KABANATA 4

PONEMIKA

1
PONEMIKA
• Tawag sa pag-aaral at pag-uuri sa iba’t-ibang makahulugang tunog na
ginagamit sa pagsasalita

MAKAHULUGAN AT DI-MAKAHULUGAN NA
TUNOG
• Ang makabuluhang tunog ay madalas na napapansin, samantalang ang di-
makahuligang tunog naman ay hindi.
• Madalas natin napapansin ang makahulugang tunog kaysa sa hindi.

Halimbawa:
/p/ at /b/
pala : bala
pala : alab
2
 Pares Minimal

• pares ng salitang magkatulad ang bigkas maliban sa

isang ponema na siyang pinagkaiba ng kanilang
kahulugan.
• ginagamit ito upang maipakita ang pagkakaiba ng mga
tunog na magkakahawig ngunit magkaiba ang ponem
at kahulugan.

3
 Halimbawa:
Misa- mesa tila- tela
Oso- uso titik-titig
Selya-silya pepe-pipi
Ilog-irog iwan-ewan
HALIMBAWA:PARIRALA ( PAGKAKAIBA SA MORPEMA)
pupunta sa bayan // will go to town
pumunta sa bayan // went to town

PANGUNGUSAP (PAGKAKAIBA SA LEKSIKON)

Pula ang bulaklak.//The flower is red.
Puti ang bulaklak.//The flower is white.

4
 . PONEMIKO AT PONETIKONG MGA TUNOG

Ponemiko- pagkakaiba sa dalawang tunog ay makahulugan.

Ponetiko- pagkakaiba sa dalawang tunog ay di makahulugan.
• Madaling nakikita ng isang nagsusuri ang mga ponemang ng kanyang sariling wika kaysa
mga ponema ngisang wikang hindi niya nauunawaan.
Halimbawa:
Ponetiko
/f/ at /p/
Café : kape
Formal:pormal
ponemiko /z/at /s/
Zigzag:sigsag

5
 KANYA-KANYANG KALIGIRAN
-Ang [t] at [th] sa Ingles,bilang mga alopono ng isang ponema,ay may kanya- kanyang
lugar o kaligiran.
Hal:
Top at stop

DISTRIBUSYONG KOMPLIMENTARYO
Ang mga tunog na nasa distribusyong komplimentaryo ay hindi nagkokontrast sapagkat ang
mga ito,gaya ng nabanggit na,ay hindi matatagpuan ss magkatulad na kaligiran.
-Sa wikang Kastila,ang [s] ay natatagpuan sapagitan ng mga patinig samantalang ang [Z] ay
hindi kailanman.Kapag sinusuri natin ang distribusyon ng mga tunog na [s] at [z]
Sa wikang Kastila ay mapatutunayan nating kailanman ay hindi matatagpuan ang mga ito sa
magkatulad na kaligiran,samakatwid ay nasa Distribusyong komplimentaryo.
Samantala,hindi ganito ang kalagayan ng dalawang tunog na ito sa Ingles sapagkat ang mga ito
ay natatagpuan sa magkatulad na kaligiran.
Hal:
House[haws] (pangngalan)
House[hawz] (pandiwa)
6
 MALAYANG PAGPAPALITAN

• ang isang ponema ay maaaring ipalit sa posisyon ng ibang ponema nang hindi nababago
ang kahulugun ng salita.

Halmbawa:
U- O:pinanunuod –pinanununood
R –D:marusing –madusing
R –L:karsada- kalsada

7
 ALOPONO

• Ang pangkat ng mga tunog na itinuturing na halos magkatulad sa isang wika.

• Halos magkatulad sa bigkas ang dalawal o higit pang tunog kapag ang mga ito ay
parehung- pareho sa punto at paraan ng artikulasyon ngunit may bahagyang-bahagya
lamang na pagkakaiba

KATANGIAN NG ALOPONO
1.Hindi nag-kokontrast o di nagsusulangatan sa magkatulad na kaligiran.
2.Magkatulad sa bigkas sa punto at paraan ng artikulasyon.
3.Nasa Distribusyong komplimentaryo.

8
4 NA ALOPONO NG [t]
(Bunchanan,1963)
[t]=(DI ASPIRADO)
kapag ang /t/ ay sumusunod sa /s/
HAL: Stand,Stole,Stop

[th]=(ASPIRADO)
Kapag ang /t/ ay nasa posisyong inisyal.
HAL: tan,tin,tip,top
Karaniwan kapag ang /t/ ay nasa posisyong pinal.
Hal: get,light,mint,sit.

[t-]=(PIGIL)
Karaniwan kapag ang /t/ ay nasa posisyong pinal.
HAL: lit,pit

[t’]=(TAP)
Kapag ang /t/ ay nasa pagitan ng dalawang pantig tuluyan.
HAL:
bitter,butter,water

9
 Ang bawat Alopono ay may kanya- kanyang posisyon sa salita maliban sa/t/ na
bukod sa posisyong Inisyal ay ginagamit din sa posisyong midyal at pinal sapagkat
kalimitan ay malaya itong makakapagpalitan sa [t’] at [t-].

Lahat ng alopono ng /t/ ay binibigkas ng walang boses at pasara; ang punto ng

artikulasyon ay ALVEOLAR.

10
 PONEMA
Pag-aaral sa wastong pagbigkas ng mga tunog.

A.Ponemang segmental
• ay tumutukoy sa makabuluhang tunog na nangangahulungan na
maaaring makapagbuo ng kahulungan ng isang salita.
• Ang Filipino ay may 21 ponemang segmental 16 sa mga ito ay
katinig at lima naman ang patinig.
• Mga katinig/b,k,d,g,h,l,m,n,ng,p,r,s,t,w,y,?/

11
- Sa ating palabaybayan ang /?/ay hindi binigyan ng katumbas na titik.Sa halip isinasama ito
sa palatuldikan at tinumbasan ng tuldik na paiwa/’/ sa dahilang ito’y hindi normal na tulad
ng ibang ponema.
- -ang impit na tunog o glotal ay itinuturing na isang Ponemang katinig sa Filipino.Mahalaga
ito sa isang salita sapagkat nakapagbabago ito sa kahulungan ng dalawang salita sa pareho
ang baybay.
- Hal:
- bata= robe, bata/’/= child
- -Mga patinig/a,e,i,e,o,u/
- -Itinuturing ang mga patinig na siyang pinakatampok o pinakaprominenteng bahagi o pantig.

12
 B. Ponemang suprasegmental
pag-aaral ng diin,pagtaas-pagbaba ng tinig,paghaba at
hinto.
3 uri
1.Tono
• ay ang pagtaas at pagbaba ng tinig sa pagbigkas ng pantig ng isang salita.
Hal:
Ikaw.-(may katiyakan)
Ikaw?( hindi sigurado/nagtatanong)

2.Diin
• ito ang haba ng bigkas na iniukol sa pantig ng isang salita.
Hal:
BUkas-buKAS

13
3.Antala
ito ay ang saglit na pagtitigil sa pagsasalita upang lalong maging malinaw at mabisa ang
kaisipang ipinahahayag.

Hal:
Hindi siya si Jomar//.
Hindi /siya si Jomar//.
Hindi siya/si Jomar//.

14
MORPEMA – ang pinakamaliit na yunit ng salita na nagtataglay ng kahulugan.
Hal: makahoy-(2 morpema)
Ma ( ang pagkakaroon) at kahoy

Mga anyong morpema

1.Binubuo ng isang ponema-

• ito ay nangangahulungang kasariang pambabae na isinasaad ng salitang- ugat.
Hal:duktura-duktur

• 2.Binubuo ng salitang ugat

• ito ay may salitang payak,walang kasamang panlapi.
Hal:tanim,sulat,gawa atibp.

3.Binubuo ng panlapi
• kilala rin ito bilang di- malayang morpema sapagkat inilalapi sa ibang morpema.
Hal:alamim,antukin atibp.

15
Morpema/ Morfim
1.Morpemang pangkayarian-
• ito ay nakapagpalinaw ng kahulugan ng buong pangungusap katulad
ng:ang,si,ng,sa,pero,ka,ang,ba atibp.

2.Morpemang pangnilalaman
• ito ay mga salitang may tiyak na kahulugan at nagsisilbing mahalagang salita sa loob ng
pangungusap.
Hal:sipag,tiyaga,hirap atibp.

16