LYCEUM OF THE PHILIPPINES UNIVERSISTY- MANILA

RIZ10A: BUHAY AT GAWA NG DAKILANG BAYANI

Prepared by:

Freesia R. Caña

BSBA – Operations Management

A. Sumuri sa mga piling akda ng bayani: Pumili ng isa sa mga sumusunod:
a. Hingil sa katamaran ng mga Pilipino
b. Liham para sa mga kababaihang dalaga ng Malolos
c. Paghahambing ng Noli Me Tangere at El Filibusterismo
d. Impluwensiya sa bayani ng mga akdang Count of Monte Cristo at Wandering Jew
e. Mga Tula: Sa Aking mga Kabata at Huling Paalam
Noli Me Tangere
Mula sa salitang Latin na nangangahulugang
HUWAG MO AKONG SALINGIN o “Touch Me Not”,
hinango ito sa bibliya sa ebanghelyo ni San Juan.
Nagsimulang gawin ito noong 1884 sa Spain at
natapos ito noong Pebrero 1887 sa Berlin,
Germany.
Nakita ni Rizal ang pagkakatulad sa
pagmamaltratong malupit ng Spain sa
diskriminasyon ng Amerikanong puti sa itim.
Inihandog ito sa Bayang Sinilangan.
Nobelang Panlipunan.
May temang nangangarap sa pagbabago; mas
lamang ang ganda, pag-ibig at awa.
Sumasalamin sa kalagayang Panlipunan na
nagpapakita ng kalupitan ng mga Espanyol na
nagpapagising sa pagkauhaw na makalaya.
Nalimbag sa tulong ni Maximo Viola sa Germany
at bilang pagpapasalamat ay ibinigay ang orihinal
na manuskrito at pluming ginamit sa paggawa.
Inilimbag sa Imprenta Letre sa tulong ni Dr.
Maximo Viola.
Ang pangunahing tauhan na si Crisostomo Ibarra
ay puno ng pagtitiwala, paghihintay at pag-ibig.
Ang kasaysayang nakapaloob sa aklat na “Uncle
Tom’s Cabin” ni Hariet Beecher Stowe, na
naglalahad ng mga paghihirap ng gma aliping
Negro sa kalupitan ng mga Amerikanong puti ang
nagbigay ng ideya sa ating bayani. Nakita ni Rizaln
ang pagkakatulad nito sa kaapihang dinaranas ng
mga Pilipino sa ilalim ng pamamalakad ng mga
Kastila.
El Filibusterismo
Mula sa salitang Filibustero na ibig sabihin ay
taong kalaban ng mga prayle.
Nagsimulang gawin ito noong 1890 sa England at
natapos sa Belgium noong 1891.
Isinulat para kay Ferdinand Blumentritt (kanyang
kaibigan); Inialay sa GOMBURZA (Tatlong paring
martir na sina Mariano Gomez, Jose Burgos, at
Jacinto Zamora).
Alay para sa tatlong pari na GomBurZa.
Nobelang Pulitikal.
Ang kalagayang panlipunan ay inihain sa
paglalayong magising ang bayan at maghimagsik,
hindi upang mangarap lamang ng pagbabago.
Ipinapakita ang pagnanasa na makamit ang
kasarinlan dahil sa kasakiman ng matataas na
opisyal tulad ng prayle at sibil.
Sinimulang ilimbag ito noong Mayo 1891 at dahil
sa kakapusan ng pera ni Rizal ay nahinto ito at
natapos ang paglilimbag noong Setyembre 1891
sa tulong ni Valentin Ventura at bilang
pasasalamat ay ibinigay ang orihinal at may
lagdang manuskrito.
Naipalimbag sa tulong ni Valentin Viola.
Ang pangunahing tauhan na si Simoun ay puno
ng poot at galit, hindi siya basta-basta
nagtitiwala sa iba.
Naniniwala si Rizal na biktima lamang ng
kasakiman at kawalang katarungan ang tatlong
paring martir na sina Padre Mariano Gomez,
Padre Jose Burgos at Padre Jacinto Zamora.
Pinabintangan ang mga ito, kasama ang isang
Sarhento Lamadrid, na namuno sap ag-aalsa sa
Cavite noong Enero 1872 at nahatulan ng bitay
sa pamamagitan ng garrote noong Pebrero nang
taon ding iyon.
B. Magsaliksik sa mga wikang natutuhan ng bayani sa kaniyang paglalakbay.

Ang mga wikang alam ni Dr. Jose Rizal ay Hebrew, Filipino, Ilokano, Bisayan, Subanon, Chinese, Latin,
Spanish, Greek, English, French, German, Arabic, Malay, Sanskrit, Dutch, Japanese, Catalan, Italian,
Portugese, Swedish and Russian.

 Filipino

Ang ina ni Rizal ay siyang kaniyang unang guro at nagturo sa kaniya ng abakadanoong siya ay tatlong
taon pa lamang. Noong siya naman ay tumuntong ng siyam nataon, pinadala siya sa Biñan, Laguna
upang mag-aral sa ilalim ng pamamatnubay niJustiano Aquino Cruz. Ilang buwan ang nakalipas,
pinayuhan niya ang magulang niRizal na pag-aralin siya sa Maynila.

 Bisaya, Sibuanon, Ilokano

Nang ipatapon si Rizal sa Dapitan iginugol niya ang kaniyang buhay sa pagtulong sa mga mamamayan ng
Dapitan. Habang naroon si Rizal sa Dapitan ay patuloy pa rin siyang nag-aral ng wika. Pinag-aralan niya
ang ilang wika sa Mindanao tulad ng Bisaya, Sibuanin at Malayo.

 Spanish, French, German, English, Catalan

Si Dr. Jose Rizal ay nagpatuloy ng kanyang pag-aaral sa Universidad Central de Madrid kung saan siya ay
kumuha ng Medicina, Pilosopiya at Letters. Nagsanay din siya sa painting at sculpture at pinagaralang
ang mga lengwahe na French, German at English. -Isinulat din niya sa Madrid ang "Kay Binibining C.O. at
R.-Isinulat niya sa Madrid ang unang kabanata ng Noli Me Tangere-Nakuha ni Rizal ang lisensya sa
paggagamot mula sa Pabmansang Sentral ng Madrid-Sumali sa Masonic Lodge na Acacia at naging
Master Mason.

 French, Latin, Italian, Dutch

Sa inspirasyon ng pagsulong ng kanyang ina, si Rizal ay sumunod sa University of Paris at pagkatapos ay

sa University of Heidelberg upang makumpleto ang karagdagang pag-aaral sa larangan ng
ophthalmology. Sa Heidelberg, nag-aral siya sa ilalim ng sikat na propesor na si Otto Becker. Natapos ni
Rizal ang kanyang ikalawang doctorate sa Heidelberg noong 1887.

 Arabic, Greek, Hebrew

Si Rizal ay malapit na sa baybayinng Africa. At nasabing ito ay tigang na baybayin. Nang maratig niya ang
Aden, siya ay bumaba at namasyal. Suez Canal isang lagusang tubig na nag-uugnay ng Red Sea at
Mediterrenean Sea. Nakarating si Rizal sa Port Said na dulong bahagi ng Ehipto. Dito nakita ni Rizal ang
mga tao na nagsasalita ng iba’t-ibang mga wika. Port Said – (terminal ng Kanal Suez in Mediteranya),
bumaba muli si Rizal para mamasyal. Hindi niya malimutan ang karanasang marinig ang mga naninirahan
ditto na nagsasalita ng iba’t-ibang wika – Arabe, Ehipto, Griyego, Pranses, Italyano, Espanyol, atb.

 Chinese

Mayo 3, 1882 – Nilisan ang Maynila patungong Singapore sakay ng Barkong Salvadora. Si Dr. Jose Rizal
ay dumating sa Singapore noong Mayo 8, 1882. Siya ay tumirasa ‘Hotel de la Paz’ ngmgailangaraw at
bumisita sa mga magagandang tanawin ng bansa. Nakita niya ang tanyag na Botanical Garden, ang
Buddhist Temple at ang istatwa ni Stanford Raffles- ang nakadiskubreng Singapore.

 Japanese

Pebrero 28, 1888- dumating si Rizal sa Yokohama at tumigil sa Grand Hotel. Mula sa Yokohama
nagtungo si Rizal sa Tokyo na siyang punong lungsod ng nasabing bansa. Juan Perez Caballero- opisyal ng
Espanya sa Tokyo na bumisita kay Rizal sa hotel at inanyayahan si Rizal na manirahan sa gusali ng
legasyon. Tumira si Rizal sa legasyon ng Espanya ng Tokyo dahil makakatipid siya ng malaki. Pinag-aralan
din ni Rizal ang kabuki, sining, musika, at jujitsu. Nakatagpo si Rizal sa Tokyo ng mga musikerong Pilipino.

 Malay

Ang kilusang "Malayan" ay naiiba kaysa sa isa na naganap sa British Malaya at ng Dutch East Indies.
Habang nakatuon ang mga paggalaw na ito sa nag-iisang grupong etniko na nagmumula sa Sumatra at sa
Malay Peninsula, nakita ni Rizal ang isang mas malaking pan-Austronesian na bansa, kung ano ang
mamaya ay magiging likas na lahi ng Malay. Ang kilusan ni Rizal ay kilala bilang "Indios Bravos", ("Brave
Indians"). Si Rizal ay talagang nagsisikap na matuto ng Malay, ngunit siya ay pinatay noong 1896, kaya't
hindi nakakakuha ng pagkakataong ganap na mabuhay muli ang wikang Malay sa Pilipinas.

 Sanskrit

(Mayo 3, 1882) Sa panahon ng paglalakbay ay maingat niyang sinusunod ang mga tao at mga bagay na
nakasakay sa bapor. Mayroong labing anim na pasahero. Siya lamang ang Pilipino at ang mga natitira ay
mga Espanyol, mga taga-Britanya, at mga Negro ng Indiyan. Ang kapitan ng barko, si Donato Lecha ay
kaibigan ni Rizal. Upang patayin ang inip sa paglalayag, nag-play si Rizal ng chess kasama ang kanyang
kapwa pasahero. Pagkatapos ay natalo niya sila ng maraming beses, sapagkat siya ay isang mahusay na
manlalaro ng chess.

 Portuguese, Swedish, Russian

Matapos ang kanyang pagbisita sa Germany, inikot ni Jose Rizal ang maraming pook sa Europa. Kabilang
dito ang Prague, Vienna, Rheinfall, Salzburg, Munich, Nuremberg at Geneva.
C. Paghahanda ng isang larong pangkaisipan kaugnay ng mga impluwensiya ng bayani sa mga
programa ng mga pangulo ng Pilipinas.

Ayusin ang tamang spelling ng mga pangalan ng mga naging pangulo ng Pilipinas.

Tanong:

1. Unang Pangulo ng PIlipnas na isang tanyag na heneral na nagsusulong ng kasarinlan ng bansa at

namuno ng maraming pag-aalsa laban sa España kasama ang nabigong rebolusyong noong 1896.
Ang kaniyang hangarin ay kalayaan at kasarinlan para sa bansang Pilipinas.

EILIMO AGLANIUDO

2. Naging Ikalawang Pangulo ng Pilipinas at Unang Presidente ng Commonwealth. Ginising ni Rizal ang
damdaming makabayan upang maisulong ang nasyonalismo sa pamamagitan ng kanyang mga
nobelang “Noli Me Tangere at El Filibusterismo”.

MEUNAL LIUS QOZEUN

3. Pangulo ng Ikalawang Republika. Katulad din naman ng pananaw ni Rizal na sa pagtutulungan at

pagkakaisa ng mgamamayanan nakasalalay ang mga pagbabagong ikauunlad at ikakabubuti ng
kanilangkalagayan sa buhay. Hindi niya inalintana na maaaring maging kapalit ng kanyang buhay
ang pagsuway sa utos ng mga makapangyarihang dayuhan. Kung hindi siya naging matatag sa
paninindigan ay marami marahil na mga kabataang Pilipino ang nasawi.

JSOE PAAICNO LERUAL

4. Ikalawang Pangulo ng Commonwealth. Kasama siya nang bumalik si Heneral MacArthur sa Pilipinas
at nagsumikap na muling maibangon ang bansa sa pinsala ng digmaang nagdaan. Katulad nina Rizal
at Quezon, si Osmeña ay may dakilang adhikaing maging Malaya ang Pilipinas. Isinasaad sa Batas na
Tydings-Mc-Duffie na pagkakaloban ng kalayaan ang Pilipinas sa takdang panahon.

SIGREO OÑEMSA

5. Ikatlong Panguo ng Commonwealth at Unang Pangulo ng Ikatlong Republika. Pinagtuunan ng pansin

ang mga pagbabangon ng kabuhayan at kalinangang panlipunan ng bayan na siya ring mithiin ni
Rizal sa mga Pilipino.

MEUNAL AÑUCA RAXOS

6. Ikalawang Pangulo ng Ikatlong Republika. Sa panahon ng kanyang panunungkulan ay sinikap niyang

maaangat ang agrikultura ng bansa sa pamamagitan ng pagtataga sa Agricultural Credit Cooperative
Financing Administration. Magkatulad sila ni Rizal sa hangaring maihaon ang mga magsasaka.

ELDIPIO RREVIA ANIUQO

7. Ikatlong Pangulo ng Ikatlong Republika. Katulad ni Rizal, pinag-ukulan din ng panahon niya ang
agrikultura. Malaking bahagi ni Rizal noong siya’y nasa Dapitan ang inukol niya sa pagsasaka.

ROMAN DEL FRREIO MASYASGAY

8. Ikaapat na pangulo ng Ikatlong Republika. Siya ang nagpasimula ng katagagang “Pilipino Muna”
upang itaguyod ang pagtangkilik sa mga produkto ng bansa. Sa panahon ng kanyang panunungkulan
ay ipinatupad ang patakarang “Filipino First Policy”. Ganito rin ang pambansang adhikain ni Rizal.

COLRAS POITSILCO GICRAA

9. Ikalimang Pangulo ng Ikatlong Republika. Kilala bilang “poor boy from Lubao” dahil siya ay lumaki sa
kahirapan. Siya ay nagging tanyag dahil sa paglulunsad ng mga repormang pangsakahan. Katulad ni
Rizal, siya ay may pagmamahal at pagpapahalaga sa ating sarling wika.

DIADSODO PAGNAN MAGAPACAL

10. Ikaanim na Pangulo ng Ikatlong Republika at Unang Pangulo ng Ikaapat na Republika. Sa panahon ng
panunungkulan ni Marcos ay pinabilis ang pagpapatupad ng “Land Reform Program” upang
mapaangat ang kalagayan ng mga mangagawa. Inilunsad ang “Green Revolution” upang bigyang
pagpapahalaga ang mga biyayang dulot ng lupa na isa rin sa mga simulain ni Rizal.

FEANIDRND EMUNAMEL EDLARIN MOCRAS

11. Ikalawang Pangulo ng Ikaapt na Republika, Unang Pangulo ng Ikalimang Republika. Tinaguriang “Ina
ng Demokrasya” dahil sa pagiging instrumento sa panunumbalik ng demokrasya sa bansa. Siya ay
naluklok sa pamamagitan ng mapayapang “People Power Revolution”.

COZARON COJUQA-OCGNAUINO

12. Ikalawang Pangulo ng Ikalimang Republika. Sa ilalim ng kaniyang panunungkulan, nagtamasa ng

paglago ang ekonomiya dahil sa mga repormang ipinatupad at napabuti ang imahe ng Pilipinas sa
internasyonal na larangan. Kagaya ni Rizal, ang isa sa mga mithiin niya ay mahango sa karalitaan ang
mga Pilipino sa tinawag na administrasyon niyang Philippines 2000. Kaugnay nito ang globalisasyon
at pagbibigay kapangyarihan sa mga mamayanan. Inilunsad ni Ramos ang Social Reform Agenda
(SRA) noong Hunyo 17, 1994 upang matulungan ang pinakamahirap.

FEDIL VEDLAZ ROMAS

13. Ikatlong Pangulo ng Ikalimang Republika. Nakisalamuha siya sa mga maralita at ito ang naghatid sa
kanya sa tagumpay sa halalan. Sinuportahan ng pamahalaan ang ERAP (Enahance Retail Access for
the Poor). Si Rizal, noong nasa Dapitan ay nakihalubilo sa mahihirap, tinuruan niya ang mgaiyon ng
wastong paghahalaman at paghahayupan.

JPESOH EJICRETO ESARTDA

14. Ikaapat na Pangulo ng Ikalimang Republika. Katulad ng ating Bayani, sinikap niyang matulungan ang
mga magsasaka. Pinalawak niya ang CARP (Comprehensive Agrarian Reform Program) at ito ay
tinawag niyang E-CARP. Katulad rin ni Rizal, nag-ukol rin siya ng pagpapahalaga sa edukasyon at
kalusugan ng mga mamamayan at wastong pangangalaga sa kalikasan.

GIROLA MACRRA-LAGAPAOYO

15. Ikalimang Pangulo ng Ikalimang Republika. Siya ay isang napakalinaw na tagapagsalita at naging
bantog sa kanyang mga magulang, gayundin sa kanyang dakilang ambisyon, mga katangian na
 nakita natin mula sa ating Pambansang bayani Jose Rizal. Parehong naglakbay nang madalas at
malawakan sa ibang mga bansa.

BEGINNO SOEMIN COGNAUJCO ANIUQO III

16. Ikaanim na Pangulo ng Ikalimang Republika at kasalukuyang Presidente ng Pilipinas. Ang kampanya
ni Rodrigo Duterte para sa desentralisasyon at isang paglilipat sa pederal na pamahalaan sa
panahon ng eleksyon sa 2016. Katulad ng ating bayani na si Rizal, prayoridad ng ating Pangulo ang
mga mamamayan – mapaglingkuran ng tama at umunlad sa mga krisis ng bansa.

ROIRDGO ORA DURETTE