KAKAYAHANG GRAMATIKAL
*Ito ay ang pag-unawa sa paggamit sa kasanayan sa
ponolohiya, morpolohiya, sintaks, semantika,
gayundin ang mga tuntuning pang-ortograpiya.
*Ito ang magbibigay kakayahan sa taong nagsasalita
upang magamit ang kaalaman at kasanayan sa pag-
unawa at pagpapahayag sa literal na kahulugan ng
mga salita.
FONOLOJI/PONOLOHIYA(PALATUNUGAN)
*Ang pag-aaral sa mahahalagang tunog o ponema
ng wika na nagbibigay kahulugan sa paraan ng
pagbigkas ng salita.
PONEMA - pinakamaliit na yunit ng tunog na
nagpapaiba ng kahulugan ng salita.
Halimbawa:
*may mga pagkakataon na napapalitan ang
ponemang /e/ ng /i/ at ponemang /o/ ng /u/
subalit hindi nagbabago ang kahlugan ng salita.
 babae - babai (girl)
*may mga pagkakataon naman na kapag
napapalitan ang ponemang /e/ ng /i/ at
ponemang /o/ ng /u/ ay nagbabago ang kahlugan
ng salita.
 mesa (table) - misa (mass)
PONEMANG SEGMENTAL - ang tawag sa tunog
sa bawat titik ng buong salita.
Halimbawa:
 IKAW - ang salitang ikaw ay may 4 na tunog
dahil sa apat na ponemang I, K, A ,W na
bumubuo dito.
*ang alpabetong Filipino ay may 21 na ponemang
segmental: 16 na katinig (b, k, d, g, h, l, m, n, ng, p,
r, s, t, w, y at /?/ o /’/) at 5 patinig (a, e, i, o, u)
*ang /?/ impit na tuog o glotal at tldik na paiwa /’/
ay itinuturing na isang ponemang katinig bagamat
hindi ito ipinapakita sa ortograpiya ng ating wika.
Mahalaga ito sa isang salita sapagkat
nakapagpapabago ito ng kahulugan ng salita na
may magkatulad na baybay.
Halimbawa:
 batah (robe) - bata’ (child)
MALUMI - malumanay na pagbigkas ng salita na
may tunog (h) sa dulo ngunit hindi nakikita sa
salita.
MARAGSA - madiin at tuloy-tuloy na pagbigkas ng
salita na nagbibigay diin sa huling pantig.
PONEMANG SUPRASEGMENTAL - tawag sa
paraan ng pagbigkas ng mga salita. Binabatay ito sa
hinto o antala, tono o inotasyon, haba at diin.
HINTO O ANTALA - tumutukoy ito sa
pansamantalang pagtigil sa pagsasalita upang higit
na maging malinaw ang mensahe.
Halimbawa:
 hindi siya si Maria
 hindi, siya si Maria
TONO O INOTASYON - tumutuloy ito sa pagtaas o
pagbaba ng pagbigkas ng pantig o salita.
Halimbawa:
 nagpapahayag: madali lang ito.
 nagtatanong: madali lang ito?
 nagbubunyi: madali lang ito!
HABA AT DIIN - tumutukoy sa haba o ikli ng
pagbigkas sa patinig at ang lakas o bigat ng
pagbigkas ng salita.
Halimbawa:
 haPON (Japanese)
 Hapon (afternoon)
 buHAY (alive)
 Buhay (life)

MORPOLOJI/MORPOLOHIYA(PALABUUAN)
*ang pag-aaral sa formulasyon o pagbuo ng salita o
morpema.
MORPEMA - tawag sa makabuluhang yunit ng
mga salita. Pinakamaliit ng yunitng salita na
nagtataglay ng kahulugan.
MORPEMANG PONEMA /a/ AT /o/ -
naipapakita nito ang pagkakaiba sa sex o kasarian
ng pangalan.
Halimbawa:
 Gobernador - Gobernadora
 Kapitan - Kapitana
 Paulo - Paula
Examples of Positive
MORPEMANG SALITANG UGAT - payak na anyo
ng salita na walang halong panlapi. Ions
Halimbawa: Aluminum - Al 3+
 ganda
 tawad
Barium - Ba 2+
 buhay
Bismuth - Bi 3+
MORPEMANG PANLAPI - kilala rin bilang di Cadmium - Cd 2+
malayang morpema sapagkat wala itong katumbas
na kahulugan kapag walang kasamang salitang Calcium - Ca 2+
ugat. Ikanakabit sa salitang ugat na
nakakapagpapabago ng kahulugan ng salita. Cesium - Cs +
UNLAPI - ikinakabit sa unahan sa salitang ugat. Chromium (III) - Cr 3+
GITLAPI - ikinakabit sa gitna ng salitang ugat.
HULAPI - ikinakabit sa hulihan ng salitang ugat. Cobalt - Co 2+
KABILAAN - ikinakabit sa una at huli ng salitang
ugat. Copper (I) - Cu +
LAGUHAN - ikinakabit sa una, huli, at gitna ng
salitang ugat.
Copper (II) - Cu 2+
Hydrogen - H +
KAKAYAHANG LINGGUWISTIKO Iron (II) - Fe 2+
KAKAYAHANG INSTRUKTURAL Iron (III) - Fe 3+
Lead (II) - Pb 2+
Lithium - Li +
Magnesium - Mg 2+
Mercury (I) - Hg2 2+
Mercury (II) - Hg 2+
Nickel - Ni 2+
Potassium - K +
Rubidium - Rb +
 Silver - Ag + Borate - BO3 3-
Sodium – Na + Carbonate - CO3 2-
Strontium – Sr 2+ Chlorate - ClO3 -
Tin (II) – Sn 2+ Chlorite - ClO2 -
Zinc – Zn 2+ Chromate - CrO4 2-

Examples of Negative Cyanide CN -

Dichromate - Cr2O7 2-
Ions
Dihydrogen phosphate - H2PO4 -
Bromide - Br - or H2O4P -
Chloride - Cl - Formate - CHO2 - or HCOO - or
Fluoride - F - CHOO -
Iodide - I - Hydrogen sulfate or bisulfate -
Nitride - N 3- HSO4 -

Oxide - O 2- Hydrogen sulfite or bisulfite -

HSO3 -
Sulfide - S 2-
Hydrogen phosphate - HPO4 2-
Polyatomic Cations Hydroxide OH -
and Anions Hypochlorite – ClO -

Polyatomic Cations Nitrate - NO3 -

Ammonium - NH4 + Nitrite - NO2 -

Hydronium - H3O + Oxalate - C2O4 2-

Perchlorate - ClO4 -
Polyatomic Anions
- -
Permanganate - MnO4 -
Acetate - CH3COO or C2H3O2
3-
Peroxide O2 2-
Arsenate - AsO 4
Phosphate - PO4 3-
Bicarbonate or hydrogen
carbonate - HCO3 - Phosphite - PO3 3-
 Silicate - SiO3 2-
Sulfate - SO4 2-
Sulfite - SO3 2-
Thiocyanate - SCN -
Thiosulfate - S2O3 2-

Ionic Compounds
Aluminum sulfide - Al2S3
Beryllium chloride - BeCl2
Boron iodide - BI3
Calcium nitride - Ca3N2
Copper phosphide - Cu3P
Iron (II) iodide - FeI2
Iron (III) oxide - Fe2O3
Lead (II) sulfide - PbS
Lead (IV) phosphide - Pb3P4
Lithium fluoride - LiF
Magnesium chloride - MgCl2
Potassium bromide - KBr
Sodium fluoride - NaF
Sodium nitride - Na3N