หนวยที่ 1 สัญลักษณที่ใชในงานควบคุมเครื่องกลไฟฟา

1. มาตรฐานของสัญลักษณดา นไฟฟา
สัญลักษณดานไฟฟาจากแบบงานไฟฟานั้น โดยทัว่ ไปจะใชสัญลักษณแทนอุปกรณไฟฟา
ตางๆที่เปนของจริง เพราะการเขียนรูปอุปกรณไฟฟาจริงลงไปในแบบงานไฟฟานัน้ กระทํายาก
และอาจจะทําใหเกิดการสื่อความหมายผิดได ดังนัน้ จึงตองมีการกําหนดสัญลักษณของอุปกรณ
ไฟฟาเพื่อใหเปนมาตรฐานซึ่งผูปฏิบัติงานดานไฟฟาจะตองรูความหมายของสัญลักษณที่ชดั เจน
และเขาใจถูกตอง มาตรฐานของสัญลักษณดา นไฟฟาที่ประเทศไทยคุน เคยและใชงานทั่วไปก็มี
ดังนี้
1. สัญลักษณมาตรฐานการออกแบบของประเทศเยอรมัน : DIN ( Deutsches Institute
Fur Normung )
2. สัญลักษณมาตรฐานทางไฟฟานานาชาติของทวีปยุโรป : IEC ( International
Electechnical Commission )
3. สัญลักษณมาตรฐานการออกแบบของประเทศสหรัฐอเมริกา : ANSI ( American
National Standard Institute )
4. สัญลักษณมาตรฐานระบบของหนวยมาตรฐานนานาชาติ : SI ( System International of
Unit )
2. สัญลักษณตามมาตรฐานของอุปกรณที่ใชในงานควบคุมเครื่องกลไฟฟา
ในงานควบคุมเครื่องกลไฟฟาหรือโดยทัว่ ไปเรียกวาการควบคุมมอเตอรไฟฟา จะมีการ
ออกแบบวงจรไฟฟาที่ใชสั่งงานใหมอเตอรไฟฟาทํางานเชน การควบคุมการหมุนปกติ การกลับ
ทิศทางหมุน การสั่งใหมอเตอรไฟฟาทํางานเรียงลําดับ การใหมอเตอรไฟฟาทํางานหรือหยุดการ
ทํางานแบบอัตโนมัติ การควบคุมการเริ่มเดินของมอเตอรไฟฟาขนาดใหญ เปนตน ผูอ อกแบบ
วงจรไฟฟาจะตองมีความรูความเขาใจในสัญลักษณของอุปกรณที่ใชในงานควบคุมมอเตอรไฟฟา
ตามมาตรฐานตางๆ เปนอยางดี
ตารางที่ 1-1 สัญลักษณไฟฟาที่ใชสําหรับการควบคุมเครื่องกลไฟฟามาตรฐาน DIN, IEC, ANSI

ชนิดอุปกรณ DIN IEC ANSI

หนาสัมผัสปกติเปด
Normally Open
(NO)

หนาสัมผัสปกติปด
Normally Close
(NC)

สวิตชปุมกดปกติเปด
(NO)

สวิตชปุมกดปกติปด
(NC)

สวิตชปุมกด
หนาสัมผัสคาง
ตารางที่ 1- 1 สัญลักษณไฟฟาที่ใชสําหรับการควบคุมเครื่องกลไฟฟามาตรฐาน DIN, IEC, ANSI

ชนิดอุปกรณ DIN IEC ANSI

สวิตชปุมกด
หนาสัมผัสคาง

สวิตชความดัน
(ควบคุมความดัน)

สวิตชลูกลอย
(ควบคุมระดับ
ของเหลว)

สวิตชทํางานดวย
ความรอน

โฟลสวิตช
(ควบคุมการไหล)

ลิมิตสวิตช
(ควบคุมระยะทาง)

ฟวส

คอยลของสวิตช
แมเหล็ก หรือ
คอยลรีเลย
ตารางที่ 1-1 สัญลักษณไฟฟาที่ใชสําหรับการควบคุมเครื่องกลไฟฟามาตรฐาน DIN, IEC, ANSI

ชนิดอุปกรณ DIN IEC ANSI

ปลดหรือทริปดวย
แมเหล็ก

โอเวอรโหลดรีเลย
ทริปดวยความรอน

หลอดสัญญาณ

เซอรกิตเบรคเกอร

มอเตอร
แบบวาวดโรเตอร

มอเตอรเหนีย่ วนํา
3 เฟสแบบกรงกระรอก

มอเตอรไฟฟา
กระแสตรงแบบซีรีส
มีขดลวดอินเตอรโปล
บนอาเมเจอร
ตารางที่ 1- 2 สัญลักษณไฟฟาที่ใชสําหรับการควบคุมเครื่องกลไฟฟามาตรฐาน SI

ชนิดอุปกรณ สัญลักษณมาตรฐาน SI

สวิตชปุมกดปกติเปด
(NO)

สวิตชปุมกดปกติปด
(NC)

สวิตชปุมกด
1 NO, 1NC ทํางานพรอมกัน

สวิตชปุมกดล็อกไดปกติเปด
(NO)

สวิตชปุมกดล็อกไดปกติปด
(NC)

แสดงสภาวะอุปกรณ
กําลังทํางาน

สวิตชปุมกดปกติปด (NC)
ขณะทํางานแลว

สวิตชปุมกดปกติเปด (NO)
ขณะทํางานแลว
ตารางที่ 1-2 สัญลักษณไฟฟาที่ใชสําหรับการควบคุมเครื่องกลไฟฟามาตรฐาน SI

ชนิดอุปกรณ สัญลักษณมาตรฐาน SI

คอนแทคเปด

คอนแทคปด

คอนแทค 2 ทาง

ทํางานดวยมือ (ทัว่ ไป)

ทํางานดวยการกดลง

ทํางานดวยการดึงขึ้น

ทํางานดวยการหมุน

ทํางานดวยการผลัก

ทํางานดวยเทา

คอยลรีเลยทั่วไป
หรือคอยลคอนแทคเตอร

คอยลรีเลยแบบพิเศษ
ตารางที่ 1- 2 สัญลักษณไฟฟาที่ใชสําหรับการควบคุมเครื่องกลไฟฟามาตรฐาน SI

ชนิดอุปกรณ สัญลักษณมาตรฐาน SI
คอยลรีเลยพรอมคอนแทค
ปกติเปด (NO) 3ขั้ว
ทํางานพรอมกัน

คอนแทคเมน ใชในวงจรกําลัง

รีเลยตั้งเวลา

โอเวอรโหลดรีเลยแบบธรรมดา

โอเวอรโหลดรีเลยแบบมี Reset

อุปกรณควบคุมดวยอุณหภูมิ

อุปกรณควบคุมดวยความดัน

อุปกรณควบคุมดวยลูกสูบ