Ηλεκτρικές Μηχανές – Βιομηχανικοί Αυτοματισμοί

Τριφασικοί Μετασχηματιστές

Ηλεκτρικές Μηχανές – Βιομηχανικοί Αυτοματισμοί

Τριφασικοί Μετασχηματιστές
• Ουσιαστικά πρόκειται για τρεις μονοφασικούς μετασχηματιστές,
μετασχηματιστές,
στους οποίους συνδέουμε τα άκρα κατάλληλα.
κατάλληλα.
• Κάθε μονοφασικός μετασχηματιστής μπορεί να έχει το δικό του
πυρήνα,
πυρήνα, ή εναλλακτικά μπορούν και οι τρεις να μοιράζονται τον ίδιο.
ίδιο.

1
Ηλεκτρικές Μηχανές – Βιομηχανικοί Αυτοματισμοί

Τριφασικοί Μετασχηματιστές

• Για να προκύψει ο τριφασικός μετασχηματιστής ενώνο-

ενώνο-
νται τα τυλίγματα σε κάθε πλευρά (Υψηλή Τάση/
Τάση/Χαμηλή
Τάση)
Τάση) με συγκεκριμένο τρόπο
• Τα τυλίγματα σε κάθε πλευρά μπορούν να συνδεθούν
σε:
σε:
• Αστέρα
• Τρίγωνο
• Τεθλασμένο Αστέρα (Ζιγκ-
Ζιγκ-Ζαγκ)
Ζαγκ)

Ηλεκτρικές Μηχανές – Βιομηχανικοί Αυτοματισμοί

Τριφασικοί Μετασχηματιστές
• Συνδεσμολογία αστέρα (Y)

U(u) IT
I∆ IT = IΔ
V(v)
VΔ
N(n) VT =
V∆ 3
W(w)

VT
• Με ∆ χαρακτηρίζονται τα μεγέθη (τάσεις/
τάσεις/ρεύματα
ρεύματα) του δικτύου,
δικτύου, ενώ με Τ τα
αντίστοιχα των τυλιγμάτων του μετασχηματιστή
• Πλεονεκτήματα:
Πλεονεκτήματα:
• Τα τυλίγματα έχουν μικρότερη τάση από αυτή του δικτύου
• Υπάρχει ουδέτερος (άρα και δυνατότητα επιπλέον ασφάλειας)
ασφάλειας)

2
Ηλεκτρικές Μηχανές – Βιομηχανικοί Αυτοματισμοί

Τριφασικοί Μετασχηματιστές
• Συνδεσμολογία τριγώνου (D)

VT = VΔ
I∆

V∆ Iτ IΔ
IT =
3
VT =V∆

• Πλεονεκτήματα:
Πλεονεκτήματα:
• Μικρό ρεύμα τυλιγμάτων
• ∆εν επιτρέπει τη διέλευση κάποιων παρασιτικών τάσεων και ρευμάτων
(αρμονικές 3ης τάξης,
τάξης, ομοπολικές συνιστώσες)
συνιστώσες)
• Μειονέκτημα:
Μειονέκτημα: ∆εν έχει ουδέτερο

Ηλεκτρικές Μηχανές – Βιομηχανικοί Αυτοματισμοί

Τριφασικοί Μετασχηματιστές
• Συνδεσμολογία τεθλασμένου αστέρα (Ζιγκ-
Ζιγκ-Ζαγκ)
Ζαγκ) (Ζ
(Ζ)
VT/2
I∆

IT = IΔ
Ν
U∆ 2
VT = VΔ
3

VT/2 IΤ
• Πλεονεκτήματα:
Πλεονεκτήματα:
• ∆ιαθέτει ουδέτερο
• ∆εν επιτρέπει τη διέλευση κάποιων παρασιτικών τάσεων και ρευμάτων
(αρμονικές 3ης τάξης,
τάξης, ομοπολικές συνιστώσες)
συνιστώσες)

3
Ηλεκτρικές Μηχανές – Βιομηχανικοί Αυτοματισμοί

Τριφασικοί Μετασχηματιστές
• Ονοματολογία τριφασικών μετασχηματιστών:
μετασχηματιστών:

A(N)b(n)k
• Α: Αναφέρεται στη σύνδεση των τυλιγμάτων στην πλευρά της ΥΤ.
ΥΤ. Οι
δυνατές περιπτώσεις είναι:
είναι:
• Υ: Σύνδεση τυλιγμάτων κατά αστέρα
• D: Σύνδεση τυλιγμάτων κατά τρίγωνο
• Ζ: Σύνδεση τυλιγμάτων κατά ζιγκ-
ζιγκ-ζαγκ
• N: Υπάρχει όταν στην πλευρά της ΥΤ υπάρχει ουδέτερος
• b: Αναφέρεται στη σύνδεση των τυλιγμάτων στην πλευρά της ΥΤ.
ΥΤ. Οι
δυνατές περιπτώσεις είναι:
είναι:
• y: Σύνδεση τυλιγμάτων κατά αστέρα
• d: Σύνδεση τυλιγμάτων κατά τρίγωνο
• z: Σύνδεση τυλιγμάτων κατά ζιγκ-
ζιγκ-ζαγκ
• n: Υπάρχει όταν στην πλευρά της ΧΤ υπάρχει ουδέτερος

Ηλεκτρικές Μηχανές – Βιομηχανικοί Αυτοματισμοί

Τριφασικοί Μετασχηματιστές
• k: Λόγω της συνδεσμολογίας των τυλιγμάτων κάθε πλευράς στους
μετασχηματιστές,
μετασχηματιστές, τα διανύσματα τάσης της ΧΤ ακολουθούν αυτά της
ΥΤ κατά k ⋅ 30°.

• Παράδειγμα:
Παράδειγμα: Οι πιο συνηθισμένοι τύποι μετασχηματιστών στη
βιομηχανία είναι οι:
οι:
• Dyn5:
Dyn5: Στην πλευρά της ΥΤ τα τυλίγματά του είναι συνδεδεμένα
κατά τρίγωνο,
τρίγωνο, στην πλευρά της ΧΤ κατά αστέρα (με ουδέτερο),
ουδέτερο),
και τα διανύσματα τάσης της ΧΤ ακολουθούν αυτά της ΥΤ κατά
150°
150°.
• Dyn11:
Dyn11: Ίδιες συνδεσμολογίες με τον προηγούμενο,
προηγούμενο, αλλά τα
διανύσματα τάσης της ΧΤ ακολουθούν αυτά της ΥΤ κατά 330°
330°.

4
Ηλεκτρικές Μηχανές – Βιομηχανικοί Αυτοματισμοί

Παραλληλισμός μετασχηματιστών
• Για να πετύχουμε μεγαλύτερες ισχείς διέλευσης μπορούμε να συνδέσουμε
δύο μετασχηματιστές παράλληλα μεταξύ τους.
τους. Για να γίνει αυτό χωρίς
κίνδυνο για τους μετασχηματιστές πρέπει να πληρούνται κάποιες
προϋποθέσεις.
προϋποθέσεις.
• Θέλουμε:
Θέλουμε:
• Ομοιόμορφη φόρτιση (να διαρρέονται οι μετασχηματιστές από ρεύματα
ανάλογα με το μέγεθός τους)
τους)
• Πρέπει να ισχύει:
ισχύει:
• Ή σχέση μεταξύ των ονομαστικών ισχύων των μετασχηματιστών να
είναι μεταξύ 1/3 και 3.
• Οι ονομαστικές τάσεις και ρυθμίσεις στην πλευρά της ΥΤ να είναι ίσες
(με μία ανοχή ±0,05%)
• Οι ονομαστικές τάσεις βραχυκύκλωσης των μετασχηματιστών να είναι
ίσες με ανοχή 10% επί της τάσης βραχυκύκλωσης
• Οι συνδεσμολογίες και στις δύο πλευρές να είναι ίδιες,
ίδιες, και να
συνδεθούν οι ανάλογοι ακροδέκτες.
ακροδέκτες. Υπό προϋποθέσεις μπορούν να
συνδεθούν παράλληλα μετασχηματιστές Dy5 – Dy11. Dy11.

Ηλεκτρικές Μηχανές – Βιομηχανικοί Αυτοματισμοί

Παραλληλισμός μετασχηματιστών
• Πριν γίνει πλήρης παραλληλισμός πρέπει να ελεγχθεί αν
υπάρχουν σφάλματα στη συνδεσμολογία.
συνδεσμολογία.
• Συνδέονται οι μετασχηματιστές στην πλευρά της ΥΤ και
μετράμε με βολτόμετρα την τάση μεταξύ των
ακροδεκτών που θα συνδεθούν μεταξύ τους στην
πλευρά της ΧΤ.
ΧΤ.
• Η μετρούμενη τάση δεν πρέπει να υπερβαίνει το 0,5%
της ονομαστικής τάσης των μετασχηματιστών.
μετασχηματιστών.

5
Ηλεκτρικές Μηχανές – Βιομηχανικοί Αυτοματισμοί

Εκλογή μετασχηματιστών
• Τους μετασχηματιστές που θα χρησιμοποιήσουμε σε μία
βιομηχανική εγκατάσταση τους επιλέγουμε βάσει κάποιων
συγκεκριμένων κανόνων.
κανόνων.
• Εφόσον τροφοδοτείται η εγκατάσταση από το δίκτυο διανομής
(20kV)
(20kV) θα χρησιμοποιήσουμε μετασχηματιστές 20/0,4 kV, kV, κατά
κανόνα ελαίου,
ελαίου, εκτός αν συντρέχουν ειδικές συνθήκες:
συνθήκες:

Ηλεκτρικές Μηχανές – Βιομηχανικοί Αυτοματισμοί

Μετασχηματιστής ∆ιανομής ελαίου

6
Ηλεκτρικές Μηχανές – Βιομηχανικοί Αυτοματισμοί

Μετασχηματιστής ∆ιανομής ξηρού τύπου

• Χρησιμοποιείται σε εγκαταστάσεις όπου υπάρχει αυξη-
αυξη-
μένος κίνδυνος πυρκαγιάς/
πυρκαγιάς/έκρηξης (π.χ. σε ορυχεία):
ορυχεία):

Ηλεκτρικές Μηχανές – Βιομηχανικοί Αυτοματισμοί

Μετασχηματιστής ∆ιανομής ξηρού τύπου

7
Ηλεκτρικές Μηχανές – Βιομηχανικοί Αυτοματισμοί

Εκλογή μετασχηματιστών
• Η ονομαστική ισχύς του μετασχηματιστή προσδιορίζεται από την
προβλεπόμενη ζήτηση ισχύος μετά από 10 χρόνια
• Ενδέχεται να συμφέρει οικονομικά η αγορά μεγαλύτερου μετασχη-
μετασχη-
ματιστή λόγω μικρότερων απωλειών χαλκού
• Σε κάθε περίπτωση πρέπει να γίνει οικονομική σύγκριση για από-
από-
σβεση σε περίοδο 20 ετών
• Κατά κανόνα οι συνδεσμολογίες είναι Dyn5 ή Dyn11.
Dyn11.
• Άλλες συνδεσμολογίες (π.χ. Yzn)
Yzn) πρέπει να εγκριθούν από τη ∆ΕΗ
λόγω πιθανής ανάγκης αλλαγής του τρόπου προστασίας.
προστασίας.
• Απαγορεύεται η γείωση του μετασχηματιστή στην πλευρά των 20kV 20kV
• Αντίθετα, πάντα.
Αντίθετα, ο ουδέτερος στην πλευρά της ΧΤ γειώνεται πάντα.
• Ο λόγος μετασχηματισμού είναι συνήθως μεταβλητός μέσω
μεταγωγέα στην πλευρά των 20kV
20kV.. Αυτό συμβαίνει για να μπορούμε
να αντιμετωπίσουμε μικρές διαταραχές στην τάση του δικτύου.
δικτύου.

Ηλεκτρικές Μηχανές – Βιομηχανικοί Αυτοματισμοί

Εκλογή μετασχηματιστών
• Οι τυπικές ονομαστικές ισχείς των μετασχηματιστών ∆ιανομής
20/0,4kV
20/0,4kV κυμαίνονται μεταξύ 25kVA
25kVA – 1600kVA
• Ο μετασχηματιστής μπορέι να λειτουργεί στην ονομαστική του
φόρτιση για τις εξής συνθήκες:
συνθήκες:
• Θερμοκρασία περιβάλλοντος < 40° 40°C
• Μέση ετήσια θερμοκρασία < 20°20°C
• Μέση ημερήσια θερμοκρασία < 30° 30°C
• Υψόμετρο εγκατάστασης < 1000m
1000m
• Για διαφορετικές συνθήκες λειτουργίας,
λειτουργίας, η φόρτιση του μετασχημα-
μετασχημα-
τιστή πρέπει να μειωθεί κατά συγκεκριμένους συντελεστές (Βιβλίο
Ντοκόπουλου!)
Ντοκόπουλου!)

8
Ηλεκτρικές Μηχανές – Βιομηχανικοί Αυτοματισμοί

Προστασία μετασχηματιστών
• Χρειαζόμαστε προστασία για να αντιμετωπίσουμε:
αντιμετωπίσουμε:
• Παρατεταμένα βραχυκυκλώματα μέσα ή έξω από το δοχείο στην
πλευρά της ΧΤ ή της ΥΤ
• ∆ιαρκή υπερφόρτιση
• Σφάλματα στη μόνωση
• Προστασία έναντι βραχυκυκλωμάτων πρέπει να γίνεται
οπωσδήποτε,
οπωσδήποτε, επειδή διαφορετικά υπάρχει κίνδυνος έκρηξης ή
πυρκαγιάς
• Προστασία έναντι διαρκούς υπερφόρτισης ή σφαλμάτων στη
μόνωση γίνεται λόγω κόστους συνήθως σε μεγάλους ΜΣ

• Εξέλιξη των φαινομένων:

φαινομένων: Ουσιαστικά το πρόβλημά μας είναι πάντα
η συσσώρευση θερμότητας.
θερμότητας. Αν σε οποιοδήποτε σημείο υπάρχει
ανάπτυξη θερμότητας με ρυθμό μεγαλύτερο από το ρυθμό
ψύξης, τότε η θερμότητα αυτή θα
απαγωγής της με τις μεθόδους ψύξης,
συνεχίσει να συσσωρεύεται μέχρι να δημιουργήσει πυρκαγιά,
πυρκαγιά, ή
ακόμα και έκρηξη,
έκρηξη, αν ο ρυθμός συσσώρευσης είναι πολύ μεγάλος
(βραχυκύκλωμα)
βραχυκύκλωμα)

Ηλεκτρικές Μηχανές – Βιομηχανικοί Αυτοματισμοί

Προστασία μετασχηματιστών
• Προστασία σε βραχυκυκλώματα:
βραχυκυκλώματα:

Οι ΜΣ αντέχουν χωρίς βλάβες σε ρεύματα βραχυκυκλωμάτων για

2-4sec,
sec, ακόμα και αν το βραχυκύκλωμα γίνει στο δευτερεύον,
δευτερεύον, όπου
θα αναπτυχθούν ρεύματα 16-16-25 φορές μεγαλύτερα του ονομαστικού

• Προστασία:
Προστασία:
• Ασφάλειες σκόνης (∆ΕΝ προστατεύουν σε συνεχή
υπερφόρτιση,
υπερφόρτιση, γιατί το ελάχιστο ρεύμα που θα τις λιώσει είναι
2,5-
2,5-3 φορές το ονομαστικό τους)
τους)
• ∆ιακόπτες Ισχύος

9
Ηλεκτρικές Μηχανές – Βιομηχανικοί Αυτοματισμοί

Ασφάλειες σκόνης ΜΤ
• Προτιμούνται έναντι των διακοπτών ισχύος για την προστασία σε
βραχυκυκλώματα,
βραχυκυκλώματα, επειδή περιορίζουν το ρεύμα βραχυκύκλωσης και είναι
φθηνότερες
• Η θερμότητα που θα εκλυθεί στο βραχυκύκλωμα θα λιώσει το τηκτό,
τηκτό, το
οποίο αντιδρώντας με τη σκόνη χαλαζία θα δημιουργήσει ένα στερεό σώμα
αντίστασης. Αυτό θα μειώσει τελικά το ρεύμα βραχυκύκλωσης
μεγάλης αντίστασης.
• Οι ασφάλειες σκόνης ∆ΕΝ μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την απόζευξη
φορτίων,
φορτίων, οπότε συνδυάζονται με διακόπτες φορτίου
Δείκτης
λειτουργίας

Κεραμικός
Κύλινδρος κύλινδρος
πορσελάνης
Σκόνη Τηκτό
χαλαζία (κράμα αργύρου)

Κεφαλή

Ηλεκτρικές Μηχανές – Βιομηχανικοί Αυτοματισμοί

∆ιακόπτες Ισχύος
• Είναι πιο ακριβοί από τις ασφάλειες σκόνης,
σκόνης, αλλά μπορούν να
συνδυαστούν με άλλα μέσα προστασίας (π.χ. διακόπτες Buchholz)
• Μπορούν να ρυθμιστούν πιο εύκολα,
εύκολα, ώστε να συνεργάζονται με
τους ηλεκτρονόμους της ∆ΕΗ.
∆ΕΗ.

10
Ηλεκτρικές Μηχανές – Βιομηχανικοί Αυτοματισμοί

Προστασία σε συνεχή υπερφόρτιση

• Θερμόμετρα λαδιού
Για την ψύξη και τη μόνωση των μετασχηματιστών διανομής
χρησιμοποιείται συνήθως λάδι.
λάδι. Οι μετασχηματιστές βρίσκονται
ουσιαστικά σε ένα μεγάλο κιβώτιο που είναι γεμάτο με λάδι.
λάδι. Για
προστασία λοιπόν προστίθενται θερμόμετρα που παρακολουθούν
τη θερμοκρασία του ανώτερου στρώματος λαδιού (πρέπει να είναι
<100°C). Συνήθως υπάρχει σήμανση κινδύνου,
<100° κινδύνου, π.χ. στους 80°
80°C, και
άμεση απόζευξη του μετασχηματιστή,
μετασχηματιστή, π.χ. στους 95°
95°C.
• Θερμίστορες
Πρόκειται για ειδικούς αγωγούς που εμφυτεύονται στα τυλίγματα
των μετασχηματιστών.
μετασχηματιστών. Η αντίστασή τους μπορεί να αυξάνεται με την
αύξηση της θερμοκρασίας (θερμοί αγωγοί)
αγωγοί) ή να μειώνεται με αυτήν
(ψυχροί αγωγοί).
αγωγοί). Χρησιμοποιούνται για σήμανση – απόζευξη σε
συνεργασία με έναν ηλεκτρονόμο.
ηλεκτρονόμο.

Ηλεκτρικές Μηχανές – Βιομηχανικοί Αυτοματισμοί

Ηλεκτρονόμος Buchholz
∆οχείο διαστολής
Φλοτεροδιακόπτης σήμανσης: Αν αυξηθεί η θερμοκρασία
θα αναπτυχθούν αέρια που θα οδηγήσουν σε μείωση της
στάθμης του λαδιού και κλείσιμο του διακόπτη

Σε περίπτωση βραχυ-
κυκλώματος θα υπάρξει
απότομη ροή λαδιού,
που θα κινήσει αυτήν
την πλάκα και θα
αποξέυξει τον ΜΣ

Φλοτεροδιακόπτης απόζευξης: Αν υπάρξει απώλεια

λαδιού και η στάθμη φτάσει μέχρι αυτό το σημείο, ο
μετασχηματιστής θα αποζευχθεί
Κιβώτιο μετασχηματιστή

11
Ηλεκτρικές Μηχανές – Βιομηχανικοί Αυτοματισμοί

Ηλεκτρονόμος Buchholz
• Προστασία απέναντι σε:
σε:
• Σφάλματα μόνωσης
• Βραχυκυκλώματα
• ∆ιαρροή λαδιού
• Λόγω αυξημένου κόστους χρησιμοποιείται μόνο σε
μεγάλους μετασχηματιστές (>630kVA
(>630kVA))
• Προσοχή χρειάζεται σε σεισμόπληκτες περιοχές,
περιοχές, όπου
πρέπει να χρησιμοποιούνται διακόπτες που να μη
διεγείρονται από τους σεισμούς

12