MODYUL 13

MGA PANSARILING SALIK SA PAGPILI NG TRACK O KURSONG AKADEMIK, 4. Bodily/Kinesthetic. Ang taong may ganitong talino ay natututo sa pamamagitan
TEKNIKAL-BOKASYONAL, SINING AT DISENYO, AT ISPORTS ng mga kongkretong karanasan o interaksiyon sa kapaligiran. Mas natututo siya sa
pamamagitan ng paggamit ng kaniyang katawan, tulad halimbawa sa pagsasayaw
Mga Pansariling Salik sa Pagpili ng Tamang Track o Kursong Akademik, Teknikal- o paglalaro. Sa kabuuan, mahusay siya sa pagbubuo at paggawa ng mga bagay
Bokasyonal, Sining at Disenyo, at Isports: gaya ng pagkakarpintero. Mataas ang tinatawag na muscle memory ng taong may
1. Talento
ganitong talino.
2. Kasanayan (skills)
3. Hilig Ang larangang karaniwang kaniyang tinatahak ay ang pagsasayaw, isports,
4. Pagpapahalaga pagiging musikero, pag-aartista, pagiging doctor (lalo na sa pag-oopera),
5. Mithiin konstruksyon, pagpupulis at pagsusundalo.
5. Musical/Rhythmic. Ang taong nagtataglay ng talinong ito ay natututo sa
TALENTO - isang likas na kakayahan na kailangang tuklasin at paunlarin pamamagitan ng pag-uulit, ritmo, o musika. Hindi lamang ito pagkatuto sa
pamamagitan ng pandinig kundi pag-uulit ng isang karanasan.
Mga Talino o Talento Ayon sa Teorya ni Howard Gardner (1983, Multiple Likas na nagtatagumpay sa larangan ng musika ang taong may ganitong talino.
Intelligences): Magiging masaya sila kung magiging isang musician, kompositor o disk jockey.
6. Intrapersonal. Sa talinong ito, natututo ang tao sa pamamagitan ng damdamin,
1. Visual/Spatial. Ang taong may talinong visual/spatial ay mabilis matututo sa
halaga, at pananaw. Ito ay talino na kaugnay ng kakayahan na magnilay at
pamamagitan ng paningin at pag-aayos ng mga ideya. Nakagagawa siya nang
masalamin ang kalooban. Karaniwang ang taong may ganitong talino ay malihim
mahusay na paglalarawan ng mga ideya na kailangan din niyang makita ang
at mapag-isa o introvert. Mabilis niyang nauunawaan at natutugunan ang kaniyang
paglalarawan upang maunawaan ito. May kakayahan siya na makita sa kaniyang
nararamdaman at motibasyon. Malalim ang pagkilala niya sa kaniyang angking
isip ang mga bagay upang makalikha ng isang produkto o makalutas ng suliranin.
mga talento, kakayahan at kahinaan.
May kaugnayan din ang talinong ito sa kakayahan sa matematika.
Ang larangang kaugnay nito ay pagiging isang researcher, manunulat ng mga
Ang larangan na angkop sa talinong ito ay sining, arkitektura at inhinyera.
nobela o negosyante.
2. Verbal/Linguistic. Ito ang talino sa pagbigkas o pagsulat ng salita. Kadalasan ang
7. Interpersonal. Ito ang talino sa interaksiyon o pakikipag-ugnayan sa ibang tao. Ito
mga taong may taglay na talinong ito ay mahusay sa pagbasa, pagsulat,
ang kakayahan na makipagtulungan at makiisa sa isang pangkat. Ang taong may
pagkukuwento, at pagmememorya ng mga salita at mahahalagang petsa. Mas
mataas na interpersonal intelligence ay kadalasang bukas sa kaniyang
madali siyang matuto kung nagbabasa, nagsusulat, nakikinig, o nakikipagdebate.
pakikipagkapwa o extrovert. Siya ay sensitibo at mabilis na nakatutugon sa
Mahusay siya sa pagpapaliwanag, pagtuturo, pagtatalumpati o pagganyak sa
pagbabago ng damdamin, motibasyon, at disposisyon ng kapwa. Mahusay siya sa
pamamagitan ng pananalita. Madali para sa kaniya ang matuto ng ibang wika.
pakikipagugnayan nang may pagdama at pag-unawa sa damdamin ng kapwa. Siya
Ang larangan na nababagay sa talinong ito ay pagsulat, abogasya, pamamahayag
ay epektibo bilang pinuno o tagasunod man.
(journalism), politika, pagtula at pagtuturo.
Kadalasan siya ay nagiging tagumpay sa larangan ng kalakalan, politika,
3. Mathematical/Logical. Taglay ng taong may talino nito ang mabilis na pagkatuto
pamamahala, pagtuturo o edukasyon at social work.
sa pamamagitan ng pangangatuwiran at paglutas ng suliranin (problem solving).
8. Naturalist. Ito ang talino sa pag-uuri, pagpapangkat at pagbabahagdan. Madali
Ito ay talinong kaugnay ng lohika, paghahalaw at numero. Gaya ng inaasahan, ang
niyang makilala ang mumunti mang kaibahan sa kahulugan (definition). Hindi
talinong ito ay may kinalaman sa kahusayan sa matematika, chess, computer
lamang ito angkop sa pag-aaral ng kalikasan kundi sa lahat ng larangan.
programming, at iba pang kaugnay na gawain. Gayunpaman, mas malapit ang
Kadalasan ang taong mayroong ganitong talino ay nagiging environmentalist,
kaugnayan nito sa kakayahan sa siyentipikong pag-iisip at pagsisiyasat, pagkilala
magsasaka o botanist.
ng abstract patterns, at kakayahang magsagawa ng mga nakalilitong pagtutuos.
9. Existential. Ito ay talino sa pagkilala sa pagkakaugnay ng lahat sa daigdig. “Bakit
1

Ang larangan na kaugnay nito ay ang pagiging scientist, mathematician, inhinyero,

Page

ako nilikha?” “Ano ang papel na gagampanan ko sa mundo?” “Saan ang lugar ko
doctor at ekonomista.
 sa aking pamilya, sa paaralan, sa lipunan?” Ang talinong ito ay naghahanap ng
paglalapat at makatotohanang pag-unawa ng mga bagong kaalaman sa mundong
ating ginagalawan.
Kadalasan ang taong mayroong ganitong talino ay masaya sa pagiging philosopher
o theorist.
KASANAYAN – ang mga bagay kung saan tayo mahusay o magaling. Ito ay madalas
na iniuugnay sa salitang abilidad, kakayahan (competency) o kahusayan (proficiency).
Mga Kategorya ng Kasanayan
a. Kasanayan sa Pakikiharap sa mga Tao (People Skills) – nakikipagtulungan at
nakikisama sa iba, magiliw, naglilingkod, at nanghihikayat sa iba na kumilos,
mag-isip para sa iba.
b. Kasanayan sa mga Datos (Data Skills) – humahawak ng mga dokumento,
datos, bilang, naglilista o nag-aayos ng mga files, at inoorganisa ang mga ito,
lumilikha ng mga sistemang nauukol sa mga trabahong iniatang sa kanya.
c. Kasanayan sa mga Bagay-bagay (Thing Skills) – nagpapaandar,
nagpapanatili o nagbubuo ng mga makina, inaayos ang mga kagamitan;
nakauunawa at umaayos sa mga pisikal, kemikal, at biyolohikong mga functions.
d. Kasanayan sa mga Ideya at Solusyon (Idea Skills) – lumulutas ng mga
mahihirap at teknikal na bagay at nagpapahayag ng mga saloobin at damdamin
sa malikhaing paraan.
HILIG - preperensya sa mga partikular na uri ng gawain. Ang mga ito ang
gumaganyak sa iyo na kumilos at gumawa. Nasasalamin ito sa mga paboritong
gawain na nagpapasaya sa iyo dahil gusto mo at buo ang iyong puso na ibigay ang
lahat ng makakaya nang hindi nakakaramdam ng pagod o pagkabagot.
Mga Interes o Hilig (Jobs/Careers/Work Environment ayon kay John Holland)
1. Realistic. Ang taong nasa ganitong interes ay mas nasisiyahan sa pagbuo ng
mga bagay gamit ang kanilang malikhaing kamay o gamit ang mga kasangkapan
kaysa makihalubilo sa mga tao at makipagpalitan ng opinyon. Ang mga taong
realistic ay matapang at praktikal, at mahilig sa mga gawaing outdoor.
2. Investigative. Ang mga trabahong may mataas na impluwensiya dito ay
nakatuon sa mga gawaing pang-agham. Ang mga taong nasa ganitong interes ay
mas gustong magtrabaho nang mag-isa kaysa gumawa kasama ang iba. Sila ay
mayaman sa ideya at malikhain sa mga kakayahang pang-agham, isa na rito ang
mga pananaliksik. Mapanuri, malalim, matatalino at task-oriented ang mga
2
katangian nila.
Page
3. Artistic. ang mga taong may mataas na interes dito ay mailalarawan bilang
malaya at malikhain, mataas ang imahinasyon at may malawak na isipan.
Nasisiyahan ang mga nasa ganitong interes sa mga sitwasyon kung saan
nakararamdam sila ng kalayaan na maging totoo, nang walang anumang
estrukturang sinusunod at hindi basta napipilit na sumunod sa maraming mga
panuntunan. Nais nila ang mga gawaing may kaugnayan sa wika, sining, musika,
pag-arte, pagsulat at iba pa.
4. Social. Ang mga nasa ganitong grupo ay kakikitaan ng pagiging palakaibigan
popular at responsible.Gustonila ang interaksyon at pinaliligiran ng mga tao.
Madalas na mas interesado sila sa mga talakayan ng mga problema ositwasyon
ng iba at mga katulad na gawain, kung saan mabibigyan sila ng pagkakataong
magturo, magsalita, manggamot, tumulong, at mag-asikaso.
5. Enterprising. Likas sa mga taong nasa ganitong grupo ang pagiging
mapanghikayat, mahusay mangumbinsi ng iba para sa pagkamit ng inaasahan o
target goals. Ang mga taong may mataas na interes dito ay madalas na masigla,
nangunguna at may pagkusa at kung minsan ay madaling mawalan ng pagtitimpi
at pasensya.
6. Conventional. Ang mga grupo o pangkat ng mga taong may mataas na interes
dito ay naghahanap ng mga panuntunan at direksyon; kumikilos sila nang ayon
sa tiyak na inaasahan sa kanila. Sila ay maaaring mailarawan bilang matiyaga,
mapanagutan at mahinahon. Masaya sila sa mga gawaing tiyak, may sistemang
sinusunod, maayos ang mga datos at organisado ang record.
PAGPAPAHALAGA - anumang bagay na kaibig-ibig, kaakit-akit, kapuri-puri,
kahanga-hanga at nagbibigay ng inspirasyon, magaan at kasiya-siya sa pakiramdam,
at kapaki-pakinabang. Ito ay naghihikayat at gumagabay para pumili at gawin ang
partikular o tiyak na layunin para sa ikauunlad at ikabubuti ng indibidwal.
MITHIIN - Ang “goal” o mithiin ay ang tunguhin o pakay na iyong nais na marating o
puntahan sa hinaharap. Sa simpleng salita, ito ang nais mong mangyari sa iyong
buhay balang araw.
Mga Panlabas na Salik sa Pagpapasya sa Pagpili ng Kurso
1. Impluwensya ng pamilya 4. Kakayahang pinansiyal
2. Impluwensya ng kaibigan o barkada 5. Lokal na demand
3. Gabay ng guro o guidance advocate
Tunay na Layunin ng Pagpili ng Tamang Track o Kurso para sa Baitang 11:
a. Upang magkaroon ng makabuluhang hanapbuhay.
b. Upang taglayin ang katangian ng pagiging isang produktibong manggagawa.
c. Upang maging kabahagi sa pagpapaunlad ng ekonomiya ng bansa.
 MODYUL 14
PERSONAL NA PAHAYAG NG MISYON SA BUHAY
Bakit mahalagang magkaroon ng direksyon ang buhay ng tao?
1. Mahalagang maging mapanuri at sigurado sa gagawing pagpapasya dahil
anumang piliin mong tahakin sa panahong ito ay makaaapekto sa iyong buhay
sa hinaharap.
2. Dapat na magig malinaw sa iyo ang tunguhin dahil kung hindi, susundin mo
lamang ang mga idinidikta ng iba sa mga bagay na iyong gagawin.
Personal na Pahayag ng Misyon sa Buhay (Personal Mission Statement)
 katulad ng isang personal na kredo o isang motto na nagsasalaysay kung
paano mo ninanais na dumaloy ang iyong buhay.
 nagiging batayan mo sa iyong gagawin na mga pagpapasya sa araw-araw.
 isang magandang paraan upang higit mong makilala ang sarili at kung saan
ka patutungo
 nagsisilbing simula ng matatag na pundasyon sa pagkakaroon ng sariling
kamalayan at mataas na pagpapahalaga sa iyong mga layunin sa buhay.
 nakatutulong upang magkaroon ng pansariling pagtataya o personal
assessment sa iyong kasalukuyang buhay.
Mga dapat isaalang-alang sa pansariling pagtataya:
1. Suriin ang iyong ugali at katangian.
2. Tukuyin ang iyong mga pinahahalagahan.
3. Tipunin ang mga impormasyon.
Mga katanungang dapat masagot sa pagbuo ng PPMB:
1. Ano ang layunin ko sa buhay?
2. Anu-ano ang aking mga pagpapahalaga?
3. Ano ang nais kong marating?
4. Sino ang mga tao na nais kong makasama at maging kaagapay sa aking buhay?
Ayon kay Stephen Covey, nagkakaroon ng kapangyarihan ang misyon natin sa
buhay kung ito ay:
1. Mayroong koneksyon sa kaloob-looban ng sarili upang mailabas ang kahulugan
niya bilang isang tao
2. Nagagamit at naibabahagi nang tama at mabuti at may kahusayan ang sarili
bilang natatanging nilikha
3. Nagagampanan nang may balanse ang tungkulin sa pamilya, trabaho,
komunidad at sa iba pang dapat gampanan
3
4. Isinulat upang magsilbing inspirasyon, hindi upang ipagyabang sa iba
Page
Misyon – ang hangarin ng tao sa buhay na magdadala sa kanya tungo sa kaganapan.
Propesyon – trabaho na ginagawa ng tao upang siya ay mabuhay
 Resulta ng kanyang pinag-aralan o matagal ng ginagawa at nagging
eksperto siya dito.
 Maaaring gusto niya o hindi ngunit kailangan niyang gawin sapagkat ito ang
pinagkukunan niya ng ikabubuhay.
Bokasyon – galling sa salitang Latin na “vocatio”, ibig sabihin ay “calling” o tawag.
 Katulad din ng propesyon ngunit nagiging mas kawili-wili ang paggawa para
sa tao.
 Mas lalo siyang nasisiyahan sapagkat nagagamit niya ang kaniyang mga
talento at hilig sa kaniyang ginagawa. Hindi niya nararamdaman ang
pagkabagot. Hindi nagiging kumpleto ang araw sa kaniya kung hindi ito
magagawa sapagkat ito ang nakapagdudulot ng kasiyahan sa kaniyang
buhay.
 Mula dito ay hindi na lamang simpleng trabaho ang kaniyang ginagawa kundi
isang misyon na nagiging isang bokasyon. Dito tunay na nagkakaroon ang
tao ng tunay na pananagutan sapagkat naibabahagi niya ang kaniyang sarili
at kumikilos siya para sa kabutihang panlahat.
*Ang tunay na misyon ay ang MAGLINGKOD. Ang paglilingkod sa Diyos at sa
kapwa ang magbibigay sa tao ng tunay na kaligayahan.
- Fr. Jerry Orbos
Ang kraytiryang SMART na dapat isaalang-alang sa paggawa ng PPMB:
1. Tiyak (Specific). Kailangan ang lahat ng isusulat mo dito ay ispisipiko Kung
kaya’t mahalaga na ikaw ay magnilay upang makita mo ang nais mong tahakin.
Hindi makatutulong sa iyo kung pabago-bago ka ng iyong nais. Kailangan mong
siguraduhin ang iyong gagawin.
2. Nasusukat (Measurable). Nasusukat mo ba ang iyong kakayahan? Kailangan
na ang isusulat mo sa iyong personal na pahayag ng misyon ay kaya mong gawin
at isakatuparan. Dapat mo rin na pagnilayang mabuti kung ito ba ay tumutugma
sa iyong mga kakayanan bilang isang tao sapagkat kung hindi ay hindi mo rin ito
mabibigyan ng katuparan.
3. Naaabot (Attainable). Kailangan na itanong mo sa iyong sarili na ang personal
na pahayag ng misyon ko ba sa buhay ay makatotohanan? Ito ba ay kaya kong
abutin o kaya ko ba itong gawin? Ito ba ay mapanghamon?
4. Angkop (Relevant). Ito ba ay angkop para makatugon sa pangangailangan ng
iyong kapuwa? Isa ito sa kinakailangan mong tingnan at suriin. Dito ay kailangan
na ituon mo ang iyong isip na ang buhay ay kailangan na ibahagi sa iba.
 5. Nasusukat ng Panahon (Time Bound). Kailangan na magbigay ka ng takdang j. Specialist (Learning Solution, System and
panahon o oras kung kalian mo maisasakatuparan ang iyong isinulat. Ito ang Technical Support)
magsasabi kung ang personal na pahayag ng misyon sa buhay ay iyong nagawa k. Animation Artist
o hindi. Kailangan rin na itakda ito kung pangmatagalan o pangmadalian lamang l. Clean-Up Artist
upang maging gabay mo ito sa iyong mga pagpaplano at pagpapasiyang m. In-between Artist/In-betweener
gagawin. n. Clean-Up Art Checker
o. In-between Checker
p. Animation Checker
MODYUL 15 q. Web Designer
LOKAL AT GLOBAL NA DEMAND r. Multimedia Artist
s. Library builder
Ang Mga Sumusunod Na Trabaho Ang In Demand Sa Bansa At Sa Buong Mundo, t. Layout artist
Ayon Sa Department Of Labor And Employment At Sa Mga Search Engine: u. 2D digital animator
Key Employment Generators Mga Kaugnay na Trabaho III. Banking and Finance a. Operations Manager
I. Hotel and Restaurant a. Front Office Agent/Attendant b. Teller/Accounting Clerks
b. Baker c. Bookkeepers
c. Food Server and Handler d. Auditor
d. Food and Beverage e. Cashier
e. Service Attendant f. Credit Card Analyst
f. Waiter g. Finance Analyst/Specialist
g. Bartender h. Accountant (Account Officer, Analyst)
h. Room Attendant i. Risk Management Officer/Manager
i. Other Housekeeping Services IV. Overseas Employment a. Domestic Helpers and Related Workers
j. Reservations Officer and other Frontline b. Production and Related Workers
Occupation c. Nurses (anesthetic, critical care/ICU,
k. Tour Guides pediatric, scrub, and cardiac)
l. Commissary Cook d. Caregivers
m. Pastry Cook e. Plumbers, Pipe-fitters, and Related Workers
n. Hot-Kitchen Cook f. Cooks and Related Workers
o. Pantry Worker/ Cold-Kitchen g. Wiremen, Electrical, and Related Workers
II. Cyberservices a. Accountant (Back Office Processing) V. Agribusiness a. Animal Husbandry
b. HR Outsourcing Specialist (Back Office b. Agricultural Economist
Processing) c. Aqua-culturist
c. Call Center Agent d. Coconut Farmer
d. Medical Transcription Editor e. Entomologist (Plant)
e. Medical Transcription f. Farmer (Fruit, Vegetable and Root Crops)
f. Software Development g. Fisherman
g. Computer Programmers h. Horticulturist
h. Developer (Software, Web) i. Plant Mechanic
i. IT/Information Technology (MIS Developer, j. Rice Thresher Operator-Mechanic
4

Platform Engineer) k. Veterinarian

Page

l. Pathologist
 m. Food Processor/Food Technician
n. Fishery Technologist
VI. Health Wellness and a. Nurse
Medical Tourism b. Herbologist
c. Optician
d. Optometrist
e. Doctor
f. Physical Therapist
g. Pharmacist
h. Medical Technologist
i. Laboratory Technician
j. Physician/Surgeon
k. Spa/Massage Therapist
l. Masseur
VII. Manufacturing a. Electrical Technicians
b. Finance and Accounting Managers
c. Food Technologist
d. Machine Operators
e. Sewers
f. Chemist
g. Electrical Engineer
h. Industrial Engineer
i. IT Specialist
j. Machinist
k. Mechanical Engineers
l. Mechanical Technicians
m. Chemical Engineer
VIII. Ownership Dwellings, a. Building Manager
Real/Retirement Estate b. Construction Manager
c. Construction Worker
d. Foreman
e. Mason
f. Welder
g. Real Estate Agents/Brokers
h. Marketer
i. Civil Engineer
j. Mechanical Engineer
k. Surveyor
l. Architect
IX. Construction a. Fabricator
5
X. Mining
XI. Transport and Logistics
XII. Wholesale and Retail
EMERGING INDUSTRIES
I. Diversified/Strategic Farming b. Aqua-culturist
and Fishing
II. Creative Industries
d. Civil Engineer
e. Electrical Engineer
f. Design and Structural Engineer
g. Planning and Contract Engineer
a. Mining Engineer
b. Geodetic Engineer
c. Metallurgical Engineer
d. Mining & Metallurgical Technician
e. Welders, Flame-Cutters, and Related
Workers
f. Laborers, General Workers, and Related
Workers
g. Char workers, Cleaners, and Related Workers
a. Checker
b. Maintenance Mechanics
c. Stewardess
d. Gantry Operator
e. Ground Engineer
f. Heavy Equipment Operator
g. Long Haul Driver
h. Pilot
i. Transport and Logistics
j. Machinery Operator
k. Aircraft Mechanic and other related skills
a. Cashier
b. Merchandiser
c. Buyer
d. Salesman or Saleslady
e. Promodizer
a. Fisherman
c. Horticulturist
d. Farmer (root crops, fruit & vegetable: upland
and lowland)
a. Broadcast Engineer
b. Video Editor
c. Video Graphic Artist (Animators)
d. Visual Artist Designer
e. 3D modelers
f. 3D Artist

b. Pipe Fitter g. 3D Animators

Page

c. Welder d. Flash Animators

 III. Power and Utility a. Electrical Control Operator Engineering Mechanical, Electronics, Communication, Metallurgical,
b. Equipment Operator Computer, Biomedical, Chemical, Geodetic, Electrical,
c. Electrical Technician Meteorological, Mining and Geological Engineering
d. Mechanical Technician Math BS Mathematics, Physics at Statistics
IV. Renewable Energy a. Checker HESS
b. Loader Humanities Philosophy, Literature, Liberal and Fine Arts
c. Electrical Engineer Education Education major in Math, Science, Physics, Chemistry,
d. Mechanical Engineer Reading, English, Educational Media/Technology and
e. Quality Control Engineer Special Education (SPED), Music, Physical Education
and Health
Pitong Disiplina Sa Pinaunlad Na Kurikulum Ng Batayang Edukasyon Ng K To Social Sciences Communication, Psychology, Social Work,
12: Criminology, Sociology, Antropology, Political
1. Languages 4. Mathematics 7. Social Sciences Science, and Law
2. Literature 5. Philosophy BAM
3. Communication 6. Natural Sciences Business Business Management, Banking and Financial
Services, Business Information Technology
Tatlong track sa pinaunlad na kurikulum ng K to 12:
Accountancy Bookkeeping and Accounting Technology
1. Akademiko
Management Management Sciences, Advertising and Public
2. Sining at Palakasan
Relations, Hotel Restaurant Management
3. Teknikal-Bokasyonal
TECH-VOC Auto Gas Mechanic, Auto Diesel Mechanic, Auto
Mga Strand Sa Kursong Akademiko: Electrical Mechanic, Basic Baking, Basic Computer,
1. STEM (Science, Technology, Engineering,Mathematics) Basic Cosmetology, Basic Drafting, Basic
2. BAM (Business, Accountancy, Management) Dressmaking, Basic Electronics, Basic Tailoring, High
3. HESS (Humanities, Education, Social Scsiences) Speed Sewing, Building Wiring Installation, Computer
Repair, Domestic Ref and Aircon Repair, Food
Ang pagpili ng track at strand ay magsisilbing hakbang upang makapili ng Processing, International Cuisine, Shielded Metal Arc
kurso na may kaugnayan sa iyong hilig, talento o kakayahan. Tunghayan ang Welding (SMAW), Practical Nursing, Housekeeping,
talahanayan sa ibaba para sa mga kurso na maaaring piliin ayon sa track o Care Giving, Basic Carpentry.
strand na angkop sa iyo:
Strand
Mga Kaugnay na Kurso Inayos ang mga ito upang pagkatapos ng labingdalawang taon na pag-aaral,
TRACK
ang isang mag-aaral ay inaasahang:
Academic
 may sapat na kaalaman sa larangan ng ICT (Information, Media at
STEM
Communication Technology)
Science Pharmacy, Radiology Technology, Medical Technology,
 mayaman sa makabagong ideya (Learning and Innovation Skills) na
Atmospheric Science and Environmental Science,
puwedeeng magamit sa pagsisimula ng negosyo o hanapbuhay
Pathology, Agricultural Science and Fishery, Animal
Science  may epektibong paraan ng pakikipagkomunikasyon (Effective Communication
Technology Information Technology and Computer Studies, Multi- Skills)
Media, Animation, Programming, Computer Science  kasanayan sa pagsasabuhay ng karera (Life and Career Skills)
6

and Information System Management

Page
 MODYUL 16
PAGHAHANDA SA MINIMITHING URI NG PAMUMUHAY
Mga Trabahong In Demand
Propesyonal
(Mga trabahong nangangailangan ng
lisensya, pagtatapos sa 4 – 6 taong
kursong akademiko)
Halimbawa: Registered Nurse
Skilled Worker
(mga trabahong nangangailangan ng
specialized skill na hindi
7
nangangailangan ng mataas na
Page
akademikong pag-aaral, maaaring
Kinakailangang Kasanayan
Active Listening — Giving full
attention to what other people are
saying, taking time to understand the
points being made, asking questions as
appropriate, and not interrupting at
inappropriate times.
Social Perceptiveness — Being aware
of others' reactions and understanding
why they react as they do.
Service Orientation — Actively looking
for ways to help people.
Speaking — Talking to others to
convey information effectively.
Coordination — Adjusting actions in
relation to others' actions.
Critical Thinking — Using logic and
reasoning to identify the strengths and
weaknesses of alternative solutions,
conclusions or approaches to problems.
Reading Comprehension —
Understanding written sentences and
paragraphs in work related documents.
Judgment and Decision Making —
Considering the relative costs and
benefits of potential actions to choose
the most appropriate one.
Monitoring — Monitoring/Assessing
performance of yourself, other
individuals, or organizations to make
improvements or take corrective action.
Writing — Communicating effectively in
writing as appropriate for the needs of
the audience.
Active Listening — Giving full
attention to what other people are
saying, taking time to understand the
points being made, asking questions as
nangangailangan ng
teknikalbokasyonal na pagsasanay)
Halimbawa: Cashier
21st Century Skills
1. kasanayan sa pagkatuto at
paggawa ng inobasyon (Learning
and Innovative Skills);
 mapanuring pag-iisip (critical
thinking)
 pakikipagtalastasan
(communication)
 pakikibahagi (collaboration)
 pagkamalikhain (creativity)
2. kasanayan sa pagkalap at
pagproseso ng impormasyon
(information literacy), media
literacy, ICT literacy
3. life and career skills
 pagiging bukas (flexibility) at
kakayahang makatugon sa
mga pagbabago (adaptability)
 pagkukusa at disiplina sa sarili
(initiative and self-direction)
 kasanayan sa pakikipagkapwa
at pakikibagay sa mga taong
mula sa iba’t ibang kultura
(social & cross-cultural skills)
 pagiging produktibo at
mapanagutan (productivity and
accountability)
appropriate, and not interrupting at
inappropriate times.
Service Orientation — Actively looking
for ways to help people.
Speaking — Talking to others to
convey information effectively.
Mathematics — Using mathematics to
solve problems
Social Perceptiveness — Being aware
of others' reactions and understanding
why they react as they do.
Kinakailangang Kasanayan
Mathematics
Critical Thinking
Speaking
Judgment and Decision Making
Coordination
Active Listening
Reading Comprehension
Writing
Monitoring
Service Orientation
Social Perceptiveness
  kakayahang mamuno at o lateral o pababa. Ang isang business executive na nagpasyang magturo, ang
humawak ng responsabilidad abogadong naging doktor ng medisina, o ang isang dentista na muling nag-aral
(leadership and responsibility) para maging nurse ay masasabing tumatahak sa spiral career path.

Mga Kasanayang Hinahanap sa Skilled Workers o Manggagawa sa Ngayon:
1. Basic Skills: Kabilang dito ang mga pangunahing akademikong kasanayan tulad
ng pagbasa, pagsulat at pagtutuos
2. Technical Skills: Ang computer skills ay maaring maging isang pangunahing
kailangan o baseline requirements sa maraming trabaho sa hinaharap. Ang mga
manggagawa sa ngayon ay gumagamit ng patuloy na nagbabagong teknolohiya
sa pakikipagtalastasan, pagkuha at paggamit ng impormasyon at sa industriya o
produksiyon
3. Organizational Skills: Ang mga pagbabago sa estruktura at pamamahala ng
mga organisasyon gayon din ang mga pagbabago sa ugnayan sa pagitan ng
manggagawa at mga tagatangkilik o customer, ay nangangailangan din ng mga
karagdagang kasanayan sa mga manggagawa
4. Company Specific Skills: Dahil sa patuloy na tumataas at nagbabagong
teknolohiya, nagbabagong merkado at dumaraming katunggali, ang mga
kumpanya o industriya ay napipilitang gumawa ng sariling mga inobasyon,
pagbutihin at gawing napapanahon ang mga produkto at serbisyo, at magbigay
ng tuon sa patuloy na pagpapaunlad ng proseso ng paggawa
Career Path – tumutukoy sa mga pagsasanay, pag-aaral, posisyon o iba’t ibang
trabaho, at mga paghahanda na ating pinagdaraanan upang matamo ang ating nais
na uri ng pamumuhay o career goal.
MITHIIN - maihahalintulad sa isang balangkas na susundan upang mabuo ang
pinapangarap na buhay
Dalawang Uri ng Mithiin:
1. enabling o short term goal - ay maaaring makamit sa loob ng isang araw, isang
linggo, o ilang buwan lamang
2. long term goal – ay maaring makamit sa loob ng isang semestre, isang taon,
limang taon o sampung taon
Mga Hakbang Sa Pagpapasya:
1. Magkalap ng kaalaman
2. Magnilay sa mismong aksiyon
a. Kailangan mong suriin ang uri ng aksiyon
b. Mahalagang tanungin mo rin ang iyong sarili kung ano ba talaga ang iyong
personal na hangarin sa iyong isasagawang aksiyon.
c. Mahalagang tingnan din ang mga pangyayaring may kaugnayan sa aksiyon.
3. Hingin ang gabay ng Diyos sa isasagawang pagpapasiya
4. Tayahin ang damdamin sa napiling isasagawang pasya
5. Pag-aralang muli ang pasya.

Mga Uri ng Career Path:

1. Steady State – ito ay ang career path na nangangailangan ng panghabambuhay
na pananatili sa isang trabaho lamang at patuloy na paglago ng kaalaman at
kasanayan sa karerang ito. Ang larangan ng medisina, pagdedentista, pag-
iinhinyero, at pag-aabogado ay madalas na matukoy bilang mga “steady state”
na career path.
2. Linear – ito ay nangangahulugan ng patuloy na pag-angat o pagtaas, kung saan
mayroon ding patuloy na pagtaas ng posisyon, kapangyarihan, responsibilidad
sa gawain ng ibang manggagawa sa kumpanya at kinikita. Ang mga managers
at mga politiko ay karaniwang tumatahak sa linear na career path.
3. Transitory – ito ay nagpapakita ng madalas na pagbabago. Ang mga sumusunod
sa transitory career path ay karaniwang naghahanap ng sari-saring karanasan at
hindi nagpapatali sa isang pinapasukan lamang. Hindi rin sila naghahangad ng
pag-angat sa posisyon o ng higit na malaking kikitain.
8

4. Spiral – ito ay nangangahulugan ng regular na pagbabago, kadalasan ay sa loob

Page

ng lima o pitong taon. Ang direksyon nito ay madalas nagsisimula nang pahalang