu paru, pri
stalnom kotlovskom pritisku. Svaki pregrijač pare ima ugrađen termometar, koji sluţi za
kontrolu temperature pregrijane pare, i sigurnosni ventil, koji služi za sprečavanje
prekoračenja dozvoljenog pritiska pregrijane pare. Pregrijači se izraĎuju od čelika i ljevanog
željeza. Razlikujemo: konvekcioni i ozračeni pregrijač pare, a prema izvedbi mogu biti: ležeći
i viseći.
Zagrijač vode iskorištava toplotu dimnih gasova i zove se još ekonomajzer. Sastoji se od
veceg broja cijevi postavljenih u dimni kanal u pravcu strujanja dimnih gasova. Prema načinu
strujanja vode mogu biti: istostrujni i protustrujni, a prema konstrukciji: rebrasti i čelični.
Između napojne pumpe i ekonomajzera ugrađuje se nepovratni ventil, kako se voda ne bi
vraćala u pumpu.
Zagrijač vazduha je uređaj koji sluţi za zagrijavanje vazduha, potrebnog za sagorjevanje
goriva. Zagrijan vazduh se dovodi u loţište i na taj način ubrzava i olakšava sagorjevanje i
povećava stepen iskorištenja kotla. Ako je u pitanju loženje čvrstim gorivom, vazduh se
zagrijava do 130˚C, a ako se loţi ugljenom prašinom, do 300˚C. Razlikujemo: rekuperativni
zagrijač vazduha i regenrativni zagrijač vazduha.
Rekuperativni zagrijač vazduha se postavlja u dimnom kanalu, tako da tačno leţi u pravcu
strujanja vrelih dimnih gasova. Na taj način direktno uzima maksimalnu količinu toplote
kojom zagrijava vazduh. Izrađuje se u vidu cijevi i pljosnatih elemenata.
Regenerativni zagrijači vazduha su ustvari razmjenjivači toplote kontinualnog dejstva.
Razmjena toplote se vrši pomoću dimnih gasova.
Prema načinu rada mogu biti:
-nepokretni sa naizmjeničnim dejstvom
-pokretni sa kontinualnim dejstvom

11
 Maj, 2016 [KOTLOVI SA GASNIM I TEČNIM GORIVOM]

9. Prijenos topline u kotlu

Sagorijevanjem goriva u ložištu kotla oslobađa se potrebna količina toplote. Ova

toplota zagrijava vodu u vodogrejnom kotlu ili pretvara vodu u vodenu paru određenog
pritiska u parnom kotlu, zatim u pregrijaču prevodi zasićenu paru u pregrijanu. Dio ove
toplote služi i za zagrijavanje vode u ekonomajzeru, kao i za zagrijavanje vazduha potrebnog
za sagorijevanje. Ukoliko se veći dio toplote oslobođene u ložištu prenese na vodu u kotlu, na
vodu u zagrijaču vode i na vazduh u zagrijaču vazduha, utoliko će stepen iskorištenja kotla
biti veći. Ovo postižemo održavanjem u što čistijem stanju grejnih i naknadno grejnih
površina kotla.
Prenošenje toplote u kotlovima vrži se istovremeno zračenjem, kondukcijom i
konvekcijom. Proces prenošenja toplote odvija se na idući način:
- zračenjem usijanog goriva i produkata sagorijevanja na zagrejvnu površinu kotla
(ozračena površina kotla)
- provođenjem toplote kroz kotlovske limove i cijevi
- dodirom vode i vodene pare sa unutrašnjim zidovima kotlovskih limova i cijevi
- strujanjem kroz vodu i vodenu paru
Količina prenijete toplote na kotao zavisi od veličine ogrjevne površine kotla, razlike u
temperaturi ložišnog prostora i vode u kotlu, koeficijenta prelaza toplote i vremena rada kotla.
Prelaz toplote se povećava većom razlikom temperature produkata sagorijevanja i vode u
kotlu, većom brzinom strujanja dimnih gasova i bržom cirkulacijom vode u kotlu.
Najveći dio toplote se prenosi zračenjem, naročito kod visokih temperatura ložišta, i to u
samom ložišnom prostoru. Kod savremenih kotlova to iznosi od oko 80% ukupne oslobođene
toplote. To je i razlog što se kod savremenih kotlova povećava ozračena površina.

12
 Maj, 2016 [KOTLOVI SA GASNIM I TEČNIM GORIVOM]

10.Kotlovska instalacija

Kotlovska instalacija se sastoji od niza uređaja koji imaju zadatak da ostvare što pravilnije
funkcionisanje parnog kotla. Svi ti uređaji se dijele na glavne i pomoćne.

Slika 4. Kotlovska instalacija

Glavni uređaji

U glavne uređaje spadaju:

-uređaji za napajanje kotla vodom
-uređaji za sprovođenje vode i vodene pare
-uređaji za prinudno udaljavanje kondenzata iz parovoda
Uređaji za sprovođenje vode i vodene pare se sastoje od cijevi i cjevnih zatvarača. Cjevni
zatvarači imaju zadatak da spriječe proticanje vode i vodene pare kroz vodovode i parovode
(ventili, zasuni, slavine i priklopci).

Uređaji za prinudno udaljavanje kondenzata iz parovoda se postavljaju pod uglom od

2˚ da bi se obezbjedilo oticanje vode. Na taj način voda dospjeva u uređaj za
kondenzat odakle se prinudno udaljava pomoću slavine.

13
 Maj, 2016 [KOTLOVI SA GASNIM I TEČNIM GORIVOM]

Pomoćni uređaji

U pomoćne uređaje spadaju:

-uređaji za akumulisanje toplote
-uređaji za transport i snabdjevanje kotla gorivom
-uređaji za odvođenje pepela i šljake iz kotla
-urešaji za prečišćavanje dimnih gasova

Uređaji za akumulisanje toplote se obično zovu toplotni akumulatori i imaju zadatak da

povećaju stepen korisnosti kotla.
Uređaji za transport i snabdjevanje kotla gorivom imaju zadatak da obezbjede dovoljnu
količinu goriva za sagorjevanje (lijevak, konvejeri i transporteri).
Uređaji za odvođenje pepela i šljake, kod velikih kotlova pepeo i šljaka padaju kroz lijevak u
podzemne prostorije ispod kotla odakle se vagonetima izbacuju napolje, ali je najbolji način
uklanjanja pepela pomoću vode.

Uređaji za prečišćavanje dimnih gasova su: filteri i ciklon prečistaći.

14
 Maj, 2016 [KOTLOVI SA GASNIM I TEČNIM GORIVOM]

11.ZAKLJUČAK

U najkraćim crtama sam nastojao opisati kotlove ,te njegove osnovne dijelove i grijanja na
kruta goriva i plin Bez obzira na iskustvo koje dolazi godinama s radom,uvijek moramo biti u
trendu sa nadolazećim novim tehnologijama. Pažnju ćemo morati obratiti i na grijanja koja
ovdje nisu spomenuta,ali već se primjenjuju u svijetu i kod nas.
U današnje vrijeme kada cijene energenata neprekidno rastu nužno je projektirati energetski
što učinkovitije sustave grijanja. Stoga sam u ovom radu, uz kondenzacijski plinski kotao,
odabrao cirkulacijske pumpe sa elektroničkom regulacijom i radijatorske ventile s
termostatskim glavama. To su elementi koji povisuju cijenu investicije, ali su dugoročno
gledano isplativi upravo zbog uštede energije koju postižu.

15
 Maj, 2016 [KOTLOVI SA GASNIM I TEČNIM GORIVOM]

12.LITERATURA

Đurić, „Parni kotlovi“, GraĎevinska knjiga, Beograd, 1969.

Gulić, Brkić, Perunović, „Parni kotlovi“, Mašinski fakultet, Beograd, 1988.
Brkić, Ţivanović, „Termički proračun parnih kotlova“, Mašinski fakultet, Beograd, 1981.
Brkić, Ţivanović, Tucaković, „Parni kotlovi“, Mašinski fakultet, Beograd, 2007.
http://wikipedia.org

16
Maj, 2016 [KOTLOVI SA GASNIM I TEČNIM GORIVOM]

17