Univerzitet u Sarajevu

Građevinski fakultet
Odsjek za geodeziju
Predmet: Kartografija II

SEMINARSKI RAD

Sarajevo, juni 2019. Izradio:

Haris Žilić
SADRŽAJ
Uvod.............................................................................................................................................................. 3
Generalno o bazama podataka ...................................................................................................................... 3
Sadržaj topografske baze podataka ............................................................................................................... 5
Objekti osnovne topografske baze podataka ........................................................................................... 5
Stanje značajnih topografskih baza u FBiH .................................................................................................. 8
Topografske karte ..................................................................................................................................... 9
Topografska karta 1:25 000 .................................................................................................................. 9
Topografska karta 1:25 000 JICA1 ....................................................................................................... 10
Pregledna topografska karta BiH 1:300 000 ....................................................................................... 11
Osnovna državna karta ........................................................................................................................ 11
Pregledna digitalna geografska i teritorijalna karta BiH 1:300 000 .................................................... 11
Pregledna geografska i teritorijalna karta BiH i teritorijalni ustroj i geografska karta Republike
Hrvatske 1:340000 .............................................................................................................................. 11
Zaključak .................................................................................................................................................... 12
Literatura ..................................................................................................................................................... 13
Uvod
Prostorni podaci su stoljećima interpretirani i vizualizirani na analognim kartama koje su nam do
nedavno bile glavno pomoćno sredstvo prilikom percepcije, razumijevanja i orijentacije objekata
i događaja u prostoru. Pojavom i razvojem GIS-a otvorile su se nove mogućnosti upravljanja
prostornim podacima i njihovim osobinama.
Daljnjim razvojem informacijskih i komunikacijskih tehnologija, razvojem prostornih baza
podataka, mogućnostima objavljivanja, vizualizacije i distribucije podataka putem interneta,
javljaju se novi zahtjevi za prostorne podatke. Javlja se i svijest o potrebi za standardizacijom
podataka kako bi ih korisnici mogli lakše koristiti, da bi se privredna područja mogla brže i
efikasnije razvijati. Financijske uštede koje se pri tome postižu, stavljaju nove zahtjeve na
prostorne podatke.
Kao osnova za planiranje, projektovanje, grafičko prikazivanje i vođenje statistike i drugih
evidencija izrađuju se topografske i pregledne karte u raznim razmjerama.

Generalno o bazama podataka

Baza geopodatka predstavlja struktuirani set srodnih zapisa ili podataka koji su pohranjeni u
računarima i koji se mogu razmjenjivati izmenu korisnika. Podaci koji se obrađuju kako bi se
dobio odgovor na postavljeni upit predstavljaju informacije koje se koriste za donošenje odluka.
Podaci su u bazama organizirani na način koji korisnicima olakšava pristup i spriječava njihovo
ponavljanje. Računarske baze podataka koje je lako održavati, ažurirati i istraživati putem
jednostavnih upita omogućavaju čuvanje podataka neovisno oaplikaciji koja ih koristi kao i
spriječavanje dupliranja podataka. Ovakve baze podataka imaju pristup koji se može kontrolisati
putem sigurnosnih mehanizama.
 Prikaz tabele s atributima

Osnovni termini koji se koriste kod relacijskog modela podataka su relacija, atribut i domena.
Relacija je tabela sa stupcima i redovima. Atributi u nazivi stupaca relacija, a domena je set
vrijednosti koje atributi mogu uzimati. Tabela je osnovni element relacijskog modela u kojoj su
informacije oranizovane u stupce i redove. Jedna od prednosti relacijske baze podataka je da
vrijednosti koji se javljaju u dva različita zapisa ukazuju na vezu izmenu ta dva zapisa. Tako je
moguće striktno definisati veze između određenih zapisa putem jednog ili više atributa koji
djeluju kao “ključ” koji se koristi za identifikaciju istih zapisa u tabeli.

Primjer geobaze podataka

Ključ koji se koristi za identifikaciju reda u tabeli se naziva primarni ključ. Ključevi se obično
koriste za pridruživanje ili kobinovanje podataka iz različitih tabela.
Za istraživanje relacijskih baza podataka je izgrađen poseban vrlo jednostavan jezik koji se
označava kao SQL (structured query language). Ovaj programski jezik sadrži set komandi
kojima se vrši rukovanje podacima u relacijskim tabelama. Na ovaj način vrlo složena struktura
relacijskih baza podataka je maskirana jednostavnim tabelama.
Korištenjem SQL komandi korisnik trebasamo precizirati tabele, stupce i redove za istraživanje
podataka iz baze. Sistem rukovanja bazom podataka provodi složene procedure neophodne za
uspješno izvršavanje postavljenih zadataka koji su pisani u posebnom jeziku SQL.

Relacijski modeli baza podataka imaju vrlo snažnu matematičku teorijsku osnovu. Iako su
relacijske baze podataka namjenjene prvenstveno za rad sa jednostavnim poslovnim podacima
one se danas koriste za manipulisanje atributnim podacima u GIS-u. Na primjer, ArcGIS
manipulira atributnim relacijskim bazama podataka korištenjem jedinstvenog ID za povezivanje
saprostornim podacima

Geobaze podataka su homogene digitalne kolekcije geografskih informacija koje opisuju dati
prostor i koje su u GIS-u organizirane u više serija tema ili slojeva podataka koji su u
međusobnoj funkcionalnoj vezi. Geopodaci su dakle kolekcije setova geografskih podataka
različitih tipova koji se koriste u ArcGIS-u i organizirani su ili u fajl folderima ili kao relacijske
baze podataka. Baza geopodataka je dizajnirana kao model za arhiviranje podataka sa
otvorenom, jednostavnom geometrijom i podržava mnoge moguće opcije za arhiviranje kao što
su:
 višekorisnički DBMS-ovi – Oracle, Microsoft SQL Server, IBM DB2 i Informix;
 lične baze gopodataka koje koriste Microsoft Access;
 arhivske baze podataka koje korespondiraju sa različitim operativnim sistemima;
 XML baze geopodatka za otvorenu razmjenu i interoperabilnost.

Geografski setovi podataka mogu predstavljati:

 gruba ili preciznija mjerenja kao što su satelitske slike, aviosnimci ili topografski
premjeri;
 kompilirane i ranije interpretirane informacije rasterskog ili vektorskog tipa kao što su
različite geografske karte;
 podatke koji su nastali kroz geoprocesirajuće operacije za analizu i modeliranje u GIS-u.

Sadržaj topografske baze podataka

Objekti osnovne topografske baze podataka

Svaki objekt OTB ima jedinstveni INSPIRE identifikator (ID) koji se sastoji od Namespace i
Localid. Namespace se definise upisivanjem dva latinična slovna znaka - BA i oznaka izvora
podataka - četiri znaka, definisanih od strane FGU. Localid se dešfinise upisivanjem
jedinstvenog identifikatora objekta unutar namespace-a koji je preuzet iz izvora podataka. lspred
jedinstvenog identifikatora stavlja se oznaka sloja (tabele), iz kojeg je podatak preuzet, dužine
dva znaka. Ukoliko izvor podatka ne posjeduje jedinstveni identifikator potrebno ga je
generirati. Jedinstveni identifikator treba imati 13 znakova.
Osnovni sadržaj OTB čine sljedeće teme:
a. Geografska imena (Geographical Names),
b. Građevine (Buildings),
c. Hidrografija (Hydrography),
d. Zemljišni pokrov (LandCover),
e. Upotreba zemljišta (LandUse),
f. Komunalni vodovi (Utility,
g. Reljef (Elevation),
h. Transportne mreže: putevi, željeznice, vodeni i zračniputevi, žicare (Transport
Networks),
i. Administrativne jedinice (Administrative Units),
j. Primorske regije (Sea Regions),
k. Geodetske tačke.

Sadržaj, organiziranje, geometrija i relacije medu podacimaOTB detaljno su opisani u modelu

podataka i projektnim zadatkom.
Za određivanje kvalitete objekata OTB, u smislu tačnosti i pouzdanosti. vode se kvalitativni
atributi:
a. položajna i visinska tačnost,
b. izvor podataka,
c. tačnos atributa,
d. potpunost podataka,
e. logička konzistentnost,
f. semantička tačnost,
g. vremenska tačnost informacija.

Ovi podaci moraju zadovoljiti sljedeće uslove:

a. jednoznačnost u određenosti u definisanom koordinatnom sistemu,
b. klasifikovanost,
c. definiciju geometrija,
d. meta podaci trebaju biti definisani kao npr. metode kojima su dobivani,
e. topološka ispravnost,
f. itd.

Svaki objekat također unutar topografske baze podataka ima svoj vremenski atribut.
Logički model podataka

Fizički model podataka

Stanje značajnih topografskih baza u FBiH

I. Temeljna topografska baza podataka (TTB) osnovna je topografska baza podataka koju
vodi Državna geodetska uprava. (Pravilnik o topografskoj izmjeri i izdradi državnih
karata FBIH)

II. Topografska baza podataka je baza podataka koja sadrži podatke o topografskim
objektima. (Pravilnik o topografskoj izmjeri i izdradi državnih karata FBIH)

III. Topografska izmjera je izmjera topografskih objekata, koji se mogu pridružiti nekoj
objektnoj cjelini (naselja, prometnice, vode, vegetacija, reljef i područja), prostorno ih
geometrijski jednoznačno odrediti, atributima kvantitativno i kvalitativno pobliže opisati i
imenovati. (Pravilnik o topografskoj izmjeri i izdradi državnih karata FBIH)

IV. Topografska karta je karta s velikim brojem informacija o mjesnim prilikama prikazanog
područja, koje se odnose na geografska imena, naselja, prometnice, vode, reljef,
vegetaciju i niz drugih pojava potrebnih za opću orijentaciju, pri čemu su svi objekti
prikazani s istom važnošću. (Pravilnik o topografskoj izmjeri i izdradi državnih karata
FBIH)

Da bi se topografska baza uradila sukladno pravilima potrebno je korisititi postojeće izvore iz

ZPKS i FGU (Federalna uprava za geodetske i imovinsko-pravne poslove):
a. Postojeće osnovne topografske karte 1:5000 (dalje u tekstu OTK5)
b. Vektorizirane izohipse sa postojećih OTK5
c. Bazu podataka o građevinskim objektima (cca 143 000)
d. Podaci iz CORINA projekta (četvrtog nivoa)
e. Baza naziva ulica, trgova i mostova
f. Baza vodotoka.
g. Granice kultura (BPKN) (vegetacija i ceste)
h. Toponimi (geodetski planovi 1:2500 i 1:5000)
i. Administrativne granice
Topografske karte

Topografska karta 1:25 000

Radovi na reviziji premjera i na drugom izdanju topografske karte 1:25000 počeli su 1967.
godine. Matematički elementi karte ostali su neizmijenjeni u odnosu na rješenja usvojena za
topografsku kartu prvog izdanja, izuzev promjene formata i nomenklature listova.
Lučna dimenzija lista karte iznosi 7'30'' po geografskoj dužini i 7'30'' po geografskoj širini, čime
efektivna površina svakog lista iznosi oko 140 km2 zemljišta.
Za područje Bosne i Hercegovine izrađeno je 426 listova topografske karte 1:25000. Karta je
izrađena u četverobojnoj i dvobojnoj varijanti sa svim elementima sadržaja. Za posebne potrebe
štampana je dvobojna karta – hidrografija i reljef (izohipse)

Primjer topografske karte 1:20 000 područja BIH

Topografska karta 1:25 000 JICA1

Nove topografske karte mjerila 1:25000 dijela područja Bosne i Hercegovine. Karte su nastale u
okviru projekta "Digital Topographic Maps for Bosnia and Herzegovina" financiranog od strane
Japanske agencije za međunarodnu suradnju. Kao osnova za izradu karata korišteni su podaci
aerofotogrametrijskog snimanja urbanih zona Bosne i Hercegovine.
a. Topografska karta 1:50000
b. Pregledna topografska karta BiH 1:250000

Poduzimajući koraka ka europskim integracijama u okviru svojih nadležnosti i prethodnih

kartografskih proizvoda Federalna uprava za geodetske i imovinsko pravne poslove radi na
usklađivanju postojećih topografsko-kartografskih proizvoda sa specifikacijama Euro Regional
Map (ERM) (Regionalna karta Europe). Rezultat tog projekta je uspostava topografske baze
podataka iz koje se, prema potrebi, mogu štampati topografske i tematske karte u mjerilu 1:250
000. Podatke takve baze podataka mogu koristiti različite institucije kao osnovu za uspostavu i
nadogradnju baza podataka za svoje potrebe (npr. Ministarstvo obrane, Ministarstvo
poljoprivrede, vodoprivrede i šumarstva, Ministarstvo prostornog planiranja itd.).Pored baze
podataka korisniku je omogućeno korištenje vektorskih podataka putem geoportala FGU.

Primjer topografske karte 1:25 000 područja BIH

Pregledna topografska karta BiH 1:300 000

Topografske karte su kartografski prikazi proizašli iz tačnog i cjelovitog premjera topografskih

objekata i služe zainformisanje i orjentaciju, te za izvođenje drugih karata. Digitalna pregledna
topografska karta R 1:300 000 (PTK300) BiH pruža velik broj informacija koje se odnose na
naselja, puteve, vode, vegetaciju, oblik reljefa Zemlje i granice teritorijalnih područja, sve
dopunjeno opisom karte.Na karti su svi topografski ili općegeografski objekti (reljef, vode,
vegetacija naselja, putevi i područja) prikazani s jednakom važnošću. Karta je izrađena u GIS
softveru, tako da se može diktirati način distribucije (analogno-štampa, odabir tema -GIS podaci
i dwg podaci).Baza podataka je usklađena sa Topografskim modelom podataka i UML
aplikacijskom shemom usvojenom od FGU. Sadržaj je raspoređen u 12 tema i 118 pod tema.
Topografske karte primjenjuju se u raznim prirodnim, društvenim i tehničkim oblastima, kao
primjer u hidrologiji, meteorologiji i klimatologiji, privredi, prometu, planiranju, projektovanju i
urbanizmu i mnogim drugim djelatnostima.

Osnovna državna karta

Na teritoriju Bosne i Hercegovine do kraja 1984. godine izrađena je osnovna karta (OK) u
razmjeri 1:5000 na površini od 181.575 hektara, a u razmjeri 1:10000 na 1750.644 ha (ukupno
38%). Osnovna karta razmjere 1:5000 štampana je u tri boje, a osnovna karta 1:10000 u četiri,
odnosno pet boja. Pored karte za gradska područja rađene su karte razmjere 1:2500 koje su u
nekim slučajevima foto-putem smanjene u razmjeru 1:5000. Na primjer, za cijelo područje
Sarajeva izrađena je karta u razmjeri 1:5000, a kasnije je izrađena i osnovna karta 1:10000.

Pregledna digitalna geografska i teritorijalna karta BiH 1:300 000

Pregledna digitalna geografska i teritorijalna karta M=1:300 000 (raster) prezentira opće podatke
o administrativnoj podjeli BiH, te informacije o saobraćajnim pravcima, gradovima i osnovnim
topografskim obilježljima. Područje prikaza karte je teritorij Bosne i Hercegovine, uz djelomičan
prikaz susjednih država. Karta ne posjeduje visinsku predstavu terena izraženu izohipsama kao
ni vegetaciju.Pogodna je za korištenje u administraciju za pregled administrativnih cjelina i
njihovu prometnu povezanost, te za učenike kao pomoćno sredstvo za upoznavanje geografskih i
administrativnih osobina svoje države. Konačan proizvod karte je raster.

Pregledna geografska i teritorijalna karta BiH i teritorijalni ustroj i geografska karta

Republike Hrvatske 1:340000

Pregledna digitalna geografska i teritorijalna karta Bosne i Hercegovine i geografska karta sa

teritorijalnim ustrojom RH, M=1:340 000 (raster) prezentira opće podatke o administrativnoj
podjeli BiH i RH, te informacije o saobraćajnim pravcima, gradovima i osnovnim topografskim
obilježljima. Karta ne posjeduje visinsku predstavu terena izraženu izohipsama kao ni
vegetaciju.Pogodna je za korištenje u administraciju za pregled administrativnih cjelina i njihovu
prometnu povezanost, te za učenike kao pomoćno sredstvo za upoznavanje geografskih i
administrativnih osobina svoje države. Konačan proizvod karte je raster.

Zaključak

Prostorni podaci su stoljećima interpretirani i vizualizirani na analognim kartama koje su nam do

nedavno bile glavno pomoćno sredstvo prilikom percepcije, razumijevanja i orijentacije objekata
i događaja u prostoru. Pojavom i razvojem GIS-a otvorile su se nove mogućnosti upravljanja
prostornim podacima i njihovim osobinama. Baza geopodatka predstavlja struktuirani set srodnih
zapisa ili podataka koji su pohranjeni u računarima i koji se mogu razmjenjivati izmenu
korisnika. Podaci koji se obrađuju kako bi se dobio odgovor na postavljeni upit predstavljaju
informacije koje se koriste za donošenje odluka. Podaci su u bazama organizirani na način koji
korisnicima olakšava pristup i spriječava njihovo ponavljanje. Temeljna topografska baza
podataka (TTB) osnovna je topografska baza podataka koju vodi Državna geodetska uprava..
Topografska baza podataka je baza podataka koja sadrži podatke o topografskim objektima.
Topografska izmjera je izmjera topografskih objekata, koji se mogu pridružiti nekoj objektnoj
cjelini (naselja, prometnice, vode, vegetacija, reljef i područja), prostorno ih geometrijski
jednoznačno odrediti, atributima kvantitativno i kvalitativno pobliže opisati i imenovati.
Literatura
https://bib.irb.hr/datoteka/895670.Prostorni_podaci_i_geografske_baze_podataka_Martina_Pranj
i.pdf
https://katastar.ba/podaci
OSNOVE GEOGRAFSKOG INFORMACIONOG SISTEMA Mr.Sci.Nusret Drešković
Mr.Sci.Alma Pobrić Dr.Sci.Samir ðug Dr.Sci.Edhem Hasković Damir Suljević
https://zpr.ks.gov.ba/sites/zpr.ks.gov.ba/files/7.1_projektni_zadatak_otk5_up_ks_24112016.pdf
https://narodne-novine.nn.hr/clanci/sluzbeni/2016_07_65_1618.html
https://bib.irb.hr/datoteka/686819.Microsoft_Word_-
_azuriranje_DGU_II_kongres_o_katastru_BiH_5.pdf