GRAMATIKA AT ISTRUKTURA

NG WIKANG FILIPINO

Ponolohiya - makaagham na pag-aaral

ng ponema
Morpolohiya - ang pag-aaral kung paano
binubuo ang mga salita
Sintaks - pag-aaral ng istruktura ng
mga pangungusap
Semantika - ang pag-aaral ng mga
pagpapakahulugan ng isang wika
 PONEMA
- makabuluhang yunit ng tunog na
“nakapagpapabago ng kahulugan”
kapag ang mga tunog ay pinagsama-
sama upang makabuo ng mga salita.

Halimbawa:
maestro- maestra
abogado – abogada
tindero – tindera
Angelito – Angelita
Ang wikang Filipino ay binubuo ng :
2 uri ng Ponema

1. Ponemang Segmental
2. Ponemang Suprasegmental
aeiou
2. Ponemang Suprasegmental
3 Uri
1. TONO
- ito ay ang pagtaas at pagbaba ng
tinig sa pagbigkas ng pantig ng
isang salita.
Halimbawa:

Ikaw. – (may katiyakan)

Ikaw? –(hindi sigurado/nagtatanong)
2. DIIN. Ito ang haba ng bigkas na
iniukol sa pantig ng isang
salita.
Halimbawa:
BUkas - buKAS
PIto - piTO
SAya - saYA
Upo - uPO
3. ANTALA
- ito ay ang saglit na pagtigil sa
pagsasalita upang lalong maging
malinaw at mabisa ang kaisipang
ipinahahayag.
Halimbawa:
Bigkasin at huminto kapag nakita ang / .

• Si Mark Anthony / at ako //

• Si Mark / Anthony / at ako //.
Halimbawa:

Hindi siya si Jomar //

Hindi / siya si Jomar //
Hindi siya / si Jomar //

Hindi ako ang gumawa. //

Hindi / Ako ang gumawa. //
 KAYARIAN NG PANTIG
• Sa kasalukuyan ay may kayarian ng pantig na
ambag ng mga lokal na wika at panghihiram.
• P –Patinig at K –Katinig
KAYARIAN Halimbawa
 P u/pa = upa
 KP ma/li = mali
 PK is/da = isda
 KPK han/da = handa
 KKP pri/to = prito
 PKK eks/perto = eksperto
DIPTONGGO
- alinmang patinig na sinusundan
ng malapatinig na /y/ o /w/ sa
loob ng isang pantig.
- ang mga diptonggo sa Filipino ay

/y/ - ay, ey, oy, uy

/w/ - aw, ew, iw, ow, uw
Halimbawa:

/aw /
agaw dalaw ibabaw lugaw ginaw
nakaw sabaw dilaw palayaw
anahaw hikaw tanaw
Halimbawa:

/iw /

aliw sisiw baliw

giliw paksiw
Halimbawa:

/ay /

bahay buhay tulay

sabay palay tunay
gulay kulay away
bagay itay/inay panday
Halimbawa:

/oy /

kahoy tuloy langoy

daloy abuloy palaboy taboy
apoy simoy
Halimbawa:

/ey / /uy /
reyna aruy
keyk baduy
beyk
Kambal-Katinig /KLASTER

- ay ang magkasunod na
ponemang katinig sa isang
pantig.
- ito ay maaaring makikita sa
unahan, sa gitna o sa hulihang
pantig ng salita.
Hal : Kambal-Katinig / Klaster

Unahan Gitna Hulihan

drama eskwela rekord
blusa biskwit tayp
gripo kongklusyon nars
dyaryo sumbrero kart
Pares - Minimal
- pares ng salitang magkatulad ang
bigkas maliban sa isang ponema
na siyang pinagkaiba ng kanilang
kahulugan.
- ginagamit ito upang maipakita ang
pagkakaiba ng mga tunog na
magkakahawig ngunit magkaiba
ang ponem at kahulugan.
Halimbawa:
Pares-Minimal

misa – mesa tila – tela

oso – uso titik – titig
Selya – silya Pepe – pipi
ilog – irog iwan- ewan
Ponemang Malayang Nagpapalitan

- ito ang mga ponemang

e, i, o, u na maaaring
magkapalit ng gamit ngunit
walang nagbabago sa
kahulugan.
Halimbawa:
Ponemang Malayang Nagpapalitan

e–i o-u
babae – babai uso - usu
lalake – lalaki guro – guru
bibe – bibi pito – pitu
Halimbawa:
Ponemang Malayang Nagpapalitan

d–r
madami – marami
doon – roon
madamut – maramot
dito – rito
madungis - marungis
 MORPOLOHIYA

- pagsusuri sa mga paraan ng

pagbuo ng mga salita sa isang
wika.

- pag-aaral ng morpema /morfim

MORPEMA /Morfim
- ang pinakamaliit na yunit ng
salita na nagtataglay ng
kahulugan
Halimbawa:
makahoy–(2 morpema)
ma(ang pagkakaroon) at kahoy
Mga Anyong Morpema /
Morfim
1. Binubuo ng isang ponema. Ang
ponemang a ay nauukol sa babae.
Gayundin, ang ponemang o ay
nauukol sa lalaki. Ang morpema ay
maaaring isang ponema. Halimbawa
nito ay ang /o/ at /a/ na sa ating
wika ay maaaring mangahulugan ng
kasarian.
Halimbawa:
doktor–doktora senador- senadora
dekano- dekana
senyorito – senyorita

Taliwas: ang mga ito ay para sa

babae o lalaki:
artista bata
manggagawa
manghuhula
2. Binubuo ng salitang-ugat.
- ito ay mga salitang payak gaya
ng ganda, buhay, isa. Ito ay
tinatawag ding malayang
morpema sapagkat may
sariling kahulugan at
makatatayong mag-isa.
- mga payak itong salita dahil
walang panlapi.
3. Binubuo ng panlapi.
- maaaring unlapi, gitlapi o
hulapi.

- ang mga panlapi ay may sariling

kahulugan kayat bawat isa ay
isang morfim /morpema.
 
Tukuyin ang mga uri ng panlaping
ginagamit sa mga sumusunod na
halimbawa:
minata, matahin, mapangmata
nagpayong, nagpayungan,

pinayungan
pagurin, ikinapagod, napagod
tumaas, taasan
batuhin, nagbatuhan, binato
Ang morpema ay maaari
ring:
4. May Kahulugang Leksikal – kung
ang salita ay pang nilalaman
Halimbawa:
Pangngalan: aso, tao, sabon, paaralan,
kompyuter, telebisyon, vugi (itlog ng isda,
Ibanag); (mosque, Tausug)
Panghalip: ako, ikaw, siya, kayo, tayo,
kami, sila
Pandiwa: mag-aral, kumakanta,
naglinis, umawit, linisin, aakyatin,
umalis
Pang-uri: banal, maligaya,
palaaway, balat-sibuyas, marami,
makapal, masipag, mapagmahal
Pang- abay: kahapon, kanina,
doon, diyan, madalas, araw – araw,
bukas, madaling araw, takipsilim
2. Pangkayarian - walang
kahulugan sa ganang sarili at
kailangang makita sa isang kayarian
o konteksto upang maging
makahulugan.
Halimbawa:
Pang-angkop: na, ng
Pangatnig: at, o saka, at iba pa
Pang-ukol: tungkol sa/kay, ayon sa
Pananda: ang, sa, si/sina, ni/nina,
kay / kina
 Wastong Gamit ng
GITLING (-)
1.) Sa pag-uulit ng salitang ugat o
mahigit sa isang pantig ng salitang-
ugat.
Halimbawa:
 araw – araw
 Dala-dalawa
 Wastong Gamit ng
GITLING (-)
2.) Kapag ang panlaping ika ay ini-
unlapian sa numero o pamilang.
Hal. Ika – 3 ng hapon
GRAMATIKANG FILIPINO
Parirala (Phrase)
Pangungusap (Sentence)
Sugnay (Clause)
 Parirala – salita na walang diwa
Hal. “ang mga mag-aaral”
 Pangungusap – salita o pangkat ng
mga salita na may buong diwa.
Halimbawa:
• Sunog!
• Nag-susulat sa silid-aklatan ang
magandang babae.
 Sugnay – pangkat ng mga salitang
may paksa at panag-uri subalit hindi
buo ang diwa. Ito ay bahagi lamang ng
pangungusap.
o 2 uri ng Sugnay
1.) Sugnay na Makapag-iisa
2.) Sugnay na Di-Makapag-iisa
 Sugnay na Makapag-iisa

• Ito ay nabubuo sa loob ng

pangungusap na may paksa at
panaguri. Maari itong gawing buong
pangungusap kung aalisin sa mga
kasamang salita at lalagyan ng angkop
na bantas.
 Sugnay na Di-Makapag-iisa
• Pinangungunahan ito ng pangatnig.
Hindi tapos ang kaisipang
ipinahahayag nito kahit na may paksa
at panaguri.
Mga Bahagi ng Pangungusap

Paksa – Bahaging pinag-uusapan ng

pangungusap

Panaguri – bahagi ng pangungusap

na nagsasabi tungkol sa paksa.
 Magsanay tayo!
Parirala

Pangungusap

Sugnay
Magaling mga agila!
Basta AGILA?

LIPAD!