MINISTRIA E ARSIMIT DHE SPORTIT

DREJTORIA ARSIMORE RAJONALE …………………………………….

SHKOLLA 9 VJECARE: ………………………………………………..

PLANI MËSIMOR VJETOR KLASA IX SHKALLA IV

FUSHA: SHKENCA NATYRORE

LËNDA: BIOLOGJI
 PLAN MËSIMOR VJETOR BIOLOGJI 9
FUSHA: Shkenca natyrore LËNDA: BIOLOGJI 9 SHKALLA: V

Shpërndarja e përmbajtjes së lëndës 70 ORE

Tematikat Shtator – Dhjetor Janar – Mars Prill – Qershor
26 orë 22 orë 22 orë
Kreu 1 Proceset te bimët Kreu 2 Shumimi seksual te bimët me lule Kreu 3 Popullatat dhe ndikimi i njeriut
1.1-1.2 Fotosinteza / Bimët dhe uji 2 orë (vazhdim) (vazhdim)
1.3-1.4 V.P. Matja e gazit të prodhuar nga bimë 2.10-2.11 Nevoja për përhapjen e farave / V.P. 3.12-3.13 Burime të ujit të pastër / V.P.
ujore / V.P. Të tregojmë ndikimin e dritës në Hetimi i ndikimit të mbipopullimit në rritje Kursimi i ujit 2 orë
rritjen e bimëve 2 orë 2 orë 3.14-3.15 Perseritje / Ushtrime 2 orë
1.5-1.6 Klorofili, kloroplastet dhe qelizat / 2.12-2.13 Mekanizmat e përhapjes / 3.16-3.17 Test Kreu 3 / Orë e sugjeruar
Ciklet V.P. Pjesët e bimëve që nuk janë gjelbra 2 orë V.P. Hetimi i frutave që fluturojnë 2 orë (modul mësimor) 2 orë
1.7-1.8 Gojëzat dhe lëvizja e gazeve / 2.14-2.15 Përsëritje / Ushtrime 2 orë
V.P. Hetimi i gojëzave 2 orë 2.16-2.17 Test Kreu 2 Vlerësim i dosjeve Kreu 4 Gjenet dhe gjenetika
1.9-1.10 Faktorë që ndikojnë në fotosintezë / (Kreu 2) 2 orë 4.1-4.2 Gjenet dhe gjenetika/Kromozomet,
V.P. Hetimi i ndikimit të intensitetit të dritës (ose Projekt 2 orë ADN dhe gjenet 2 orë
i temperaturës në ritmin e fotosintezës) 2 orë Orë e sugjeruar (modul mësimor) 1 orë 4.3-4.4 Kryqëzimi përzgjedhës i bimëve
1.11-1.12 Të ushqyerit mineral në bimë / dhe kafshëve / Përzgjedhja natyrore në
Ndërveprimet V.P. Hetimi i nevojave të bimëve për kripëra Kreu 3 Popullatat dhe ndikimi i njeriut natyrë 2 orë
minerale 2 orë 3.1 Klasifikimi dhe çelësat 1 orë 4.5-4.6 Darvini dhe përzgjedhja natyrore /
1.13-1.14 Menaxhimi i rritjes së bimës / 3.2-3.3 Mës. 1 Zinxhirët dhe rrjetet ushqimore Fosilet 2 orë
Përsëritje Kreu 1 2 orë / Mës. 2 Transferimi i energjisë 2 orë 4.7-4.8 Përzgjedhja natyrore në veprim /
1.15-1.16 Ushtrime Kreu 1 / Test Kreu 1 2 orë 3.4-3.5 Shpërbërësit, nivelet ushqimore / Probleme në hetimin e përzgjedhjes
Kreu 2 Shumimi seksual te bimët me lule V.P. Vëzhgimi i shpërbërësve në punë 2 orë natyrore 2 orë
Diversiteti 1.17-1.18 Vlerësim i dosjeve (Kreu 1) / Bimët me 3.6-3.7 Popullatat / Faktorë që ndikojnë në 4.9-4.10 Inxhinieria gjenetike /
lule (2.1) 2 orë rritjen e popullatës 2 orë Mekanizmat mbrojtëse të organizmit të
1.19-1.20 (2.2-2.3) Cikli jetësor i bimëve me 3.8-3.9 V.P. Hetimi i një marrëdhënieje njeriut 2 orë
lule / Struktura e lules grabitqar-pre / Rritja e popullsisë 2 orë 4.11-4.12 Përsëritje / Ushtrime 2 orë
2 orë 3.10-3.11 Probleme të mbipopullimit dhe V.P. 4.13-4.14 Test Kreu 4 / Vlerësim i dosjeve
1.21-1.22 (2.4-2.5) Pjalmimi me anë të kandrrave Debatimi i çështjeve 2 orë 2 orë
/ Pjalmimi me anë të erës 2 orë 4.15-4.15 Orë të lira (Drejtoria) 2 orë
1.23-1.24 (2.6-2.7) Pllenimi në bimë / V.P. Rritja
e gypave pjalmorë ose V.P. A ndikon përqendrimi
i sheqerit në mënyrën se si rriten gypat pjalmorë
2 orë
1.25-1.26 (2.8-2.9) Frutat dhe farat / V.P. Hetimi i
farave 2 orë

TABELA PËRMBLEDHËSE BIOLOGJI IX 35 javë X 2 orë/javë =70 orë

Tematikat Shkalla 4 Numri i orëve

Proceset te bimët
 Fotosinteza
 Përshtatja e bimëve për të kryer fotosintezën
Proceset te bimët 30 orë
CIKLET  Riprodhimi
- Ndërtimi i lules
- Pjalmimi dhe pllenimi
- Frutat dhe farat
- Riprodhimi joseksual te bimët
Popullatat dhe ndikimi i njeriut
NDËRVEPRIMET - Rrjedha e energjisë 20 orë
- Konkurrenca
- Mbipopullimi
Gjenet dhe gjenetika
- Kromozomet
- AND 20 orë
DIVERSITETI - Gjenet
Evolucioni
- Fosilet
Gjithsej 70 orë
 PLANI SINTETIK 35 javë x 2 orë/javë = 70 orë

Lloji temave Nr orëve Përqindja

Njohuri te reja 35 orë % kundrejt totalit të orëve 70 %

 Veprimtari praktike dhe P.lab 14 orë % kundrejt totalit të njohurive të reja 40%

Përpunim i njohurive 21 orë % kundrejt totalit të orëve 30 %

 Ushtrime 4 orë % kundrejt përp. te njohurive 19%

 Perseritje 4 orë % kundrejt përp. te njohurive 19%
 Testim 4 orë % kundrejt përp. te njohurive 19%
 Projekte 2 orë % kundrejt përp. te njohurive 9.5%
 Ore të sugjeruara ( 2/3) % e oreve te përp. te njohurive 24%
 Vlerësime dosjesh 3 orë
 Orë të sugjeruara 2 orë
 Ore te lira (1/3 të drejtorisë) 2 orë % kundrejt përp. te njohurive 9.5%

TABELA PËR ÇDO TREMUJOR

Tematikat Periudha Periudha Periudha Gjithsej

e parë e dytë e tretë
Njohuri të reja 14 orë 10 orë 11 orë 35 orë
Veprimtari praktike 8 orë 5 orë 1 orë 14 orë
Përpunim i njohurive
Përsëritje 1 orë 1 orë 2 orë 4 orë
Ushtrime 1 orë 1 orë 2 orë 4 orë
Projekte 0 orë 2 orë 0 orë 2 orë
Testime 1 orë 1 orë 2 orë 4 orë
Vlerësim i dosjeve 1 orë 1 orë 1 orë 4 orë
 Orë të sugjeruara - 1 orë 1 orë
Orë të drejtorisë - - 2 orë 2 orë
Totali i orëve 26 orë 22 orë 22 orë 70 orë
PLAN MËSIMOR vjetor BIOLOGJI VIII

FUSHA: Shkenca natyrore LËNDA: BIOLOGJI 9 SHKALLA: IV

QËLLIMI VJETOR I LËNDËS SYNON TË NXËNIT GJATË GJITHË JETËS.

Zhvillimin e njohurive dhe koncepteve bazë për formimin shkencor në shkencat e natyrës;
 Zhvillimin e aftësive të nxënësit për të njohur dhe për të kuptuar rreth procesit të fotosintezës, ndikimit të dritës dhe faktorët që ndikojnë dhe kufizojnë
fotosintezën; rreth të ushqyerit të bimëve me kripëra minerale dhe menaxhimin e rritjes së bimëve;
 Zhvillimin e aftësive të nxënësit për të njohur dhe për të kuptuar shumimin seksual te bimët me lule, ciklin jetësor të këtyre bimëve; strukturën e lules dhe
pjalmimin e pllenimin në bimë; formimin e frutave dhe farave, nevojën përhapjes së farave dhe mekanizmat e përhapjes së tyre;
 Zhvillimin e aftësive të nxënësit për të njohur dhe për të kuptuar rreth zinxhirëve dhe rrjeteve ushqimore, transferimit të energjisë dhe niveleve ushqimore,
shpërbërësve dhe riciklimit; rreth popullatave dhe ndikimit të njeriut, faktorëve që ndikojnë në rritjen e popullatës; rreth rritjes së popullsisë, problemeve të
mbipopullimit dhe burimeve të ujit të pastër.
 Zhvillimin e aftësive të nxënësit për të njohur dhe për të kuptuar rreth kromozomeve, ADN-së dhe gjeneve; kryqëzimit përzgjedhës te bimët dhe kafshët si
dhe përzgjedhjes natyrore, fosileve dhe përzgjedhjes natyrore në veprim; rreth inxhinierisë gjenetike dhe mekanizmave mbrojtëse të organizmit të njeriut.
 Zhvillimin e aftësive në organizimin dhe zhvillimin e hetimeve dhe eksperimenteve, në mbledhjen e të dhënave shkencore dhe përpunimin e tyre;
 Lidhjen e dijeve teorike me praktikën jetësore, zbulimin e lidhjes dhe varësisë ndërmjet botës së gjallë dhe mjedisit, nxitjen e kureshtjes dhe zhvillimin e
interesit për botën që e rrethon;
 Zhvillimin e aftësive shkencore, të menduarit kritik dhe krijues; përdorimin e teknologjisë së informacionit dhe të komunikimit, si mjet për sigurimin dhe
komunikimin e informacionit;
 Zbatimin e njohurive dhe aftësive shkencore në mënyrë analitike, kritike dhe krijuese në problemet që kërkojnë zgjidhje dhe marrjen e vendimeve;
vlerësimin e kontributit të shkencës dhe teknologjisë për mirëqenien e njeriut dhe shoqërisë;
 Ndërgjegjësimin për të bashkëvepruar me mjedisin në mënyrë të përgjegjshme dhe konsensuale; shpjegimin e rolit të shkencës në zhvillimin e
qëndrueshëm, si edhe në ruajtjen dhe mbrojtjen e mjedisit.
 REZULTATET E TË NXËNIT TË KOMPETENCAVE KYÇE QË REALIZOHEN
NËPËRMJET FUSHËS SË SHKENCAVE TË NATYRËS PËR SHKALLËN IV.

Kompeteca e komunikimit dhe të shprehurit

Nxënësi:
 merr pjesë në bashkëbisedime me moshatarët dhe të rriturit për tema me interes mësimor dhe shoqëror duke bërë pyetje, dhënë përgjigje dhe veçuar
informacionin kryesor;
 transmeton saktë të dhënat e mbledhura për një temë konkrete në formë tekstuale, numerike, verbale, elektronike apo në ndonjë formë tjetër të të
shprehurit;
 prezanton para të tjerëve një projekt për një temë të dhënë, të përgatitur vetë ose në grup, duke gërshetuar format e komunikimit verbal dhe elektronik, si
dhe veprimin praktik;
 përshkruan me gojë dhe me shkrim një ngjarje të lexuar ose të dëgjuar duke ruajtur rrjedhën logjike të saj;
 analizon përmbajtjen dhe kuptimin e nocioneve (koncepteve) të reja duke përdorur leksikun e përshtatshëm;
 identifikon burime të ndryshme informacioni për arsimim dhe orientim profesional, si dhe zhvillon një plan individual për zhvillimin e karrierës së tij.

Kompetenca e të menduarit.
Nxënësi:
 paraqet në forma të ndyshme (me gojë, të shkruar, grafike, me simbole) argumente për të përforcuar mendimin apo qëndrimin e vet për një problem nga
fusha të caktuara;
 përzgjedh dhe klasifikon informacionin nga burime të ndryshme në bazë të një kriteri të caktuar për një temë konkrete dhe e përdor për marrjen e një
vendimi apo për zgjidhjen e një problemi/detyre;
 analizon një punim (p.sh., artikull gazete, pikturë, studim shkencor etj.) duke gjetur analogji dhe dallime me punime të ngjashme nga autorë të ndryshëm;
 përpunon idenë e vet në një projekt me shkrim për një çështje të caktuar duke propozuar qëllimin, aktivitetet kryesore, afatet, vendin, personat, materialet
dhe mjetet e nevojshme për kryerjen e tyre dhe parashikon pengesat e mundshme gjatë realizimit;
 argumenton ndërmarrjen e hapave konkretë të cilët çojnë në përfundimin e një detyre/veprimtarie, zgjidhjen e një problemi, të ndonjë punimi në
klasë/shkollë apo gjetiu;
 demonstron zgjidhjen e një problemi (të matematikës, gjuhësor etj.) bazuar në të dhënat tekstuale, numerike, eksperimentale të detyrës, e cila realizohet në
klasë/shkollë apo jashtë saj, argumenton ecurinë për arritjen e rezultatit;
 interpreton një rregull, koncept apo proces të caktuar duke e ilustruar atë me shembuj konkretë nga situata të jetës së përditshme me shkrim/me gojë;
 identifikon me anë të krahasimit dallimet dhe ngjashmëritë midis ligjeve dhe dukurive që ndodhin në natyrë me ato në shoqëri duke vënë në dukje lidhjen
shkak-pasojë midis këtyre dukurive.
Kompetenca e të nxënit.
Nxënësi:
 regjistron në formë të shkruar, grafike, etj., informacionin/ faktet për një temë; veçon me anë të teknikave të ndryshme pjesët sipas rëndësisë dhe nevojës
për temën/detyrën e dhënë;
 shfrytëzon në mënyrë efikase fjalorët, enciklopeditë dhe teknologjinë informative apo burime të tjera për zhvillimin e një ideje/projekti me bazë
klase/shkolle ose jashtë saj;
 regjistron, skedon dhe përdor teknika të tjera për të menaxhuar informacionin/ faktet ose formulat për një temë duke i radhitur ato sipas llojit, burimit dhe
rëndësisë;
 parashtron pyetje për çështje të ndryshme dhe organizon mendimet për të gjetur përgjigje për temën apo problemin e caktuar duke evidentuar
përparimin/vështirësitë deri në zgjidhjen përfundimtare;
 paraqet/skicon idetë e veta për ecurinë dhe mënyrën e zhvillimit të një aktiviteti duke e argumentuar para të tjerëve;
 prezanton në mënyrë të pavarur udhëzimet/simbolet e dhëna në libër, skicë, plan, partiturë muzikore, skenar, koreografi etj., për të përmbushur një
veprim, aktivitet ose detyrë që kërkohet prej tij/saj;
 shfrytëzon në mënyrë të efektshme teknika të ndryshme gjatë të nxënit të temës së dhënë duke klasifikuar informacionin e njohur nga ai i panjohur si dhe
atë që është i paqartë;
 përdor elementët e portofolit personal për vetëvlerësimin dhe identifikimin e anëve të forta, i shfrytëzon ato për përparimin në mësime dhe për orientimin
për karrierë.

Kompetenca për jetën, sipërmarrjen dhe mjedisin.

Nxënësi:
 analizon pasojat që sjell dëmtimi i mjedisit për jetën e njeriut dhe biodiversitetit duke i paraqitur idetë në formë të shkruar ose në ndonjë formë tjetër të të
shprehurit, jep mendimin dhe qëndrimin e vet për këtë çështje, si dhe organizon aktivitete për mbrojtjen e mjedisit;
 përdor programet kompjuterike për përpunimin e të dhënave dhe paraqitjen e vizatimeve/diagrameve të nevojshme për përgatitjen e materialeve
individuale apo/dhe publikimeve të ndryshme të shkollës;
 përdor materiale, burime të ndryshme informimi dhe teknologjinë në shkollë dhe në jetën e përditshme si ndihmë për përparimin në mësime dhe për
orientim në karrierë;
 propozon kriteret për vlerësim të paanshëm të një veprimtarie sportive, shkencore, teknologjike, artistike, etj., (anëtar jurie të ngritur në nivel klase,
shkolle apo shoqërie civile).

Kompetenca personale.
Nxënësi:
 vlerëson vlerën ushqyese të ushqimeve që konsumon, duke i klasifikuar ato në bazë të nevojave të individit për to në situata të ndryshme (gjatë stinëve,
sëmundjeve etj.);
  argumenton nevojën e respektimit të regjimit ushqimor të shëndetshëm dhe të regjimit ditor, javor apo mujor sipas udhëzimeve të lexuara ose të dëgjuara
nga mjeku gjatë një diskutimi në klasë, shkollë apo në familje;
 vlerëson domosdoshmërinë e kushteve higjienike për përgatitjen dhe konsumimin e ushqimeve dhe pijeve, shpjegon rrethanat e mundshme të helmimit
nga papastërtia;
 dallon sjelljen korrekte nga ajo jo korrekte gjatë punës në grup ose në situata emocionale dhe propozon masat për parandalimin/tejkalimin e tyre;
 shpjegon rëndësinë e identifikimit të personave dhe shërbimeve kompetentë të nevojshëm për mbështetje në situata që konsiderohen potencialisht të
rrezikshme për shëndetin fizik dhe mendor;
 përshkruan mundësitë, rreziqet, pasojat e infeksioneve, sëmundjeve seksualisht të transmetueshme duke sqaruar mënyrat dhe mjetet për parandalimin e
tyre nëpërmjet formave të ndryshme të prezantimit (të folur, të shkruar, grafike, pllakate, pamflete, apo lojë teatrale, performancë artistike etj.);
 reagon ndaj sjelljeve negative duke identifikuar shkaqet e paraqitjes dhe pasojat e mundshme për shëndetin dhe mirëqenien e individit (p.sh. përdorimi i
duhanit, alkoolit apo drogës) etj.

Kompetenca qytetare.
Nxënësi:
 praktikon të drejtat dhe detyrimet si qytetar në situata konkrete të jetës së përditshme, në klasë, shkollë, komunitet ose gjatë diskutimit dhe respektimit të
mendimit të tjetrit;
 reagon ndaj personave të cilët shkelin, cënojnë ose mohojnë të drejtat e të tjerëve duke i ilustruar këto sjellje me shembuj të figurave të shquara historike,
personazheve nga letërsia a filmat si dhe arsyeton pasojat e këtyre veprimeve për individin, grupin dhe komunitetin;
 solidarizohet me personat në nevojë ose të rrezikuar, duke ndërmarrë veprime konkrete për afrimin e ndihmës sipas nevojës që kanë;
 identifikon paragjykimet apo dukuritë jo të mira në klasë, shkollë apo në komunitet, mban qëndrim ndaj tyre duke propozuar veprime konkrete
parandalimi.

Kompetenca digjitale.
Nxënësi:
 përdor TIK-un për të lehtësuar procesin e të nxënit dhe për të rritur efektivitetin në mësimnxënie;
 përdor mjetet multimediale për të bashkëpunuar me persona të tjerë dhe për të rritur produktivitetin e tij dhe të nxënit efektiv;
 bashkëpunon me moshatarët e tij duke përdorur mjetet e telekomunikacionit bashkëpunues, për të hetuar tema mësimore, për të zgjidhur çështje dhe
probleme që mund të lindin në shkollë dhe jashtë saj;
 përdor me saktësi komandat e avancuara të programeve standarde për përpunimin e teksteve, tabelave, videove e fotografive për prezantime;
 krijon animacione origjinale ose dokumentarë duke u bazuar tek ngjarjet e komunitetit dhe mjedisit shkollor;
 përdor aftësitë e të menduarit kritik për të planifikuar, hulumtuar e menaxhuar projekte, për të zhvilluar strategji, për të zgjidhur problemet dhe arrin
vendimmarrje, në bazë të informacionit të fituar duke përdorur mjetet dhe burimet e duhura digjitale.
 REZULTATET E TË NXËNIT TË KOMPETENCAVE SIPAS TEMATIKAVE
TË LËNDËS BIOLOGJI IX

TEMATIKA: CIKLET
Përshkrimi i tematikës:
Në natyrë ka ndryshime që përsëriten në mënyrë ciklike. Shembuj të tyre janë ciklet jetësore të qenieve të gjalla, cikli i ujit etj. Të kuptuarit e këtyre cikleve e
ndihmon njeriun të parashikojë ngjarjet dhe proceset dhe të vlerësojë Tokën si një sistem të vetëqëndrueshëm.
Kjo temë përqendrohet në ciklet e proceseve jetësore te bimët, kafshët, njeriu, përzierjet dhe ndryshimet e lëndëve, nxehja dhe ftohja.
Rezultatet e të nxënit
Sistemet te bimët dhe te njeriu
Njohuritë dhe konceptet Shkathtësitë dhe proceset Qëndrimet dhe vlerat
Proceset te bimët Nxënësi:
Fotosinteza Përshkruan fotosintezën dhe shkruan ekuacionin me Nxënësi:
Përshtatja e bimëve për të kryer fotosintezën fjalë. bashkëpunon në grup kur kryen vëzhgime dhe
diskuton rëndësinë e ujit dhe kripërave minerale për hetime për bimët.
rritjen dhe zhvillimin e bimëve;
heton për faktorë që ndikojnë në procesin e
fotosintezës;
vëzhgon dhe përshkruan funksionin e kloroplasteve
dhe gojëzave për bimën;
planifikon si të mbledhë të dhëna të besueshme dhe
të shpjegojë rezultatet duke përdorur njohuritë
shkencore.
Proceset te bimët Nxënësi: Nxënësi:
Riprodhimi vëzhgon dhe identifikon pjesët kryesore të bimëve tregon interes për të mbledhur dhe regjistruar
- Ndërtimi i lules me lule në mjedisin përreth; evidenca për pjalmimin , pllenimin dhe përhapjen e
- Pjalmimi dhe pllenimi përshruan organet riprodhuese të bimët me lule; farave te bimët me lule;
- Frutat dhe farat diskuton ciklin jetësor te bimët me lule përfshirë demonstron bashkëpunim dhe qëndrim etik gjatë
- Riprodhimi joseksual te bimët pllenimin, formimin dhe shpërndarjen e farave; punës në grup dhe diskutimeve.
shpjegon pjalmimin dhe përshkruan mënyra të
ndryshme të transportit të pjalmit nga lulja në lule;
 krahason vetëpjalmimin me pjalmimin e kryqëzuar
dhe rëndësinë e tyre për bimën;
shpjegon pllenimin te bimët me lule;
heton nevojën e bimëve për të shpërndarë farat larg
nga bima nënë.

TEMATIKA: NDËRVEPRIMET
Përshkrimi i tematikës:
Studimi i ndërveprimit midis dhe brenda sistemeve zhvillon të kuptuarit e mjedisit dhe rolit të njeriut në të. Ndërveprimet ndodhin brenda një organizmi, midis
organizmave si dhe midis organizmave dhe mjedisit. Ndërveprimi i njeriut me mjedisin drejton zhvillimin e shkencës dhe teknologjisë. Në të njëjtën kohë
shkenca dhe teknologjia ndikojnë në mënyrën se si njeriu ndërvepron me mjedisin. Të kuptuarit e këtij ndërveprimi ndihmon nxënësin të kuptojë më mirë
pasojat pozitive dhe negative të veprimeve të tij dhe të jetë përgjegjës për to.
Tematika fokusohet te ndërveprimi brenda dhe ndërmjet bimëve, kafshëve, njeriut dhe mjedisit, mikroorganizmave, atmosferës, Sistemit Diellor dhe Tokës,
forcave, shkencës dhe teknologjisë.

Rezultatet e të nxënit
Ndërveprimet e gjallesave midis tyre dhe me mjedisin.
Njohuritë/konceptet Shkathtësitë dhe proceset Qëndrimet dhe vlerat
Ndryshimet në popullatë dhe ndikimi i njeriut Nxënësi: Nxënësi:
Rrjedha e energjisë ndërton dhe përdor çelësat për të identifikuar bimët ndan me të tjerët përvojat dhe njohuritë e përftuara
Konkurrenca dhe kafshët; nga vëzhgimet individuale;
Mbipopullimi shpjegon dhe modelon zinxhirët ushqimorë, rrjetat vlerëson burimet e ndryshme të informacionit kur
ushqimore dhe rrjedhën e energjisë. kryen kërkime që mbështesin kërkimin e tij/saj
shpjegon rolin e dekompozuesve në shpërbërjen e rreth veprimtarisë së njeriut në mjedis si: ruajtja
lëndës organike. dhe furnizimi me ujë, përdorimi im pesticideve dhe
përshkruan faktorët kryesorë që ndikojnë në plehrave kimikë etj;
madhësinë e popullatave; tregon interes për të mbledhur informacione dhe
shpjegon se si grabitqari kufizon madhësinë e kontribuar me përgjegjshmëri në kujdesin ndaj
popullatës së një lloji; mjedisit
heton dhe përshkruan disa ndikime të veprimtarisë së
njeriut;
diskuton problemet që shkaktohen në mjedis nga
mbipopullimi.

TEMATIKA: DIVERSITETI
Kjo tematikë nënvizon rëndësinë e ruajtjes së shumëllojshmërisë në natyrë. Për të kuptuar më mirë botën, në të cilën jeton, njeriu përpiqet të organizojë botën e
gjallë dhe jo të gjallë. Ka disa tipare të përbashkëta që lidhin të gjitha qeniet e gjalla dhe faktorë unikë në botën jo të gjallë që e ndihmojnë njeriun t’i
klasifikojë ato. Ruajtja e shumëllojshmërisë siguron mbijetesën dhe vazhdimësinë e jetës.
Në fokus të kësaj tematike në këto shkallë është diversiteti i kafshëve, bimëve, mikroorganizmave, mjedisit natyror, lëndëve dhe vetive e karakteristikave të
tyre.

Ndryshueshmëria dhe trashëgimia

Njohuritë/Konceptet Shkathtësitë dhe procedurat Qëndrimet dhe vlerat
Gjenet dhe gjenetika Nxënësi: Nxënësi:
Kromozomet tregon se si organizmat trashëgojnë tipare nga vlerëson kontributin e Karl Lineut dhe Gregor
ADN prindërit e tyre nëpërmjet materialit gjenetik që Mendel në evoluimin e ideve rreth
Gjenet mbartet në bërthamat qelizore; ndryshueshmërisë dhe trashëgimisë së gjallesave;
Evolucioni përkufizon termat gen, kromozom, ADN; tregon interes kur kryen kërkime për shkencëtarë të
Fosilet tregon se qelizat e trupit të njeriut kanë 46 shquar që ndihmuan në zhvillimin e teorisë së
Përzgjedhja natyrore kromozome dhe qelizat seksuale përmbajnë gjysmën evolucionit.
Teoria e evolucionit e tyre dhe rëndësinë që ka kjo për transmetimin e respekton perspektiva të ndryshme në interpretimin
tipareve dhe ndryshueshmërinë te pasardhësit; e ideve për prejardhjen e jetës.
përshkruan përmes shembujve si realizohet
përzgjedhja në natyrë;
diskuton kontributin e Darvinit në zhvillimin e
teorinë e evolucionit;
diskuton rëndësinë mbledhjes së evidencave dhe
formulimin e shpjegimeve në shkencë.
Ndërhyrjet në gjene dhe Bioteknologjia
Inxhinieria gjenetike Nxënësi: Nxënësi:
Klonimi përshkruan përmes shembujve çfarë është klonimi; vlerëson rëndësinë e inxhinierisë gjenetike për
Mbarështimi selektiv te bimët dhe kafshët; shpjegon se si mbarështimi selektiv mund të çojë në shëndetin e njeriut;
Mekanizmat mbrojtës të organizmit te njeriu varietete të reja; diskuton çështje etike që lidhen me klonimin e
përshkruan mekanizmat mbrojtës të organizmit te njeriut
njeriu;
krahason imunitetin pasiv me imunitetin aktiv;
diskuton mënyrat e mbrojtjes dhe kontrollit ndaj
sëmundjeve.
 PLANIFIKIMI SIPAS PERIUDHAVE
FUSHA: Shkenca natyrore LËNDA: BIOLOGJI IX SHKALLA: IV
PERIUDHA E PARE SHTATOR – DHJETOR 25 ore
T
E
M Situata e parashikuar Metodologjia Burime dhe
A Temat mësimore e të nxënit dhe Vlerësimi materiale
Nr. T Kreu veprimtaritë
I
K
e nxënësve
A
1 Fotosinteza Pse në reaksion drita Vlerësim i vazhduar, Teksti, Libri i
2 Bimët dhe uji shënohet mbi shigjetë në Hetime, vlerësim i detyrave; mësuesit, Fletë pune
3 C V.P. Matja e gazit të prodhuar nga bimë vend që të shënohet në vëzhgime, vlerësim për saktësinë praktike.Burime
“përbërje” të reaksionit. A eksperimente, e përgjigjeve . dytësore (p.sh. libra,
4 ujore, si Elodea ose një bimë tjetër
është e drejtë që asnjë sasi mbledhje Vlerësime të video, internet).
Kreu 1 ujore uji nuk është e tepërt për rezulatatesh. mbështetur në Pamje e një
I V.P. Të tregojmë ndikimin e dritës në bimën. Si mund të Pasqyrimi i tyre performancën e terrariumi, vazo me
rritjen e bimëve tregojmë ndikimin e dritës në tabela dhe nxënësve, individual, bimë të thara/të
5 Klorofili, kloroplastet dhe qelizat në rritjen e bimëve? A grafikë. në dyshe dhe në grup. vyshkura, gotë e
6 Fotosinteza V.P. Pjesët e bimëve që nuk janë gjelbra ndryshon numri i Interpretim i të Vlerësim i njëri-tjetrit. madhe uji, hinkë,
7 K Gojëzat dhe lëvizja e gazeve kloroplasteve që gjenden dhënave. Vlerësimi formues, provëz, argjilë
8 V.P. Hetimi i gojëzave në qeliza të ndryshme përmbledhës, modelimi, llambë
dhe bimore? Veprimtari diagnostikues, me gojë me gaz (alkooli),
9 Faktorë që ndikojnë në fotosintezë dhe
Bimët janë gjallesa, ato hulumtuese dhe me shkrim. pjata Petri,
10 L V.P. Hetimi i ndikimit të intensitetit të marrin frymë. A ndikon Veprimtari me Vlerësim i pambuk/peshqir
dritës (ose i temperaturës në ritmin e intensiteti i dritës (ose shkrim veprimtarive praktike letre, fara fasuleje,
rritja fotosintezës) temperatura) në ritmin e (hetime, eksperimente gruri ose lakre, etj.,
11 Të ushqyerit mineral në bimë fotosintezës? A kanë Diskutim etj.), i skicimit të mikroskop,
12 E V.P. Hetimi i nevojave të bimëve për bimët nevojë për plehra Pyetje- përgjigje posterit, i vizatimeve, preparate
e bimës kripëra minerale për t’u rritur? A ofrojnë grafikëve, lojëra dhe mikroskopike, lama,
13 Menaxhimi i rritjes së bimës burimet dytësore, si Sfida individuale kuize, debate, lojë me lamela, pincetë,
14 Përsëritje interneti, informacionin role. Vlerësim i bimë të freskta,
15 T Ushtrime më të besueshëm. Jo të Veprimtari në detyrave të shtëpisë, i skema, bimë ujore,
16 Test Kreu 1 gjitha bimët me lule dyshe, në grupe detyrave individuale, tretësirë jodi, pipetë,
17 Vleresim i dosjeve duken të njëjta. Dallimi Vlerësim i përgatitjes provëza, llamba,
ndërmjet përhapjes së Veprimtari së preparatit, i aftësive kronometër,
18 Bimët me lule
farës dhe përhapjes së matëse praktike të nxënësit, termometër, plehra
19 C Kreu 2 Cikli jetësor i bimëve me lule pjalmit. Pjalmi nuk është pjesëmarrjes në të lëngshme, etiketa,
20 Struktura e lules qeliza seksuale Poster, vizatime interpretimin e skema, lule, lupë
21 I Shumimi Pjalmimi me anë të kandrrave mashkullore. Ovula nuk rezultateve si dhe dore, tretësira
22 Pjalmimi me anë të erës është gameti femëror, por Lojëra vetëvlerësim i saharoze, kripërash
23 K seksual Pllenimi në bimë / një strukturë mbrojtëse që nxënësve. Teknika e minerale, fruta të
24 V.P. Rritja e gypave pjalmorë ose V.P. e përmban atë. Bletët nuk TIK, Kërkim në vlerësimit të nxënësit ndryshme. Postera,
L A ndikon përqendrimi i sheqerit në janë të vetmet kandrra internet nga nxënësi. Vlerësim foto, modele,
te bimët
pjalmuese. Bishtaja e përmes portofolit. makete, diagrame,
mënyrën se si rriten gypat pjalmorë
E bizeles, bishtaja e fasules, mjete grafike etj.
25 me lule Frutat dhe farat kokrrat e gruri dhe Videoprojektor.
26 T V.P. Hetimi i farave kikiriku janë fara. Kabineti, oborri i
shkollës.
 PERIUDHA E DYTE JANAR – MARS 22 ore
Metodologjia Burime
Nr. Nr. Tem. Kreu Temat mësimore Situata e parashikuar dhe Vlerësimi dhe
e të nxënit veprimtaritë materiale
e nxënësve
27 1 Nevoja për përhapjen e farave Bimët nuk konkurrojnë Vlerësim i vazhduar,
28 2 C V.P. Hetimi i ndikimit të vetëm për ujë, por edhe për Hetime, vlerësim i detyrave; Teksti, Libri i
I Kreu 2 mbipopullimit në rritje dritë dhe kripëra minerale. vëzhgime, vlerësim për saktësinë e mësuesit, Fletë pune
29 3 K Mekanizmat e përhapjes Përhapja e farave siguron eksperimente, përgjigjeve . Vlerësime praktike. Burime
Shumimi
L që pasardhësit të rriten larg mbledhje të mbështetur në dytësore (p.sh. libra,
30 4 seksual V.P. Hetimi i frutave që
E njëri-tjetrit dhe larg bimës rezulatatesh. performancën e video, internet).
T te bimët fluturojnë mëmë për të shmangur nxënësve, individual, në Pjata Petri, pambuk,
31 5 me lule Përsëritje konkurrencën. Për të Pasqyrimi i tyre dyshe dhe në grup. fara, cilindër i
32 6 Ushtrime identifikuar një individ të në tabela dhe Vlerësim i njëri-tjetrit. shkallëzuar ose
33 7 Test Kreu 2 një lloji zgjidhen disa grafikë. Vlerësimi formues, shiringa, vizore,
34 8 Vlerësim i dosjeve (Kreu 2) tipare të caktuara. Një përmbledhës, disa fruta të vërtetë
35 9 Kreu 3 Projekt rrjetë ushqimore është një Interpretim i të diagnostikues, me gojë (ose foto), fruta me
36 10 Projekt model shumë i thjeshtuar. dhënave. dhe me shkrim. fletë nga mjedisi
Piramidat e numrit të Vlerësim i veprimtarive lokal, metër ose
37 11 N Orë e sugjeruar individëve dhe piramidat e Veprimtari praktike (hetime, vizore, letër (rreth
38 12 D Popullatat Klasifikimi dhe çelësat biomasës nuk janë hulumtuese eksperimente etj.), i 297 × 210 mm),
39 13 Ë Zinxhirët dhe rrjetet ushqimore / gjithmonë në formë Veprimtari me skicimit të posterit, i gërshërë, kapëse
40 14 R Transferimi i energjisë piramide. Shpërbërësit shkrim vizatimeve, grafikëve, letrash, shkallë
41 15 V dhe Shpërbërësit, nivelet shpërbëjnë gjallesat e Diskutim lojëra dhe kuize, portative, mostra
42 16 E ushqimore /V.P. vdekura, duke i kthyer debate, lojë me role. biologjike, skema
P Vëzhgimi i shpërbërësve në punë kripërat minerale në tokë. Pyetje- përgjigje Vlerësim i detyrave të rrjetash ushqimore,
R ndikimi Termi “popullatë” nuk i Sfida individuale shtëpisë, i detyrave enë e mbyllur e
43 17 Popullatat / Faktorë që ndikojnë
I referohet vetëm njerëzve. Veprimtari në individuale, Vlerësim i pastër, fruta dhe /
44 18 në rritjen e popullatës Popullatat e gjallesave dyshe, në grupe përgatitjes së preparatit, ose bukë e lagur,
45 19 M V.P. Hetimi i një marrëdhënieje
E i njeriut luhaten. Popullsia ka Veprimtari i aftësive praktike të kamera / pajisje
46 20 grabitqar-pre / Rritja e popullsisë treguar një rritje të matëse nxënësit, pjesëmarrjes (celular) për të
T
47 21 vazhdueshme gjatë në interpretimin e regjistruar
48 22 Probleme të mbipopullimit dhe shekujve. Vrima në
V.P. Debatimi i çështjeve shtresën e ozonit nuk është
e njëjtë me ngrohjen
globale. Shpyllëzimi ka
ndikim në të gjithë
planetin.
Poster, vizatime rezultateve si dhe vëzhgimet, fara
Lojëra vetëvlerësim i fasuleje, gruri apo
Projekte nxënësve. Teknika e një bime tjetër
TIK Kërkim në vlerësimit të nxënësit (alternative), pjata
internet nga nxënësi. Vlerësim Petri (alternative),
përmes portofolit. video kamera.

PERIUDHA E TRETE PRILL – QERSHOR 23 ore

Situata Metodologjia
Nr. Nr. Tem. Kreu Temat mësimore e parashikuar dhe Vlerësimi Burimet dhe
e të nxënit veprimtaritë materialet
e nxënësve
49 1 Kreu 3 Burime të ujit të pastër Vlerësim i vazhduar, Teksti, Libri i
50 2 Popullatat V.P. Kursimi i ujit Hetime, vlerësim i detyrave; mësuesit, Fletë
51 3 dhe ndikimi Perseritje Rritja e algave dhe e bimëve vëzhgime, vlerësim për saktësinë e pune praktike.
i njeriut të tjera nuk shkakton uljen e eksperimente, përgjigjeve. Vlerësime të Burime
52 4 Ushtrime
niveleve të oksigjenit në ujë; mbledhje mbështetur në dytësore (p.sh.
53 5 Test Kreu 3 ajo lidhet me rritjen e rezulatatesh. performancën e libra, video,
54 6 Orë e sugjeruar baktereve të kalbëzimit që Pasqyrimi i tyre nxënësve, individual, në internet). Pamje
55 7 D Gjenet dhe gjenetika zhvillohen kur bimët vdesin. në tabela dhe dyshe dhe në grup. e një familjeje
56 8 Kreu 4 Kromozomet, ADN dhe gjenet Nuk janë vetëm gjenet që grafikë. Vlerësim i njëri-tjetrit. të njohur, gota
57 9 I Kryqëzimi përzgjedhës i bimëve përcaktojnë tiparet e tyre; Interpretim i të Vlerësimi formues, plastike, rruaza
58 10 Gjenet dhe kafshëve edhe mjedisi luan rol. Edhe dhënave. përmbledhës, me ngjyra,
V Përzgjedhja natyrore në natyrë bimët mund të kryqëzohen në Veprimtari diagnostikues, me gojë etiketa ngjitëse.
dhe mënyrë përzgjedhëse. Në fakt hulumtuese dhe me shkrim. Vlerësim Listë kafshësh
59 11 Darvini dhe përzgjedhja natyrore
kryqëzimi përzgjedhës është Veprimtari me i veprimtarive praktike, dhe bimësh.
60 12 E Fosilet
gjenetika përdorur që prej mijëra shkrim lojë me role etj. Pamja e Ҫarls
61 13 Përzgjedhja natyrore në veprim vjetësh. Popullata ose individi Diskutim Vlerësim i detyrave të Darvinit, të
62 14 R Probleme në hetimin e përzgjedhjes nuk “përpiqen” të evoluojnë. Pyetje- shtëpisë, i detyrave ishujve
natyrore Përzgjedhja natyrore nuk përgjigje individuale; i përgatitjes Galapagos, enë,
63 15 I Inxhinieria gjenetike mund të përpiqet të sigurojë Sfida së preparatit, i aftësive fara të vogla,
64 16 Mekanizmat mbrojtëse të çfarë “i nevojitet” një individuale praktike të nxënësit, arra të mëdha,
T organizmit të njeriut organizmi. Përzgjedhja Veprimtari në pjesëmarrjes në interpret. pincetë, mashë,
natyrore vepron në dyshe, në grupe e rezultateve si dhe fletë letre të
65 17 Përsëritje
E ndryshueshmërinë e Veprimtari vetëvlerësim i nxënësve. bardhë, fletë
66 18 Ushtrime popullatës së një gjallese në matëse Nxënësit vlerësohen për gazete, rrathë të
67 19 Test Kreu 4 mënyrë jo të rastësishme. “Më Poster, vizatime përdorimin e fjalorit vegjël letre të
68 20 T Vlerësim i dosjeve
69 21 Orë e lirë (Drejtoria) të përshtaturit” nuk do të thotë Lojëra shkencor, bashkëvepr. bardhë dhe
70 22 I Orë e lirë (Drejtoria) domosdoshmërisht më të TIK Kërkim në me njëri-tjetrin dhe gazete (të prera
mëdhenjtë ose më të fortët. internet punën në grup, duke përdorur
pjesëmarrjen dhe një grusht me
diskutimin gjatë punës vrimë), pincetë,
në grup. Vlerësim kronometër.
përmes portofolit.