KASANAYAN SA PAGSULAT AT PAGHAHAYAG NG BALITA
Aaron A. Escalante
MASASAYANG NGITI. District –Based World Teachers’ Day Celebration 2017, napangiti mga gurong
pagbabago’y isusulong.
I
pinagdiwang ang
District-Based
World Teachers’
Day noong ika 19 ng
Setyembre, 2017sa San
Mateo North Central
School, San Mateo, Isa-
bela.Ang tema ng pag-
diriwang ay “Mga guro:
kabalikat sa pagbaba-
go”. Naging panauhing
Iskawt dumalo sa Advancement Training
S
inalihan ng mga
Boy Scouts ng
BSES-Annex I
ang Advancement
Training na ginanap sa
Alicia South Central
School at nakamit nila
ang ranggo na second
class noong ika 5-7 ng
Setyembre. ,Sina Rhon-
Rhon Taccaban at John
Wilson Oliveros kasama
NAISAKATUPARAN. karagdagang silid-aralan, ibinigay ng LGU sa
paaralan.
pandangal ang butihing
ina ng bayan kagalang-
galang Mayor Crispina
R. Agcaoili Dumalo rin
ang mga bumubuo sa
konseho ng bayang San
Mateo sa pangunguna ni
Vice Mayor Roberto C.
Agcaoili. Naghandog
ang LGU San Mateo ng
T-shirt at pagkain para
ang kanilang BSP Coor-
dinator na si G. Ericson
C. Lucas ang repre-
sentante ng paaralan
sa Area III at Area IV
Advancement Training
ng dibisyon ng Isabela.
Sa tatlong araw ng
kanilang pagsasanay ay
dumaan sila sa iba’t-
ibang pagsubok sa
bawat module na kanil-
sa mga tagahubog ng
kabataan. Nagkaroon
din ng School-Based na
pagdiriwang ang maba-
bang paaralan ng Ba-
gong Sikat noong ika-5
ng Oktubre na pina
ngunahan ng mga mag
aaral na nasa ikaanim na
baitang.
Naging Panauhing
ang pinagdadaanang
lebel ng training na ini-
handa sa iba’t-ibang
BSP Council sa pa-
mumuno ng Council
Program Commissioner
na si Mr. Samuel R.
Apostol, Alt. at OIC
Scout Executive na si
Mr. Derico G. Lagua,
Lt.
Layunin ng nasabing
Karagdagang silid-aralan, naisakatuparan mula sa LGU
B
uwan ng Hulyo
2017 nang opis-
yal na ipagka-
loob ng LGU San Mateo
sa pamumuno ng buti-
hing ina ng bayan si
Honorable Crispina R.
Agcaoili ang isang na-
pakagandang silid-aralan
para sa mga kindergarten
na mag-aaral. Laking
Pandangal si Punong
Barangay Ronnie V.
Galamay. Nakiisa rin sa
pagdiriwang ang mga
iba pang opisyales ng
barangay na sina Kgd.
Virgilio Gacusan, Mar-
celo Alberto at mga
magulang ng mga mag-
aaral gayundin ang mga
opisyales ng GPTCA sa
pamumuno ni Ginoong
Wilfred R. Agbayani.
MAGIGITING NA BOY SCOUT. Limang iskawts ng BSES-AnnexI,
sumabak sa Advancement Training 2017 sa Alicia South Central
School.
pagsasanay na sanayin
ang mga iskawts na
maging responsableng
pasasalamat ng mga
guro’t mga magulang
pati na rin ang mga ba-
tang nag-aaral sa biya-
yang kaloob ng LGU sa
paaralan. Sa panig ng
mga guro, masayang
pagtuturo kanila nang
nararamdaman.Ang mga
mag-aaral ay masaya-
masaya sa maluwag na
Ang mga mag- aaral
ay naghandog sa mga
guro ng simpleng rega-
lo at sulat ng pasasala-
mat sa mga sakripisyo at
pagmamahal na inialay
ng mga ito.
Naghandog ng
mensahe ng pasasalamat
ang mga guro sa
pangunguna ng ina ng
paaralan na si Ginang
Renalyn M. Rambac.
mamamayan, magka-
roon ng displina sarili,
silid-aralan.Ipinangako
rin ng mabait na ina ng
bayan na pagagawan din
niya ng washing area
ang paaralan upang mas
masigurado na maging
malinis at malusog lagi
ang mga bata. Patuloy na
umaasa ang lahat na
marami pang biyaya ang
maibibigay sa paaralan
 HUNYO-OKTUBRE 2017

Paghahanda sa DSPC isinagawa 7 Manunulat ng BSES

nahasa sa DSPC Workshop

N
agkaisang Mia Agbayani

B
Cassandra Galamay
pinaghandaan atay sa Pandis-
ng mga taga tritong Memo- North District sa
Region IV ang pagho- randum, ang larangan ng Campus
host ng ikalawang araw Hilagang Distrito ay nag- Journalism.
ng District Press Con- sagawa ng District Ginanap ang apat na
ference W o r k s h o p Schools Press Confer- araw na gawaing pag-
noong ika-8 ng Ok- ence (DSPC) Work-shop sasanay sa San Mateo
tubre sa Mapuroc Ele- na idinaos sa iba’t ibang North Central School sa
mentary School San araw at petsa. pamumuno ni Gng.
Mateo, Isabela. Ka- Elenita Guiyab, noong
bilang sa na-sabing PAGHAHANDA. SMND Writers, dumaan sa masusing pagsasanay
grupo ang paaralan ng upang paghandaan ang DSPC 2017.
Bagong Sikat, San
Roque at San Ignacio. upang mapanatili hawak mensahe ang Pangulo
Dinaluhan ito ng hawak na korona ng ng School Paper
mahigit 100 na mga San Mateo North sa Adviser na si G. Ronald
batang manunulat at larangan ng Campus Y. Basubas at hinikayat
mga coaches mula sa Journalism. niya ang bawat ma-
ibat’ibang paaralan ng Naatasang mag- nunulat na lalo pa
San Mateo North Dis- bigay naman ng isang nilang paghusayin ang
trict ang nasabing recap ang mga batang kanilang mga gawain
workshop. mamamahayag ng maging ang mga paper
Layunin ng nasa- Malasin ES tungkol sa advisers sa kanilang
bing workshop ay mga kaganapan sa pag- paggawa ng school
mapaigting at lalo pang bubukas ng DSPC paper. PAGPIPILI. Pitong manunulat ng BSES-Annex I , nasabak sa
mahasa ang kasanayan Workshop sa Vitoria Samantala, nag- pagsasanay para sa darating DSPC

ng mga batang manun- ES, sa pamumuno ng karoon din ng workshop

ulat at mamahayag para kanilang mahusay na ang mga paper advisers ika -11-12 at 15-16 ng
Dumalo ang pitong
sa mas mataas na lebel SPA na si G. Alvin sa layouting o pagbubuo Nobyembre. Naging pa-
manunulat ng BSES ng
ng kompetisyon , at Eleydo. ng pahayagan. # nauhin at tagapagsalita
apat na araw na pagsasa-
Nagbigay din ng naman si Dr. Jacqueline
nay sa pagsulat at pama-
School Fence naisakatuparan mahayag. S. Ramos, supervisor ng
Hilagang Distrito sa na-

I
sang pangarap na
natupad ang school
fence ng Bagong
Sikat. Elementary Schy-
ool Annex-1.Matagal
nang mithiin ng mga
guro,mga magulang at
mag-aaral na mgakaroon
ng concrete fence ang
paaralan upang mas
masiguro ang kaligtasan
at segurridad ng mga
mag aaral.Sa maayos at
masigasig na pamumuno
ng Teacher In-charge na
si mam Renalyn M.
Rambac at sa tulong ng
mga magulang sa
pangunguna ng PTA
President na si Ginoong
Layunin ng nasabing
Wilfred Agbayani ay workshop na malinang at ganap na workshop.
nabigyan ng agarang mapaunlad pang lalo ang Samantala, nagka-isa
paraan upang makamit kaalaman at kasanayan naman sa pagbabahagi
ang pangarap na ito. ng mga mag-aaral sa ng kanilang kaalaman
Nagsimula ang gawaing pagsulat ng ang mga school paper
proyektong ito noong balita, sa iaba’t ibang advisers sa pamumuno ni
Pebrero 2016 mula sa kategorya para sa pag- G. Alvin Eleydo, SPAA
pondo ng nakaraang sabak sa nalalapit na President ng Hilang Dis-
Division Schools Press trito, ayon na rin sa
Founding Aniversary ng
Conference, at upang pangunguna ni Dr. Ra-
paaralan.. Mithiin ng
mapanatili ang hawak na mos sa pagsasakatuparan
korona ng San Mateo ng DSPC Workshop. #

pamunuan ng paaralan na ang mabuting

sa pangunguna ni mam
Renalyn Rambac at ng
mga magulang na
maumpisahan agad
ito . Sa susunod na Fund
Raising susunod na rin
ang school stage . Isa na
Bagong s chool fence ng paaralan naming paggpapatunay
layunin ay tiyak na
makakamtan sa pag-
tutulungan at di
mapantayang pagka-
kaisa ng mga guro at
mga magulang ng paar-
alan.
 PAHINANG BALITA P.3 HUNYO-OKTUBRE 2017

INSET ng mga guro, Region 4 nagkaisa sa Inter-Region Palaro

isinagawa ng distrito Santa Aletha

G
inanap ang Sa payak na pro- ang angking kakayahan
Inter-Regional grama, nagbigay men- sa larong kinasasali-
Palaro ng Re- sahe ang punong han.
gion 4 sa Mababang barangay ng San Mahigit kumulang
Paaralan ng Mapuroc Roque sa katauhan 300 na atleta at 36
noong ika– 13 ng Ago- ni G.. Ferdinand C. na tagasanay ang
sto, binubuo ng apat na Ortiz, gayundin ang nakiisa sa palaro.
paaralan, Mababang punongguro ng San Nagpakitang gilas

L
imang araw na pagbabahagi niya ng Paaralan ng Mapuroc, Roque na si Gng. ang bawat manlalaro
seminar work- kanyang kaalaman sa Bagong Sikat, San Yolanda J. Ortiz na sa piniling laro gaya
shop ang isina- topikong Contextualiza- Roque at San Ignacio na siyang nagbigay hamon ng basketball, volley-
gawa para sa mga guro tion of Learning Re- siyang namahala sa sa bawat atleta ball, badminton, chess,
ng San Mateo North sources naging kasama nasabing palaro. na gawin at ipakita swimming at iba pa. #
District. niya sa pagbabahagi ng
Isinagawa noong ika kaalaman sina G.
-23 ng buwan ng Ok- Evangeline Estabillo,
tubre 2017. Ang IN- Principal I ng DSES, at
SET ng lahat ng kagu- G. Ernelita T. Panaga,
ruan ng North District. Master Teacher I ng
Ibinahagi ng mga MPES.
magagaling na mga Sa sumunod namang
principal, head teach- araw tinalakay din ang
ers, master teachers at topikong Formulation
piling mga guro na on Contingency Plan-
dumalo sa nasyonal, ning na buong husay
regional at division namang ibinahagi ng
training sa magkakai- mga mahuhusay na
INTER-REGION PALARO. School Heads ng Region 4 nag-unahan sa pagtaas ng school banners.
bang araw at lugar. resource speakers na
Sa unang araw nang pinangunahan naman ni Yolanda Ortiz, ESHT III
nasabing seminar G. Catalino A. Yanos, ng San Ignacio , G. Flood Drill, isinagawa sa BSES
pinangunahan ni Dr. DRRM District Coordi- Ronald Y. Basubas,

Jacqueline S. Ramos, nator at ESHT III ng ESHT III ng Mapuroc at
ina ng distrito ang Mapuroc ES, Gng. G. Lauro T. Lucena ng
Feeding Program sagot ng DepEd
Jasper Lucero
programang ito ay ang
mga batang kulang sa
timbang at may prob-
lema sa kalusugan ang
siyang pagkakalooban
ng naturang programa.
Naitala sa programa
na isasagawa tuwing
Miyerkules at Biyernes,
PAGSUGPO SA MALNUTRISYON:Tama at wastong pagkain upang
makamit ang malusog na pangangatawan ang feeding para sa
B
Aaron A. Escalante
ilang pag- ng bayan ng San Mateo.
suporta sa Aktibong isina-
programa ng gawa ng mga
pamahalaang National partisipante ang tunay
Disaster Conscious- na senaryo ng nakakara-
ness Month na may nas ng baha. Isinagawa
temang “Pag Alerto, ang mga dapat gagawin
Malayo sa Peligro” bago mangyari ang
dinaluhan ng mga ma- pagbaha, kasalukuyan
mamayan sa barangay ang pagbaha at gagawin
ang flood drill na pagkatapos ng baha
ginanap sa San Roque kung sakali mang may
Community Hall, Ago- mga pangyayaring gan-
sto 30. ito sa lugar na kinabibi-
Naisagawa ang langan.

B
mga batang kulang pagsasanay sa pa- Layon ng pro-
umuhos ang na ginanap ang pagdiri- sa timbang. mumuno ni Mayor gramang ito na ipabatid
suporta ng wang sa buwan ng Nu- Ang nasabing pro- Ampi R. Agcaoili at sa mga mamamayan
General Parent trisyon. graman ay suportado Vice Mayor Roberto ang wastong pamama-
Teacher Association Masaya ang bawat ng PTA at ang kantina
(PTA )sa feeding pro- mag-aaral, sapagkat C. Agcaoili at raan at paghahanda
ng paaralan, ganun
gram sa pamumuno ni silang lahat ay nabigyan pakikibahagi ng ilang sakaling maharap ang
din ng mga pribadong
G. Wilfred Agbayani ng pagkakataon na tao na nagnanais mag- mga opisyales ng Dis- barangay sa hindi
noong ika-20 ng makapag-feeding. Ang sponsor sa araw ng aster Risk Reduction inaasahang kalamidad
Hulyo 2017 kasabay pinakabenepisaryo ng feeding. # Management (DRRM ) na darating sa lugar. #
 PAHINANG EDITORYAL P.3
P.4
K + 12 sa Pilipinas– Ano, bakit, kailan at
sino ang apektado nito?
Narito ang isang paglilinaw ukol sa gagawing pagpapatupad ng pro-
gramang K+12 ng Department of Education (DepEd) sa mga pampublikong
paaralan sa darating na pasukan.
Ano ang K+12 at ang layunin nito?
Ito ang programang ipatutupad ng pamahalaan at ng kagawaran ng
edukasyon na naglalayong tulungan ang ating mga kabataan at ang pantayan
ang sistema ng edukasyon, hindi lamang sa buong Asya, kung hindi sa buong
mundo. Ang K+12 ay ang karagdagang grades 11 at 12 na nagnanais ihanda
ang mga mag-aaral pagkatapos ng high school, kung nais na nilang magtrabaho
at hindi agad magtuloy ng kolehiyo, o upang maging handa sa mundo ng pagne-
negosyo, o ang mas maging handa para sa kolehiyo mismo.
Ayon kay Kalihim Bro. Armin Luistro ito ay ibibigay ng libre sa mga nais
pumasok sa pampublikong paaralan. Bagaman magiging isang puhunan o in-
vestment ng mga magulang sa edukasyon ng kanilang mga anak.
Sa kasalukuyan ay kinakailangan magtapos ang ating kabataan o mag-
aaral ng kolehiyo para makapagtrabaho. Ngunit para kay Kalihim Bro. Armin
Luistro at Pangulong Noynoy (Aquino III) ang K+12 ay ang pagbibigay ng
basic competencies na kailangan upang makapagtrabaho ang mga kabataan.
Junior high school pa lamang, maaari ng makakuha ng certificate of competen-
cy level 1 basta ma-satisfy lang ang requirements ng TESDA. Senior high
school, level 2, naman ay maaari na silang magtrabaho .
Sino ang sakop ng mga pagbabagong ito? Sino ba ang maapektuhan nito?
Ang masasakop talaga ay ang incoming first year high school ng pam-
publikong paaralan. Ang pagsisimula nito ay nangangahulugang ipatutupad na
ang bagong curriculum para sa grade 1 curriculum lamang, kindergarten, at
grade 7 o first year high school lamang.
Ang mga maaapektuhan ay ang mga papasok ng first year high school,
dahil sila ang first batch of grades 11 to 12 graduates sa taong 2016 hanggang
2018. Ibig sabihin, yung incoming first year high school o grade 7 this school
year 2012 to 2013. Samantala ang mga incoming second year, 3rd year at fourth
year, ay gagraduate sa dating bilang ng taon. Sa kasalukuyan ay maraming mga
kakulangan tulad ng silid-aralan, guro, aklat, na nais tugunan sa loob ng dalawa
hanggang tatlong taon ng pamahalaan. At dahil ang karagdagang grades 11-12
ay ipatutupad at mangyayari lamang sa 2016 to 2018, ang natitirang apat na
taon ang ay paghahanda dito.
MGA PATNUGOT
Pangulong Patnugot Aaron A. Escalante
Pangalawang Patnugot Mia R. Agbayani
Patnugot ng Balita Cassandra C. Galamay
Mga Taga-ulat Rob Justin Bajacan,Hazel Patricio
Kartonista Aaron A. Escalante, Chelsea Baccay
Litratista Jivvah V. OLiveros
Mga Kontributor Jaspher Lucero
Kathleen Gacusan
Lyka Feliciano
Tagapayo Bb. Santa Aletha A. Pascual
G.Ericson P. Lucas
Konsultant Gng. Renalyn M. Rambac
HUNYO-OKTUBRE 2017
“Mga Pananaw sa K + 12”
Ang K + 12 ay isang programa kung saan ga-
gawin nilang mas handa ang mga mag-aaral kapag
ito ay nakatapos sila ng sekundarya. Nais ng De-
pEd na maging handa ang mga mag-aaralsa mundo
ng pagtratrabaho. Kung nais na nilang magkaroon
ng trabaho at hindi agad magtutuloy ng kolehiyo.
Okaya’y upang maging handa sa mundo ng pagne-
negosyo, o kaya naman ay mas maging handa para
sa kolehiyo mismo. Marami sa atin ang sumasang-
ayon sa programang ito ngunit marami din ang
sumasalungat ditto. Narito
ang ilan sa mga pananaw ng mga bata at magulang
ukol sa bagong kurikulum na K + 12…… Ang K
+ 12 para sa akin isang magandang programa ng
gobyerno, na kapag natapos na ng sekundarya ay
maaari nang magtrabaho. Zenith
A. Piscador
Sang-ayon ako sa programang K + 12 dahil ito
ang siyang magbibigay daan upang makamtan ko
ang aking mga pangarap at magkaroon ng magan-
dang kinabukasan.
Alecksa de Guzman
Maganda ang K + 12 na bagong programa ng
gobyerno, para ang mga kabataan ay mas maging
mahusay sa mga gawaing teknikal at kapag nakata-
pos na ng hayskul ay maaari narin silang makapag-
trabaho sa ibang bansa.
Josiephine R. Domingo
Hindi ako sang-ayon sa K + 12 na programa,
dahil ditto mas magkakaroon ng posibilidad na
tamarin ang mga bata sa pagpasok kapag madadag-
dagan pa ng dalawang taon ang highschool at isa pa
dagdag gastusin sa amin na mga magulang.
Fely Madrid
Hindi ako sang-ayon, dahil magiging pasanin
na naman ng magulang ang karagdagang baon na
ibibigay sa kanilang mga anak.
Marilou
Sang-ayon ako, dahil ito ay para sa kabutihan
ng mga mag-aaral na madagdagan ang kanilang
kaalaman at makapagtrabaho ng maaga lalo na sa
mga katulad naming walang magandang han-
apbuhay na mapagkukuhanan ng pagpapa-aral sa
mga anak.
Francine Raymundo
 PAHINANG EDITORYAL P.5 HUNYO-OKTUBRE 2017

‘ Ang K + 12 Program’
Ang kagawaran ng Edukasyon ay
Nakapanlulumong isipin na ang Agham at Teknolohiya sa Pili-
naglunsad ng panibagong kurikulum
pinas ay isinasawalang- bahala ng pamahalaan. Sinong ma-
upang umangat ang kalidad ng edukasy-
kalilimot sa fluorescent bulb ni Agapito Flores na dahil sa kakulan-
on sa ating bansa kaya’t ang mga
gan ng suporta ng pamahalaang Pilipinas ay napilitang ibenta ang
kinauukulan ay gumawa ng paraan para
patent nito? Nakabinbin din sa sulok ang imbensyon ni Daniel
tayong mga Pilipino ay makilala sa
Dingel na sasakyang pinapagana ng tubig. Sa Cordillera, nangan-
larangan ng Edukasyon.
ganib ding maipagkibit-balikat ang nadiskubre ni Michael Beng-
Ang pagsulong ng K + 12 Program wayan na mga pananim na mainam na gawing alternatibong fuel.
ang tanging solusyon para makamit ang Ang Pilipinas bilang halimbawa ng umuunlad na bansa ay
ang isang de-kalidad na edukasyon. nararapat na magkaroon ng matibay na pundasyon ng Agham at
Ang K + 12 ay mula sa Kindergarten Teknolohiya. Ang pagwawalang- bahala sa larangang ito ay sala-
at labing dalawang taon sa elemantarya min ng marupok na kinabukasan sapagkat walang konkretong so-
at sekundarya; isang taon sa kindergar- lusyon na maaaring tumugon sa mga suliranin sa moderno at
ten, anim na taon sa Grade 1 hanggang komplikadong kinabukasan.
Grade VI , at apat na taon sa Junior HS- Ang Japan ay halimbawa ng bansang matatag ang antas ng
Grade 7 hanggang 10 at dalawang taon Agham at Teknolohiya. Ang bansang ito ay nakasisigurong may-
sa Senior HS-Grade 11 at 12. roong sapat na seguridad sa mga bagay na nakapagpapabuti sa
kalidad ng buhay. Gayunding mayroong matibay na pangkalig-
Hahaba ang panahon ng pag-aaral
tasan ang bansang ito sapagkat binibigyang- diin ang pagpapala-
ngunit, ang maganda naman ditto, sila ay
kas sa mga pasilidad ng sandataan.
magkakaroon ng on the-job training sa
Nararapat lamang na bigyan ng sapat na pansin ang
opisina o kaya’y sa mga factory. Sa
larangan ng Agham at Teknolohiya sa pamamagitan ng pagpapa-
panahon ngayon, kahit na anong trabaho
taas ng budyet na inilalaan sa sektor na ito. Kinakailangan ding
kailangang may matapos ka. Sa K + 12
palawigin ang kaalaman ng mga taong tumatangkilik sa larangang
na programa, kapag natapos ang bata,
ito upang magkaroon ng pagbabago sa kalagayan ng agham sa
handa na siyang magtrabaho dahil ang
Pilipinas.
nalalaman niya, ay kung ano ang nal-
Ang bansang mayroong seguridad sa Agham at Teknolohiya
alaman sa ngayon ng nakatapos na ng
sa lipunang pinapairot ng iba’t ibang suliranin ay nangan-
ilang taon sa kolehiyo. Ang Grade 12
gahulugan ng pamahalaan na mayroong kalinga sa mga taong
graduate ay handa ng humarap sa mun-
sinasakupan nito. Ang mga produkto ng agham na nadiskubre ng
do, sapagkat itong programa ay siyang
mga Pilipino ay mga instrumento rin na tutugon sa suliranin ng
daan upang ang mga Pinoy ay makamit
bansa. Kung gayon ay labis na nararapat na paigtingin ang
ang sinasabing Education For All, na ang
agham sa Pilipinas.
Tunay ngang malaki ang papel na gagampanan ng Agham at
K to 12… susi nga ba sa Teknolohiya sa paglutas ng iba’t ibang suliranin ng lipunan. Karap-
malaking pagbabago? at- dapat na palakasin ang larangang ito upang ang balon ng
kasaganaan at matiwasay na buhay ay bumulwak tungo sa mas
Nagkaroon ng orien- at workbook na gaga-
malagong Pilipinas. Mayroong kakayahan ang bayang ito.
tation sa mga guro ng mitin sa pagsulong nito.
Kindergarten na sinun- Hindi naging ma- ating bansa? Handa nga pamunuan ng DepEd ay gobyerno. Ang kakulan-
dan ng mga Grade I dali sa mga magulang ba ang DepEd sa pag- umani ng reaksiyon gan ng silid-aralan,
Teacher sa pagsulong sa at mga guro ang pag- sulong sa bagong cur- atopinyon mula sa mga aklat at pasilidad ay
nasabing Curriculum. tanggap sa bagong cur- riculum na ito? Sapat mamayang Pilipino na ilan lamang sa mga
Nagkaroon ng riculum dahil hanggang nga ba ang pagdarag- ayaw sa pagpapatupad problemang kinaka-
maraming usap-usa-pan sa ngayon marami pa dag ng isang taon sa K to 12. Ayon dito, harap ng ating bansa
tungkol dito. Mula sa rin angnagtatanong upang mas mapaunlad ito ay naghuhudyat ng na mas nangan-
separate subject na kung ano ang K to 12. ang kalidad ng panibagong kahirapan gailangang pagtuunan
MTB hanggang sa ma- Susi nga ba ito ng ma- edukasyon? sa bahagi ng mga pilipi- ng pansin ng pamaha-
teryales tulad ng aklat, laking pagbabago sa Sa paglabas nito ang nong umaasa lamang sa laan.
 PAHINANG AGHAM AT TEKNOLOHIYA P.6
MAKABAGONG
TEKNOLOHIYA: NAKA-
KATULONG NGA BA SA
ESKWELA?
S
a panahon ngayon, maraming
gadyet na ang nagsisilabasan. Iba't
ibang brand at model ng cellphone,
laptop at iba pa ang patuloy na humuhuli sa
interes ng mga tao. Nakapagdudulot ang
mga ito ng kasiyahan. Napapadali at
nagiging organisado ang ang mga gawaing
akademiko at propesyonal. Mas napapadali
ang komunikasyon at marami na ring mga
paraan upang makakuha at makapagbigay
ng impormasyon. Nangangahulugan lamang
ito na ang mga Pilipino ay nakakasabay sa
modernisasyon at isa sa naaambagan nito
ang paaralan.
Dahil sa teknolohiya, nagiging maayos
at napapadali ang mga gawain sa paaralan
lalo na ng mga mag-aaral na
nangangailangan ng kalidad na edukasyon.
Sinisikap ng paaralan na mapadali ang
pagkatoto ng mga mag-aaral at mapaunlad
pang lalo ang kakayahan at intelektwal na
kapasidad ng mga ito. Sa tulong ng mga
netbook, projector at higit sa lahat ng
internet, mas napabilis ang paglikom ng
impormasyon para sa kanilang takdang-
aralin, research work at pag-uulat.
Nagkakaroon sila ng bagong kaalaman at
repleksyon dahil sa pagsisiyasat sa
internet.
Sa kabila ng mga pakinabang na ito, may
mga bagay na hindi maiiwasan at
nakakaabala sa pag-aaral. Ang popularidad
ng Facebook at iba pang social networking
sites ay nagiging bahagi na ng buhay ng
isang estudyante. Ang oras sa pag-aaral
kung gabi ay nauubos sa pagfe-Facebook.
HUNYO-OKTUBRE 2017
GADGETS
S
a paglakad ng panahon ay nagkaroon na tayo ng tina-
tawag na 'globalisasyon', at patuloy na umaangat at
umuunlad ang ating teknolohiya. At sa mabilis na pag-
sulong ng teknolohiya ay masasabing
nakasasabay na tayo sa kaunlaran at
makabagong teknolohiya ng mauunlad
na bansa.
Sa kasalukuyang panahon ay si-
nasabing computer age na tayo dahil
lahat ng larangan ay halos computer na
ang ginagamit. Sa mga opisinang go-
byerno, pribadong opisina, sa mga
eskwelahan atmaging sa pamamahay
man ay gumagamit na ng computer sa
kanilang pakikipagtransaksyon. Kung wa-
lang personal comput-
er ay may mga makabagong cellphone na nag-
sisilbing gamit sa iba't ibang uri ng pakikipag
transaksyon. Sinasabi pa nga sa mga datos na
ang Filipinas ang siyang 'cellphone capital of the
world', dahil ultimong mahihirap na pamilyang
Filipino ay nakagagamit na ng cellphone. Ang
mabilis ba na pag-unlad sa larangan ng teknolohiya ay makatutu-
long ba o hindi, lalo na sa larangan ng
edukasyon sa ating bansa.
Lahat ng uri ng pag-unlad maging sa
teknolohiya ay may kaakibat na positibo at
negatibong dulot sa ating pamumuhay, mag-
ing sa larangan ng edukasyon. #
Nagiging dahilan din ito upang mawala sa pokus sa pag-aaral.
Umaasa na lamang sila sa mga impormasyon sa internet at
kadalasan ay "copy-paste" na lamang ang ginagawa. Nagiging
limitado na lamang ang kakayahang intelektwal ng mga mag-aaral
sa ganitong paraan. Sa oras
ng klase ay hindi na
nakikinig sa guro dahil mas
inuuna ang pagtext.
Minsan, nauubos ang pera
sa paglalaro ng online
games sa internet cafe.
Minsan nama’y inuumaga
sa pagtulong dahil sa
panonood ng movies.#
 HUNYO-NOBYEMBRE 2016
PAHINANG AGHAM AT TEKNOLOHIYA P.7
Plastik na basura, krudo na
paglabas sa makina
B asura rito, basura roon.
Tinatayang aabot sa apat hang-
gang limang libong tonelada ng
basura ang nagagawa ng tao sa buong
mundo kada taon. Ikatlo’t apat na bahagi rito
ay mula sa mga kabahayan ayon sa ulat ng
Environmental Protection Agency sa Amerika.
Kaya naman nakaisip ang Blest Corporation
ng Japan ng appliance na ginagawang krudo
ang mga basurang plastik; ito ang Envion’s
Machine.
Kumokunsumo lamang ng isang kilowatt ng
kuryente, ang Envion’s Machine ay makatutu-
long upang makabawas sa perwisyo sa
kalikasan na nagdudulot ng climate change.
Inaasahang magiging popular ang nasabing
appliance sa merkado sa susunod na mga ta-
on.
Nabawasan na ang basura, may krudo
pang kapalit na maaaring gamitin sa mga
sasakyan at iba pang kagamitang gumagamit
PAGKAIN MO, PAGKAIN
KO DELIKADO!
L umalabas sa pinakahuling ulat ng
World Health Organization (WHO) na
ang mga prosesong karne gaya ng
bacon, ham at longanisa ay posibleng
magdulot ng kanser sa tagal ng panahon
nang pagkain nito.
Ayon sa pag-aaral ng International
Agency for Research on Cancer (IARC) ng
PAHINANG AGHAM AT TEKNOLOHIYA P.7
HUNYO-OKTUBRE 2017
Higit Pang Pagbabago Dahil sa Moder-
nong Pagsasaka
Binago ng mga makinarya ang buhay ng mga magsasa-
ka sa maraming lugar. Karamihan ng magsasaka at traba-
hador sa bukid ay kailangan ngayong maging bihasa sa
paggamit at pagmamantini ng sopistikadong makinarya. At
parami nang parami ang nagtatrabaho nang mag-isa. Hindi
na katulad noon na sama-sama sa pagtatanim, pag-aasarol,
at pag-aani.
Sa maraming bansa, nagkaroon ng bagong uri ng mag-
sasaka, isang edukadong negosyante na nagpapaka-
dalubhasa sa mass production ng ilang uri, o kahit isang uri,
ng produkto sa agrikultura. Namumuhunan siya nang malaki
sa lupa, mga gusali, at makinarya. Pero nakadepende pa rin
siya sa iba. Ang malalaking kompanya na nagpoproseso ng
pagkain at may-ari ng mga supermarket ang nagdidikta hin-
di lamang ng presyo, kundi ng uri, laki, at kulay ng kaniyang
produkto. Ang mga agricultural engineer ang nagdidisenyo
ng kaniyang sistema ng produksiyon, at may mga kom-
panyang nagsusuplay ng abono, pestisidyo, at hybrid na
binhi na tamang-
tama sa kaniyang
bukid. Ang laki na
ng isinulong ng
pagsasaka sa nga-
yon. Pero hirap pa
rin ang magsasa-
ka, at nababahala
ang ilan sa posi-
bleng masasa-
mang epekto ng
ilang pamamaraan
ng pagsasaka.oras
na kailanganin.#
WHO, ang mga prosesong karne ay kinokonsidera na din
bilang carcinogenic o nakapagdudulot ng kanser. May sapat
umanong ebidensya na mag-uugnay sa mga ganitong klase ng
pagkain sa pagkakaroon ng colorectal cancer.
Ang sinasabing malakas na ebidensya ay base sa higit 800 na
siyentipikong pag-aaral na pare-parehong iniuugnay sa kanser ang
mga karneng prinoseso. Nakasaad din na ang mga prosesong kar-
ne na tinutukoy dito ay ang mga karne na dinagadagan ng asin,
nilagyan ng pampalasa, pinausukan, at sumailalim sa proseso ng
pagpepreserba.
Dagdag pa rito, ang mga “red meat” o mapulang karne ng
baka at baboy ay tinukoy din sa pag-aaral ng IARC bilang
“probably carcinogenic” o posibleng magdulot ng kanser.
 PAHINANG LATHALAIN P. 8 HUNYO-OKTUBRE 2017

Ang Kabataan ang pag-asa ng Bayan SALAMAT MAAM

Si Gat Jose Rizal na ating pambansang bayani; isang
Maam… Salamat sa iyong pang-unawa at
taong eksepyonal sa lahat ng larangang kanyang ginusto at
inibig. Henyong maituturing kumpara sa ordinaryong ang munti kong isipan ay iyong kinahabagan.
taong tulad natin. Sa edad niyang tatlumpu‟t-apat nang Salamat sa pag-ibig na sa aki'y pinaramdam. Ang
siya‟y pumanaw ay hindi matatapos ang istorya ng
kanyang buhay sa sobrang kulay nito. At ngayong ika- aking pusong nasa bingit na ng pag-aalangan ay
isandaan at limampung taon ng kanyang kapanganakan pinatikim mo ng tamis ng iyong pagmamahal.
hindi maaaring hindi ito gunitain ng makabayang Pilipino Maam… Salamat sa iyong mabubuting
a t n g a t i n g k a s a l u k u y a n g p a m a h a l a a n .
Gugunitain ang kanyang pagiging ehemplo sa kabataan, ang pagkamartir, ang itinuro at ang halaga ng aking buhay ay aking
kanyang mga gawa, ang kanyang mga reporma, ideolohiya at ang kanyang kabayanihan. napagtanto. Salamat sa pagkakataong ika'y
Marami siyang pangaral na iniwan sa‟tin at isa lamang sa daan-daang pangaral na ito ay
ang malalim na:
aking makapiling sa araw ng pighati at aking
“Ang kabataan ang pag-asa ng Bayan”. paninimdim.
Ang kabataan ang pag-asa ng bayan. Ito‟y katotohanan Maam… salamat sa iyong payo na
walang duda. Dahil ang kabataan ang masusing nagmamatyag
sa gawi ng nakatatanda, sila ang nagmamasid sa bawat kilos naghatid sa akin sa landas ng paraiso. Ang buhay
nang mas may gulang. Subalit, hindi ba may kasabihang: kong minsan nang maalikabok na larawan, gam-
“Anumang ginagawa ng mga nakatatanda ay nagiging tama sa
it ang palad mo ay iyong nilinisan.
paningin ng mga bata”. Ano ba ang nakikita nating ginagawa
n g n a k a t a t a n d a s a a t i n ? Maam...salamat sa mga salitang humubog sa akin
Ano ba ang ginagawa ng mga may edad na nasa pwesto at tungkulin? na nagbigay ng pag-asang ang katotohana'y
Kabi-kabila ang lantarang lumalabag sa batas, mahirap man o mayaman. Nakakalungkot
malaman na ang kabataang may magandang hangarin sa bayan ay lalamunin ng sistema.
aking tuklasin. Hindi ko maitatatwang ako'y tao
Masdan mo ang mga bata. Ang aral sa kan ila makukuh a. man din na palaging mali at kadalasa'y nahuhuli
Masdan mo ang kabataan.Marami ang sa kanila‟y pakalat-kalat sa lansangan kahit sa karera ng magaling.
na ang dapat ay nasa loob sila ng klase at nag-aaral. Marami ang sa kanila‟y nasa bilyaran
kahit na ang dapat ay nagsusulat ng kanilang aralin hawak Maam… salamat sa pagtulong na ako'y
ang pluma sa halip na tako.Marami ang sa kanila‟y nasa loob makaahon sa hirap at lungkot ng aking kahapon.
ng internet cafe o computer shop minamaster ang kung anu-
Sa hiwaga ng iyong itinurong IKALAWANG
anong videogames sa halip na ang kanil-
ang asignatura habang ang kanilang magulang halos dugo na PAGKAKATAON, tunay ka ngang huwarang guro
ang ipawis sa paghahanap-buhay. sa lahat ng panahon.. Pagdating ng panahong
Masdan mo ang mga bata. Ang sagot ay „yong makikita.
Masdan mo ang kabataan.Makikita mo sa kanila na ang buhay ay simple lang; may ako'y katulad mo na asahan mong babaunin ko
okasyon man o wala ay wala silang sawa sa inuman. Makikita mo sa kanila ang tunay na ang iyong ipinamana. Ang tulong mo na sa katau-
“pagrespeto” sa matatanda; wala silang pakialam at gagawin pa rin ang gusto kahit na han ko'y nagpaganda asahan mong mamanahin
halos umiyak na ang magulang sa pagsaway sa kanilang maling gawi.
At kahit na ang simpleng pag-utos ng ina ay hindi alintana.Makikita naman ng iba.
mo sa kanila ang pagpapahalaga sa tinatawag na “pag-ibig”; lantaran Maam… salamat po minsan pa at
nila itong ipinapahayag sa murang edad at pagkuwa‟y isinisisi sa
gobyerno ang kahirapang naging dulot nang kapusukan.
pagpapalain ka nawa ng POONG DAKILA na sa
Masdan mo ang mga bata. Ang buhay ay hawak nila. ati'y lumikha...
Marami sa kanila ang hinahayaang malubog ang sarili sa iba‟t-
ibang mga bisyo; hindi pa tapos ng kolehiyo pero napakahusay na
humithit ng yosi.Marami sa kanila ang hinahayaan ang sarili na magayuma at malason
ang isip ng teknolohiya sa halip na ibaling ang sarili sa mas makabuluhang mga
bagay.Marami sa kanila ang maagang napapasok sa sindikato at napapariwara ang kapa-
laran; mga kabataang hanap ay basag-ulo at walang pakialam sa mgataong kanilang
naagrabyado.Sa hirap ng buhay, ang ibang mga kabataang may pagnanais na makapag-
tapos ng pag-aaral ay nahihinto, ayaw man nila itong gawin. Maagang sumasabak sa
hamon ng buhay, naghahanap ng trabaho, nagbabanat ng buto. Trabahong maituturing
na hindi naman sasapat sa lahat ng pangangailangan.
 PAHINANG LATHALAIN P. 8

PAHINANG LATHALAIN P. 9 HUNYO-OKTUBRE 2017

Buwan ng Wika ipinagdiwang ng BSES

Iba't- Ibang Mukha ng mga Guro
S
Jivvah V. Oliveros
a bawat taon

B
ang buwan ng ilang pagkilala sa kabayanihan ng mga guro sa
Agosto ay isa sa pagdiriwang ng World’s Teachers’ Day nais kong handugan
pinaghahandan dahil sa ng pasasalamat ang aking mga guro sa pamamagitan ng
buwang ito ipinagdiri- mensahe na maglalarawan sa kanila.
wang natin ang buwan Sa dami na ng aking naging guro ay natuklasan ko na lahat
ng wika. sila ay may iba’t ibang mukha – iba’t ibang paraan ng pagtuturo,
Ngayong taon, ito pagpaparamdam ng pagmamahal at malasakit.
ay ipinagdiwang s a Ang ilan ay tahimik at malumanay, laging handang makinig
t e m a n g “Filipino– at magpasensiya ngunit huwag pakasisiguro sa biglang buhos ng
W i k a Pambansang kanilang emosyon. Ngunit ganon pa man ramdam ko ang inyong
Kaunlaran ”. Kaugnay pagmamahal, salamat po ang aking guro.
nito, ang coordinator Mayroon namang laging galit, laging masungit at madalas ay
ng Filipino ay naglunsad ng iba’t ibang gawain para “full volume” kung tawagin. Pero likas pa ring maawain at mapag-
sa mga mag-aaral ng mataas na paaralan tulad malasakit, ramdam ko pa rin ang inyong pagiging pangalawang
ng: paggamit ng magulang, salamat po aking guro.
Inang Wika sa Ang iba naman ay parang kaibigan, nakakabiruan, medal-
loob ng isang ing lapitan at huwaran, gayunpaman, alam ko ang akig limitasyon
bu-
wan, patimpalak
lalo’t kung kailan sagad na ang inyong pasensiya, pero sa kabila
sa pagguhit, pag-
nito, ramdam ko parin ang inyong paggabay, salamat po aking
gawa ng islogan,
guro.
pagbigkas ng tula Tunay ngang sila ay ating kaibigan, minsa’y ate, kuya, kal-
o sabayang pag- aro sa isports, kabahagi sa mga bagong kaalaman, doktor kung
bigkas, pag-awit tayo’y may masamang pakiramdam, tagapagtanggol sa kagipitan,
ng mga makaba- referee sa oras ng kaguluhan, magbubukid kung may gulayan,
yang awitin katuwang sa paglilinis ng silid-aralan, tagadisenyo at tagalikha ng
at pagsulat ng magandang lugar para sa ating pagkatuto, mananayaw, mang-
sanaysay. At aawit, tagapayo, kaibigan, pangalawang ina/ama.. ngunit higit sa
noong Agosto 25, 2017, nagkaroon ng isang pro- lahat, isang salita na maglalarawan na ng lahat ng ito- GURO, ang
grama para sa pagtatapos ng buwan ng wika. Sa p r o nagtuturo sa ating lahat ng nais nating malaman, walang limita-
g r a m a n g ito, na g k a r o o n ng isang paligsahan syong pagmamahal na ating nararamdaman sa iba’t ibang paraan.
Sa lahat ng ito, maraming maraming salamat po mga ma-
hal naming guro! .#

at palabas ang bawat grado mula kinder hanggang sa

ika-anim na baitang na nilahukan ng lahat ng mga
mag-aaral.
Sa pamamagitan ng selebrasyon na kinapapaloo-
ban ng mga pili at mapagpayamang gawain, minsan
pang pinatunayan na sa kabila ng kakulangan sa oras
ay naisagawa pa rin ng may kahusayan ang bawat
kasanayan at talento ng mga lumahok at nakibahagi.
Nabigyan ng pagkakataon ang mga mag-aaral na
di p a nakakatuntong ng entablado.
Napalalim ang pagpapahalaga ng bawat isa sa
wika at kulturang kanyang kinagisnan na
magpapatunay ng kanyang pagmamahal sa sariling
bayan. Maging ang ispiritu ng kapatiran at pagkakaisa
ay naipamalas at naranasan ng bawat kalahok sa pag-
diriwang na alam nating lahat na ito ang sentrong
pagpapahalaga ng paaralan.#
 PAHINANG LATHALAIN P.10
PAHINANG LATHALAIN P.10
BAGONG PAKIKISAMA…BAGONG PAG-ASA
Ako ma'y nagtataka sapagkat di
ako makagawa
Gayong sa iba kudyat naman at
ura-urada?
Kaya nagnilay-nilay ako't nagising
ng maaga.
Binalikan ko mga sandaling tayo ay
magkasama.
Tandang-tanda ko pa nung ika'y
bagong salta
Di pa kita nakikita naririnig ko na
pangalan na Rena...
Isa sa mga matutunog na pangalan
sa dist. Kilala.
Kaya naman ako'y napapaisip,
"Sino ba siya?"
Di lang nagkrus ang ating mga lan-
das o daan
Nagkasama pa tayo sa isang liblib
na paaralan.
Ika'y nakadaupang palad subalit
panandalian
Iniwan ding mag-isa sapagkat
aking kabuwanan Ngunit sa mga
sandaling ika'y nakasama
Naipinta ko lahat sa aking puso at
diwa.
Mga bagay, pagkain, bisyo at kung
anu-ano pa.
Idagdag na ang mga kalokohang
pinagsaluhang kakaiba.
Mula sa talampakan hanggang ka-
lingkingan ika'y nabisto
Kung sino si Miss Renalyn M. Ram-
bac na usyoso ko.
Sa isang buwang kita'y kaututang
dila naurirat ko
Sa pagiging chika dora nakilala at
nagalugad kita ng husto.
Pananghalian nati'y may sawsa-
wang suka
Espesyalty mo yatang may asukal
at gayuma.Sapagkat kahit ika'y
"miss promising" mahilig mangako
at may pasumpa- sumpa pa
Di ko magawang magalit pag ngiti
mo na ang nauna.
Bilib din ako sa super powers mo
Pagdating sa trabaho para kang
trumpo
Daig mo pa si wonder woman kung
magtrabaho
Para kang may magic natatapos ng
HUNYO-NOBYEMBRE
HUNYO-OKTUBRE 2017
tama at listo.
May kakaiba karing karisma ang pagi-
ging sweet.
Sapagkat kahit na sinong nagbabaga
ang bunganga sa galit
Pag ikaw na ang umeksena napapawi
ang ulong nag-iinit
Lumalamig ang bunganga ng mga ta-
ong nanggagalaiti't nagngangalit.
May bisyo karing kakaiba bentilador na
nakatutok talaga
Kahit nga sa loob ng tent tuwing scout-
ing dala-dala mo pa.
Buti nalang naka imbento ng
batteryfan na maikakarga
Kaya superb naka-electricfan ka nang
naglalakad o rumarampa.
Pagdating sa mall mata' mo'y nakatuon
sa mga bag ,sapatos at damit na May
etiketa.
Fashionista ka kasi at talaga namang
napakaganda at bonggang-bongga.
Para kang artista, napapalingon ang
madla
Simpleng alindog ngunit nakakabighani
baga!
Paminsan-minsan sa sine natin ibinubu-
ga ang mga hinaing sa buhay na naka-
kaloka.
At walang kapagurang window
shopping at sa grocery naman
napupunta.
Bibili nalang ng pasalubong o di
kaya'y kahit anong kaya ng bul-
sa.
Hindi rin mawawala paborito
nating bisyo busugin ang sikmu-
ra... fastfoods di lumalagpas sy-
empre pa!
Paulit-ulit man kitang titigan
kako baka malik -mata lang
Subalit talagang namumutawi
pa rin ang iyong kariktan.
Bagaman kinulang ka sa bala-
kang at height maputi ka naman
Makinis ang kutis at napakagan-
dang pagmasdan.
Ngayon ko lang napagtanto
kung bakit di kita maigawan ng
tulang sinasamo mo.
Di ko na pala maibulay-bulay
mga naimbak na yugto
Napakaraming eksenang sa isip
at sa puso nagtatago
Kaya nobela na ang dating o di
kaya ay kwento.
Pagdating ng panahong ikaw ay
maging mayaman o maging
mataas na tao.
Hwag ka sanang magbago at
hwag maging TYONGGO.
Sabagay, sa ngayon ikaw parin
yung dating Rena na nakilala
ko.
MASIPAG, MALAMBING, MA-
BAIT,MASUNURIN at MAKATAO
Panalangin ko sa Diyos nawa'y
makamtan mo
Ipagkaloob na sana niya Yung
bagay na pinaka-aasam asam
mo
Upang maging maligaya ka na
ng todong- todo
Maisigaw sa mundo "Masayang
masaya ako"
MTV
 PAHINANG ISPORTS P. 11 HUNYO-OKTUBRE 2017

Mga Kaalamang Isports

WIKIPEDIA
tatlong puntos (higit na
Arnis ang Bagong Pambansang Laro Basketbol kilala bilang 3 pointer)

A
ito ng Malacanang sport that can compete ng basketbol kung ang manlalaro ay
ay isang la- makapuntos sa labas ng
bilang pambansang with its popular foreign- linyang ito. Ang
rong pampa-
martial art at sport sa originated brethrens koponang may pi-
lakasan na binubuo ng
Pilipinas. like taekwondo, karate dalawang kopo-nan ng nakamaraming puntos sa
Ang pagdeklara sa arnis and judo," ayon sa limang manlalaro bawat pagtatapos ng laro ay
isa. Layunin ng laro na mananalo, subalit
bilang national martial Malacanang. maaaring magdagdag ng
art at isport ay nakapa- Sa ilalim ng batas, isasa- maihulog ang bola sa
net na may sukat na 18 oras (o v e r t I m e)
loob sa Republic Act ma ang arnis bilang inches (46 cm) di- kung naging tabla ang
9850, na pinirmahan ni mandatory course o yametro at may taas na puntos. Maaaring isu-
10 feet (3.0 m) na nak- long ang bola sa loob ng
Pangulong Gloria Ar- subject sa mga paar- kort sa pamamagitan ng
royo noong Disyembre alan. Bago nito, ang asabit sa backboard sa
Sa layuning lalo pang ba-wat dulo. Isa ang pagtalbog nito habang
11, 2009. arnis ay nagsisilbi basketbol sa pinakatan- naglalakad, tu-matakbo
mapasikat at maitaguy- o sa pagpasa sa kakopo-
“RA 9850 is expected to lamang elective physical yag at pinapanood na
od ang tradisyunal na
laro sa daigdig. Ang nan.
help propagate arnis as education subject sa
martial art ng mga Pi- isang koponan ay ma- Simula naimbento
a modern martial art/ ilang spaaralan. ang laro sa Springfield,
noy na arnis, idineklara kakapuntos ng isan field
goal sa paghulog ng Massachusetts sa Esta-
isang hari, isang reyna, sangay ng sandatahan” dos Unidos noong 1891,
Chess dalawang tore, dala-
wang obispo, dalawang
– sundalo, kabalyero,
elepante at karwahe, na
bola sa basket habang
naglalaro. Ang field sumulong ito bil ang
isang tunay na pandaig-

A
goal ay may dalawang
ng chess kabalyero, at walong katumbas ng pain, puntos para sa digang palakas an. Nag-
(ahedres) ay mga kawal (pawn). kabalyero, obispo at koponang nakahulog ng simula ang mga organi-
isang na- Layunin ng laro ang tore. Sa palibot ng taong bola kung ang manlala- sadong paliga
kalilibang at laba- mabitag (checkmate) 600 sa Persia, nag- ro ay nasa o malapit sa sa YMCA; nabuo ang
ang kalabang hari, kung ing shatranj ang pan- basket kaysa sa linya ng mga naunang liga sa
nang laro para sa dala-
saan ang hari ay agad na galan nito at pinaunlad tatlong puntos, at ang mga kolehiyo. Sa ka-
wang manlalaro. Ni-
pa ang mga rules. launan, naging p a l a k
lalaro ang laro sa iba- napailalim sa isang pag-
a s a n g propesyunal a n
baw ng isang parisukat lusob at wala nang ibang Nakuha ng mga Muslim
g basketbol. Kahit na
na tablang may 64 na paraan upang alisin ito ang shatranj matapos isang pampalakasang
maliliit pang parisukat sa pagkakasilo sa nilang masakop ang Amerikano sa una, ma-
na may dalawang susunod na galaw. Persia, at pinangalagaan bilis na kumalat sa mun-
magkaibang kalimli- Nanggaling ang ang mga Persong pan- do at makikita ang mga
man ng kulay. Sa simu- chess sa India, kung galan. Sa Spanish, nag- kilalang man-lalaro at
la, bawat manlalaro saan chaturanga ang una ing “ajedrez” ang pan- koponan sa ngayon sa
(itim at puti) ang nag- nitong anyo noong 6th galan ng “shatranj” (na buong mundo. #
mamando sa 16 na mga century A.D., na ang pinagmulan ng Tagalog
piyesa ng chess: ibig sabihi’y “apat na na pangalan), naging shatranj,“backgammon” wang parisukat sa unang
“xadrez”sa Portuguese a at dado. May teorya galaw, habang nakuha
t naging “zatrikion” si David Li na nagsasa- naman ng mga obispo at
sa Greek, ngunit sa bing nanggaling ang ng mga reyna ang kanil-
ibang panig ng Europe chess sa larong xiangqi, ang kasalukuyang mga
ay napalitan ng ibang o kaya isang pinag- galaw. Dahil dito,
bersion ng Persong shāh mulan nito, na nilalaro naging pinakamaka-
(“hari”). Narating ng sa China mula noong pangyarihan ang reyna:
laro ang Western Eu- 2nd century BC. ang makabagong chess
rope at Russia noong 9th Noong taong 1200, ay tinawag na“Chess ng
century. Noong 1000, nabago ang mga rules Reyna” .
kalat na ito sa Eu- ng shatranj, at narating Noong Gitnang
rope. Matapos maipaki- na ng chess ang kasalu- Panahon at sa Muling
lala ng mga Moro sa kuyan nitong kalagayan Pagsilang, ang chess ay
peninsula ng Iberio, noong 1475. Ang mga bahagi ng kulturang
tinukoy ito sa Libro de makabagong mga rules maharlika; ginamit ito
los juegos, isang kila- na ito’y nakuha ng Italy sa pagtuturo ng strategy
lang manuskritong ipin- at Spain. Nakuha ng sa pakikidigma at nag-
akalat noong 13th centu- mga kawal ang kakaya- ging tanyag bilang Laro
ry na tumukoy sa hang lumakad ng dala- ng Hari. # RMR
12

HUNYO-OKTUBRE 2017

San Mateo, muling naghari sa Area III Palaro 2017

M uli na namang
naghari
SMI sa Con-
ang
gressional Area 3 Pala-
kundarya mula sa kanil-
ang nalikom na 85 gin-
to, 44 pilak at 51 tanso.
Pumangatlo naman
kampeonato sa pang-
koponang laro tulad ng
Basketball, Baseball,
Lawn tennis, at Volley-
SEA Games: Unang ginto ng Pilipinas sa ro 2017 ng taunang ang Angadanan na ball.
gawaing pampalakasan nakapagtala ng 19 gin- Samantala, pumili
Kuala Lumpur, nasungkit ni Tabal sa mga distrito at pam- to, 29 pilak , at 43 tanso ng mga potensiyal na

M
adaling Nagsimula siyang paaralang sekundarya. sa antas na elementarya atleta ang pamunuan ng
Nakapag-ipon ng at sekundarya. Area 3 para sa darating
araw pa bumilis sa 5-kilometer 113 ginto, 107 pilak at Hinakot ng San na palarong panlalawig-
lang, du- mark. 60 tanso ang mga atleta Mateo ang mga unang an ng Isabela.
ng San Mateo sa lahat puwesto sa lahat ng Kabilang sa Area 3
mating na sa venue ang Pagdating ng isang oras ng laro sa antas ng el- kategorya sa Arnis, ang mga bayan ng Ali-
pressured ngunit deter- at kalahati sa karera, emtarya at sekundarya. Gymnastics, at Swim- cia, Cabanatuan, Reina
Nakamit ng Alicia ming na nagdagdag ng Mercedes, Angadanan,
minadong manguna sa napakalaki na ng ang pangalawang malaki sa kanilang mga San Guillermo, at San
42-kilometer race na si lamang ni Tabal at ini- puwesto sa antas ng puntos. Nakuha rin ng Mateo.#
elementarya at se- mga atleta nito ang
Tabal. wan nang tuluyan ang
Pinakamaliit ang Pinay mga kalaban.
sa anim na kasali ngunit Tumawid si Tabal sa
siya ang nag-head ng finish line sa oras na
pace mula gunstart. 2:48:26.

Bisikleta para sa mga batang

mahihirap

A ng alay lakad
na taunang
ipinagdiriwang
ay muling naganap
zen ng nasabing bayan.
Nag umpisa ang
Gawain ganap na ika-
apat ng umaga sa hara-
noong ika-23 ng pan ng Bahay ng Pama-
Setiyembre, sa Old halaan ng Bayan ng
Centro, San Mateo, San Mateo, Isabela na NAGKAKAISANG BAYAN. Buong bayan ng San Mateo nagkaisa upang muling tanghaling kampeon
Isabela. siyang isponsor ng sa Area III Palaro
Layunin ng pro- nasabing pagdiriwang.
grama na makakalap ng
pondo para sa pag-
Ito ay dinaluhan ng
mahigit 1,000 mama- 4 manlalaro ng BSES pasok sa CD-3
papaaral ng mga mayan ng San Mateo na Ericson Lucas ES Sina Raymundo, Espi-

mahihirap ngunit pinamumunuan ng LGU
matatalinong OSY ng -San Mateo mula sa
San Mateo na gustong iba’t ibang organisasy-
magkaroon ng diploma on at ahensiya ng bayan
at matatag na han- sa pamumuno ng buti-
apbuhay. Ganun din ang hing ina ng bayan. na si
paglalaan ng pondo Dra. Crispina R. Ag-
para sa mga Senior Citi- caoili.
N
angibabaw ang Narating naman ni nosa, at Agmata ay
tatlong atleta ng Jessa Mae Agmata ang muling nakilahok sa Pan-
BSES sa Athlet- unang puwesto sa 500 m distritong Palaro kung
ics Events sa ginanap na dash. saan sila ay muling
San Mateo North District Nanguna rin sa 800 m nakapuwesto. Nakamit ni
Region 4 Palaro sa San dash si Princess Kizzah Haggai-Ray ang pangala-
Roque ES noong ika-23 Espinoza, kung saan wang puwesto sa 400 m
ng July 2017. tinalo niya ang tatlong dash at nakasama siyang
Pinakain ng alikabok mananakbo mula sa iba't manlalaro sa athletics sa
ni Haggai-Ray L. Ray- ibang paaralan na ka- Palarong Bayan kung
mundo ng ang kanyang bilang sa nasibing region saan siya ay nagkamit ng
mga katunggali sa 200 m 4 athletic cluster. ikatlong puwesto.
dash at iniwan ang tatlo Nakapuwesto naman Ginanap ang Palarong
niyang katunggali na sa pangalawa ang Bagong Bayan 2015 sa SanMateo
umaasang mag-uwi ng Simat ES, AT Pangatlo Sports Complex, kung
panalo. ang San Roque ES. Ang saan napanatili ng San
Pumangalawa kay SMND Region 4 ay Mateo South District ang
Haggai-Ray ang manlala- binubuo ng apat na paar- paghawak sa korona ng
ro mula sa San Ignacio alan nakinabibilangan ng kampeonato laban sa
ES, at pumangatlo naman MES, SIES, SRES, at SMND sa larangan ng
ang atleta ng San Roque BSES. sports. #