Pomračenje Uma U Foči

POMRAĈENJE UMA U FOĈI
-priredio:Kenan Saraĉ
-izbor tekstova sa portala focanskidani, flickr-a i facebooka
-sve fotografije su objavljene na facebooku, focanskidani, flickr-u ekranportal13, portalima...
1

Srbi su sami sebi pucali u sljepooĉnicu, sami su sebi prosuli mozak. I tako
3000 puta.
Pucajući u nenaoruţane nevine ljude, ubijajući svoje komšije muslimane,
ubivši njih 3000…što djece, što omladinaca, što odraslih, što starih…tzv eres
je
presudila sama sebi. I sama sebi prerezala grkljan.
Stalna priĉa ko je prvi poĉeo je zahrĊala tehnologija…Ako baš, eto baš, hoćete
istinu – vi ste poĉeli, i zamisli i ĉuuuj još za neke rat nije završen, pojedinci
ĉekaju poziv pataloške nemani za neki novi rat.
Foĉo, presudila si ti sama sebi.Ne, ne pozivaj se i ne prozivaj ni presude
Haškog tribunala, ni suda BiH za ratne zloĉine, ni suda tvoje historije, dok su
na tvojoj ikonografiji ĉetnici… Šta nas snaĊe, a Sutjeska je (šatro) paradigma
otporu fašizmu i fašistiĉkim hordama.
Tu si se tek dokazala, Foĉo!!! I ko si i šta si i gdje si…Ništa više ne treba reći,
jer ta djela govore sa hiljadu rijeĉi. Takoreći sa 3000 rijeĉi.
Srbi su sami sebi pucali u sljepooĉnicu, sami su sebi prosuli mozak. I tako
3000 puta.
I tako su sami sebi dohakali…
priredio:Kenan Saraĉ
design:Kenan Saraĉ
fotografije:internet/screenshot/focanskidani
oprema teksta:focanskidani
2
POEZIJA : POSLJEDNJA ŢELJA KLONULOG CVIJETA (Ahmed
Muhamed Imamović)
POSLJEDNJA ŢELJA KLONULOG CVIJETA
3
Ne mogu više da trpim moru
Svoju prećutanu rijeĉ na ĉelu
Došlo je vrijeme zdravom govoru
I otkrivanja oţiljaka na tijelu
Moja duša nije mašinski dio
Pustiću im sve na volju
Ali ako me klali budu
Neka me zakolju u polju
Neka krv što je grizla srce i mozak
Napokon naĊe slobodu
I neka meĊu divnim cvijećem
NaĊubri divlju jagodu
Jer kroz paragraf mene su vukli
Dok nisam smršo ko list
I ĉesto su me noţevima tukli
Da postanem graĊanin ĉist
Ali ja sam uspio da naĊem puta
A da ne zgazim ni jednog mrava
Da moja ĉista duša luta
Po prostranstvima vlastitih trava
Jer ona nije mašinski dio
I pustiću im sve na volju
Ali ako me klali budu
Neka me zakolju u polju
(Iz zbirke pjesama ―Od jada zarada‖, 1969.)
Ahmed Muhamed Imamović
4
5
FOĈA, MOST STRADANJA, 4.8.2019. : OBILJEŢEN
DAN SJEĆANJA NA ŢRTVE GENOCIDA U FOĈI
6
Simboliĉnim spuštanjem ruţa u Drinu sa Mosta Stradanja kod zloglasnog
zatvora u Foĉi je obiljeţena godišnjica zloĉina nad 3.000 bošnjaĉkih civila iz
ovog grada.
Ĉlanovi Udruţenja ţrtava rata ‖Foĉa 1992 – 1995‖ svake prve nedjelje u
augustu obiljeţe dan sjećanja na sve foĉanske šehide i straviĉne zloĉine u
kojima su ubijani, zarobljeni, silovani i muĉeni u ovom gradu kako se ţrtve, a ni
zloĉini ne bi zaboravili.
Prognanicima i povratnicima u Foĉu, u obiljeţavanju ove tuţne godišnjice,
prikljuĉile su se i ĉlanice Pokreta majki enklava Srebrenica i Ţepa i drugih
udruţenja, predstavnici Islamske zajednice u BiH, Vlade BPK-a Goraţde, a
skupu je prisustvovao i ĉlan Predsjedništva BiH Šefik Dţaferović.
Na panou dugom 15 metara ispisana su imenima 627 ubijenih civila ovog
grada za ĉijim posmertnim ostacima tragaju njihovi najmiliji. Današnja Foĉa o
tome i dalje šuti.
7
―Ovaj most je kao što znamo kroz historiju most sa kojeg se nisu vraćali
Bošnjaci. Sa ovog mosta je odvedeno na hiljade naših ljudi iz zloglasnog KPD
Foĉa. Danas smo tu da pokušamo dokazati da je u Foĉi ipak bio genocid,
nepresuĊeni genocid. Na ţalost, to nije dokazano pred Haškim tribunalom i
ostalim sudovima, a oĉiti dokazi su masovni progoni, 3.000 ubijenih Bošnjaka,
na stotine silovanih ţena, djevojaka i djevojĉica, uništenje svih bogomolja,
paljenje bošnjaĉke imovine … sve što je podsjećalo na Bošnjaĉku kulturu je
8
zatrto―, rekla je predsjednica Udruţenje porodica ţrtava ―Foĉa 92-95‖ Halida
Konjo – Uzunović.
―Po svim mjerilima ovdje u Foĉi je izvršen genocid. Oko 22.000 Bošnjaka je
protjerano, ubijeno, silovano i izgubio im se svaki trag sa podruĉja gdje su
vijekovima ţivjeli kao svoji na svome. Od toga 3000 je ubijeno, ogroman broj,
na ţalost još neutvrĊen, silovanih ţena … kako to nazvati nego genocidom―,
rekao je ĉlan Predsjedništva BiH Šefik Dţaferović, te dodao da meĊunarodne i
domaće institucije pravde da zloĉine u Foĉi nazovu pravim imenom.
On je poruĉio da Tuţilaštvo i pravosuĊe BiH nisu procesuirali odgovorne, ali i
da zloĉin ne zastarjeva i da se od pravde neće odustati sve dok i posljednji
zloĉinac ne bude kaţnjen.
priredio:Kenan Saraĉ/focanskidani
fotografije:internet/screenshot/focanskidani/flickr ekranportal13
design:Kenan Saraĉ
9
Foĉanske priĉe : Autobuska stanica 1992.
10
Autobuska stanica 1992.
Nikada onu sliku sa autobuske stanice neću zaboraviti…

kada su nas trpali kao stoku u zadnji konvoj iz Foĉe
/neko ga je od politiĉara ili ti nekih velikana dobro platio,
11
jer nas nisu smjeli dirati niti ubijati i silovati usput/…
…uguraše mene,moje snahe i djecu,a ostade nam Majka,
onako jadna sva izbezumljena,isprestravljena šta će biti sa nama,
ostade napolju…nema mjesta u autobusu više ni ptica da stane…
ja zapomagah , bješe tu Boro Škobo,moj prvi komšija…
…povikah: – Boro pomagaj ostade mi Majka….
Bogami pomoţe, pomoţe Boro tad, ne mogu zaboraviti,
nekako je ugura na silu, nema mjesta da dukatima plaćaš,
iako smo imali i karte i propusnice /morali smo potpisati
u MUP-u Foĉa potvrde da *dobrovoljno*napuštamo svog grad
i svoju imovinu…
Kako su to *Braća* još prije sto ljeta dobro iscenirala…
…i uspjeli su što je najţalosnije od svega…
Preko puta autobuske stanice bila je od Zlatara Nedţada kuća,
kaţu da je njegova supruga Goca bila savršen sauĉesnik u zloĉinima
i da je u njhovoj kući vršeno masovno i sistematsko silovanje naših ţena…
mi nismo smjele ni glave podići od zuluma, straha,torture, zavijene u crno,
zavijene kao stare nene, da nas ne prepoznaju…
…i ne odvedu na put bez povratka…
Strašno, prestrašno…
…i da im je Hiĉkok pravio scenario ne bi umio iscenirati sve što su Foĉanski
zlikovci radili…
Haram im bilo…
Halida Dida
design Kenan Saraĉ
fotografije:internet/screenshot
12
Život poslije silovanja
18.07.2014
Najmanje 61 dijete u BiH je roĊeno nakon silovanja u ratu i većina ih ne

zna istinu o svom porijeklu. Silovane ţene teško priĉaju o svojoj sudbini.
Neke od njih su se razvele, a neke se gnušaju od pomisli na brak.
13
Novorođenog Alena majka nije htjela podojiti kada ga je rodila nakon silovanja. (Foto: CIN)
Piše: Centar za istraţivaĉko novinarstvo

Alena Muhića majka nije htjela podojiti kada ga je rodila prije dvadeset i
jednu godinu u opkoljenom Goraţdu. Nije se ţeljela vezati za dijete
roĊeno nakon silovanja, ostavila ga je na brigu bolniĉkom osoblju i otišla
u inostranstvo. Alen oca smatra zloĉincem, a majku, koju nikada nije
upoznao, ne ţeli ni vidjeti.
Danas ţivi u Goraţdu, u porodici koja ga je kao bebu usvojila i hrabro
mu, kada je imao jedanaest godina, kazala istinu o njegovom porijeklu.
Njegova biološka majka je, prema podacima udruţenja „Ţene ţrtve rata―,
jedna od najmanje 20.000 ţena silovanih tokom rata u Bosni i
Hercegovini. Preciznih podataka o broju silovanih ţena nema, jer one
teško priĉaju o strahotama koje su prošle i traumama s kojima i danas
ţive. Pojedinci i grupe zlostavljali su tokom rata ţene iako one nisu bile
direktna prijetnja. Zatvaranje u logore i sistematsko muĉenje i
poniţavanje ţena bilo je dio strategije zaraćenih strana.
Novinari Centra za istraţivaĉko novinarstvo (CIN) su, u okviru projekta
Usmena istorija, razgovarali sa preko stotinu ţrtava rata. MeĊu njima je i
25 ţena, od kojih su neke u ratu bile silovane ili na drugi naĉin
poniţavane i muĉene. Mnoge od njih nisu mogle otvoreno govoriti o
muĉnim iskustvima, pa nisu ni pristale na snimanje razgovora, dok su
neke zamolile da se snimljeni intervjui ne objave.
14
Naše sagovornice pokušavaju ţivjeti normalnim ţivotom, neke su u
izbjeglištvu, daleko od mjesta zloĉina, neke se nikada nisu udale dok
neke ţive same nakon razvoda. Razliĉitih nacionalnosti i godina,
udaljene kilometrima, ove ţene, od kojih su mnoge u ratu izgubile
najbliţe, dijele istu sudbinu.
Alen Muhid
biološkog oca smatra zločincem, a majku, koji nikada nije vidio, ni ne želi upoznati. (Foto: CIN)
Bijeg od sudbine u Ameriku

„Da ti kaţemo istinu, ti nisi naš sin. Sad jesi, al‘ smo te usvojili―, tako su
Muharem Muhić i njegova supruga svom usvojenom sinu Alenu saopštili
istinu o njegovom porijeklu kada je imao jedanaest godina.
Novinari CIN-a su saznali identitet Alenove biološke majke. Ona je
silovana u Miljevini kod Foĉe 1992., kada su pripadnici Vojske Republike
Srpske zarobili većinu mještana bošnjaĉke nacionalnosti te muškarce
razdvojili od ţena, koje su zlostavljali i silovali. Nakon silovanja Alenova
majka ostala je trudna i bila je zarobljena sve do poodmakle trudnoće, a
razmijenjena je krajem 1992. godine. Tada je zajedno sa oko 200 drugih
ţena, uz majku i sestru, prebaĉena na teritorij pod kontrolom Armije BiH,
odakle su pješice otišle do Goraţda. Imala je tada 30-ak godina, a
trudnoću je krila steznikom preko stomaka.
Kada su pješice prešle od mjesta Osanice do sela Beriĉ, smještene su u
fiskulturnu salu. Alenova majka krila je tada trudnoću od ljekara i tek je
kasnije u goraţdanskoj bolnici zatraţila pomoć ţaleći se na stomaĉne
tegobe. Tada je i rodila dijete kojem nije dala ime.
15
Nije ga htjela ni nahraniti svojim mlijekom jer se plašila da će se vezati
za dijete koje će je podsjećati na silovanje. Preko planinskog prijevoja
Grebak, jedinog prohodnog puta, otišla je za Sarajevo, a danas ţivi u
SAD.
O Alenu su se od prvog dana brinuli osoblje bolnice i porodica
Muharema Muhića, koji je takoĊer radio u bolnici.
„Nije bilo ni vode ni struje, bilo je svaki dan granatiranje, mrtvih i ranjenih
stalno. Mi smo njemu poklonili paţnju, sve osoblje bolnice, a ja sam tada
stanovao preko puta bolnice, tako da sam dijete ĉesto donosio kući i
naveĉer ga vraćao u bolnicu―, priĉa Muhić.
Porodica Muharema Muhida usvojila je Alena a istinu o njegovom porijeklu rekli su mu kada je imao 11 godina. (Foto: CIN)
Brzo su se navikli na djeĉaka i zavoljeli ga kao ĉlana porodice. Dali su

mu ime Alen. „Moja ţena i kćerke su mi ĉesto govorili ‗Donesi ga babo,
neka ga kod nas, da ga najedemo‘―, kaţe Muhić u razgovoru za CIN.
To su bili teški dani za stanovnike Goraţda. U opkoljenom gradiću na
Drini, uz male koliĉine hrane, bez struje i bez normalnog snabdijevanja
vodom, ţivjeli su i oni koji su izbjegli iz okolnih podrinjskih gradova.
Hrana se doturala iz centralne Bosne „Putem spasa―, preko Grepka, ali
je i ta veza prekinuta te je grad ostao potpuno blokiran.
Kada je ĉuo da u bolnici više nema mjesta za malog Alena i da će ga dati
Crvenom krstu, Muharem je otišao kući.
16
„Kćerke su me poĉele grliti i moliti ‗Daj da ga mi ĉuvamo, kakva bude s
nama sudbina biće i s njim‘―, kaţe Muharem.
Usvojili su Alena i danas je njihov sin. Znali su da mu moraju reći istinu o
njegovom porijeklu jer nisu ţeljeli da je sazna od drugih.
„Odjednom su mi mama i babo, sadašnji, rekli ‗Moramo s tobom
popriĉati!‘ Ja sam mislio: šta sam sad napravio!? Pitam ih šta sam sad
uradio? Kaţe ‗Nisi ništa, ali moramo popriĉati‘―, prisjeća se Alen tokom
razgovora s novinarima CIN-a.
Na poĉetku je bio ljut na svoje roditelje jer mu istinu nisu rekli ranije, ali je
vremenom shvatio da je to bilo za njegovo dobro.
„Ne znam, osjećao sam nešto ovdje u grudima, htio sam da se ubijem―,
priĉa i dodaje da će biti vjeĉno zahvalan roditeljima koji su ga usvojili, jer
nije „ostao u nekom domu, kao većina djece u ovom ratu―.
Alen nema dobro mišljenje o svojim biološkim roditeljima. „Na majku
jesam ljut. Ne bih nikad ţelio da je vidim, zato što me je ostavila. (…) O
ocu mislim kao i o svim zloĉincima. Jednostavno ne bih ga ţelio nikad
vidjeti, i volio bih da mu se odredi najveća kazna, jer takvo nasilje nad
ţenama nikad ne bih odobrio, ne samo mojoj biološkoj majci nego
nijednoj ţeni na svijetu‖, priĉa ovaj hrabri dvadesetjednogodišnjak.
Za zloĉine seksualnog nasilja poĉinjene u Foĉi tokom 1992. i
1993.godine, Haški tribunal je osudio Dragana Zelenovića na 15 godina,
Dragoljuba Kunarca na 28 godina i Radomira Kovaĉa na 20 godina
zatvora.
17
Milojka Antid
kaže da bi joj se brak gadio, nakon svega što je u ratu preživjela u logoru Čelebidi kod Konjica. (Foto: CIN)
Višegrad – za jednu mjesto zloĉina, za drugu spas

Za razliku od Alenove majke koja je spas od vlastite sudbine potraţila
preko granice, u Bosni i Hercegovini ostale su mnoge silovane ţene koje
se pokušavaju izboriti sa svojim bolom. MeĊu njima je i 66-godišnja
Milojka Antić, koja se zbog toga nikada nije ni udala. Ona ţivi u
Višegradu, 45 kilometara istoĉno od Goraţda. Do rata je ţivjela u blizini
Konjica.
Zarobili su je 1992. godine pripadnici zdruţenih bošnjaĉko-hrvatskih
vojnih snaga i odveli u logor Ĉelebići. Tu je preţivjela višestruko
silovanje. Bila je zatoĉena 77 dana.
Za zloĉine poĉinjene u ovom logoru pred Haaškim sudom osuĊeni su
komandant logora i njegov zamjenik, Zdravko Mucić i Hazim Delić. Mucić
je osuĊen na devet, a Delić na osamnaest godina zatvora.
Po izlasku iz logora umrla joj je majka i danas ţivi sama. Ratna su
dešavanja, kaţe, utjecala na odluku da ostane sama i da nikada ne
zasnuje svoju obitelj. Braka se boji.
„Da nije bilo ovako kako je bilo, ne bih sigurno ostala sama. Bojala sam
se svak‘ će reć‘ ‗To je ona što je bila u logoru, što je ovaj, što je onaj…‘
Uglavnom, ne bih smjela ući u to. Meni bi se gadio sada neki taj brak―,
kazala je Antić u razgovoru s novinarima CIN-a.
Oboljela je, ĉesto plaĉe, ali se ne predaje. „Ja sama ne znam kako sam
ostala u pameti. Svašta sam mislila. Ili da napravim samoubistvo, ili
18
nešto… Pa opet mi doĊe, pa neću vala kada sam sve ovo prešla…―,
priĉa.
Iste godine kada je Milojka Antić silovana u Konjicu, u Višegradu su, u
dvorištu porodiĉne kuće, pripadnici srpskih vojnih snaga silovali
Memnunu Jašarević i zaklali joj šesnaestogodišnjeg sina. Danas sama
ţivi u Sarajevu a Višegrad joj je simbol nepodnošljive boli.
„Rasporio mi je košulju, rašĉupao je i nasred dvorišta me je silovao―,
kaţe Jašarević.
Sve je to gledao njen šesnaestogodišnji sin, koji se krio na gornjem
spratu kuće. Kada su je silovali, vojnici su je natjerali da donese najoštriji
noţ koji ima. Tim noţem su joj zaklali sina.
Memnunu Jašarevid su silovali 1992. u Višegradu a potom joj zaklali 16-godišnjeg sina. (Foto: CIN)
„Mali je vidio, odozgo, i kad me je silovao u avliji. I mali je siš‘o i rek‘o

‗Nemojte mi mamu…‘ On je njega uhvatio za vrat. (…) Mene su drţali,
da ne bi ga branila… On je samo rek‘o ‗Hodi vamo, Turĉine‘, i noţ mu
ispod vrata… Ja sam mislila da su oni njemu samo koţu isjekli, oni su ga
bacili, ja sam ga uhvatila… Mislila sam da su mu samo koţu, pokušala
da mu vratim to, al‘ sam vidjela da krv ide iz grkljana. On je rek‘o ‗Mama
pomozi m…‘ Dva je slova progutao, nije mogao izgovoriti, i samo je
trznuo i ostao je mali u avliji―, priĉa kroz suze.
19
Kasnije su je odveli u hotel „Vilina Vlas―, u kojem je, prema dostupnim
podacima, silovano najmanje 200 ţena, meĊu njima i 11-godišnja
djevojĉica.
„Moţete zamisliti krik djeteta koje viĉe ‗Nemoj, ĉiko, molim te!‘ To… da ti
srce ţivoj pukne―, prisjeća se Jašarević.
„Mamino srce lijepo. Doći će tebi mama ubrzo sine, biće majka s tobom―,
plaĉe Memnuna Jašarević i miluje staru fotografiju mrtvog sina.
61 dijete nakon silovanja
Do kraja 2013. godine pred Sudom Bosne i Hercegovine je okonĉano 36
predmeta koji su ukljuĉivali optuţbe o seksualnom nasilju sa ukupno 45
optuţenih. Trideset i tri optuţene osobe su osuĊene, a meĊu njima i
Ţeljko Lelek, Boban Šimić i Nenad Tanasković za zloĉine u Višegradu te
NeĊo Samardţić i Radovan Stanković za zloĉine u Foĉi.
U
hotelu „Vilina Vlas“ je tokom rata silovano najmanje 200 žena, među njima i 11-godišnja djevojčica. (Foto: CIN)
Bosna i Hercegovina je ovim presudama postala drţava sa najvećim

brojem okonĉanih predmeta pred domaćim sudovima za seksualno
nasilje u oruţanim sukobima. No, većina poĉinilaca i dalje nije kaţnjena,
što ima negativan uticaj na ţrtve i 20 godina nakon rata.
Prema istraţivanju udruţenja „Ţene ţrtve rata― koje je finansirala EU,
potvrĊen je broj od preko 20.000 ţrtava silovanja. Projekt je realiziran
kroz izjave 2.707 sagovornica koje su svjedoĉile o svom i silovanju
20
drugih ţena. Istraţivanje je obuhvatilo ţene svih nacionalnosti, a
rezultati su pokazali da je meĊu njima 95 posto Bošnjakinja. NajmlaĊa
ţrtva silovanja je djevojĉica od 11 godina, a najstarija ţena od 65 godina.
MeĊutim, većina ţena danas šuti o dogaĊajima unutar logora. Ovo
udruţenje je utvrdilo da je najmanje 61 dijete roĊeno nakon silovanja.
Djeca koja su roĊena nakon silovanja tragaju za svojim identitetom, a
biološki roditelji ih uglavnom odbacuju. „Neke su dale tu djecu na
usvajanje, neke ostavljale kod silovatelja, a rijetke su zadrţale tu djecu―,
rekli su nam u udruţenju „Ţene ţrtve rata―.
Za ovu djecu i njihove porodice tek predstoji suoĉavanje sa prošlošću i
traganje za odgovorima koje, moţda, za razliku od Alena, nikada neće
dobiti.
Objavljeno 18. 7. 2014.
Preuzimanje sadržaja Centra za istraživačko novinarstvo (CIN) dozvoljeno je uz obavezno
navođenje izvora i povezivanje na www.cin.ba.
Kelebek
Deniz Öner / doner@hurriyet.com.tr
14.03.2012 - 00:00, Son Güncelleme: 14.03.2012 - 07:43

Suada'nın kaderi ve büyük aşkı İncir Kuşları'nda
21
refid:20108091 iliĢkili resim dosyası
"...Bu öyle bir kin ki 150 bin masum insanın canına kıyabiliyor. Hatta 40
bin kadar kadına tecavüz edip, hamile bırakıp nefret çocukları dünyaya
getirebiliyor. O yüzden bu kitap, Müslümanların kendisiyle yüzleşme
kitabı. Çünkü Boşnaklar Avrupa'nın ve Birleşmiş Milletler'in göz yumduğu
Bosna'daki katliamın içinde Müslüman oldukları için bu savaşın mağduru
oldu…"
Bu cümleler, „Aşk yazan adam‟ deyince akla ilk gelen isimlerden Sinan Akyüz‟e ait. Alfa
Yayınları‟ndan çıkan son kitabı İncir Kuşları‟nın fonunda Bosna Savaşı, önde ise bir aşk
hikayesi; Boşnak kızı Suada‟nın hikayesi var.
Konservatuar öğrencisi Suada‟ya biri Müslüman Boşnak, diğeri ise Hıristiyan Sırp iki genç
aşık olur. Gençlerden biri aşkına karşılık bulmuş, diğeri ise “Kalbimde iki kişiye yer yok”
cevabını alır. Takvim yaprakları 6 Nisan 1992‟yi gösterdiğinde ise Suada „hayır‟ dediği genç
adamın eline esir düşer. Peki ya sonra… Sonrası esaret, tecavüz, yokluk, açlık ve aşk...
Aşkın içinde “savaşı ve şiddeti”, savaşın içinde de “aşkı ve inancı” göreceğiniz kitap
tüylerinizi diken diken edecek gerçek bir aşk hikayesi... Altıncı baskısını yapan İncir
Kuşları‟nı ve bu gerçek aşkın kahramanı olan Suada‟yı kitabın yazarı Sinan Akyüz‟le
konuştuk.
Bu arada röportajın sonunda soracağımız soruya doğru yanıt veren 20 kiĢi, yazar
Sinan Akyüz imzalı Ġncir KuĢları'nı kazanacak. Ġpucu röportajın içinde. Bol Ģans...
Gerçek hikayeler yazmayı tercih ediyorsunuz. Ġncir KuĢları romanının hikayesi

mi size geldi, yoksa siz mi hikayeye gittiniz?
22
Aslında ben hikayeye gittim. Bosna-Hersek, Türkiye maçına giden bir arkadaşım beni de
davet etti. Ben de futbolla çok ilgili olmadığı halde ülkeyi çok merak ettiğim için turistik bir
gezi amacıyla Bosna‟ya gittim. Orada keyifli bir grupla sohbet ederken Halide Hanım, savaş
döneminden bahsetti ve Suada‟nın hikayesini anlattı. Aslında üç kız kardeşin hikayesini
anlattı…
Hikayeyi dinlediğim günün üzerinden yıllar geçti, ama aklımda hep aynı hikaye vardı. Ve bir
gün Halide Hanım‟a e-posta attım, Suada‟yla beni bir araya getirmesini istedim.
Çok etkilendiniz anlaĢılan. Kaç yıl boyunca atamadınız aklınızdan?

4 yıl boyunca bir türlü atamadım hikayeyi kafamdan. Ama elimde de yazmam gereken
hikayeler vardı, hepsini sıraya koymuştum. Bir buçuk sene önce Halide Hanım aracı oldu ve
Suada‟yla bizi Bosna‟da bir araya getirdi. Günlerce konuştuk.
“ÜÇ GÜN KAPISINDA OTURUP BEKLEDĠM”
Ġncir KuĢlar‟ında sadece Suada‟nın değil pek çok kadının da tüyleri diken diken
eden hikayesine tanık oluyoruz. Onlarla nasıl iletiĢime geçtiniz?
Kesinlikle. Aslında Bosna‟ya gittiğimde sadece Suada‟nın değil birçok kadının hikayesini
dinlemek istedim. Ülkede savaş döneminde esir düşmüş ve tecavüze uğramış kadınların
dernekleri var. Oraya gittim görüşmek istedim, ama onlar istemedi. Mesela 3 gün Memnune
Hanım‟ın ofisinin kapısında oturdum. En sonunda biri çıktı ofisten ve dedi ki “Şu taksiye
binin, sizi Memnune Hanım‟a götürecek”. Onun sayesinde de yan karakterlerin iletişim
adreslerini aldım.
Kaderci bir roman mı Ġncir KuĢları?

Bu kitap kesinlikle kadere inananların romanı. Çünkü bir dönem size aşık olan bir adam,
tekrar karşınıza çıkıyor, ama siz başka bir adama aşıksınız ve ona “hayır” diyorsunuz. Ve o
23
hayır dediğiniz adam, bir süre sonra çıkan savaşta esir düştüğünüz yerin komutanı çıkıyor. Ve
Suada‟nın ya da başka bir değişle Boşnak kadınlarının hikayesi böyle başlıyor.
Kitabın adı neden Ġncir KuĢları?

Savaş dönemi. Yokluk, kıtlık var. Yeşil mercimekten kahve yapıp içiyorlar. Bir komşunun eşi
tesadüfen bir yerlerden gerçek kahve buluyor. Mutfakta kahveyi yaparken komşusu iki oğluna
„çıkın Suada ablanıza biraz incir toplayın” diyor. Çocuklar inciri topladıkları sırada bomba
incir ağacının üzerine düşüyor.
Kitabın isminin hikayesi buradan geliyor, ama okuru bir sürpriz de bekliyor. O yüzden bu
sorununucunu açık bırakıyorum.�
SavaĢ dönemini bir kadının dilinden okumak çok sarsıcı...

Evet. Çünkü bu savaşın esas mağduru kadınlar. Savaşta soykırım ve soy dönüştürme vardı.
Bu nedenle, o dönemi kadınların gözüyle anlatmak istedim.
Daha çok kadınların tercih ettiği bir yazarsınız. Bu kadar “Ġncir KuĢları‟nı kadın
gözüyle yazdım” demekle romanınızı belki de ilk kez alacak erkek
okuyucularınızı kaybedebilirsiniz. Bu durum sizi endiĢelendirmiyor mu?
Böyle bir kaygım yok. Kabul ediyorum, benim ağırlıklı okurum kadın. Oran ver derseniz
yüzde 65‟e yüzde 35 gibi bir kadın üstünlüğü var. Ama yazar olarak siz hikayeye
bakıyorsunuz. O andan itibaren „erkek okuru mu kaybederim, kadın okuru mu kazanırım ya
da tam tersi mi olur‟ hiç umurumda değil açıkçası.
Hem artık yazar olarak da şöyle bir bakışım var; ben yazarım ve tarafsızım. Zaten
hikayelerimi hem kadınların penceresinden çok iyi yansıtabiliyorum hem de erkek olduğum
için erkeklerin penceresinden kadınlara erkeklerin dünyasını iyi anlatıyorum. Hem de
maskesiz.
„YAZARKEN ÇOK AĞLADIM‟
Yazım sürecinden bahsedebilir misiz?

Romanda kahramanınızı bir noktadan bir noktaya göndereceksiniz. Ama o noktanın yolu var
mı, gidişi var mı, otobüs çalışıyor mu, araba kaç saatte gidiyor... gibi detayları yazabilmek
için cevaplarını bilmek zorundasınız. O yüzden 2011‟in başlarında Bosna‟ya gittim ve bir
24
buçuk ay orada kaldım. O yüzden İncir Kuşları beni çok yoran bir kitap oldu. Ama
coğrafyasının ve tarihinin dışında, bir ulusun hayatını anlatmak daha çok yordu. Çünkü
endişelerim vardı. “Acaba gerçekleri yansıtabildim mi, yazarken onları kırdım mı, yanlış bilgi
mi topladım?” diye.
Ruhen mi yordu?
Onların yaşadığı hayata çok üzüldüm ve yazarken de çok ağladım. Zaten ben yazarken
ağlayamıyorsam okura muhakkak o duyguyu geçirememişimdir.
Kriter kendiniz misiniz?

Evet, ben gülüyorsam okur da gülüyor ben ağlıyorsam okur da ağlıyordur. Zaten İncir
Kuşları‟yla sekizinci kitabımı yazmış oldum. Bunu artık o kadar iyi test ettim ki bundan hiç
endişem yok. Ben bir okur modeliyim.
SĠNAN AKYÜZ'ÜN OBJEKTĠFĠNDEN BOSNA FOTOĞRAFLARI
“AġIK OLDUĞUM KADINLAR ÜZERĠMDEN SĠLĠNDĠR GĠBĠ GEÇTĠ”
Hiç gerçek hikayelere dayanmasanız yine aĢk romanı yazabilir misiniz?

Aslında yazmayı düşünüyorum malzemelerim de var. Hatta hakkıyla yazacağımı da
düşünüyorum, ama şu anda elimdeki hikayeler o kadar vurucu ki...
Bir zaman gelecek yazacağım. Kendi hayal dünyamda yarattığın bir öyküm var ve o öyküyü
okuyucuma anlatmak istiyorum.
YaĢanmıĢlıklarla alakalı mı? Belki de siz bu kadar derin aĢk

yaĢamamıĢsınızdır?
Aslında ben zamanında çok aşk yaşadım. Aşık olduğum kadınlar oldu, üzerimden silindir gibi
geçtiler. İlişkiler konusunda geçmişim çok sağlam. Çok yaralar, darbeler aldım. Aşk da bu
değimlidir zaten…
Peki, Ġncir KuĢları‟ndan sonra okuyucu kendi yarattığınız öyküyü mü yoksa

yine bir gerçek aĢk hikayesini mi okuyacak? Biraz ipucu verebilir misiniz?
Ben bu gerçek hikayelerden kaçıp kendi kitabımı yazacağım diyorum, ama bir bakıyorum
Ürdün‟den bir e-posta. 84 yaşında bir kadın ve size annesinin hayat hikayesini anlatmak
istiyor. Kadıncağız kalktı yazın İstanbul‟a geldi. 3 hafta boyunca beraberdik ve bana
annesinin hikayesini anlattı. Çok etkileyici bir hikaye. 1900‟lü yıllarda başlıyor
Çanakkale‟nin Biga ilçesinden Ürdün‟e uzanan bir hikaye. Şimdi düşünüyorum bunu
yazamamak ihanet olur. O kadar etkiledi ki beni. Kadın ağlıyor ben de onun karşısında
ağlıyorum. Yani anlayacağınız benim kendi hikayem yine kaldı.
Ne zaman raflarda göreceğiz yeni kitabı?

2013-2014 kitabı olarak düşünüyorum. Hikaye o kadar gerçek ve yüreğe dokunuyor ki..
Kendime şunu diyorum “ne kadar üretirsen üret şu hikayelerin üzerine ne kadar
çıkabileceğim” onun korkusunu yaşıyorum.
“SANAL DÜNYANIN TANRISIYIM”
Romanlarınızı nasıl bir ortamda yazıyorsunuz?
25
Yalnız. Romanları yazarken içime kapanıp yazıyorum. Bazen soruyorlar “ne iş yapıyorsunuz”
diye o zaman sanal dünyanın tanrısıyım diyorum. Bir odaya kapanıyorum kitaba başlıyorum
ve bitirip çıkıyorum. Aralıksız. 5 ay, 6 ay... ne kadar sürerse...
Suada, Ġncir KuĢları‟nı okumuĢ mu? Tepkisi ne oldu?

Daha önceki romanlarımdan da biliyorum hayatını yazdığımız insanlar, romanı kolay kolay
okuyamıyor. Suada‟ya da romanı gönderdim, ama cesaret edip okuyamıyor.
Çünkü tekrar dönüp hatırlamak istemediğin bir geçmişinizle yüzleşmek zorunda
kalacaksınız. Suada, bu yüzden şu ana kadar okuyamadı. Kendini hazır hissetmeye çalışıyor.
„OKURLARIMI SÖMÜRMÜYORUM‟
Artık kalıplaĢtığı için söylüyorum, size „ĠliĢki doktoru‟ gözüyle bakan çok insan
var. Sizden akıl almak isteyen, derdine derman olmanızı isteyenler de oluyor
mu? Böyle bir misyon var mı üzerinizde?
Çok fazla var, ama ben onu üzerimden atmaya çalışıyorum. İnsanlar bir konuda sıkıştığı
zaman evet, benden yardım almak istiyor. Ben de elimden geldiğince yardım etmeye
çalışıyorum. Ama bunu bir meslekmiş gibi bir „Aşk doktoru‟ „İlişki gurusu‟ isimler altında
okurlarımı sömürmüyorum.
Bu sıfatları reddediyorum. Ama bir yandan da bir arkadaş olarak yardım etmeye çalışıyorum.
EĢinize aĢık mısınız hala?

Aşığım, biz birbirimizi severek evlendik. Evlilik aslında başka bir format. İlişkilerde
aşktan�saygıya geçmek gibi durumlar kandırmacadır. Her şeyin dönemsel bir kalıbı var.
„AĢk yazan adam‟ bir gün polisiye ya da gerilim konulu bir roman yazar mı?
Mesela daha eskiden “benden yazar olur” diye hiç düşünmemiştim. O yüzden öyle bir
yeteneğim var mı şu an bilemiyorum.
https://twitter.com/#!/deniz_oner
SĠNAN AKYÜZ ĠMZALI ‘ĠNCĠR KUġLARI' ĠÇĠN ÖDÜLLÜ SORU
26
Ġma jedan turski pisac Sinan Akyüz. Napisao je knjigu o jednoj djevojci sa Miljevine. Djevojka sa
prezimenom Hatiboviç...
Ġncir KuĢları se zove knjiga - Smokvine ptice...
27
28
29
30
31
Nema kuće ni Dide Konjo
Nema kuše ni Dide Konjo
Nema seka ni brata starijeg Halim-a
Nema sestra ni mladjeg brata Halid-a
Nema Dida ni ljubav najvešu Enesa Uzunoviša
Nema Dida ni grad svoj
Ni mahalu svoju,
Ni topli dom svoj
Nema avliju,
Nemamo ni spomen obiljeţje za hiljade nevinih ţrtava moga grada,
32
Nema ni naših komšija
Ni prijatelja naših
ZAHVALJUŠI
KRVNIŢKO
LAŢLJIVIM
POGANIM
PAGANSKIM
DIVLJACIMA-
VELIKO-SRBA KOMŠIJA IZ FOŢE
SA DOBROM POLEDJINOM I PODRŠKOM IZ
CRNE GORE,SRBIJE I RUSIJE.
Halida Konjo Uzunoviš 2019.
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
FOĈANSKE PRIĈE : JEDNA KESA ZA SVE ŠTO
MI TREBA
KESA ZA SVE ŠTO MI TREBA

Ovih dana navršilo se 27 godina od poĉetka genocida nad Bošnjacima Foĉe.
Bio je 2. juli 1992. kad sam napustio Foĉu.
Sa jednom kesom. Za sve što mi je bilo potrebno.
U tu plastiĉnu vrećicu, kako smo je tada zvali ―najlonku‖ stala je sva moja
imovina. I pokretna i nepokretna.
Nekoliko potkošulja, nešto donjeg veša, par ĉarapa, pribor za liĉnu higijenu,
liĉna karta, pasoš, svjedoĉanstvo i par fotografija.
Ĉitav dotadašnji ţivot stao je u jednu plastiĉnu kesicu.
Posljednji put gledam po sobama, razgledam kuću, avliju.
Ne zakljuĉavam vrata. Nema potrebe.
Bacam pogled na bašću. Ima povrća. Rodilo je. Pobraće ga neko.
Pored Hotela prolazim tiho i nešto me steţe u grudima.
Polahko idem iza Delikatesa.
Srećem Prleta Lakovića. Kaţe – Odlaziš?
– Odlazim!, odgovaram i pokazujem mu kesicu.
Na autobuskoj stanici već se iskupilo podosta ―putnika‖ – prognanika.
design Kenan Saraĉ
48
_____
Navršilo se i 27 godina od izdavanja sramnih i poniţavajuĉih tzv.

PROTJERNICA, u stvarnosti PROPUSNICA – ODOBRENJA za Bošnjake-
Muslimane Foĉe, da k'o biva mogu napustiti Foĉu i otići iz nje zauvijek,
ostavivši svu svoju imovinu nakaradnoj i nakaznoj genocidnoj tvorevini.
Naime, Bošnjacima je bilo dozvoljeno da odu samo nakon što bi od foĉanske
49
policije dobili potvrde i potpisali dokument kojim svoju imovinu prepisuju
srpskoj republici Bosni i Hercegovini.
Foĉa, april 1992. : Hronologija dogaĊanja
Krajem marta 1992. srbi opremaju bolnice na terenu, jedna je u Veleĉevu, u

ugostiteljskom objektu ‖ Kod šumara‖, a druga je u crkvi u Kozarevini. U
50
Ĉelebićima i ţenskom zatvoru na Veleĉevu smješta se štab SDS-a i paravojne
jedinice pristigle iz Hrvatske, sa vukovarskog ratišta.
Sve se više zastrašuju Bošnjaci da napuste grad.
Formira se srpski krizni štab za Foĉu i po selima.
…
Nakon svih navedenih dogaĊaja, okupacija Foĉe uslijedila je 7. aprila 1992.
Pucanjem sa brda Dub i od Ivanovića kuća, prema voznom parku
―Foĉatransa‖, biva ranjena starica Mileva Radojĉić. Pokušava joj pomoći Abid
Ramović, milicioner, ţeleći je prabaciti u bolnicu. Iz pravca kuća Ivanovića su
izrešetana kola milicije. Gine milicioner Abid Ramović. On se smatra prvom
ţrtvom agresije na Foĉu. Postoje neprovjerene priĉe da ga je ustvari ubio
milicioner srbin koji je bio sa njim u patrolnim kolima.
…
Prve granate prelijeću iznad grada. Svojom teškom artiljerijom srbi kontrolišu
sve prilaze gradu.
…
Narod priprema skloništa u podrumima.
…
Cijeli dan 8. aprila 1992. traje pušĉana paljba i granatiranje sa brda.
Srbi zauzimaju Dom zdravlja gdje zarobljavaju dr. Ibru Karovića i stomatologa
Avdu Šadinliju.
….
Srbi su 11. aprila 1992. zauzeli veći dio grada.
Nastavlja se granatiranje grada.
Bošnjaĉko stanovništvo se i dalje povlaĉi prema Goraţdu.
Narednog dana srbi su zapalili Prijeku ĉaršiju, trgovaĉki i zanatski centar
grada. Ĉuje se jaka eksplozija. Najvjerovatnije dolazi iz prodavnice boja i
lakova.
…
Iz Sarajeva šalju pomoć u hrani za foĉansku bolnicu. Srbi na Miljevini ne
dozvoljavaju da kamioni sa hranom proĊu prema Foĉi.
…
Kod gornjeg mosta na Ćehotini gori direkcija ―GraĊenja‖.
U centru grada kod Doma JNA gore kuće Šućre Loje i Safeta Jahića.
Sa lokalne radio stanice koja je u rukama srba, oglašava se predsjednik SDS-
a Miroslav Stanić, koji obećava bošnjaĉkom stanovništvu, ako ţeli da napusti
Foĉu, da mu garantuje bezbjednost.
…
U popodnevnim ĉasovima 17. aprila 1992. zvaniĉno je ―proradio‖
koncentracioni logor u Foĉi, smješten u bivšem KP domu.
Prije toga, domaći srbi i srbi sa strane masovno su zatvarali stanovništvo
pokupljeno iz njihovih kuća u sabirne logore. Bilo ih je više u Foĉi: magacin
TRO ―Perućica‖ u Livadama, Srednjoškolski centar u Aladţi, DTV ―Partizan‖,
direkcija TRO ―Perućica‖ na Gornjem Polju, barake hidroelektrane u izgradnji
―Buk Bijela‖, privatne kuće.
Granatiranje je i dalje trajalo prema Šukovcu i Kalinovaĉkoj cesti.
51
Gore kuće u Donjem Polju i Ljuboviću.
Nekako u to vrijeme srbi zauzimaju i foĉansku bolnicu.Ĉine neviĊene zloĉine
po bolnici. Maltretiraju bolesnike, izvode neke iz bolnice i ubijaju ih tu, iza
bolnice.
Vrše silovanja. Vojne obveznike prebacuju u koncentracioni logor. Zaposlene
ljekare i medicinare, Bošnjake, prebacuju takoĊe u logor. Prema nekim
novinskim napisima iz tog vremena, svi zloĉini poĉinjeni u bolnici vezani su za
dr. Radovana Mandića, ljekara bolnice.
Srbi zauzimaju i posljednje uporište odbrane Foĉe, Šukovac 18. aprila 1992.
Foĉa je definitivno okupirana.
Tada nastaje pakao za Bošnjake koji su ostali u Foĉi i prigradskim naseljima.
Kuće Muslimana su u plamenu.
Nekako u to vrijeme u Foĉu helikopterom dolazi Biljana Plavšić. Provozala se
Foĉom u opljaĉkanom automobilu tek ubijenog Foĉaka Adnana Isanovića.
Vidjevši foĉanske dţamije, koje još nisu bile porušene, uzviknula je: ―Kako će,
molim vas Foĉa biti srpski grad, s ovoliko turskih dţamija.‖ Time je dala jasnu
poruku srpskim rušiteljima, šta im je raditi.
Na sve strane se pljaĉka sve što je bošnjaĉko. U pomoćdomaćim pljaĉkašima
pristiţu i oni iz Crne Gore, sa kamionima. Prepuni kamioni namještaja, bijele
tehnike i svega što su ―junaĉki‖ Ċetići‖ opljaĉkali, odlazi prema Pivskoj planini.
Poĉinju ubistva, silovanja. Zabranjuje se kretanje Bošnjacima. Postaju svi
taoci. Svi su u kućnom pritvoru. Ĉeka se kada će dţelati udariti na vrata.
Rušitelji i ubice ne ţele svjedoke svojih nedjela. Svjedoke ili ubijaju ili odvode u
koncentracioni logor.
52
izvor: Preljub Tafro, Dr. Bećir Macić GENOCID NAD BOŠNJACIMA NA
PODRUĈJU FOĈE 1992-1995. -PRILOG UTVRĐIVANJU ŢRTAVA
Sarajevo, 2004.
Institut za istraţivanje zloĉina protiv ĉovjeĉnosti i meĊunarodnog prava
Sarajevo, Sarajevo, 2004., 461 strana.
design Kenan Saraĉ
53
SVJEDOĈENJA : U Foĉi je radio pakao
U Foĉi je radio pakao

―U Foĉi je radio pakao‖, rekla je dvanaestogodišnja djevojĉica, Bošnjakinja,
nakon što se izvukla iz Foĉe na slobodnu teritoriju. I to je najbolji opis onoga
što su preţivjeli Bošnjaci, posebno oni koje su ĉetnici uhapsili i drţali zatoĉene
po mnogobrojnim tamošnjim logorima. Poseban teret preţivjele su
mnogobrojne zatoĉene Bošnjakinje, zatoĉene u nekoliko logora namijenjenih
samo za ţene, za njihova muĉenja, silovanja, zlostavljanja i najbrutalnija
seksualna iţivljavanja svih vrsta. Po ovim ţenskim logorima Foĉa je bila
posebna u posljednjoj agresiji.
Imali su ĉetnici i u drugim gradovima koje su okupirali svoje ţenske logore,
namijenjene za seksualna iţivljavanja, ali ne u broju i svireposti kako je to bilo
u Foĉi.
54
design Kenan Saraĉ
Ekshumacija u Foĉi 2002. : Tekija, mjesno

groblje, 03.09.2002.
55
Ekshumacija na mjesnom groblju Tekija, 03.09.2002.
PronaĊeni su posmrtni ostaci slijedećih ţrtava genocida u Foĉi:
1. BAJGORIĆ (HUSO) ENVER, 10.07.1959. Bijelo Polje. Ţivio i radio u Foĉi.
Zarobljen u maju 1992. i odveden u KPZ u Foĉu. PronaĊen i ekshumiran.(iz
knjige Foĉa 1992. – 1995. ţrtve genocida, Rasim Halilagić)
2. BOROVIĆ (EJUB) EDIB, 27.03.1967.
3. ĈANKUŠIĆ (SULJO) UZEIR, 12.03.1939. – Uhvatili su ga 20. aprila 1992.,

strahovito ga muĉili da bi ga na koncu ubili pred bolnicom u Foĉi. Sa njim su
ubijeni Adnan Isanović i Ibro Selimović.(iz knjige Foĉa 1992. – 1995. ţrtve
genocida, Rasim Halilagić)
4. DELIĆ (AVDO) TAIB, 04.04.1971. – teţe ranjen pa onda ubijen kod

benzinske pumpe u Donjem Polju.(iz knjige Foĉa 1992. – 1995. ţrtve
5. SELIMOVIĆ (ŠAĆIR) IBRO, 15.02.1952. – RoĊen 1952.u Foĉi, Tabaci.

Uhapšen u aprilu 1992. i odveden u KPZ. U logoru strašno muĉen. Jednog je
dana mnogo pretuĉen, te mu nisu mogli više slušati jauke i odvezli su ga u
bolnicu. Tamo je ostao dva dana, a onda su ga izveli i strijeljali u potoku iza
bolnice sa još trojicom muslimana iz Foĉe. (iz knjige Foĉa 1992. – 1995. ţrtve
56
6. SUBAŠIĆ (HASAN) MIRSAD, 07.01.1956.
7. (?) – iz te grupe ima još jedna ŢRTVA koja je ekshumirana a nije

identificirana…
57
58
59
design Kenan Saraĉ
KaPeDomske tuţne priĉe : Saslušavanja i premlaćivanja
Saslušavanja i premlaćivanja
U junu, poslije veĉere, straţari su odvodili zatoĉenike po spiskovima, u
grupama od tri do ĉetiri zatoĉenika, na saslušanje. Ti se ljudi nikada više nisu
vratili, odvedeno je 16 do 18 osoba.
Svjedok se sjeća nekih imena: Halim Konjo, Isanović Kemal, Munib Vejz, Nišić
Nurko. Tokom premlaćivanja svjedok je ĉuo njihove krike, u sjećanju mu je
ostalo kada su Nurki govorili: ‖Umri Nurko, šta ĉekaš!‖. Ibro Sadović umro je
od posljedica premlaćivanja.
Kada su na saslušanje odvedeni Kemal, Munib, Vejz, svjedok je ĉuo njihove
krike i glas
Mitrašinović Gorana. Tom je prilikom vidio Bubalo Gorana kako nosi ćebad iz
susjedne
prostorije. Kada su prestali krici ĉuo je muziku i prigušene pucnje. Kada je
Burilo Milenko ušao u prostoriju, muzika je prestala, i ĉulo se vozilo KP doma
(cady) koje odlazi pred ulaz. Nakon toga je ĉuo neki ‖pljesak‖, pa je
pretpostavio da su ubijeni i baĉeni sa Drinskog mosta. Tu je noć izvedeno oko
12 zatoĉenika.
60
izvor:ZLOĈIN U FOĈI – Kazneno popravni dom «Foĉa»
Predmet: Mitar Rašević i Savo Todović
Haški predmet prepušten Sudu Bosne i Hercegovine
https://www.documenta.hr/assets/files/Sudjenja/FOCA_izvjestaji_s_rasprava.p
df
design Kenan Saraĉ
KaPeDomske tuţne priĉe : TORTURA, OKRUTNO

POSTUPANJE, NEHUMANA DJELA, MUĈENJE,
PREMLAĆIVANJE…
TORTURA, OKRUTNO POSTUPANJE, NEHUMANA DJELA, MUĈENJE,

PREMLAĆIVANJE…
TUŢILAC protiv MILORADA KRNOJELCA (presuda od 15. marta 2002.)
462. Pretresno vijece je vec konstatovalo da su nekoliko zatocenika iz njihovih
soba odveli u upravnu zgradu, gdje su ih tukli vojnici i straţari KP doma, nakon
cega se zatocenici nisu vratili u svoje sobe.1394 Pretresno vijece se nije
uvjerilo da su bilo u kojem od ovih slucajeva premlacivanja bila izvršena na
jednoj od navedenih diskriminacionih osnova. S obzirom na premlacivanja koja
su izvršena na ovaj nacin, nije predocen nikakav dokaz o razlozima zašto su
za takav postupak bili odabrani Kemo Dţelilovic (B 19),1395 Nail Hodţic (B
28), Halim Konjo (B 33), Husein Rikalo (B46), Mithat i Zaim Rikalo (B 48), ili
Munib Veiz (B 59). Adila Granova (B 22) su isljednici optuţili da posjeduje
radio-stanicu,1396 te da je prije rata putovao u inozemstvo, navodno u
Njemacku, radi kupovine oruţja.1397 Mustafa Kuloglija (B 34) je jednom
drugom zatoceniku rekao da se prije rata zavadio sa jednim Srbinom i da misli
61
da su ga tako mnogo tukli iz osvete.1398 Pretresno vijece zakljucuje da postoji
razumna mogucnost da su Granova tukli za kaznu što je navodno bio
umiješan u vojne aktivnosti, dok su Kulogliju tukli radi osvete. S obzirom na te
okolnosti, Vijece se nije uvjerilo van razumne sumnje da je bila prisutna
traţena diskriminaciona namjera.
467. Iz razloga koje smo vec iznijeli u prethodnom dijelu,1407 Pretresno vijece
se nije uvjerilo da su Hamid ―Salem‖ Bico (C 2), Abdurahman Cankušic (C 3),
Elvedin ―Enko‖ Cedic (C 5), Kemal Dţelilovic (C 7), Ramo Dţendušic (C 8),
Adil Granov (C 9), Halim Konjo (C 13), Mustafa Kuloglija (C 15), Fuad Mandţo
(C 16), Nurko Nišic (C 19), Husein Rikalo (C 21), Mithat Rikalo (C 22), Zaim
Rikalo (C 23), Enes Uzunovic (C 26), Dţemal Vahida (C 27), Munib Veiz (C
28) i Zulfo Veiz (C 29 ), bili izabrani da budu lišeni ţivota na bilo kojoj od
navedenih diskriminacionih osnova.1408
469. Cini se da su drugi bili birani zbog svojih direktnih ili indirektnih veza sa
vojnim sukobom. Pretresno vijece se nije uvjerilo da su u bilo kojem od ovih
slucajeva ţrtve bile podvrgnute diskriminaciji na nekoj od navedenih osnova.
Mate Ivancic (C 11), bolnicar, Hrvat,1411 rekao je jednom od svjedoka da je
osumnjicen da je bio u Hrvatskoj i tamo ubijao Srbe.1412 Krunoslav Marinovic
(C 17), Hrvat, TV-mehanicar,1413 bio je dopisnik jednih hrvatskih novina i
postoji razumna mogucnost da je ubijen zbog toga.1414 Hamid Ramovic (C
20) je imao brata Abida koji je bio policajac i koji je bio prva ţrtva sukoba. 1415
Kemal Tulek (C 25), bivši policajac u KP domu,1416 optuţen je za
posjedovanje oruţja,1417 te je moţda izabran zato što je njegov brat bio u
bosanskoj vojsci.1418 Što se tice Alije Altoke (C 1), Refika Cankušica (C 4),
Esada Kiselice (C 12) ili Ševala Šore (C 24), nisu predoceni dovoljni dokazi da
bi Pretresno vijece moglo da utvrdi zašto su njih
izabrali kao ţrtve.
480. Što se tice mnogih incidenata koje je naveo tuţilac, zatocenike odvedene
iz KP doma poslije toga niko više nikad nije vidio. U tim slucajevima Vijece
nema nacina da utvrdi da su ti zatocenici stvarno raseljeni van granice maticne
drţave, tako da se nije uvjerilo da su oni fakticki deportovani ili protjerani. To
ukljucuje takozvane razmjene od 15. ili 19. augusta 1992. (15-20
muškaraca),1452 u ljetu 1992.,1453 22. augusta 1992. (8 muškaraca) , 1454
25. augusta 1992. (otprilike 18 do 25 muškaraca),1455 31. augusta – 2.
septembra 1992. (otprilike 71 muškarac),1456 10. septembra 1992. (otprilike
10 do 40 muškaraca), 1457 12. septembra 1992. (50 muškaraca),1458 negdje
izmedu 11. i 16. decembra 1992. (7 muškaraca),1459 u februaru ili martu
1993. (dr. Aziz Torlak),1460 te 21. marta 1993. (Šucrija Softic).1461
464. Vijece se nije uvjerilo da su premlacivanja bilo koga od pojedinaca koji

slijede bila izvršena na nekoj od navedenih diskriminacionih osnova. Remziju
Delica (B 14), Nedţada Delica (B 15) i Hasana Dţanu (B 18) tukli su njihovi
nekadašnji školski drugari ili komšije.1400 Jusu Dţamaliju (B 17) su tukli zato
62
što je njegov sin prije rata bio policajac u Foci.1401 Ibrahim Kafedţic (B 31) je
jednom svjedoku rekao da se jedan njegov rodak prikljucio bosanskoj vojsci i
da je to bio razlog zašto su ga tako jako tukli.1402 Nema dokaza o tome zašto
su bili izvedeni i premlaceni Latif Hasanbegovic (B 25 ), Aziz Haskovic (B 26) i
Halim Seljanci (B 51) (Albanac rodom sa Kosova).1403
Slicno tome, nema dokaza zašto je premlacen Kemo Isanovic (B 30).
461. Sudu nije predocen nikakav dokaz o razlozima premlacivanja Emira

Frašte (B 21). Što se tice Rame Dţendušica (B 20), postoje dokazi da je on
prije sukoba radio u Sekretarijatu za narodnu odbranu.1392 Nakon jednog
ispitivanja, on je jednom svjedoku rekao da misli da vjerovatno nece preţivjeti
jer isljednici znaju štošta o njemu.1393 Pretresno vijece zakljucuje da postoji
razumna mogucnost da su ga tukli zbog toga što je znao o vojnim djelovanjima
tako da se, s obzirom na te okolnosti, nije uvjerilo da je bio diskriminisan na
nekoj od navedenih osnova. Stoga nema potrebe da se razmatra da li bilo koja
od ovih radnji ima dovoljnu teţinu da bi se smatrala progonom.
458. Pretresno vijece je konstatovalo da je Dţemo Balic više puta teško

premlacen i zlostavljan prilikom ispitivanja o clanovima SDA-a i o Muslimanima
koji posjeduju oruţje (B 4).1387 Vijece se nije uvjerilo da ta premlacivanja
zaista predstavljaju diskriminaciju na politickoj ili bilo kojoj drugoj od navedenih
osnova. Postoje neki dokazi da je Balic bio prisiljen da potpiše izjavu da je on
osnovao neke ―jedinice‖ i o tome da je njegov brat bio direktor vojne škole u
Vranici, te da su ga tukli iz tog razloga.1388 Ti dokazi nisu, medutim, dovoljno
jasni da bi Vijece moglo da potvrdi da je Dţemo Balic uistinu bio pristalica
SDA-a.
459. Pretresno vijece je vec konstatovalo da su Mehmeda Sofradţiju drţali u

samici sedam dana i podvrgavali ga teškim premlacivanjima (B 52).1389 Nije
potvrdeno da ta premlacivanja doseţu nivo progona. Iako postoje dokazi da je
za takav postupak bio odabran zato što mu je brat bio u vojsci,1390 Vijecu
nisu predoceni nikakvi uvjerljivi dokazi o tome da su Mehmeda Sofradţiju tukli
na nekoj od navedenih diskriminacionih osnova.
457. Dţemala Vahidu, Enesa Uzunovica, Aziza Šahinovica i Elvedina Cedica

tukli su i zatvarali u samicu najmanje dva puta (par. 5.29).1381 Nema dokaza
da je ovaj postupak s tim zatocenicima imao bilo koju diskriminacionu osnovu,
tako da se ne moţe smatrati progonom. Enes Uzunovic je prije rata bio
predsjednik omladine u Foci (omladinske aktivisticke organizacije),1382 a
zatim je ušao u SDA,1383 ali nema dokaza da su ga tukli na toj osnovi.
Postoje neki dokazi da je Aziz Šahinovic bio podvrgnut mucenju da bi dao
informacije o 36.000 njemackih maraka koje su nestale iz banke u kojoj je
radio.1384 Jedan od svjedoka odbrane je tvrdio da je Šahinovic bio
muslimanski vojnik.1385
Dţemal Vahida je bio policajac.1386 U dokaznom materijalu ne postoji ništa
što bi potvrdivalo bilo koju od traţenih diskriminacionih osnova.
63
455. Pretresno vijece je vec konstatovalo da su Nurka Nišica, Zulfu Veiza i
Salema Bicu straţari KP doma ili policajci teško pretukli u junu ili julu 1992.
godine (par. 5.27).1373 Pretresno vijece se nije uvjerilo da je bilo koji od ova
tri zatocenika bio mucen po nekoj od navedenih osnova. Kako se cini, sva
trojica muškaraca bili su prije sukoba policajci, 1374 a dvojicu od njih (Nišica i
Veiza) ispitivali su o naoruţanju ili vojnim djelovanjima. 1375 Postoje dokazi
da su ih za premlacivanje odabrali njihovi bivši kolege,1376 te da su Nišica
tokom ispitivanja tukli zbog toga što se dogodilo sa srpskim vojnikom s
imenom ili nadimkom ―Bota‖.1377 Nema zadovoljavajucih dokaza o razlogu
zašto je za premlacivanje odabran Salem Bico (ţrtva incidenta B 5).
453. Pretresno vijece je vec konstatovalo da su odredena djela mucenja ili

premlacivanja bila izvršena kao kazna za kršenje izdatih naredenja ili pravila
KP doma.1365 Iako se Pretresno vijece uvjerilo da su ta pravila bila
diskriminacionog karaktera jer su vaţila samo za zatocenike ne-Srbe,
Pretresno vijece se nije uvjerilo da ta djela izvršena premlacivanjem
predstavljaju progon. Ta diskriminaciona pravila odnosila su se samo na
ţivotne uslove, a diskriminaciona namjera u vezi sa djelima premlacivanja nije
potvrdena. Svjedoka FWS-54 su tukli za kaznu što je, protivno naredenjima,
jednom zatoceniku dao krišku hljeba više (par. 5.18).1366 Svjedoke FWS-71,
FWS-76,
FWS-08 i Dţevada Cosovica tukli su i zatvorili u samicu za kaznu što su krali
hranu (par. 5.20).1367 Nakon neuspješnog pokušaja bijega Ekrema Zekovica,
batinama su bili kaţnjeni i njegove radne kolege, medu njima svjedoke FWS-
73, FWS-110, FWS-144 i FWS-210 (par. 5.21).1368 Slicno tome, Pretresno
vijece je vec konstatovalo da su Avdo Muratovic, Fahrudin Malkic i Sacic bili
šamarani za kaznu što su, protivno naredenjima, jedan drugom slali poruke, ali
to ne doseţe nivo mucenja, nehumanih djela ili okrutnog postupanja (par.
5.19).1369 Pretresno vijece se ni za jednu od tih radnji premlacivanja nije
uvjerilo da su ţrtve bile diskriminisane na rasnoj, vjerskoj ili politickoj osnovi.
450. Pretresno vijece se nije uvjerilo da je za incident u vezi s Edhemom

Gradišicem potvrdeno da je bio izvršen na diskriminacionim osnovama.1355
Edhema Gradišica, zatocenog invalida koji je bolovao od epilepsije, pretukli su
i odveli ga u samicu nakon što se poţalio na male porcije hrane (par. 5.9
).1356 Medu dokazima nema nicega što bi potvrdivalo da je to djelo izvršeno
sa pripadnom diskriminacionom namjerom.
451. Kao što je vec receno, potvrdeno je da je izvršeno više proizvoljnih

premlacivanja (par. 5.14).1357 Pretresno vijece se uvjerilo da je u jednom od
tih incidenata premlacivanje izvršeno na politickoj osnovi i da doseţe nivo
progona. Dţemu Balica su teško premlatili i zatvorili u samicu, a od tog
premlacivanja ţrtva je ostala gluha na jedno uho (par. 5.15).1358 Balic je
nakon premlacivanja jednom drugom zatoceniku rekao da mu je glavni
pocinilac rekao: ―Ti si taj što je Aliji obecao osam kila srpskih ociju‖.1359 Što
se tice drugih proizvoljnih premlacivanja, nije potvrdeno da su ona bila
64
izvršena na bilo kakvoj diskriminacionoj osnovi, te se Pretresno vijece nije
uvjerilo u to da ona doseţu nivo progona. U nekoliko prilika zatocenike su tukli
u prostorijama u
kojima su bili zatvoreni ili ispred njih, odnosno nakon što bi ih izveli iz njihove
sobe ili samice, a medu njima i svjedoka FWS-71 (par. 5.16),1360 Muharema
Cauševica (A 2)
1361 i Ahmeta Durica (A 7).1362 Kemu Kajganu (A 10) i Fikreta Kovacevica
(A 12) izveli su iz jedne samice, takode ih tukli i još prisilili da tuku jedan
drugoga.1363 Ni za jedno od ovih djela nije potvrdeno da je bilo zaista
diskriminaciono.
452. Što se tice premlacivanja Smaje Bacvica (A 1), Halima Corovica (A 4) i
svjedoka FWS-111 (A 11), tj. incidenata za koje je vec konstatovano da
nemaju dovoljnu teţinu da bi predstavljali nehumana djela ili okrutno
postupanje,1364 nema dokaza koji bi potvrdivali da su ta djela imala
diskriminacioni karakter ili bila izvršena sa namjerom diskriminacije tako da
nema potrebe da se razmatra da li bilo koje od tih djela ima dovoljnu teţinu da
bi se moglo smatrati progonom.
izvor : TUŢILAC protiv MILORADA KRNOJELCA – PRESUDA
http://www.icty.org/x/cases/krnojelac/tjug/bcs/krn-tj020315b.pdf
design Kenan Saraĉ
65
Lokacije masovnih grobnica još kriju – zloĉinci nisu
izvedeni pred lice pravde
Lokacije masovnih grobnica još kriju – zloĉinci nisu izvedeni pred lice
pravde
Više od ĉetvrt stoljeća prošlo je od straviĉnih zloĉina koji su nad muslimanskim
stanovništvom i zarobljenicima u konc logoru zvanom Foĉa napravile
dojuĉerašnje komšije.
66
―Bošnjaci, preţivjele ţrtve zloĉina, više nikada neće šutiti! Jasno i glasno ćemo
punim imenom i prezimenom prozivati zloĉinitelje. Pa neka košta koliko košta i
taĉka!‖
U periodu 1992. – 1995. FOĈAKA JE STRADALO (PREMA NEKIM
IZVORIMA): 2700 je ubijenih civila. MEĐUTIM , ni ti podaci NISU
RELEVANTNI – SMATRA SE DA JE MNOGO VIŠE UBIJENIH!!! Na samim
sastavcima gdje je sada bazen i malo više uz Drinu gdje se gradi hotel/motel
je doveţeno šlepera i šlepera nastradalih i tu zakopano…
Foĉa je i sinonim za ratna silovanja. Prema nekim podacima oko hiljadu ţena
(djevojĉica,djevojaka,udatih ţena,majki,nena) je silovano, mada ni ti podaci
nisu relevantni – jer se smatra da je bilo mnogo više silovanih…
Kroz logore je prošlo oko 2000 zatvorenika, od kojih je većina i ubijena…Na

ţalost, za nekima se još uvijek traga. BARATA SE CIFROM OD 800, A
VJEROVATNO I VIŠE NESTALIH/ JOŠ NEPRONAĐENIH/ ŢRTAVA
GENOCIDA…
(izvor:focanskidani –
https://focanskidani.wordpress.com/2017/02/24/stradanje-focaka-1992-1995/)
67
68
priredio:Kenan Sarač
design Kenan Sarač
69
Genocid u Foĉi poĉeo je 7.aprila 1992. godine
Genocid u Foĉi poĉeo je 7.aprila 1992. godine

… Bošnjacima je bilo dozvoljeno da odu samo nakon što bi od foĉanske
policije dobili potvrde i potpisali dokument kojim svu svoju imovinu prepisuju
Srpskoj Republici Bosni i Hercegovini…
Jugoslovenska narodna armija je 7. aprila 1992, potpomognuta lokalnim
srpskim snagama, napala grad Foĉu, nakon ĉega su Bošnjaci
sistematski hapšeni, ubijani i odvoĊeni u koncentracione logore i druga
mjesta zatoĉenja.
Nakon okupacije grada, srpski vojnici su nast
avili brutalna hapšenja, ubijanja i uništavanja bošnjaĉkih vjerskih i kulturnih
objekata u svim okolnim selima.
Muškarci i ţene su razdvajani i deportovani u logore: bivši gradski zatvor u
Foĉi (KPD Foĉa), jedan od najvećih zatvora u bivšoj Jugoslaviji, postao je
glavni koncentracioni logor za muškarce Bošnjake, meĊu kojima su bili i
invalidi, maloljetnici, mentalno zaostali i teško bolesni ljudi. Bošnjaci u ovom
logoru bili su ţrtve najbrutalnijih tortura, odvoĊeni su na prisilni rad i korišteni
kao ţivi štit u minskim poljima. Do 5. oktobra 1994. kroz ovaj logor je prošlo
1.360 Bošnjaka.
Ţene, djevojke i maloljetne djevojĉice su odvoĊene u posebne
zatoĉeniĉke logore, gdje su sistematski i grupno silovane: gradski
stadion, bivši gradski zatvor za ţene na Livadama, gradski
Srednjoškolski centar, nekadašnja hidroelektrana „Buk Bijela“, hotel
70
„Zelengora“, motel „Bukovica“, gradska sportska sala „Partizan“, te
mnoge privatne kuće i stanovi. Ţene su mjesecima drţane u seksualnom
ropstvu gdje su bile ţrtve prislilnih trudnoća. Zloĉinci su ţenama govorili da
treba da raĊaju srpsku djecu. Tokom dugih perioda zatoĉenja, ţene su
korištene i kao bijelo roblje i prodavane vojnicima iz Srbije i Crne Gore za
novac. Na primjeru ovog grada po prvi put na evropskom tlu seksualno
zlostavljanje i porobljavanje okvalifikovano je kao zaseban zloĉin u
meĊunarodnom kriviĉnom pravu.
Svi objekti koji su oznaĉavali muslimansku kulturu i tradiciju su sistematski
uništeni: 12 gradskih dţamija, meĊu kojima i Aladţa dţamija iz XV
stoljeća, koja je bila pod zaštitom UNESCO-a, su spaljene i uništene do
temelja. Poslije razaranja ruševine su u potpunosti uklonjene da se ne ostavi
nijedan trag da su te graĊevine ikad postojale.
Na podruĉju općine Foĉa oko 3.000 Bošnjaka je ubijeno, a ostalo
cjelokupno
bošnjaĉko stanovništvo je prisilno protjerano, a njihovi stambeni i drugi
objekti opljaĉkani i uništeni.
design Kenan Saraĉ
71
Foĉa, april 1992. : Foĉa tragedija i sramota Evrope / Da
li je to drugi Vukovar? – tako je pisalo ―OsloboĊenje‖
Tako je pisalo “OsloboĊenje” o Foĉi, aprila 1992.

„Da li je to drugi Vukovar?―, OsloboĊenje, 19. april 1992.
72
Mrkić, Vlado , „Foĉanski nokturno―, OsloboĊenje, 19. april 1992.
73
Tucaković, Šemso , „Izbjeglo 10.000 ljudi―, OsloboĊenje, 13. april 1992.
74
Foĉa – straviĉna slika : još se ne zna broj poginulih i ubijenih (april 1992.)
75
Tucaković, Šemso , „Pakao se nastavlja―, OsloboĊenje, 18. april 1992.
76
Tucaković, Šemso , „ Foĉanska drama se nastavlja―, OsloboĊenje, 20. april
1992.
77
Tucaković, Šemso ), „Muslimani taoci okupatora―, OsloboĊenje, 19. april 1992.
78
Tucaković, Šemso , „OdvoĊenje u zatoĉeništvo―, OsloboĊenje, 20. april 1992.
79
80
81
OsloboĊenje, 17.4.1992.,[broj 15743.]
82
83
84
85
OsloboĊenje,27.4.1992.,[broj 15752.]
86
87
OsloboĊenje,27.4.1992.,[broj 15752.]
design Kenan Saraĉ
88
Podsjećanje na rušenje Aladţa dţamije (2)
89
Sud Bosne i Hercegovine potvrdio je optuţnicu protiv Gorana Mojovića (1969.)
koji se tereti da je 2. augusta 1992. godine, kao pripadnik Vojske Republike
Srpske (VRS) izazivanjem eksplozije u potpunosti uništio kulturno-historijski i
religijski spomenik Aladţa dţamija u Foĉi.
Prema optuţnici, Mojović je 2. augusta 1992. godine, u veĉernim satima, kao
svojstvu naĉelnika Inţinjerijske jedinice Taktiĉke grupe Foĉa Vojske Republike
Srpske (VRS), došao u vojne prostorije Taktiĉke grupe Foĉa u Veleĉevu te
prenio prisutnim pripadnicima naredbu da se sruši Aladţa dţamija.
Kako je navedno, dvojica prisutnih srpskih vojnika odbili da izvrše tu naredbu,

dok je Rajko Milošević pristao, te je nakon toga zajedno sa Mojovićem otišao
do Vojnog magacina ―Livade‖ u općini Foĉa gdje su preuzeli potrebni materijal
za aktiviranje eksplozije.
―Zatim su mine i ostali materijal istovarili te su ih Goran Mojović i Rajko

Milošević postavili na odgovarajuća mjesta oko i unutar dţamije, a zatim ih
aktivirali te eksplozijom u potpunosti srušili ‗Aladţa‘ dţamiju‖, navodi se u
saopćenju Suda BiH.
90
91
92
design Kenan Saraĉ
Podsjećanje na rušenje Aladţa dţamije

https://focanskidani.wordpress.com/2018/05/09/podsjecanje-na-rusenje-
aladza-dzamije/
U FOĈI JE IZVRŠEN GENOCID : KO POKUŠAVA IZMIJENITI KARAKTER
RATA?
https://focanskidani.wordpress.com/2018/10/18/u-foci-je-izvrsen-genocid-ko-
pokusava-izmijeniti-karakter-rata/
93
TRAGOM JEDNE OBJAVE IZ 1992. : RIJEKA
SMRTI (DRINA)
DRINA : RIJEKA SMRTI
Švedski Expressen, nedjelja, 09.08.1992. godine, piše:

Rijeka smrti (Drina)
Svaki dan oko 30 leševa Drina donese.Ne ubijaju se samo ljudi u
konclogorima, već sve što je Muslimansko…
Trojica braće Bećković priĉaju da su se tu nekada kupali…
tekst i foto (novinski ĉlanak): Fikret Bećković – Ĉizmo
94
vidi i : Rijeka Drina najveća masovna grobnica na
Balkanu https://focanskidani.wordpress.com/2018/03/31/rijeka-drina-najveca-
masovna-grobnica-na-balkanu/
priredio :Kenan Saraĉ
design:Kenan Saraĉ
Nema ništa gore od zaborava : I sve što se ne zapiše

brzo se zaboravlja
Nema ništa gore od zaborava. I sve što se ne zapiše brzo se zaboravlja.
Ezan
95
Priĉa prva : – Priĉa mi moj dobar ahbab o preseljenju na ahiret svoje majke.
Kaţe – Ezan, ĉini mi se za ikindiju. I on kaţe majci – Odoh u dţamiju na
namaz. – Sad ću i ja, reĉe mu ona. I nije doĉekala kraj ezana. Srce. I preselila
je. Eto to je ţivot.
Htio sam da kaţem, ali, eto, nisam.
Priĉa druga : – Da je svojevremeno Enes Ĉengić napisao knjigu o stradanju
Foĉaka. To bi bio bum. Upravo što je imao veliku potporu i podršku Miroslava
Krleţe. No, to je usud naš Bošnjaka. Kako kaţe sam Enes volio je kenĉijati. I
tako u tom kenĉijanju proĊe ţivot. I objavi pred kraj svoga ţivota samo jednu,
jedinu priĉu o stradanju Foĉe i Foĉaka.
Evo izvadka iz te priĉe:
Cijelu tu krvavu kroniku i opustošenje Foĉe, koja je završetak rata doĉekala s
jednim dimnjakom, što je posljednji odavao da tu još netko postoji, doţivio sam
kao šesnaestogodišnji djeĉak. Napisao sam jedanaest knjiga, ali o krvavoj
tragediji muslimanskog stanovništva napisao nisam ni rijeĉi. Nisam, jer sam
ţelio da mrak odagnaju drinski vjetrovi u nepovrat. Pa ići nam je dalje i ţivjeti
zajedno ―ne ponovilo se; ne povratilo se‖.
A ja sam se na kraju upriliĉene sveĉanosti osjećao tuţnim i povrijeĊenim. I da
se nisam bojao pokvariti sveĉanost, i biti moţda pogrešno shvaćen, uzeo bih
mikrofon i rekao:
―Ĉestitam kolegi piscu na knjizi nezaborava. Ovdje sam, vjerojatno jedini
prisutni svjedok drinske kobi. Govorili ste, drage moje kolege i prijatelji, o
stradanju ĉetiri ĉasne sestre koje su ţivot izgubile na Drini 1942. godine.
Govorili ste o strahotama kojima su bile izloţene, i eto o njima je i knjiga
napisana, ali mi je veoma ţao da nitko od vas pred auditorijem nije ni
spomenuo da su te ĉasne sestre, za koje se traţi da budu proglašene
blaţenim muĉenicama, stradale u nezapamćenom pokolju osam hiljada
muslimana, koji su zajedno s njima otplovili drinskim vodama u bezdan.‖
Enes Ĉengić, Zagreb, 26. svibnja 1991.
cijelu priĉu moţete proĉitati na
: https://focanskidani.wordpress.com/2017/03/13/svi-drinski-
mucenici/?fbclid=IwAR3h3ntscbnSct_SX0oCznQbD3Mo_dyTlOlpcZqF6W-
lCtLeqmUZtOOYuvE
priredio :Kenan Saraĉ
design:Kenan Saraĉ
96
Na autobuskoj stanici u Foĉi 1991.
Na autobuskoj stanici u Foĉi 1991.

Sjećam se. 1991. godina. Autobuska stanica u Foĉi.
Bio sam sa babom. Dijete od nekih sedam godina.
Ţedan sam. Plaĉem, hoću vode.
A srbi pjevaju u onoj kafani.
Helegaju.
Grmi sve…
I babo me uze za ruku i uĊosmo u kafanu.
Bile one barske stolice visoke.
Na jednoj sjedi srbin, visok, kosa duga, sa bradom.
Mene pomilova po glavi…
(priča iz inbox-a)
priredio:Kenan Sarač
design: Kenan Sarač
97
Ĉedomir Minderović :“Za Titom“.
U toj knjizi autor opisuje dolazak Tita u Foĉu u januaru 1942.
U Ćehotini su se još mogli vidjeti leševi ljudi sa fesovima na glavi.
98
Pisac navodi imenom i prezimenom jednu ţenu koja se ţali da su joj odredjeni
ljudi koje dobro poznaje (opet imenom i prezimenom) pokupili svu hranu iz
kuće, a muţa joj, koji se krio u trapu odveli u nepovrat.
Dalje u toj knjizi se opisuje razrješenje opsade kuće na Kunovu.
Zatim, sluĉaj sa Ĉelebiĉkim partizanima koji su nakon pokreta prvu noć
pobjegli iz odreda.
FOĈANSKA JE TUGA PREGOLEMA : Stradanje

Šaćire Halilović
99
FOĈANSKA JE TUGA PREGOLEMA : Stradanje Šaćire Halilović
100
Šaćira (Ćorić) Halilović
RoĊena 1947., ubijena i zapaljena u porodiĉnoj kući u Foĉi, u junu 1992.
Prema izjavama oĉevidaca prvi komšija je ubio i zapalio. Zlikovac još hoda
ulicama grada, svjetla obraza, bez trunke stida i srama. Bez griţnje savjesti.
design:Kenan Saraĉ
FOĈA 1992. : GENOCID (DOKUMENTI)
101
“Foĉanska optuţnica”
Odnosi se na grupna silovanja, torturu i porobljavanje muslimanskih ţena u
Foĉi, nakon zauzimanja grada od strane srpskih snaga, aprila 1992. godine.
Optuţeno je 8 pripadnika vojske, paravojske ili policije bosanskih Srba:
Dragan Gagović (šef policije Foĉe, imenovan od SDS nakon zauzimanja
grada); Gojko Janković (po optuţnici ―jedan od glavnih paravojnih lidera u
Foĉi‖); te Janko Janjić, Radomir Kovaĉ, Zoran Vuković, Dragan Zelenović,
Dragoljub Kunarac i Radovan Stanković, svi pripadnici vojne policije i-ili
paravojnih formacija. Njima se pripisuje da su uĉestvovali u grupnim
silovanjima i drugim vrstama seksualnih napada.
izvor:Sense Agency/Sense TRIBUNAL/HAG/DEN HAAG | 09.01.1999.
102
NE IZLAŢITE SE RIZICIMA – PREDAJTE SE
Izjave Havijera Solane i Luiz Arbur povodom akcije SFOR u Foĉi
U pokušaju da se odupre hapšenju, optuţeni Dragan Gagović je – navodi se u
saopštenju koje je veĉeras objavljeno u briselskom sedištu NATO – usmerio
svoj automobil direktno na pripadnike SFOR, ugroţavajući njihove ţivote. U
samoodbrani, pripadnici SFOR su otvorili vatru i pogodili Gagovića, koji je
zatim prevezen u bolnicu gde je, odmah po dolasku, konstatovana smrt.
Generalni sekretar NATO, Havijer Solana, je tim povodom veĉeras izjavio da

je akcija izvedena u skladu sa mandatom SFOR, kao i da je reakcija njegovih
pripadnika bila opravdana po postojećim pravilima angaţovanja. Ukazujući na
rešenost meĊunarodne zajednice da optuţene za ratne zloĉine privede pravdi
– što je, kako se u izjavi podvlaĉi, ―suštinski deo graĊenja mira i pomirenja u
Bosni i Hercegovini‖ – Solana je sve optuţene koji su još na slobodi pozvao da
se odmah predaju haškom Tribunalu.
Istu poruku optuţenima koju su i dalje u bekstvu uputila je veĉeras i glavni

tuţilac haškog Tribunala, Luiz Arbur. Izraţavajući ţaljenje zbog tragiĉnog
103
ishoda današnje operacije, Arbur je sve koji su u Hagu javno optuţeni pozvala
da se ―mirno predaju… kako ne bi izlagali nepotrebnim rizicima ni sebe, ni
vojnike SFOR koji izvršavaju svoje zadatke‖.
Dragan Gagović, roĊen 13. juna 1960. u Ustikolini pored Foĉe, je prvooptuţeni
na tzv. ―foĉanskoj optuţnici‖ haškog Tribunala, podignutoj 26. juna 1996. To je,
inaĉe, prva optuţnica MeĊunarodnog kriviĉnog suda u kojoj se seksualno
nasilje tretira kao ratni zloĉin. Optuţnica detaljno obraĊuje sluĉaj Foĉe gde su,
kako se navodi, od aprila 1992. do februara 1993. muslimanske ţene,
ukljuĉujući i devojĉice od 12 godina, bile podvrgnute ―brutalnom reţimu
grupnih silovanja, torture i porobljavanja‖. U vreme kojim se optuţnica bavi
Dragan Gagović je bio šef policije u Foĉi i kao takav je, prema tuţiocu, bio
odgovoran za uslove u kojima su ţivele zatoĉenice u Sportskoj hali ―Partizan‖,
kao i po privatnim kućama, stanovima, motelima… koji su voĊeni kao
svojevrsne javne kuće. Kao šef policije, tvrdi tuţilac, Gagović je ―znao ili morao
da zna‖ da su zatoĉene ţene bile podvrgnute ―poniţavajućim i degradirajućim
uslovima ţivota, brutalnim prebijanjima i seksualnim napadima, ukljuĉujući
silovanja…‖ a ništa nije uĉinio da bi to spreĉio ili kaznio poĉinioce tih zloĉina.
Naprotiv, navodi se u optuţnici, Gagović je barem u jednoj prilici liĉno silovao
jednu zatoĉenicu – oznaĉenu kao ―Foĉanski svedok 48‖ – nakon što mu se
ona, zajedno sa još nekim zatoĉenicama, poţalila na seksualno nasilje kojem
su bile podvrgnute u hali ―Partizan‖. Zbog progona muslimanskih ţena na
politiĉkim, verskim ili rasnim osnovama, te zbog muĉenja i silovanja, Gagović
je optuţen u tri taĉke za zloĉine protiv ĉoveĉnosti, te u po dve za teške
povrede Ţenevskih konvencija i kršenja ratnih zakona ili obiĉaja.
Pored Gagovića, ―foĉanskom optuţnicom‖ je za ista dela seksualnog nasilja

optuţeno još sedam pripadnika vojske, para-vojske i policije bosanskih Srba.
Jedan od te sedmorice, Dragoljub Kunarac, dobrovoljno se u martu prošle
godine predao pripadnicima SFOR i na prvom pojavljivanju pred sudijama je
priznao da je silovao, ali ne i da je muĉio. Kako su sudije takvo njegovo
izjašnjavanje ocenili kao ―dvosmisleno‖, zakljuĉili su da optuţeni nije priznao
krivicu, te Kunarac u Pritvorskoj jedinici haškog Tribunala ĉeka na poĉetak
suĊenja.
izvor:Sense Agency/Sense TRIBUNAL/HAG/DEN HAAG | 09.01.1999.
104
MEĐUNARODNI KRIVIĈNI SUD ZA BIVŠU JUGOSLAVIJU – PREDMET
BR: IT-96-23-I
TUŢILAC SUDA PROTIV DRAGANA GAGOVIĆA, GOJKA JANKOVIĆA,
JANKA JANJIĆA, RADOMIRA KOVAĈA, ZORANA VUKOVIĆA, DRAGANA
ZELENOVIĆA, DRAGOLJUBA KUNARCA I RADOVANA STANKOVIĆA
OPTUŢNICA
da su poĉinili ZLOĈINE PROTIV ĈOVJEĈNOSTI, TEŠKE POVREDE
ŢENEVSKIH KONVENCIJA (U DALJNJEM TEKTU: TEŠKE POVREDE) i
KRŠENJA RATNIH ZAKONA I OBIĈAJA, kako slijedi:
OSNOVNI PODACI
1.1 Grad i opština Foĉa nalaze se jugoistoĉno od Sarajeva, u Republici Bosni i
Hercegovini, na granici sa Srbijom i Crnom Gorom. Prema popisu iz 1991.
105
godine, od 40.513 stanovnika u Foĉi je bilo 51,6% Muslimana, 45,3% Srba i
3,1 % ostalih nacionalnosti. Politiĉko i vojno preuzimanje opštine Foĉa poĉelo
je prvim vojnim akcijama u gradu 7. aprila 1992. Regularne vojne jedinice
vojske bosanskih Srba i dobrovoljaĉke jedinice iz Srbije i Crne Gore, uz pomoć
artiljerije i teškog naoruţanja, krenule su zauzimati dio po dio Foĉe. Okupacija
Foĉe završena je 16. ili 17. aprila 1992. Okolna sela su pod opsadom bila do
sredine jula 1992.
1.2 Ĉim su srpske snage zauzele dijelove grada Foĉe, vojna policija, u pratnji
lokalnih i ne-lokalnih vojnika, poĉela je hapsiti Muslimane i Hrvate. Do sredine
jula 1992. sakupljali su i hapsili Muslimane, mještane okolnih sela u opštini.
Srpske snage odvajale su muškarce od ţena i nezakonito zatvarale hiljade
Muslimana i Hrvata u razne objekte za duţi ili kraći pritvor ili su ih drţali u
iskontruiranom kućnom pritvoru. Tokom pritvora mnogi civili su ubijeni, tuĉeni
ili seksualno zlostavljani.
1.3 Za vrijeme preuzimanja i hapšenja ne-srpskog stanovništva, postojala je

bliska saradnja izmeĊu foĉanske milicije (u daljnjem tekstu SUP) i srpskih
snaga. Oruţje i uniforme za srpske vojnike dijeljeni su iz zgrade SUP-a. Srpski
vojnici su stalno ulazili i izlazili iz zgrade SUP-a i odatle su krenuli sa
hapšenjima.
1.4 Kazneno-popravni dom u Foĉi (u daljnjem tekstu: KP Dom), jedan od

najvećih zatvora u bivšoj Saveznoj Republici Jugoslaviji, bio je glavni pritvorski
objekat za muškarce. Muslimanske ţene, djeca i stariji pritvarani su po
kućama, stanovima i motelima u Foĉi i okolnim selima ili u centrima za duţi ili
kraći pritvor kao što su Buk Bijela, gimnazija u Foĉi i sportska dvorana
―Partizan‖. Mnoge od zatoĉenih ţena podvrgnute su poniţavajućim i
degradirajućim ţivotnim uvjetima, okrutnom batinjanju i seksualnom
zlostavljanju, ukljuĉujući i silovanje.
1.5 Pored navedenih mjesta za pritvor, nekoliko ţena drţano je po kućama i

stanovima koji su korišteni kao javne kuće i koje su vodile grupe vojnika
uglavnom pripadnika paravojske. Budući da nisu znali za postojanje takvih
pritvora, MKCK i druge organizacije nisu ni intervenisale. Stoga, ti zatoĉenici
nisu imali mogućnost niti da budu pušteni niti da budu razmijenjeni.
OPTUŢENI
2.1 DRAGAN GAGOVIĆ, od oca Milorada, roĊen 13. juna 1960. u Ustikotlini,
bio je stalno nastanjen u Ustikotlini u opštini Foĉa. Prije rata bio je naĉelnik
odjeljenja SUP-a u Foĉi. Bio je ĉlan Srpske demokratske stranke (u daljnjem
tekstu SDS). DRAGAN GAGOVIĆ, bivši zamjenik u miliciji, nakon preuzimanja
Foĉe u aprilu 1992. postavljen je od strane SDS za naĉelnika milicije u Foĉi.
2.2 GOJKO JANKOVIĆ, od oca Danila, roĊen 31. oktobra 1954. u selu
Trbušće u opštini Foĉa, bio je stalno nastanjen u Foĉi, u ulici I.G. Kovaĉića.
Jedno vrijeme ţivio je u Herceg-Novom u Crnoj Gori. Prije preuzimanja Foĉe
radio je u preduzeću Šipad-Maglić i bio vlasnik kafića u Trnovaĉi. GOJKO
106
JANKOVIĆ bio je jedan od zamjenika komandira vojne policije i jedan od
glavnih voĊa paravojske u Foĉi.
2.3 JANKO JANJIĆ, poznat i kao ―Tuta‖, od oca Milorada, roĊen 17. juna
1957. u Miljevini, opština Foĉa, bio je stalno nastanjen u Foĉi, u ulici Moše
Pijade br. 6. Prije napada bosanskih Srba na Foĉu u aprilu 1992. bio je
automehaniĉar i nezaposlen. JANKO JANJIĆ postao je jedan od zamjenika
komandira vojne policije i voĊa paravojske u Foĉi. Uĉestvovao je u napadu na
Foĉu i na okolna sela kao i u hapšenju civila.
2.4 RADOMIR KOVAĈ, poznat i kao ―Klanfa‖, od oca Milenka, roĊen 31.
marta 1961. u Foĉi, bio je stalno nastanjen u Foĉi u Samoborskoj ulici.
RADOMIR KOVAĈ bio je jedan od zamjenika komandira vojne policije i voĊa
paravojske u Foĉi. Uĉestvovao je u napadu na Foĉu i okolna sela kao i u
hapšenju civila.
2.5 ZORAN VUKOVIĆ, od oca Gojka, roĊen 1965. u selu Prijedel, opština
Foĉa, bio je stalno nastanjen u Prijedelu. Radio je kao konobar i ţivio u
Herceg-Novom u Crnoj Gori. ZORAN VUKOVIĆ je uĉestvovao u napadu na
Foĉu i okolna sela kao i u hapšenju civila. Bio je jedan od zamjenika
komandira vojne policije i voĊa paravojske u Foĉi.
2.6 DRAGAN ZELENOVIĆ, poznat i kao ―Zelja‖ i ―Zeleni‖, od oca Bogdana,

roĊen 12. februara 1961. u Foĉi, od juna 1996. stanuje u ulici Nurije Pozderca
21. Prije rata radio je kao elektriĉar u Miljevini. DRAGAN ZELENOVIĆ bio je
jedan od zamjenika komandira vojne policije i voĊa paravojske u Foĉi.
Uĉestvovao je u napadu na Foĉu i okolna sela kao i u hapšenju civila.
2.7 DRAGOLJUB KUNARAC, poznat i kao ―Zaga‖ i ―Dragan‖, od oca Alekse,
roĊen 15. maja 1960. u Foĉi, a od juna 1996. stanuje u ulici D. Fundića br. 3D.
Prije napada na Foĉu u aprilu 1992. ţivio je u Tivtu u Crnoj Gori. DRAGOLJUB
KUNARAC, komandir paravojske, bio je podreĊen Peri Elezu, voĊi paravojske
koji je ubijen prilikom okupacije Foĉe i okolnih sela.
2.8 RADOVAN STANKOVIĆ, poznat i kao ―Raša‖, od oca Todora, roĊen 10.
marta 1969. u selu Trebiĉa, opština Foĉa, bio je stalno nastanjen u Miljevini.
Bio je pripadnik elitne paravojne jedinice Pere Eleza. RADOVAN STANKOVIĆ
bio je zaduţen za Karamanovu kuću u Miljevini gdje su drţane Muslimanke
koje su seksualno zlostavljane i silovane.
NADREĐENOST
3.1 DRAGAN GAGOVIĆ, kao šef milicije, bio je osoba zaduţena za pritvaranje
i puštanje Muslimanki koje su bile zatoĉene u Foĉi. Bio je zaduţen za ţivotne
uslove zatoĉenika u sportskoj dvorani ―Partizan‖, objektu u kojem su bile
zatoĉene ţene, djeca i stariji muškarci od jula 1992. do avgusta 1992.
DRAGAN GAGOVIĆ provodio je ovlaštenja i duţnosti koje su ukazivale na
njegov nadreĊeni poloţaj. On je odluĉio da se uhapšene Muslimanke prvo
drţe u gimnaziji u Foĉi, a zatim da se prebace u sportsku dvoranu ―Partizan‖.
Pripadnici milicije, podreĊeni DRAGANU GAGOVIĆU, ĉuvali su zatoĉenike u
oba ova objekta. Kao osoba koja je nadgledala zatoĉene Muslimanke,
DRAGAN GAGOVIĆ bio je odgovoran za djela milicionera- straţara i vojnika
koji su ulazili u sportsku dvoranu ―Partizan‖. On je znao ili je imao razloga znati
107
da su ţene zatoĉene u sportskoj dvorani ―Partizan‖ ĉesto seksualno
zlostavljane. Sportska dvorana ―Partizan‖ nalazila se u blizini zgrade SUP-a.
Zbivanja u sportskoj dvorani ―Partizan‖ mogla su se ĉuti i vidjeti iz zgrade
SUP-a. DRAGAN GAGOVIĆ je nekoliko puta liĉno bio u sportskoj dvorani
―Partizan‖. Oko 16. jula 1992. grupa zatoĉenika iz sportske dvorane ―Partizan‖
otišla je u zgradu SUP-a i obavijestila DRAGANA GAGOVIĆA o stalnom
seksualnom zlostavljanju ţena u pritvorskom objektu. Na dan ili oko 17. jula
1992, DRAGAN GAGOVIĆ je liĉno silovao jednu od ţena koja se dan ranije
ţalila na uĉestalost seksualnog zlostavljanja.
3.2 GOJKO JANKOVIĆ je uĉestvovao u vojnom napadu na Foĉu i razna

okolna sela kao i u hapšenju civila koji su bili na rukovodećim poloţajima.
GOJKO JANKOVIĆ, u svojstvu zamjenika komandira vojne policije u Foĉi, bio
je zaduţen za vojnike koji su dana 3. jula 1992. uhapsili grupu ţena i prebacili
ih u vojni objekat Buk Bijela radi isljeĊvanja. Po svom poloţaju, GOJKO
JANKOVIĆ bio je odgovoran za djela njemu podreĊenih vojnika i znao je ili
imao razloga znati da su njegovi podreĊeni seksualno zlostavljali Muslimanke
za vrijeme ili neposredno poslije isljeĊvanja. GOJKO JANKOVIĆ je liĉno
uĉestvovao u isljeĊvanju i silovanju ţena u Buk Bijeloj.
3.3 DRAGOLJUB KUNARAC, komandant specijalne dobrovoljaĉke jedinice

neregularnih srpskih vojnika uglavnom iz Crne Gore, imao je štab u jednoj kući
u ulici Osmana Đikića br. 16 u naselju Aladţa u Foĉi. Poslije preuzimanja
Foĉe, tamo je boravio sa najmanje deset crnogorskih vojnika. U svojstvu
komandanta ovih vojnika, DRAGOLJUB KUNARAC bio je odgovoran za
postupke podreĊenih vojnika i znao je ili imao razloga znati da njegovi
podreĊeni seksualno zlostavljaju Muslimanke u njegovom štabu. Liĉno je
uĉestvovao u seksualnom zlostavljanju ţena u štabu.
izvor:MEĐUNARODNI KRIVIĈNI SUD ZA BIVŠU JUGOSLAVIJU –

PREDMET BR: IT-96-23-I
http://www.icty.org/x/cases/kunarac/ind/bcs/foca-
ii960626b.htm?fbclid=IwAR24_0tUR4shc0vByg1-d-ERR97NUgiVBFW0-
iUPe2_aiQhgHj1CChxZc6U
108
BOSNIA: WAR CRIMES SUSPECT SHOT DEAD BY NATO TROOPS
BURIED (AP ARCHIVE)
13.01.1999.
Osumnjiĉeni za ratne zloĉine bosanskih Srba koji je ubijen od strane mirovnih
snaga pod voĊstvom NATO-a prošle subote, sahranjen je danas u bosanskom
gradu Foĉi.
Dragan Gagović, šef policije bosanskih Srba u Foĉi tokom rata u Bosni, bio je
jedan od osam Srba koji su optuţeni u vezi sa silovanjima i drugim zloĉinima
na podruĉju Foĉe u Bosni.
Prošle subote francuski vojnici u okviru mirovnih snaga pod vodstvom NATO-a
pogodili su Gagovića nakon što je pokušao da se odupre uhićenju.
Nekima je bio osumnjiĉeni za ratne zloĉine, drugima ratni heroj.
Oko 5.000 ljudi okupilo se u Foĉi kako bi odalo poĉast Draganu Gagoviću,
bosanskom Srbinu optuţenom za ratne zloĉine kojeg su prije nekoliko dana
ubili francuski pripadnici S-FOR-a u pokušaju hapšenja.
Srpske nacionaliste u Bosni Gagovića vide kao ratnog heroja, ali optuţbe u
Haškoj optuţnici kaţu da je uĉestvovao u masovnim ubistvima Muslimana i
silovanja.
Gagović i njegovih sedam vojnika optuţeni su za grupno silovanje,

sistematsko seksualno zlostavljanje i zatvaranje bosanskih ţena 1992. godine.
Ali u subotu je naišao na patrolu francuskih vojnika S-FOR koji su pokušali da

ga uhapse.
Kada je pokušao da pobegne, otvorili su vatru.
109
Gagovićevo ubistvo izazvalo je odmazdu srpskih nacionalista, koji su u nedelju
napali zgradu U-N u Foĉi, ranivši pet meĊunarodnih policajaca.
Foĉa je u dijelu Bosne redovito patrolirana od strane francuskih trupa koje

pripadaju mirovnim snagama pod vodstvom NATO-a i za koje se vjeruje da
ima najmanje osam osumnjiĉenih ratnih zloĉinaca.
Snage NATO-a pod vodstvom U-S u Bosni kaţu da će uhapsiti sve

osumnjiĉene za ratne zloĉine koje se dešavaju kao dio svojih redovnih
mirovnih duţnosti.
Više od dvadeset osumnjiĉenih su se predali ili uhapšeni od strane NATO

snaga.
MeĊu glavnim osumnjiĉenima koji su još uvijek na slobodi su bivši lider

bosanskih Srba Radovan Karadţić i Ratko Mladić, generalni zapovjednici
vojske bosanskih Srba tokom rata.
Kritiĉari kaţu da se njihova kontinuirana sloboda ruga svakoj obavezi NATO-a

da uhapsi osumnjiĉene i ometa pokušaje da se Bosna vrati u normalnost.
Ali, nema sumnje da će Gagovićeva sudbina uĉiniti da se svi osumnjiĉeni za

ratne zloĉine osećaju manje sigurnim nego ranije.
(PREVOD putem Google ―Natural Sound‖)
110
izvor:BOSNIA: WAR CRIMES SUSPECT SHOT DEAD BY NATO TROOPS
BURIED (AP ARCHIVE)
http://www.aparchive.com/metadata/youtube/7eb1f2555fbde4b38739c25e687
11d78?fbclid=IwAR1QmScLQ3yzgcRUkOyK0US7zDQAdb5YkAv7nVRjGUG5j
oM687acSiF1I1E
Date: 01/13/1999
VIDEO:
BOSNIA: WAR CRIMES SUSPECT SHOT DEAD BY NATO TROOPS BURIED
Carte Bosnie – Mort criminel de guerre/Bosnie
ina.fr/F2 Le Journal 20H/video 09 janv. 1999
https://m.ina.fr/video/CAB99001826/carte-bosnie-mort-criminel-de-guerre-bosnie-
video.html?fbclid=IwAR08v8uf6umeUAclUxvN5CmyWbg4h6_vKtYcgTO2o1kigfQ22fUs3lWEUR4
istraživao i priredio uz malu/veliku pomod prijatelja i saradnika:Kenan Sarač/focanskidani

design:Kenan Sarač
111
U FOĈI JE IZVRŠEN GENOCID : KO POKUŠAVA
IZMIJENITI KARAKTER RATA?
112
Na podruĉju općine Foĉa oko 3.000 Bošnjaka je ubijeno, a ostalo cjelokupno
bošnjaĉko stanovništvo je prisilno protjerano, a njihovi stambeni i drugi objekti
opljaĉkani i uništeni.
*****
Glavni podstrekaĉi, organizatori i egzekutori zloĉina nad Bošnjacima u Foĉi su
:
Mitar Rašević, Savo Todović, Rajko i Ranko Vuković, Dragoljub Kunarac,
Milorad Krnojelac, NeĊo Samardţić, Dragan Zelenović, Gojko Janković, Pero
Elez,……
*****
U gradskim naseljima Foĉe: Donje Polje, Aladţa, Ĉohodor Mahala, Gornje
Polje, Centar I i Centar II ubijeno je preko 500 Bošnjaka. U prigradskom
naselju Brod Bošnjaci su nakon hapšenja muĉeni, vezivani dva po dva,
strijeljani i bacani sa mosta u rijeku Drinu. U ovom naselju 145 lica je u
najteţim mukama izgubilo ţivot. U mjesnoj zajednici Dragoĉava, stanovništvo
je uspjelo pobjeći iz kuća u obliţnje šume. Uz pomoć pasa tragaĉa, za njima je
organizovana potjera pod kodnim nazivom „Ĉišćenje terena od balija―. Ubijena
su 52 lica.
*****
U mjesnoj zajednici Godijeno, zloĉinci su uhapsili seljane, izdvojili mlaĊe ţene
i djecu, a starce smjestili u kuću gdje su namještaj polili benzinom, pa potom
zapalili. Ţene i djeca su odvedeni u logore. Ubijeno je ukupno 63 lica. U selu
Jeleĉ Bošnjaci su strijeljani i zaklani pred svojim kućama, nastavnici su
brutalno klali svoje bivše uĉenike… Preţivjeli ĉlanovi porodica koji su se krili
po obliţnjim šumama noću bi dolazili i ukopavali svoje mrtve. Poginulo je 205
Bošnjaka, meĊu kojima 50 ţena i djevojaka.
*****
U mjesnoj zajednici Miljevina, poznatoj po velikom broju optuţenih za najteţe
zloĉine, meĊu njima i ĉetiri ţene koje su uĉestvovale u torturama nad
bošnjaĉkim djevojĉicama u zatoĉeniĉkom logoru Karamanova kuća, muĉeno je
i ubijeno 141 lice. U mjesnoj zajednici Popov Most, seljani iz desetina zaseoka
su izbjegli u obliţnje planine i njih 4.500 se organizovalo i nekadašnjim
stazama partizana pokušalo da pobjegne ispred sigurne smrti. Sva sela su
spaljena i njihove dţamije porušene, 141 lice je ubijeno u zbjegovima i pri
hapšenju.
*****
U mjesnoj zajednici Ustikolina strijeljano je i ubijeno 325 ljudi. U mjesnoj
zajednici Ĉelikovo Polje, Bošnjaci su ubijani na svojim kućnim pragovima,
meĊu njima bio je veliki broj starih i iznemoglih ljudi. Ubijeno je 67 lica. U
ostalim foĉanskim mjesnim zajednicama i selima zloĉini su izvršeni po istom
obrascu: u selu Jabuka ubijeno je 119 ljudi, u selu Jošanica 75, u selu Kratine
87, u Kozijoj Luci 143, Slatini 47, Vikoĉu 45 i Zavajtu 49 lica.
*****
Za zloĉine na podruĉju općine Foĉa optuţeno je politiĉko i vojno rukovodstvo
uĉesnika u udruţenom zloĉinaĉkom poduhvatu: Momĉilo Krajišnik, Biljana
Plavšić, Radovan Karadţić i Slobodan Milošević, te lokalni izvršioci i
113
komandanti: Dragoljub Kunarac, Zoran Vuković, Radomir Kovaĉ, Radovan
Stanković, Dragan Zelenović, Milorad Krnojelac i drugi.
*****
―Krizni štab tzv srpske opštine Foĉa‖
Krizni štab tzv srpske opštine Foĉe, pod voĊstvom Miroslava Stanića,
organizovao je obuĉavanje naoruţanih srpskih dobrovoljaca i promovirao
lokalne vojne komandante, zatim je sa JNA bio ukljuĉen u pripremu i izvoĊenju
114
napada na Foĉu, rasporeĊivao u saradnji sa JNA zatoĉenike KPD za prisilni
rad i vršio druge oblike zloĉina.142
142 Isto, paragrafi 722-723 i 725.
―Krizni štab tzv srpske opštine Foĉa” saĉinjavali su: Miroslav Stanić,
Sekula Stanić, ljekar, Nade Radović, direktor “Temike”, Simo Stanojević,
nastavnik, Josif Miliĉić, Radojica MlaĊenović, Dragoljub Kunarac,
Vojislav Maksimović, Velibor Ostojić, Petko Ĉanĉar, Ĉedo Zelović i dr
Radovan Mandć.
Stanić je bio predsjednik tog paradrţavnog organa, a Stanojević njegov
zamjenik, Miliĉić predsjednik opštine, a MlaĊenović predsjednik Izvršnog
odbora (AIIZ, inv. br. 2-571; ICTY, Predmet: Br. IT-02-54-T, paragrafi 722-
723).
*****
Ĉlanove ―kriznog štaba‖ u Ĉohodar mahali saĉinjavali su: Vlado Avram
(predsjednik), Goran Mitrašinović (njegov zamjenik) i Dragan Stojanović (ĉlan).
Marinko Pljevaljĉić, Boţo Dostić, Dojĉilo Davidović i Ostoja Ostojić su ĉinili
―štab‖ za podruĉje Aladţe; Miloš i Radenko Vladiĉić u naselju Podmusala;
115
Novak Drakul, Risto Vuĉetić i Pero Ivanović za naselje Ćerezluk, a za podruĉje
Brusna – Slatina Boro Ivanović.
Ilija Ĉanĉar, Matija i Drago Skakavac i Rade Đurović bili su ĉlanovi ―kriznog
štaba‖ za podruĉje Jabuke, te Savo za podruĉje Brda – Kozja Luka.
U sastav ―kriznog štaba‖ za podruĉje Broda na Drini ušli su: Nenad Kalajdţić
(nastavnik), Stamen Rungelov, Ilija Ćalasan, Miodrag Pjević i Vojo Kalajdţić.
Predsjednik kriznog ―štaba‖ za podruĉje od Broda na Drini do Tjentišta bio je
Jovan Vuković, a njegov zamjenik Nenad Vuković.
Rade Elez je bio predsjednik ―kriznog štaba‖ za podruĉje MeĊurjeĉja, a Ljubo
Kovaĉević, Dule (inţenjer rudarstva iz Zavidovića), Vukan Perišić (geometar),
Mile Savić i, prema neprovjerenim podacima, Danko Davidović – ĉlanovi (Isto).
*****
Krizni štab Srpske opštine Foša formirao je i prijeki sud, u ĉiji sastav su ušli:
Vojislav Maksimović, Velibor Ostojić, Rajko Bojat (predsjednik, advokat iz
Foĉe), Lela Milić (sudija bivši savjetnik u Skupštini Bosne i Hercegovine) i
Slobo Starović (automehaniĉar iz Automoto društva Foĉa). Taj sud je mnoge
Bošnjake osudio na kaznu smrti strijeljanjem.174
174 Isto, inv. br. 2-571.
*****
Komandant kasarne JNA Slavko Timotijević (rodom iz Titova Uţica) je uoĉi
srpsko-crnogorske agresije na Bosnu i Hercegovinu naoruţavao srpsko
stanovništvo na podruĉju foĉanskih sela Zakmur, ĐeĊevo, Trbušće, Kuta i dr.
Pored toga, on je u maju 1992. rukovodio i napadom na bošnjaĉko
stanovništvo sela ĐeĊeva, kada su srpski fašisti ubili trinaest Bošnjaka i
silovali više ţena.67
Glavni organizatori naoruţavanja (nabavka i distribucija) ĉlanova SDS-a i
srpskog stanovništva na podruĉju Foĉe, pored starješina JNA, bili su: Novica
Tripković (dugogodišnji zatvorenik osuĊen zbog silovanja i ubistva, bio na
ratištu u Vukovaru), Momo Kovaĉ (penzioner Kazneno-popravnog doma
Foĉa), Stojan Blagojević, zvani ―vojvoda‖ (bio je zaposlen u Robnoj kuć}
Foĉa), Vaso Pljevaljĉić zvani ―Disciplina‖ (penzioner Kazneno-popravnog
doma Foĉa i komandant ĉetniĉkog Brĉanskog odreda), Vlatko Pljevaljĉić
(medicinski tehniĉar u Regionalnom medicinskom centru u Foĉi), Boro
Ivanović (direktor Osnovne škole u Godijenu), Dragan Milenković (predstavnik
Navipa u Foĉi), Slaviša Stanković (radnik u Zavodu za urbanizam) i mnogi
drugi.
Vlatko Pljevaljĉić je uĉestvovao i u opremanju bolnice u selu Bare za potrebe
oruţanih formacija SDS-a.
Boro Ivanović je naoruţao ĉetniĉku jedinicu u Godijenu i ukljuĉio je u
zloĉinaĉki napad na Foĉu.
Glavni organizator naoruţavanja srpskih oruţanih jedinica artiljerijskim
oruĊima je bio Savo Blagojević (ĉlan Opštinskog odbora i ĉetniĉki komandant
u selu Budanj, poznat iz afere 1992, koje je dovezao iz Bara u Foĉu).68
U februaru 1992. intenzivirana je podjela oruţja i municije srpskom
stanovništvu na podruĉju Foĉe. Tada su, pored ostalih, oruţje (puške
automatske i M-48) i odreĊene koliĉine municije (po dvije kutije metaka) dobili:
116
Rajko i Vukašin Milutinović, zatim Lazar i Ţeljko Milutinović (otac i sin), Ţeljko
Elez, Petar Popović i drugi.69
Podjelu oruţja i municije Srbima na podruĉju Miljevine organizovali su Zeko,
Ljubiša i Novo Miletić iz Miljevine (Ljubiša je radio na RTV Bosne i
Hercegovine). Oruţje i municiju su dobijali iz kasarni JNA u Foĉi i Ustikolini.
70 .Zeko Miletić je, takoĊe, u vezi sa nabavkom naoruţanja, kontaktirao sa
Veliborom Ostojićem i Vojislavom Maksimovićem.71
Pripremajući se za agresiju na Bosnu i Hercegovinu, JNA je veće koliĉine
oruţja i municije podijelila srpskom stanovništvu na podruĉju Ustikoline. Oruţje
i municija iz kasarne u Ustikolini šleperima je odvoţeno u okolna srpska sela
(Ţešće, Dragoĉava, Jošanica, Tulovići, Vranjevci, Previla, Ligate, Cvilin i
druga) i dijeljeno Srbima. Isporuku oruţja i municije iz pomenute kasarne JNA
izdavao je kapetan Golubović.72
Organizatori naoruţavanja srpskog stanovništva u Ustikolini i široj okolini bili
su: Simo Mojević (direktor Osnovne škole u Ustikolini), i Petar Mihajlović, sa
sinom Radisavom. U tim poslovima aktivno su im, po nareĊenju Vojislava
Maksimovića, Velibora Ostojića i Petka Ĉanĉara, pomagali i Pero Mitrović,
Mladen Jankovć, braća Momo i Diko Marić, zatim Ćiro Dubovina, zvani
―vojvoda‖, Savo Bilinac (predstavnik Prokupca iz Srbije, koji je, umjesto pića i
hrane iz Srbije, u svoju prodavnicu dovlaĉio oruţje), zatim Radoje Zorić, Vuĉko
i Savo Blagojevi}ć, Ĉedo Fuštar i dr. Oni su, po nalogu V. Maksimovića i
posredstvom rezervnog oficira JNA Marinka Bilanca i komandanta kasarne u
Ustikolini, izvršili distribuciju oruţja i municije u navedena i druga srpska
sela.73
Znatne koliĉine naoruţanja Srbi su locirali na okolna brda oko Ustikoline i to
iznad sela: Ţešća, Ligata, Tulovića, bivše ţeljezniĉke stanice, na Cvilinskom
polju, u kućama Danila Ivanovića, Vojislava Maksimovića i njegovog brata
Milosava, te Gavrana i Manjka Timare.
Pred kuću Manjka Timare jedne prilike je istovareno dvije tone oruţja. Na taj
naĉin su sve srpske kuće na podruĉju Ustikoline bile dobro naoruţane.74
Jaka vojna utvr|enja sa teškom artiljerijom na podruĉju Foĉe nalazila su se na
brdu Kmur iznad Broda na Drini, kao i na Gornjim i Donjim Brdima iznad bivše
ţeljezniĉke stanice, zatim na Tjentištu, u Avdagića luci, na putu Foĉa –
Miljevina, kao i u selu Susješno, iznad Foĉe. Agresorske formacije su, takoĊe,
uskladištile dosta oruţja, municije i vozila u pilani na Brodu, a veće koliĉine
teškog naoruţanja bile su smještene u magacinima u Ustikolini.
*****
Kompletan sanitetski i drugi materijal iz Regionalnog medicinskog centra u
Foĉi je, u organizaciji i po nareĊenju dr Sekule Stanića (direktora Centra), a uz
uĉešće Sime Stankovića (direktora Radne zajednice Centra), Slavka
ĐorĊevića (medicinskog tehniĉara) i izvjesnog Smrekića, izvuĉen i za potrebe
SDS-a prebaĉen u poljsku bolnicu Prevrać kod Foĉe.293
293 AIIZ, inv. br. 2-142, Komanda 2. vojne oblasti, Str. pov. br. 10/36-2539,
30. april 1992. — Operativnom centru Generalštaba Oruţanih snaga SFRJ —
za Sektor pozadine; Isto, inv. br. 2-535, Uloga KOS-a u agresiji na Bosnu i
117
Hercegovinu (Informacija Ministarstva unutarnjih poslova Republike Bosne i
Hercegovine).
*****
Na podruĉju Foĉe je djelovalo više dobro naoruţanih ĉetniĉkih odreda, kao što
su odredi Dragan Nikolić, Janković, Nikaĉević, Elez, Ţaga i dr.
118
Odred Dragan Nikolić dobio je naziv po poginulom ―vojvodi‖ Draganu Nikoliću,
a bio je sastavljen od fašista SDS-a Foĉe, gdje je uĉestvovao u zloĉinima nad
Bošnjacima na tom podruĉju.
Odred Janković predvodio je Gojko Janković iz Foĉe (ţivio je u Herceg-
Novom), a bio je sastavljen od srpskih plaćenika iz Crne Gore i Foĉe i vršio je
zloĉine na podruĉju Tjentišta, PrijeĊela, Broda na Drini,
ĐeĊevu, Trnovaĉi, Miljevini i drugim mjestima.
Odred Nikaĉević ĉinili su pripadnici aktivnog i rezervnog sastava srpske
milicije. Vodio ga je Miodrag Nikaĉević (bivši milicioner Stanice javne
bezbjednosti Foĉe) i smatran je specijalnom jedinicom.
Odred Elez bio je sastavljen, uglavnom, od ĉlanova porodice Elez iz Miljevine.
Prije pogibije odredom je
komandovao Pero Elez.
Jedinicu Ţaga je vodio Dragoljub Kunarac (ţivio je u Tivtu), sastavljenu od
Crnogoraca i Srba iz Foĉe.
Pripadnici navedenih oruţanih formacija, izvršili su mnoge masovne zloĉine
nad bošnjaĉkim civilnim stanovništvom na podruĉju Foĉe.132
132 AIIZ, inv. br. 2-746; Dnevni izvje{taj, br. 42, 5. juni 1992.; Press-centar
Armije Republike Bosne i Hercegovine, br. 102/02-795, 24. januar 1993.; AIIZ,
inv. br. 2-2132, Republika Bosna i Hercegovina, Komanda 1. Dbr., pov. br. 16-
21-1, 21. januar 1993. Boro Ivanovi}, direktor Osnovne škole u Godijenu
formirao je i naoruţao ĉetniĉku jedinicu u tom mjestu i ukljuĉio je u agresorski
napad na Foĉu.
*****
Zloĉinci : Foĉanski kreatori genocida
119
Ideolozima genocida u Foĉi smatraju Vojislava Maksimovića (bio je profesor
knjiţevnosti na sarajevskom Filozofskom fakultetu), Velibora Ostojića (bivšeg
ministra za informiranje u Vladi RBiH) i Petka Ĉanĉara (bio je predsjednik
Vijeća općina u Skupštini BiH).
Krizni štab koji je nadzirao etniĉko ĉišćenje ĉinili su: Miroslav Stanić,
predsjednik SDS-a Foĉa i direktor ―Trikotaţe‖, Radovan Mandić, ljekar, Ĉedo
Zelović, profesor, Zdravko Begović, jedan od direktora u ŠIP-u ―Maglić‖,
Dragan Gagović, naĉelnik policije u Foĉi, Zoran Vukadinović, do rata radio u
goraţdanskom SUP-u, Josif Miliĉić, nastavnik historije, Radojica MlaĊenović,
predsjednik Izvršnog odbora SO Foĉa, Ljubo Ninković, predratni republiĉki
funkcioner, Sekula Stanić, ljekar, Nade Radović, direktor ―Temike‖, i Simo
Stanojević, nastavnik.
Ratni prijeki sud u Foĉi ĉinili su: Rajko Bojat, predsjednik, Jelena Lela Milić,
sudija, Mišo Joviĉić, advokat, i Slobo Starović, automehaniĉar.
(Iz knjige Genocid nad Bošnjacima na podruĉju općine Foĉa 1992-1995;
Institut za istraţivanje zloĉina protiv ĉovjeĉnosti i meĊunarodnog prava,
Sarajevo, 2004.)
120
*****
Zloĉinci : Egzekutori iz KP Doma
Prema svjedoĉenjima preţivjelih logoraša, za nedjela u KP Domu odgovorni
su:
Milorad Krnojelac (predratni nastavnik matematike), zapovjednik logora u Foĉi
od 17. aprila 1992. do augusta 1993.
Zoran Sekulić (predartni uposlenik ―OsloboĊenja‖), zamijenio Krnojelca na
mjestu zapovjednika KP Doma.
Savo Todorović, zvani Bunda, zamjenik upravnika logora. Prije rata radio u KP
121
Domu.
Mitar Rašević, komandir obezbjeĊenja logora. Prije rata bio komandir straţe u
KP Domu Foĉa.
Rade Gagović, pomoćnik obezbjeĊenja u logoru. U Foĉu došao iz KP Doma
Zenica.
Zoran Vladiĉić, glavni isljednik u logoru. Prije rata bio kriminalistiĉki tehniĉar u
foĉanskom SUP-u.
Vojislav Starović, zvani Vojo, isljednik u logoru. Prije rata bio rukovodilac
kriminalistiĉke sluţbe foĉanskog SUP-a.
Mišo Koprivica, isljednik u logoru. Prije rata bio referent kriminalistiĉke sluţbe
u foĉanskom SUP-u.
Petko Gašević, isljednik u logoru. Prije rata radio kao drvni tehniĉar u ŠIP-u
―Maglić‖ i bio, kao rezervni kapetan, pomoćnik komandanta TO za
obavještajne poslove.
Slavko Koroman, pomoćnik zapovjednika sluţbe obezbjeĊenja u logoru. Prije
rata bio stariji straţar u KP Domu.
Milenko Burilo, najzloglasniji straţar logora. Prema svjedoĉenju preţivjelih,
predvodio je grupu straţara koja je izvršila straviĉne zloĉine nad logorašima
24., 25. i 28. juna 1992. Prije rata bio straţar u KP Domu.
Radivoje Jegdić, predratni radnik KP Doma, prvih dana napada na Foĉu
djelovao sa ―Belim orlovima‖, a kasnije je bio ĉlan grupe koja je po Crnoj Gori
hvatala Bošnjake i dovodila ih u logor. Sa njim je išao i Mišo Stevanović, zvani
Šumar. Svojevremeno je ministar MUP-a Crne Gore Pavle Bulatović priznao
da zna za ta hapšenja. U Foĉu je na ovaj naĉin iz Crne Gore vraćeno 38
Bošnjaka. Samo osmorica su preţivjela.
Osim njih, u KP Domu je bilo još na desetine straţara koji su ĉuvali logoraše.
(Prema svjedoĉenjima preţivjelih logoraša iz KP Doma Foĉa)
*****
122
123
priredio:Kenan Sarač/focanskidani
design:Kenan Sarač
124
MARKO KOVAČ, KOMANDANT TG FOČA, PUKOVNIK : IZOSTALA KOMANDNA ODOGOVORNOST ZA
NEDJELA POČINJENA U FOČI I GORAŽDU??? (foto)
https://focanskidani.wordpress.com/2017/12/04/marko-kovac-komandant-tg-
foca-pukovnik-izostala-komandna-odogovornost-za-nedjela-pocinjena-u-foci-i-
gorazdu-foto/
FOČA 1992. – 1995.:DNEVNIK ZLOČINA (dokumenti,svjedočanstva)
https://focanskidani.wordpress.com/2015/12/22/foca-1992-1995-dnevnik-
zlocina-dokumentisvjedocanstva/
tzv krizni štabovi 1992.
https://focanskidani.wordpress.com/2017/12/20/tzv-krizni-stabovi-
1992/?fbclid=IwAR3iydFP7_KrAAicIO4xGP9rW9I4Z8aH9zqfhvip4YYJHcQqh6
y-VZLce1U
FOČA 1992. – 1995.: Zločini i zločinci / Zločincima nema ko da sudi (arhiv 2004.)
https://focanskidani.wordpress.com/2016/05/31/foca-1992-1995-zlocini-i-
zlocinci-zlocincima-nema-ko-da-sudi-arhiv-2004/
Foča 1992.: SILOVANJA (svjedočenja)
https://focanskidani-wordpress-
com.cdn.ampproject.org/v/s/focanskidani.wordpress.com/2017/02/05/foca-
1992-silovanja-svjedocenja/amp/?usqp=mq331AQCCAE%3D&amp_js_v=0.1
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
POMRAČENJE UMA U FOČI
145

Pomračenje Uma U Foči

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Pomračenje Uma U Foči

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

POMRAĈENJE UMA U FOĈI

POMRAĈENJE UMA U FOĈI

POSLJEDNJA ŢELJA KLONULOG CVIJETA

Svoju prećutanu rijeĉ na ĉelu

Došlo je vrijeme zdravom govoru

I otkrivanja oţiljaka na tijelu

Moja duša nije mašinski dio

Pustiću im sve na volju

Ali ako me klali budu

Neka me zakolju u polju

Neka krv što je grizla srce i mozak

Napokon naĊe slobodu

I neka meĊu divnim cvijećem

NaĊubri divlju jagodu

Jer kroz paragraf mene su vukli

Dok nisam smršo ko list

I ĉesto su me noţevima tukli

Da postanem graĊanin ĉist

Ali ja sam uspio da naĊem puta

A da ne zgazim ni jednog mrava

Da moja ĉista duša luta

Po prostranstvima vlastitih trava

Jer ona nije mašinski dio

I pustiću im sve na volju

Ali ako me klali budu

Neka me zakolju u polju

(Iz zbirke pjesama ―Od jada zarada‖, 1969.)

Ahmed Muhamed Imamović

Nikada onu sliku sa autobuske stanice neću zaboraviti…

Najmanje 61 dijete u BiH je roĊeno nakon silovanja u ratu i većina ih ne

Piše: Centar za istraţivaĉko novinarstvo

Bijeg od sudbine u Ameriku

Brzo su se navikli na djeĉaka i zavoljeli ga kao ĉlana porodice. Dali su

Višegrad – za jednu mjesto zloĉina, za drugu spas

„Mali je vidio, odozgo, i kad me je silovao u avliji. I mali je siš‘o i rek‘o

Bosna i Hercegovina je ovim presudama postala drţava sa najvećim

14.03.2012 - 00:00, Son Güncelleme: 14.03.2012 - 07:43

Gerçek hikayeler yazmayı tercih ediyorsunuz. Ġncir KuĢları romanının hikayesi

Çok etkilendiniz anlaĢılan. Kaç yıl boyunca atamadınız aklınızdan?

“ÜÇ GÜN KAPISINDA OTURUP BEKLEDĠM”

Kaderci bir roman mı Ġncir KuĢları?

Kitabın adı neden Ġncir KuĢları?

SavaĢ dönemini bir kadının dilinden okumak çok sarsıcı...

„YAZARKEN ÇOK AĞLADIM‟

Yazım sürecinden bahsedebilir misiz?

Kriter kendiniz misiniz?

SĠNAN AKYÜZ'ÜN OBJEKTĠFĠNDEN BOSNA FOTOĞRAFLARI

“AġIK OLDUĞUM KADINLAR ÜZERĠMDEN SĠLĠNDĠR GĠBĠ GEÇTĠ”

Hiç gerçek hikayelere dayanmasanız yine aĢk romanı yazabilir misiniz?

YaĢanmıĢlıklarla alakalı mı? Belki de siz bu kadar derin aĢk

Peki, Ġncir KuĢları‟ndan sonra okuyucu kendi yarattığınız öyküyü mü yoksa

Ne zaman raflarda göreceğiz yeni kitabı?

“SANAL DÜNYANIN TANRISIYIM”

Romanlarınızı nasıl bir ortamda yazıyorsunuz?

Suada, Ġncir KuĢları‟nı okumuĢ mu? Tepkisi ne oldu?

EĢinize aĢık mısınız hala?

SĠNAN AKYÜZ ĠMZALI ‘ĠNCĠR KUġLARI' ĠÇĠN ÖDÜLLÜ SORU

Halida Konjo Uzunoviš 2019.

KESA ZA SVE ŠTO MI TREBA

Navršilo se i 27 godina od izdavanja sramnih i poniţavajuĉih tzv.

Foĉa, april 1992. : Hronologija dogaĊanja

Krajem marta 1992. srbi opremaju bolnice na terenu, jedna je u Veleĉevu, u

U Foĉi je radio pakao