Professional Documents
Culture Documents
Plotesimi I New Chellange 3
Plotesimi I New Chellange 3
Të njohë
Fjalorin (terminologjinë biologjike);
Faktet, konceptet dhe parimet biologjike
Procedurat dhe metodat në biologji.
Të kuptojë
Relacionin shkak – efekt
Arsyetimin e metodave dhe të procedurave
Faktet dhe parimet biologjike dhe të bëjë ndërlidhjen logjike të tyre.
II Kompetenca e të menduarit.
Nxënësi:
parashtronargumentepro ose kundërpërnjë temë/problemtëcaktuargjatënjë debatiosepublikiminë media;
hartonplaninepunëspërrealizimin enjëkrijimi/detyre (letrar,shkencor,artistik),dukepërcaktuar hapat kryesore të zbatimit;
zgjidhnjëproblem(matematikor, gjuhësor,shoqëror, shkencor etj.)dhearsyeton përzgjedhjeneprocedurave përkatëse;
përzgjedhdhedemonstron strategji të ndryshme përzgjidhjenenjëproblemi(matematikor, gjuhësor,shkencor,artistik,shoqëror)dukeparaqitur rezultattë njëjtë;
interpretonmënyra të zhvillimittë njëprocesinatyroraposhoqëror dukeeilustruaratëmeshembuj konkretë;
krahasonngjashmëritëdhedallimet efazavemëtërëndësishmenëpër tëcilatështëzhvilluarnjë proces/dukurishoqërore,natyroreose artistike;
përdorkrahasimindhekontrastin përtë gjeturdallimetdhe ngjashmëritëkryesoremidisdye mëshumëdukurivenatyroredhe shoqërore,krijimeveletrareapo
artistike.
V Kompetenca personale
Nxënësi:
prezantonparanxënësveprocesin epërgatitjessënjëushqimiose specialitetishtëpiaksipasnjërecete përushqimtëshëndetshëm;
vlerësonpërmbajtjenevlerës ushqimore (ndikimin pozitivdhenegativ në shëndet) për tri llojeushqimesh tëcilat konsumohennëmjedisinetij ose përreth;
diskutonnë grupme argumentepërrëndësinëqë karespektimiiregjimitditor dhei aktivitetevefizikepërshëndetin dhepërjetënenjeriut;
identifikonshenjat/simbolete rrezikutnë prodhimeapoobjektekonkrete;
kërkonndihmë/këshillëngapersonatdheshërbimet përkatësepërpërkrahjeose mbështetjenësituata të ndryshme tëdyshuara/supozuarasipotencialishttë
rrezikshmenëtëcilatcënohet shëndetifizik dhemendor;
përshkruanndryshimetfizike, psikikedheemocionaletëfazëssë pubertetitdukeparaqiturfaktepër ndikiminetyrenëmënyrën(stilin)e jetesës;
shpjegonpasojatepërdorimittëduhanit, alkoolit,drogësdhesubstancavetë tjeratëdëmshmepërshëndetindhe mirëqenieneindividit gjatënjëdebati ose
prezantimi (megojëosemeshkrim);
merrpjesëose drejton punën në grup, bashkëpunonme përfaqësuestë komunitetitpërtë ndihmuarmoshatarëtdheanëtarët etjerëtëkomunitetit qëkanë
problemeshëndetësore, sociale, ekonomike,etj., si dheraporton (me gojë, me shkrim) përpërvojat personaletëfituara.
VI Kompetenca qytetare
Nxënësi:
zbatondherespektonrregullate mirësjelljesnëklasë,shkollëetj., si dhembanqëndrimaktivndaj personave të cilët nuk i respektojnë
atodukeshpjeguarpasojatpërvetendhe përgrupinkubënpjesë;
reagonndajsjelljevetëpahijshme në shkollë/klasëdhejashtësaj,tëcilat ndikojnënëraportetndërpersonale, analizonshkaqetemanifestimittë
tyredhepropozonmjetepër përmirësiminetyre;
tregonvetëbesimtëlartënë marrjenevendimevepër veprimet qëndërmerr padëmtuarinteresat etëtjerëve, tëcilatkontribuojnënë rritjenecilësisësë
veprimtarisë së grupitshoqëror/komunitetit;
merrpjesënëveprimtaritëqë promovojnëtolerancëdhe diversitetkulturor, etnik, fetar,gjinor etj,nëshkollëaponëkomunitet,kupërfshihen moshatarë të të
gjithapërkatësivetëpërmendura, qëjetojnënë bashkësinëegjerë.
TEMATIKA: NDËRVEPRIMET
Përshkrimi i tematikës:
Studimi i ndërveprimit midis dhe brenda sistemeve zhvillon të kuptuarit e mjedisit dhe rolit të njeriut në të. Ndërveprimet ndodhin brenda një organizmi,
midis organizmave si dhe midis organizmave dhe mjedisit. Ndërveprimi i njeriut me mjedisin drejton zhvillimin e shkencës dhe teknologjisë. Në të njëjtën
kohë shkenca dhe teknologjia ndikojnë në mënyrën se si njeriu ndërvepron me mjedisin. Të kuptuarit e këtij ndërveprimi ndihmon nxënësin të kuptojë më
mirë pasojat pozitive dhe negative të veprimeve të tij dhe të jetë përgjegjës për to.
Tematika fokusohet te ndërveprimi brenda dhe ndërmjet bimëve, kafshëve, njeriut dhe mjedisit, mikrogjallesave, atmosferës, Sistemit Diellor dhe Tokës,
forcave, shkencës dhe teknologjisë.
BIOLOGJI
Rezultatet e të nxënit
Ndërveprimet e gjallesave midis tyre dhe me mjedisin
Njohuritë/konceptet Shkathtësitë dhe proceset Qëndrimet dhe vlerat
Gjallesat në mjediset e tyre Nxënësi: Nxënësi:
Përshtatja në mjedis përshkruan pëmes shembujve nga mjedise lokale, se si tregon interes për të mbledhur informacione
Ndotja mjedisit organizmat janë përshtatur për të jetuar në habitatet e tyre; dhe kontribuar me përgjegjshmëri në
Mbrojtja e mjedisit vizaton dhe modelon zinxhirë të thjeshtë ushqimor; kujdesin ndaj mjedisit;
Zinxhirët ushqimor diskuton ndikimin pozitiv dhe negativ të njeriut në mjedis demonstron bashkëpunim dhe qëndrim etik
Vrima e ozonit p.sh.: ndikimin në zinxhirët ushqimorë, ndotjen dhe çarjen gjatë punës në grup dhe diskutimeve.
Burimet e enegjisë e ozonit; ndan me të tjerët përvojat dhe njohuritë e
diskuton për burimet e energjisë dhe bën dallimin midis përftuara nga vëzhgimet individuale;
burimeve të ripërtërishme dhe jo të ripërtërishme. vlerëson burimet e ndryshme të informacionit
që mbështesin kërkimin e tij/saj rreth
veprimtarisë së njeriut në mjedis.
TEMATIKA: DIVERSITETI
Përshkrimi i tematikës:
Kjo tematikë nënvizon rëndësinë e ruajtjes së shumëllojshmërisë në natyrë. Për të kuptuar më mirë botën, në të cilën jeton, njeriu përpiqet të organizojë
botën e gjallë dhe jo të gjallë. Ka disa tipare të përbashkëta që lidhin të gjitha qeniet e gjalla dhe faktorë unikë në botën jo të gjallë që e ndihmojnë njeriun
t’i klasifikojë ato. Ruajtja e shumëllojshmërisë siguron mbijetesën dhe vazhdimësinë e jetës.
Në fokus të kësaj tematike në këto shkallë është diversiteti i kafshëve, bimëve, mikrogjallesave, mjedisit natyror, lëndëve, vetive dhe karakteristikave të
tyre.
Rezultatet e të nxënit
Diversiteti dhe klasifikimi i gjallesave
Njohuritë/Konceptet Njohuritë/Konceptet Njohuritë/Konceptet
Qeliza Nxënësi: Nxënësi:
Mikroskopi identifikon strukturat e një qelize bimore dhe shtazore ashtu siç tregon kuriozitet, kur eksploron
Qeliza bimore (muri qelizor, shihen në mikroskopin me dritë ose mikroskopin elektronik; botën mikroskopike dhe bën pyetje
membrana qelizore, citoplazma, krahason strukturën e qelizave bimore me qelizat shtazore; rreth asaj që gjen;
bërthama, kloroplasti, vakuola të përdor burime dytësore për të treguar lidhjen midis strukturës së vlerëson përpjekjet individuale dhe
mëdha); disa qelizave të zakonshme me funksionet e tyre; punën në grup duke respektuar
Qeliza shtazore përdor preparate të gatshme për të vëzhguar larminë e qelizave perspektiva të ndryshme.
Organizimi hierarkik i jetës (nga me funksione të ndryshme;
qeliza te organizmi). tregon se qelizat mund të grupohen për të formuar indet, organet
dhe organizmat.
mikrogjallesat Nxënësi: Nxënësi:
Llojet e mikrogjallesave, roli i tyre në identifikon shtatë karakteristikat e qënieve të gjalla dhe i lidh ato vlerëson rëndësinë e
natyrë me një numër të madh organizmash në mjedise lokale dhe më mikrogjallesave për shëndetin
Rëndësia e mikrogjallesave për gjerë; dhe mirëqënien e njeriut.
njeriun përshkruan rolin e mikrogjallesave në zbërthimin e lëndës tregoninteres dhe përgjegjshmëri
organike, prodhimin e ushqimit dhe sëmundjeve përfshirë punën për t’u mbrojtur nga infeksionet e
e Luiz Paster; shkaktuar nga mikrogjallesaat.
planifikon një hetim duke përdorur njohuritë shkencore për
mikrogjallesat.
Klasifikimi i bimëve dhe kafshëve Nxënësi: Nxënësi:
Specia, variacioni brenda species përkufizon specien; i kushton vëmendje saktësisë,
Klasifikimi i bimëve heton ndryshimet brenda një specie duke përdorur burime objektivitetit, në regjistrimin dhe
a) bimë pa lule dytësore; verifikimin e të dhënave gjatë
b) bimë me lule paraqet shembuj të ndryshimeve për një karakteristikë të kryerjes së veprimtarive.
Klasifikimi i kafshëve caktuar, në një grup organizmash, duke përdorur diagramën e
a) vertebrorët, grupet e vertebrorëve shpeshtësisë;
b) invertebrorët, grupet e invertebrorëve klasifikon kafshët dhe bimët në grupe të mëdha duke përdorur
disa shembuj nga mjedise lokale.
TEMATIKA: SISTEMET
Përshkrimi i tematikës: Një sistem përfaqëson një tërësi pjesësh të cilat punojnë së bashku për të kryer një funksion të caktuar. Ka sisteme
në natyrë, si dhe sisteme të ndërtuara nga njeriu. Shembuj të sistemeve në natyrë janë sistemet e trupit të njeriut. Shembuj të sistemeve të
ndërtuara nga njeriu janë sistemet elektrike. Njohja e sistemeve e lejon njeriun të kuptojë si funksionon secila pjesë e sistemit dhe si
ndërveprojnë me njëra-tjetrën për të kryer një funksion të caktuar.
Kjo temë përqendrohet tek studimi i sistemit të bimëve dhe kafshëve, sistemeve të trupave qiellorë, sistemeve të matjes.
BIOLOGJI
Rezultatet e të nxënit
Ndërveprimet e gjallesave midis tyre dhe me mjedisin
Njohuritë/konceptet Shkathtësitë dhe proceset Qëndrimet dhe vlerat
Bimët Nxënësi: tregon kuriozitet dhe këmbëngulje
Organet e bimëve me lule dallon vendosjen dhe tregon funksionet e organeve kryesore të në kryerjen e vëzhgimeve dhe
Funksionet e organeve kryesore të bimëve me lule p.sh.: rrënjës, kërcellit, gjethes; eksperimenteve me bimët.
bimëve me lule zbaton procedurën e përgatitjes së një herbari.
Sistemet e trupit të njeriut Nxënësi: tregon kuriozitet, kur eksploron
Sistemi muskular- skeletik eksploron rolin e skeletit dhe të nyjeve si dhe parimin e muskujve funksionimin e sistemit muskular-
a) skeleti, funksionet dhe pjesët antagonist; skeletik dhe lidhjet midis tyre;
kryesore të tij; dallon vendosjen dhe tregon funksionet e sistemeve kryesore të vlerëson përpjekjet individuale dhe
b) muskujt, funksioni i muskujve trupit të njeriut; punën në grup duke respektuar
antagonist; përdor burime dytësore për të diskutuar rreth sistemeve të perspektiva të ndryshme për
c) artikulacionet e lëvizshme dhe të organeve të trupit të njeriut; çështje që lidhen me mbrojtjen e
palëvizshme. mbledh dhe përdor të dhëna për të testuar një parashikim ose kryer shëndetit
një eksperiment;
përdor rezultatet për të fomuluar konkluzionet e një eksperimenti
ose për të bërë parashikime të mëtejshme;
përdor tabela ose diagrama për të sugjeruar ide ose
paraqiturrezulate;
kryen kërkime për punën studimore që bëjnë shkencëtarë të
ndryshëm për trupin e njeriut.
PLANIFIKIMI TREMUJOR
FUSHA: SHKENCA NATYRORE LËNDA: BIOLOGJI VII SHKALLA: 3