‫روابط نامتعارف اسرائیل و کردها‬

‫نویسندە‪ :‬افرا بنگیو‬

‫ترجمە‪ :‬خوشناو قاضی‬

‫تصویر ‪ :١‬کردهای یهودی وارد اسرائیل میشوند‪ .‬تأسیس دولت اسرائیل‪ ،‬تحسین کردها نسبت بە یهودیان را برانگیخت و آنها خواستار تقلید از‬
‫موفقیت یهودیان در تشکیل دولتی جدید شدند‪ .‬شاخصە اصلی روابط کردها و یهودیان اعتماد متقابل بود كە در دوران معاصر یك دارایی مهم بە شمار‬
‫میرود‪ .‬کردهای یهودی کە در دهە ‪ 1940‬و اوایل دهە ‪ 1950‬بە اسرائیل مهاجرت کردند‪ ،‬سفیران عالی برای کردهای عراق شدند‪ .‬آنها مسئلە کرد را‬
‫در اسرائیل بە اطالع عموم رساندند‪.‬‬

‫در سال ‪ ،1966‬وزیر دفاع عراق‪ ،‬عبدالعزیز عقیلی‪ ،‬کردهای عراق را متهم کرد کە خواهان تشکیل "اسرائیل دوم"‬
‫در خاورمیانە هستند‪ .‬وی همچنین ادعا كرد كە "غرب و شرق از شورشیان کرد حمایت میكنند تا یك دولت جدید اسرائیلی را در‬
‫شمال عراق ایجاد كنند‪ ،‬همانگونە كە در سال ‪ 1948‬با ایجاد اسرائیل چنین کردند‪ .‬گویا تاریخ در حال تكرار است‪ ]1[".‬یک‬
‫تحلیلگر عرب نیز پیشتر هشدار داده بود کە اگر چنین اتفاقی بیافتد‪" ،‬اعراب در طی دو دهە با نکبت دوم خود بعد از فلسطین‬
‫روبرو خواهند شد‪ ]2[".‬این سخنان چهار دهە پس از تأسیس دولت عراق‪ ،‬بە خوبی بیانگر نظر عراقیها در خصوص تهدیداتی‬
‫است کە ظاهرا" از طرف کردها متوجە عراق است‪ .‬همچنین چنین سخنانی اسرائیل را بە عنوان شر نهایی در منطقە معرفی‬
‫میکنند‪ .‬این گونە اتهامات امروزە نیز توسط برخی رسانەهای عربی تکرار میشود کە ادعا میکنند "کردستان" در حال گام‬
‫برداشتن در مسیری است کە "یهودستان" طی نمود‪ ]3[.‬از دیدگاه کردها و اسرائیلیها‪ ،‬چنین ادعاهایی برای شیطانی و همپیمان‬
‫نشان دادن هر دو طرف و در عین حال تاکید بر وجود روابط نامشروع بین آنهاست‪ .‬بنابراین سؤال مهم این است کە چە نوع‬
‫روابطی بین اسرائیل و کردها وجود دارد؟‬
‫آیا کردها بە اسرائیل بە عنوان یک الگو مینگرند؟ پیامدهای منطقەای چنین روابطی چیست؟‬

‫روابط مردم کرد با مردم اسرائیل‬

‫روابط اسرائیل و کردها پیچیده بوده است‪ .‬برای بررسی این روابط‪ ،‬باید بین چندین جنبە تفاوت قائل شد‪ :‬روابط مردم‬
‫با مردم در مقابل روابط رسمی‪ ،‬روابط کردهای عراق با اسرائیل در مقابل کردهای ترکیە با آن کشور؛ و بین روابط پنهان و‬
‫روابط آشکار‪.‬‬
‫مقایسە بین یهودیان و کردها حاکی از شباهتهای بسیار است‪ .‬هر دو ملت بە نسبت دیگر ملیتهای خاورمیانە کوچک‬
‫هستند (‪ 15‬میلیون یهودی و ‪ 30‬میلیون کرد) و در اثر آزار و اذیت‪ ،‬سوء رفتار و جنگ آسیب فراوان دیدهاند‪ .‬هر دو برای حفظ‬
‫هویت منحصر بە فرد خود در وضعیت مبارزە بین مرگ و زندگی بودهاند‪ ،‬و حق آنها برای داشتن کشوری از آن خود‪ ،‬انکار‬
‫شدە است‪ .‬عالوه بر این‪ ،‬هر دو ملت از نظر قومی و نژادی با همسایگان عرب‪ ،‬فارس و ترک کە در خاورمیانە حائز اکثریتند‪،‬‬

‫‪1‬‬
‫تفاوت دارند‪ .‬جالب است كە تحقیقات علمی اخیر نشان داده از لحاظ ژنتیكی یهودیان بە كردها نزدیکترند تا بە عربها‪ ]4[.‬این‬
‫یافتە علمی افسانەای معروف در مورد منشاء و خاستگاه کردها را بە یاد میآورد‪ .‬در این افسانە‪ ،‬سلیمان نبی‪ ،‬پادشاه اسرائیل کە‬
‫فرمانروای جهان ماوراءالطبیعە هم بود‪ ،‬فرشتگان خادم خود را فراخواند و بە آنها دستور داد تا بە اروپا پرواز کنند و پانصد زن‬
‫زیبا را برای او بە ارمغان آورند‪ .‬وقتی فرشتگان برگشتند‪ ،‬پادشاه درگذشتە بود و آنها زنان را برای خود نگە داشتند‪ .‬کردها‬
‫فرزندان این زیبارویان هستند‪ ]5[.‬فارغ از سحت و سقم این داستان‪ ،‬شباهت بین دو قوم‪ ،‬موجب نزدیکی آنها شدە است‪.‬‬
‫از نظر تاریخی‪ ،‬برخورد کردها با یهودیان ترکیبی از بردباری نسبت بە انجام مناسک مذهبی دین یهود و آزادی‬
‫اقتصادی بە همراه آزار و اذیت و حتی در موارد نادر قتلعام بودە است‪ ]6[.‬در گذشتەهای دورتر کردها یهودیان را در مقایسە‬
‫با مسیحیان و دیگر مسلمانان فرومایەتر میدانستند‪ .‬با این حال‪ ،‬پس از تشکیل کشور اسرائیل‪ ،‬چنین احساسی بە تحسین تبدیل‬
‫شد و بە تقلید از موفقیت یهودیان در فلسطین آنها نیز خواهان داشتن دولتی برای خود شدند‪ .‬در عین حال‪ ،‬روابط آنها نیز با‬
‫اعتماد متقابل همراه بود كە بە یک دارایی مهم برای پیوند دو ملت در دوران معاصر تبدیل شد‪]٧[.‬‬
‫یهودیان کردی کە در دهە ‪ 1940‬و اوایل دهە ‪ 1950‬بە اسرائیل مهاجرت کردند بە نوبە خود سفیران خوبی برای‬
‫کردهای عراق شدند‪ ،‬و مسئلە کرد را در اسرائیل بە اطالع مردم رساندند‪ .‬بە عنوان مثال‪ ،‬بە دنبال سرکوب شدید کردها توسط‬
‫صدام حسین پس از قیام سال ‪ ،١٩٩١‬جامعە کرد اسرائیل کە در آن زمان صد هزار نفر تخمین زده میشد‪ ،‬عملیات امدادی‬
‫گستردهای برای کردهای عراق ترتیب داد‪ .‬آنها همچنین چند بار جلوی ساختمان نخست وزیری اسحاق شامیر تظاهرات کردند و‬
‫از دولت آمریكا خواستند كە از كردها در مقابل صدام محافظت كند‪ ]8[.‬در واقع‪ ،‬شامیر در دیدار با وزیر امور خارجە آمریكا‬
‫جیمز بیكر‪ ،‬از دولت او خواست كە از كردها دفاع كند‪ ]9[.‬اندکی پس از آن‪ ،‬یک اتحادیە دوستی اسرائیلی کردی در اورشلیم‬
‫تشکیل شد کە هدف آن تقویت روابط بین اسرائیل‪ ،‬یهودیان و کردهای سراسر جهان بود‪ ]10[.‬یهودیان کرد اسرائیل در اوایل‬
‫دهە ‪ 1990‬میالدی از طریق زبان و پیشینە فرهنگی مشترک پلی ارتباطی بین حکومت اقلیم کردستان و سایر اسرائیلیها‬
‫برقرار کردند‪ .‬بە طور کلی‪ ،‬حکومت اقلیم کردستان آسانتر توانست با یهودیان کرد اسرائیل ارتباط برقرار کند تا با دیگر‬
‫شهروندان عراقی‪.‬‬
‫در سطحی دیگر‪ ،‬از دهە ‪ 1990‬بە بعد کمیتە روابط عمومی آمریکا و اسرائیل روابطی با مقامات کرد برقرار کرد‬
‫زیرا "فعاالن یهودی طرفدار اسرائیل حمایت از کردها کە یک ملت کوچک خواستار خودمختاری در یک منطقە پر از دشمنان‬
‫عرب هستند را بە عنوان کمکی بزرگ بە اسرائیل میدانستند تا آن کشور بە یک متحد طبیعی دست پیدا کند‪ ".‬بە گفتە موریس‬
‫امیتای‪ ،‬مدیر اجرایی کمیتە در سالهای ‪ 1974‬تا ‪" ،1980‬دوستان اسرائیلی ما همیشە از دوستی ما با کردها قدردانی‬
‫میکردند‪ ]11[".‬پسر او‪ ،‬مایک امیتای‪ ،‬نیز از سال ‪ 1996‬تا ‪ ٢٠٠٥‬بە عنوان مدیر اجرایی موسسە کرد واشنگتن فعالیت‬
‫میکرد‪ .‬این موسسە کە بە کمک او تأسیس شد‪ ،‬طیف گستردهای از موضوعاتی را کە بر جوامع کرد در ترکیە‪ ،‬عراق‪ ،‬ایران و‬
‫سوریە تأثیر میگذارند‪ ،‬مطرح و بررسی میکند‪ .‬در زمان تصدی او‪ ،‬موسسە و شرکای آن چندین برنامە پژوهشی پزشکی‬
‫بشردوستانە را در کردستان عراق برای بررسی تأثیرات طوالنی مدت در معرض قرار گرفتن سالحهای شیمیایی بر سالمتی‬
‫انسان اجرا کردند‪ .‬بە همین نحو‪ ،‬موسسە کرد واشنگتن برنامەهای آموزش بهداشت و خدمات اجتماعی جامعە محور را کە توسط‬
‫زنان اجرا میشد در مناطق دورافتادە روستایی دایر نمود‪]1٢[.‬‬
‫نزدیکی و اعتماد متقابل در حوزه ادبیات و هنر دو ملت نیز منعکس شدە است‪ .‬بە عنوان مثال‪ ،‬در رمان "آیدا" نوشتە‬
‫سامی مایکل رمان نویس اسرائیلی‪ ،‬قهرمان داستان یک زن کرد است کە از وحشت رژیم صدام بە خانە یکی از آخرین یهودیان‬
‫بغداد پناه میبرد‪ ]13[.‬فیلم مستند "بغداد را فراموش کن" کە در سال ‪ 2003‬در اسرائیل اکران شد‪ ،‬حس نوستالژی و دلتنگی‬
‫شدید کردهای اسرائیل را برای کردستان بە تصویر کشیدە است‪ ]14[.‬همین نوع دلتنگی در کتابی نوشتە آریل سابر وصف شده‬
‫است کە داستان پدرش را روایت میکند‪ .‬پدرش یونا سابر‪ ،‬زبانشناس مشهوری بود کە در زاخو متولد شد‪ ،‬در سن کم آنجا را‬
‫ترک کرد اما انس و عالقە خود را نسبت بە کردستان هرگز از دست نداد‪]15[.‬‬
‫در طرف کردها نیز چنین قرابتی وجود دارد‪ .‬در سال ‪ ،2009‬انتشار مجلە اسرائیل و کرد‪ ،‬توسط داوود باغستانی در‬
‫اقلیم کردستان شروع شد تا نزدیکی و روابط بین دو ملت را تقویت کند‪ ]16[.‬هرچند انتشار آن مدت زمان کوتاهی بە طول‬
‫انجامید‪ ،‬اما این واقعیت کە مجلە آزادانە و بە آسانی توزیع میشد بیانگر تحمل و بردباری کردها نسبت بە اسرائیل و یهودیان‬
‫بود‪ .‬در یک مقطع زمانی‪ ،‬گروهی از دانشجویان کرد دانشگاه کردستان خواستار برقراری روابط بین اسرائیل و کردستان عراق‬
‫شدند‪ ]17[.‬عالوە بر این‪ ،‬کردها هیچ تردیدی در دعوت اسرائیلیها و یهودیان بە کنفرانسهای کردی در حکومت اقلیم کردستان‬
‫و جاهای دیگر نداشتە و ترجمە کتابهای یهودیان بە کردی رونق دارد‪ .‬بە عنوان مثال‪ ،‬ناتان شارانسکی‪ ،‬ناراضی سابق روس‬
‫کە بعدها رئیس آژانس یهود شد در سومین کنگره جهانی کرد کە در اکتبر سال ‪ 2013‬در استکهلم برگزار شد‪ ،‬بە عنوان‬
‫سخنران مهمان حضور داشت‪ .‬همچنین در کنفرانسی با محور اقلیتها کە در اواخر سال ‪ 2013‬در حکومت اقلیم کردستان‬
‫برگزار شد‪ ،‬از یهودیان دعوت شده بود‪ ]18[.‬عالوە بر این موارد‪ ،‬بسیاری از یهودیان اسرائیلی با منشاء کرد و غیر کرد از‬
‫دهە ‪ 1990‬مکررا" از این منطقە بازدید کردەاند‪.‬‬

‫مسئلە از دیدگاە سیاسی کردهای عراق‬

‫در اینجا باید بە چند مالحظە کلی در خصوص روابط سیاسی طرفین نظر انداخت‪ .‬نخست‪ ،‬هیچ سیاست مشخص‪،‬‬
‫سازگار و آشکاری از طرف اسرائیل یا حکومت اقلیم کردستان در مقابل طرف دیگر صورتبندی و فرمولە نشدە است‪ .‬تنها‬
‫سیاستهای موقت با توجە بە شرایط و اوضاع و احوال خاص در پیش گرفتە شده است‪ .‬دوم‪ ،‬موضوع برای هر دو بسیار‬
‫حساس است‪ :‬کردها نسبت بە واکنش دولت عراق و شهروندان عراقی کە ممکن است آنها را بە خیانت متهم کنند‪ ،‬حساس و‬
‫نگران هستند در عین حال اسرائیل محتاط است کە کردها را شرمسار دولت عراق نکردە و کاری نکند کە حاکی از تحریک‬
‫کردها بە مخالفت با دولت مرکزی باشد‪ .‬عمال" هر دو طرف تمایلی ندارند کە بە وجود هر نوع رابطەای اعتراف کنند‪ .‬سوم‪ ،‬بین‬

‫‪2‬‬
‫روابط اسرائیل با رهبران کرد عراق و با مقامات ترکیە تفاوت زیادی وجود دارد‪ .‬این بازتابی از عوامل مختلف تاریخی‪،‬‬
‫ژئواستراتژیک و سیاسی است‪.‬‬
‫قاعدە حاکم بر روابط بین اسرائیل و کردهای عراق این است‪" :‬دشمن دشمن من دوست من است‪ ".‬دشمن مشترک آنها‪،‬‬
‫دولت حاکم در بغداد بود‪ .‬حزب بعث کە در سالهای ‪ ١٩٦٨-٢٠٠٣‬بر عراق حکومت میکرد خطرناکترین دشمن هر دو طرف‬
‫بە شمار میرفت‪ .‬اما در واقع‪ ،‬روابط اسرائیل و کردها بە دهە ‪ 1950‬و پیش از بە قدرت رسیدن حزب بعث برمیگردد یعنی‬
‫هنگامی کە برای اولین بار استراتژی سیاست خارجی اسرائیل در خصوص اتحاد پیرامونی تعریف و اجرایی شد‪ .‬این استراتژی‬
‫بر این اساس بود كە اورشلیم باید بە دنبال اتحاد با كشورهای غیر عربی و نیز با اقلیتهای خاورمیانە باشد تا بتواند با بلوک‬
‫بزرگ عربی مقابلە كند‪ ]19[.‬روابط اسرائیل و کردها کمی پس از وقوع شورش بارزانی در پاییز ‪ 1961‬ظاهرا" با ابتکار‬
‫عمل اورشلیم آغاز شد‪ ]20[.‬بە عقیدە برخی دیگر اولین تماس بین اسرائیل و کردها در اوایل دهە ‪ 1930‬توسط روون شیلواه‬
‫(کە بعدها اولین مدیر موساد شد) هنگامی کە بە عنوان خبرنگار روزنامە فلسطین بولتن کار می کرد‪ ،‬برقرار شدە است‪]21[.‬‬

‫تصویر ‪ :٢‬در سال ‪ 1964‬هنگامی کە شورش کرد بە شدت دچار بحران شد‪ ،‬عصمت شریف وانلی (تصویر فوق)‪ ،‬بە رهبر کردها مال مصطفی‬
‫بارزانی پیشنهاد کرد کە برای کمک با اسرائیل تماس بگیرد‪ .‬وانلی بە نمایندگی از او بە اسرائیل رفت و با نخست وزیر لوی اشکول و همچنین شیمون پرز‬
‫دیدار کرد‪ .‬در پی آن دیدار‪ ،‬دولت اسرائیل نمایندەای دائمی را بە کردستان عراق اعزام کرد‪ .‬اسرائیلیها همچنین سعی کردند جلسە مالقاتی را بین وانلی و‬
‫مقامات آمریکایی ترتیب دهند‪ ،‬اما آمریکاییها امتناع ورزیدند‪.‬‬

‫یکی از اولین سخنگویان کردها عصمت شریف وانلی بود‪ .‬وانلی در کتاب خاطرات خود فاش كردە است كە در سال‬
‫‪ ،1964‬هنگامی كە انقالب كردستان بە شدت دچار بحران شد‪ ،‬وی بە رهبر كردها‪ ،‬مال مصطفی بارزانی پیشنهاد كرد كە برای‬
‫كمک با اسرائیل تماس بگیرد‪ .‬پس از موافقت بارزانی‪ ،‬وانلی بە اسرائیل (با كمك رئیس اطالعات ایران) رفت و در آنجا با‬
‫نخست وزیر لوی اشكول و همچنین شیمون پرز‪ ،‬رئیس حزب كارگر دیدار كرد‪ .‬در پی آن دیدار‪ ،‬دولت اسرائیل نماینده دائمی‬
‫خود را بە کردستان عراق اعزام کرد‪ .‬اسرائیلیها همچنین سعی کردند جلساتی را برای دیدار وانلی با مقامات آمریکایی ترتیب‬
‫دهند‪ ،‬اما آمریکاییها امتناع ورزیدند‪ .‬بە گفتە وانلی‪ ،‬ابراهیم احمد‪ ،‬کە بعدها از حزب بارزانی جدا شد‪ ،‬قبل از او طی یک سفر‬
‫مخفی بە اسرائیل مسافرت کرده بود‪ ]22[.‬این افشاگری در مورد ابراهیم احمد از آنجا حائز اهمیت است کە چند سال بعد جناح‬
‫ابراهیم احمد اطالعاتی راجع بە روابط پنهانی بین بارزانیها و اسرائیل بە منظور بیاعتبار کردن بارزانیها منتشر کرد‪.‬‬
‫این روابط‪ ،‬کە هر دو طرف آن را پنهان نگە داشتە بودند‪ ،‬در سالهای اولیە قدرت گرفتن حزب بعث در سالهای‬
‫‪ ١٩٦٨-١٩٧٥‬بە اوج خود رسید‪ .‬بارزانی دو بار در سالهای ‪ 1968‬و ‪ 1973‬بە طور مخفیانە بە اسرائیل سفر كرد و با‬
‫مقامات عالی رتبە اسرائیل از جملە نخست وزیر دیدار كرد‪ .‬مسعود و ادریس پسران مال مصطفی نیز از اسرائیل دیدار کردند‪.‬‬
‫مقامات مختلف اسرائیلی نیز بە نوبە خود‪ ،‬بە منطقە کردستان سفر میکردند‪ .‬برخی از تئوریهای توطئە تعداد اسرائیلیهای‬
‫حاضر در کردستان در آن مقطع زمانی را هزاران نفر اعالم کردهاند‪ .‬اما در حقیقت‪ ،‬تعداد آنها از سە یا چهار نفر تجاوز‬
‫نمیکرد‪]23[.‬‬
‫این روابط برای هر دو شریک مزایایی بە همراه داشت‪ .‬اورشلیم توانست اطالعات زیادی بە دست آوردە و همچنین بە‬
‫چند هزار یهودی کمک کند کە از عراق بگریزند‪ .‬کردها کمکهای امنیتی و بشردوستانە دریافت کردە و همچنین توانستند از‬
‫طریق اسرائیل پیوندهایی با جهان خارج بە ویژه ایاالت متحده برقرار کنند‪ .‬اولین تصدیق رسمی مبنی بر اینکە اورشلیم بە کردها‬
‫کمک کرده است‪ ،‬در تاریخ ‪ 29‬سپتامبر ‪ 1980‬اعالم شد‪ ،‬هنگامی کە نخست وزیر اسرائیل مناخیم بگین فاش کرد کە اسرائیل‬
‫"در هنگام قیام کردها علیە عراق در ‪ "19٦5-19٧5‬از کردها حمایت کرده و ایاالت متحده نیز از آن آگاه بودە است‪ .‬بگین‬
‫اضافە كرد كە اسرائیل نە سرباز بلکە مشاور آموزشی و اسلحە برای کردها ارسال كرده بود‪]24[.‬‬
‫مساعدت اسرائیل در ابتدا بە كمكهای متداول انساندوستانە مانند ساخت بیمارستان صحرایی در سال ‪ 1966‬محدود‬
‫بود‪ .‬این کمکها بە تدریج گسترش یافت و بە ارسال اسلحەهای سبک و مهمات رسید‪ .‬بعدها‪ ،‬تجهیزات پیشرفتەتری مانند سالح‬
‫های ضد تانک و ضد هواپیما هم فرستادە شد‪ .‬این برنامە همچنین شامل آموزش كردها در اسرائیل و در كردستان بود‪]25[.‬‬
‫یک منبع معتبر ادعا کرده است کە تمام آموزشهایی کە کردها داشتەاند توسط اسرائیل انجام شده است‪ .‬رافائل ایتان‪،‬‬
‫کە در سال ‪ 1969‬قبل از اینکە رئیس ستاد مشترک ارتش اسرائیل شود بە کردستان سفر کرده بود‪ ،‬اظهار داشت کە تقریبا" همە‬

‫‪3‬‬
‫مربیان اسرائیلی از بخش هوابرد بودند‪ .‬اسرائیلیها بە عنوان مشاور نیز در کردستان خدمت میکردند‪ .‬در حقیقت‪ ،‬بازدید ایتان با‬
‫همین هدف انجام شد‪ .‬اما باید تأکید کرد کە اسرائیلیها هرگز بە طور مستقیم درگیر جنگ نشدند و هیچگونە نقش فرماندهی‬
‫نداشتند‪ .‬آنها فعالیتهای دیگری مانند اجرای کمپینهای تبلیغاتی در اروپا‪ ،‬برگزاری دورههایی برای پزشکان کرد و همچنین‬
‫کمک بە تالیف کتابهای مدرسە بە زبان کردی انجام دادند‪ .‬این روابط بە طور ناگهانی در مارس ‪ 1975‬بە دنبال توافق الجزایر‬
‫بین عراق و ایران کە بە شورش کردها پایان داد متوقف شد‪ .‬اما روابط آنها بە صورت گسستە چند سال بعد از سر گرفتە شد و‬
‫تاکنون بیشتر اوقات ادامە داشتە است‪.‬‬
‫مسئلە از زاویە سیاسی پ‪.‬ک‪.‬ک‬
‫با این حال‪ ،‬ضربالمثل حاکم بر روابط اسرائیل با حزب کارگران کردستان (پ‪.‬ک‪.‬ک) بر خالف ضربالمثل حاکم بر‬
‫روابط اسرائیل و حزب دموکرات کردستان تحت سلطە بارزانی بود‪ .‬مثل مربوط بە پ‪.‬ک‪.‬ک این بود‪" :‬دوست دشمن من دشمن‬
‫من است"‪ .‬دوستان پ‪.‬ک‪.‬ک عبارت بودند از سوریە و گروههای رادیکال فلسطینی کە تحت نظارت دمشق فعالیت میکردند در‬
‫حالی کە دوست بلند مدت اسرائیل ترکیە بود‪ .‬بنابراین‪ ،‬روابط بین اسرائیل و رهبران کرد در ترکیە پیچیده بوده است‪ .‬رهبر‬
‫پ‪.‬ک‪.‬ک‪ ،‬عبدهللا اوجاالن‪ ،‬اظهارات تند ضد اسرائیلی و ضد صهیونیستی را تا حد یهودستیزی در کارنامە خود دارد‪ .‬بە عنوان‬
‫مثال‪ ،‬او در سال ‪ 2005‬اظهار داشت‪" :‬مشابە یک صهیونیسم دوم‪ ،‬تالش کردها [در حکومت اقلیم کردستان] برای دستیابی بە‬
‫یک دولت مستقل است‪ .‬از دولت ناسیونالیست کرد علیە ترکیە و ایران استفاده خواهد شد‪ .‬من سعی کردم جلوی این کار را‬
‫بگیرم‪ .‬دوستان ما ضعیف هستند‪ ... .‬اتفاقات مشابهی در سال ‪ 1948‬در فلسطین اتفاق افتاد‪ .‬نتیجە جنگهای شدید بود‪ .‬درست‬
‫مانند اینکە آنها چگونە اسرائیل را بە جنگ با اعراب سوق دادند‪ ،‬و آنها اعراب را سخت شکست دادند‪ ،‬فرایندی کە در اینجا هم‬
‫رخ میدهد نیز سیاستی است مبنی بر اینکە بگذارید سگ‪ ،‬سگ را لت و پار کند‪ ".‬وی ادامە داد‪ ":‬ما حقوق اولیە خود را‬
‫میخواهیم‪ .‬اگر بە آن برسیم‪ ،‬قادر خواهیم بود کە مانع آن شویم کە ناسیونالیسم کرد تبدیل بە صهیونیسم دوم شود‪]26[.‬‬
‫وی همچنین تأکید کرد‪ " :‬نباید از سخنان من برداشت شود کە انگار من اینجا با یهودیان مخالف هستم و یا یک‬
‫یهودستیز هستم‪ .‬من موافق آنم کە یهودیان در خاورمیانە بە صورت دموکراتیک مشارکت کنند‪[ .‬با این حال] صهیونیسم یک‬
‫ذهنیت متفاوت است و همیشە دشمن خود را ایجاد میکند‪]27[".‬‬
‫در عمل‪ ،‬از آنجا کە در سال ‪ 1979‬حافظ اسد در سوریە بە اوجاالن پناه داد‪ ،‬او عامل سوریە و متحد نزدیک سازمان‬
‫آزادی بخش فلسطین شد‪ .‬از اواخر سال ‪ ،1979‬پ‪.‬ک‪.‬ک بسیاری از مبارزان و همچنین مرکز رهبری خود را بە اردوگاههای‬
‫فلسطینیها در خاک لبنان منتقل کرد کە در آنجا با فلسطینیها آموزش میدیدند و حتی در نبرد با اسرائیل نیز شرکت‬
‫داشتند‪ ]28[.‬همانطور کە دانیل پایپز خاطرنشان کردە است‪" :‬در سال ‪ ،1982‬پ‪.‬ک‪.‬ک با نبرد با نیروهای اسرائیلی در لبنان‪،‬‬
‫فطرت خود را آشکار کرد‪ ،‬پاداش آن اردوگاه بزرگی در دره بقاع بود کە تبدیل بە مقر اصلی حزب شد‪ ]29[".‬در عملیات آن‬
‫سال لبنان‪ ٢٤ ،‬عضو پ‪.‬ک‪.‬ک کشتە شدند‪ .‬طبق گفتەهای عصمت جی عصمت‪ ،‬پس از آنکە اسرائیل اردوگاههای سازمان‬
‫آزادیبخش فلسطین را در لبنان نابود کرد‪ ،‬سوریە بە پ‪.‬ک‪.‬ک اجازه داد کە نیروهایش را در قلمرو آن کشور آموزش دهد‪]30[.‬‬
‫اوجاالن در سال ‪ 1991‬ادعا كرد كە پ‪.‬ک‪.‬ک "صدها اردوگاه" در لبنان دارد‪ ،‬و گزارشگر بیطرفی هم شاهد بود کە هم‬
‫فلسطینیها و هم اتباع ترکیە مخالف دولت از امکانات پ‪.‬ک‪.‬ک استفادە می کردند‪]31[.‬‬
‫عالوە بر این‪ ،‬روابط اسرائیل با پ‪.‬ک‪.‬ک بازتابی است از روابط اسرائیل با غرب بە طور کلی و با ترکیە بە طور‬
‫خاص‪ .‬اسرائیل کە با کشورهای غربی در یک مسیر گام برمیدارد باید حساسیتهای ترکیە را در نظر بگیرد‪ .‬آنکارا پ‪.‬ک‪.‬ک‬
‫را دشمنی مهلک میداند لذا اورشلیم احساس کردە است کە باید فاصلە خود را از رهبران کرد ترکیە‪ ،‬بە خصوص پ‪.‬ک‪.‬ک‬
‫حفظ کند‪ ،‬تا ترکها را دشمن خود نکردە و روابط ویژه خود با آنها را بە خطر نیاندازد‪ .‬الزم بە ذکر است کە روابط استراتژیک‬
‫اسرائیل با ترکیە کە در اواسط دهە ‪ 1990‬بە اوج خود رسیده بود‪ ،‬با وخیم شدن رابطە بین آنکارا و پ‪.‬ک‪.‬ک همزمان بود‪،‬‬
‫سپس این وخامت منجر بە جنگ داخلی خونینی شد‪ ]32[.‬در عین حال‪ ،‬با وجود همە فشارهای ترکیە‪ ،‬اورشلیم تمایلی بە محكوم‬
‫كردن تروریسم كردی نداشت‪ .‬بە عنوان مثال‪ ،‬احمد چتین وزیر امور خارجە ترکیە در جریان سفر خود بە اسرائیل در سال‬
‫‪ ،1993‬این خواستە را مطرح كرد‪ ،‬اما میزبان وی از این امر امتناع ورزید‪ ]33[.‬با این حال‪ ،‬در ماه مە ‪ ،1997‬و در اوج‬
‫روابط ترکیە و اسرائیل‪ ،‬نخست وزیر بنیامین نتانیاهو حمایت اسرائیل از ترکیە را در مقابلە با پ‪.‬ک‪.‬ک اعالم کرد‪ .‬نتانیاهو از‬
‫این هم فراتر رفت و اظهار داشت كە با دمشق صلح برقرار نخواهد شد مگر اینكە سوریە حمایت خود را از تروریسم پ‪.‬ك‪.‬ك‬
‫پایان دهد‪]34[.‬‬
‫نقطە حضیض دیگر روابط بین اسرائیلیها و پ‪.‬ک‪.‬ک در فوریە سال ‪ 1999‬بە دنبال دستگیری اوجاالن توسط ترکیە‬
‫بە وجود آمد‪ ،‬کە اسرائیل تا حدی مقصر آن بود‪ .‬اگرچە اورشلیم بە شدت اتهام کمک بە ردیابی اوجاالن را رد کرد‪ ،‬اما همین‬
‫ظن باعث تظاهرات گسترده کردها در مقابل کنسولگری اسرائیل در برلین شد کە با کشتە شدن سە معترض کرد بە پایان رسید‪.‬‬
‫خوشبختانە‪ ،‬این بحران بدون عواقب بیشتر ختم بە خیر شد‪ ،‬هرچند پ‪.‬ک‪.‬ک بە تازگی خواستار عذرخواهی اسرائیل بە دلیل‬
‫تحویل اوجاالن شده است‪ .‬نکتە مهم دیگر در روابط دو طرف‪ ،‬مسألە ده فروند هواپیمای بدون سرنشین هارون ساخت اسرائیل‬
‫بود کە اورشلیم در سال ‪ 2004‬بە آنکارا فروخت و پ‪.‬ک‪.‬ک اسرائیل را متهم کرد کە از این پهپادها برای جاسوسی علیە آنها‬
‫استفاده شده است‪]35[.‬‬

‫موقعیت ژئوپلیتیکی متغییر‬

‫‪4‬‬
‫تصویر ‪ :٣‬در آوریل ‪ 2008‬جالل طالبانی (سمت چپ)‪ ،‬رئیس جمهور عراق و رئیس اتحادیە میهنی کردستان‪ ،‬تردیدی در دست دادن علنی با‬
‫وزیر دفاع اسرائیل "ایهود باراک" (سمت راست) در کنفرانسی در یونان‪ ،‬از خود نشان نمیدهد در حالی کە محمود عباس رئیس جمهور تشکیالت‬
‫خودگردان فلسطین نگاه میکند‪ .‬طالبانی وقتی با محکومیت اعضای پارلمان عراق مواجە شد‪ ،‬تأکید کرد کە دست دادن او در مقام رئیس اتحادیە میهنی‬
‫کردستان بودە است و نە در مقام رئیس جمهور عراق‪.‬‬

‫زمینە ژئوپلیتیکی روابط کردها و اسرائیل طی چند سال گذشتە بە طرز چشمگیری تغییر کرده است و این امر امکان‬
‫آشکار بودن یا حتی ایجاد روابط حسنە را فراهم میکند‪ .‬با این وجود‪ ،‬پنهانکاری کامل حاکم بر این روابط‪ ،‬زمینە را برای طرح‬
‫بسیاری از سؤاالت و نظریەهای توطئە فراهم کردە است‪ .‬جنگ سال ‪ 2003‬عراق و ایجاد یک دولت دفاکتوی کرد‪ ،‬جان تازەای‬
‫بە روابط بین اسرائیل و حکومت اقلیم کردستان داد‪ .‬از یک طرف‪ ،‬دولت بغداد مثل سابق مخالف شدید اسرائیل نبود‪ .‬از طرف‬
‫دیگر‪ ،‬رهبری دولت اقلیم کردستان برای مدتی قاطعتر بود و میتوانست دیدگاههایی را کە قبال" نمیتوانست از آنها سخن بگوید‪،‬‬
‫راحتتر بیان کند‪.‬‬
‫در سال ‪ ،2005‬مسعود بارزانی رئیس حکومت اقلیم کردستان اظهار داشت كە "برقراری روابط بین كردها و اسرائیل‬
‫جرم محسوب نمیشود زیرا بسیاری از كشورهای عربی با دولت یهودیان پیوند دارند‪ ]36[".‬در آوریل ‪ 2008‬جالل طالبانی‪،‬‬
‫رئیس جمهور عراق و رئیس اتحادیە میهنی کردستان هم بە نوبە خود تردیدی نکرد کە بە طور علنی با ایهود باراک وزیر دفاع‬
‫اسرائیل در کنفرانسی در یونان دست دهد‪ ]37[.‬وقتی اعضای پارلمان عراق این حرکت او را محکوم کردند‪ ،‬طالبانی توضیح داد‬
‫کە این دست دادن در مقام رئیس اتحادیە میهنی کردستان انجام شدە نە بە عنوان رئیس جمهور عراق‪ .‬رسانەهای اسرائیلی‬
‫همچنین بە جلسات پنهانی بین آریل شارون‪ ،‬مسعود بارزانی و جالل طالبانی در سال ‪ 2004‬اشاره کردند‪ ]38[.‬بنا بر برخی‬
‫گزارشها‪ ،‬مالقاتهایی بین نخست وزیر اسرائیل بنیامین نتانیاهو و نچیروان بارزانی‪ ،‬از حکومت اقلیم کردستان انجام شده‬
‫است‪]39[.‬‬
‫روابط ضمنی امنیتی و اقتصادی دو طرف تقویت شدە و ظاهرا" شامل آموزش کردها توسط اسرائیلیها نیز بودە است‪.‬‬
‫بە گفتە برخی منابع غیراسرائیلی‪ ،‬فعالیتهای اسرائیل در اقلیم کردستان گسترده بود‪ .‬بە عنوان مثال‪ ،‬روزنامە نگار آمریكایی‬
‫سیمور هرش ادعا كردە است كە عامالن اطالعاتی و نظامی اسرائیل مخفیانە در كردستان كار میكردند‪ ،‬آنها واحدهای كماندویی‬
‫كرد را آموزش دادە و عملیات پنهانی در مناطق كردنشین ایران و سوریە انجام می دادند‪ ]40[.‬بە گفتە هرش‪ ،‬در اواخر سال‬
‫‪ ،2003‬نخست وزیر آریل شارون برای گسترش روابط با حکومت اقلیم کردستان با توجە بە پیش زمینە وضعیت رو بە وخامت‬
‫عراق و افزایش نفوذ ایران تصمیمی استراتژیک گرفت‪ ]41[.‬این ادعاها هنوز تأیید نشده است‪.‬‬
‫منابع اصلی اسرائیلی در مورد برخی از این موارد گزارشهایی منتشر کردەاند‪ .‬روزنامە یدیعوت اخرونوت گزارشی‬
‫اختصاصی در مورد آموزش پیشمرگەها‪ ،‬یعنی نیروهای شبە نظامی کرد توسط اسرائیل منتشر کرد‪ ]42[.‬یک منبع اسرائیلی‬
‫دیگر از فعالیت یک شرکت اسرائیلی در ساخت فرودگاه بینالمللی اربیل در کردستان عراق یاد کرد‪ .‬همین منبع فاش کرد کە‬
‫یک شرکت متعلق بە رئیس سابق موساد دنی یاتوم و کارآفرین اسرائیلی شلومی مایکلز با دولت کردستان تجارت کردەاند و‬
‫مشاوره راهبردی در مورد مسائل اقتصادی و امنیتی ارائە دادەاند‪ .‬عالوه بر این‪ ،‬گزارش شده است کە "چندین تن تجهیزات‪ ،‬از‬
‫جملە موتورسیکلت‪ ،‬تراکتور‪ ،‬سگهای موادیاب و بمبیاب‪ ،‬سیستمهای بەروزرسانی اسلحە کالشینکف‪ ،‬جلیقەهای ضد گلولە و‬
‫وسایل کمکهای اولیە بە مناطق شمالی عراق ارسال شده است" کە اکثر محصوالت آنها مهر "ساخت اسرائیل" داشتەاند‪]4٣[.‬‬
‫منابع عراقی بە خصوص منابع شیعە فهرستی از موسسات و شرکتهای اسرائیلی فعال در عراق کە از طریق عامل ثالث فعالیت‬
‫میکنند را منتشر کردەاند‪]4٤[.‬‬

‫‪5‬‬
‫حتی در حکومت اقلیم کردستان‪ ،‬کە روابط مخفیانە با اسرائیل قوی و دیرپا بوده است‪ ،‬ترس جدی از واکنش خصمانە بغداد و بە ویژه تهران‬
‫وجود دارد‪ .‬تمایل حکومت اقلیم کردستان برای تجارت با بازارهای در حال گسترش کشورهای عربی‪ ،‬بە ویژه کشورهای حوزه خلیج فارس‪ ،‬مانع دیگری‬
‫است‪ .‬همانطور کە محمود عثمان (تصویر فوق)‪ ،‬عضو کرد پارلمان در بغداد‪ ،‬اظهار داشت‪" :‬کردستان بە اعراب احتیاج دارد‪ .‬ما در یک کشور عربی‬
‫زندگی کردە و یک منطقە فدرال در چهارچوب عراق هستیم‪ .‬ما نیازی بە رابطە با [اسرائیل] نداریم‪ .‬ما بە رابطە با اعراب احتیاج داریم؛ ما باید با ایران‬
‫رابطە برقرار کنیم؛ ما باید بە ترکیە نزدیک باشیم‪".‬‬

‫در نظر مردم کرد اسرائیل کشوری بود کە در سال ‪ 1975‬بە کردها خیانت کرده (در حالی کە این کار بە روشنی‬
‫توسط شاه انجام شد‪ ،‬و اسرائیل دسترسی خود بە عراق را از دست داد) و همچنین از ترکیە در برابر پ‪.‬ک‪.‬ک حمایت کرده بود‪.‬‬
‫اما این برداشتها اخیرا" تغییر کرده است بە گونەای کە اکنون در میان بسیاری از کردها‪ ،‬حداقل در اقلیم کردستان‪ ،‬اشتیاق بە‬
‫همکاری با اسرائیل وجود دارد‪ .‬بر اساس یک نظرسنجی در سال ‪ 2009‬در اقلیم کردستان ‪ ٧١‬درصد از پاسخ دهندگان اظهار‬
‫داشتند كە از برقراری روابط دیپلماتیک با اسرائیل حمایت میكنند‪ ،‬و ‪ 67‬درصد گفتند كە این روابط را گامی مهم بە سوی‬
‫كردستان مستقل میدانند‪ ]45[.‬اما عالقە کردها بە برقراری روابط دو جانبە با اسرائیل واکنشهای شدیدی را در جهان عرب و‬
‫بە ویژه در بین عراقیها برانگیختە است‪ .‬رسانەهای عربی کردها را بە اجرای "پروژه امپریالیستی برای تجزیە عراق" ‪]46[،‬‬
‫بە تالش برای انکار هویت اسالمی کشور و امتناع از قبول کردستان بە عنوان بخشی از ملت عربی متهم کردند‪ ]4٧[.‬بدترین‬
‫اتهام این بود كە كردها مأمورین و عوامل اورشلیم بودە كە بە دنبال تأسیس "اسرائیل دوم" هستند‪ ]4٨[.‬یک روزنامەنگار کرد در‬
‫واکنش بە این اتهامات گفتە است کە عربها بە "کردهراسی" و "عقدە کردی" مبتال شدە و قلمهای عربی از "تروریسم سازمان‬
‫یافتە" برای آسیب رساندن بە کردها و رهبری آنها استفادە میکنند‪ ]49[.‬در این میان اسرائیل مایل است روابط قوی با كردها‬
‫داشتە باشد اما از رنجیدن ترکیە نیز هراس دارد‪ ،‬حتی با وجود آنکە آنكارا هیچ تردیدی برای حمایت از یکی از بدترین دشمنان‬
‫اسرائیل‪ ،‬حماس ندارد‪.‬‬
‫وخیمتر شدن روابط بین آنکارا و اورشلیم در چند سال گذشتە بە بهبود روابط اسرائیل با رهبری کردهای ترکیە کمک‬
‫کرده است‪ .‬بە گفتە سیمور هرش‪ ،‬روابط اسرائیل و ترکیە در اواخر سال ‪ 2003‬بر خالف پیش زمینە همکاری بین اسرائیل و‬
‫حکومت اقلیم کردستان وخیم شد‪" :‬منابع ترک با اطمینان گزارش میدهند کە ترکیە بە طور فزایندەای نگران گسترش حضور‬
‫اسرائیل در کردستان و تشویق جاه طلبی کردها برای ایجاد یک کشور مستقل‪ ،‬هستند‪ ... .‬ترکها متذكر میشوند كە عملیات‬
‫بزرگ اطالعاتی اسرائیل در شمال عراق شامل فعالیتهای ضد سوریە و ضد ایرانی میشود‪ ،‬از جملە این اقدامات حمایت از‬
‫كردهای ایرانی و سوری است کە مخالف دولتهای متبوع خود هستند‪]50[.‬‬
‫زمینە و اوضاع و احوال رابطە اسرائیل با پ‪.‬ک‪.‬ک نیز تغییر کرده است‪ .‬اظهارات یهودستیزی اوجاالن همچنان کە‬
‫در محکومیت اخیر البی اسرائیل از سوی وی و همکارانش مشاهده شد‪ ،‬ادامە دارد‪ ]51[.‬اما این ممکن است برای خوشایند‬
‫دولت ترکیە گفتە شدە باشد کە در آن زمان پ‪.‬ک‪.‬ک درگیر پروسە صلح با آن بود‪ .‬هنوز هم تالشهایی از جانب اسرائیلیها و‬
‫پ‪.‬ک‪.‬ک برای بیان احساسات یا حداقل برای کاهش تنش وجود دارد‪ .‬یکی از اعضای پ‪.‬ک‪.‬ک‪ ،‬روابط کردها با اسرائیل را بە‬
‫عشق دختر و پسر جوانی در روستا تشبیە کردە است کە عاشق همیشە نزدیک خانە معشوقش در رفت و آمد است اما از ترس‬
‫پدر دختر نمیتواند وارد خانە او شود‪ ]52[.‬همچنین بە نظر میرسد کە در پ‪.‬ک‪.‬ک دو دیدگاە کلی وجود دارد‪ ،‬یکی بە ریاست‬
‫مراد کارایالن کە خواهان برقراری روابط است و دیگری از جانب جمیل باییک کە تمایلی بە این کار ندارد‪ .‬بە نظر میرسد‬
‫کنگره ملی کردستان کە سازمانی وابستە بە پ‪.‬ک‪.‬ک در اروپا است‪ ،‬نیز مایل است تا روابط خود را توسعە دهد‪ ]53[.‬همچنین‬
‫زبیر آیدار عضو برجستە کنگره ملی کردستان در مارس ‪ 2014‬طی مصاحبەای با "اورشلیم پست"‪ ،‬خواستار "شکستن‬
‫دیوارها" بین كردها و اسرائیلیها شد‪]54[.‬‬
‫از طرف اسرائیل‪ ،‬بیانات مبهمی در مورد کردهای ترکیە اظهار شدە است‪ .‬از وزیر امور خارجە آویگدور لیبرمن نقل‬
‫شدە است کە شاید بهتر است اورشلیم از پ‪.‬ک‪.‬ک علیە ترکیە حمایت کند‪ .‬اگرچە چنین اظهاراتی بعدا" تکذیب شد‪ ،‬اما چنین‬
‫گفتەای زمینە را برای باروری تئوریهای دیرینە توطئە در آنکارا آمادە کرد‪ .‬بە عنوان مثال‪ ،‬حملە ماه مە ‪ 2010‬پ‪.‬ک‪.‬ک در‬
‫داخل ترکیە همزمان با عملیات اسرائیل علیە کشتی ماوی مرمره‪ ،‬در مسیر غزه اتفاق افتاد و این ظن را در آنکارا ایجاد کرد کە‬
‫حملە توسط اسرائیل طراحی شده است‪ ]55[.‬بە همین نحو‪ ،‬مقامات اطالعاتی ترکیە اورشلیم را متهم کردند کە با جمعآوری‬
‫اطالعات در مناطق هاتای و آدانا از طریق وسایل نقلیە هوایی بدون سرنشین بە پ‪.‬ک‪.‬ک کمک کردە است‪ ]56[.‬منابع پ‪.‬ک‪.‬ک‬
‫و اسرائیل این ادعاها را تکذیب کردند‪ .‬با این حال‪ ،‬فشار بر اسرائیل برای خودداری از تماس با کردها برای جلوگیری از‬

‫‪6‬‬
‫برانگیختن دشمنی ترکیە‪ ،‬بە دلیل دیگری کاهش یافتە است‪ :‬دولت ترکیە خود سیاستش را در قبال کردها تغییر داد‪ ،‬نە تنها از‬
‫طریق برقراری روابط استراتژیک با دولت اقلیم کردستان‪ ،‬بلکە از طریق آغاز روند صلح در بهار سال ‪ 2013‬با دشمن خود‬
‫پ‪.‬ک‪.‬ک‪.‬‬
‫قیام سوریە علیە بشار اسد‪ ،‬کردهای سوریە را نیز وارد معرکە کرد‪ .‬آنها قبال" از نظر اسرائیل موجودیتی ناشناختە‬
‫بودند‪ .‬اینجا نیز دوباره قاعده "دشمن دشمن من" اهمیت پیدا کرد زیرا هم کردهای سوریە و هم اسرائیلیها با سازمانهای‬
‫تروریستی اسالمی مانند جبهە النصره و دولت اسالمی (داعش) مواجە بودند‪ .‬با این حال بە نظر میرسد کە پیشینە روابط بین‬
‫اورشلیم و کردهای سوریە بە قبل از اغتشاشات اخیر برمیگردد‪ .‬بە گفتە هرش‪ ،‬کە از مقالە سال ‪ 2004‬مقامات آلمانی نقل کرده‬
‫است‪ ،‬سازمانهای اطالعاتی آلمان مدارکی مبنی بر اینکە اورشلیم از اهرم جدید خود در کردستان سوریە (و ایران) برای اهداف‬
‫اطالعاتی و عملیاتی استفاده کردە است‪ ،‬در اختیار دارند‪ .‬هرش بە نقل از وزیر اطالعات لبنان‪ ،‬میشل سماحە اظهار داشت كە‬
‫دولت لبنان شواهدی در اختیار دارد کە اسرائیل میخواهد "كردها را برای نبرد در عراق‪ ،‬سوریە‪ ،‬ترکیە و ایران آماده كند‪.‬‬
‫کردها برای انجام عملیات كماندویی آمادە میشوند‪ ]57[".‬اگرچە تأیید چنین گزارشهای مهمی غیرممکن است‪ ،‬اما بە نظر‬
‫میرسد این احتمال وجود دارد کە کردهای سوریە و اسرائیلیها برای همکاریهای احتمالی مشغول رایزنی هستند‪ .‬بدیهی است‬
‫کە برخی گروههای کرد در سوریە امیدوارند کە از حمایت اسرائیل برخوردار شوند‪.‬‬
‫سرانجام‪ ،‬گزارشهایی وجود دارد کە ادعا میکند اسرائیل با حزب حیات آزاد کردستان (پژاک)‪ ،‬کە یک گروه کرد‬
‫ایرانی مرتبط با پ‪.‬ک‪.‬ک است‪ ،‬رابطە برقرار کردە است‪ .‬ادعاهایی وجود دارد مبنی بر اینکە اورشلیم در پایگاههای پژاک واقع‬
‫در دولت اقلیم کردستان آنها را آموزش داده است‪ .‬گزارشی دیگر ادعا میكرد كە اسرائیل‪ ،‬بە همراه ایاالت متحده‪ ،‬پول‪ ،‬اسلحە و‬
‫اطالعات را در اختیار پژاک قرار دادە‪ ،‬اما این پشتیبانی در سال ‪ 2013‬بە طور ناگهانی متوقف شده است‪ ]58[.‬نادر انتسار‬
‫محقق کرد مستقر در آمریكا‪ ،‬اظهار داشتە است كە اورشلیم و واشنگتن از پژاک و دیگر گروههای كرد علیە دولت ایران حمایت‬
‫میكنند‪ ]59[.‬وی همچنین ادعا کرد كە حتی رهبر پژاک رحمان حاج احمدی در سال ‪ 2007‬بە واشنگتن سفر كردە و علیرغم‬
‫پیوندهای پژاک با پ‪.‬ک‪.‬ک كە از طرف دولت آمریكا یك سازمان تروریستی تلقی میشود‪ ،‬با مقامات آمریكا در آنجا مالقات‬
‫نمودە است‪.‬‬

‫نتیجەگیری‬
‫اغتشاشات و تحوالت خاورمیانە و تغییرات فاحش در نقشە ژئوپلیتیک آن‪ ،‬بە لحاظ نظری بە این دو ملت کوچک‬
‫منطقە مشروعیت ابراز وجود و همچنین حق تعیین سرنوشت داده است‪ .‬این رویدادها توانستەاند با از بین بردن موانعی از قبیل‬
‫ترس‪ ،‬سوء ظن و نظریەهای توطئە‪ ،‬زمینە روابط آشکار میان اسرائیل و کردها را فراهم کنند‪ .‬با این وجود در عمل برخی‬
‫موانع و چالشهای مهم پیش روی ایجاد چنین رابطەای قرار دارد‪ .‬از طرف کردها‪ ،‬رقابت بین چهار بخش کردستان‪ ،‬تدوین‬
‫استراتژی روشنی در قبال اسرائیل را دشوار کردە است‪ .‬ترس از خصومت هر کدام از کشورهای همسایە نیز بە شدت بر‬
‫توانایی آنها برای برقراری پیوند آشکار با دولت یهودی سنگینی میکند‪.‬‬
‫حتی در حکومت اقلیم کردستان‪ ،‬کە در آن روابط مخفیانە با اسرائیل قوی و دیرپا بوده است‪ ،‬ترس جدی از واکنش‬
‫خصمانە بغداد و بە ویژه تهران وجود دارد‪ .‬تمایل حکومت اقلیم کردستان برای تجارت با بازارهای در حال گسترش کشورهای‬
‫عربی‪ ،‬بە ویژه کشورهای حوزه خلیج فارس‪ ،‬مانع دیگری است‪ .‬همانطور کە محمود عثمان‪ ،‬عضو کرد پارلمان در بغداد‪،‬‬
‫اظهار داشت‪" :‬کردستان بە اعراب احتیاج دارد‪ .‬ما در یک کشور عربی زندگی کردە و یک منطقە فدرال در چهارچوب عراق‬
‫هستیم‪ .‬ما نیازی بە رابطە با [اسرائیل] نداریم‪ .‬ما بە رابطە با اعراب احتیاج داریم؛ ما باید با ایران رابطە برقرار کنیم؛ ما باید بە‬
‫ترکیە نزدیک باشیم‪ ]60[".‬مقامات کرد نگرانیهای مشابهی ابراز داشتەاند مبنی بر اینکە دولت اقلیم کردستان نمیخواهد بە‬
‫خاطر رابطە با اسرائیل روابط خود را با اعراب‪ ،‬ترکها و ایرانیان را بە خطر اندازد‪]61[.‬‬
‫اورشلیم نیز در مورد روابط آشکار با کردها مالحظات و احتیاطاتی دارد‪ .‬بە این دلیل کە واشنگتن همچنان مانع ایجاد‬
‫چنین روابطی است زیرا متعهد بە وحدت کشور عراق است‪ ،‬حتی اگر واقعیت از این آرمان گریزان بسی دور باشد‪ .‬همچنین‬
‫اسرائیل با ترکیە مشکالت فراوانی دارد و نمیخواهد با اعالم علنی روابط خود با کردها‪ ،‬آن کشور را بیشتر از پیش دشمن خود‬
‫کند‪ .‬اورشلیم همچنین باید حساسیت سیاستمداران کرد را کە تمایلی بە بیان ارتباط با اسرائیل ندارند‪ ،‬در نظر بگیرد‪.‬‬
‫با نگاهی بە آینده نزدیک‪ ،‬بە نظر میرسد کە روابط بین اسرائیل و کردها محکوم است کە همچنان در سایە ادامە‬
‫داشتە باشد‪ .‬با این حال‪ ،‬اگر حکومت اقلیم کردستان اعالم استقالل کند‪ ،‬ممکن است این وضعیت تغییر کند‪ .‬اورشلیم ممکن است‬
‫یکی از نخستین دولتهایی باشد کە درست مانند مورد سودان جنوبی‪ ،‬کردستان را بە رسمیت بشناسد‪ .‬یک کشور کرد نیز بە‬
‫نوبە خود میخواهد از حمایت اسرائیل برخوردار باشد‪ .‬از این گذشتە‪ ،‬عالوه بر وابستگی و قرابت بین دو ملت‪ ،‬ادامە وجود هر‬
‫یک برای طرف دیگر بسیار مفید است‪.‬‬

‫دربارە نویسندە‪ :‬افرا بنگیو پژوهشگر ارشد مرکز موشە دایان برای مطالعات خاورمیانە و آفریقا در دانشگاه تلآویو‬
‫است‪ .‬او نویسنده کتاب "کردهای عراق‪ :‬تشکیل دولتی در دولتی دیگر" (انتشارات لین رینر‪ )2012 ،‬و ویرایشگر کتاب "کردها‪:‬‬
‫ملتسازی در سرزمینی چندپارچە" (انتشارات دانشگاه تگزاس ‪ )2014 ،‬است‪.‬‬

‫‪[1] Mahmud al-Durra, al-Qadiya al-Kurdiya (Beirut: Manshurat Dar-at-Tali'a, 1966), p. 388.‬‬
‫‪[2] Ibid., p. 387.‬‬
‫‪[3] Kurdroj website, July 3, 2008.‬‬
‫‪[4] Ariella Oppenheim, Hebrew University of Jerusalem, quoted in Sargis Mamikonian, "Israel and the‬‬
‫‪Kurds," Iran and the Caucasus, 2005, no. 2, p. 381.‬‬

‫‪7‬‬
[5] Zorab Aloian, "The Kurds in Ottoman Hungary," Transoxiana: Journal Libre de Estudios
Orientales (Universidad del Salvador, Buenos Aires), Dec. 9, 2004.
[6] Mordechai Zaken, Jewish Subjects and Their Tribal Chieftains in Kurdistan: A Study in
Survival (Leiden: Brill, 2007), pp. 9-17.
[7] Ibid., pp. 338-43; Lazer Berman, "The World's Oldest Kurd: A Beloved Rabbi in the Heart of the
Holy City," Serbesti, Feb. 10, 2014.
[8] Mamikonian, "Israel and the Kurds," p. 398.
[9] Jaques Neriah, "Kurdistan: The Next Flashpoint between Turkey, Iraq, and the Syrian Revolt,"
Jerusalem Center for Public Affairs, Aug. 5, 2012.
[10] Israeli-Kurdish Friendship League, Jerusalem, accessed Mar. 31, 2014.
[11] The Forward (New York), Apr. 18, 2012.
[12] "Mike Amitay: Senior Policy Analyst," Washington Kurdish Institute, accessed Dec. 30, 2013.
[13] Sami Michael, Aida (Tel Aviv: Kinneret Zmora Bitan, 2008).
[14] Mamikonian, "Israel and the Kurds," p. 389.
[15] Ariel Sabar, My Father's Paradise: A Son's Search for His Family's Past (New York: Algonquin
Books of Chapel Hill, 2008).
[16] Agence France-Presse, Aug. 11, 2009.
[17] United with Israel, Bet Shemesh, accessed Mar. 31, 2014.
[18] Point of No Return: Jewish Refugees from Arab Countries (blog), Dec. 10, 2013.
[19] Ofra Bengio, The Turkish-Israeli Relationship: Changing Ties of Middle Eastern Outsiders (New
York: Palgrave Macmillan, 2004), pp. 33–71.
[20] Israeli officials interviewed by the author, Israel, Mar. 13, 1982, July 28, 1985.
[21] Tom Segev, 1949, Hayisraelim Harishonim (Jerusalem: Domino, 1984), p. 34.
[22] Ismet Sherif Vanly, Min Mudhakkirat Ismet Sherif Vanly, pp. 38-40. This unpublished manuscript,
found in the Zein Center in Sulaymaniya headed by Rafiq Salih, was provided by Bayar Dosky.
[23] Israeli officials interviewed by the author, Israel, Mar. 13, 1982, July 28, 1985.
[24] Radio Israel, Sept. 29, 1980.
[25] Sergey Minasian, "The Israeli-Kurdish Relations," Noravank Foundation, Yerevan, p. 22.
[26] Öcalan interview with his lawyers, Jan. 5, 2005. "Kürt Halk Önderi Abdullah 'Öcalan'ın 2005-2006
Görüşme Notları, Stêrka Ciwan." Quote provided by Ceng Sagnic.
[27] Ibid.; Öcalan (under his pen names Ayden Safer and A. Inanc) has produced other anti-Semitic
articles, for example, Ozgur Ulke, Aug. 28/29, 1994.
[28] Ismet G. Imset, The PKK: A Report on Separatist Violence in Turkey (Istanbul: Turkish Daily
News Publications, 1992), pp. 172-3.
[29] Daniel Pipes, "Hafiz al-Asad Should Be Careful," Turkish Times, Dec. 15, 1994.
[30] Imset, The PKK, p. 172.
[31] Pipes, "Hafiz al-Asad Should Be Careful."
[32] Ali Sarhan, "The Two Periods of the PKK Conflict: 1984-1999 and 2004-2010," in Fevzi Bilgin and
Ali Sarhan, Understanding Turkey's Kurdish Question (Lanham: Lexington books, 2013), pp. 93-4.
[33] Gregory A. Burris, "Turkey-Israel: Speed-Bumps," Middle East Quarterly, Fall 2003, pp. 67-80.
[34] Amikam Nachmani, "The Remarkable Turkish-Israeli Tie," Middle East Quarterly, June 1998, pp.
19-29.
[35] Owen Matthews, "Turkey's Tricky Drone Diplomacy," The Daily Beast (New York), Sept. 13,
2011.
[36] YNet News (Tel Aviv), Sept. 21, 2005.
[37] BBC News, July 1, 2008.
[38] Neriah, "Kurdistan: The Next Flashpoint."
[39] Private communication with anonymous sources.
[40] Seymour M. Hersh, "Plan B: The Kurdish Gambit," The New Yorker, June 21, 2004.
[41] Ibid.
[42] Zadok Yehezkeli, Anat Tal-Shir, and Itamar Aichner, "Be'Oref Ha'Oyev," Yedi'ot Aharonot (Tel
Aviv), Dec. 2, 2005.
[43] Neriah, "Kurdistan: The Next Flashpoint."
[44] Al-Wikala ash-Shi'iya (al-Shieeya News Agency, Beirut), Nov. 20, 2008.
[45] The Kurdish Globe (Erbil), Nov. 15, 2009.
[46] Al-Musawwar (Cairo), Sept. 8, 2006; al-Hawadith (Kuwait City), Sept. 15, 2006.
[47] Al-Mujtama (Kuwait City), Aug. 20, 2005.
[48] Al-Hayat (London), Oct. 15, 2006.
[49] Al-Ahali (Baghdad), June 7, 2006.
[50] Hersh, "Plan B- The Kurdish Gambit."

8
[51] See, for example, Agos (Istanbul), Jan. 9, 2014.
[52] The PKK member was quoted by a Kurdish activist during the author's private communication
with him, Israel, Mar. 10, 2014.
[53] Private communication with leading KNK members, Brussels, Nov. 2012.
[54] The Jerusalem Post, Mar. 6, 2014.
[55] Today's Zaman (Istanbul), Aug. 5, 2010.
[56] Ynet News, Jan. 17, 2012.
[57] Hersh, "Plan B- The Kurdish Gambit."
[58] Sedat Laciner, "Why Is Israel Watching the PKK?" al-Monitor (Washington, D.C.), Jan. 10, 2013.
[59] Nader Entessar, Kurdish Politics in the Middle East (Lanham: Rowman & Littlefield, 2010), p. 205.
[60] Agence France-Presse, Aug. 11, 2009.
[61] Private communication with anonymous source.