‫ﺧﺎ ات و دا ﺖ‬

‫ﻧﮕﺎرش‬
‫دﻛﺘﺮ ﺑﻬﺮام ﻋﺮﻓﺎن‬

Ibex Publishers,
Bethesda, Maryland
 ‫ﺧﺎﻃﺮات و ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎ‬
‫ﻧﮕﺎرش دﻛﺘﺮ ﺑﻬﺮام ﻋﺮﻓﺎن‬

Memories and Impressions

[Khaterat va Bardashtha]
by Bahram Erfan
Copyright © 2019 Bahram Erfan
ISBN: 978-1-58814-185-9
Library of Congress Control Number: 2018962091
The material in this work may be freely copied without permission from the
publisher or author.
Manufactured in the United States of America
The paper used in this book meets the minimum requirements of the American
National Standard for Information Services—Permanence of Paper for Printed
Library Materials، ANSI Z39.48–1984

Ibex Publishers strives to create books which are complete and free of error.
Please help us with future editions by reporting any errors or suggestions for
improvement to the address below or: corrections@ibexpub.com
Ibex Publishers, Inc.
Post Office Box 30087
Bethesda, Maryland 20824
Telephone: 301–718–8188
www.ibexpublishers.com
 ‫ﻘﺪ ﻢ روان ک ﺪر و ﻣﺎ م‬

‫ن‬ ‫ا ﺪ و ﻣﻠﮏ‬

‫ﮓ و ادب ان ز ﻦ ف ﻮد ﺪ‬ ‫راه ﺘﻼی‬ ‫ا ﻤﺎ‬

‫از ﻢ وﻣﺎن ﯿﺎ ﻮد ﺪ‪.‬‬ ‫و‬

‫م ﺪاو ﺪ ﺟﺎن و د‬

‫ا ﺪ ﻪ ﻧ ﺬرد‬ ‫ﻦ‬
 ‫ﻣﻨﺪرﺟﺎت‬
‫ﭘﻴﺸﮕﻔﺘﺎر ‪9........................................................................................‬‬
‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬زﻧﺪﮔﻲ در اﻳﺮان‪11..............................................................‬‬
‫اﺷﺎره ﺑﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ‪56 ............................................................................‬‬
‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬زﻧﺪﮔﻲ در آﻣﺮﻳﻜﺎ ‪77..........................................................‬‬
‫آﻓﺮﻳﻨﺶ ‪114 .......................................................................................‬‬
‫ﻋﻠﻢ و دﻳﻦ ‪122 ..................................................................................‬‬
‫ﺗﻔﺤ‪‬ﺺ در ﻋﻘﺎﻳﺪ ﺑﻨﻴﺎﻧﮕﺰاران ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻋﺼﺮ روﺷﻨﮕﺮي ‪124 .................‬‬
‫روﺷﻨﮕﺮي در ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ ‪128 .............................................................‬‬
‫ﺧﺒﺮﻫﺎي اﻳﺮان ‪132 .............................................................................‬‬
‫ﺧﺎﺗﻤﻪ ‪144 .........................................................................................‬‬
‫اﻳﺮاﻧﻴﺎن آﻣﺮﻳﻜﺎ ‪147 .............................................................................‬‬

‫‪-7-‬‬
 ‫ﭘﻴﺸﮕﻔﺘﺎر‬
‫آﻧﭽﻪ در اﻳﻦ دﻓﺘﺮ در دو ﺑﺨﺶ آﻣﺪه ﻫﺮﻳﻚ داراي وﻳﮋﮔﻲ ﺧﺎص اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺨﺶ اول ﺣﺎوي ﻣﻄﺎﻟﺒﻲ اﺳﺖ از اﻳﺎم ﻛﻮدﻛﻲ‪ ،‬ﻧﻮﺟﻮاﻧﻲ و ﺟﻮاﻧﻲ‬
‫ﻧﮕﺎرﻧﺪه در اﻳﺮان و زﻧﺪﮔﻲ ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ‪ ،‬ﺗﺤﺼﻴﻠﻲ‪ ،‬ﺣﻮادث‪ ،‬روﻳﺪادﻫﺎ و‬
‫وﻗﺎﻳﻊ ﺳﻴﺎﺳﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ آن دوران ﺑﻪ وﻳﮋه در ﺷﻬﺮ اﺻﻔﻬﺎن‪.‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم درﺑﺎره زﻧﺪﮔﻲ در آﻣﺮﻳﻜﺎ و ورود ﺑﻪ دﻧﻴﺎي ﺟﺪﻳﺪ و‬

‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ زﻧﺪﮔﻲ در دو اﺟﺘﻤﺎع ﺳﻨﺘﻲ و ﺗﺎرﻳﺨﻲ اﻳﺮان ﻛﻬﻦ و آﻣﺮﻳﻜﺎ‪،‬‬
‫دﻧﻴﺎي ﻧﻮﻳﻦ‪ ،‬ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎ‪ ،‬ﻧﻈﺮات و اﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎي ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه اﻳﻦ ﺳﻄﻮر ﭘﺲ‬
‫از ﮔﺬﺷﺖ ﺳﺎلﻫﺎ زﻧﺪﮔﻲ در اﻳﻦ دو ﺳﺮزﻣﻴﻦ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﻴﺪ آن دارم ﻛﻪ‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻴﺎﺗﻢ ﺗﻮﺷﻪ راه آﺗﻲ ﺟﻮاﻧﺎن ﺑﺮوﻣﻨﺪ اﻳﺮان زﻣﻴﻦ‪ ،‬ﺑﺎﻻﺧﺺ ﺷﻬﺮ‬
‫زادﮔﺎﻫﻢ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫‪-9-‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬زﻧﺪﮔﻲ در اﻳﺮان‬
‫ﻧﻬﻢ ﺷﻬﺮﻳﻮر ‪ 1310‬ﺷﻤﺴﻲ ﺑﻪ اﺳﻢ ﺑﻬﺮام ﺧﺎن ﻋﺮﻓﺎن ﺗﻮﻟﺪم ﺑﻪ ﺛﺒﺖ‬
‫رﺳﻴﺪ‪ .‬در ﺳﺎلﻫﺎي ﺑﻌﺪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻗﺎﻧﻮن ﺟﺪﻳﺪ ﻛﻠﻤﻪ ﺧﺎن از ﻧﺎﻣﻢ ﺣﺬف‬
‫ﺷﺪ‪ .‬از آن زﻣﺎن ﺗﺎ ﻛﻨﻮن ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻧﺎم ﺑﻬﺮام ﻋﺮﻓﺎن ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﻢ‪.‬‬

‫دوران ﺟﻮاﻧﻲ را ﻛﻪ ﺳﺎلﻫﺎي ﺷﻜﻞ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺷﺨﺼﻴﺖ و ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎي‬

‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﺳﺖ در اﻳﺮان ﮔﺬراﻧﺪم‪ .‬در ﺳﻦ ‪ 24‬ﺳﺎﻟﮕﻲ‪ ،‬ﭘﺲ از اﺧﺬ‬
‫دﻛﺘﺮاي ﭘﺰﺷﻜﻲ از داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻛﺸﻮر ﻛﻬﻨﺴﺎل ﻣﺎدري را ﺗﺮك ﻛﺮده‬
‫ﺑﻪ دﻧﻴﺎي ﺟﺪﻳﺪ آﻣﺪم‪ .‬زﻧﺪﮔﻲ در دو ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺮاي اﻗﻠﻴ‪‬ﺘﻲ از ﻣﺮدم‬
‫دﻧﻴﺎ اﺗﻔﺎق ﻣﻲاﻓﺘﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺮدﻣﻲ اﺧﺘﻼﻓﺎت ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ دو اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻛﻪ‬
‫در آن زﻳﺴﺘﻪاﻧﺪ و ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺮﺗﺮيﻫﺎ و ﻧﻘﺼﺎنﻫﺎ و ﻳﺎﻓﺘﻪﻫﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻓﺮﺻﺘﻲ‬
‫ﺑﺪل ﺷﻮد ﺗﺎ در رﺷﺪ و ﺗﻌﺎﻟﻲ دﻳﮕﺮان ﻣﺆﺛﺮ اﻓﺘﺪ‪ .‬ﻫﺪف اﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﻳﻦ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺻﻮرت اﻣﻜﺎن‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﺤﺮﻳﺮ ﺧﺎﻃﺮات ﺧﻮد در ﺳﻴﺮ زﻣﺎن‪،‬‬
‫ﺧﻮاﻧﻨﺪه را در اﻳﻦ ﮔﺬر ﺑﺎ ﺧﻮد ﻫﻤﺮاه ﻛﻨﻢ‪.‬‬

‫ﺑﺮداﺷﺖ او از اﻳﻦ رﻫﮕﺬر‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻮد او ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد ﭼﻨﺎن ﻛﻪ‬

‫ﺗﺠﺮﺑﻴﺎت در زﻧﺪﮔﻲ ﻫﺮ ﻛﺲ از ﺧﺎﻧﻮاده ﺷﺮوع و ﺳﭙﺲ از رواﺑﻂ ﺑﺎ‬
‫اﻧﺴﺎنﻫﺎي ﭘﻴﺮاﻣﻮن‪ ،‬اﺛﺮ ﻣﻲﭘﺬﻳﺮد‪ .‬در دوران زﻧﺪﮔﻲ در اﺻﻔﻬﺎن ﺑﻪ‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﭘﺪر و ﻣﺎدرم اﺷﺎره ﻣﻲﻛﻨﻢ‪.‬‬

‫‪- 11 -‬‬
 ‫ﺑﻬﺮام ﻋﺮﻓﺎن‬ ‫‪12‬‬

‫از دوران ﻛﻮدﻛﻲ ﺧﺎﻃﺮات زﻳﺎدي ﺑﺮاي اﻧﺴﺎن ﺑﺎﻗﻲ ﻧﻤﻲﻣﺎﻧﺪ‪ .‬در‬
‫اﻋﻤﺎق ﺗﺨﻴ‪‬ﻞ ﻣﻦ داﺳﺘﺎن ﮔﻨﺠﺸﻜﻲ ﻛﻪ در آب اﻓﺘﺎد آﺷﻜﺎر ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺎدرم در ﻫﻨﮕﺎم ﭘﻮﺷﺎﻧﺪن ﻟﺒﺎﺳﻢ ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ‪:‬‬

‫»ﻟﻲﻟﻲ‪ ،‬ﻟﻲﻟﻲ ﺣﻮﺿﻚ‪ ،‬درﺧﺖ ﺟﻮزك‬

‫ﮔﻨﺠﺸﻜﻪ رﻓﺖ آب ﺑﺨﻮره اﻓﺘﺎد ﺗﻮ ﺣﻮﺿﻚ«‬

‫اداي ﭼﻨﻴﻦ ﺳﺨﻨﺎن ﻣﻮزون‪ ،‬ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻮدك را ﺟﻠﺐ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺗﺎ‬

‫ﺑﻲﺣﺮﻛﺖ ﺑﺎﻳﺴﺘﺪ‪ .‬ﻣﺎدران در آﺷﻨﺎﻳﻲ ﻛﻮدﻛﺎن ﺑﻪ آﻣﻮزش زﺑﺎن و درك‬
‫ﻛﻠﻤﻪ ﺳﻬﻢ ﺑﻲﻛﺮان دارﻧﺪ‪ .‬ﻛﻮدﻛﺎﻧﻲ ﻛﻪ در ﺧﺎﻧﻮاده ﻗﺒﻞ از ورود ﺑﻪ‬
‫ﺗﺤﺼﻴﻼت رﺳﻤﻲ آﻣﻮزش ﺑﺒﻴﻨﻨﺪ‪ ،‬در دوران ﺗﺤﺼﻴﻠﻲ ﻣﻮﻓﻖﺗﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫دوران ﻛﻮدﻛﻲ در زﻧﺪﮔﻲ ﻓﺎﻣﻴﻠﻲ ﺑﺎ ﻣﻬﺮ و ﻣﺤﺒﺖ ﻣﻲﮔﺬﺷﺖ و ﭼﻮن‬

‫اوﻟﻴﻦ ﻛﻮدك ﻓﺎﻣﻴﻞ ﻣﺎدري و ﭘﺪري ﺑﻮدم ﺗﻮﺟﻪ و اﺣﺴﺎس واﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻦ‪ ،‬ﺗﻘﻮﻳﺖ رواﻧﻲ ﻣﻲداد‪.‬‬

‫در اﻳﻦ دوران اﺳﺖ ﻛﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ارزش ﺧﻮد ﭘﻲ ﻣﻲﺑﺮد و ﺑﻨﺎي‬

‫ﺧﻮدﺷﻨﺎﺳﻲ و اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ ﻧﻔﺲ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫در ﺳﻦ ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻟﮕﻲ ﻧﺎﻣﻢ را در ﻛﻮدﻛﺴﺘﺎن ﺑﻬﺸﺖ آﻳﻴﻦ ﺛﺒﺖ ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﻛﻮدﻛﺴﺘﺎن ﻣﺨﺘﻠﻂ )ﭘﺴﺮ و دﺧﺘﺮ( ﺗﻨﻬﺎ ﻛﻼس ﻣﺨﺘﻠﻂ اﺻﻔﻬﺎن و‬
‫ﺟﺰﺋﻲ از دﺑﻴﺮﺳﺘﺎن ﺑﻬﺸﺖ آﻳﻴﻦ ﺑﻮد‪ .‬در اﻳﻦ ﻛﻼس دﺧﺘﺮان و ﭘﺴﺮان در‬
‫ﺑﺎزيﻫﺎي دﺳﺘﻪ ﺟﻤﻌﻲ ﺷﺮﻛﺖ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ از ﺗﻌﻠﻴﻤﺎت ﻛﻮدﻛﺎن‬
‫‪13‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات و ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎ‬

‫اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ رﻳﺸﻪ ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺮﮔﺰاري ﻳﻚ ﺗﺌﺎﺗﺮ ﻛﻮدﻛﺎﻧﻪ ﻛﻪ‬

‫ﺷﺮﻛﺖ در آن را ﺧﻮب ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ دارم‪ .‬در اﻳﻦ ﻧﻤﺎﻳﺸﻨﺎﻣﻪ ﻣﻦ ﻧﻘﺶ ﺷﺎه را‬
‫ﺑﺎزي ﻣﻲﻛﺮدم و ﺗﻨﻬﺎ ﮔﻔﺘﺎر ﻣﻦ اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ وزﻳﺮ وارد ﺻﺤﻨﻪ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ﺑﮕﻮﻳﻢ »ﺑﮕﻮ وارد ﺷﻮد‪«.‬‬

‫اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي آﻣﻮزﺷﻲ در آن زﻣﺎن ﺑﺎ روشﻫﺎي ﻏﺮﺑﻲ و‬

‫اروﭘﺎﻳﻲ ﺗﻨﻬﺎ در اﻳﻦ ﺳﺎزﻣﺎن اﺟﺮا ﻣﻲﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺸﻜﻴﻼت وﺳﻴﻊ دﺑﻴﺮﺳﺘﺎن ﺑﻬﺸﺖ آﻳﻴﻦ ﺗﻮﺳﻂ دو زن اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﺑﻪ‬

‫ﻧﺎمﻫﺎي ‪ Nevarth Aidin‬و )‪ Miss Armenouhie Aidin (Isaac‬اداره‬
‫ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﻣﺪارس در ﺳﺎل ‪ 1877‬ﻣﻴﻼدي در اﻳﺮان از ﻃﺮف‬
‫ﻣﺮﺳﻠﻴﻦ ﻣﺴﻴﺤﻲ اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ در ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻳﺮان ﺗﺄﺳﻴﺲ ﺷﺪ و ﻣﺪارس‬
‫دﺧﺘﺮاﻧﻪ ﻫﻢ ﻛﻪ در آن زﻣﺎن در اﻳﺮان ﻛﻤﻴﺎب ﺑﻮد ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪ‪ .‬در ﺳﺎل‬
‫‪ 1322‬ﺷﻤﺴﻲ وزارت ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺗﻤﺎم ﻣﺪارس ﺗﻮﺳﻂ اﺗﺒﺎع‬
‫ﺧﺎرﺟﻲ را ﻣﻤﻨﻮع ﻛﺮد وﻟﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﭼﻨﺪ ﻣﺆﺳﺴﻪ از ﺟﻤﻠﻪ دﺑﻴﺮﺳﺘﺎن‬
‫ﺑﻬﺸﺖ آﻳﻴﻦ ﻟﻐﻮ ﻧﺸﺪ‪ .‬دﺑﻴﺮﺳﺘﺎن ﺑﻬﺸﺖ آﻳﻴﻦ در ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﺎﻧﻮان‬
‫ﭘﻴﺸﻘﺪم ﺑﻮد و ﺑﺎﻧﻮاﻧﻲ ﻛﻪ دوران ﺗﺤﺼﻴﻠﻲ ﺧﻮد را در آﻧﺠﺎ ﮔﺬراﻧﺪﻧﺪ ﺑﺎ‬
‫اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ ﻧﻔﺲ ﺑﻴﺸﺘﺮي آﻣﺎدﮔﻲ ﺷﺮﻛﺖ در اﻣﻮر اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ در ﻣﺤﻴﻂ‬
‫ﻣﺮدﺳﺎﻻر را داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻳﻜﻲ از ﺷﺨﺼﻴﺖﻫﺎي ادﺑﻲ آن زﻣﺎن‪ ،‬ﺷﺎﻋﺮ ﺧﻮش‬
‫ﻗﺮﻳﺤﻪ‪ ،‬ژاﻟﻪ اﺻﻔﻬﺎﻧﻲ از داﻧﺶ آﻣﻮﺧﺘﮕﺎن ﺑﻬﺸﺖ آﻳﻴﻦ ﺑﻮد‪ .‬از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ‬
‫ژاﻟﻪ اﺻﻔﻬﺎﻧﻲ ﻫﻤﻜﻼس و دوﺳﺖ ﺻﻤﻴﻤﻲ ﺧﺎﻟﻪ ﻣﻦ ﺑﻮد ﺑﺎرﻫﺎ در ﺳﻨﻴﻦ‬
 ‫ﺑﻬﺮام ﻋﺮﻓﺎن‬ ‫‪14‬‬

‫ﻛﻮدﻛﻲ او را در ﮔﺮدﻫﻤﺎﻳﻲ ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ ﻣﻲدﻳﺪم‪ .‬اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ ﻧﻔﺲ و‬

‫ﺑﻲﭘﺮواﻳﻲ آن ﺑﺎﻧﻮان ﺟﻮان‪ ،‬ﺑﺮاي ﺷﺮﻛﺖ در اﺟﺘﻤﺎع و اﺑﺮاز آزادي زﻧﺎن‬
‫ﺑﺴﻴﺎر آﺷﻜﺎر ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ ،‬در آن زﻣﺎن ﻫﺮ دو ﺑﺎ آزادي دوﭼﺮﺧﻪ ﺳﻮاري ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ و‬

‫ﺑﺮاي ﻟﺬت ﺑﺮدن از ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺑﻪ ﻛﻨﺎر زاﻳﻨﺪهرود ﭘﻨﺎه ﻣﻲﺑﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻫﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﺎدراﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ آزادﮔﻲ ﻓﻜﺮي ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ‬

‫آﻣﻮزش ﻛﻮدﻛﺎن را دارﻧﺪ ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪ ،‬از اﻳﻦرو اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ اﺳﻼم‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﺑﻬﺸﺖ زﻳﺮ ﭘﺎي ﻣﺎدران اﺳﺖ‪«.‬‬

‫در ﺳﻦ ﺷﺶ ﺳﺎﻟﮕﻲ ﺑﻪ دﺑﺴﺘﺎن ﭘﺴﺮاﻧﻪ ﭘﻬﻠﻮي رﻓﺘﻢ ﻛﻪ ﻣﺪﻳﺮ آن آﻗﺎي‬

‫رﺑ‪‬ﺎﻧﻲ از اﻫﺎﻟﻲ ﺧﻮراﺳﮕﺎن ﺑﻮد‪ .‬رﺑ‪‬ﺎﻧﻲ ﻣﺮدي ﻣﺘﻮﺳﻂاﻟﻘﺎﻣﻪ ﮔﻨﺪﻣﻲ روي‬
‫ﺑﻮد ﻛﻪ رﻳﺶ ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ دور ﭼﻬﺮهاش را ﻣﻲﭘﻮﺷﺎﻧﺪ‪ .‬اﻋﺘﻘﺎدش ﺑﻪ ﺗﺮﺑﻴﺖ‬
‫ﻗﺪﻳﻤﻲ و ﻟﺰوم ﻣﺠﺎزات از رﺧﺴﺎرش آﺷﻜﺎر ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﻫﻤﻪ ﻣﻌﻠﻤﻴﻦ‪،‬‬
‫ﺷﺎﻳﺪ از ﻧﻈﺮ آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﭘﺪرم ﺑﺎ ﻣﻦ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ رﻓﺘﺎر ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﺗﻔﺎوت‬
‫ﺷﻴﻮه آﻣﻮزﺷﻲ در اﻳﻦ ﻣﺤﻴﻂ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺎ ﻛﻮدﻛﺴﺘﺎن ﺑﻬﺸﺖ آﻳﻴﻦ ﻣﺤﺴﻮس‬
‫ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﻳﺎدآوري ﺧﺎﻃﺮة ﭼﻮب و ﻓﻠﻚ ﻛﺮدن ﻳﻜﻲ از ﺷﺎﮔﺮدان و ﻧﺎﻟﻪ و ﻓﺮﻳﺎد‬

‫او در آﻏﺎز ﻳﻚ روز ﺑﺎ ﺣﻀﻮر ﺗﻤﺎم ﻣﺤﺼﻠﻴﻦ ﺑﺮاﻳﻢ وﺣﺸﺖ اﻧﮕﻴﺰ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪15‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات و ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎ‬

‫اﻳﻦ روش آﻣﻮزﺷﻲ ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﻳﻲ و ﺗﺤﻘﻴﺮ ﺷﺎﮔﺮدان از ﻃﺮف اﺳﺘﺎدان‬

‫در ﺗﻤﺎم دوران ﺗﺤﺼﻴﻠﻲ ﺑﻪ درﺟﺎت ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن آﺷﻜﺎر ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻌﻀﻲ از‬
‫اﺳﺘﺎدان داﻧﺸﮕﺎه ﻫﻢ از ﺗﺤﻘﻴﺮ داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن اﺑﺎﻳﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫رواﺑﻂ دوﺳﺘﺎﻧﻪ و ﻏﻴﺮ ﺑﺮﺗﺮي ﺟﻮﻳﺎﻧﻪ اﺳﺘﺎد ﺑﺮ ﺷﺎﮔﺮد‪ ،‬در آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﺮاﻳﻢ‬
‫ﺷﮕﻔﺖ اﻧﮕﻴﺰ ﺑﻮد‪ .‬اﻣ‪‬ﺎ اﻳﻦ راﺑﻄﻪ و آزادي ﺷﺎﮔﺮد ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻮﺟﺐ‬
‫ﺑﺮﺧﻮردﻫﺎي ﻧﺎﻫﻤﻮار ﺷﺎﮔﺮدان ﺟﻮان ﺑﺎ اﺳﺘﺎدان ﮔﺮدد‪ .‬اﺣﺘﺮام اﺳﺎﺗﻴﺪ از‬
‫ﻃﺮف ﺷﺎﮔﺮدان در اﻳﺮان آن روز ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ و ﭘﺴﻨﺪﻳﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﭘﻮﺷﻴﺪن‬
‫ﻟﺒﺎس ﻣﺘّﺤﺪاﻟﺸﻜﻞ ﺧﺎﻛﺴﺘﺮي رﻧﮓ ﺑﺮاي ﺗﻤﺎم ﺷﺎﮔﺮدان اﺟﺒﺎري ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ‬
‫ﻟﺒﺎسﻫﺎ از ﭘﺎرﭼﻪ ﭘﺸﻤﻲ ﺿﺨﻴﻢ ﻣﺤﺼﻮل ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ وﻃﻦ اﺻﻔﻬﺎن دوﺧﺘﻪ‬
‫ﻣﻲﺷﺪ و ﭼﻨﺪان ﻣﻄﺒﻮع ﻧﺒﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﻛﻤﺒﻮد ﻗﻨﺪ در ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ دوم ﻛﻴﺴﻪﻫﺎي آبﻧﺒﺎت از ﻃﺮف‬

‫دوﻟﺖ ﺑﺮاي ﻣﺼﺮف ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﺎﮔﺮدان داده ﻣﻲﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻳﻜﻲ از ﺧﺎﻃﺮهﻫﺎي ﮔﻔﺘﻨﻲ ﻛﻪ از وﻗﺎﻳﻊ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ آن دوران ﺑﻪ ﻳﺎد‬

‫دارم ﻣﺸﺎﻫﺪه ﭘﻠﻴﺲ ﺷﻬﺮي )آژان( اﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﺎدر زﻧﻲ را در ﺧﻴﺎﺑﺎن‬
‫ﭼﻬﺎرﺑﺎغ ﺑﺎ زور از ﺳﺮش ﺑﺮداﺷﺖ و از ﺷﻴﻮن و اﺿﻄﺮاب آن زن ﭘﺮواﻳﻲ‬
‫ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﻛﺸﻒ ﺣﺠﺎب ﻛﻪ در ‪ 17‬دي ‪ 1314‬در اﻳﺮان ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺷﺪ ﺑﺪون‬
‫ﺗﺮدﻳﺪ ﻗﺪم ﺑﺰرﮔﻲ ﺑﺮاي آزادي زﻧﺎن ﺑﻮد‪ .‬اﻛﻨﻮن ﻫﻢ در ﻛﺸﻮرﻫﺎي‬
‫اروﭘﺎﻳﻲ اﻳﻦ اﻣﺮ ﻳﻜﻲ از ﻣﺴﺎﺋﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﺳﺖ‪ .‬وﻟﻲ در ﻳﻚ ﻣﺤﻴﻂ‬
‫واﻗﻌﻲ دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ‪ ،‬ﻗﺎﻧﻮن ﻧﻪ ﺣﺠﺎب ﻣﻲﮔﺬارد و ﻧﻪ ﺑﺮ ﻣﻲدارد‪ .‬ﺗﺮك‬
 ‫ﺑﻬﺮام ﻋﺮﻓﺎن‬ ‫‪16‬‬

‫ﻋﺎدت ﻫﺮآﻧﭽﻪ ﻧﺎﻣﻄﻠﻮب‪ ،‬ﺑﺮاي اﻧﺴﺎن ﻛﺎري اﺳﺖ ﺑﺲ ﻣﺸﻜﻞ‪ .‬ﺑﺎﻧﻮاﻧﻲ ﻛﻪ‬
‫از ﻟﺬت آزادي در اﻧﺘﺨﺎب روش ﭘﻮﺷﺶ ﺧﻮد و اﺳﺘﻘﻼل ﻓﻜﺮي و ﺳﻠﻴﻘﻪ‬
‫ﺷﺨﺼﻲ ﺑﻲﺧﺒﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﻜﻞ و ﻇﺎﻫﺮ ﻛﺎر آﺳﺎﻧﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫در اﺟﺘﻤﺎﻋﺎت ﺑﺪوي دﻳﺮﻳﻦ‪ ،‬زﻧﺎن ﺑﺮاي ﻣﺮدان ﻣﺘﻌﻠﻘﺎﺗﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺷﻴﺎء‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي از ﺗﻮﺟﻪ دﻳﮕﺮان ﺑﻪ زﻳﺒﺎﻳﻲ آﻧﺎن ﭘﻮﺷﺶ ﺳﺮﺗﺎﺳﺮي‬
‫ﺑﺪن را از ﺷﺮاﻳﻂ ﻋﻔّﺖ و درﺳﺘﻜﺎري آﻧﺎن ﻣﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ و در ﻫﻤﺎن زﻣﺎن‬
‫در اﻳﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن زﻧﺎن ﻣﻠﻜﻪ ﺑﻪ ﻛﺸﻮر ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻬﺎر ﭘﺮده ﻣﻮﻳﻴﻦ ﻧﺸﺎن ﻋﻔّﺖ ﻧﻴﺴﺖ‬

‫ﻫﺰار ﻧﻜﺘﻪ ﺑﺎرﻳﻜﺘﺮ ز ﻣﻮ اﻳﻨﺠﺎﺳﺖ‬

‫ﭘﺲ از ﭘﺎﻳﺎن ﺷﺶ ﺳﺎل دوران ﻣﺪرﺳﻪ اﺑﺘﺪاﻳﻲ ﺑﻪ دﺑﻴﺮﺳﺘﺎن ادب‬

‫اﺻﻔﻬﺎن رﻓﺘﻢ‪ .‬اﻳﻦ دﺑﻴﺮﺳﺘﺎن ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪه ﺳﺎزﻣﺎن ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ وﺳﻴﻌﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺮﺳﻠﻴﻦ ﻣﺴﻴﺤﻲ اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ در اﻳﺮان اﻳﺠﺎد ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ در ﺳﺎل ‪ 1877‬ﻣﻴﻼدي در ﺷﻴﺮاز و اﺻﻔﻬﺎن ﺑﺎ ﺗﺸﻜﻴﻞ‬

‫ﻣﺪارس ﭘﺴﺮاﻧﻪ و دﺧﺘﺮاﻧﻪ آﻏﺎز ﺷﺪ و در ﺳﺎل ‪ 1912‬ﻣﻴﻼدي‬
‫‪ Stewart Memorial College‬ﺷﺒﺎﻧﻪروزي ﺑﺮاي داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن در اﺻﻔﻬﺎن‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﺷﺮوع ﺑﻜﺎر ﻛﺮد‪.‬‬

‫ﻣﺪﻳﺮ اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ اﻳﻦ ﻛﺎﻟﺞ ﻛﺸﻴﺸﻲ ﺑﻨﺎم )‪ (Bishop Thompson‬ﺑﻴﺸﺎپ‬

‫ﺗﺎﻣﭙﺴﻮن ﺑﻮد و ﭘﺪرﺑﺰرگ ﻣﺎدري ﻣﻦ ﻣﻴﺮزا داود ﺧﺎن آرﻳﻦ در ﺳﻤﺖ‬
‫‪17‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات و ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎ‬

‫ﻣﺪﻳﺮ داﺧﻠﻲ اﻳﺮاﻧﻲ آن ﻣﻨﺼﻮب ﺷﺪه ﺑﻮد زﻳﺮا در زﺑﺎن اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﻣﻬﺎرت‬
‫و ﺳﺎﺑﻘﻪ ﺗﺪرﻳﺲ ﻫﻢ داﺷﺖ‪ .‬ﺷﺎﮔﺮداﻧﻲ ﻛﻪ از ﺷﻬﺮﻫﺎي دﻳﮕﺮ آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫در ﺷﺒﺎﻧﻪروزي اﻳﻦ ﻛﺎﻟﺞ اﻗﺎﻣﺖ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬در اﺑﺘﺪاي ﺗﺄﺳﻴﺲ‪ ،‬اﻳﻦ ﻛﺎﻟﺞ ﺑﺎ‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ و ﻛﺎرﺷﻜﻨﻲ ﺷﺪﻳﺪ روﺣﺎﻧﻴﻮن ﻣﻮاﺟﻪ ﺑﻮد وﻟﻲ ﺑﺎ ﻣﺮور زﻣﺎن اﻳﻦ‬
‫ﻛﺪورت ﺗﺮﻣﻴﻢ ﻳﺎﻓﺖ و از ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪﮔﺎن آن زﻣﺎن ﺷﻨﻴﺪم ﻛﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﺴﻴﺎري‬
‫از ﻫﻤﺎنﻫﺎ ﺑﻪ ﻛﺎﻟﺞ ﻣﻲآﻣﺪﻧﺪ و ﺑﺎ اﺳﻘﻒ ﺗﺎﻣﭙﺴﻮن ﻣﻼﻗﺎت ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺷﺨﺼﻴﺖﻫﺎي ﺑﺎرزي ﺗﺤﺼﻴﻼت ﺧﻮد را در آن زﻣﺎن در اﻳﻦ ﻛﺎﻟﺞ ﺑﻪ‬

‫ﭘﺎﻳﺎن رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬ازﺟﻤﻠﻪ ﻣﺮﺣﻮم ﺣﺴﻦ ﺷﻬﺒﺎز روزﻧﺎﻣﻪ ﻧﮕﺎر و ﺷﺨﺼﻴﺖ‬
‫ادﺑﻲ‪ ،‬ﻣﺆﺳﺲ ﺟﺮﻳﺪه »رهآورد‪ «.‬او در ﻛﺘﺎب »ﻏﺮور و ﻣﺼﻴﺒﺖ« ﺑﻪ‬
‫ﺧﺎﻃﺮات ﺧﻮد در دوران ﺗﺤﺼﻴﻠﻲ در اﻳﻦ ﻛﺎﻟﺞ اﺷﺎره ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻳﺎدآور‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ اﻳﻦ ﻛﺎﻟﺞ را اﺳﻘﻒ ﺗﺎﻣﭙﺴﻮن ﻛﺸﻴﺶ‬
‫اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﺑﻪ ﻋﻬﺪه داﺷﺖ وﻟﻲ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت دﻳﻨﻲ ﻣﺤﺴﻮس ﻧﺒﻮد و در ﺳﺎﻟﻦ‬
‫ﺑﺰرگ آن ﺷﻌﺎر زرﺗﺸﺖ‪» :‬اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻧﻴﻚ‪ ،‬ﮔﻔﺘﺎر ﻧﻴﻚ‪ ،‬ﻛﺮدار ﻧﻴﻚ« ﺑﺎ ﺧﻂ‬
‫درﺷﺖ آﺷﻜﺎر ﺑﻮد‪ .‬در ﺳﺎل ‪ 1959) 1338‬ﻣﻴﻼدي( ﻛﻪ ﺧﻮد از آن‬
‫دﺑﻴﺮﺳﺘﺎن ﻓﺎرغاﻟﺘﺤﺼﻴﻞ ﺷﺪم ﻫﻨﻮز اﻳﻦ ﻟﻮح ﺧﻮدﻧﻤﺎﻳﻲ ﻣﻲﻛﺮد و از‬
‫آداب و اﻓﻜﺎر اﻳﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ﺳﺨﻦ ﻣﻲﮔﻔﺖ‪.‬‬

‫در ﺳﺎل ‪ 1939‬ﻣﻴﻼدي ﺑﺮ اﺳﺎس ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺟﺪﻳﺪ وزارت ﻓﺮﻫﻨﮓ‪SMC‬‬

‫ﺑﻨﺎم دﺑﻴﺮﺳﺘﺎن ادب ﺑﺎ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ اﻳﺮاﻧﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪ‪ .‬دﺑﻴﺮﺳﺘﺎن ادب ﺳﺎﻟﻴﺎن‬
‫دراز ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ دﺑﻴﺮﺳﺘﺎن ﺷﻬﺮ اﺻﻔﻬﺎن ﺑﻮد‪ .‬از اﻣﻜﺎﻧﺎت آن‪ ،‬ﻳﻚ ﻣﻴﺪان‬
 ‫ﺑﻬﺮام ﻋﺮﻓﺎن‬ ‫‪18‬‬

‫ﻓﻮﺗﺒﺎل‪ ،‬ﻳﻚ ﻣﻴﺪان ﺑﺴﻜﺘﺒﺎل‪ ،‬اﺳﺘﺨﺮ و زﻣﻴﻦ واﻟﻴﺒﺎل و ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪه ﻻﺑﺮاﺗﻮار‬

‫ﺷﻴﻤﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﻦ ﻳﻜﺒﺎر در آن ﺷﺎﻫﺪ ﻳﻚ آزﻣﺎﻳﺶ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺑﻮدم‪ .‬دوران‬
‫ﺗﺤﺼﻴﻠﻲ ﻣﻦ در دﺑﻴﺮﺳﺘﺎن ادب ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ آﻗﺎﻳﺎن ﺑﺪراﻟﺪﻳﻦ‬
‫ﻛﺘﺎﺑﻲ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﻛﺘﺎب »ﻓﺮوغ ﺧﺎور« و آﻗﺎي ﻋﺮﻳﻀﻲ ﺑﻮد‪ .‬ﺷﺎدروان اﺣﻤﺪ‬
‫ﻋﺮﻓﺎن )ﭘﺪر ﻧﮕﺎرﻧﺪه( اﺳﺘﺎد ادﺑﻴﺎت ﻛﻼس دوازدﻫﻢ ﺑﻮد‪ .‬دﺑﻴﺮان ﺑﺎ اﻓﻜﺎر‬
‫و رﻓﺘﺎر ﺧﻮد در رﺷﺪ ﻓﻜﺮي و رواﻧﻲ ﺷﺎﮔﺮدان ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻓﺮاوان داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮ‬
‫ﺳﺒﻴﻞ ﺳﭙﺎﺳﮕﺰاري ﺑﺎﻳﺪ از اﺳﺘﺎدي ﻛﻪ ﺗﺸﻮﻳﻖ او از ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﻦ در ﻛﻼس‬
‫اﻧﺸﺎء ﻓﺎرﺳﻲ اﺛﺮي ﭘﺎﻳﺪار در ذﻫﻦ ﻣﻦ ﺑﺎﻗﻲ ﮔﺬارده اﺳﺖ ﻧﺎم ﺑﺒﺮم‪ .‬اﺳﺘﺎد‬
‫ﻣﺤﻤﺪﻣﻬﺮﻳﺎر در ﺗﺪرﻳﺲ‪ ،‬روﺷﻲ ﻏﻴﺮ ﻣﻌﻤﻮل داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﺷﻴﻮهاي دوﺳﺘﺎﻧﻪ‬
‫و آرام ﺷﺎﮔﺮدان را ﺑﻪ ﺳﻮي درك ﻣﻮاد آﻣﻮزﺷﻲ ﺳﻮق ﻣﻲداد‪ .‬در ﻳﻚ‬
‫ﻛﻼس اﻧﺸﺎء ﺑﺎ ﻣﻮﺿﻮع )ﺳﻌﺪي و ﺣﺎﻓﻆ( ﻣﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪام را درﺑﺎره ارزش‬
‫ﺑﻴﻜﺮان اﻳﻦ اﺳﺎﺗﻴﺪ ﺳﺨﻦ در زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ و ﺑﻴﺎن روح ﻣﺘﻌﺎﻟﻲ و ﭘﺎك‬
‫اﻳﺮاﻧﻲ اراﺋﻪ دادم‪ .‬در آن دوران ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺘﻲ و ﺗﺤﻘﻴﺮ ﺷﻌﺮ و‬
‫ادﺑﻴﺎت ﻓﺎرﺳﻲ در روان ﺟﻮاﻧﺎن ﻧﻔﻮذ ﻛﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﻳﻜﻲ از اﻳﻦ ﺟﻮاﻧﺎن ﺗﺤﺖ‬
‫ﺗﺄﺛﻴﺮ اﻳﻦ اﻓﻜﺎر ﺷﻌﺮ و ادﺑﻴﺎت ﻓﺎرﺳﻲ را ﻣﻮﺟﺐ ﻋﻘﺐ اﻓﺘﺎدﮔﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫ﻣﻲداﻧﺴﺖ‪ .‬اوﻟﻴﻦ ﻧﻤﺮه ﺑﻴﺴﺖ اﻧﺸﺎء را از اﺳﺘﺎد ﻣﻬﺮﻳﺎر ﮔﺮﻓﺘﻢ‪ .‬ﺑﺎ ﻛﺴﺐ‬
‫اﻳﻦ اﻓﺘﺨﺎر ﻫﻨﻮز در دروﻧﻢ ﻋﺸﻖ و ﻋﻼﻗﻪ ﺑﻪ ادﺑﻴﺎت و ﺷﻌﺮ ﻓﺎرﺳﻲ ﻏﻠﻴﺎن‬
‫دارد و ﺑﺎ اﻳﻨﻜﻪ در ﺷﺼﺖ ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻦ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﭘﻴﺸﻪ‬
‫‪19‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات و ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎ‬

‫ﭘﺰﺷﻜﻲ ﺑﻮده ﻫﻨﻮز ﻫﻢ ﺧﻮاﻧﺪن ﻏﺰﻟﻲ از ﺳﻌﺪي از ﻫﺮ ﻟﺬﺗﻲ ﺑﺮاﻳﻢ‬

‫ﺧﻮﺷﺎﻳﻨﺪﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺳﻌﺪي ﺑﻪ روزﮔﺎري ﻣﻬﺮي ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﺮ دل‬

‫ﺑﻴﺮون ﻧﻤﻲﺷﻮد ﻛﺮد اﻟّﺎ ﺑﻪ روزﮔﺎران‬

‫ﺳﺎﻟﻬﺎي ﻧﻮﺟﻮاﻧﻲ ﻣﻦ دوراﻧﻲ ﺑﻮد ﻣﺼﺎدف ﺑﺎ اﺗﻔﺎﻗﺎت ﺑﺰرگ ﺳﻴﺎﺳﻲ و‬

‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ در اﻳﺮان و اﺻﻔﻬﺎن‪ .‬در آن ﺳﺎﻟﻬﺎ ﺟﻤﻌﻴﺖ اﺻﻔﻬﺎن و ﺣﻮﻣﻪ‬
‫‪ 205000‬ﻧﻔﺮ ﺑﻮد و اﻗﻠﻴﺖﻫﺎي اراﻣﻨﻪ در ﺟﻠﻔﺎ و ﻛﻠﻴﻤﻴﺎن در ﺟﻮﻳﺒﺎره‬
‫زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺧﻴﺎﺑﺎن اﺻﻠﻲ اﺻﻔﻬﺎن‪ ،‬ﭼﻬﺎرﺑﺎغ‪ ،‬ﻣﻌﺒﺮي وﺳﻴﻊ ﺑﺎ‬
‫ﭘﻴﺎدهروي اﺻﻠﻲ در ﻣﻴﺎن و در دو ﻃﺮف آن دو راه رﻓﺖ و ﺑﺮﮔﺸﺖ‬
‫وﺳﺎﻳﻞ ﻧﻘﻠﻴﻪ‪ ،‬اﺗﻮﻣﺒﻴﻞ‪ ،‬درﺷﻜﻪ و دوﭼﺮﺧﻪ و در ﻛﻨﺎر ﻫﺮ راه اﺗﻮﻣﺒﻴﻞرو‬
‫ﻳﻚ ﭘﻴﺎدهرو دﻳﮕﺮ‪ .‬ﺣﺪ‪ ‬ﻓﺎﺻﻞ ﭘﻴﺎدهروﻫﺎ و راهﻫﺎي رﻓﺖ و ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺟﻮي‬
‫آب ﻛﻪ در اﻃﺮاف آن درﺧﺘﻜﺎري ﺷﺪه ﺑﻮد از ﻳﺎدﮔﺎرﻫﺎي دوره ﺷﺎه‬
‫ﻋﺒ‪‬ﺎس ﺻﻔﻮي اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻴﺎﺑﺎن ﭼﻬﺎرﺑﺎغ ﻋﺒ‪‬ﺎﺳﻲ از دروازه دوﻟﺖ ﺷﺮوع‬
‫ﻣﻲﺷﺪ و ﺑﻪ ﻣﻴﺪان ﻣﺠﺴﻤﻪ ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻣﻲﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ در آن‬
‫زﻣﺎن ﺑﻪ ﻏﻴﺮ از ﺑﺎزار ﺑﺰرگ اﺻﻔﻬﺎن ﻛﻪ از ﻣﺮاﻛﺰ ﺑﺰرگ ﺗﺠﺎري ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﻓﺮوﺷﮕﺎهﻫﺎي دو ﻃﺮف اﻳﻦ ﺧﻴﺎﺑﺎن ﻧﻴﺰ از ﻣﺮاﻛﺰ ﭘﺮ روﻧﻖ داد وﺳﺘﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭘﻞ ﺳﻲوﺳﻪ ﭘﻞ ﻳﻜﻲ از اﺻﻠﻲﺗﺮﻳﻦ واﺳﻄﻪﻫﺎي ﺷﻤﺎل و ﺟﻨﻮب‬
‫زاﻳﻨﺪهرود و راه اﺻﻠﻲ دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﻧﺴﺎﺟﻲ و ﺷﻬﺮك ﺟﻠﻔﺎ‬
‫ﺑﻮد و از آن ﻫﻢ وﺳﺎﻳﻞ ﻧﻘﻠﻴﻪ و ﻫﻢ‪ ،‬اﻓﺮاد ﭘﻴﺎده اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
 ‫ﺑﻬﺮام ﻋﺮﻓﺎن‬ ‫‪20‬‬

‫از دو ﺳﻮي زاﻳﻨﺪهرود ﻛﻪ از ﻏﺮب ﺑﻪ ﻃﺮف ﺷﺮق اﺻﻔﻬﺎن ﺟﺮﻳﺎن‬

‫داﺷﺖ ﻣﺮدم ﺑﺮاي ﭘﻴﺎدهروي و ﭘﻴﻚﻧﻴﻚ ﻓﺎﻣﻴﻠﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫زﻳﺒﺎﻳﻲﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ‪ ،‬ﺟﺮﻳﺎن داﺋﻤﻲ آب و آﺳﻤﺎن آﺑﻲ و ﺷﻔﺎف ﻣﻮﺟﺐ‬
‫ﻟﺬت و ﺷﻮر و ﺷﻌﻒ ﻣﺮدم ﺑﻮد‪.‬‬

‫در ﻛﻨﺎر ﺳﺎﺣﻞ زاﻳﻨﺪهرود در ﻓﺼﻞ ﺑﻬﺎر و ﭘﺎﻳﻴﺰ ﻏﺎﻟﺒﺎً ﺑﺎ ﭘﺪرم از‬
‫ﺳﻲوﺳﻪ ﭘﻞ ﺗﺎ ﭘﻞ ﻣﺎرﻧﺎن راﻫﭙﻴﻤﺎﻳﻲ ﻣﻲﻛﺮدﻳﻢ‪ .‬در ﺑﻬﺎران ﻛﻪ درﺧﺘﺎن ﺑﺎ‬
‫ﻟﺒﺎس ﺳﺒﺰ ﻧﻮ از ﺑﻴﺪار ﺷﺪن ﻃﺒﻴﻌﺖ از ﺧﻮاب زﻣﺴﺘﺎﻧﻲ ﺧﺒﺮ ﻣﻲدادﻧﺪ‬
‫زاﻳﻨﺪهرود ﺟﺎن دوﺑﺎره ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ و ﻏﺮش و ﺧﺮوش آن از ﻗﺪرت‬
‫ﺑﺎزﻳﺎﻓﺘﻪاي ﺳﺨﻦ ﻣﻲﮔﻔﺖ‪ .‬در ﭘﺎﻳﻴﺰ‪ ،‬ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺑﻪﮔﻮﻧﻪ دﻳﮕﺮي ﺧﻮد ﻧﻤﺎﻳﻲ‬
‫ﻣﻲﻛﺮد‪ ،‬ﺑﺮگﻫﺎ ﺑﺎ رﻧﮓﻫﺎي ﺳﺮخ و زرد ﮔﺬﺷﺖ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﮔﺮم و آراﻣﺶ‬
‫ﭘﺎﻳﻴﺰ را ﻣﮋده ﻣﻲدادﻧﺪ‪ ،‬ﺟﻮش و ﺧﺮوش زاﻳﻨﺪهرود ﺑﻪ ﺳﻴﺮ ﻣﻼﻳﻢ و ﻧﻐﻤﻪ‬
‫آرام ﺑﺪل ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﭘﺪرم ﻣﻲﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺎﻳﻴﺰ‪ ،‬ﺑﻬﺎر ﻋﺮﻓﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮوﻛﺶ ﮔﺮﻣﺎي‬
‫ﺧﻮرﺷﻴﺪ و ﺳﻜﻮت ﻃﺒﻴﻌﺖ‪ ،‬اﻧﺴﺎن را ﺑﺮاي درك اﺣﺴﺎﺳﺎت و ﺗﻌﻤ‪‬ﻖ در‬
‫اﻓﻜﺎر ﻧﻬﻔﺘﻪ دروﻧﻲ آﻣﺎده ﻣﻲﻛﺮد‪.‬‬

‫در ﺳﻨﻮات اﺧﻴﺮ ﮔﻮﻳﺎ در ﺳﻮاﺣﻞ زاﻳﻨﺪهرود اﻣﻜﺎﻧﺎت ﺟﺪﻳﺪي ﺑﺮاي‬

‫ﺗﻔﺮﻳﺢ و ﺗﻔﺮّج ﺑﻪوﺟﻮد آﻣﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ ﻣﺮدم از آﻧﻬﺎ ﻟﺬت ﺑﺒﺮﻧﺪ اﻣ‪‬ﺎ ﻟﺬﺗﻲ‬
‫ﻛﻪ از آن ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺑﻜﺮ ﻣﻲﺑﺮدم ﺑﻪ ﺣﺪ‪ ‬ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪21‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات و ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎ‬

‫در آن ﻣﺴﻴﺮ ﺑﺎ ﭘﺪر در اﻃﺮاف وﻗﺎﻳﻊ روز‪ ،‬اﻓﻜﺎر ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن و ﺷﻌﺮ و‬

‫ﻫﺮﭼﻪ ﭘﻴﺶ ﻣﻲآﻣﺪ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﻣﻲﻛﺮدم‪ .‬ﻓﺮاﮔﺮﻓﺘﻪﻫﺎي آن ﻣﺒﺎدﻟﻪ اﻓﻜﺎر‪ ،‬در‬
‫ﺗﻤﺎم دوران زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ارزﺷﻤﻨﺪﺗﺮﻳﻦ آﻣﻮﺧﺘﻪﻫﺎﻳﻢ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﻓﺴﻮس ﻛﻪ در زﻧﺪﮔﻲ ﻣﺎﺷﻴﻨﻲ اﻣﺮوز اﻳﻦ ﺗﺠﺮﺑﻪ آﻣﻮزﺷﻲ ﺑﺮاي‬

‫ﺟﻮاﻧﺎن رخ ﻧﻤﻲدﻫﺪ و ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺑﻜﺮ و دﺳﺖ ﻧﺨﻮرده ﻛﻤﺘﺮ‬
‫اﻣﻜﺎن ﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ آﻧﺠﺎﺳﺖ ﻛﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ زﻳﺒﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻋﻈﻤﺖ و ﺑﻲﻛﺮاﻧﻲ‬
‫ﻫﺴﺘﻲ و ﺣﻘﺎرت و ﺑﻲاﻫﻤﻴﺘﻲ ﺧﻮد‪ ،‬در ﺑﺮاﺑﺮ آن ﭘﻲ ﻣﻲﺑﺮد‪.‬‬

‫ﭘﺸﻪ ﻛﻲ داﻧﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺑﺎغ از ﻛﻲ اﺳﺖ‬

‫در ﺑﻬﺎران زاد و ﻣﺮﮔﺶ در دي اﺳﺖ‬

‫اﺻﻔﻬﺎن در ﺳﺎل ‪ 1941) 1320‬ﻣﻴﻼدي( ﻳﻜﻲ از ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﺷﻬﺮﻫﺎي‬

‫ﺻﻨﻌﺘﻲ اﻳﺮان ﺑﻮد‪ .‬ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت رﻳﺴﻨﺪﮔﻲ و ﺑﺎﻓﻨﺪﮔﻲ در ﭼﻬﺎرﺑﺎغ ﺑﺎﻻ‬
‫ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻣﻮاد اوﻟﻴﻪ ﻧﺨﻲ و ﭘﺎرﭼﻪاي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ و ‪ 11000‬ﻛﺎرﮔﺮ‬
‫و ﻛﺎرﻣﻨﺪ در آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﻛﺎر اﺷﺘﻐﺎل داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮاي ﺗﻌﻮﻳﺾ ﺷﻴﻔﺖ‪ ،‬ﺻﺪاي ﺑﻮق در ﻣﺮﻛﺰ ﺷﻬﺮ ﺷﻨﻴﺪه ﻣﻲﺷﺪ و ﺳﻴﻞ‬
‫ﺻﺪﻫﺎ ﻛﺎرﮔﺮ دوﭼﺮﺧﻪ ﺳﻮار در ﻣﺴﻴﺮ ﭼﻬﺎرﺑﺎغ دﻳﺪﻧﻲ ﺑﻮد‪.‬‬

‫وﺳﺎﻳﻞ ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ در آن دوران ﺑﻴﺸﺘﺮ درﺷﻜﻪﻫﺎي ﻳﻚ اﺳﺒﻪ و‬

‫ﺗﻌﺪاد ﻛﻤﻲ اﺗﻮﻣﺒﻴﻞﻫﺎي ﺷﺨﺼﻲ ﺑﻮد‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده از اﺗﻮﻣﺒﻴﻞ ﺷﺨﺼﻲ و‬
 ‫ﺑﻬﺮام ﻋﺮﻓﺎن‬ ‫‪22‬‬

‫ﺗﺎﻛﺴﻲ از ﺳﺎل ‪ 1310‬ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ روﻧﻖ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺑﻪ ﺧﺎرج از ﺷﻬﺮ‬

‫ﺑﺎ اﺗﻮﺑﻮس اﻣﻜﺎن ﭘﺬﻳﺮ ﺑﻮد و ﻣﺴﺎﻓﺮت ﻫﻮاﻳﻲ ﺷﺮوع ﻧﺸﺪه ﺑﻮد‪.‬‬

‫دو ﺳﻴﻨﻤﺎ در ﺧﻴﺎﺑﺎن ﭼﻬﺎر ﺑﺎغ وﺟﻮد داﺷﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي آﻧﻬﺎ ﻣﻨﺤﺼﺮ‬
‫ﺑﻪ ﻓﻴﻠﻢﻫﺎي ﺧﺎرﺟﻲ ﺑﻮد‪ .‬اوﻟﻴﻦ ﻓﻴﻠﻢﻫﺎي ﻓﺎرﺳﻲ ﻣﺤﺼﻮل ﻫﻨﺪ ﺑﺎ ﺷﺮﻛﺖ‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﺤﺴﻴﻦ ﺳﭙﻨﺘﺎ اراﺋﻪ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬

‫اﺻﻔﻬﺎن در آن دوران از ﻣﺮاﻛﺰ ﻣﻬﻢ ﻫﻨﺮ ﺗﺌﺎﺗﺮ و ﭘﺮورش ﻫﻨﺮﻣﻨﺪان در‬

‫اﻳﺮان ﺑﺸﻤﺎر ﻣﻲرﻓﺖ‪ .‬ﻣﺮﺣﻮم ارﺣﺎم ﺻﺪر ﻛﻪ ﺑﻪﺗﺪرﻳﺞ ﻳﻜﻲ از‬
‫درﺧﺸﺎنﺗﺮﻳﻦ ﺳﺘﺎرهﻫﺎي ﺗﺌﺎﺗﺮ اﻳﺮان ﺷﺪ‪ ،‬ﺣﺮﻓﻪاش را در ﻳﻜﻲ از دو‬
‫ﺗﻤﺎﺷﺎﺧﺎﻧﻪ اﺻﻔﻬﺎن آﻏﺎز ﻛﺮد و ﺧﻮدش ﻣﺆﺳﺲ و ﺑﺎزﻳﮕﺮ ﺗﻤﺎﺷﺎﺧﺎﻧﻪ‬
‫ﺳﭙﺎﻫﺎن ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻫﻨﺮﻣﻨﺪ در ﻧﻘﺶ ﻳﻚ ﻛﺎﺳﺐ اﺻﻔﻬﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺳﻠﻄﺎن ﻧﻘﺶ‬
‫ﻓﻜﺎﻫﻲ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫ارﺣﺎم ﺻﺪر در اواﺧﺮ زﻧﺪﮔﻲ ﻫﻨﺮي در ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻓﻴﻠﻢ ﺳﻴﻨﻤﺎﻳﻲ ﻫﻢ‬

‫ﺷﺮﻛﺖ ﻛﺮد‪ .‬او ﻫﻨﺮﻣﻨﺪ ﺧﻴﺮي ﺑﻮد و در اﺻﻔﻬﺎن ﺑﻪ اﻳﺠﺎد ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎﻧﻲ ﻫﻢ‬
‫ﺗﻮﻓﻴﻖ ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬

‫ﻧﺼﺮتاﻟﻪ وﺣﺪت ﻳﻜﻲ دﻳﮕﺮ از ﺳﺘﺎرﮔﺎن ﻓﻴﻠﻢﻫﺎي ﻛﻤﺪي ﻓﺎرﺳﻲ و‬

‫ﻫﻨﺮﻣﻨﺪ دﻳﮕﺮ اﺻﻔﻬﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎزﻳﮕﺮي ﺧﻮد را از ﺗﺌﺎﺗﺮ ﺳﭙﺎﻫﺎن آﻏﺎز‬
‫ﻛﺮد‪ .‬ﺗﺌﺎﺗﺮ دﻳﮕﺮ ﺗﺌﺎﺗﺮ اﺻﻔﻬﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺎ اﺟﺮاي ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از‬
‫ﺑﻴﻨﻮاﻳﺎن اﺛﺮ وﻳﻜﺘﻮر ﻫﻮﮔﻮي ﻓﺮاﻧﺴﻮي ﺑﺎ ﻫﻨﺮﻣﻨﺪي ﻣﺮﺣﻮم ﻓﺮﻫﻤﻨﺪ ﻣﺪﻳﺮ‬
‫‪23‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات و ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎ‬

‫ﺗﺌﺎﺗﺮ در ﻧﻘﺶ ژان واﻟﮋان و ﻧﻤﺎﻳﺶ »ﻣﻠّﻲ ﺷﺪن ﺻﻨﻌﺖ ﻧﻔﺖ« ﺑﻪ ﺷﻬﺮت‬
‫ﻓﻮقاﻟﻌﺎدهاي دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬

‫در زﻣﻴﻨﻪ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ‪ ،‬اﺻﻔﻬﺎن ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن و ﻧﻮازﻧﺪﮔﺎن ﺑﻲﻧﻈﻴﺮي در‬

‫داﻣﺎن ﺧﻮد ﭘﺮورش داده اﺳﺖ‪ .‬ﺟﻼلاﻟﺪ‪‬ﻳﻦ ﺗﺎج اﺻﻔﻬﺎﻧﻲ در اواﻳﻞ ﺳﻨﻪ‬
‫‪ 1330‬ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﻣﺮد اﻳﺮان ﺑﺸﻤﺎر ﻣﻲرﻓﺖ‪ .‬اﺑﻴﺎﺗﻲ در ﺗﺼﻨﻴﻒ‬
‫ﻣﻌﺮوف او ﻛﻪ ﻫﻨﻮز ﻫﻢ ﮔﺎه ﺑﻪ ﮔﺎه ﺗﻮﺳﻂ ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﺟﻮان اﺟﺮا ﻣﻲﺷﻮد‬
‫ﺑﺪﻳﻦ ﻗﺮار اﺳﺖ‪:‬‬

‫ﺑﻪ اﺻﻔﻬﺎن رو ﺗﺎ ﻛﻪ ﺑﻨﮕﺮي ﺑﻬﺸﺖ ﺛﺎﻧﻲ‬

‫ﺑﻪ زﻧﺪه رودش ﺳﻼﻣﻲ ز ﭼﺸﻢ ﻣﺎ رﺳﺎﻧﻲ‬
‫ﺑﺒﺮ از وﻓﺎ ﻛﻨﺎر ﺟﻠﻔﺎ ﺑﻪ ﮔﻞ ﭼﻬﺮﮔﺎن ﺳﻼم ﻣﺎ را‬
‫ﺷﻬﺮ ﭘﺮ ﺷﻜﻮه ﻗﺼﺮ ﭼﻬﻠﺴﺘﻮن ﻛﻦ ﮔﺬر ﺑﻪ ﭼﺎرﺑﺎﻏﺶ‬

‫اﺷﺎره ﺑﻪ ﮔﻞ ﭼﻬﺮﮔﺎن ﺟﻠﻔﺎ از اﻳﻨﺮوﺳﺖ ﻛﻪ دﺧﺘﺮان ارﻣﻨﻲ ﺑﺎ‬

‫ﭼﻬﺮهﻫﺎي ﺑﺎز و ﭘﻮﺷﺎﻛﻲ زﻳﺒﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﻣﺮدان را ﺟﻠﺐ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺟﻠﻴﻞ ﺷﻬﻨﺎز اﺳﺘﺎد ﺑﻲ ﻧﻈﻴﺮ ﺗﺎر‪ ،‬ﺣﺴﻦ ﻛﺴﺎﻳﻲ ﻧﻮازﻧﺪه ﻧﻲ و‬

‫ﻋﺒﺪاﻟﻮﻫ‪‬ﺎب ﺷﻬﻴﺪي ﺧﻮاﻧﻨﺪه آواز ﺑﺪون ﺗﺮدﻳﺪ از اﺳﺎﺗﻴﺪ ﺑﻲ ﻫﻤﺘﺎي‬
‫ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ﺳﻨﺘﻲ اﻳﺮان ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻲﺗﺮدﻳﺪ اﻳﻦ ﺑﻴﺖ ﺑﺎزﮔﻮﻛﻨﻨﺪه ﻗﺪر و ﻣﻨﺰﻟﺖ‬
‫آن ﻣﺮدان ﺑﻲﺑﺪﻳﻞ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ﺑﻬﺮام ﻋﺮﻓﺎن‬ ‫‪24‬‬

‫ﺻﺒﺮ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺒﺎﻳﺪ ﭘﺪر ﭘﻴﺮ ﻓﻠﻚ را‬

‫ﺗﺎ دﮔﺮ ﻣﺎدر ﮔﻴﺘﻲ ﭼﻮ ﺗﻮ ﻓﺮزﻧﺪ ﺑﺰاﻳﺪ‬

‫دﻳﮕﺮ از اﺳﺎﺗﻴﺪ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ اﺻﻔﻬﺎن ادﻳﺐ ﺧﻮاﻧﺴﺎري در آواز‪ ،‬ﻣﺮﺗﻀﻲ‬

‫ﻧﻲداود در ﺗﺎر‪ ،‬ﺣﺴﻴﻦ ﻳﺎوري ﻫﻨﺮﻣﻨﺪ ﻧﺎﺑﻴﻨﺎ در ﻧﻲ و ﺷﺎﮔﺮدان ﺗﺎج ﻋﻠﻲ‪-‬‬
‫اﺻﻐﺮ ﺷﺎﻫﺰﻳﺪي‪ ،‬ﺳﻴﺪ رﺿﺎ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﻳﻲ و ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ اﻓﺘﺨﺎري ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن زن‪ ،‬ﻧﺎﻫﻴﺪ داﻳﻲ ﺟﻮاد ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﻏﺮوب ﻛﻮﻫﺴﺘﺎن و ﻟﻴﻼ‬

‫ﻓﺮوﻫﺮ از ﻫﻨﺮﻣﻨﺪان ارزﻧﺪه و ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻪﺷﻤﺎر ﻣﻲآﻳﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻫﺮ روز ﭘﺲ از ﻃﻲ ﭼﻨﺪ ﻗﺪم از ﻛﻮﭼﻪ ﻓﺘﺤﻴﻪ ﺑﻪ ﺧﻴﺎﺑﺎن ﭼﻬﺎرﺑﺎغ وارد‬

‫ﻣﻲﺷﺪم و از ﻛﻨﺎر ﻛﺎرﮔﺎه ﻧﻘﺎﺷﻲ ﻣﺮدي ﻣﻲﮔﺬﺷﺘﻢ ﻛﻪ ﭘﺲ از ﻣﺮگ‬
‫ﺷﻬﺮت ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬

‫در آﺧﺮﻳﻦ ﻣﺴﺎﻓﺮﺗﻢ ﺑﻪ اﺻﻔﻬﺎن ﺣﺪود ﭘﻨﺠﺎه ﺳﺎل ﭘﻴﺶ دو ﻋﺪد ﺗﺎﺑﻠﻮ‬
‫ﻧﻘﺎﺷﻲ از ﻣﻨﺎﻇﺮ اﺻﻔﻬﺎن از او ﺧﺮﻳﺪاري ﻛﺮدم‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ اﺳﺘﺎدي او در‬
‫ﻧﻘﺎﺷﻲ آﺑﺮﻧﮓ از ﻣﺸﺎﻫﺪه آﺛﺎر ﻫﻨﺮي او ﻣﺸﻬﻮد ﺑﻮد وﻟﻲ از ﺷﻬﺮت ﻓﺮاوان‬
‫او در آﻳﻨﺪه ﺑﻲ ﺧﺒﺮ ﺑﻮدم‪ .‬ﺳﻤﺒﺎت ﮔﺮﻳﮕﻮرﻳﺎن از اﺳﺎﺗﻴﺪ ﻣﺴﻠﻢ ﻧﻘﺎﺷﻲ‬
‫آﺑﺮﻧﮓ در ﺟﻬﺎن ﺑﺸﻤﺎر ﻣﻲرود و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﻨﺮﻣﻨﺪان ﮔﺬﺷﺘﻪ ارزش اﻣﺮوزي‬
‫آﺛﺎر او در زﻣﺎن ﺣﻴﺎت ﺑﺮاﻳﺶ ﺑﺎورﻛﺮدﻧﻲ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻳﺮواﻧﺪ ﻳﻜﻲ دﻳﮕﺮ از‬
‫ﻧﻘﺎﺷﺎن آﺑﺮﻧﮓ ﻣﻌﺮوف اﺻﻔﻬﺎن ﺑﻮد‪ .‬اﺳﺘﺎد ﭘﻮر ﺻﻔﺎ و اﺳﺘﺎد رﺳﺘﻢ‬
‫‪25‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات و ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎ‬

‫ﺷﻴﺮازي از اﺳﺎﺗﻴﺪ ﻧﻘﺎﺷﻲ رﻧﮓ روﻏﻦ و ﻣﻴﻨﻴﺎﺗﻮر ﻫﻨﺮﺳﺘﺎن ﻫﻨﺮﻫﺎي زﻳﺒﺎي‬

‫اﺻﻔﻬﺎن‪ ،‬ﺧﺎﻟﻖ آﺛﺎري ﺑﻲ ﻫﻤﺘﺎ در ﻋﺎﻟﻢ ﻧﻘﺎﺷﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﻧﺴﺎﺟﻲ از ﻣﺮاﻛﺰ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﺮدم دور ﺑﻮدﻧﺪ و در ﺟﻨﻮب‬

‫ﺷﻬﺮ ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﭘﻞ ﺳﻲوﺳﻪ ﭘﻞ ﻣﺮﻛﺰ ﺷﻬﺮ را ﺑﻪ آن ﻧﻮاﺣﻲ ﻣﺘﺼﻞ‬
‫ﻣﻲﻛﺮد‪ ،‬ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪﻫﺎي زاﻳﻨﺪه رود‪ ،‬ﺷﻬﻨﺎز‪ ،‬ﺻﻨﺎﻳﻊ ﭘﺸﻢ و وﻃﻦ از آن‬
‫ﺟﻤﻠﻪاﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ در دوران رﺿﺎﺷﺎه ﭘﻬﻠﻮي اﺣﺪاث‬
‫ﺷﺪه ﺑﻮد ﭘﺎرﭼﻪﻫﺎي ﻧﺨﻲ‪ ،‬ﭘﺸﻤﻲ و ﭘﺘﻮ و دﻳﮕﺮ ﻣﻨﺴﻮﺟﺎت ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎﮔﺮدان ﻣﺪارس ﻣﻮﻇﻒ ﺑﻪ ﭘﻮﺷﻴﺪن ﻟﺒﺎسﻫﺎي ﻣﺘّﺤﺪاﻟﺸﻜﻞ ﺑﺎ‬
‫ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺗﻮﻟﻴﺪي ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﻣﻠّﻲ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻦ ﺧﻮد از ﭘﻮﺷﻴﺪن ﭘﺎرﭼﻪﻫﺎي ﺧﺎﻛﺴﺘﺮي رﻧﮓ و ﺿﺨﻴﻢ ﺑﻲ ﺑﻬﺮه‬

‫ﻧﺒﻮدم اﮔﺮﭼﻪ ﺑﺮ ﺗﻦ ﻛﺮدن ﺟﺎﻣﻪﻫﺎي ﻇﺮﻳﻒ ﺧﺎرﺟﻲ دﻟﭙﺬﻳﺮﺗﺮ ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﺻﻔﻬﺎن ﻳﻜﻲ از ﻣﺮاﻛﺰ اﺻﻠﻲ اﻳﺠﺎد ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻦ ﺑﺎ ﻳﻜﻲ از ﭘﺎﻳﻪ‬
‫ﮔﺬاران آن ﺻﻨﺎﻳﻊ آﻗﺎي ﻓﻀﻞاﻟﻪ رﻫﻨﻤﺎ‪ ،‬ﻣﺆﺳﺲ ﺷﺮﻛﺖ ﭘﻼر آﺷﻨﺎﻳﻲ‬
‫ﻛﺎﻣﻞ داﺷﺘﻢ‪.‬‬

‫ﻓﺎﻣﻴﻞ رﻫﻨﻤﺎ از دوﺳﺘﺎن ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ و آﻗﺎي رﻫﻨﻤﺎ ﻳﻜﻲ از دوﺳﺘﺎن‬

‫ﺻﻤﻴﻤﻲ ﻣﻬﻨﺪس ﻣﺴﻴﺢ آرﻳﻦ داﻳﻲ ﻣﻦ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ درك ﺿﺮورت اﻳﻦ ﺻﻨﻌﺖ‬
‫و ﭘﺸﺘﻜﺎر ﻓﺮاوان ﺷﺮﻛﺖ ﭘﻼر را ﺑﻮﺟﻮد آورد‪ .‬اﻣﺮوز ﻓﺮزﻧﺪان او ﺑﻪ‬
‫ﮔﺴﺘﺮش اﻳﻦ ﺻﻨﻌﺖ )ﺻﻨﺎﻳﻊ ﮔﺮﻣﺎزا( دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
 ‫ﺑﻬﺮام ﻋﺮﻓﺎن‬ ‫‪26‬‬

‫ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﺳﻴﻤﺎن ﺳﭙﺎﻫﺎن ﻧﻴﺰ ﻳﻜﻲ از ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﺑﺰرگ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﻴﻤﺎن‬

‫در اﻳﺮان ﺑﻪ ﻫﻤﺖ ﺑﺮادران ﻫﻤﺪاﻧﻴﺎن ﺗﺄﺳﻴﺲ ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﻗﺒﻞ از اﻳﺠﺎد ﺷﺮﻛﺖ ﺗﻮرﺑﻴﻦ‪ ،‬ﺑﺮق ﺷﻬﺮ اﺻﻔﻬﺎن از ﻣﺎزاد ﺗﻮﻟﻴﺪ‬

‫ژﻧﺮاﺗﻮرﻫﺎي ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻧﺴﺎﺟﻲ دﻫﺶ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﻲﺷﺪ ﺑﺪﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﺑﺮق ﺷﻬﺮ‬
‫ﺑﻪﻃﻮر داﺋﻢ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻧﻤﻲﺷﺪ و ﺗﺎرﻳﻜﻲ ﮔﺎه ﺑﻪ ﮔﺎه اﺗﻔﺎق ﻣﻲاﻓﺘﺎد‪.‬‬

‫ﻳﻜﻲ از ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻣﻴﺪانﻫﺎي ﺷﻬﺮي ﺟﻬﺎن از ﻧﻈﺮ وﺳﻌﺖ و ﻗﺪﻣﺖ ﺑﺎ‬

‫ﻣﻌﻤﺎري ﻛﻢ ﻧﻈﻴﺮ ﻣﻴﺪان ﻧﻘﺶﺟﻬﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ در آن زﻣﺎن ﻳﻜﻲ از ﻣﺮاﻛﺰ‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺗﺎرﻳﺨﻲ و ﭘﺮ روﻧﻖﺗﺮﻳﻦ ﻣﺮﻛﺰ ﺗﺠﺎري ﺷﻬﺮ اﺻﻔﻬﺎن ﺑﻪﺷﻤﺎر‬
‫ﻣﻲرﻓﺖ‪.‬‬

‫ﺳﺮ در ورودي اﺻﻠﻲ ﺑﺎزار ﻣﺴﻘّﻒ اﺻﻔﻬﺎن در ﺷﻤﺎل ﻣﻴﺪان ﻗﺮار‬

‫داﺷﺖ‪ .‬ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺑﺎزار از ﻗﺮن ﻳﺎزدﻫﻢ ﻣﻴﻼدي ﺷﺮوع و ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ و ﺑﺎ‬
‫ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮي در ﻗﺮن ﻫﻔﺪﻫﻢ ﻣﻴﻼدي‪ ،‬دوره ﺻﻔﻮي ﺗﻜﻤﻴﻞ و ﺳﺮاﻫﺎ‪،‬‬
‫ﺗﻴﻤﭽﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻏﺮﻓﻪﻫﺎ و ﻣﺮاﻛﺰ ﺧﺮﻳﺪ و ﻓﺮوش ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪ‪.‬‬

‫ﮔﺬر در ﺑﺎزار اﺻﻔﻬﺎن اﻣﺮ ﺷﻌﻒ اﻧﮕﻴﺰ و دﻟﭙﺬﻳﺮي اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻨﻴﺪن‬

‫ﺻﺪاي ﻛﻮﺑﻴﺪن و ﺳﺎﺧﺘﻦ آﻻت ﻣﺴﻲ در ﺑﺎزار ﻣﺴﮕﺮان و اﺳﺘﺸﻤﺎم ﺑﻮي‬
‫ﺳﺤﺮاﻧﮕﻴﺰ ادوﻳﻪ در ﺑﺎزار ﻋﻄﺎرﻫﺎ ﺗﺠﺮﺑﻪاي اﺳﺖ ﻳﮕﺎﻧﻪ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ ﺳﺎزﻧﺪه‬
‫آﻫﻨﮓ »در ﻳﻚ ﺑﺎزار ﻓﺎرﺳﻲ« )اﻳﺮان( ‪ Albert Ketèlbey‬از ﺑﺎزار اﺻﻔﻬﺎن‬
‫‪27‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات و ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎ‬

‫ﮔﺬر ﻧﻜﺮده ﺑﻮد آﻫﻨﮓﻫﺎي دﻟﭙﺬﻳﺮ او از اﺣﺴﺎس ﻋﺎﺑﺮﻳﻦ اﻳﻦ ﺑﺎزار‬

‫ﺣﻜﺎﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫در ﻳﻜﻲ از ﺗﻴﻤﭽﻪﻫﺎي ﺑﺎزار‪ ،‬ﻋﻤﻮي ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﻣﻦ دﻛﺎن ﺧﻴﺎﻃﻲ داﺷﺖ‪،‬‬

‫ﺑﺎرﻫﺎ ﺑﺮاي دﻳﺪار او ﻳﺎ ﺧﺮﻳﺪ ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﻣﻲرﻓﺘﻢ‪ .‬ﻋﻤﻮ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻤﻮﻧﻪاي ﺑﻮد‬
‫از ﺗﻠﻔﻴﻖ دﻳﻦ و اﻧﺴﺎﻧﻴ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻣﺮدي ﺑﻮد ﺑﻲ ﺳﻮاد و ﺳﺨﺖ ﻣﺘﺪﻳ‪‬ﻦ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از‬
‫اﻗﺎﻣﻪ ﻧﻤﺎز ﺑﺮاي ﻫﻤﻪ دﻋﺎ ﻣﻲﻛﺮد و آﻳﺎﺗﻲ از ﻗﺮآن را ﺑﺎ ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪ‬
‫ﺗﻼوت ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬او ﻣﺮدي ﺑﻲ ﻛﻴﻨﻪ و در راﺳﺘﻲ و درﺳﺘﻲ و ﻣﺤﺒﺖ و‬
‫آراﻣﺶ رواﻧﻲ ﺑﻲﻧﻈﻴﺮ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ آﻣﻴﺰه زﻳﺒﺎي اﻧﺴﺎن و دﻳﻦ را در دﻳﮕﺮ‬
‫ادﻳﺎن ﻫﻢ دﻳﺪهام وﻟﻲ ﺑﻪﻣﺼﺪاق »ﻛﻞّ ﺣﺰب ﺑﻤﺎ ﻟﺪﻳﻬﻢ ﻓﺮّﺣﻮن«‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ‬
‫اﻋﺘﻘﺎدات دﻳﻨﻲ ﻣﺮدم ﻣﻮﺟﺐ دﺷﻤﻨﻲ و ﺗﺤﻘﻴﺮ دﻳﮕﺮان و ﺑﺮﺗﺮي ﺟﻮﻳﻲ‬
‫ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪه اﻧﺤﺮاف ﻣﺮدم ﺳﺎده ﻟﻮح از ﻃﺮﻳﻖ دﻳﻦ ﺑﺮاي‬
‫ﻛﺴﺐ ﺟﺎه و ﻣﻘﺎم و ﺛﺮوت ﺑﺮاي ﻣﻌﺪودي ﺟﺎه ﻃﻠﺐ و ﻓﺘﻨﻪ اﻧﮕﻴﺰ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺗﻠﺦ در ﻫﻤﻪ ﺟﻮاﻣﻊ اﻧﺴﺎﻧﻲ و ادﻳﺎن ﭘﺪﻳﺪار اﺳﺖ‪ .‬آﻳﺎ‬
‫زﻣﺎﻧﻲ ﻣﻲرﺳﺪ ﻛﻪ اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﻋﻘﺎﻳﺪ و اﻓﻜﺎر دﻳﮕﺮان را ﻣﺤﺘﺮم ﺷﻤﺮده و‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ اﺣﺴﺎس ﺑﺮﺗﺮي ﻧﻜﻨﻨﺪ؟‬

‫ﺧﺎﻟﻖ ﺟﻬﺎن ﻫﺴﺘﻲ ﻣﻮﺟﻮدات ﻋﺎﻟﻢ را آزاد آﻓﺮﻳﺪه و ﺣﻖ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻛﻠﻴﻪ‬

‫ﻣﻮﺟﻮدات اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻣﻮاﻫﺐ دﻧﻴﻮي و ﻣﺰاﻳﺎي زﻧﺪﮔﻲ ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ‬
‫ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺰﻳﺖﻫﺎي ﺣﻴﺎت ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﻪ اﻓﻜﺎر ﺳﻴﺎﺳﻲ‪،‬‬
‫ﻓﻠﺴﻔﻲ و دﻳﻨﻲ اﻓﺮاد ﺑﺴﺘﮕﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
 ‫ﺑﻬﺮام ﻋﺮﻓﺎن‬ ‫‪28‬‬

‫ﻣﻴﺪان ﻧﻘﺶ ﺟﻬﺎن‪ ،‬ﺑﺎزار‪ ،‬ﻣﺴﺠﺪ ﺷﺎه‪ ،‬ﻣﺴﺠﺪ ﺷﻴﺦ ﻟﻄﻒاﻟﻪ و‬

‫ﻋﺎﻟﻲ ﻗﺎﭘﻮ آﺛﺎر ﺑﺴﻴﺎر ﭘﺮ ارزﺷﻲ ﺑﺮاي ﻫﻤﻪ ﺟﻬﺎﻧﮕﺮدان و ﻣﺴﺎﻓﺮﻳﻦ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺎرﻫﺎ ﻣﻦ ﺑﺮاي دﻳﺪن اﻳﻦ آﺛﺎر آﻧﻬﺎ را رﻫﺒﺮي ﻣﻲﻛﺮدم‪ .‬ﻗﺼﺮ ﻋﺎﻟﻲ ﻗﺎﭘﻮ‬
‫ﺑﻪوﻳﮋه ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ آﻧﻬﺎ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻗﺼﺮ در ﻗﺮن ﻫﻔﺪﻫﻢ ﺑﻪ‬
‫دﺳﺘﻮر ﺷﺎه ﻋﺒ‪‬ﺎس ﻛﺒﻴﺮ در ﺟﺎﻳﮕﺎه ﺑﻨﺎي ﺗﻴﻤﻮري ﺑﻨﺎ ﺷﺪ و در آن زﻣﺎن‬
‫ﻳﻜﻲ از ﺑﻠﻨﺪﺗﺮﻳﻦ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎي ﺟﻬﺎن ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲرﻓﺖ‪ .‬ﺷﺎه ﻋﺒ‪‬ﺎس دوم‬
‫اﻃﺎق ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ را در آن اﺿﺎﻓﻪ ﻛﺮد‪ .‬آﺛﺎر ﻫﻨﺮي و ﻧﻘﺎﺷﻲ ﻗﺼﺮ را ﻫﻨﺮﻣﻨﺪ‬
‫ﻣﺸﻬﻮر ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ ﻋﺒ‪‬ﺎﺳﻲ ﺑﻪ ﻋﻬﺪه ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫زﻧﺪﮔﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺗﻔﺮﻳﺤﻲ در اﺻﻔﻬﺎن ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﮔﺮدﻫﻤﺎﻳﻲ ﻓﺎﻣﻴﻠﻲ‬

‫و دوﺳﺘﺎن و آﺷﻨﺎﻳﺎن ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺴﺎﻓﺮتﻫﺎي ﻛﻮﺗﺎه ﺑﻪ ﺑﺎﻏﻬﺎ و ﮔﺮدﺷﮕﺎهﻫﺎي‬
‫ﻣﺤﻠﻲ ﺑﺎ دوﺳﺘﺎن‪ ،‬ﻣﻮرد ﭘﺴﻨﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎغ ﺷﺮف در دﺳﺘﮕﺮد ﻳﻜﻲ از اﻳﻦ‬
‫ﻣﻜﺎﻧﻬﺎ ﺑﻮد ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ ﻛﻪ در ﺑﺎغ وﺳﻴﻊ آن ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد ﺷﺎﻣﻞ ﭼﻨﺪﻳﻦ‬
‫اﻃﺎق و ﻳﻚ زﻳﺮزﻣﻴﻦ ﺟﺎﻟﺐ ﻛﻪ ﺣﻮض ﻛﻮﭼﻜﻲ در ﻣﻴﺎن داﺷﺖ و در‬
‫ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﻫﻮاي آن ﺑﺴﻴﺎر ﺧﻨﻚ ﺑﻮد‪ .‬در اﻳﻦ ﺑﺎغ ﻳﻚ اﺳﺘﺨﺮ ﺑﺰرگ ﻣﺪور‬
‫ﻗﺮار داﺷﺖ‪ .‬ﻋﻜﺴﻲ از زﻣﺎن ﻛﻮدﻛﻲ ﺑﺎ ﭘﺪر و ﻣﺎدر و ﻣﺮﺣﻮم ﻋﺒﺪاﻟﺤﺴﻴﻦ‬
‫ﺳﭙﻨﺘﺎ )ﺑﺎزﻳﮕﺮ اوﻟﻴﻦ ﻓﻴﻠﻢ ﻓﺎرﺳﻲ( ﺑﺎز ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺮﺣﻮم ﺻﻴﺮﻓﻴﺎن ﭘﻮر‬
‫در ﻣﺤﻞ دﻳﮕﺮ ﺧﺎرج از ﺷﻬﺮ ﺑﻮﺳﺘﺎن ﺑﺰرﮔﻲ داﺷﺖ ﻛﻪ اﺑﺘﺪا از آن ﺑﺮاي‬
‫اﺣﺪاث ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﭼﺮمﺳﺎزي اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ وﻟﻲ آن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ‬
‫‪29‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات و ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎ‬

‫ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ دوم ﻣﻮﻗﻮف ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺮﺣﻮم ﺻﻴﺮﻓﻴﺎن ﭘﻮر ﭘﺲ از ﺧﺮﻳﺪ‬
‫و ﺣﻔﺮ ﭼﺎه ﻋﻤﻴﻖ آن را ﺑﻪ ﺑﻮﺳﺘﺎﻧﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﺮد‪.‬‬

‫ﺑﺎرﻫﺎ ﺑﺎ دوﺳﺘﺎن و ﻓﺎﻣﻴﻞ ﺑﺮاي ﭼﻨﺪ روزي ﻫﻨﮕﺎم ﺗﻌﻄﻴﻼت ﺑﻪ ﺑﺎغ‬

‫ﺻﻴﺮﻓﻴﺎن ﭘﻮر ﻣﻲرﻓﺘﻴﻢ‪ .‬ﺑﺮاي ﺟﻮاﻧﺎن ﺷﻨﺎ در آب ﺳﺮد اﺳﺘﺨﺮ و ﺑﺮاي‬
‫ﺑﺰرﮔﺴﺎﻻن راه ﭘﻴﻤﺎﻳﻲ و ﺑﺎزي ورق و ﺑﺮاي ﻫﻤﻪ دﻳﺪار ﻃﺒﻴﻌﺖ زﻳﺒﺎ و‬
‫ﺑﻜﺮ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻗﻮاي ﻓﻜﺮي و ﺑﺪﻧﻲ ﻣﻲﺷﺪ‪.‬‬

‫در ﻫﻤﻪ ﺷﺌﻮن زﻧﺪﮔﻲ واﺑﺴﺘﮕﻲﻫﺎي دﻳﻨﻲ ﻧﻤﻮدار ﺑﻮد‪ .‬در اﻃﺎق ﺧﺎﻧﻪ‬
‫ﭘﺪري ﺗﺎﺑﻠﻮي ﻧﻘﺎﺷﻲ ﺣﻀﺮت ﻋﻠﻲ ﺑﻪ دﻳﻮار ﻧﺼﺐ ﺷﺪه ﺑﻮد و اﮔﺮﭼﻪ‬
‫ﭘﺪر و ﻣﺎدرم ﻫﺮ دو اﻋﺘﻘﺎدات دﻳﻨﻲ داﺷﺘﻨﺪ وﻟﻲ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ آن زﻣﺎن از ﺟﻤﻠﻪ‬
‫ﻃﺒﻘﺎت ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻪ آزادي زﻧﺎن و ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ و ﺗﻐﻴﻴﺮ روش زﻧﺪﮔﻲ‬
‫ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖﻫﺎي ﻋﻠﻤﻲ‪ ،‬ﻫﻨﺮي و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﺎور داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺮﺣﻮم‬
‫ﭘﺪر اﻛﺜﺮاً ﺑﻪ اﻳﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ اﺳﻼم اﺷﺎره ﻣﻲﻛﺮد ﻛﻪ ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﻮد را ﺑﺮ‬
‫ﻣﺪار ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ زﻣﺎن ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬ﺗﻄﺒﻴﻖ دﻳﻦ ﺑﺎ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬آزادي‬
‫ﻓﻜﺮي و ﻛﺴﺐ آداب ﺗﺎزه ﺑﺮاي ﻫﻤﮕﺮاﻳﻲ ﺑﺎ ﺷﺮاﻳﻂ ﻧﻮﻳﻦ اﺟﺘﻤﺎع‬
‫ﻣﻐﺎﻳﺮت ﻧﺪارد‪.‬‬

‫ﻣﺮﺣﻮم ﺧﻠﻴﻞ آﻗﺎ ﺳﻌﻴﺪﻳﺎن ﻛﻪ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻓﺎﻣﻴﻠﻲ روﺿﻪ ﺧﻮاﻧﻲ داﺷﺖ و‬

‫ﺧﻮد ﻣﻌﻤ‪‬ﻢ ﺑﻮد و ﺑﻪ اﻳﻦ ﺣﺮﻓﻪ اداﻣﻪ ﻣﻲداد ﺻﺒﺢ روزﻫﺎي ﺟﻤﻌﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﺰل‬
‫ﻣﺎ ﻣﻲآﻣﺪ و ﭘﺲ از ﺻﺮف ﭼﺎي و ﻛﺸﻴﺪن ﻗﻠﻴﺎن ﺑﺮ ﺻﻨﺪﻟﻲ در ﺻﺪر‬
‫ﻣﻲﻧﺸﺴﺖ و روﺿﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ‪» .‬ﻧﻨﻪ ﺻﻐﺮي« ﻛﻤﻚ ﻣﻨﺰل ﻗﺒﻞ از ﺷﺮوع‬
 ‫ﺑﻬﺮام ﻋﺮﻓﺎن‬ ‫‪30‬‬

‫روﺿﻪ و ﺷﺮح واﻗﻌﻪ‪ ،‬ﮔﺮﻳﻪ را آﻏﺎز ﻛﺮده ﺑﻮد و ﻣﺎدرم ﻫﻢ ﻟﻮازم ﺻﺒﺤﺎﻧﻪ‬
‫را ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲﻛﺮد‪.‬‬

‫اﻋﺘﻘﺎدات دﻳﻨﻲ وﺳﻴﻠﻪاي اﺳﺖ ﻛﻪ اﻧﺴﺎن را ﺑﻪ آﻓﺮﻳﺪﮔﺎر ﻧﺰدﻳﻚ‬

‫ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪﻫﻨﮕﺎم ﻧﻴﺎز ﺑﻪ او ﭘﻨﺎه آورد‪.‬‬

‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻓﺎﻣﻴﻠﻲ در دوران ﺟﻮاﻧﻲ ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﺗﺸﻜﻴﻼت‬

‫روزﻧﺎﻣﻪ ﻋﺮﻓﺎن ﺑﻮد‪ .‬اﺣﻤﺪ ﻋﺮﻓﺎن در ‪ 1303‬ﻧﺸﺮﻳﻪ »ﻣﺠﻠﻪ ﻋﺮﻓﺎن« را‬
‫اﻧﺘﺸﺎر داد‪ .‬ﭘﺲ از ‪ 6‬ﺳﺎل در ﺳﺎل ‪ 1309‬ﺑﻪ روزﻧﺎﻣﻪ روزاﻧﻪ ﻋﺮﻓﺎن ﺗﺒﺪﻳﻞ‬
‫ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬روزﻧﺎﻣﻪ ﻋﺮﻓﺎن ﺑﺎ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ او ﺗﺎ درﮔﺬﺷﺘﺶ در ﺳﺎل ‪ 1330‬اداﻣﻪ‬
‫داﺷﺖ‪.‬‬

‫از آن ﭘﺲ ﺑﺎﻧﻮ ﻣﻠﻚ ﻋﺮﻓﺎن ﻫﻤﺴﺮ او ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ روزﻧﺎﻣﻪ را ﺑﻪ ﻋﻬﺪه‬

‫ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬دﻛﺘﺮ اﺣﻤﺪ ﺷﻌﺒﺎﻧﻲ در ﻛﺘﺎب »ﻓﻬﺮﺳﺖ روزﻧﺎﻣﻪﻫﺎ و ﻣﺠﻠﻪﻫﺎي‬
‫اﺻﻔﻬﺎن« روزﻧﺎﻣﻪ ﻋﺮﻓﺎن را ﺑﺪﻳﻦ ﺻﻮرت ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪» :‬ﻣﻨﺪرﺟﺎت‬
‫ﭘﺲ از درج ﺳﺮﻣﻘﺎﻻت ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از اﺧﺒﺎر ﻣﺤﻠﻲ اﺻﻔﻬﺎن‪ ،‬اﺧﺒﺎر‬
‫ﻛﺸﻮر‪ ،‬اﺧﺒﺎر ﺧﺎرﺟﻪ و ﻗﺴﻤﺖﻫﺎي ﻛﻮﭼﻚ ادﺑﻲ و اﺧﻼﻗﻲ ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻳﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻣﺴﺘﻘﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﺮﻓﺎن از ﺟﺮاﻳﺪ ﻣﺘﻴﻦ و‬
‫ﻣﻮﻗّﺮ ﺑﻮد ﻛﻪ دوره ‪ 28‬ﺳﺎﻟﻪ آن ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪاي داراي اﻫﻤﻴﺖ اﺳﺖ‪«.‬‬
‫‪31‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات و ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎ‬

‫ﺟﻠﺪ ﺳﻮم داﻧﺸﻨﺎﻣﻪ ﺗﺨﺖ ﻓﻮﻻد اﺻﻔﻬﺎن ﻛﻪ در ﺳﺎل ‪ 1389‬ﺷﻤﺴﻲ ﺑﻪ‬

‫ﭼﺎپ رﺳﻴﺪه اﺳﺖ ﺑﻴﻮﮔﺮاﻓﻲ ﻛﺎﻣﻞﺗﺮي از اﺣﻤﺪ ﻋﺮﻓﺎن را درج ﻛﺮده ﻛﻪ‬
‫ﺑﺮﺧﻲ از ﻧﻜﺎت آن را در اﻳﻨﺠﺎ ﻳﺎد آور ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ ...‬رﻓﺘﻪ رﻓﺘﻪ در ﻛﻨﺎر ﻋﻠﻮم ﺣﻮزوي ﺑﻪ ﺗﻜﻤﻴﻞ و ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻋﻠﻮم‬

‫ﺟﺪﻳﺪي ﭼﻮن زﺑﺎن اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﭘﺮداﺧﺖ و آن را ﻧﻴﻜﻮ و ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺴﻠﻂ‬
‫آﻣﻮﺧﺖ و ﻋﻠﻮم رﻳﺎﺿﻴﺎت را در ﺧﺪﻣﺖ »ﻣﺤﺎﺳﺐاﻟﺪ‪‬وﻟﻪ« ﺑﻪ ﺗﺤﺼﻴﻞ‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺗﺴﻠﻂ و آﮔﺎﻫﻲ او ﺑﺮ ادﺑﻴﺎت ﻓﺎرﺳﻲ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﻛﻪ‬
‫ﻣﺪارس ﺟﺪﻳﺪ او را ﺑﺮاي ﺗﺪرﻳﺲ دﻋﻮت ﺑﻪ ﻫﻤﻜﺎري ﻛﻨﻨﺪ‪ ... .‬در ﻫﻤﻴﻦ‬
‫ﺳﺎﻟﻬﺎ ﺑﻮد ﻛﻪ اﻗﺪام ﺑﻪ اﻧﺘﺸﺎر »ﻣﺠﻠﻪ ﻋﺮﻓﺎن« و ﭘﺲ از آن روزﻧﺎﻣﻪ ﻋﺮﻓﺎن‬
‫را ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻧﻤﻮد‪ ... ،‬ﺳﺎل اول ﻣﺠﻠﻪ در دوازده ﺷﻤﺎره ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻳﺎﻓﺖ‪ ... .‬در‬
‫ﺳﺎل ‪ 1306‬ﺷﻤﺴﻲ ﻋﻤﺮ ﻣﺠﻠﻪ ﻋﺮﻓﺎن ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن رﺳﻴﺪ‪ .‬در ﻫﻤﺎن ﺳﺎل‬
‫روزﻧﺎﻣﻪ ﻋﺮﻓﺎن را ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻧﻤﻮد‪ ... .‬از ﺳﺎل ﺷﺸﻢ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻳﻮﻣﻴﻪ و ﻫﻔﺘﻪاي‬
‫ﺳﻪ ﻧﻮﺑﺖ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬آﺧﺮﻳﻦ ﺷﻤﺎره آن در ﺑﻴﺴﺖ آﺑﺎن‪ 1330‬ﺳﻪ روز‬
‫ﻗﺒﻞ از وﻓﺎﺗﺶ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪ‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﺟﺮﻳﺪه ﻛﻪ از روزﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﺘﻴﻦ و وزﻳﻦ اﺻﻔﻬﺎن ﺑﻮد داراي‬

‫ﻣﻨﺪرﺟﺎﺗﻲ از ﻗﺒﻴﻞ اﺧﺒﺎر ﻣﺤﻠﻲ و داﺧﻠﻲ ﺷﻬﺮ اﺻﻔﻬﺎن‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻋﻠﻤﻲ و‬
‫ادﺑﻲ و اﺧﻼﻗﻲ و ﺗﺎرﻳﺨﻲ و ﮔﺎﻫﻲ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺑﻌﻀﻲ ﻛﺘﺎبﻫﺎي ﻣﻌﺘﺒﺮ ﻣﻲﺷﺪ‬
‫و ﻣﻄﺎﻟﺐ اﻳﻦ روزﻧﺎﻣﻪ ﺑﺎ ﻗﻠﻤﻲ ﻋﻔﻴﻒ و ﺷﻴﻮا ﺑﻮد و ﻫﻴﭻ وﻗﺖ از ﺣﺪود‬
 ‫ﺑﻬﺮام ﻋﺮﻓﺎن‬ ‫‪32‬‬

‫ﻋﻔﺖ ﻗﻠﻢ و ﺣﻔﻆ ﺣﻘﻮق اﻓﺮاد و ﻃﺒﻘﺎت و ﻣﺘﺎﻧﺖ و وﻗﺎر روزﻧﺎﻣﻪ ﻧﮕﺎري‬
‫ﺧﺎرج ﻧﺸﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺎد‪‬ه ﺗﺎرﻳﺦ زﻳﺮ از ﻃﺮف ﻳﻜﻲ از دوﺳﺘﺎﻧﺶ ﺟﻬﺖ روزﻧﺎﻣﻪ ﻋﺮﻓﺎن‬

‫ﺳﺮوده ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬

‫ﺟﻮﻳﻲ ﺗﻮ اﮔﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ اﻳﻤﺎن را‬

‫ﻣﻲ ﺧﻮان ﻫﻤﻲ ﺳﺮﻣﺠﻠﻪ ﻋﺮﻓﺎن را‬
‫ﺷﻴﺮﻳﻦ ﺳﺨﻨﻲ از اول ﻫﺮ ﻣﺼﺮع‬
‫ﺑﻨﻤﻮد و ﮔﻔﺖ ﺗﺎرﻳﺦ آن را‬

‫‪ ...‬و ﭼﻮن ﻣﻮرد اﻋﺘﻤﺎد و وﺛﻮق ﻣﺮدم ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد در اﻛﺜﺮ ﻣﺤﺎﻓﻠﻲ‬
‫ﻛﻪ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ اﻣﻮر ﺷﻬﺮي و ﻣﺮدﻣﻲ ﺑﻮد از او دﻋﻮت ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﻲآﻣﺪ‪.‬‬
‫وي ﻫﻤﭽﻨﺎن ﭘﺎﻧﺰده ﺳﺎل در اﻧﺠﻤﻦ ﺷﻬﺮ اﺻﻔﻬﺎن ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ ﺧﺪﻣﺖ و‬
‫ﻳﺎري ﻛﺮد و ﺑﺎ ﻋﻀﻮﻳﺖ در اﻧﺠﻤﻦ ﻧﻈﺎرت اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮرايﻣﻠﻲ‬
‫ﺧﺪﻣﺎت ﺧﻮد را ﻛﺎﻣﻞ ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻳﺸﺎن ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﺗﻤﺎم ﻣﺮدم ﺑﻮد و ﺑﻪ‬
‫‪1‬‬
‫درﺳﺘﻲ و ﻣﺘﺎﻧﺖ ﻣﻌﺮوف ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪ 1‬ﮔﺮدآورﻧﺪه‪ :‬ﻋﻠﻲ اﺧﻀﺮي‬

‫‪33‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات و ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎ‬

‫ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﺟﻠﺪ از دوره روزﻧﺎﻣﻪ از ﺳﺎل ‪ 1310‬ﺗﺎ ﺳﺎل ‪1312‬‬

‫در دﺳﺘﺮس اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﺖ دﻛﺘﺮ ﻣﻬﺪي ﺳﻌﻴﺪﻳﺎن دوﺳﺖ دﻳﺮﻳﻦ‬
‫ﻓﺎﻣﻴﻠﻲ ﭘﻴﺪا ﺷﺪ‪.‬‬

‫ورق زدن ﺑﺮگﻫﺎ و ﻣﻨﺪرﺟﺎت ﺳﺎل ‪ 1310‬ﺷﻤﺴﻲ ﻣﺮا ﺑﻪ ﻳﺎد آن ﻣﺜﻞ‬

‫اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ اﻧﺪاﺧﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ »ﻫﺮﭼﻪ ﭼﻴﺰﻫﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﺑﺎز ﻫﻢ ﺑﻪ‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺷﺒﺎﻫﺖ دارﻧﺪ‪«.‬‬

‫ﺳﺮﻣﻘﺎﻟﻪ ﺷﻤﺎره ‪ 610‬ﺗﺎرﻳﺦ ‪12‬ﻣﻬﺮﻣﺎه ‪ 1310‬ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﺻﻔﺎ ﮔﺎه‬

‫ﺷﻬﺮ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ »در ﻣﻤﺎﻟﻚ راﻗﻴﻪ و ﺑﻼد ﻣﺘﻤﺪﻧﻪ زﻳﺒﺎ در ﺷﻬﺮﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻗﺪر‬
‫زﻧﺪﮔﻲ و ﺣﻴﺎت را ﻣﻲداﻧﻨﺪ و ﺣﺎﺿﺮ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ اوﻗﺎت ﺷﺒﺎﻧﻪ روزي ﺧﻮﻳﺶ‬
‫را ﺑﺪون ﻟﺬت و ﻓﺮح و ﻧﺸﺎط ﺧﺎﻃﺮ ﺳﭙﺮي ﻛﻨﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﺻﻔﺎ ﮔﺎهﻫﺎ و‬
‫ﻧﺰﻫﺖ ﮔﺎهﻫﺎ و ﻣﻮاﻗﻊ ﻣﻔﺮﺣﻪ و ﺗﻔﺮّج ﺧﻴﺰ ﺷﻬﺮ اﻫﻤﻴﺖ داده و ﺗﻮﺟﻪ‬
‫ﻛﺎﻣﻞ و ﻣﺨﺼﻮص ﺑﺪﻳﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ اﺑﺮاز ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺻﺮف ﻧﻈﺮ از ﺑﺎغﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪدي ﻛﻪ در ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ ﺷﻬﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻌﻼوه‬

‫ﺑﺎغﻫﺎي ﻣﻠﻲ‪ ،‬ﺟﻨﮕﻞ ﻛﺎريﻫﺎي داﻣﻨﻪ ﻛﻮﻫﺴﺘﺎن و ﺳﻮاﺣﻞ درﻳﺎﭼﻪﻫﺎي‬
‫ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ و ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ زﺣﻤﺖ و ﻣﺮارت اﺣﺪاث ﻛﺮدهاﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﺴﺄﻟﻪ‬
‫درﺧﺖ ﻛﺎري و ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺎغ و اﺣﺪاث ﺟﻨﮕﻞ در اﻃﺮاف ﺷﻬﺮ اﻫﻤﻴﺖ‬
‫ﻛﺎﻣﻠﻲ داده و ﺑﺎ ﻫﺮ ﻗﻴﻤﺖ و ﻣﻘﺪاري ﻛﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮ ﻧﺰﻫﺖ و ﺻﻔﺎي ﻣﻨﺎﻇﺮ‬
‫ﺷﻬﺮﻫﺎ اﻓﺰوده و ﺑﺮ ﻃﺮاوت و ﺧﻀﺎرت اﻃﺮاف آﺑﺎديﻫﺎ ﻣﻲاﻓﺰاﻳﻨﺪ‪.‬‬
 ‫ﺑﻬﺮام ﻋﺮﻓﺎن‬ ‫‪34‬‬

‫اﺻﻔﻬﺎن اﮔﺮ از ﻧﻌﻤﺖ ﮔﻞ ﻛﺎريﻫﺎ و ﺑﺎغ ﻣﻠﻲﻫﺎ و ﺑﻠﻮارﻫﺎ و‬

‫ﺻﻔﺎﮔﺎهﻫﺎ و ﻣﻮاﻗﻊ ﻟﺬت ﺑﺨﺶ ﻣﺤﺮوم اﺳﺖ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻳﻚ‬
‫ﻧﻌﻤﺖ دﻳﮕﺮي ﺑﻪ او ﺑﺨﺸﻴﺪه ﻛﻪ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺧﻮب آن ﻫﻤﻴﺸﻪ ﭘﺮ‬
‫از ﻃﺮاوت و ﺧﻀﺎرت ﺑﻮده و ﺑﺮ اﺛﺮ ﺟﺮﻳﺎن رودﺧﺎﻧﻪ زاﻳﻨﺪهرود ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ‬
‫واﺟﺪ ﺣﺴﻦ ﻣﻨﻈﺮه و زﻳﺒﺎﻳﻲ ﺗﻤﺎﺷﺎﮔﺎه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺳﺮﻣﻘﺎﻟﻪ ﭘﺲ از ﺷﺮح ﺑﻴﺸﺘﺮ درﺑﺎره زاﻳﻨﺪهرود ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬

‫»ﺣﺎﻻ ﻛﻪ ﻫﻨﻮز ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻠﺪﻳﻪ ﻣﺎ آﻧﻘﺪرﻫﺎ ﺑﻨﻴﻪ ﺗﺄﻣﻴﻦ اﺣﺘﻴﺎﺟﺎت ﺷﻬﺮ را‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻨﻤﻮده و ﺻﻨﺪوق اﺻﻼﺣﺎت ﻋﻤﺮاﻧﻲ اﺻﻔﻬﺎن آن ﻃﻮر ﺳﻨﮕﻴﻦ‬
‫ﻧﺸﺪه ﺗﺎ ﺑﺸﻮد ﻧﺰﻫﺖﮔﺎه و ﺻﻔﺎﮔﺎه ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ اﺣﺪاث ﻛﺮد ﻣﺮدم ﺳﺴﺖ و‬
‫ﺧﻤﻮد اﻳﻦ ﺷﻬﺮ را ﮔﺎﻫﻲ ﭼﻨﺪ ﺑﻪ ﻫﺪف ﻧﺸﺎط و ﺳﺮور و زﻧﺪﮔﻲ ﭘﺮ از‬
‫اﻣﻴﺪواري و ﻣﻘﺮون ﺑﺎ ﺗﻔﺮﻳﺢ و ﺗﻔﺮج ﻣﺸﺮوع ﺑﻜﺸﺎﻧﺪ‪«.‬‬

‫ﮔﻮﻳﺎ آرزوﻫﺎ و ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدﻫﺎي ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه آن زﻣﺎن »‪ 1310‬ﺷﻤﺴﻲ« ﺑﻪ‬

‫واﻗﻌﻴﺖ رﺳﻴﺪه اﻣﻴﺪ اﺳﺖ زﻣﺎﻧﻲ ﺑﺮﺳﺪ ﻛﻪ ﻣﺮدم اﺻﻔﻬﺎن ﻧﮕﺮان ﺗﺄﻣﻴﻦ‬
‫زﻧﺪﮔﻲ روزاﻧﻪ و آﻳﻨﺪه ﺧﻮد ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎ آﺳﺎﻳﺶ ﺧﺎﻃﺮ از‬
‫ﻫﺪﻳﻪﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﺖ و ﺟﻼل و ﺷﻜﻮه ﺑﻴﻜﺮان ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ اﺻﻔﻬﺎن ﺑﺮﺧﻮردار‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺳﺮﻣﻘﺎﻟﻪ دﻳﮕﺮي در ﺷﻤﺎره ‪ 664‬ﻣﻮرخ ‪ 15‬دﻳﻤﺎه ‪ 1310‬ﺷﻤﺴﻲ ﺗﺤﺖ‬

‫ﻋﻨﻮان‪:‬‬
‫‪35‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات و ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎ‬

‫»ﻣﺘﺠﺪدﻳﻦ اﻳﺮاﻧﻲ در ﻗﺮون ﺑﻌﺪ از اﺳﻼم« ﻣﻨﺪرج و ﺷﺎﻫﺪ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ‬

‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﺎن اﻓﻜﺎر و ﺗﻔﺤ‪‬ﺼﺎت ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎن ﻫﻨﻮز ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻜﺮده‪ .‬ﻣﺘﻦ‬
‫اﻳﻦ ﺳﺮ ﻣﻘﺎﻟﻪ از اﻳﻦ ﻗﺮار اﺳﺖ‪» :‬ﺑﻌﺪ از اﺳﻼم ﻫﻢ ﻋﻼﻗﻤﻨﺪان ﺑﻪ ﻋﻈﻤﺖ‬
‫و ﺗﻌﺎﻟﻲ اﻳﺮان و ﻃﺮﻓﺪاران اﺳﺘﻘﻼل و ﺗﺮﻗﻲ اﻳﻦ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺑﻌﻀﺎً وﺳﺎﻳﻞ‬
‫ﺟﻨﮕﻲ اﺗﺨﺎذ ﻛﺮده و ﺑﺎ روﺣﻴﻪ ﺳﻠﺤﺸﻮري ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺑﺮاي اﻳﺮان ﻓﺪاﻛﺎري و‬
‫ﻣﺒﺎرزه ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ از ﻏﻠﺒﻪ دو ﻗﺮن ﻋﺮب و در دﻧﺒﺎل ﺳﻠﻄﻪ و ﺳﻠﻄﻨﺖ‬
‫ﺷﺌﻮن ﻋﺮﺑﻲ ﻛﻪ ﺣﺘﻲ آداب زﻧﺪﮔﺎﻧﻲ ﻣﺎ ﻫﻢ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻛﺮده و ﻳﻜﺒﺎره ﺑﻬﻲ و‬
‫رﺳﻢ ﻛﻬﻦ ﻣﺘﺒﺪل ﺑﻪ رﺳﻢ و آداب ﻋﺮﺑﻲ ﺷﺪ‪ .‬ﻃﺒﻘﺎت ﻋﻼﻗﻤﻨﺪ ﺑﻪ اﺳﺘﻘﻼل‬
‫و ﻋﻈﻤﺖ اﻳﺮان و ﻧﻔﺮات دوﺳﺘﺪار ﺗﺮﻗﻲ اﻳﺮاﻧﻴﺖ ﺑﺎز ﻫﻤﺎن وﺳﺎﻳﻠﻲ اﺗﺨﺎذ‬
‫ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﻏﻴﻮر در ﻗﺮون ﻗﺒﻞ از اﺳﻼم ﺑﺮاي ﻧﺠﺎت وﻃﻦ و‬
‫ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺧﻮد ﺑﺪاﻧﻬﺎ ﻣﺘﻮﺳ‪‬ﻞ ﻣﻲﮔﺸﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻳﻌﻘﻮب ﻟﻴﺚ ﺻﻔﺎر ﭼﻮن اردﺷﻴﺮ ﺑﺎﺑﻜﺎن و ﺷﻬﺮﻳﺎر ﺻﻔﻮي ﭼﻮن‬

‫ﺷﺎﻫﻨﺸﺎه ﺳﺎﺳﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﺑﺴﻂ داﻳﺮه اﻳﺮاﻧﻴﺖ و اﺗﻔﺎق اﺳﺎس ﻋﺠﻤﻴﺖ ﭘﺮداﺧﺘﻪ‬
‫و درﺳﺖ اﻳﺮان را ﺑﺎ ﺷﺌﻮن و آداب اﻳﺮاﻧﻲ ﭘﺲ از ﺳﺎلﻫﺎ ﭘﻴﺮ ﺷﺪن و‬
‫ﻓﺮﺳﻮده ﮔﺸﺘﻦ در زﻳﺮ آداب و رﺳﻮم ﻋﺮﺑﻴﺖ از ﺳﺮ ﻧﻮ ﺗﺠﺪﻳﺪ ﺣﻴﺎت‬
‫ادﺑﻲ و ﻋﻠﻤﻲ ﻧﻤﻮده و واﺟﺪ ﺳﺮ و ﺻﻮرت ﺳﻴﺎﺳﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫ﮔﺮداﻧﺪﻧﺪ‪«.‬‬

‫ﻣﻮرﺧﻴﻦ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺗﺮوﻳﺞ ﻣﺬﻫﺐ ﺷﻴﻌﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﺻﻔﻮي ﻛﻪ‬

‫ﻳﻚ ﺟﻨﺒﺶ ﻣﻠﻲ اﻳﺮاﻧﻲ ﺑﺮاي رﻫﺎﻳﻲ از ﺳﻠﻄﻪ و ﭼﻨﮕﺎل ﻧﻴﺮوي ﻋﺮب ﺑﻮد‬
 ‫ﺑﻬﺮام ﻋﺮﻓﺎن‬ ‫‪36‬‬

‫ﺧﻮد زاﻳﻴﺪه ﭘﻴﺸﺮﻓﺖﻫﺎي ﻫﻨﺮي‪ ،‬ﻋﻠﻤﻲ و ادﺑﻲ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺷﺪ‪ .‬ﭘﻴﺮوي از‬
‫دﻳﺎﻧﺖ در اﺟﺘﻤﺎﻋﺎت ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ ﺧﻮد ﺿﺎﻣﻦ ﺷﺮاﻳﻂ و ﺣﺪودي اﺳﺖ ﻛﻪ از‬
‫ﻣﻀﺎر اﻓﺮاﻃﻲ آن ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺳﺮﻣﻘﺎﻟﻪ ﺷﻤﺎره ‪ 677‬ﺗﺎرﻳﺦ ‪ 6‬ﺑﻬﻤﻦ ‪ 1310‬ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان »ﭘﻴﺮوي‬

‫دﻳﺎﻧﺖ« ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬

‫»ﻧﻪ آﻧﭽﻨﺎن ﻣﺘﻌﺼﺐ و ﻣﻨﺠﻤﺪ ﻛﻪ از ﮔﻔﺘﻪﻫﺎي ﺧﺸﻚ و ﺟﺎﻣﺪ‬

‫ﻣﺘﻌﺼﺒﻴﻦ و ﺟﻬﺎل ﺧﺎرج ﻧﺸﺪه و ﻧﻪ ﭼﻨﺪان ﻻاﺑﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﻴﭻﻳﻚ از‬
‫ﺷﺌﻮن و ﺷﻌﺎﻳﺮ ﻣﺬﻫﺐ اﻋﺘﻨﺎ ﻧﻜﺮده و ﻣﻘﺮرات اﺧﻼﻗﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ دﻳﺎﻧﺖ‬
‫را زﻳﺮ ﭘﺎ ﮔﺬارده ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ اﻋﺘﻨﺎ ﺑﻪﺷﻤﺎرﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ دﻳﺎﻧﺖ را ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﭘﻴﺮوي‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺮد ﻛﻪ ﺗﺎﻟﻲ ﻓﺎﺳﺪ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻪ و ﺑﻪ ﺿﺮر ﺳﻌﺎدت و ﺳﻼﻣﺖ‬
‫ﻣﺮدم ﻧﺒﻮده ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﻋﺒﺎرت ﻋﺮﺑﻲ ﻛﻪ ﻗﻄﻌﺎً از ﻣﺘﻔﻜﺮه اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﻣﺴﺘﻌﺮب‬
‫ﺗﺮاوش ﻛﺮده اﺳﺖ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺷﺨﺺ ﺟﺎﻫﻞ ﻫﻤﺎره ﺑﻴﻦ اﻓﺮاط و ﺗﻔﺮﻳﻂ‬
‫اﺳﺖ ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﻛﻪ آدم ﻧﺎ ﻓﻬﻢ و دور از ﺣﻘﻴﻘﺖ و ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﺷﺒﺴﺘﺎن‬
‫ﻇﻠﻤﺎﻧﻲ ﻗﻠﺒﺶ را ﻧﻮر ﻣﻌﺮﻓﺖ روﺷﻦ ﻧﻨﻤﻮده و ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ از ﻣﺸﻌﻞ‬
‫ﻋﺮﻓﺎن و داﻧﺸﻤﻨﺪي‪ ،‬ﺧﺎﻧﻪ دﻟﺶ را ﻧﻮراﻧﻲ و از ﭼﺮاغ ﭘﺮ ﻧﻮر ﻓﻬﻢ و ﺧﺮد‬
‫ﻣﻐﺰش را ﻣﺴﺘﻔﻴﺬ ﮔﺮداﻧﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﻛﺴﻲ ﻫﻤﻴﺸﻪ در اﻣﻮرش ﻳﺎ در ﻃﺮف‬
‫اﻓﺮاط و زﻳﺎدهروي ﺑﻮده و ﻳﺎ ﺟﻨﺒﻪ ﺗﻔﺮﻳﻂ و ﻃﺮف ﻧﻘﺺ را ﻣﻲﭘﻴﻤﺎﻳﺪ‪....‬‬
‫در ﻣﺴﺄﻟﻪ دﻳﺎﻧﺖ و اﺣﻜﺎم و ﻣﻘﺮرات ﻣﺬﻫﺒﻲ اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻋﻴﻨﺎً ﻣﺼﺪاق‬
‫داﺷﺘﻪ و اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻛﺎﻣﻼً آﺷﻜﺎر و ﻣﺤﺴﻮس ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ در روﺣﻴﺎت‬
‫‪37‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات و ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎ‬

‫دﻳﻦ و اﺧﻼﻗﻴﺎت ﻣﺮدم وارد‪ ،‬ﻧﻔﻮذ و ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺷﺪه و ﺑﺨﻮاﻫﻴﺪ ﻛﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪ‬

‫ﺧﻮﻳﺶ را ﺗﺎ اﻋﻤﺎق ﻗﻠﻮب و ﻣﺘﻔﻜﺮه آﻧﻬﺎ ﺑﻜﺎوش و ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻣﺠﺮا دارﻳﺪ‬
‫ﺧﻮاﻫﻴﺪ ﻓﻬﻤﻴﺪ ﻛﻪ در ﻛﻠﻴﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ دﻳﺎﻧﺘﻲ و در ﺟﻤﻴﻊ ﻋﻼﻳﻖ ﻣﺬﻫﺒﻲ ﺗﻤﺎم‬
‫ﻃﺒﻘﺎت ﻣﺮدم ﻫﻤﻴﻦ ﺣﺎل را داﺷﺘﻪ و ﻣﺼﺪاق ﻫﻤﻴﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺎﻟﻢ و ﺟﺎﻫﻞ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎ و ﭘﻴﺮ در ﺗﻤﺎم ﻋﺎدات و اﺧﻼق ﻣﺬﻫﺒﻲ و در ﻧﻮع‬
‫ﻋﻼﻳﻖ دﻳﻨﻲ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻃﺮﻳﻘﻪ ﻣﺸﻲ ﻛﺮده و ﭼﻨﻴﻦ ره ﮔﺬارﻧﺪ ﻳﺎ ﻣﺘﻌﺼﺐ و‬
‫ﺧﺸﻚ و ﺟﺎﻣﺪ ﺑﻮده و ﺷﺪﻳﺪاً ﺑﻪ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﻻﻃﺎﺋﻼت و اﺑﺎﻃﻴﻠﻲ ﻛﻪ ﺑﻨﺎم‬
‫ﻣﺬﻫﺐ و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺣﻜﺎم ﺧﺪاﻳﻲ ﺑﻪ ﻣﻐﺰﺷﺎن ﻓﺮو ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﺟﺪاً ﭘﻴﺮو‬
‫اﺑﺎﻃﻴﻞ و ﺧﺮاﻓﺎت ﮔﺸﺘﻪ و ﻣﺬﻫﺐ را ﻋﺒﺎرت از ﻫﻤﻴﻦ ﻗﻴﻮد ﺑﻲ ﻣﻌﻨﻲ و‬
‫ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﺄﺧﺮ و ﺗﺪﻧﻲ ﻓﺮض ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ‪«.....‬‬

‫در ﭘﺎﻳﺎن اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﻳﺎدآور ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ اﻋﺘﻘﺎدات دﻳﻦ اﻓﺮاﻃﻲ‬
‫ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ دﻳﻦ اﺳﻼم ﻧﻴﺴﺖ و در ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ ﻫﻢ ﻧﻔﻮذ ﻛﺎﻣﻞ ﻛﺮده و در‬
‫ﻛﻠﻴﺴﺎﻫﺎ ﻫﻢ در ﻗﺮون ‪ 17‬و ‪ 18‬در اروﭘﺎ ﻣﺤﺴﻮس و ﺑﺴﻴﺎري از‬
‫اﻋﺘﻘﺎدات آن ﺑﺎ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﺪﻧﻲ اﻣﺮوزي ﻣﻐﺎﻳﺮت داﺷﺖ و ﺣﺘﻲ ﺗﺎ اواﻳﻞ‬
‫ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ ﻋﻘﻴﺪه اﻟﺤﺎد ﻧﻴﺰ ﺷﺎﻳﻊ ﺑﻮد‪.‬‬

‫در دوره ﺳﻲ و ﭼﻬﺎر ﺳﺎﻟﻪ ﻧﺸﺮ روزﻧﺎﻣﻪ ﻋﺮﻓﺎن ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن ﺑﺎرز و‬

‫ﺷﺨﺼﻴﺖﻫﺎي زﺑﺪه در ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت آن زﻣﺎن ﺣﺮﻓﻪ ﺧﻮد را از آن ﺟﺮﻳﺪه‬
‫آﻏﺎز ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻓﻬﺮﺳﺖ آﻧﻬﺎ از اﺑﺘﺪا ﺗﺎ اﻧﺘﻬﺎ ﺑﺪﻳﻦ ﻗﺮار ﺑﻮد‪:‬‬
 ‫ﺑﻬﺮام ﻋﺮﻓﺎن‬ ‫‪38‬‬

‫‪ -1‬ﻛﻴﻮان ﻗﺰوﻳﻨﻲ ﻛﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎﻳﺶ درﺑﺎره ﺧﺮاﻓﺎت دﻳﻨﻲ و اﻓﺸﺎي‬

‫ﻧﺎدرﺳﺘﻲ و ﺗﻬﻲ ﺑﻮدن آﻧﻬﺎ از ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﻬﻤﻲ در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﺧﺮاﻓﺎت‬
‫در اﺻﻔﻬﺎن ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﺧﺮاﻓﺎت دﻳﻨﻲ در ﻫﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﻣﺬﻫﺒﻲ ﻛﺎر آﺳﺎﻧﻲ ﻧﻴﺴﺖ‬

‫زﻳﺮا اﻳﻦ ﺑﺎورﻫﺎي واﻫﻲ از ﻛﻮدﻛﻲ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺗﻠﻘﻴﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎي‬
‫ﻛﻴﻮان ﻗﺰوﻳﻨﻲ از ﻟﺤﺎظ ﺳﺒﻚ ادﺑﻲ ﻧﻴﺰ ﻣﻮرد ﭘﺴﻨﺪ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫‪ -2‬اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﭘﺎﻳﻨﺪه ﻧﻮﻳﺴﻨﺪهاي ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ دو زﺑﺎن ﻋﺮﺑﻲ و ﻓﺮاﻧﺴﻪ‬

‫ﺗﺴﻠﻂ ﻛﺎﻣﻞ داﺷﺖ‪ .‬ﭘﺲ از ﺗﺮك روزﻧﺎﻣﻪ ﻋﺮﻓﺎن و ﻋﺰﻳﻤﺖ ﺑﻪ ﺗﻬﺮان ﻧﺸﺮ‬
‫ﻣﺠﻠﻪ »ﺻﺒﺎ« را آﻏﺎز ﻛﺮد ﻛﻪ از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺠﻼت ﻣﺸﻬﻮر آن دوران ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬
‫اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﭘﺎﻳﻨﺪه ﻣﺪﺗﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ رﻳﺎﺳﺖ رادﻳﻮي ﺗﻬﺮان ﻣﻨﺼﻮب ﺷﺪ‪ .‬او‬
‫ﻗﺮآن را ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺳﻼﺳﺖ و رواﻧﻲ ﺑﻪ ﻓﺎرﺳﻲ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻛﺮد‪.‬‬

‫‪ -3‬ﻓﺮزاﻧﻪ ﻳﺰدي ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﻗﺎﺑﻠﻲ ﺑﻮد و ﭘﺲ از ﺗﺮك روزﻧﺎﻣﻪ ﻋﺮﻓﺎن و‬

‫ﻋﺰﻳﻤﺖ ﺑﻪ ﺗﻬﺮان در ﻣﺠﻠﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻫﻔﺘﮕﻲ ﺣﺮﻓﻪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﻲ را اداﻣﻪ‬
‫داد‪.‬‬

‫‪ -4‬رﺳﺎ در ﺗﻬﺮان ﻣﺪﻳﺮ »روزﻧﺎﻣﻪ ﻗﺎﻧﻮن« ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻨﺪرﺟﺎت روزﻧﺎﻣﻪ او‬

‫ﻣﻮرد ﭘﺴﻨﺪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﻳﺎن ﻧﺒﻮد‪ .‬اﻣﺘﻴﺎز روزﻧﺎﻣﻪ او را ﻟﻐﻮ و او را ﺑﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬
‫ﺗﺒﻌﻴﺪ ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪39‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات و ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎ‬

‫اﺣﻤﺪ ﻋﺮﻓﺎن رﺿﺎﻳﺖ ﺻﻮر اﺳﺮاﻓﻴﻞ اﺳﺘﺎﻧﺪار اﺻﻔﻬﺎن را ﺑﺮاي ﻛﻤﻚ‬

‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﻛﺴﺐ ﻛﺮد‪ .‬ﺑﺮاي ﺷﺮوع زﻧﺪﮔﻲ در اﺻﻔﻬﺎن اﺣﻤﺪ و‬
‫ﻣﻠﻚ ﻋﺮﻓﺎن از ﻫﻴﭻ ﻧﻮع ﻛﻤﻜﻲ ﺑﻪ او درﻳﻎ ﻧﻜﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫رﺳﺎ ﻣﺮدي درﺷﺖ ﻫﻴﻜﻞ ﺑﺎ ﭼﻬﺮهاي ﺗﻴﺮه و ﻟﺐﻫﺎي ﻛﻠﻔﺖ و ﺻﺪاي‬

‫ﺑﻢ ﺑﻮد و ﻫﻴﺒﺘﻲ وﻳﮋه داﺷﺖ و در ﻣﻜﺎﻟﻤﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺷﺎﻳﺪ ﻫﻤﻴﻦ ﺧﻮي ﺳﻤﺎﺟﺖ ﻣﻮرد اﺧﺘﻼف ﻧﻈﺮش ﺑﺎ دوﻟﺖ وﻗﺖ ﺑﻮد‪.‬‬

‫اﺣﻤﺪ ﻋﺮﻓﺎن ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻼﻳﻤﺖ ﻃﺒﻊ ﺷﻬﺮت و در ﺗﺮﻏﻴﺐ دوﺳﺘﺎن‬

‫ﻣﻬﺎرت داﺷﺖ رﺳﺎ را ﺑﺎ ﺳﺒﻚ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﻲ روزﻧﺎﻣﻪ ﻋﺮﻓﺎن آﺷﻨﺎ ﻛﺮد و او‬
‫ﺑﻪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﻲ اداﻣﻪ داد‪.‬‬

‫‪ -1‬ﻋﺒﺪاﻟﺤﺴﻴﻦ ﺳﭙﻨﺘﺎ ﺷﺨﺼﻴ‪‬ﺖ ﻫﻨﺮي ﺟﺎﻟﺒﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﻦ ﺑﺎ او از‬

‫دوران ﻛﻮدﻛﻲ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ در ﺳﻦ ‪ 24‬ﺳﺎﻟﮕﻲ اﺻﻔﻬﺎن را ﺗﺮك ﻛﺮدم‬
‫آﺷﻨﺎﻳﻲ داﺷﺘﻢ‪.‬‬

‫ﺳﭙﻨﺘﺎ ﻛﺎرﮔﺮدان و ﻫﻨﺮﭘﻴﺸﻪ اوﻟﻴﻦ ﻓﻴﻠﻢﻫﺎي ﻧﺎﻃﻖ ﻓﺎرﺳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در‬

‫ﺳﺎلﻫﺎي ‪ 1931‬ﺗﺎ ‪ 1937‬در ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬دﺧﺘﺮ ﻟﺮ‪ ،‬ﺷﻴﺮﻳﻦ و‬
‫ﻓﺮﻫﺎد و ﻟﻴﻠﻲ و ﻣﺠﻨﻮن از آن ﺟﻤﻠﻪاﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ از ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ اﻳﺮان‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي او در ﺗﻬﺮان ﺑﺮاي ﺷﺮوع ﻫﻨﺮ ﻓﻴﻠﻢ ﺳﺎزي ﺑﺎ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ روﺑﺮو‬
‫ﻧﺸﺪ‪ .‬ﭘﺲ از ﻧﺎ اﻣﻴﺪي در ﺗﻬﺮان ﺑﻪ اﺻﻔﻬﺎن آﻣﺪ‪ ،‬اﺣﻤﺪ و ﻣﻠﻚ ﻋﺮﻓﺎن‬
 ‫ﺑﻬﺮام ﻋﺮﻓﺎن‬ ‫‪40‬‬

‫ﺑﺮاي ﺷﺮوع زﻧﺪﮔﻲ اﻳﺸﺎن در اﺻﻔﻬﺎن ﺑﻲ درﻳﻎ ﺑﺎ او و ﺑﺴﺘﮕﺎﻧﺶ‬

‫ﻫﻤﻜﺎري و ﻫﻤﺮاﻫﻲ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺳﭙﻨﺘﺎ ﺷﺨﺼﻴﺘﻲ ﺟﺎﻟﺐ و ﺳﺮﮔﺮم ﻛﻨﻨﺪه داﺷﺖ‪ .‬ذوق ﻫﻨﺮي و‬

‫ﺧﻼﻗﻴﺖ را در ﻫﻤﻪ ﺷﺌﻮن زﻧﺪﮔﻲ ﻧﺸﺎن ﻣﻲداد‪ .‬ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎي او ﺳﺎده و‬
‫روان و ﮔﺮاﻳﺶ ﺑﻪ ﻓﺎرﺳﻲ ﺳﺮه داﺷﺖ‪ .‬ﻳﻜﻲ از آﺛﺎرش ﺑﻨﺎم اﺳﺮار ﺟﻨﮕﻞ‬
‫در روزﻧﺎﻣﻪ ﻋﺮﻓﺎن درج و ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﻴﺪ‪ .‬ﭘﺲ از ﺗﺮك روزﻧﺎﻣﻪ ﻋﺮﻓﺎن در‬
‫ﺳﺎل ‪ 1943‬ﻣﻴﻼدي ﺑﻪ ﻧﺸﺮ روزﻧﺎﻣﻪ ﺳﭙﻨﺘﺎ ﭘﺮداﺧﺖ‪.‬‬

‫ﺷﻌﺮﻫﺎي ﻛﻮﺗﺎه ﻓﻜﺎﻫﻲ درﺑﺎره ﺣﻮادث روز در روزﻧﺎﻣﻪ ﺳﭙﻨﺘﺎ ﺟﻠﺐ‬

‫ﺗﻮﺟﻪ ﻣﻲﻛﺮد‪.‬‬

‫در زﻣﺎن ﺟﻨﮓ ﺑﻌﻀﻲ از ﺳﺮﺑﺎزان آﻣﺮﻳﻜﺎﻳﻲ از ﻃﺮف ﻳﻜﻲ از‬

‫ﻣﻌﺘﻤﺪﻳﻦ ﺷﻬﺮ ﺑﻪ ﻣﻬﻤﺎﻧﻲ ﺷﺎم دﻋﻮت ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻓﻘﻂ ﻳﻚ ﺑﻴﺖ از ﺷﻌﺮي ﻛﻪ‬
‫ﺳﭙﻨﺘﺎ ﺑﺎ اﺷﺎره ﺑﻪ آن ﻣﻬﻤﺎﻧﻲ ﺳﺮوده ﺑﻮد ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮم ﻣﺎﻧﺪه‪:‬‬

‫ﻫﻠﻮﺟﺎﻧﻲ ﻫﻠﻮﺟﺎﻧﻲ ﺷﻨﻴﺪﺳﺘﻢ روي ﺷﺒﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﻴﻬﻤﺎﻧﻲ‬

‫ﺧﻮري ﺳﻮر ﻓﺮاواﻧﻲ ﻫﻠﻮﺟﺎﻧﻲ ﻫﻠﻮﺟﺎﻧﻲ‬

‫روزﻧﺎﻣﻪ ﺳﭙﻨﺘﺎ ﻣﺪت دو ﺳﺎل در اﺻﻔﻬﺎن ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ -2‬آﺧﺮﻳﻦ ﺳﺮدﺑﻴﺮ روزﻧﺎﻣﻪ ﻋﺮﻓﺎن ﻣﺮﺣﻮم اﺳﺘﺎد ﻋﻠﻲاﻛﺒﺮ اﺑﺮﻗﻮﻳﻲ ﺑﻮد‬

‫ﻛﻪ ﻧﮕﺎرﻧﺪه در ﺗﻤﺎم دوران ﺟﻮاﻧﻲ ﺑﺎ او آﺷﻨﺎﻳﻲ ﻛﺎﻣﻞ داﺷﺘﻢ‪.‬‬
‫‪41‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات و ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎ‬

‫اﺑﺮﻗﻮﻳﻲ ﻳﻜﻲ از اﺳﺘﺎدان ﻋﺮﺑﻲ در ﻣﺪارس اﺻﻔﻬﺎن ﺑﻮد‪ .‬در ﺳﺎل‬

‫‪ 1317‬ﺷﻤﺴﻲ در آﻏﺎز ﺗﺤﺼﻴﻞ در دوره ﻣﺘﻮﺳﻄﻪ در دﺑﻴﺮﺳﺘﺎن ادب ﺑﺮاي‬
‫اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر ﺑﺎ او آﺷﻨﺎ ﺷﺪم‪ .‬او زﺑﺎن ﻋﺮﺑﻲ را در دوران ﻃﻠﺒﮕﻲ در ﻣﺪارس‬
‫ﻋﻠﻮم دﻳﻨﻲ آﻣﻮﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪ از ورود و ﺳﻜﻨﻲ در اﺻﻔﻬﺎن و ﻣﻠﺒﺲ ﺷﺪن‬
‫ﺑﻪ ﻟﺒﺎس ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﺷﻐﻞ دﺑﻴﺮ زﺑﺎن ﻋﺮﺑﻲ در اداره ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺻﻔﻬﺎن‬
‫ﻣﻨﺼﻮب ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬او ﻣﺮدي ﻛﻮﭼﻚ ﺟﺜﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺻﺒﺤﮕﺎه ﺑﺎ ﻣﻮﻫﺎي ژوﻟﻴﺪه‬
‫و ﻛﺮاوات ﻛﺞ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻛﻼس درس وارد ﻣﻲﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺷﺎﮔﺮدان ﺟﻮان ﺑﻪ ﺗﻌﻠﻴﻤﺎت زﺑﺎن ﻋﺮﺑﻲ ﮔﺮاﻳﺸﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ اﺳﺘﺎد را ﺑﺎ‬

‫آﻏﻮش ﺑﺎز ﻧﻤﻲﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻨﺪ وﻟﻲ اﺳﺘﺎد ﺑﺎ ﻣﻼﻳﻤﺖ و ﺑﺮدﺑﺎري ﺑﺎ آﻧﻬﺎ رﻓﺘﺎر‬
‫ﻣﻲﻛﺮد‪.‬‬

‫در اﻳﻦ زﻣﺎن اﺳﺘﺎد اﺑﺮﻗﻮﻳﻲ ﺑﻪ روزﻧﺎﻣﻪ ﻋﺮﻓﺎن ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪ -‬اﺣﻤﺪ ﻋﺮﻓﺎن‬
‫ﻛﻪ در ﭘﺮورش ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن ﺟﺪﻳﺪ ﻣﻬﺎرت داﺷﺖ ﭘﺲ از ﭼﻨﺪي ﻧﮕﺎرش‬
‫ﺳﺮﻣﻘﺎﻟﻪ روزﻧﺎﻣﻪ ﻋﺮﻓﺎن را ﺑﻪ اﺑﺮﻗﻮﻳﻲ ﺳﭙﺮد‪ .‬ﻗﺒﻞ از درج در روزﻧﺎﻣﻪ ﻫﺮ‬
‫دو‪ ،‬درﺑﺎره ﻣﺘﻦ ﺳﺮﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﺤﺚ و ﮔﻔﺘﮕﻮ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ و اﺣﻤﺪ ﻋﺮﻓﺎن ﻧﻜﺎت‬
‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ زﻣﺎن و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺣﺴﺎس ﺳﺮﻣﻘﺎﻟﻪ را ﺧﺎﻃﺮﻧﺸﺎن ﻣﻲﻛﺮد‬
‫اﻳﻦ ﻫﻤﻜﺎري ﺣﺮﻓﻪاي ﻫﻤﻮاره ﺑﺎ ﻫﻢ آﻫﻨﮕﻲ و رﺿﺎﻳﺖ ﺑﺮاي ﺳﺎﻟﻴﺎن دراز‬
‫ﺗﺎ ﭘﺎﻳﺎن اداﻣﻪ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﭘﺲ از اﻓﺘﺘﺎح داﻧﺸﮕﺎه اﺻﻔﻬﺎن ﻣﺮﺣﻮم اﺑﺮﻗﻮﻳﻲ ﺑﻪ‬
‫ﺳﻤﺖ اﺳﺘﺎدي در آن داﻧﺸﮕﺎه ﻣﻨﺼﻮب ﺷﺪ‪.‬‬
 ‫ﺑﻬﺮام ﻋﺮﻓﺎن‬ ‫‪42‬‬

‫اﺣﻤﺪ ﻋﺮﻓﺎن ﭘﺲ از اﻧﺠﺎم وﻇﺎﻳﻒ روزاﻧﻪ )ﺷﺮﻛﺖ در اﻧﺠﻤﻦ ﺷﻬﺮ و‬

‫ﻏﻴﺮه( ﺑﻪ اداره روزﻧﺎﻣﻪ ﻣﻲآﻣﺪ و در آن اوﻗﺎت ﻋﺪهاي از ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن و‬
‫ﻋﻼﻗﻤﻨﺪان ﺑﻪ اﻣﻮر اداري و ﺳﻴﺎﺳﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﺻﻔﻬﺎن ﺑﺪون دﻋﻮت‬
‫ﻗﺒﻠﻲ ﮔﺮد ﻣﻲآﻣﺪﻧﺪ و ﺑﻪ ﺗﺒﺎدل ﻧﻈﺮ ﻣﻲﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫در ﺣﻴﻦ ﺗﺼﺤﻴﺢ و ﺗﺤﺮﻳﺮ اﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﺮ ﺳﺒﻴﻞ ﺗﺼﺎدف ﻓﺮﺻﺖ‬

‫آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﭘﺰﺷﻚ ﻋﺎﻟﻴﻘﺪر و ﺷﺎﻋﺮ ﻓﺼﻴﺢ دﻛﺘﺮ ﻣﺮﺗﻀﻲ ﻣﺸﺎﻳﺨﻲ ﺑﺪﺳﺖ‬
‫آﻣﺪ‪ .‬دﻛﺘﺮ ﻣﺸﺎﻳﺨﻲ در ﺳﻦ دوازده ﺳﺎﻟﮕﻲ در اﺻﻔﻬﺎن )‪1311‬‬
‫ﺧﻮرﺷﻴﺪي( ﺷﻌﺮي زﻳﺮ ﻋﻨﻮان آﺑﺎدي وﻃﻦ ﻣﻲﺳﺮاﻳﺪ ﻛﻪ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ‬
‫اﻃﺮاﻓﻴﺎن ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد و آن را ﺑﺮاي درج در ﻧﺸﺮﻳﻪاي ﺑﻪ اداره روزﻧﺎﻣﻪ‬
‫ﻋﺮﻓﺎن ﻫﺪاﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫اﺳﺘﺤﻜﺎم ادﺑﻲ اﻳﻦ ﺷﻌﺮ ﺑﺮاي ﻳﻚ ﺟﻮان دوازده ﺳﺎﻟﻪ ﻣﻮرد ﺗﻘﺪﻳﺮ و‬
‫ﺗﺸﻮﻳﻖ اﺣﻤﺪ ﻋﺮﻓﺎن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و آن را ﺑﻪ درج ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ‪ .‬دﻛﺘﺮ‬
‫ﻣﺸﺎﻳﺨﻲ اﻳﻦ ﻗﺪرﺷﻨﺎﺳﻲ را ﻳﻜﻲ از ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﺮﻏﻴﺐ او ﺑﻪ ﺷﺎﻋﺮي و‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﻲ ﻣﻲداﻧﺪ‪.‬‬

‫آﺑﺎدي وﻃﻦ‬
‫ﺑﺎز ﺑﺮ ﺻﺤﻨﻪ آﻓﺎق ﻧﻈﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺮد‬
‫از وﻃﻦ ﺑﺎ دل و ﺟﺎن رﻓﻊ ﺧﻄﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺮد‬
‫ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻠﻚ ﺑﺒﺎﻳﺴﺖ ﻧﻤﻮد آﺑﺎدان‬
‫در ﭼﻨﻴﻦ ﺧﺎﻧﻪ آﺑﺎد ﻣﻘﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺮد‬
‫‪43‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات و ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎ‬

‫ﻣﻠﻚ ﻣﺮدان ﻗﻮي ﺧﻮاﻫﺪ و اﻓﻜﺎر ﺑﻠﻨﺪ‬

‫از ﺳﺮ ﺧﻮﻳﺶ ﺧﺮاﻓﺎت ﺑﻪدر ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺮد‬
‫در ﭘﻲ ﺧﻮاب و ﺧﻮر و ﺳﻴﻢ و زر و ﻣﻠﻚ ﺟﻬﺎن‬
‫از ﭼﻪ اﻳﻦ ﻋﻤﺮ ﮔﺮاﻧﻤﺎﻳﻪ ﻫﺪر ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺮد‬
‫ﻏﺼﻪ ﺑﻴﺶ و ﻛﻢ ﻋﻤﺮ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺧﻮردن‬
‫ﻓﻜﺮ آزادي ﻧﻮع ﺑﺸﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺮد‬
‫ﺑﺎرد از ﺳﻨﮕﺮ دﺷﻤﻦ ﺑﻪ ﺟﻬﺎن ﺗﻴﺮ ﻫﻼك‬
‫ﺑﺮ ﺑﺮ دﺷﻤﻦ دون ﺳﻴﻨﻪ ﺳﭙﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺮد‬
‫در ﻟﻮاي ﻫﻨﺮ و داﻧﺶ و ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻧﻮﻳﻦ‬
‫ﺑﺎ ﺳﺮ و روي ﺧﻮﺷﻲ ﻋﻤﺮ ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺮد‬

‫ﺑﺮاي ﺟﻮاﻧﻲ ﻛﻪ ﺗﺠﺮﺑﻴﺎت روزاﻧﻪاش ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺗﺤﺼﻴﻠﻲ‬

‫دﺑﻴﺮﺳﺘﺎن ﺑﻮد ﺷﺮﻛﺖ در اﻳﻦ ﻣﺤﺎﻓﻞ ﻏﻨﻴﻤﺘﻲ ﺑﺲ ﮔﺮاﻧﻤﺎﻳﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻤﻴﻦ‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻴﺎت ذوق ادﺑﻲ و ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﻲ را در ﻣﻦ ﺗﺤﺮﻳﻚ ﻛﺮد و ﺑﻪﺗﺪرﻳﺞ ﺑﻪ‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻦ و ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﻘﺎﻻت ﻣﺠﻠﻪﻫﺎي اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ زﺑﺎن ﭘﺮداﺧﺘﻢ‪.‬‬

‫ﻳﻜﻲ از آﺧﺮﻳﻦ ﺳﺮدﺑﻴﺮان روزﻧﺎﻣﻪ در ﺣﻴﺎت ﻣﺮﺣﻮم ﻋﺮﻓﺎن ﻣﺤﻤﺪ‬

‫ﺣﺴﻴﻦ ﻓﺼﻴﺢ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺧﻮد ﻧﻮﻳﺴﻨﺪهاي ﻗﺎﺑﻞ ﺑﻪﺷﻤﺎر ﻣﻲرﻓﺖ‪.‬‬

‫از ﺟﻤﻠﻪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن دﻳﮕﺮي ﻛﻪ ﻣﻘﺎﻻت ﺧﻮد را در ﻃﻮل زﻣﺎن‬

‫درﺟﺮﻳﺪه ﻋﺮﻓﺎن درج ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﻧﺼﺮاﻟﻪ ﺳﺮوش‪ ،‬رﺿﺎ ﻋﺮﻓﺎن‪ ،‬ﺳﺮﺗﻴﭗ‬
‫ﺳﻬﺮاب‪ ،‬ﻋﻨﺎﻳﺖاﻟﻪ ﺧﺎن ﺳﻬﺮاب‪ ،‬ﻣﻬﻨﺪس دﺳﺘﮕﺮدي و ﻧﺎﻇﺮزاده ﻛﺮﻣﺎﻧﻲ‬
‫را ﻣﻲﺗﻮان ﻧﺎم ﺑﺮد‪.‬‬
 ‫ﺑﻬﺮام ﻋﺮﻓﺎن‬ ‫‪44‬‬

‫ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺟﺎﻟﺒﻲ ﻛﻪ در اﻳﻦ دوران ﺑﺎ او آﺷﻨﺎ ﺷﺪم ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻲ ﻣﻜﺮم‬

‫ﻣﺪﻳﺮ روزﻧﺎﻣﻪ ﺻﺪاي اﺻﻔﻬﺎن و ﺷﺎﻋﺮ ﻓﻜﺎﻫﻲ ﺳﺮا ﺑﻮد‪ .‬روزﻧﺎﻣﻪاش در‬
‫ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ ﻋﺮﻓﺎن ﺑﻪ ﻃﺒﻊ ﻣﻲرﺳﻴﺪ و او ﺑﺮاي ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻣﻘﺎﻻت ﻗﺒﻞ از‬
‫اﻧﺘﺸﺎر ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﻣﻲآﻣﺪ‪ .‬ﻣﺮدي ﺳﻴﻪ ﭼﺮده و ﻛﻮﭼﻚ ﺟﺜﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺷﺒﺎﻫﺖ‬
‫زﻳﺎدي ﺑﻪ ﻣﻬﺎﺗﻤﺎﮔﺎﻧﺪي )ﻫﻨﺪي( داﺷﺖ‪.‬‬

‫درﺣﻴﻦ ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻣﻘﺎﻻت ﺑﻪ ﺗﻜﺮار ﻛﻠﻤﺎت ﺑﻲ ﻣﻌﻨﻲ و ﻣﻜﺮري‬

‫ﻣﻲﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬ﻣﻨﺪرﺟﺎت روزﻧﺎﻣﻪاش ﻏﺎﻟﺒﺎً اﻓﻜﺎر ﻓﻜﺎﻫﻲ و اﻧﺘﻘﺎدي ﺑﻮد‬
‫زﻳﺮا در اﻳﻦ رﺷﺘﻪ ﺧﻮد‪ ،‬ﺳﺎﺑﻘﻪ درﺧﺸﺎﻧﻲ در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﺧﺮاﻓﺎت دﻳﻨﻲ‬
‫داﺷﺖ‪.‬‬

‫اﻳﺮاﻧﻴﺎن در ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎن ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ ﺗﻬﺎﺟﻢ ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﺎن ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ ﺑﺎ ﻣﺒﺎرزه‬

‫و ﺗﻌﺪﻳﻞ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻣﻬﺎﺟﻢ ﻣﺎﻫﻴﺖ ﻣﻠﻲ و ﺳﻨﻦ و آداب و رﺳﻮم ﺧﻮد را‬
‫ﻧﮕﻬﺪارﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺻﻔﻮي ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ اﺳﺘﻘﻼل ﻣﻠﻲ و رﻫﺎﻳﻲ از ﺗﺴﻠﻂ اﻋﺮاب‬

‫ﺑﻪ ﺗﺮوﻳﺞ اﺳﻼم ﺷﻴﻌﻲ در ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﻼم ﺳﻨﻲ ﭘﺮداﺧﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ در دوران ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻗﺎﺟﺎر ﺑﺎ ارﺗﺒﺎط ﺗﻨﮕﺎﺗﻨﮓ دﻳﻦ و‬

‫ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺧﺮاﻓﺎت دﻳﻨﻲ ﻫﻢ ﮔﺴﺘﺮش ﻳﺎﻓﺖ و در دﺳﺘﺮس ﺷﻴﺎدان ﻣﺘﻈﺎﻫﺮ‬
‫ﺑﻪ دﻳﻦ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ ﺗﺎ از ﻣﺮدم ﺳﺎده ﻟﻮح ﺑﺮاي اﻓﺰاﻳﺶ ﻗﺪرت و ﻣﺎل و‬
‫ﻣﻨﺎل اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪45‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات و ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎ‬

‫اﺻﻔﻬﺎن در اواﺧﺮ دوره ﻗﺎﺟﺎر ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺎرزي از اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪه ﺑﻮد‪.‬‬

‫در اواﺳﻂ ﺳﺎل ‪ 1329‬ﻫﺠﺮي ﻗﻤﺮي ﺷﻴﺦ ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻘﻲ ﻣﺴﺠﺪ ﺷﺎﻫﻲ‬
‫ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ آﻗﺎ ﻧﺠﻔﻲ‪ ،‬روﺣﺎﻧﻲ ﭘﺮﻗﺪرت اﺻﻔﻬﺎن ﺑﻮد و ﭼﻮن ﺑﺎ ﺣﺎﻛﻢ‬
‫زﻣﺎن درﮔﻴﺮ ﺷﺪ ﺑﺮاي ﻗﺪرت ﻧﻤﺎﻳﻲ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻌﺠﺰات ﻫﺎرون وﻻﻳﺖ را‬
‫ﺑﺮ ﺳﺮ زﺑﺎنﻫﺎ اﻧﺪاﺧﺖ‪.‬‬

‫ﻫﺎرون وﻻﻳﺖ در ﻣﻴﺪان ﻛﻬﻨﻪ )ﻗﺪﻳﻢ( اﺻﻔﻬﺎن ﻣﻘﺒﺮهاي اﺳﺖ ﻛﻪ‬

‫ﺷﺨﺼﻲ ﺑﻨﺎم ﻫﺎرون در آن دﻓﻦ اﺳﺖ رواﻳﺎت ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ درﺑﺎره ﻫﻮﻳﺖ‬
‫واﻗﻌﻲ او وﺟﻮد دارد ﭼﻮن او را از ﻧﻮادﮔﺎن اﺋﻤﻪ اﻃﻬﺎر داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ ﻳﻜﻲ از‬
‫ﻣﺮاﻛﺰ دﻳﻨﻲ ﺑﺮاي زﻳﺎرت ﻣﺮدم ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻛﻠﻴﻤﻲﻫﺎ ﻫﻢ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﻫﺎرون‬
‫ﻳﻜﻲ از ﻣﻘﺪﺳﻴﻦ ﺑﻨﻲاﺳﺮاﺋﻴﻞ اﺳﺖ ﻛﻪ در آﻧﺠﺎ ﻣﺪﻓﻮن اﺳﺖ ﺑﻪ ﻳﻜﻲ از‬
‫دﻳﻮارﻫﺎي ﻫﺎروﻧﻴﻪ ﭘﻨﺠﺮه آﻫﻨﻲ ﻧﺼﺐ ﻛﺮدهاﻧﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻳﻬﻮد ﻫﻢ از‬
‫ﭘﺸﺖ ﭘﻨﺠﺮه ﺑﻘﻌﻪ او را زﻳﺎرت ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ در دوران ﻧﻔﻮذ آﻗﺎ ﻧﺠﻔﻲ‬
‫ﻣﻌﺠﺰهﻫﺎي زﻳﺎدي ﺑﻪ او ﻧﺴﺒﺖ دادﻧﺪ و اﻋﺘﻘﺎد داﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ او ﻛﻮر و ﺷﻞ و‬
‫ﭼﻼق و ﺑﺎد ﻓﺘﻘﻲ و ﺳﺎﻳﺮ دردﻫﺎ را ﺷﻔﺎ داده اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﺷﻴﻮع ﺧﺒﺮ ﻫﺮ ﻣﻌﺠﺰهاي ﺑﻪ دﺳﺘﻮر آﻗﺎ ﻧﺠﻔﻲ ﺑﺎزار اﺻﻔﻬﺎن ﺑﺮاي‬
‫ﻳﻚ ﻫﻔﺘﻪ ﺗﻌﻄﻴﻞ ﻣﻲﺷﺪ و ﺷﻬﺮ را ﭼﺮاﻏﺎﻧﻲ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ در اﻳﻦ دوران‬
‫ﻣﻜﺮم ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺧﺮاﻓﺎت ﻣﺒﺎرزه ﻣﻲﻛﺮد و ﺷﻬﺮت او ﺑﺨﺎﻃﺮ‬
‫اﺷﻌﺎري ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻟﻬﺠﻪ اﺻﻔﻬﺎﻧﻲ ﻣﻲﺳﺮود و ﺑﺮ وزن اﺷﻌﺎر ﻧﻮﺣﻪ ﺧﻮاﻧﻲ‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ ﻣﻌﺮوفﺗﺮﻳﻦ ﺷﻌﺮ او ﺷﻌﺮ ﻫﺎرون وﻻﻳﺖ اﺳﺖ‪:‬‬
 ‫ﺑﻬﺮام ﻋﺮﻓﺎن‬ ‫‪46‬‬

‫ﻳﺎ ﻫﺎرون وﻻت ﻣﻌﺠﺰه را ﮔﺮوﮔﺮش ﻛﻦ‬

‫)ﮔﺮ و ﮔﺮ در ﻟﻬﺠﻪ اﺻﻔﻬﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﺷﻌﻠﻪ آﺗﺶ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد(‬
‫ﺧﺸﺖ ﻟﺤﺪ ﻣﻼ ﻧﺼﻴﺮ را آﺟﺮش ﻛﻦ‬
‫)ﻣﻼ ﻧﺼﻴﺮ ﭘﺪر ﻣﺘﻮﻟﻲ ﻫﺎرون وﻻﻳﺖ ﻛﻪ در ﻫﻤﺎن ﻣﻜﺎن ﻣﺪﻓﻮن اﺳﺖ(‬
‫آن ﺑﺰ ﻛﻪ ﺑﻪ ﭘﺎ ﻗﻠﻌﻪ ﺑﺴﻲ ﻣﻌﺠﺰهﻫﺎ ﻛﺮد‬
‫)داﺳﺘﺎن ﺑﺰي ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﻘﺎﺧﺎﻧﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﭘﻨﺎه ﺑﺮد و آب ﺧﻮرد و او را‬
‫ﻣﻘﺪس ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪(.‬‬
‫ﻳﺎ ﻫﺎرون وﻻت آن ﺑﺰي را ﺷﺘﺮش ﻛﻦ‬
‫ﺻﺪ ﺑﺎر ﻗﺮ ﺗﺨﻢ ﺣﻼل از ﺗﻮ ﺷﻔﺎ ﻳﺎﻓﺖ‬
‫)ﻗﺮ ﺑﺮ وزن ﭘ‪‬ﺮ ﺑﻪ ﻓﺘﻖ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ(‬
‫ﻳﻜﺒﺎر ﺗﻮ ﻳﻚ ﺗﺨﻢ ﺣﺮوﻣﻲ را ﻗﺮش ﻛﻦ‬
‫ﻫﺮﻛﺲ ﺑﻪ رواق ﺗﻮ زﻧﺪ ﻻس ﺑﻪ زﻧﻬﺎ‬
‫ﻳﺎ ﻫﺎرون وﻻت ﭼﺮﺗﺎ ﺑﺮم ﺑﻲ ﭼﺮﭼﺮش ﻛﻦ‬
‫)ﭼﺮ‪ ،‬آﻟﺖ رﺟﻮﻟﻴﺖ(‬
‫ﻫﺮ زن ﻛﻪ ﺑﻪ اﻃﺮاف ﺿﺮﻳﺤﺖ ﺑﻪ ﻃﻮاف اﺳﺖ‬
‫از ﭘﻨﺠﺮه ﻳﻚ ﻣﺸﺖ ﻧﺨﻮﭼﻲ ﭘﺮي ﭼﺎدرش ﻛﻦ‬
‫ﭼﻮن ﺑﺮه ﻧﺬري ز ﺑﺮاي ﺗﻮ ﺑﻴﺎرﻧﺪ‬
‫ﻛﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﺳﺎدات و ﺑﻪ ﺷﺐ ﺟﻨﺪه ﺧﻮرش ﻛﻦ‬
‫ﻫﺮ ﻛﺲ ﻛﻪ ﻛﻨﺪ ﺳﺠﺪه ﺑﻪ دور ﺣﺮم ﺗﻮ‬
‫‪47‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات و ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎ‬

‫ﻳﺎ ﻫﺎرون وﻻت ﺷﻤﻌﻲ ﮔﭽﻲ در دﺑﺮش ﻛﻦ‬

‫)د‪‬ﺑﺮ‪ ،‬ﻣﺎ ﺗﺤﺖ(‬
‫ﺧﺎدم ﭼﻮ ﺑﺮﻳﺰد ﻛﭗ ﻣﻲ را ﺑﻪ ﭘﻴﺎﻟﻪ‬
‫)ﻛُﭗ ﻇﺮف ﺑﺰرگ ﺷﻴﺸﻪاي(‬
‫ﺑﻪ ﺧﺎدم زن ﻗﺤﺒﻪ ﺑﻔﺮﻣﺎ ﻛﻪ ﭘﺮش ﻛﻦ‬
‫اي آﻧﻜﻪ ﻛﻨﻲ ﻧﺬر ﺑﻪ آﻣﺮزش اﻣﻮات‬
‫ﻧﺬري ﭘﻲ ﺗﻌﻤﻴﺮ ﻛﻨﺎر آب و ﻛُﺮش ﻛﻦ‬
‫)ﻛﻨﺎر آب ﻣﻨﻈﻮر ﻣﺴﺘﺮاح اﺳﺖ(‬
‫اﮔﺮ اﻳﻦ ﺷﻌﺮ ﺑﻪ ﻟﻬﺠﻪ اﺻﻔﻬﺎﻧﻲ ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮد ﻟﻄﺎﻓﺖ ﻫﻨﺮي آن ﺑﻬﺘﺮ‬
‫آﺷﻜﺎر ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﺜﺎل اﺷﺎره ﺑﻪ ﺗﺮﻗﻴﺎت و ﺗﺤﻮﻻت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﺻﻔﻬﺎن در آن‬

‫روزﮔﺎران ﺑﺮاي ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﻧﺴﻞ ﺟﺪﻳﺪ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺮاي ﺗﻜﺮﻳﻢ و ﺗﻘﺪﻳﺮ‬
‫از آﻧﺎن ﻛﻪ در ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ اﺟﺘﻤﺎع ﺑﻪ ﺳﻬﻢ ﺧﻮد ﻗﺪم ﺑﺮداﺷﺘﻨﺪ ﻧﮕﺎﻫﻲ ﺑﻪ‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺮاي راﻫﻨﻤﺎﻳﻲ آﻳﻨﺪه ﻻزم اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺧﺪﻣﺎت رﺿﺎﺷﺎه در اﻳﺠﺎد ﻳﻚ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﻘﺘﺪر ﻣﺮﻛﺰي و ﻧﺠﺎت‬

‫ﻛﺸﻮر از ﻣﻠﻮك اﻟﻄﻮاﻳﻔﻲ ﻗﺎﺑﻞ اﻧﻜﺎر ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﭘﺲ از اﺳﺘﻘﺮار ﺣﻜﻮﻣﺖ‬
‫ﺳﺮاﺳﺮي در ﻛﺸﻮر‪ ،‬ﺗﺤﻮﻻت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و اﻳﺠﺎد ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﺷﻬﺮي ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫وزارت ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬ادارات دوﻟﺘﻲ ﻣﺜﻞ دادﮔﺴﺘﺮي‪ ،‬داراﻳﻲ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮓ‪ ،‬ﺛﺒﺖ‬
‫اﺣﻮال‪ ،‬ﭘﺴﺖ و ﺗﻠﮕﺮاف و ارﺗﺶ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪ‪ .‬ﻗﺒﻞ از اﻳﺠﺎد ﺳﺎزﻣﺎن‬
 ‫ﺑﻬﺮام ﻋﺮﻓﺎن‬ ‫‪48‬‬

‫ﺛﺒﺖ اﺣﻮال ﻣﺮدم ﺷﻨﺎﺳﻨﺎﻣﻪ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و اﻓﺮاد ﺑﺎ اﺳﻢ ﺧﻮد و ﭘﺪر ﺧﻮاﻧﺪه‬
‫ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖﻫﺎ آزادي زﻧﺎن و ورود آﻧﺎن ﺑﻪ اﺟﺘﻤﺎع ﺑﻮد‪.‬‬

‫اﮔﺮ اﻣﺮوز ﺑﻴﺸﺘﺮ داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎي اﻳﺮان دﺧﺘﺮان ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﺑﺨﺎﻃﺮ داﺷﺖ ﻛﻪ ورود آﻧﺎن از ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ اﺟﺘﻤﺎع در آن زﻣﺎن اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد‪.‬‬

‫ﻧﮕﺎرﻧﺪه ﻫﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺴﻴﺎري ﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﺎورم ﻛﻪ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻫﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪاي ﺑﻪ‬

‫زﻧﺎن و ﻣﺎدران آن ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪ .‬در اﻳﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ﻣﻠﻜﻪﻫﺎ ﺣﻜﻮﻣﺖ داﺷﺘﻨﺪ‬
‫و ﺑﺎ ﻣﺮدان ﺗﻔﺎوﺗﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫در آن زﻣﺎن ﻛﻪ اﻋﺮاب ﺻﺤﺮاﻧﺸﻴﻦ از ﺑﻪ ﺧﺎك ﺳﭙﺮدن ﻧﻮزادان دﺧﺘﺮ‬

‫ﺧﻮد اﺑﺎ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ زﻧﺎن اﻳﺮان ﺑﺎ ﻣﺮدان ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫در اﻳﻨﺠﺎ ﻧﮕﺎرﻧﺪه ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﭘﺪر و ﻣﺎدرم در راه ﺧﺪﻣﺖ رﺳﺎﻧﻲ و‬

‫اﻋﺘﻼي زﻧﺪﮔﻲ ﻣﺮدم اﺻﻔﻬﺎن ﻛﻪ از ﻧﺰدﻳﻚ ﺷﺎﻫﺪ آن ﺑﻮدم اﺷﺎره ﻣﻲﻛﻨﻢ‪.‬‬
‫ﺑﺪون ﺗﺮدﻳﺪ ﺑﺴﻴﺎري از ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎي دﻳﮕﺮ اﺻﻔﻬﺎن ﻫﻢ در ﻣﻘﺎم ﺧﻮد ﺑﻪ‬
‫ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻣﺮدم اﺻﻔﻬﺎن ﻛﻤﻚ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬

‫اﺣﻤﺪ ﻋﺮﻓﺎن در ﺳﺎل ‪ 1303‬ﺑﺮاي اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر ﻧﺸﺮ ﻣﺠﻠﻪ ﻋﺮﻓﺎن ﻫﻔﺘﮕﻲ‬
‫را آﻏﺎز ﻛﺮد و ﭘﺲ از ﺳﻪ ﺳﺎل‪ ،‬در ﺳﺎل ‪ 1306‬ﺷﻤﺴﻲ روزﻧﺎﻣﻪ روزاﻧﻪ‬
‫ﻋﺮﻓﺎن را ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻛﺮد‪ .‬روزﻧﺎﻣﻪ ﻋﺮﻓﺎن ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ادﺑﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺧﻮد‬
‫را ﺗﺎ آﺑﺎن ‪ ،1330‬زﻣﺎن درﮔﺬﺷﺘﺶ اداﻣﻪ داد‪ .‬ﮔﺬﺷﺘﻪ از ﻧﺸﺮ روزﻧﺎﻣﻪ در‬
‫‪49‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات و ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎ‬

‫ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﺷﻬﺮي ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻋﻀﻮﻳﺖ در اﻧﺠﻤﻦ ﺷﻬﺮداري‪ ،‬ﻛﻤﻴﺴﻴﻮن ﻧﻈﺎم‬

‫وﻇﻴﻔﻪ‪ ،‬اداره ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺑﺪﻧﻲ و رﻳﺎﺳﺖ ﺳﺎزﻣﺎن ﺣﻤﺎﻳﺖ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬
‫داﺷﺖ‪ .‬ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻛﻨﻮﻧﻲ ﺷﻬﺮداري ﻣﺮﻛﺰي اﺻﻔﻬﺎن در آن زﻣﺎن اﻳﺠﺎد‬
‫ﺷﺪ‪ .‬ﻣﺪﺗﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ رﻳﺎﺳﺖ ﺣﺰب ﻋﺪاﻟﺖ در اﺻﻔﻬﺎن اﻧﺘﺨﺎب ﮔﺮدﻳﺪ و در‬
‫اﻣﻮر ﺳﻴﺎﺳﻲ و اﻧﺘﺨﺎﺑﺎﺗﻲ ﻣﻮرد ﻣﺸﻮرت ﻗﺮار ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ‪ .‬در زﻣﺎن دوﻟﺖ‬
‫ﻛﻮﺗﺎه ﻣﺪت رزم آرا در اﻧﺘﺨﺎﺑﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي اﻧﺠﻤﻦﻫﺎي اﻳﺎﻟﺘﻲ و وﻻﻳﺘﻲ‬
‫ﺑﺮﮔﺰار ﮔﺮدﻳﺪ ﻧﺎﻣﺰد و ﻧﻔﺮ اول اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪ وﻟﻲ ﺑﺎ ﺗﺮور رزم آرا ﺗﺸﻜﻴﻞ‬
‫اﻧﺠﻤﻦﻫﺎ ﺗﺤﻘﻖ ﻧﻴﺎﻓﺖ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﭼﻨﻴﻦ اﻧﺠﻤﻦﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﮔﺴﺘﺮش‬
‫ﺣﻜﻮﻣﺖ از ﻣﺮﻛﺰ ﺑﻪ اﺳﺘﺎنﻫﺎ و ﺷﻬﺮﻫﺎ و ﺷﺮوع ﺣﻜﻮﻣﺖ دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ‬
‫اﻗﺪام ﺑﺎ ارزﺷﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﻠﻚ ﻋﺮﻓﺎن ﻣﺎدرم ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻧﻮي ﭘﺮﻛﺎر و ﻓﻌﺎل در اﻣﻮر اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﻮد در‬
‫دﺑﻴﺮﺳﺘﺎن ﺑﻬﺸﺖ آﻳﻴﻦ ﺧﺎﻧﻪ داري و در دﺑﺴﺘﺎن اراﻣﻨﻪ ﺟﻠﻔﺎ زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ‬
‫ﺗﺪرﻳﺲ ﻣﻲﻛﺮد‪.‬‬

‫ﻋﻀﻮ اﻧﺠﻤﻦ ﺑﺎﻧﻮان و از ﻛﺎرﮔﺮداﻧﺎن آن ﺑﻮد اﻳﻦ اﻧﺠﻤﻦ ﺑﺎ ﻛﻤﻚ‬

‫اﺳﺘﺎﻧﺪار وﻗﺖ و اﺣﻤﺪ ﻋﺮﻓﺎن ﭘﺮورﺷﮕﺎﻫﻲ ﺑﺮاي اﻃﻔﺎل ﺑﻲ ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ در‬
‫ﺧﻴﺎﺑﺎن اﺣﻤﺪ آﺑﺎد ﺳﺎﺧﺘﻪ و داﻳﺮ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫اﺳﺎﻣﻲ ﺑﺮﺧﻲ از اﻋﻀﺎي آن اﻧﺠﻤﻦ را ﺑﺨﺎﻃﺮ دارم از ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺎﻧﻮان‬

‫ﻣﻬﻴﻦ و ﻓﺨﺮي و ﻓﺮوغ اﻣﻴﻦ ﺑﺎﻧﻮ ﻓﻴﻠﺴﻮف ﺑﺎﻧﻮ ﻛﺴﺎﻳﻴﺎن ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ‬
‫اﺷﺘﻴﺎق ﻓﺮاوان اﻣﻮر اﻳﻦ ﭘﺮورﺷﮕﺎه را ﺑﺮرﺳﻲ و ﭘﻴﮕﻴﺮي ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﺴﺮ‬
 ‫ﺑﻬﺮام ﻋﺮﻓﺎن‬ ‫‪50‬‬

‫اﺳﺘﺎﻧﺪار وﻗﺖ ﻧﻴﺰ ﻫﻤﻮاره رﻳﺎﺳﺖ اﻓﺘﺨﺎري اﻳﻦ اﻧﺠﻤﻦ را داﺷﺖ‪ .‬ﮔﻮﻳﺎ‬
‫اﻳﻦ ﭘﺮورﺷﮕﺎه در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﻬﺰﻳﺴﺘﻲ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺤﻮﻻت ﺳﻴﺎﺳﻲ اﺻﻔﻬﺎن ﺑﺎ ﺷﺮاﻳﻂ و ﺣﻮادث ﻣﻠﻲ و ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت‬

‫دوﻟﺖ ﻣﺮﻛﺰي ارﺗﺒﺎط ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ داﺷﺖ و اﺳﺘﺎﻧﺪار ﻛﻪ ﻣﺠﺮي دﺳﺘﻮرات‬
‫دوﻟﺖ ﺑﻮد در اﻳﻦ ﻣﻮارد اﺧﺘﻴﺎر ﺗﺎم داﺷﺖ‪.‬‬

‫رﻫﺒﺮان ﺳﻴﺎﺳﻲ اﺻﻔﻬﺎن ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺷﺮاﻳﻂ و ﻣﻨﺎﻓﻊ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و‬

‫ﺷﻬﺮي ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖﻫﺎي ﺧﻮد را اﺟﺮا ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﺎﻟﻬﺎي ‪ 1330‬ﺗﺎ ‪1334‬‬
‫ﺷﻤﺴﻲ دوران ﭘﺮ ﺷﺮري ﺑﻮد ﻛﻪ از ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﻨﺎﻓﻊ دو ﻗﺪرت ﺷﺮق و‬
‫ﻏﺮب )اﺗﺤﺎد ﺟﻤﺎﻫﻴﺮ ﺷﻮروي و دول ﻏﺮﺑﻲ( ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺎ‬
‫ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻧﻔﺘﻲ اﻳﻦ ﻗﺪرتﻫﺎ ارﺗﺒﺎط داﺷﺖ‪.‬‬

‫ﭘﺲ از اﻧﺘﺨﺎب دﻛﺘﺮ ﻣﺼﺪق ﻛﻪ ﻣﺤﺒﻮﺑﻴﺖ ﻓﺮاوان داﺷﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ‬

‫ﻧﺨﺴﺖوزﻳﺮي آزادي ﺑﻲ ﺣﺪي ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي اﺣﺰاب داده ﺷﺪ‪ .‬ﺣﺰب‬
‫ﺗﻮده ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﺧﻮد را از زﻣﺎن ﺗﺸﻜﻴﻞ )‪ (1321‬ﺷﺮوع ﻛﺮده و در‬
‫اﺻﻔﻬﺎن ﺑﺎ ﺷﺮﻛﺖ ﻛﺎرﮔﺮان ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﻧﺴﺎﺟﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻧﻴﺮوي ﻏﻴﺮ‬
‫ﻗﺎﺑﻞ اﻧﻜﺎري ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺻﺎرماﻟﺪوﻟﻪ )اﻛﺒﺮ ﻣﺴﻌﻮد ﭘﺴﺮ ﻇﻞاﻟﺴﻠﻄﺎن ﺷﺎﻫﺰاده ﻗﺎﺟﺎر( راﺑﻄﻪ‬

‫ﻧﺰدﻳﻜﻲ ﺑﺎ درﺑﺎر )ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﺷﺎه( داﺷﺖ و رﻛﻦ ﻣﻬﻢ ﺳﻴﺎﺳﻲ اﺻﻔﻬﺎن‬
‫ﺑﻮد‪ .‬در اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﻣﺤﻠﻲ و ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراي ﻣﻠﻲ ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﻲ داﺷﺖ‪،‬‬
‫‪51‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات و ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎ‬

‫اﺳﺘﺎﻧﺪاران وﻗﺖ ﭘﺲ از اﻧﺘﺼﺎب‪ ،‬اﻛﺜﺮ در اﻣﻮر اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺳﻴﺎﺳﻲ‬

‫اﺻﻔﻬﺎن ﺑﺎ او ﻣﺸﺎوره ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ و ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدﻫﺎي او را ﻣﺪ‪ ‬ﻧﻈﺮ ﻗﺮار‬
‫ﻣﻲدادﻧﺪ‪ .‬ﺑﺨﺎﻃﺮ دارم ﻛﻪ روزي ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﭘﺪر ﺑﻪ ﻣﺤﻞ ﻳﻴﻼﻗﻲ‬
‫ﺻﺎرماﻟﺪوﻟﻪ ﻛﻪ ﺧﺎرج از ﺷﻬﺮ ﺑﻮد رﻓﺘﻴﻢ‪ .‬ﻣﺴﻜﻦ او ﺑﺎﻏﻲ ﺑﺰرگ و زﻳﺒﺎ‬
‫ﺑﻮد و ﻫﻮاي ﺧﻨﻚ و ﻣﻄﺒﻮع آن در اوج ﮔﺮﻣﺎي ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﺑﺴﻲ دﻟﻨﺸﻴﻦ‬
‫ﺑﻮد‪.‬‬

‫در ﻓﻀﺎي ﺑﺎز‪ ،‬ﻛﻨﺎر ﺟﻮي رواﻧﻲ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻧﻔﺮ از رﻫﺒﺮان ﺳﻴﺎﺳﻲ و‬
‫ﺣﺰﺑﻲ و اﻗﺘﺼﺎدي اﺻﻔﻬﺎن ﮔﺮد آﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﻛﻮدك ﺣﺎﺿﺮ در ﮔﻮﺷﻪ‬
‫دﻳﮕﺮي ﺟﺪا از ﻣﺠﻤﻊ ﺑﺰرﮔﺎن ﺟﺎ ﮔﺮﻓﺘﻢ‪ .‬ﺷﺮﻛﺖ ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن دﻳﮕﺮ ﻋﺒﺎرت‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ از ﺗﻘﻲ ﻓﺪاﻛﺎر )رﻫﺒﺮ ﭘﺮ ﻗﺪرت ﺣﺰب ﺗﻮده اﺻﻔﻬﺎن(‪ ،‬ﺣﺎج آﻗﺎ‬
‫ﺣﺴﺎم دوﻟﺖآﺑﺎدي )ﺑﺎ ﮔﺮاﻳﺶﻫﺎي ﻣﻠﻲ(‪ ،‬ﻓﺮجاﻟﻪ ﻣﺼﺒﺎح ﻓﺎﻃﻤﻲ )از‬
‫ﺑﺴﺘﮕﺎن دﻛﺘﺮ ﺣﺴﻴﻦ ﻓﺎﻃﻤﻲ وزﻳﺮ اﻣﻮر ﺧﺎرﺟﻪ دﻛﺘﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺼﺪق(‪،‬‬
‫ﺑﺮوﻣﻨﺪ )ﻣﻼك( و اﻣﺎﻣﻲ )ﺗﺎﺟﺮ(‪ .‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﻳﻦ ﺟﻠﺴﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﻛﺎﻧﺪﻳﺪاﻫﺎي‬
‫ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراي ﻣﻠﻲ ‪ 1323‬ﺑﻮد‪ .‬ﻓﺪاﻛﺎر‪ ،‬ﺣﺎج آﻗﺎ ﺣﺴﺎم دوﻟﺖ آﺑﺎدي‪،‬‬
‫اﻣﺎﻣﻲ و ﺑﺮوﻣﻨﺪ ﺑﺮاي ﻧﺎﻣﺰدي ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد و اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻫﻤﻜﺎري ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻣﺨﺎﻟﻒ در اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﻣﺮدم ﺑﺎ در‬

‫ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ زﻣﺎن و ﺷﺮاﻳﻂ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ زﻳﺮا ﻫﻤﻪ ﻗﺪرتﻫﺎ ﺑﺎ وﺟﻮد‬
‫اﺧﺘﻼف ﻧﻈﺮ‪ ،‬ﻋﻘﻴﺪه و ﻣﺮام ﺑﺮاي ﺷﺮﻛﺖ در ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراي ﻣﻠﻲ اﻧﺘﺨﺎب‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
 ‫ﺑﻬﺮام ﻋﺮﻓﺎن‬ ‫‪52‬‬

‫در ﺳﺎل ‪ 1329‬ﺷﻤﺴﻲ ﺑﺮاي اﺧﺬ دﻛﺘﺮاي ﭘﺰﺷﻜﻲ ﺗﺤﺼﻴﻼت ﺧﻮد را‬
‫در داﻧﺸﻜﺪه ﻃﺐ ﺷﻴﺮاز ﺷﺮوع ﻛﺮده و در ﺳﺎل ‪ 1329‬در داﻧﺸﻜﺪه‬
‫ﭘﺰﺷﻜﻲ داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن رﺳﺎﻧﺪم‪ .‬دوران ﺗﺤﺼﻴﻠﻲ ﻣﻦ ﺑﺎ ﺗﺸﻨﺠﺎت‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺷﺪﻳﺪ ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﻮد‪ .‬ﺣﻮادث از آن زﻣﺎﻧﻬﺎ ﺗﺎ ﻛﻨﻮن ﺑﺎ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ و ﻣﻨﺎﻓﻊ دول ﺧﺎرﺟﻲ در ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ ارﺗﺒﺎط ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‬
‫دارد‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ در ﺻﻔﺤﺎت ﻗﺒﻞ اﺷﺎره رﻓﺖ آزادي ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت و‬
‫ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت و ﺗﻈﺎﻫﺮات ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻧﻔﻮذ و ﻗﺪرت ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﭼﭗ )ﺣﺰب ﺗﻮده(‬
‫در ﺗﻤﺎم ﻛﺸﻮر ﺑﻄﻮر ﺑﺎرز ﻣﺤﺴﻮس ﺑﻮد‪ .‬اﻓﻜﺎر آﻧﺎن در ﻧﺴﻞ ﺟﻮان ﺗﺄﺛﻴﺮ‬
‫ﻓﺮاوان داﺷﺖ‪ .‬ﻣﻦ ﻫﻢ ﺑﺎ اﻳﻨﻜﻪ در ﻣﺤﻴﻂ ﻣﻌﺘﺪل و ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﻛﺎر ﺳﻴﺎﺳﻲ و‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ رﺷﺪ ﻛﺮده و ﺑﺎ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺑﻮدم ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ آن ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت ﺑﻪ اﻧﺪﻛﻲ از‬
‫اﻓﻜﺎر آﻧﺎن ﮔﺮاﻳﺶ داﺷﺘﻢ‪ .‬در ﺳﺎل اول داﻧﺸﻜﺪه در ﺷﻴﺮاز در ﺧﺎﻧﻪ ﻳﻜﻲ‬
‫از دوﺳﺘﺎن ﻓﺎﻣﻴﻠﻲ آﻗﺎي اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ اﻟﺒﺮز و ﺑﺎﻧﻮﻳﺶ ﺑﻮدم‪ .‬ﺧﺎﻧﻮاده ﺷﺮﻳﻒ‬
‫و ﺑﺎ ﻣﺤﺒﺘﻲ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﺮا ﭼﻮن ﻓﺮزﻧﺪ ﺟﻮاﻧﻲ از ﺧﻮد ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺮﺣﻮم اﻟﺒﺮز رﺋﻴﺲ ﺑﺎﻧﻚ ﺳﭙﻪ ﺷﻴﺮاز ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺮدي ﺑﻠﻨﺪ ﻗﺎﻣﺖ‪ ،‬ﺧﻮش‬
‫ﺑﺮﺧﻮرد و ﺧﻮش ﻟﺒﺎس ﺑﻮد ﻛﻪ آﻏﺎز روز ﭘﺲ از ﺻﺮف ﺻﺒﺤﺎﻧﻪ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮي ﺑﺎ اﺷﺘﻴﺎق ﺑﻪ ﺳﻮي ﻛﺎر ﻣﻲﺷﺘﺎﻓﺖ و ﭘﺲ از ﭘﺎﻳﺎن ﻛﺎر ﺑﻪ ﻣﻨﺰل‬
‫ﺑﺮ ﻣﻲﮔﺸﺖ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ او ﺑﻪ ﻧﻈﻢ اﻣﻮر از ﺻﻔﺎت ﺷﻐﻠﻲ او ﺣﻜﺎﻳﺖ ﻣﻲﻛﺮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از اﺧﺘﺘﺎم ﻛﺎر اداري و ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﻣﻨﺰل‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎم ﺻﺮف ﭼﺎي در ﻛﻨﺎر‬
‫او ﻣﻲﻧﺸﺴﺘﻢ‪ .‬از ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﻣﻦ ﻣﻲﭘﺮﺳﻴﺪ و درﺑﺎره اﻣﻮر روز ﺻﺤﺒﺖ‬
‫‪53‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات و ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎ‬

‫ﻣﻲﻛﺮدﻳﻢ‪ .‬ﻳﻜﺒﺎر در ﻣﻴﺎن ﮔﻔﺘﮕﻮ ﻣﻦ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎ و ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت ﭼﭗ‬

‫از ﺣﻜﻮﻣﺖ رﺿﺎﺷﺎه ﺑﺪﮔﻮﻳﻲ ﻛﺮدم‪ ،‬ﺑﺎ ﻟﺤﻦ ﻣﻬﺮﺑﺎن و ﻣﻼﻳﻢ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺒﻢ‪،‬‬
‫ﺗﻮ ﭼﻨﺪي ﭘﻴﺶ ﺑﺎ اﺗﻮﺑﻮس ﺻﺒﺢ از اﺻﻔﻬﺎن ﺣﺮﻛﺖ ﻛﺮده ﻋﺼﺮ آن روز‬
‫ﺑﻪ اﻳﻨﺠﺎ رﺳﻴﺪي‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺴﺎﻓﺮت راﺣﺖ و ﺑﻲ ﺧﻄﺮ ﻗﺒﻞ از ﺣﻜﻮﻣﺖ‬
‫رﺿﺎﺷﺎه اﻣﻜﺎن ﭘﺬﻳﺮ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻗﺒﻞ از رﺿﺎﺷﺎه ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺴﺎﻓﺮﺗﻲ در ﻣﺪت‬
‫ﻃﻮﻻﻧﻲﺗﺮ و ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﺑﺎ ﺧﻄﺮ دزدان و راﻫﺰﻧﺎن ﻣﺴﻠﺢ و ﺑﺎج ﮔﻴﺮان ﻣﻴﺴﺮ‬
‫ﻣﻲﺷﺪ‪ «.‬آﻟﻮده ﻛﺮدن اﻓﻜﺎر ﻣﺮدم ﺑﻪ وﻳﮋه ﻣﻐﺰﻫﺎي ﺟﻮان ﺑﺎ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت‬
‫اﻧﺤﺮاﻓﻲ ﺑﻪ ﻣﻜﺎن ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﺧﺎﺻﻲ واﺑﺴﺘﻪ ﻧﻴﺴﺖ و در اﻛﺜﺮ ﺟﻮاﻣﻊ‬
‫آﺷﻜﺎر اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت ﭼﭙﻲ )ﺗﻮدهاي ‪ -‬ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺘﻲ( و ﺿﺪ ﺳﻠﻄﻨﺖ در آن زﻣﺎن ﺑﺎ‬

‫ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ ﺑﻲﺳﻮادي و دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري رﺿﺎﺷﺎه ﺟﻮﻻن ﻣﻲدادﻧﺪ ﺑﺪون اﻳﻦ ﻛﻪ‬
‫ﺧﺪﻣﺎت اﻳﻦ ﻣﺮد ﺑﻲﺳﻮاد!! داراي ﻧﺒﻮغ و وﻃﻦ ﭘﺮﺳﺖ را ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﻗﺮار‬
‫دﻫﻨﺪ‪ .‬دوران ﺳﻠﻄﻨﺖ رﺿﺎﺷﺎه ﺑﺎ ﺣﻜﻮﻣﺖ آﺗﺎﺗﻮرك در ﺗﺮﻛﻴﻪ ﻫﻤﺰﻣﺎن‬
‫ﺑﻮد ﺷﺎﻳﺪ اﻓﻜﺎر و ﻫﺪفﻫﺎي ﻣﻠﻲ اﻳﻦ دو ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺸﺘﺮك‬
‫ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫ﭘﺲ از اﻳﺠﺎد ﻳﻚ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﻘﺘﺪر ﻣﺮﻛﺰي ﺗﻤﺎم ﺗﺄﺳﻴﺴﺎت ﺣﻜﻮﻣﺘﻲ و‬

‫ﻣﻠﻲ ﻓﻌﻠﻲ از زﻣﺎن او ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪﺗﺮﻳﻦ اﻗﺪام او اﻳﺠﺎد‬
‫داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان‪ ،‬وزارت ﻓﺮﻫﻨﮓ و اﻋﺰام داﻧﺸﺠﻮ ﺑﻪ ﺧﺎرج ﺟﻬﺖ ﺗﺮﺑﻴﺖ‬
‫ﻧﻴﺮوي ﻣﺘﺨﺼﺺ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﻣﻤﻠﻜﺖ و ﺗﺄﻣﻴﻦ اﺳﺘﺎدان داﻧﺸﮕﺎه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
 ‫ﺑﻬﺮام ﻋﺮﻓﺎن‬ ‫‪54‬‬

‫دﻳﮕﺮ از اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﻬﻢ او اﻳﺠﺎد راه آﻫﻦ ﺳﺮاﺳﺮي اﻳﺮان ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻗﺪاﻣﺎت و ﺧﺪﻣﺎت رﺿﺎﺷﺎه در ﻣﺮاﺟﻊ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ذﻛﺮ‬

‫ﺷﺪه و در دﺳﺘﺮس ﻫﻤﮕﺎن ﻗﺮار دارد‪.‬‬

‫ﭘﺲ از اﻗﺎﻣﺖ ﻣﻦ در ﺷﻴﺮاز و اﺗﻤﺎم اوﻟﻴﻦ ﺳﺎل ﺗﺤﺼﻴﻞ در داﻧﺸﻜﺪه‬

‫ﭘﺰﺷﻜﻲ ﺷﻴﺮاز‪ ،‬ﺑﺮاي اداﻣﻪ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﺑﻪ داﻧﺸﻜﺪه ﭘﺰﺷﻜﻲ ﺗﻬﺮان ﭘﻴﻮﺳﺘﻢ‪.‬‬
‫در دوران اﻗﺎﻣﺖ در ﺗﻬﺮان ﺗﻌﻄﻴﻼت ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن را در اﺻﻔﻬﺎن ﻣﻲﮔﺬراﻧﺪم‪.‬‬

‫در اﻳﻦ زﻣﺎن ﺑﺤﺒﻮﺣﻪ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻣﻠﻲ ﺷﺪن ﺻﻨﻌﺖ ﻧﻔﺖ ﺷﺪت ﻳﺎﻓﺖ و‬
‫ﻣﻠﻲ ﺷﺪن ﻧﻔﺖ ﻛﺸﻮر در ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراي ﻣﻠﻲ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن آﻣﺪ‪ ،‬در اﻳﻦ ﻣﻮﻗﻊ‬
‫ﻣﺮﺣﻮم ﺣﺎﺟﻲ ﻋﻠﻲ رزم آرا ﺑﻪ ﻧﺨﺴﺖ وزﻳﺮي اﻳﺮان ﻣﻨﺼﻮب ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬او‬
‫ﻳﻜﻲ از ﺑﺎزﻳﮕﺮان اﺻﻠﻲ ﻋﺮﺻﻪ ﺳﻴﺎﺳﻲ در آن زﻣﺎن ﺑﻮد ﻧﻈﺮﻳﺎت او ﻣﻮرد‬
‫ﭘﺴﻨﺪ ﻃﺮﻓﺪاران ﻣﻠﻲ ﺷﺪن ﺻﻨﻌﺖ ﻧﻔﺖ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺷﺎﻳﻌﺎﺗﻲ از ﻣﺬاﻛﺮات‬
‫ﻣﺤﺮﻣﺎﻧﻪ او ﺑﺎ روﺳﻴﻪ ﺑﺮاي اﺳﺘﺨﺮاج ﻧﻔﺖ ﺷﻤﺎل در ﻣﺤﺎﻓﻞ ﺳﻴﺎﺳﻲ در‬
‫ﮔﺮدش ﺑﻮد‪.‬‬

‫رزمآرا ﭘﺲ از ﻳﻜﺴﺎل در ‪ 16‬اﺳﻔﻨﺪ ‪ 1329‬ﺑﻪ دﺳﺖ ﺧﻠﻴﻞ ﻃﻬﻤﺎﺳﺒﻲ‬

‫ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﻴﺪ‪ .‬ﺧﻠﻴﻞ ﻃﻬﻤﺎﺳﺒﻲ ﺑﺎ ﻋﻨﻮان ﺟﺪﻳﺪ اﺳﺘﺎد ﺧﻠﻴﻞ ﻃﻬﻤﺎﺳﺒﻲ ﺑﺮ‬
‫اﺛﺮ ﺗﻈﺎﻫﺮات ﻣﺮدم از زﻧﺪان آزاد ﺷﺪ‪ .‬رزمآرا اﺑﺘﺪا ﺑﺎﺷﺮﻛﺖ ﻧﻔﺖ )‪(AIOC‬‬
‫در ﻣﺬاﻛﺮه ﺑﻮد و ﺳﻌﻲ ﻣﻲﻛﺮد ﺳﻬﻢ اﻳﺮان را ﺑﻪ ﭘﻨﺠﺎه درﺻﺪ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺮﻛﺖ ﻗﺒﻮل ﻧﻜﺮد وﻟﻲ ﻳﻜﺴﺎل ﺑﻌﺪ در زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﺬاﻛﺮات ﻣﻠﻲ ﺷﺪن‬
‫‪55‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات و ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎ‬

‫ﻧﻔﺖ در ﺟﺮﻳﺎن ﺑﻮد ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺳﻬﻢ ‪ 50‬درﺻﺪ را ﻗﺒﻮل ﻛﻨﻨﺪ وﻟﻲ ﺑﺎ‬
‫ﻣﻠﻲ ﺷﺪن ﻧﻔﺖ در ‪ 29‬اﺳﻔﻨﺪ ‪ 1329‬و ﻗﺘﻞ رزم آرا ﺟﺮﻳﺎن ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬

‫دﻛﺘﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺼﺪق ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻣﺪار ﻣﻠﻲ و ﻣﺤﺒﻮب ﻣﺮدم ﺑﻮد ﺑﺎ‬
‫ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ ﻣﺠﻠﺲ ﺑﻪ ﻧﺨﺴﺖ وزﻳﺮي ﻣﻨﺼﻮب ﺷﺪ و ﺑﺎ آزادي اﺣﺰاب و‬
‫ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت ﺗﺸﻨﺠﺎت ﺷﺪﻳﺪ در ﺳﺮاﺳﺮ ﻛﺸﻮر ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪ‪ .‬ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي‬
‫ﺣﺰب ﺗﻮده اﺻﻄﻜﺎك ﺑﺎ ﺟﺒﻬﻪ ﻣﻠﻲ و ﺳﺎﻳﺮ اﺣﺰاب ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺴﺖﻫﺎ‬
‫و دﻳﮕﺮان در ﻣﺤﻴﻂ داﻧﺸﺠﻮﻳﻲ داﻧﺸﮕﺎه ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺤﺴﻮس و ﻧﮕﺮان ﻛﻨﻨﺪه‬
‫ﺑﻮد‪ .‬داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ﻓﻌﺎل ﺣﺰﺑﻲ ﺟﺮاﻳﺪ ﺣﺰﺑﻲ ﺧﻮد را در داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻮزﻳﻊ‬
‫ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﺸﺎﺟﺮه ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲﺷﺪ و ﺑﺎ دﺧﺎﻟﺖ ﻧﻴﺮوﻫﺎي‬
‫ﻧﻈﺎﻣﻲ داﻧﺸﮕﺎه را ﻣﻲﺑﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻓﺰاﻳﺶ ﻗﺪرت ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﭼﭙﻲ و ﻧﮕﺮاﻧﻲ از‬
‫ﺷﺮﻛﺖ روﺳﻴﻪ در اﺳﺘﺨﺮاج ﻧﻔﺖ ﺷﻤﺎل ﻣﻮﺟﺐ ﻧﮕﺮاﻧﻲ ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ‬
‫و ﺳﻴﺎﺳﺘﻤﺪاران آﻣﺮﻳﻜﺎ و اﻧﮕﻠﻴﺲ ﮔﺮدﻳﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺷﺎه و اﻃﺮاﻓﻴﺎن او ﺑﺎ اﻳﻦ‬
‫ﻧﮕﺮاﻧﻲ ﻫﻤﺪرد ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﻜﺎن ﻛﺴﺐ ﻗﺪرت ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﭼﭗ و اﻳﺠﺎد ﻳﻚ‬
‫ﺣﻜﻮﻣﺖ ﭼﭙﻲ و ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺘﻲ ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ اﻣﻜﺎن ﭘﺬﻳﺮ ﻣﻲﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺎرﻳﺦ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﭼﭗ در اﻳﺮان و ﻧﺘﺎﻳﺞ آن در اﻳﺮان در ﻛﺘﺎب‬

‫اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ‪) Rebels with a Cause‬ﻃﻐﻴﺎن ﮔﺮان ﺑﺎ ﻫﺪف( ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﺎزﻳﺎر‬
‫ﺑﻬﺮوز ﺑﻄﻮر ﻛﺎﻣﻞ و ﻣﺴﺘﺪل ﺑﻪ ﻧﮕﺎرش در آﻣﺪه‪ .‬دوران ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ آﻧﺎن از‬
‫‪ 1320‬اﺷﻐﺎل اﻳﺮان از ﺳﻮي ﻣﺘﻔﻘﻴﻦ در ﺟﻨﮓ دوم ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺗﺎ ﺳﺎل ‪1342‬‬
‫اداﻣﻪ داﺷﺖ‪.‬‬
 ‫اﺷﺎره ﺑﻪ ﺗﺎرﻳﺦ‬

‫از ﻧﻈﺮ ﺗﺎرﻳﺨﻲ اﺷﺎره ﺑﻪ ﺗﺮور رﺟﺎل ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻣﻄﺒﻮﻋﺎﺗﻲ و ﺣﻜﻮﻣﺘﻲ در‬
‫ﺗﻤﺎم دوران ﺗﺼﺎدﻣﺎت ﺑﻴﻦ اﺣﺰاب ﭼﭙﻲ و ﻣﻠﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﻣﺴﻌﻮد روزﻧﺎﻣﻪ ﻧﮕﺎر و ﻧﺎﺷﺮ روزﻧﺎﻣﻪ ﻣﺮد اﻣﺮوز ﻳﻜﻲ از ﻧﺸﺮﻳﺎت ﺿﺪ‬
‫ﺳﻠﻄﻨﺘﻲ آن دوران ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻳﺎد دارم ﻛﻪ در ﻳﻜﻲ از ﺷﻤﺎرهﻫﺎي ﺧﻮد ﻋﻜﺲ‬
‫ﭘﺎﻟﺘﻮي ﭘﻮﺳﺖ اﺷﺮف ﭘﻬﻠﻮي را ﭼﺎپ ﻛﺮد و از رواﺑﻂ ﺧﺎرج از ازدواج‬
‫او ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪ و ﺑﻪ ﺟﺎه ﻃﻠﺒﻲ و ﻫﺮزﮔﻲ او آﺷﻜﺎرا ﺣﻤﻠﻪ ﻛﺮده ﺑﻮد‪.‬‬

‫اﮔﺮ ﭼﻪ در دﻧﻴﺎي اﻣﺮوزي ﻏﺮب اﻳﻦ زﺷﺘﻲﻫﺎ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮلاﻧﺪ وﻟﻲ در‬
‫آن زﻣﺎن و ﺷﺎﻳﺪ اﻛﻨﻮن ﻧﻴﺰ در اﻳﺮان ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺴﻌﻮد در‬
‫ﺳﺎل ‪ 1327‬ﺷﻤﺴﻲ ﺑﻪ ﺿﺮب ﮔﻠﻮﻟﻪ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﻴﺪ‪ .‬ﺷﺎﻳﻊ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻋﻮاﻣﻞ‬
‫دوﻟﺘﻲ و ﺳﻠﻄﻨﺘﻲ در ﻗﺘﻞ او ﻧﻘﺶ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬دو ﺳﺎل ﺑﻌﺪ اﺣﻤﺪ دﻫﻘﺎن‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه ﻣﺠﻠﺲ و ﻧﺎﺷﺮ ﻣﺠﻠﻪ ﺗﻬﺮان ﻣﺼﻮر )ﺿﺪ ﺗﻮده( ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﻴﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎ اﻳﻦ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻋﻮاﻣﻞ ﭼﭙﻲ و اﻣﻜﺎن اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻔﺘﻲ روﺳﻴﻪ در‬
‫اﻳﺮان‪ ،‬آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺷﺎه را وادار ﺑﻪ ﺑﺮﻛﻨﺎري ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺼﺪق ﻛﺮد‪ .‬ﺷﺎه ﻓﺮﻣﺎن‬
‫ﻧﺨﺴﺖ وزﻳﺮي را ﺑﺮاي ﺳﺮﻟﺸﻜﺮ زاﻫﺪي ﺻﺎدر و اﻳﺮان را ﺗﺮك ﻛﺮد و ﺑﻪ‬
‫اﻳﺘﺎﻟﻴﺎ رﻓﺖ‪ .‬ﭘﺲ ازﻣﻮﻓﻘﻴ‪‬ﺖ ﻛﻮدﺗﺎي ﺳﺮﻟﺸﻜﺮ زاﻫﺪي‪ ،‬ﺷﺎه ﭘﺲ از ﭼﻨﺪ‬
‫روز ﺑﻪ اﻳﺮان ﺑﺮﮔﺸﺖ و دﻛﺘﺮ ﻣﺼﺪق ﺑﻪ ﺳﻪ ﺳﺎل ﺑﺎزداﺷﺖ در ﻣﻨﺰل‬
‫ﻣﺤﻜﻮم ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪- 56 -‬‬
‫‪57‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات و ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎ‬

‫ﺗﻐﻴﻴﺮات رواﻧﻲ و روش ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎﺷﺎه ﭘﺲ از اﻳﻦ ﺣﻮادث‬

‫و ﮔﺮاﻳﺶ او از آن ﭘﺲ ﺑﻪ اﻋﻤﺎل ﻗﺪرت از دﻳﺪ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟ‪‬ﻪ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫در اﻳﻦ ﺳﺎﻟﻬﺎ ﻛﺸﻮر دورهﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن آراﻣﺶ و ﺷﻮرش را‬

‫ﻣﻲﮔﺬراﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺗﻼﻃﻢﻫﺎ ﺳﻔﻴﻨﻪ ﻛﺸﻮر ﺑﺎ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻧﺎﺧﺪاي آن‬
‫ﻫﻤﮕﻮن ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﻣﺤﻤﺪ رﺿﺎﺷﺎه در ﺳﻦ ‪ 6‬ﺳﺎﻟﮕﻲ ﺑﺮاي ﺗﺤﺼﻴﻞ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺷﺒﺎﻧﻪ روزي‬

‫در ﺳﻮﺋﻴﺲ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺷﺪ‪ 16 .‬ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ اﻳﺮان ﺑﺎزﮔﺸﺖ و در‬
‫داﻧﺸﻜﺪه اﻓﺴﺮي ﺗﻬﺮان اداﻣﻪ ﺗﺤﺼﻴﻞ داد‪ .‬ﻧﺎﮔﻬﺎن در ﺳﻦ ‪ 22‬ﺳﺎﻟﮕﻲ ﻳﻚ‬
‫ﺟﻮان ﺑﻲ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺑﺎ ﻣﺨﻠﻮﻃﻲ از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﺮق و ﻏﺮب ﺑﻪ ﺗﺨﺖ ﺳﻠﻄﻨﺖ‬
‫ﻧﺸﺴﺖ‪ .‬زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ اﻳﺮان را دو ﻧﻴﺮوي ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ از ﺷﻤﺎل و ﺟﻨﻮب اﺷﻐﺎل‬
‫ﻛﺮدهاﻧﺪ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ اﻧﮕﻠﻴﺲ روﺳﻴﻪ و اﻣﺮﻳﻜﺎ از راه آﻫﻦ ﺳﺮاﺳﺮي‬
‫ﺑﺮاي اﻧﺘﻘﺎل ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ و اﺳﻠﺤﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻣﺘﻔﻘﻴﻦ‬
‫در اﻛﺜﺮ ﺷﻬﺮﻫﺎي اﻳﺮان در ﮔﺬرﻧﺪ و ﻧﺨﺴﺖ وزﻳﺮ زﻣﺎن ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ »ﻣﻲآﻳﻨﺪ‬
‫و ﻣﻲروﻧﺪ و ﺑﻪ ﻛﺴﻲ ﻛﺎري ﻧﺪارﻧﺪ‪«.‬‬

‫ﺑﺪون ﺗﺮدﻳﺪ ﻣﺤﻤﺪ رﺿﺎﺷﺎه در اﻳﻦ زﻣﺎن آﻣﺎدﮔﻲ ﻧﺎﺧﺪاﻳﻲ ﻛﺸﺘﻲ‬

‫ﻛﺸﻮر را در ﻣﻴﺎن اﻳﻦ درﻳﺎي ﻃﻮﻓﺎن زده ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬
 ‫ﺑﻬﺮام ﻋﺮﻓﺎن‬ ‫‪58‬‬

‫ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻲ ﻓﺮوﻏﻲ ﻧﺨﺴﺖ وزﻳﺮ وﻗﺖ ﺑﻪ ﻛﺎرداﻧﻲ و ﻣﻬﺎرت ﺳﻴﺎﺳﻲ‬

‫ﺷﻬﺮت داﺷﺖ‪ .‬در ﻗﺮارداد ﺑﺎ ﻣﺘﻔﻘﻴﻦ ﺑﺮاي اﺳﺘﻘﻼل و ﺗﻤﺎﻣﻴﺖ اراﺿﻲ‬
‫ﻛﺸﻮر و ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ از ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮي ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺪون ﺗﺮدﻳﺪ زﻧﺪﮔﻲ در ﺳﻮﺋﻴﺲ اﮔﺮﭼﻪ ﻛﻮﺗﺎه در ﺳﺎﻟﻬﺎي ﻛﻮدﻛﻲ و‬

‫ﻧﻮﺟﻮاﻧﻲ در ﺷﺨﺼﻴﺖ و ﻓﺮﻫﻨﮓ او ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻓﺮاوان داﺷﺖ‪.‬‬

‫ﻧﺪاﻧﻢ ﻛﺎري او در اﺑﺘﺪاي زﻣﺎﻣﺪاري ﺑﻪ ﻧﺎﭼﺎر او را ﻣﺘﻜﻲ ﺑﻪ ﻣﺸﺎوران‬

‫درﺑﺎر ﻛﺮد اﮔﺮ ﭼﻪ در اﺑﺘﺪا ﻻزم ﺑﻮد‪ .‬وﻟﻲ ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻳﻚ‬
‫ﺣﻜﻮﻣﺖ اﻟﻴﮕﺎرﺷﻲ ﻣﺮﻛﺰي درآﻣﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺤﺚ درﺑﺎره ﺟﺰﺋﻴﺎت اﺗﻔﺎﻗﺎت زﻧﺪﮔﻲ و ﺣﻜﻮﻣﺖ او از ﺣﻮﺻﻠﻪ اﻳﻦ‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺧﺎرج اﺳﺖ وﻟﻲ ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ اﻛﺜﺮ ﺗﺤﻮﻻت ﺳﻴﺎﺳﻲ‬
‫ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻛﻨﺘﺮل ﻧﻔﺖ اﻳﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ اﺳﺖ ﺗﺸﻨﺠﺎت ﺷﺪﻳﺪ ﺳﻴﺎﺳﻲ‬
‫اﻳﺮان در زﻣﺎن ﻣﺤﻤﺪ رﺿﺎﺷﺎه ﻫﻢ ﻧﺎﺷﻲ از ﻫﻤﻴﻦ ﭘﺪﻳﺪه اﺳﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ‬
‫دﻟﻴﻞ ﺑﺴﻴﺎري او را ﺿﻌﻴﻒ ﻣﻲﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ از ﺷﻜﺴﺖﻫﺎ و رﻫﺎﻳﻲ از‬
‫ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺳﻮء ﻗﺼﺪ ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ ﺑﻪ دﻳﻦ ﭘﻨﺎه آورد‪ .‬ﻧﺠﺎت از ﺳﻮءﻗﺼﺪﻫﺎ را‬
‫ﺑﻪﻋﻠﺖ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ اوﻟﻴﺎء دﻳﻦ و اﺋﻤﻪ اﻃﻬﺎر از ﺧﻮد ﻣﻲداﻧﺴﺖ‪ .‬اﻫﻢ‬
‫ﺧﺪﻣﺎت او ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از آزادي زﻧﺎن‪ ،‬ﺗﻘﺴﻴﻢ اراﺿﻲ‪ ،‬ﺗﻐﺬﻳﻪ راﻳﮕﺎن داﻧﺶ‬
‫آﻣﻮزان ﻣﺪارس‪ ،‬اﻳﺠﺎد ﺳﭙﺎه داﻧﺶ و ﺳﭙﺎه ﺑﻬﺪاﺷﺖ و آﻣﻮزش راﻳﮕﺎن در‬
‫ﻫﻤﻪ ﻣﻘﺎﻃﻊ ﺗﺤﺼﻴﻠﻲ از اﺑﺘﺪاﻳﻲ ﺗﺎ داﻧﺸﮕﺎه‪ ،‬ﺑﺪون ﺷﻚ ﻣﺤﻤﺪ رﺿﺎﺷﺎه‬
‫‪59‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات و ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎ‬

‫در ﻧﻈﺮ داﺷﺖ ﻛﻪ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺑﺎ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﻓﻨﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬

‫ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﻣﻤﺎﻟﻚ ﻣﺘﺮﻗﻲ ﺟﻬﺎن ﺑﺮاﺑﺮي و رﻗﺎﺑﺖ ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫دراﻳﻦ دوران ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ زﻧﺎن در ﻫﻤﻪ اﻣﻮر و ﺳﻄﻮح زﻧﺪﮔﻲ ﻣﺜﻞ‬

‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن ﭘﻬﻠﻮي‪ ،‬ﺗﺤﺼﻴﻞ در رﺷﺘﻪ ﭘﺰﺷﻜﻲ‪ ،‬ﻣﻬﻤﺎﻧﺪار‬
‫ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎﻳﻲ ﻫﻤﺎ‪ ،‬دﺑﻴﺮي دﺑﻴﺮﺳﺘﺎن و ﺑﺴﻴﺎري از ﭘﻴﺸﻪﻫﺎي دﻳﮕﺮ اداﻣﻪ‬
‫ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬

‫داﻧﺸﻜﺪه اﻓﺴﺮي ﺷﻬﺮﺑﺎﻧﻲ در اﻳﻦ دوران اﻓﺘﺘﺎح ﺷﺪ‪ .‬ﻣﺸﺎﻫﺪه اﻓﺴﺮان‬

‫ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻛﺮده ﺟﻮان ﺑﺎ ﻳﻮﻧﻴﻔﻮرم ﺟﺪﻳﺪ ﺟﻠﺐ ﺗﻮﺟﻪ ﻣﻲﻛﺮد و اﻧﺘﻈﺎر‬
‫ﻣﻲرﻓﺖ ﻛﻪ ﻧﻴﺮوي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪيﻫﺎي ﻣﺮدم ﭘﺎﺳﺦ دﻫﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖﻫﺎي اﻳﻦ زﻣﺎن ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺳﻪﮔﺎﻧﻪ درﻳﺎﻳﻲ‪،‬‬

‫ﻫﻮاﻳﻲ‪ ،‬و زﻣﻴﻨﻲ ﺑﻮد‪.‬‬

‫اﻓﺴﺮان ﺟﻮان ﺟﺪﻳﺪ در داﻧﺸﻜﺪهﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ آﻣﺮﻳﻜﺎ دورهﻫﺎي‬

‫آﻣﻮزﺷﻲ را ﻣﻲﮔﺬراﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﻛﻴﺴﻴﻨﺠﺮ وزﻳﺮ اﻣﻮر ﺧﺎرﺟﻪ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻃﺮﻓﺪار‬
‫ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ اﻳﺮان ﺑﻮد ﺗﺎ اﻳﺮان ﺑﺘﻮاﻧﺪ اﻣﻨﻴﺖ ﺧﻠﻴﺞ ﻓﺎرس را ﺑﻪ‬
‫ﻋﻬﺪه ﺑﮕﻴﺮد‪.‬‬

‫اﮔﺮﭼﻪ ﺑﺎ اﻣﺘﻴﺎز درآﻣﺪ ﻧﻔﺖ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖﻫﺎي ﺟﺎﻟﺒﻲ در اﻛﺜﺮ ﺷﺌﻮن‬

‫ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺣﺎﺻﻞ ﮔﺮدﻳﺪ وﻟﻲ اﻳﻦ ﺑﻬﺒﻮدي ﺑﺮاي ﮔﺮوﻫﻲ از ﻣﺮدم ﻣﺤﺴﻮس‬
‫ﻧﺒﻮد و اﺧﺘﻼف ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ ﮔﺴﺘﺮش ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﻗﺒﻼً اﺷﺎره رﻓﺖ اﻳﻦ‬
 ‫ﺑﻬﺮام ﻋﺮﻓﺎن‬ ‫‪60‬‬

‫ﭘﺪﻳﺪهاي اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻧﺘﻴﺠﻪ روشﻫﺎي ﺣﻜﻮﻣﺖ دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري و اﻟﻴﮕﺎرﺷﻲ‬

‫ﺑﻮﺟﻮد ﻣﻲآﻳﺪ و ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ ﺑﻪ اﻧﺤﻄﺎط ﻣﻨﺠﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
 ‫– ‪– 61‬‬
‫بین سالهای ‪ ۱۳۱۰‬تا ‪ ۱۳۲۰‬شمسی‪ ،‬مراسمی در عمارت چهلستون اصفهان‪ ،‬ردیف اول ایستاده‪ :‬استاندار وقت‬
‫در میان و احمد عرفان (رییس تربیت بدنی) نفر سوم از سمت راست‪ ،‬اهدای جوایز ورزشی‪.‬‬
‫بین سالهای ‪ ۱۳۲۰‬تا ‪ ۱۳۳۰‬شمسی‪ ،‬مراسمی در عمارت چهلستون‬
‫اصفهان‪ ،‬احمد عرفان (مشغول تنظیم جوایز)‪ ،‬اهدای جوایز ورزشی‪.‬‬

‫دهه ‪ ۱۳۲۰‬شمسی‪ ،‬منزل احمد و ملک عرفان‪ ،‬سید علی اکبر‬

‫ابرقوئی (سردبیر روزنامه عرفان) نفر سمت چپ‪ ،‬جلسه مطبوعاتی‬
‫به مناسبت بازدید نماینده مطبوعاتی مصر در اصفهان‪.‬‬

‫– ‪– 62‬‬
‫دهه ‪ ۱۳۲۰‬شمسی‪ ،‬منزل احمد و ملک عرفان‪ ،‬نفر سوم از سمت راست‪:‬‬
‫میهن خواه (مدیر روزنامه ستاره اصفهان)‪ ،‬نفر چهارم‪ :‬بانو ملک عرفان‪،‬‬
‫نفر پنجم‪ :‬امیرقلی امینی (مدیر روزنامه اصفهان) و نفر ایستاده‪ :‬احمد‬
‫عرفان‪ ،‬جلسه مطبوعاتی‪( .‬تنها این افراد در عکس شناخته می شوند‪).‬‬

‫بانو ملک عرفان‪ ،‬مدیر‬

‫روزنامه عرفان پس از‬
‫درگذشت احمد عرفان‪.‬‬

‫– ‪– 63‬‬
‫– ‪– 64‬‬
‫بین سالهای ‪ ۱۳۲۰‬تا ‪ ،۱۳۳۰‬پرورشگاه‪ ،‬ردیف اول نشسته‪ ،‬نفر چهارم از سمت راست‪ :‬بانو حوری زند (همسر استاندار ابوالقاسم امینی)‪،‬‬
‫نفر اول از چپ‪ :‬بانو مهین فیلسوف‪ ،‬ردیف ایستاده از سمت راست‪ :‬بانوان انور مسعود‪ ،‬اختر مسعود‪ ،‬فخری نوربخش‪ ،‬توران قهرمان‪،‬‬
‫ملک عرفان (رییس انجمن)‪ ،‬شوکت اردالن و مهین قهرمان‪ ،‬جلسه انجمن خیریه بانوان‪( .‬تنها این افراد در عکس شناخته می شوند‪).‬‬
 ‫– ‪– 65‬‬
‫دهه ‪ ۱۳۲۰‬شمسی‪ ،‬دبیرستان بهشت آیین‪ ،‬ردیف اول نشسته از سمت راست‪ :‬فخری نوربخش (دبیر)‪،‬‬
‫خانم آیدین (مدیر انگلیسی دبیرستان)‪ ،‬شوکت اردالن (دبیر)‪ ،‬ملک عرفان (دبیر)‪ ،‬خانم ایزاک (معاون‬
‫دبیرستان)‪ ،‬ردیف ایستاده‪ :‬دانش آموزان کالس‪ ،‬جمعی از دبیران و دانش آموزان‪.‬‬
‫– ‪– 66‬‬
‫بین سالهای‪ ۱۲۹۰‬تا ‪ ۱۳۱۰‬شمسی‪ ،‬کالج ‪ ،S.M.C‬ردیف اول نشسته نفر سوم از سمت راست با کاله پهلوی‪ :‬میرزا‬
‫داوود خان آرین (پدربزرگ مادری نویسنده و معاون ایرانی کالج)‪ ،‬نفر دوم نشسته از سمت راست‪ :‬عبدالمسیح آرین‬
‫(دانش آموز)‪ ،‬نفر سوم‪ ،‬احمد عرفان (دبیر ادبیات)‪ ،‬دبیران کالج‪( .‬تنها این افراد در عکس شناخته می شوند‪).‬‬
 ‫– ‪– 67‬‬
‫بین سالهای ‪ ۱۳۲۰‬تا ‪ ۱۳۳۰‬شمسی‪ ،‬در استانداری اصفهان برخی با لباس تاکسیدو‪ ،‬نفر دوم از سمت‬
‫چپ‪ :‬احمد عرفان‪ ،‬مراسم رسمی‪( .‬تنها این افراد در عکس شناخته می شوند‪).‬‬
‫بین سالهای ‪ ۱۳۲۰‬تا ‪ ۱۳۳۰‬شمسی‪ ،‬خارج از شهر‪ ،‬احمد عرفان‬
‫به اتفاق عبدالحسین سپنتا‪ ،‬شرکت در مراسم رسمی‪.‬‬

‫سال ‪ ،۱۳۹۷‬بیمارستان ‪ ،DCH‬سمت چپ میز دکتر بهرام عرفان و‬

‫در سمت راست خانم ریمندی قرار دارند‪ ،‬جشن نوروز‪.‬‬

‫– ‪– 68‬‬
 ‫احمد عرفان‪ ،‬موسس و‬
‫مدیر روزنامه عرفان‪.‬‬

‫شادروان محمدعلی مکرم‪،‬‬

‫شاعر مبارز با خرافات و‬
‫موسس روزنامه مکرم‪.‬‬

‫– ‪– 69‬‬
‫سال ‪ ۱۳۰۸‬شمسی‪ ،‬تصویر صفحه ای از روزنامه عرفان در سالهای اولیه انتشار‪.‬‬
‫– ‪– 70‬‬
 ‫– ‪– 71‬‬
‫سال ‪ ۱۲۹۱‬شمسی‪ ،‬میدان فوتبال ‪ S.M.C‬ساختمان شبانه روزی کالج و گنبد مسجد شاه‬
‫در پشت نمایان است‪ .‬بیشتر تماشاکنندگان با کاله پهلوی هستند‪.‬‬
‫– ‪– 72‬‬
‫دهه ‪ ۳۰‬شمسی‪ ،‬نفر سوم از سمت راست‪ :‬بانو ملک عرفان‪ ،‬بانوان اصفهان در یک مراسم رسمی‪.‬‬
 ‫– ‪– 73‬‬
‫سال ‪ ۱۳۱۷‬شمسی‪ ،‬باغ شرف در دستگرد اصفهان‪ ،‬نفر اول از سمت راست‪ :‬ملک عرفان‪ ،‬نفر سوم‪:‬‬
‫احمد عرفان‪ ،‬نفر چهارم‪ :‬آقای ایزدی صاحب داروخانه ایزدی‪ ،‬نفر پنجم‪ :‬بهرام عرفان‪.‬‬
‫سال ‪ ۱۳۰۷‬شمسی‪ ،‬عکس ازدواج احمد و ملک عرفان‪.‬‬
‫– ‪– 74‬‬
 ‫– ‪– 75‬‬
‫‪ ۱۴‬بهمن ‪ ۱۳۲۹‬شمسی‪ ،‬منزل احمد و ملک عرفان‪ ،‬نفر اول نشسته از سمت راست‪ :‬احمد عرفان‪ ،‬نفر دوم‪ :‬استاد عباس‬
‫غالب مصطفوی اصفهانی (نماینده فرهنگی مصر)‪ ،‬نفر اول ایستاده از سمت چپ‪ :‬میهن خواه (مدیر روزنامه ستاره‬
‫اصفهان)‪ ،‬مجلس ضیافت مطبوعاتی به مناسبت نماینده فرهنگی مصر‪( .‬تنها این افراد در عکس شناخته می شوند‪).‬‬
‫– ‪– 76‬‬
‫سال ‪ ۱۳۳۴‬شمسی‪ ،‬بیمارستان پهلوی تهران‪ ،‬نفر سوم نشسته از سمت راست‪ :‬استاد عزیزی‪ ،‬نفر چهارم نشسته از سمت راست‪:‬‬
‫سرپرست پرستاران‪ .‬ردیف ایستاده (انترن ها)‪ :‬از سمت راست‪ ،‬نفر اول‪ :‬دکتر یغمایی‪ ،‬نفر سوم‪ :‬دکتر امیر آتش‪ ،‬نفر پنجم‪ :‬دکتر‬
‫بهرام عرفان‪ ،‬نفر ششم‪ :‬دکتر عطارد مجتبایی‪ ،‬استادان و انترن های بخش داخلی‪( .‬تنها این افراد در عکس شناخته می شوند‪).‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬زﻧﺪﮔﻲ در آﻣﺮﻳﻜﺎ‬
‫در ﺳﺎل ‪ 1955‬ﻣﻴﻼدي در ﺳﻦ ﺑﻴﺴﺖ و ﭼﻬﺎر ﺳﺎﻟﮕﻲ ﭘﺲ از ﺗﺮك اﻳﺮان‬
‫ﻛﻬﻦ و از ﺑﻴﻦ ﻣﺮدﻣﻲ ﻛﻪ ﻫﺰاران ﺳﺎل در ﺻﺤﻨﻪ ﺗﺎرﻳﺦ و ﺗﻤﺪن ﺟﻬﺎن‬
‫ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﻲ اﺟﺮا ﻛﺮدهاﻧﺪ ﺑﻪ دﻧﻴﺎي ﺟﺪﻳﺪ آﻣﺪم‪ .‬ﻛﺸﻮري ﻛﻪ از ﻋﻤﺮش‬
‫ﺑﻴﺶ از دوﻳﺴﺖ ﺳﺎل ﻧﻤﻲﮔﺬﺷﺖ‪ .‬اﻛﻨﻮن ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﮕﺎرش اﻳﻦ وﺟﻴﺰه‬
‫ﻣﻲﭘﺮدازم ﺷﺼﺖ و دو ﺳﺎل از آن زﻣﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ زﻣﺎن‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻪ وﻟﻲ ﻋﺸﻖ ﺑﻪ زادﮔﺎه‪ ،‬ﻋﺸﻖ ﺑﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﺮدﻣﻲ ﻛﻪ ﺑﻴﺶ از ﺳﻪ ﻫﺰار‬
‫ﺳﺎل ﭘﻴﺶ ﺑﺎ ﻛﻮروش ﻛﺒﻴﺮ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ اﻣﭙﺮاﻃﻮري ﺗﺎرﻳﺦ را ﺑﻪ وﺟﻮد‬
‫آوردﻧﺪ در ﺳﻴﻨﻪام زﻧﺪه و ﭘﺎ ﺑﺮ ﺟﺎﺳﺖ‪.‬‬

‫آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﻪ »ﺑﻮﺗﻪ ﻣﺨﻠﻮﻃﻲ« ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ ﻛﻪ در آن ﻣﺮدم ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎ‬

‫ﻗﻴﺎﻓﻪ و رﻧﮓﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ادﻳﺎن‪ ،‬ﻣﺴﺎﻟﻚ و ﻣﻠﻴﺖﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن در اﻳﻦ‬
‫ﺑﻮﺗﻪ ﺑﻬﻢ ﻣﻲﭘﻴﻮﻧﺪﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﺗﻔﺎوتﻫﺎي آﻧﺎن ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﺼﺎدم‬
‫ﻓﻜﺮي و ﻧﻈﺮي و ﮔﺎﻫﻲ ﻫﻢ ﺑﺮﺧﻮرد و ﺗﺸﻨﺞ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﻟﻲ از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ‬
‫ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ آزادي ﻛﻼم و ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ را ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬در ﻧﻬﺎﻳﺖ از‬
‫ﻃﺮﻳﻖ ﺗﺒﺎدل اﻓﻜﺎر و ﭘﺬﻳﺮش آراء اﺧﺘﻼﻓﺎت ﺣﻞ و ﻓﺼﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻫﻤﻴﺖ آزادي اﻓﻜﺎر‪ ،‬ﺗﻀﻤﻴﻦ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ و ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪن اﻣﻜﺎن ﺷﺮﻛﺖ‬
‫ﻣﺮدم در ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺧﻮد‪ ،‬از ﺟﻮاﻧﻲ ﺑﺮ ﻣﻦ آﺷﻜﺎر ﺑﻮد و ﺗﻨﻬﺎ ﻛﻤﺒﻮدم ﻛﻪ‬
‫ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ آرزو ﻣﻲﻛﺮدم زﻧﺪﮔﻲ در اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ اﻳﻦ ﺣﻘﻮق را ﺗﻀﻤﻴﻦ‬

‫‪- 77 -‬‬
 ‫ﺑﻬﺮام ﻋﺮﻓﺎن‬ ‫‪78‬‬

‫ﻛﻨﺪ‪ .‬در آن زﻣﺎن دوﻟﺖ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻛﻤﺒﻮد ﭘﺰﺷﻚ ﺑﺮاي ﺗﺮﻏﻴﺐ اﻃﺒﺎء‬
‫ﺧﺎرﺟﻲ وﻳﺰاﻳﻲ ﺑﻨﺎم ‪ exchange visitor‬اﻳﺠﺎد ﻛﺮد ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺗﺤﺼﻴﻼت‬
‫و ﺗﺠﺮﺑﻴﺎت ﭘﺰﺷﻜﻲ را در ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎنﻫﺎي ﺗﺼﻮﻳﺐ ﺷﺪه اداﻣﻪ دﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎ اﺧﺬ ﭘﺬﻳﺮش ﺑﺮاي دوره اﻧﺘﺮﻧﻲ از ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن ﺷﻬﺮي »ﻛﻮﺋﻴﻨﺴﻲ« در‬
‫اﻳﺎﻟﺖ ﻣﺎﺳﺎﭼﻮﺳﺖ ﻛﻪ از ﻧﻮاﺣﻲ ﺟﻨﻮﺑﻲ ﺷﻬﺮ ﺑﻮﺳﺘﻦ ﺑﻮد ﺑﻪ اﺗﻔﺎق دوﺳﺖ‬
‫و ﻫﻤﻜﻼﺳﻲ ﻣﺮﺣﻮﻣﻢ دﻛﺘﺮ ﻧﺎﺻﺮﻋﻠﻲ ﺿﻴﺎء ﺑﺎ ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎ وارد ﻧﻴﻮﻳﻮرك‬
‫ﺷﺪﻳﻢ‪ .‬ﭼﻮن ﺗﺎ زﻣﺎن ﺣﺮﻛﺖ ﺑﺎ اﺗﻮﺑﻮس ﺑﻪ ﺳﻤﺖ »ﻛﻮﺋﻴﻨﺴﻲ« ﭼﻨﺪ‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ﻓﺮﺻﺖ ﺑﻮد ﻗﺪم زﻧﺎن ﺑﻪ ‪) Times Square‬ﻣﻴﺪان ﺗﺎﻳﻤﺰ( رﻓﺘﻢ‪ .‬آن‬
‫ﻋﻈﻤﺖ و ﺷﻜﻮه و ﺟﻼﻟﻲ ﻛﻪ در ﺗﺼﻮر داﺷﺘﻢ ﻧﺪﻳﺪم‪ .‬آن ﻣﻴﺪان ﺳﻪ راﻫﻲ‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﻫﻤﻄﺮاز ﻣﻴﺪاﻧﻲ در ﺗﻬﺮان ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﻗﺪرت ﺗﺨﻴ‪‬ﻞ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺣﻘﺎﻳﻖ‬
‫را ﺑﻪﮔﻮﻧﻪ دﻳﮕﺮي ﺟﻠﻮهﮔﺮ ﺳﺎزد‪.‬‬

‫ﺷﻬﺮت اﻳﻦ ﻣﻴﺪان واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ اﺗﻔﺎﻗﺎت و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در آن‬

‫اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫اوﻟﻴﻦ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻏﺬاﻳﻲ ﻣﻦ آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﺎ ‪ Hotdog‬ﺑﻮد ﻛﻪ در آن زﻣﺎن در‬

‫اﻳﺮان ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻓﺮوﺷﻨﺪه آن دﻛﺎن ﻳﻚ ﻣﺮد ﺗﺮك ﺑﻮد و ﺑﺎ ﺗﺠﺮﺑﻪ‬
‫ﻣﻜﺮر ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻧﺰدﻳﻜﻲ ﺑﻪ ﻣﺮﻛﺰ ﺷﺮﻛﺖ اﺗﻮﺑﻮﺳﺮاﻧﻲ »ﮔﺮي ﻫﻮﻧﺪ«‬
‫‪ Greyhound‬ﻣﻬﺎﺟﺮﻳﻦ ﺧﺎرﺟﻲ را ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻣﻲداد‪ .‬او ﻃﺮز ﺗﻬﻴﻪ‬
‫ﻫﺎتداگ را ﺑﺎ اﺿﺎﻓﻪ ﻛﺮدن ادوﻳﻪ و ﭼﺎﺷﻨﻲ ﺑﺮاﻳﻢ ﺗﻮﺿﻴﺢ داد‪.‬‬
‫‪79‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات و ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎ‬

‫در ﺿﻤﻦ ﺳﺨﻦ‪ ،‬از اﻣﻜﺎﻧﺎت ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ در آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺻﺤﺒﺖ ﻛﺮد‪.‬‬

‫ﺷﺮح زﻧﺪﮔﻲ ﺷﺨﺼﻲ و ﺗﺠﺮﺑﻴﺎت ﭘﺰﺷﻜﻲ ﻣﻦ ﻫﺪف اﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ‬

‫ﻧﻴﺴﺖ و از اﻳﻦ ﭘﺲ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺗﺠﺮﺑﻴﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﻧﺘﺎﻳﺠﻲ ﻛﻪ از آن ﻛﺴﺐ‬
‫ﻛﺮدهام ﻣﻲﭘﺮدازم‪.‬‬

‫در ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ روز ﻛﺎر ﻣﺮا ﺑﻪ دﻓﺘﺮ رﺋﻴﺲ ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن ﻫﺪاﻳﺖ ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺮد‬
‫ﺧﻮش ﺑﺮﺧﻮرد و ﻣﺮدم ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺲ از ﺗﺒﺎدل ﺗﻌﺎرﻓﺎت ﻣﻌﻤﻮل‬
‫ﭘﺮﺳﻴﺪ ﭼﻪ ﭘﺮﺳﺸﻲ از او دارم‪.‬‬

‫ﭼﻮن در اﻳﺮان ﮔﺬرﻧﺎﻣﻪ از ﻃﺮف اداره ﭘﻠﻴﺲ ﺻﺎدر ﻣﻲﺷﺪ از او‬

‫ﭘﺮﺳﻴﺪم ﭼﮕﻮﻧﻪ ورود ﺧﻮد را ﺑﻪ اداره ﭘﻠﻴﺲ ﮔﺰارش دﻫﻢ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻌﺠﺐ از‬
‫اﻳﻦ ﺳﺆال ﻣﻦ ﮔﻔﺖ ﻣﮕﺮ ﺷﻤﺎ ﻣﺸﻜﻞ ﭘﻠﻴﺴﻲ دارﻳﺪ؟ ﺣﻘﻴﻘﺖ اﻳﻦ اﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ ﭘﺲ از ورود ﺑﻪ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻮﻇﻒ ﺑﻪ ﺗﻤﺪﻳﺪ وﻳﺰا در ﺗﺎرﻳﺦﻫﺎي‬
‫ﻣﻌﻴﻦ ﻫﺴﺘﻴﺪ و ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﺪ آزاداﻧﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﻪ اﻳﺎﻻت ﻣﺴﺎﻓﺮت ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫ﻋﺪم دﺧﺎﻟﺖ ﭘﻠﻴﺲ و ﻋﻮاﻣﻞ دوﻟﺘﻲ در زﻧﺪﮔﻲ روزاﻧﻪ ﻣﺮدم ﺑﺮاي ﻣﻦ‬
‫ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮﺧﻮردم ﺑﺎ ﻧﻴﺮوﻫﺎي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ﺑﺮاي ﺑﺎزﮔﻮﻳﻲ ﻳﺎ دﺧﺎﻟﺖ در‬
‫ﻣﺸﺎﺟﺮات ﺑﻮد ﺟﻠﺐ ﺗﻮﺟﻪ ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬ﭘﻠﻴﺲ ﻫﺮ ﺷﻬﺮي ﻃﺒﻖ ﻣﻘﺮرات آن‬
‫ﺷﻬﺮ و ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ اﻧﺠﺎم وﻇﻴﻔﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ و در اﺟﺮاي وﻇﺎﻳﻒ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ در‬
‫ﻣﻮارد ﻟﺰوم ﺑﻪ ﻫﺮ ﺷﻬﺮوﻧﺪي ﻛﻤﻚ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬در ﻫﻤﺎن روزﻫﺎي اول‬
‫ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻛﺮدم ﻛﻪ ﭘﻠﻴﺲ ﺷﻬﺮ ﻣﺸﻐﻮل ﺗﻌﻮﻳﺾ ﻃﺎﻳﺮ ﭘﻨﭽﺮ اﺗﻮﻣﺒﻴﻞ ﻳﻚ‬
 ‫ﺑﻬﺮام ﻋﺮﻓﺎن‬ ‫‪80‬‬

‫ﺑﺎﻧﻮي ﺳﺎﻟﻤﻨﺪ ﺑﻮد‪ .‬رﻳﺎﺳﺖ ﭘﻠﻴﺲ ﻫﺮ ﺷﻬﺮ اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ اﺳﺖ و ﭘﺎﺳﺨﮕﻮي‬

‫ﺷﻬﺮدار اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ آن ﺷﻬﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﻠﻴﺲ در آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ در ﺣﻮادﺛﻲ ﻛﻪ‬
‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﺧﺘﻼﻓﺎت ﻧﮋادي اﺳﺖ ﻣﻮرد ﺗﻬﻤﺖ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد وﻟﻲ ﺑﻪ‬
‫ﻧﺪرت در ﻣﺤﺎﻛﻢ ﻣﺤﻠﻲ ﻣﺠﺮم ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫اﻓﺴﺮان ﭘﻠﻴﺲ ﺗﻨﻬﺎ ﮔﺮوﻫﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺎ ﻳﻮﻧﻴﻔﺮم آﺷﻜﺎرﻧﺪ و‬

‫ﻫﻴﭻ ﮔﺮوه دﻳﮕﺮي )اﻓﺴﺮان ارﺗﺶ( در ﻣﻼءﻋﺎم ﺑﺎ ﻟﺒﺎس رﺳﻤﻲ ﻧﻈﺎﻣﻲ‬
‫ﭘﺪﻳﺪار ﻧﻤﻲﺷﻮﻧﺪ و در زﻧﺪﮔﻲ روزﻣﺮه و ﺑﻬﺮهﮔﻴﺮي از ﻣﺰاﻳﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫ﺑﺎ دﻳﮕﺮان ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻛﺎرﻫﺎي ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﭘﻠﻴﺲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ از ﻃﺮف ﺷﺎﻛﻲ ﻳﺎ ﺷﺎﻛﻴﺎن در‬

‫ﻣﺤﺎﻛﻢ رﺳﻤﻲ ﻣﻮرد ﭘﻴﮕﺮد ﻗﺮار ﮔﻴﺮد و ﻃﺒﻖ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﻮرد ﻗﻀﺎوت دادﮔﺎه‬
‫ﻗﺮار ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ دادﮔﺎهﻫﺎ ﻛﻤﺘﺮ ﭘﻠﻴﺲ را ﻣﺠﺮم ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﻨﺪ وﻟﻲ‬
‫وﺟﻮد ﭼﻨﻴﻦ ﻗﺪرﺗﻲ ﺑﺮاي ﻣﺮدم ﻋﺎدي ﺧﻮد از ﻧﮕﺮاﻧﻲ ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﻧﻴﺮوي‬
‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ﻣﻲﻛﺎﻫﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ اﻛﺜﺮ ﻣﺮدم ﭼﻨﻴﻦ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﻧﻴﺮوي ﭘﻠﻴﺲ را ﺑﺮاي‬

‫ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﻗﺎﻧﻮن و ﻛﻤﻚ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﻧﻴﺎز ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻔﺎوت ﻫﻮاي ﺧﺸﻚ ﺷﻬﺮﻫﺎي اﺻﻔﻬﺎن و ﺗﻬﺮان و ﺷﻴﺮاز ﻛﻪ ﻣﻦ در‬

‫آﻧﻬﺎ زﻧﺪﮔﻲ ﻛﺮدم ﺑﺎ اﻳﺎﻻت ﺷﺮﻗﻲ آﻣﺮﻳﻜﺎ در اوﻟﻴﻦ ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﺤﺴﻮس‬
‫اﺳﺖ‪ .‬وﻓﻮر ﺑﺎران و ﺳﺮﺳﺒﺰي ﻃﺒﻴﻌﻲ اﻳﻦ ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺷﮕﻔﺖ اﻧﮕﻴﺰ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪81‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات و ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎ‬

‫از ﺧﺸﻜﻲ و ﺧﺎك ﺧﺒﺮي ﻧﻴﺴﺖ وﻟﻲ در اﻳﻦ ﻫﻮاي ﻣﺮﻃﻮب ﻋﻄﺮ ﮔﻠﻬﺎ‬
‫آن ﺧﻮﺷﺒﻮﻳﻲ ﺳﺤﺮ آﻣﻴﺰ ﮔﻞﻫﺎي اﺻﻔﻬﺎن را ﻧﺪارد‪.‬‬

‫در اﻳﻨﺠﺎ ﻧﻴﺎزي ﺑﻪ دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ذﺧﺎﻳﺮ آﺑﻬﺎي زﻳﺮ زﻣﻴﻨﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬از‬
‫آﺑﻬﺎي ذﺧﻴﺮه ﺑﺎران و ﻳﺎ رودﺧﺎﻧﻪ ﭘﺲ از ﺗﺼﻔﻴﻪ در اﻛﺜﺮ ﻣﺴﺎﻛﻦ اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫در ﺳﺎل ‪ 1330‬ﻫﻨﻮز ﻟﻮﻟﻪ ﻛﺸﻲ و ﺗﺼﻔﻴﻪ آب در ﺗﻬﺮان و ﺷﻬﺮﻫﺎي‬

‫دﻳﮕﺮ اﻧﺠﺎم ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬در اﺻﻔﻬﺎن از ﭼﺎه آب اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﺪ و در‬
‫ﺗﻬﺮان آب آﺷﺎﻣﻴﺪﻧﻲ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﮔﺎريﻫﺎي اﺳﺒﻲ در اﺧﺘﻴﺎر ﻣﺮدم ﻗﺮار‬
‫ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫وﻓﻮر ﻧﻌﻤﺖ‪ ،‬ارزاﻧﻲ ﺧﻮراك و ﭘﻮﺷﺎك و ﺗﻌﺪد اﻧﻮاع ﻣﻮاد ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز‬
‫اﻣﺮوزي ﺑﺸﺮ در آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﺮ اﻛﺜﺮ ﻣﻤﺎﻟﻚ دﻧﻴﺎ ﻓﺰوﻧﻲ دارد‪ .‬از اﻳﻦ رو ﻣﺮدم‬
‫آﻣﺮﻳﻜﺎ از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌﻲ‪ ،‬ﻏﺬاﻳﻲ و اﻧﺮژي دﻧﻴﺎ ﺑﻴﺶ از دﻳﮕﺮان ﺳﻮد ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ‬
‫و در ﻣﻮاردي اﻳﻦ اﺳﺘﻔﺎده ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ اﻓﺮاط و اﺗﻼف ﻣﻲرﺳﺪ‪ .‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺗﻮان‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي اﻳﺮان و آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﮔﺴﺘﺮدﮔﻲ ﻣﻮﺿﻮع‪ ،‬در اﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ‬
‫اﻣﻜﺎن ﻧﺪارد و اﺧﺘﻼﻓﺎت ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌﻲ و ﭘﻴﺸﺮﻓﺖﻫﺎي ﺳﺮﻳﻊ‬
‫ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژي و ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻣﻮرد ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ .‬از ﻃﺮﻳﻖ ﺗﻔﺤﺺ و‬
‫ﺑﺮداﺷﺖ و ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻳﻚ اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﺗﻔﺎوت اﺻﻠﻲ ﺟﻮاﻣﻊ ﺑﺸﺮي در وﺟﻮد و ﻳﺎ‬
‫ﻋﺪم رﻋﺎﻳﺖ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮي اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ اﻓﺘﺨﺎر ﻣﺎ اﻳﺮاﻧﻴﺎن اﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ‬
‫ﻧﻴﺎﻛﺎن ﻣﺎ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﭘﺎﻳﻪﮔﺰاران اﺻﻮل ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ .‬اوﻟﻴﻦ ﻓﺮﻣﺎن‬
 ‫ﺑﻬﺮام ﻋﺮﻓﺎن‬ ‫‪82‬‬

‫ﺣﻘﻮق اﻧﺴﺎﻧﻲ را ﺑﻪ اﺳﺘﻨﺎد ﺗﺎرﻳﺦ در دو ﻫﺰار و ﭘﺎﻧﺼﺪ ﺳﺎل ﭘﻴﺶ‬

‫ﻛﻮروش ﻛﺒﻴﺮ ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواي ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ اﻣﭙﺮاﻃﻮري ﺗﺎرﻳﺦ ﺻﺎدر ﻛﺮد‪.‬‬

‫آزادي دﻳﻦ و ﺗﺴﻬﻴﻞ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻛﻠﻴﻤﻴﺎن ﺑﻪ اورﺷﻠﻴﻢ ﺑﻪ دﺳﺘﻮر‬

‫ﺷﺎﻫﻨﺸﺎه ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﻲ در ﺗﻮرات ﺳﺘﺎﻳﺶ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻛﻮروش‪ 2‬ﺑﻪ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪيﻫﺎي ﻳﻜﺴﺎن اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﭘﻲ ﺑﺮده ﺑﻮد و ﻣﻲداﻧﺴﺖ‬

‫ﻛﻪ ﻫﻤﻪ اﻓﺮاد ﺑﺸﺮ ﻣﺤﺘﺎج ﺧﻮراك‪ ،‬ﭘﻮﺷﺎك‪ ،‬ﻣﺴﻜﻦ و آزادي دﻳﻦ و ﺳﻨﺖ‬
‫و اﻣﻦ و اﻣﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻬﺖ از ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﻳﻲ او ﺑﻴﻢ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و‬
‫ﻫﻤﻪ ﺑﻪ او ﭘﻴﻮﺳﺘﻨﺪ‪ .‬ﺷﮕﻔﺘﻲ در اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﻳﻦ اﻓﻜﺎر ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ‬
‫دﻣﻮﻛﺮاﺗﻴﻚ در ﻳﻚ ﭘﺎدﺷﺎه ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪ اﮔﺮﭼﻪ از ﻧﻈﺮ ﺗﺎرﻳﺨﻲ اﻋﺘﻘﺎدات‬
‫دﻳﻨﻲ و ﻓﻠﺴﻔﻲ او آﺷﻜﺎر ﻧﻴﺴﺖ وﻟﻲ ﺷﺎﻳﺪ ﻧﺎﺷﻲ از آﻣﻮزهﻫﺎي دﻳﻨﻲ‬
‫رﻫﺒﺮ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ دﻳﮕﺮ ﺗﺎرﻳﺦ اﻳﺮان‪ ،‬زرﺗﺸﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬دﺳﺘﻮرات دﻳﻨﻲ او در‬
‫اﻳﻦ ﺳﻪ ﻋﺒﺎرت ﺧﻼﺻﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬

‫ﭘﻨﺪار ﻧﻴﻚ‪ ،‬ﮔﻔﺘﺎر ﻧﻴﻚ‪ ،‬ﻛﺮدار ﻧﻴﻚ‬

‫‪ 2‬ﻣﻴﺮاث ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﻲﻫﺎ ﺑﺮاي ﺗﺎرﻳﺦ اﻳﺮان ﭘﺮﻣﺎﻳﻪ‪ ،‬ﻋﻈﻴﻢ و ﺧﺎﻃﺮه اﻧﮕﻴﺰ ﺑﻮد‪ .‬ﺷﻴﻮهي ﺣﻜﻮﻣﺖ آﻧﻬﺎ ﻧﻤﻮﻧﺔ‬
‫ﻛﺎﻣﻠﺘﺮﻳﻦ اﻣﭙﺮاﻃﻮري ﻣﻨﺴﺠﻢ در دﻧﻴﺎي ﺷﺮق ﺗﻠﻘﻲ ﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻣﭙﺮاﻃﻮري ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ از ﻟﺤﺎظ وﺳﻌﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ‬
‫از ﺟﻬﺖ ﺗﺸﻜﻴﻼت ﻫﻢ در دﻧﻴﺎي آن ﻋﺼﺮ ﺑﻲ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﺑﻮد‪ .‬او‪‬ﻟﻴﻦ ﺗﺠﺮﺑﻪاي ﺑﻮد ﻛﻪ ﻧﺸﺎن داد ﻣﻲﺗﻮان‬
‫ﺗﻌﺪاد ﺑﺴﻴﺎري از اﻗﻮام ﻋﺎﻟﻢ را ﺗﺤﺖ ﻗﺪرت و ﻟﻮاي واﺣﺪ درآورد و ﺑﺮاي ﺗﻤﺎم آن اﻗﻮام ﻫﻢ ﺣﻘﻮق و‬
‫اﻣﺘﻴﺎزات ﻣﺴﺎوي ﺑﺎ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻣﺸﺘﺮك ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻛﺮد‪) .‬ﻋﺒﺪاﻟﺤﺴﻴﻦ زر‪‬ﻳﻦﻛﻮب‪ ،‬روزﮔﺎران‪.(130 ،‬‬
‫‪83‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات و ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎ‬

‫آﻳﺎ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﺑﻴﺶ از اﻳﻦ ﺳﻪ دﺳﺘﻮر ﺑﺮاي اﺳﺘﻘﺮار ﺟﺎﻣﻌﻪاي اﺳﺘﻮار‪،‬‬

‫ﭘﺎﻳﺪار‪ ،‬ﻣﻔﺮح و اﻣﻦ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ اﺳﺖ؟‬

‫ﺑﻌﺪ از ﻣﻨﺸﻮر ﻛﻮروش ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﮔﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺗﻀﻤﻴﻦ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ‬

‫ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺷﺪ در اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﮕﻨﺎﻛﺎرﺗﺎ ‪Magna Carta‬‬
‫در ﻣﺎه ﺟﻮن ﺳﺎل ‪ 1215‬ﻣﻴﻼدي از ﻃﺮف ﺳﻠﻄﺎن وﻗﺖ ﻛﻴﻨﮓ ﺟﺎن‬
‫‪ King John‬ﺻﺎدر ﺷﺪ‪ .‬دﻟﻴﻞ ﺻﺪور اﻳﻦ ﺣﻜﻢ از ﺳﻮي ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﻳﻲ ﻛﻪ‬
‫ﻗﺪرﺗﻬﺎي ﺧﻮد را ﻣﺤﺪود ﻣﻲﻛﺮد‪ ،‬ﻧﺎرﺿﺎﻳﺘﻲﻫﺎي ﻛﻠﻴﺴﺎ و ﻣﺮدم از ﺗﺴﻠﻂ‬
‫ﻛﺎﻣﻞ ﺳﻠﻄﻨﺖ در ﻫﻤﻪ ﺷﺌﻮن و اﻣﻮر ﻣﺮدم ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﭘﺲ از ﺗﺴﺨﻴﺮ اﻧﮕﻠﻴﺲ در ﺳﺎل ‪ 1066‬ﻣﻴﻼدي وﻳﻠﻴﺎم اول‬

‫‪ William the Conqueror‬ﻓﺮﻣﺎﻧﻲ ﺻﺎدر ﻛﺮد ﻛﻪ ﺗﻤﺎم ﺣﻘﻮق ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ‬
‫ﻣﺮدم در اﺧﺘﻴﺎر ﺳﻠﻄﺎن ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻗﺪرت ﻛﺎﻣﻞ ﺳﺎﻟﻬﺎ ﻣﻮﺟﺐ ﻧﺎرﺿﺎﻳﺘﻲ و‬
‫ﺑﺮﺧﻮرد ﻛﻠﻴﺴﺎ و ﻣﺮدم ﺑﺎ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺮﺧﻮردﻫﺎ دوﻳﺴﺖ ﺳﺎل اداﻣﻪ‬
‫داﺷﺖ ﺗﺎ ﺳﻠﻄﺎن وﻗﺖ از ﺗﺮس ﺟﻨﮓ داﺧﻠﻲ و ﺷﻮرش در ﺳﺎل ‪1215‬‬
‫ﻣﻴﻼدي ﻣﮕﻨﺎﻛﺎرﺗﺎ را ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ و ﺑﺎ ﺗﺄﻳﻴﺪ ﭘﺎپ ‪ Pope Honorius I‬ﺑﻪ‬
‫اﻣﻀﺎء رﺳﻴﺪ‪ .‬ﺑﺮ ﻃﺒﻖ اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﺳﻠﻄﺎن ﺗﺎﺑﻊ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﺪﻧﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫از آن زﻣﺎن ﻣﮕﻨﺎ ﻛﺎرﺗﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪاي ﺑﺮاي اﻳﺠﺎد ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﺑﻮده و‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ اﺳﺎس ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ در اﻧﮕﻠﻴﺲ و آﻣﺮﻳﻜﺎ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ﺑﻬﺮام ﻋﺮﻓﺎن‬ ‫‪84‬‬

‫ده ﺑﻨﺪ اول ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ را ﺗﻀﻤﻴﻦ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺷﺮح ﻛﺎﻣﻞ اﻳﻦ ﺑﻨﺪﻫﺎ از ﻇﺮﻓﻴﺖ اﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺧﺎرج اﺳﺖ وﻟﻲ ﺑﻪ‬
‫ﺗﺸﺮﻳﺢ ﭼﻨﺪ ﻣﺎده ﻛﻪ از ﻧﻈﺮ ﻧﮕﺎرﻧﺪه ﺑﺮاي رﻓﺎه و اﺳﺘﻘﻼل در زﻧﺪﮔﻲ‬
‫ﺑﺮاي ﻫﺮ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻻزم اﺳﺖ ﻣﻲﭘﺮدازم‪:‬‬

‫ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه در ﺳﺎل ‪ 1789‬ﻣﻴﻼدي ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ‬

‫از دو ﺳﺎل ﺑﺮ ده ﺑﻨﺪ اوﻟﻴﻪ ﻣﻮاد اﺻﻼﺣﻲ اﻓﺰوده ﺷﺪ ﻛﻪ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺣﻘﻮق‬
‫ﺑﺸﺮ را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻨﺪ ‪ -1‬ﻣﻨﻊ ﻗﻮاﻧﻴﻨﻲ ﺑﺮاي اﻳﺠﺎد دﻳﻦ رﺳﻤﻲ ﻣﻤﻠﻜﺖ‪ .‬ﺣﻖ آزادي‬
‫دﻳﻨﻲ‪ ،‬آزادي ﮔﻔﺘﺎر‪ ،‬آزادي ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت‪ ،‬آزادي اﺟﺘﻤﺎﻋﺎت ﺑﻪ ﺻﻮرت‬
‫ﻣﺴﺎﻟﻤﺖ آﻣﻴﺰ‪ ،‬ﺣﻖ دادﺧﻮاﻫﻲ از ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺑﺮاي ﺷﻜﺎﻳﺖ و ﺧﺴﺎرت‪.‬‬

‫ﺑﻨﺪ ‪ -4‬ﺣﻘﻮق ﻣﺮدم ﺑﺮاي ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺷﺨﺼﻲ ﻣﺴﻜﻦ و داراﻳﻲ ﺷﺨﺼﻲ‬

‫از ﺗﻔﺘﻴﺶ ﻏﻴﺮ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ‪.‬‬

‫ﻗﻮاﻧﻴﻦ اﺻﻼﺣﻲ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﺎﻳﺪ از ﺗﺼﻮﻳﺐ دو ﺳﻮم‬

‫ﻗﺎﻧﻮنﮔﺰاران ﻫﻤﻪ اﻳﺎﻻت ﺑﮕﺬرد ﺑﻪ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ اﻧﺠﺎم آن آﺳﺎن ﻧﻴﺴﺖ اﮔﺮ‬
‫ﭼﻪ ﻳﻜﻲ از ﭘﺎﻳﻪ ﮔﺰاران ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺗﺎﻣﺲ ﺟﻔﺮﺳﻦ ﺑﺮ اﻳﻦ‬
‫ﻋﻘﻴﺪه ﺑﻮد ﻛﻪ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﺑﺮرﺳﻲ و ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺷﺮاﻳﻂ زﻣﺎن‬
‫اﺻﻼح ﮔﺮدد وﻟﻲ ﺗﺎﻛﻨﻮن اﻳﻦﻛﺎر اﻧﺠﺎم ﻧﺸﺪهاﺳﺖ‪.‬‬
‫‪85‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات و ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎ‬

‫ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ دوم ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪ ﺗﺎ وﺳﻴﻠﻪاي ﺑﺮاي‬
‫ﺣﻞ اﺧﺘﻼﻓﺎت ﻣﻤﺎﻟﻚ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺎﻟﻤﺖ آﻣﻴﺰ ﺑﺎﺷﺪ و راه ﺟﻨﮓ‬
‫وﺧﻮﻧﺮﻳﺰي ﺑﺴﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﻛﺸﻮر اﻳﺮان ﻳﻜﻲ از ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﻨﻴﺎنﮔﺰاران اﻳﻦ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺑﻮد‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﺗﻤﺎم اﻋﻀﺎء ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ در ﺟﻠﺴﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ‬
‫رأي ﺑﺪﻫﻨﺪ وﻟﻲ ﻧﻴﺮوي ﻣﺠﺮﻳﻪ اﻳﻦ ﺳﺎزﻣﺎن ﺷﻮراي اﻣﻨﻴﺖ در ﺗﺼﺮف ﺗﻨﻬﺎ‬
‫ﭘﻨﺞ ﻋﻀﻮ اﺻﻠﻲ ﺳﺎزﻣﺎن اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ اﺣﻜﺎم ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ در رﻓﻊ‬
‫اﺧﺘﻼﻓﺎت ﻣﻮﺛﺮ واﻗﻊ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ وﻟﻲ در ﺣﻞ ﺑﺴﻴﺎري از اﺧﺘﻼﻓﺎت از‬
‫ﺟﺪال و ﺧﻮﻧﺮﻳﺰي ﭘﻴﺶﮔﻴﺮي ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬در ﺑﺤﺒﻮﺣﻪ ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ دوم‬
‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻗﺒﻼ اﺷﺎره رﻓﺖ ﻧﻴﺮوي ﻣﺘﻔﻘﻴﻦ اﻳﺮان را اﺷﻐﺎل ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﻬﺮان و‬
‫اﺳﺘﺎﻧﻬﺎي ﺟﻨﻮﺑﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻧﻔﻮذ اﻧﮕﻠﻴﺲ و اﻣﺮﻳﻜﺎ و اﺳﺘﺎﻧﻬﺎي ﺷﻤﺎﻟﻲ‬
‫آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺗﺤﺖ اﺷﻐﺎل ﺳﺮﺑﺎزان ﺷﻮروي ﺑﻮد اﺷﻐﺎل ﻧﻈﺎﻣﻲ اﻳﺮان ﺑﺮاي‬
‫ﺣﻤﻞ وﺳﺎﻳﻞ ﺟﻨﮕﻲ از ﺧﻠﻴﺞ ﻓﺎرس ﺑﻪ روﺳﻴﻪ ﺷﻮروي ﺑﻮد ﺗﺎ‬
‫ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪﻳﻬﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ آن را ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ دﻟﻴﻞ اﻳﺮان ﭘﻞ ﭘﻴﺮوزي ﻣﺘﻔﻘﻴﻦ‬
‫ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﭘﺲ از ﭘﺎﻳﺎن ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ دوم ﻧﻴﺮوﻫﺎي آﻣﺮﻳﻜﺎ و اﻧﮕﻠﻴﺲ اﻳﺮان را‬
‫ﺗﺮك ﻛﺮدﻧﺪ وﻟﻲ ﻧﻴﺮوي ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺷﻮروي ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ ﺑﻬﺮهﮔﻴﺮي ﻛﺎﻣﻞ از اﻳﺮان‬
‫در ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺑﺠﺎ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ و ﺑﺎ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻓﺮﻗﻪ دﻣﻮﻛﺮات ﺑﻪ رﻫﺒﺮي ﭘﻴﺸﻪوري‬
‫ﻳﻚ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺧﻮد ﻣﺨﺘﺎر در آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺗﺸﻜﻴﻞ دادﻧﺪ در ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻗﺪاﻣﺎت‬
 ‫ﺑﻬﺮام ﻋﺮﻓﺎن‬ ‫‪86‬‬

‫آﻣﺮﻳﻜﺎ در ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻧﻴﺮوي ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺷﻮروي اﻳﺮان را ﺗﺮك ﻛﺮدﻧﺪ و‬

‫ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻓﺮﻗﻪ دﻣﻮﻛﺮات ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن رﺳﻴﺪ‪.‬‬

‫در ‪ 24‬اﻛﺘﺒﺮ ‪ 1945‬ﻣﻴﻼدي ﻛﻤﻴﺘﻪ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ ﺑﻪ‬
‫رﻳﺎﺳﺖ اﻟﻴﻨﻮر روزوﻟﺖ ﻫﻤﺴﺮ رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺗﺸﻜﻴﻞ و اﺻﻮل‬
‫ﺳﻲﮔﺎﻧﻪ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ در ﻣﺠﻤﻊ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻄﺮح و ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺐ‬
‫رﺳﻴﺪ‪ .‬ﺷﺮح ﻛﺎﻣﻞ اﻳﻦ اﺻﻮل ﺳﻲﮔﺎﻧﻪ از ﺣﻮﺻﻠﻪ اﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺧﺎرج اﺳﺖ‬
‫وﻟﻲ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد آن اﺷﺎره ﻣﻲﻛﻨﻢ‪.‬‬

‫ﻣﺎده ﺳﻮم‪ -‬ﺣﻖ ﺣﻴﺎت‪ ،‬آزادي و اﻣﻨﻴﺖ ﺷﺨﺼﻲ‬

‫ﻣﺎده ﭘﻨﺠﻢ‪ -‬ﻫﻴﭽﻜﺲ ﻧﺒﺎﻳﺪ در ﻣﻌﺮض ﺷﻜﻨﺠﻪ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‬

‫ﻣﺎده ﺷﺸﻢ‪ -‬ﻫﻤﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻗﺎﻧﻮن ﻳﻜﺴﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ‬

‫ﻣﺎده ﻧﻬﻢ‪ -‬ﻫﻴﭽﻜﺲ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﺪون دﻟﻴﻞ دﺳﺘﮕﻴﺮ‪ ،‬ﺗﻮﻗﻴﻒ و ﻳﺎ ﺗﺒﻌﻴﺪ ﺷﻮد‬

‫ﻣﺎده ﻳﺎزدﻫﻢ‪ -‬اﺻﻞ ﺑﺮاﺋﺖ‪ .‬ﻫﻤﻪ ﺑﻲ ﮔﻨﺎﻫﻨﺪ ﻣﮕﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ دادﮔﺎه‬
‫ﺻﺎﻟﺤﻪ ﻣﺠﺮم ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ‬

‫ﻣﺎده ﺳﻴﺰدﻫﻢ‪ -‬آزادي ﺳﻔﺮ‬

‫در ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻣﻮاد ده ﮔﺎﻧﻪ اﺻﻼﺣﻲ اوﻟﻴﻪ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺣﻘﻮق‬
‫ﺑﺸﺮ را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫‪87‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات و ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎ‬

‫ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ دو ﻣﺎده از ﻣﻮاد آن ﻛﻪ از دﻳﺪﮔﺎه ﻧﮕﺎرﻧﺪه ﺑﺮاي‬

‫زﻧﺪﮔﻲ در ﻫﺮ ﻣﻜﺎن و در ﺑﻴﻦ ﻫﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﻣﺮدﻣﻲ ﺿﺮوري اﺳﺖ اﺷﺎره‬
‫رود‪.‬‬

‫ﻣﺎده اﺻﻼﺣﻲ اول‪ -‬ﻣﻤﻨﻮﻋﻴﺖ ﺷﻨﺎﺧﺖ دﻳﻦ رﺳﻤﻲ از ﻃﺮف دوﻟﺖ‪.‬‬

‫آزادي ﺑﻴﺎن‪ ،‬آزادي ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت‪ ،‬آزادي اﺟﺘﻤﺎﻋﺎت ﻣﺴﺎﻟﻤﺖ آﻣﻴﺰ و ﺣﻖ‬

‫اراﺋﻪ ﻋﺮض ﺣﺎل ﺑﻪ دوﻟﺖ ﺑﺮاي ﺟﺒﺮان ﺧﺴﺎرت‬

‫ﻣﺎده اﺻﻼﺣﻲ ﭼﻬﺎرم‪ -‬اﻣﻨﻴﺖ ﻓﺮد در ﻣﻜﺎن و اﻣﻨﻴﺖ اﻣﻮال‪ .‬اﻣﻨﻴﺖ از‬
‫ﺗﻔﺘﻴﺶ ﺑﺪون دﻟﻴﻞ‬

‫ﻣﺼﻮﻧﻴﺖ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺗﺠﺎوز اﻓﺮاد ﻳﺎ ﺣﻜﻮﻣﺖ و ﺣﻖ دﻓﺎع از ﺧﻮد از‬

‫ﻃﺮﻳﻖ ﻣﺤﺎﻛﻢ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻣﻮﻫﺒﺘﻲ از ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ اﻧﺴﺎﻧﻲ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ از آن ﺑﺮﺧﻮردار ﺷﻮد‪ .‬ﺟﺎي ﺗﺄﺳﻒ اﺳﺖ ﻛﻪ دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺣﻖ‬
‫وﻳﮋه ﺑﺮاي ﻫﻤﮕﺎن ﻣﻴﺴﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﻋﻴﺎن و ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪان ﺑﺎ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺸﺎورﻳﻦ‬
‫زﺑﺮدﺳﺖ و آﮔﺎه از ﺣﻘﻮق ﺧﻮد دﻓﺎع ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫در دﻧﻴﺎي ﻧﻮﻳﻦ )آﻣﺮﻳﻜﺎ( ﺟﺮاﻳﻢ ﺳﻮءاﺳﺘﻔﺎده ﻣﻴﻠﻴﻮنﻫﺎ دﻻري از ﻃﺮف‬

‫ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﻦ دوﻟﺘﻲ ﺑﺎ ﭘﺮداﺧﺖ ﺟﺮﻳﻤﻪ ﻣﺎﻟﻲ ﺣﻞ و ﻓﺼﻞ ﻣﻲﺷﻮد وﻟﻲ‬
‫ﻣﺠﺮﻣﻲ ﻛﻪ اﻧﺪﻛﻲ ﻣﺎري ﺟﻮاﻧﺎ داﺷﺘﻪ ﺑﻪ زﻧﺪان ﻣﻲرود‪.‬‬
 ‫ﺑﻬﺮام ﻋﺮﻓﺎن‬ ‫‪88‬‬

‫ﺗﺒﻌﻴﺾ در اﺟﺮاي ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺑﺸﺮ در ﻫﻤﻪ ﺟﻮاﻣﻊ ﭘﺪﻳﺪار اﺳﺖ و اﮔﺮﭼﻪ‬

‫ﻫﻤﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻗﺎﻧﻮن ﻳﻜﺴﺎﻧﻨﺪ وﻟﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ آﻧﺎﻧﻜﻪ ﻗﻮيﺗﺮﻧﺪ ﺑﻲ‬
‫ﮔﻨﺎهﺗﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫آزادي ﺑﻴﺎن و ﻧﺸﺮﻳﺎت آزاد‪ ،‬رادﻳﻮ‪ ،‬ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن‪ ،‬اﻳﻨﺘﺮﻧﺖ و ﻓﻀﺎي‬

‫ﻣﺠﺎزي ﺟﺰء ﻻﻳﺘﺠﺰاي دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ اﺳﺖ‪ .‬از اﻳﻦ رو ﺣﻜﻮﻣﺖﻫﺎي‬
‫دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري ﺑﺮاي اﺳﺘﻘﺮار ﻗﺪرت ﻣﻄﻠﻖ‪ ،‬آزادي را ﺑﻪ ﻋﻨﺎوﻳﻦ ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫ﺗﻌﻄﻴﻞ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬

‫رﻋﺎﻳﺖ و ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﺑﺎﻳﺪ رﻛﻦ ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺣﻜﻮﻣﺖ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺷﻬﺮوﻧﺪان ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ از ﻣﻮﻫﺒﺖ اﻟﻬﻲ آزادي ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬از اﻳﻦ‬
‫رو ﺗﻔﺤﺺ در اﻧﻮاع ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺟﻮاﻣﻊ اﻣﺮي ﺿﺮوري اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻔﻜﻴﻚ اﻧﻮاع‬
‫ﺣﻜﻮﻣﺖﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎ ﮔﻮن ﺣﻘﻮﻗﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﻲ و اﻗﺘﺼﺎدي‬
‫ﻛﺎر آﺳﺎﻧﻲ ﻧﻴﺴﺖ زﻳﺮا ﻫﺮ ﻳﻚ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ دﻳﮕﺮي داراي وﺟﻮه ﻣﺸﺘﺮك‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﺷﺮوع ﺗﺤﻘﻴﻖ و ﺳﻬﻮﻟﺖ درك ﻧﻈﺎم ﺣﻜﻮﻣﺖﻫﺎ ﻣﻲﺗﻮان آﻧﻬﺎ‬
‫را ﺑﻪ ﺷﺶ ﮔﺮوه ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮد‪.‬‬

‫دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ‪ -‬ﻣﻮﻧﺎرﻛﻲ )ﺳﻠﻄﻨﺘﻲ(‪ -‬دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري )آﺗﻮﻛﺮاﺳﻲ(‪-‬‬

‫ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺘﻲ‪ -‬ﺗﺌﻮﻛﺮاﺳﻲ‪ -‬اوﻟﻴﮕﺎرﺷﻲ‪.‬‬

‫اول‪ -‬دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ‪ -‬اﺳﺎس ﺣﻜﻮﻣﺖ دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ ﺑﺮ اﻧﺘﺨﺎب ﻫﻤﻪ اﻋﻀﺎي‬

‫ﺣﻜﻮﻣﺖ و ﺑﺎ رأي اﻛﺜﺮﻳﺖ از ﺳﻮي ﻣﺮدم ﺑﺎ ﺣﻖ ﻳﻚ رأي ﺑﺮاي ﻫﺮ‬
‫‪89‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات و ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎ‬

‫ﺷﻬﺮوﻧﺪ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺮدم ﺑﺮ ﻣﺮدم ﺑﻪ وﺟﻮد آﻳﺪ‪ .‬ﻧﻈﺎم دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ‬

‫ﺑﻪ اﺷﻜﺎل ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن در اﻛﺜﺮ دول ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ ﺟﻬﺎن راﻳﺞ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻣﻮﻫﺒﺖ ﻧﺎﮔﻔﺘﻪ دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ اﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ‬

‫اراﺋﻪ ﻳﻚ رأي‪ ،‬ﺷﻬﺮوﻧﺪ ﻗﺎدر اﺳﺖ در اﻧﺘﺨﺎب آﻧﺎن ﻛﻪ ﺑﺮ او ﺣﻜﻮﻣﺖ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﺷﺮﻛﺖ ﻛﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻧﻈﺎم ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت اﮔﺮﭼﻪ ﺑﺮ‬
‫وﻓﻖ ﻣﺮاد ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺿﺮوري اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺤﺪودﻳﺖ دوران ﻣﻨﺘﺨﺒﻴﻦ از اﻳﺠﺎد‬
‫ﺣﻜﻮﻣﺖﻫﺎي دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫دوم‪ -‬ﻣﻮﻧﺎرﻛﻲ )ﭘﺎدﺷﺎﻫﻲ(‪ -‬اﻳﻦ ﻧﻮع ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺑﻪ دو دﺳﺘﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ‬

‫ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬

‫ﭘﺎدﺷﺎﻫﻲ ﻣﻄﻠﻘﻪ ﻛﻪ در آن ﺷﺎه ﻗﺪرت ﻣﻄﻠﻖ اﺳﺖ و ﭘﺲ از او‬

‫ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻘﺎم ﻣﻲرﺳﻨﺪ و ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﻮروﺛﻲ اﺳﺖ ﻣﺜﻞ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‬
‫ﺳﻌﻮدي و ﺑﺮوﻧﺌﻲ‪.‬‬

‫ﭘﺎدﺷﺎﻫﻲ دﻣﻮﻛﺮاﺗﻴﻚ‪ -‬در اﻳﻦ ﻧﻮع ﺳﻠﻄﻨﺖ ﭘﺎدﺷﺎه ﻳﺎ ﻣﻠﻜﻪ در اﺟﺮاي‬

‫ﺣﻜﻮﻣﺖ دﺧﺎﻟﺖ ﻧﺪارﻧﺪ و ﻧﺨﺴﺖ وزﻳﺮ و ﻣﺠﻠﺲ ارﻛﺎن ﺣﻜﻮﻣﺘﻨﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ‪ ،‬ﻧﺮوژ‪ ،‬ﻫﻠﻨﺪ‪ ،‬ژاﭘﻦ‪ .‬ﻣﺘﺼﺪﻳﺎن اﻳﻦ ﺣﻜﻮﻣﺘﻬﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس اﺻﻮل‬
‫دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ ﺑﺎ رأي ﻣﺮدم اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
 ‫ﺑﻬﺮام ﻋﺮﻓﺎن‬ ‫‪90‬‬

‫ﺳﻮم‪ -‬دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري ﻳﺎ اﺗﻮﻛﺮاﺳﻲ‪ -‬ﺣﻜﻮﻣﺖ در دﺳﺖ ﻳﻚ ﻧﻔﺮ ﻳﺎ ﻳﻚ‬

‫ﮔﺮوه اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪه ﺑﻴﺸﺘﺮ ﭘﺲ از اﻧﻘﻼبﻫﺎ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲآﻳﺪ ﻣﺜﻞ‬
‫ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻧﺎزي ﻫﻴﺘﻠﺮ‪.‬‬

‫ﭼﻬﺎرم‪ -‬ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺘﻲ‪ -‬در اﻳﻦ زﻣﺎن ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺘﻲ واﻗﻌﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬

‫دوران ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺗﺤﺎد ﺷﻮروي‪ ،‬ﭼﻴﻦ و ﻛﻮﺑﺎ وﺟﻮد ﻧﺪارد و اﻛﺜﺮ اﻳﻦ‬
‫رژﻳﻤﻬﺎ از ﻧﻈﺮ اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﻪ ﻣﺮدم آزادي ﺑﻴﺸﺘﺮ دادهاﻧﺪ زﻳﺮا در ﻳﻚ رژﻳﻢ‬
‫ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺘﻲ ﻓﺮد ﺣﻖ ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ ﻧﺪارد و ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺑﻪ دوﻟﺖ و ﻫﻤﮕﺎن ﺗﻌﻠﻖ‬
‫دارد‪.‬‬

‫ﭘﻨﺠﻢ‪ -‬ﺗﺌﻮﻛﺮاﺳﻲ ﻳﺎ ﺣﻜﻮﻣﺖ دﻳﻨﻲ‪ -‬در اﻳﻦ ﻧﻮع ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻗﻮاﻧﻴﻦ‬

‫ﺑﺮاﺳﺎس اﺻﻮل دﻳﻨﻲ اﺟﺮا ﻣﻲﺷﻮد و از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻗﻮاﻧﻴﻦ اﺣﻜﺎم اﻟﻬﻲ‬
‫ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواي اﻳﻦ ﺣﻜﻮﻣﺖ داراي ﻗﺪرت ﻣﻄﻠﻖ اﺳﺖ‬
‫دﺳﺘﻮرات او ﺧﻠﻞ ﭘﺬﻳﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﺣﻜﻮﻣﺖﻫﺎ اﻛﺜﺮاً ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻳﻚ ﻧﻮع ﺣﻜﻮﻣﺖ اﻟﻴﮕﺎرﺷﻲ در اﺧﺘﻴﺎر‬

‫ﻋﺪه ﻣﻌﺪودي از ﻣﺮدم ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫ﺷﺸﻢ‪ -‬اوﻟﻴﮕﺎرﺷﻲ‪ -‬ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺗﻌﺪاد ﻛﻤﻲ ﺑﺮ اﻛﺜﺮﻳﺖ ﻣﺮدم اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ‬

‫ﭘﺪﻳﺪه ﮔﺎﻫﮕﺎه در ﺑﺮﺧﻲ از ﺣﻜﻮﻣﺖﻫﺎي دﻣﻮﻛﺮاﺗﻴﻚ ﻫﻢ رﺧﻨﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫اﻛﺜﺮ ﻛﺸﻮرﻫﺎي اﻣﺮوزي دﻧﻴﺎ از ﻳﻚ ﻳﺎ ﻣﺨﻠﻮﻃﻲ از اﻳﻦ روشﻫﺎ‬

‫ﭘﻴﺮوي ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪91‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات و ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎ‬

‫در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻓﺪرال ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ ﻗﺪرت ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺑﻪ دو دﺳﺘﻪ‪،‬‬

‫ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻋﻤﻮﻣﻲ )ﻓﺪرال( و ﺣﻜﻮﻣﺖﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ‬
‫از وﻇﺎﻳﻒ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻓﺪرال ﻣﺮﻛﺰي ﺗﺄﻣﻴﻦ اﻣﻨﻴﺖ )دﻓﺎع( و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻘﺪار و‬
‫اﺧﺬ ﻣﺎﻟﻴﺎت‪ ،‬اﺧﺬ وام ﺧﺎرﺟﻲ‪ ،‬وﺿﻊ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺗﺠﺎرت‪ ،‬راه ﺳﺎزي و اﻳﺠﺎد‬
‫دادﮔﺎهﻫﺎي ﻣﺤﻠﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﻣﺠﺎﻟﺲ دوﻟﺖ ﻣﺮﻛﺰي از ﻫﺮ اﻳﺎﻟﺖ‬
‫ﻃﺒﻖ ﻣﻘﺮرات ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر )ﭘﺮزﻳﺪﻧﺖ(‬
‫ﺑﺎ رأي ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻫﻤﻪ ﻣﺮدم اﻳﺎﻻت اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺮﻛﺰي ﻓﺪرال اﻧﺘﺨﺎب رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر‬

‫و ﻣﻌﺎون او را ﺑﻪ دو ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﺮﺣﻠﻪ اول ﻣﺮدم ﻫﺮ اﻳﺎﻟﺖ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن اﻟﻜﺘﺮال ﻛﺎﻟﺞ را اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ از آن ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن در ﻳﻚ‬
‫ﺟﻠﺴﻪ ﺑﺮاي اﻧﺘﺨﺎب رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر و ﻣﻌﺎون رأي ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻫﺪف اﻳﻦ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻗﺪرت اﻳﺎﻻت ﻛﻢ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻫﻢ ﺗﺄﻣﻴﻦ‬

‫ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﺤﺚ درﺑﺎره دﻻﻳﻞ اﻳﺠﺎد اﻳﻦ ﻧﻮع اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت از ﺣﻮﺻﻠﻪ اﻳﻦ وﺟﻴﺰه‬
‫ﺧﺎرج اﺳﺖ‪.‬‬

‫در دوران زﻧﺪﮔﻲ در آﻣﺮﻳﻜﺎ دو ﺑﺎر ﺷﺎﻫﺪ اﻧﺘﺨﺎب رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﺑﺎ‬
‫اﻗﻠﻴﺖ آراء ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻛﺸﻮر ﺑﻮدهام‪.‬‬

‫اﻛﺜﺮ ﻣﺮدم آﻣﺮﻳﻜﺎ از اﻧﺘﺨﺎب رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﺟﺪﻳﺪ )ﺗﺮاﻣﭗ( در ‪2017‬‬

‫ﻣﻴﻼدي ﺧﺸﻨﻮد ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ اﻳﻦ واﻗﻌﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺗﻀﺎدﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﺗﺰﻟﺰل در‬
 ‫ﺑﻬﺮام ﻋﺮﻓﺎن‬ ‫‪92‬‬

‫ﻫﻴﺄت ﺣﺎﻛﻤﻪ ﺑﻮد‪ .‬اﻛﺜﺮﻳﺖ ﻫﺮ دو ﻣﺠﻠﺲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن و ﺳﻨﺎ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ‬

‫ﺣﺰب ﺟﻤﻬﻮر ﺧﻮاه ﺑﺎ ﻫﻤﻪ اﻗﺪاﻣﺎت و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي اوﺑﺎﻣﺎ رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر‬
‫ﺳﺎﺑﻖ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ آﺷﻜﺎري در اﻣﻮر ﻣﻤﻠﻜﺘﻲ‬
‫ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﺸﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت ﻣﻨﻔﻲ ﻛﻪ در ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت آﻣﺮﻳﻜﺎ وﺟﻮد دارد ﻋﺎﻣﻞ‬

‫ﻣﺆﺛﺮي در ﺗﺨﺮﻳﺐ اﻓﻜﺎر ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺳﻮءاﺳﺘﻔﺎده از آزادي ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت و ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن و رادﻳﻮ اﻓﻜﺎر و ﻋﻘﺎﻳﺪ‬

‫ﺗﻮده ﻣﺮدم را ﻣﺴﻤﻮم ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻗﻮاﻧﻴﻨﻲ ﺑﺮاي ﻣﻬﺎر اﻳﻦ ﻗﺪرت ﺑﻲ ﻧﻬﺎﻳﺖ‬
‫در دﺳﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻛﻤﻚﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﻪ ﻛﺎﻧﺪﻳﺪاﻫﺎ و اﻃﺎﻟﻪ ﻣﺪ‪‬ت‬
‫ﻣﺒﺎرزات اﻧﺘﺨﺎﺑﺎﺗﻲ ﻧﺎﻣﺰدﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻋﺎﻣﻞ اﺻﻠﻲ ﺧﺪﺷﻪ در اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻣﻤﺎﻟﻚ اروﭘﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻣﺤﺪود ﻛﺮدن ﻃﻮل ﻣﺒﺎرزات اﻧﺘﺨﺎﺑﺎﺗﻲ و‬
‫ﻣﺤﺪودﻛﺮدن ﻛﻤﻚﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﺑﻪ ﻧﺎﻣﺰدان از ﻧﻔﻮذ ﺑﻴﻜﺮان ﭘﻮل در ﺳﻴﺎﺳﺖ‬
‫ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﺘﺄﺳ‪‬ﻔﺎﻧﻪ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﭼﻨﻴﻦ ﻗﻮاﻧﻴﻨﻲ از ﻃﺮف ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎﻧﻲ‬
‫ﻛﻪ ﺧﻮد ﻣﻮرد ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ ﻣﺎﻟﻲ ﮔﺰاف ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻗﺮارﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ اﻣﻜﺎن ﭘﺬﻳﺮ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺸﻨﺠﺎت ﺳﻴﺎﺳﻲ را ﻣﺮدم در ﻳﻚ ﺣﻜﻮﻣﺖ دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ ﺑﻬﺘﺮ‬
‫ﺗﺤﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ زﻳﺮا ﺗﻐﻴﻴﺮ روش ﺑﺎ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﺑﻌﺪي اﻣﻜﺎن ﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻦ‬
‫ﺧﻮد ﺷﺎﻫﺪ ﭼﻨﺪﻳﻦ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﻣﺘﺸﻨﺞ و ﻣﺒﺎرزات ﺷﺪﻳﺪ ﺳﻴﺎﺳﻲ و‬
‫ﺳﺮﻧﮕﻮﻧﻲ دوﻟﺖﻫﺎ در آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﻮدهام اﻣﺎ اﻳﻦ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﺑﺎ رأي اﻛﺜﺮﻳﺖ‬
‫ﻣﺮدم در اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت دورهاي ﺗﺮﻣﻴﻢ و ﻳﺎ ﺣﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪93‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات و ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎ‬

‫ﭘﺬﻳﺮش ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت‪ ،‬ﺣﻞ ﻣﺴﺎﺋﻞ و ﺗﻌﺪﻳﻞ اﺻﻮل ﺳﻴﺎﺳﻲ و‬

‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﺎ ﻣﺬاﻛﺮه و ﺗﻀﺎرب اﻓﻜﺎر و آراء اﻣﻜﺎن ﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ و ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ‬
‫آزادي ﺑﻴﺎن و ﻧﺸﺮﻳﺎت آزاد ﺗﺤﻘﻖ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﺗﻀﻤﻴﻦ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ رﻛﻦ‬
‫اﺳﺎﺳﻲ ﭼﻨﻴﻦ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ وﻳﻨﺴﺘﻮن ﭼﺮﭼﻴﻞ ﻧﺨﺴﺖ وزﻳﺮ‬
‫اﻧﮕﻠﻴﺲ در دوران ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ دوم »ﺣﻜﻮﻣﺖ دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ ﻛﺎﻣﻞ ﻧﻴﺴﺖ‬
‫وﻟﻲ اﻛﻨﻮن ﺣﻜﻮﻣﺘﻲ ﺑﻬﺘﺮ از آن وﺟﻮد ﻧﺪارد‪«.‬‬

‫ﻧﺎﮔﻔﺘﻪ ﻧﻤﺎﻧﺪ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺣﻜﻮﻣﺖ دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ ﻛﺎﻣﻞ ﻣﺴﺘﻠﺰم آﮔﺎﻫﻲ ﺗﻮده‬

‫ﻣﺮدم از ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺳﻴﺎﺳﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و اﻗﺘﺼﺎدي زﻣﺎن اﺳﺖ‪ .‬در ﺑﻴﺸﺘﺮ‬
‫ﺟﻮاﻣﻊ ﺟﻬﺎن ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺮدﻣﻲ اﻛﺜﺮﻳﺖ ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬آﻣﻮزش ﺷﺮﻛﺖ در ﺣﻜﻮﻣﺖ‬
‫آزاد ﺑﺎﻳﺪ از دوران ﻛﻮدﻛﻲ و ﻧﻮﺟﻮاﻧﻲ آﻏﺎز ﮔﺮدد‪ .‬ﺟﻨﺒﺶ و ﮔﺮاﻳﺶ ﺑﻪ‬
‫آزادي ﭘﺪﻳﺪه ﺗﺎزهاي اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ ﺑﻨﻴﺎن ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﻛﺜﺮ‬
‫ﺣﻜﻮﻣﺖﻫﺎي ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺎ ﭼﻬﺮهﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺣﻜﻮﻣﺖﻫﺎي دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ در ﺟﻮاﻣﻊ اﻧﺴﺎﻧﻲ اﻓﻜﺎر دﻣﻮﻛﺮاﺗﻴﻚ ﺑﺎ وﺿﻊ ﺷﻮراﻫﺎي‬
‫ﻣﺤﻠﻲ ﺑﻪ ﺻﻮر ﻣﺨﺘﻠﻒ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ وﻟﻲ ﻫﻤﻮاره ﻗﺪرت ﻧﻬﺎﻳﻲ در اﺧﺘﻴﺎر‬
‫ﻳﻚ ﻓﺮد ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ اﻧﻮار آزادي ﺟﺪﻳﺪ در ﻳﻮﻧﺎن ﺑﺎ ﺗﺸﻜﻴﻞ‬
‫ﺷﻮراي ﺳﻨﺎ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪ‪.‬‬

‫در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﺎز ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻣﺸﻬﻮرﺗﺮﻳﻦ ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواي اﻳﺮاﻧﻲ در ﺗﺎرﻳﺦ اﻳﺮان‬

‫ﻛﻬﻦ ﻛﻮروش ﺑﺰرگ اﺷﺎره ﻛﺮد‪ .‬ﺑﻪ درﺳﺘﻲ ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻛﻮروش‬
‫ﺑﻨﻴﺎﻧﮕﺰار ﺷﻴﻮه ﺣﻜﻮﻣﺖ دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ و ﺣﻔﻆ آزادي و ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ در‬
 ‫ﺑﻬﺮام ﻋﺮﻓﺎن‬ ‫‪94‬‬

‫ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ ﺑﻮد‪ .‬اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ آزادي ﻓﻜﺮ و دﻳﻦ و آداب و رﺳﻮم ﻣﺮدم در‬
‫روش ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﻮروش ﺑﺰرگ ﺑﻨﻴﺎن ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻃﺮز ﻓﻜﺮ در اﻛﺜﺮ‬
‫ﺣﺎﻛﻤﺎن وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﻗﺪرت ﻃﻠﺒﻲ و ﺣﻔﻆ ﻗﺪرت و ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻃﺮﻓﺪاران‪،‬‬
‫ﺣﻜﻮﻣﺖ را ﺑﻪ اﻟﻴﮕﺎرﺷﻲ‪ ،‬ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ اﻗﻠﻴﺖ ﺑﺮ اﻛﺜﺮﻳﺖ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺗﺎرﻳﺦ اﻳﺮان و اروﭘﺎ در دوران ﺗﺤﺼﻴﻞ ﺗﻔﺎوت ﻧﻈﺎمﻫﺎي‬

‫ﺣﻜﻮﻣﺘﻲ در اروﭘﺎ و ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ و ﮔﺴﺘﺮش دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ در اروﭘﺎ و ﻓﻘﺪان‬
‫آن در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‪ ،‬اﻳﺮان و ﺳﻮرﻳﻪ ﻣﺮا ﺑﻪ ﺟﺴﺘﺠﻮي دﻻﻳﻞ اﻳﻦ ﺗﻔﺎوت‬
‫واداﺷﺖ‪ .‬از ﺧﻮد ﻣﻲﭘﺮﺳﻴﺪم ﭼﺮا؟ ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﭘﺎك ﻧﻴ‪‬ﺘﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ رﺿﺎﺷﺎه و‬
‫ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﺷﺎه ﻣﻠﺖ اﻳﺮان را ﺑﺮاي ﺣﻜﻮﻣﺖ دﻣﻜﺮاﺳﻲ واﻗﻌﻲ آﻣﺎده‬
‫ﻧﻜﺮدﻧﺪ‪ .‬از ﺧﻮد ﻣﻲﭘﺮﺳﻴﺪم ﭼﺮا؟ اﺳﺘﺎﻧﺪاران اﺻﻔﻬﺎن از ﺗﻬﺮان و از ﺳﻮي‬
‫ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺮﻛﺰي ﻣﻨﺼﻮب ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ اﻧﺘﺨﺎب اﺳﺘﺎﻧﺪاران و‬
‫ﺣﺎﻛﻤﺎن از ﺳﻮي ﻣﺮدم ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﮔﺎﻣﻲ ﺑﺰرگ در ﺗﺮوﻳﺞ دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ و‬
‫ﺷﺮﻛﺖ ﻣﺮدم در ﻣﺪار ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺧﻮد ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺷﺮﻛﺖ ﻣﺮدم در اﻧﺘﺨﺎب‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﻳﺎﻧﺸﺎن‪ ،‬آﻧﺎن ﺣﻜﻮﻣﺖ را از ﺧﻮد ﻣﻲداﻧﻨﺪ و از آن اﺣﺴﺎس‬
‫ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﻲ ﻧﻤﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻧﻈﺎمﻫﺎي دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ ﻗﺪرت آزادي ﺑﻴﺎن و آزادي‬

‫ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت را ﻣﻨﻊ ﻛﺮده و از ﺳﺮﻛﻮﺑﻲ اﻧﺘﻘﺎدات ﻋﻘﺎﻳﺪ و اﻓﻜﺎر ﻣﺨﺎﻟﻒ‬
‫ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ ﻧﻤﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﺮدﻣﻲ ﻛﻪ در ﺟﻮاﻣﻊ دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري زﻳﺴﺘﻪ و ﺑﺎ اﺟﺤﺎﻓﺎت‬
‫‪95‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات و ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎ‬

‫آن ﺧﻮ ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ زﻧﺪاﻧﻴﺎﻧﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﭘﺲ از دوران ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺣﺒﺲ‬

‫ﺑﻪ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻘﺮر ﺧﻮ ﮔﺮﻓﺘﻪ و از آزادي و ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺷﺨﺼﻲ ﻣﻲﻫﺮاﺳﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﻲ اﻳﻦ رژﻳﻢﻫﺎ ﺑﺪون ﺟﻨﮓ و ﺧﻮﻧﺮﻳﺰي اﻣﻜﺎن ﭘﺬﻳﺮ‬

‫ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺻﻠﺢ ﺟﻮﻳﺎﻧﻪ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﻳﺎن آزاد اﻧﺪﻳﺶ دارد ﻛﻪ ﻣﻨﺎﻓﻊ‬
‫ﻫﻤﮕﺎن را ﺑﺮ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺷﺨﺼﻲ و ﻛﻮﺗﺎه ﻣﺪت ﺧﻮد ﺗﺮﺟﻴﺢ دﻫﻨﺪ‪ .‬آﺗﺎﺗﻮرك‬
‫رﺋﻴﺲﺟﻤﻬﻮر ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺗﺮﻛﻴﻪ را ﻣﻲﺗﻮان در اﻳﻦ ﺷﻤﺎر آورد‪.‬‬

‫آﺑﺮاﻫﺎم ﻟﻴﻨﻜﻠﻦ ﺣﻜﻮﻣﺖ آﻣﺮﻳﻜﺎ را »ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺮدم ﺑﺮاي ﻣﺮدم«‬

‫ﺧﻮاﻧﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻋﺒﺎرت از ﺗﺮﺟﻤﻪ اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﻛﺘﺎب ﻣﻘﺪس در ﺳﺎل‬
‫‪ 1384‬ﻣﻴﻼدي ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﻛﻨﻮن ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﮕﺎرش اﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﻲﭘﺮدازم آﻣﺮﻳﻜﺎ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺑﺤﺮان‬

‫ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﺣﻜﻮﻣﺘﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ اﺷﺎره رﻓﺖ رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﺑﺎ اﻗﻠﻴﺖ‬
‫آراء اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪ و ﺗﻤﺎم ﻗﺪرتﻫﺎي ﺣﻜﻮﻣﺘﻲ را ﺣﺰب ﺟﻤﻬﻮري ﺧﻮاه‬
‫در دﺳﺖ دارد‪ .‬ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﺠﻠﺴﻴﻦ ﺑﺎ اﻛﺜﺮﻳﺖ ﻧﺴﺒﻲ از ﻃﺮف آﻧﺎن ﺗﺼﻮﻳﺐ‬
‫ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬رﺋﻴﺲﺟﻤﻬﻮر اﻗﺪاﻣﺎﺗﺶ ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن اﺳﺖ ﭼﻮن ﺗﺮاﻣﭗ‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻴﺎﺗﻲ در ﻣﺠﺎﻟﺲ ﻗﺎﻧﻮﻧﮕﺰاري و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖﻫﺎي ﺣﻜﻮﻣﺘﻲ ﻧﺪارد‬
‫ﮔﺮاﻳﺸﻲ ﻋﺠﻴﺐ ﺑﻪ دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري دارد و از ﺗﻤﺠﻴﺪ دﻳﻜﺘﺎﺗﻮرﻫﺎ ﭘﺮﻫﻴﺰ‬
‫ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ )از ﺟﻤﻠﻪ ﭘﻮﺗﻴﻦ رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر روﺳﻴﻪ( ﮔﺮوﻫﻲ از ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن‬
‫ﻣﺠﻠﺲ و ﺑﺮﺧﻲ از ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد اﺳﺘﻴﻀﺎح ﺗﺮاﻣﭗ را ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻧﺎداﻧﻲ‬
‫و ﻋﺪم ﺷﺎﻳﺴﺘﮕﻲ رﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮري دادهاﻧﺪ‪ .‬ﻧﻴﻜﺴﻮن رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر‬
 ‫ﺑﻬﺮام ﻋﺮﻓﺎن‬ ‫‪96‬‬

‫اﺳﺒﻖ ﻫﻢ ﺑﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺷﺪﻳﺪ و اﺗﻬﺎم ﺳﻮءاﺳﺘﻔﺎده از ﻗﺪرت رﺋﻴﺲ‬

‫ﺟﻤﻬﻮري ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ اﺳﺘﻌﻔﺎ ﺷﺪ‪ .‬ﻳﻜﻲ از ﻣﺤﺎﺳﻦ اﺻﻠﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺣﻜﻮﻣﺘﻲ‬
‫در آﻣﺮﻳﻜﺎ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ ﻗﻮاي ﻣﻘﻨﻨﻪ‪ ،‬ﻣﺠﺮﻳﻪ و‬
‫ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ از ﻫﻢ ﻣﺠﺰا و ﺑﻄﻮر ﻛﺎﻣﻞ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ از آزادي ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻛﻨﺪ‬

‫و ﻣﻮرد ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻗﺮار ﻧﮕﻴﺮد‪ .‬آزادي دﻳﻦ و اﻋﺘﻘﺎد از ارﻛﺎن ﺑﺎرز‬
‫ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﺳﺖ‪ .‬آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻓﻮاﻳﺪ آزادي اﺳﺖ زﻳﺮا ﺟﺎﻣﻌﻪ‬
‫آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﻴﺶ از ﻫﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ دﻳﮕﺮ از ﻧﮋادﻫﺎ و ﻣﻠﻴﺖﻫﺎ و ادﻳﺎن ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن‬
‫ﺗﺸﻜﻴﻞ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪ .‬آﻣﺎر ادﻳﺎن ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﭘﺮﺳﺘﺶ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ﺑﺮ ﺣﺴﺐ آﺧﺮﻳﻦ ﺷﻤﺎر ﺳﺎزﻣﺎن ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت دﻳﻨﻲ از اﻳﻦ‬
‫ﻗﺮار اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪ 43‬درﺻﺪ‬ ‫ﻣﺴﻴﺤﻴﺎن )ﻣﺬاﻫﺐ ﻣﺨﺘﻠﻒ(‬

‫‪ 2‬درﺻﺪ‬ ‫ﻛﻠﻴﻤﻲ‬
‫‪ 1‬درﺻﺪ‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎن‬
‫ﺧﺪا ﻧﺎﭘﺮﺳﺖ‬

‫‪ 24‬درﺻﺪ‬ ‫اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﻪ ﺑﻪ ادﻳﺎن‬

‫‪97‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات و ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎ‬

‫ﻫﻨﺪي‬

‫‪ 30‬درﺻﺪ‬ ‫ﺟﻬﻮاوﻳﺘﻨﺲ‬
‫ﺑﺪون اﻋﺘﻘﺎد‬

‫آزادي ادﻳﺎن در آﻣﺮﻳﻜﺎ از اﺻﻄﻜﺎك و ﺑﺮﺧﻮردﻫﺎي دﻳﻨﻲ و ﻋﻘﻴﺪﺗﻲ‬

‫ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺮﻛﺰي ﻣﺴﺌﻮل ﺣﻔﻆ آزادي ﻫﻤﻪ ادﻳﺎن و‬
‫ﻋﻘﺎﻳﺪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻌﺼﺒﺎت دﻳﻨﻲ ﻣﻨﺸﺎء ﺑﺴﻴﺎري از ﺗﻬﺎﺟﻤﺎت و ﻛﺸﺖ و‬

‫ﻛﺸﺘﺎرﻫﺎي ﺗﺎرﻳﺦ از آﻳﺮﻟﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﻴﺎﻧﻤﺎر ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﺧﻮﻧﺮﻳﺰي و ﺗﻬﺎﺟﻤﺎت زاﻳﻴﺪه ﻏﺮاﻳﺰ ﺑﺸﺮي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻛﺴﺐ‬

‫ﻗﺪرت و ﺑﺮﺗﺮي ﺟﻮﻳﻲ و ﺗﻤﻠﻚ زﻣﻴﻦ و ﻣﺎل و ﺣﺘﻲ ﺧﻮي ﺷﻬﻮت‬
‫ﭘﺮﺳﺘﻲ از اﻋﻤﺎل ﻫﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﻇﻠﻢ و ﺳﺘﻤﻲ ﭘﺮﻫﻴﺰ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻫﻨﺮي ﻫﺸﺘﻢ ﺳﻠﻄﺎن اﻧﮕﻠﻴﺲ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﭘﺎپ ﺑﺎ ﻃﻼق ﻫﻤﺴﺮ او‬
‫و ازدواج ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬ﻛﻠﻴﺴﺎي ﻛﺎﺗﻮﻟﻴﻚ را ﺗﺮك ﻛﺮد و دﻳﻦ ﺟﺪﻳﺪ ﻛﻠﻴﺴﺎي‬
‫اﻧﮕﻠﻴﺲ را ﺑﻪ وﺟﻮد آورد‪ .‬ﻛﺘﺎب ﻣﻘﺪس ﺟﺪﻳﺪ را ﭘﺎدﺷﺎه روﻣﻲ‬
‫ﻛﻨﺴﺘﺎﻧﺘﻴﻦ ﺑﺎ اﻧﺘﺨﺎب رواﻳﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﻣﻮرد ﭘﺴﻨﺪش ﺑﻮد ﺑﻪ رﺷﺘﻪ ﺗﺤﺮﻳﺮ در‬
‫آورد‪ .‬ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ آﻣﺮﻳﻜﺎ در ﻣﺎده اول اﺻﻼﺣﻲ ﺟﺪاﻳﻲ دﻳﻦ و ﺳﻴﺎﺳﺖ‬
‫را ﺗﻀﻤﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ و اﺟﺎزه ﺑﺮﻗﺮاري دﻳﻦ رﺳﻤﻲ در ﻛﺸﻮر را ﻧﻤﻲدﻫﺪ‪ .‬ﺑﺎ‬
 ‫ﺑﻬﺮام ﻋﺮﻓﺎن‬ ‫‪98‬‬

‫اﻳﻨﻜﻪ ﺑﻪ ﺗﺤﻘﻴﻖ‪ ،‬اﻛﺜﺮﻳﺖ ﺑﺎ ﻣﺴﻴﺤﻴﺎن اﺳﺖ وﻟﻲ ﺑﺎرﻫﺎ ﻛﻮﺷﺶﻫﺎي ﺑﺮﺧﻲ‬

‫از ﻣﺴﻴﺤﻴﺎن ﻣﺘﻌﺼﺐ ﺑﺮاي ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻗﻮاﻧﻴﻦ دﻳﻨﻲ و ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﺪﻧﻲ از ﻃﺮف‬
‫دادﮔﺎهﻫﺎ رد ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺮﻗﺮاري ﻧﻈﺎم ﺣﻜﻮﻣﺖ آﻣﺮﻳﻜﺎ و ﭘﻴﺮوي از آن در ﻣﻤﺎﻟﻚ ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‬

‫در ﺷﺮاﻳﻂ ﻛﻨﻮﻧﻲ اﻧﺠﺎم ﭘﺬﻳﺮ ﻧﻴﺴﺖ زﻳﺮا اﻋﺘﻘﺎدات اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﻣﺒﺎﻧﻲ‬
‫ﺳﻨﺘﻲ اﻳﻦ ﻣﻤﺎﻟﻚ در ﻃﻲ ﻗﺮون ﻣﺘﻤﺎدي ﺑﺎ ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ ﻓﺮدي و دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري‬
‫ﺧﻮ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﺗﺤﻮﻻت ﺳﻴﺎﺳﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﺪون ﺗﺸﻨﺞ و ﺟﻨﮓ و‬
‫ﺧﻮﻧﺮﻳﺰي اﻣﻜﺎن ﭘﺬﻳﺮ ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﺪ و ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ اﺷﺎرت رﻓﺖ ﺑﺎﻳﺪ از ﻃﺮﻳﻖ‬
‫دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري ﭘﺎك ﻧﻴﺖ ﺑﻪﺗﺪرﻳﺞ اﻧﺠﺎم ﭘﺬﻳﺮد‪.‬‬

‫ﻗﻮاﻧﻴﻦ اﺳﺎﺳﻲ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن و اﻳﺮان آﻧﺎن را در ردﻳﻒ ﺣﻜﻮﻣﺖﻫﺎي دﻳﻨﻲ‬

‫ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﻣﻲﺗﻮان ﺣﻜﻮﻣﺖ اﺳﺮاﺋﻴﻞ را ﻧﻴﺰ ﺗﺎ ﺣﺪي از اﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ‬
‫ﺑﻪﺷﻤﺎر آورد‪.‬‬

‫ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ اﻧﺪوﻧﺰي‪ ،‬ﭘﺮ ﺟﻤﻌﻴﺖﺗﺮﻳﻦ ﻛﺸﻮر ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺟﻬﺎن‬

‫ﺑﺮاﺳﺎس ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻓﺪرال دﻣﻮﻛﺮاﺗﻴﻚ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺸﻮر از ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي از‬
‫ﺟﺰاﻳﺮ ﻣﺨﺘﻠﻒ در آﺳﻴﺎي ﺷﺮﻗﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﺑﺎ ﺟﻤﻌﻴﺖ ‪ 261‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻧﻲ‬
‫ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻛﺸﻮر ﻣﺴﻠﻤﺎن دﻧﻴﺎ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪99‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات و ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎ‬

‫ﺗﻔﺤﺼﻲ در ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﺗﺤﻮل اﻳﻦ ﻛﺸﻮر ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻪ ﻳﻚ ﺣﻜﻮﻣﺖ‬

‫ﺳﻜﻮﻻر دﻣﻮﻛﺮاﺗﻴﻚ و ﻣﺸﻜﻼت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺑﺮﺧﻮردﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ در‬
‫اﺳﺘﺤﻜﺎم ﭼﻨﻴﻦ رژﻳﻤﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺎرﻳﺦ ﭘﺮﺗﻼﻃﻢ ﺳﺪه ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ اﻧﺪوﻧﺰي و اﺳﺘﻘﺮار ﻧﻬﺎﻳﻲ‬

‫ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻓﺪرال دﻣﻮﻛﺮاﺗﻴﻚ از ﻫﻮاﺧﻮاﻫﻲ و ﻓﺪاﻛﺎري ﺑﻲ ﭘﺎﻳﺎن ﻧﻴﺮوﻫﺎي‬
‫آزادﻳﺨﻮاه ﺣﻜﺎﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺟﻨﺒﺶ در ﺳﺎل ‪ 1950‬ﻣﻴﻼدي در دوران‬
‫ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺳﻮﻛﺎرﻧﻮ آﻏﺎز ﺷﺪ‪.‬‬

‫اﻧﺪوﻧﺰي از ‪ 1346‬ﺟﺰﻳﺮه ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻛﻪ ‪ 922‬ﺟﺰﻳﺮه آن ﺑﻄﻮرﻛﺎﻣﻞ‬

‫ﻣﺴﻜﻮﻧﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺎوه ﭘﺮﺟﻤﻌﻴﺖﺗﺮﻳﻦ ﺟﺰﻳﺮهاي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺟﻤﻌﻴﺖ آن ﺑﻪ‬
‫ده ﻣﻴﻠﻴﻮن ﺗﺨﻤﻴﻦ زده ﺷﺪه‪ .‬ﭘﻴﺶ از ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ دوم اﻳﻦ ﺟﺰاﻳﺮ‬
‫ﻣﺴﺘﻌﻤﺮات دول ﻣﺨﺘﻠﻒ وﻟﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺴﺘﻌﻤﺮات ﻫﻠﻨﺪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در آﻏﺎز‬
‫ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ دوم ﻧﻴﺮوﻫﺎي ژاﭘﻦ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ اﻳﻦ ﺟﺰاﻳﺮ را ﺗﺴﺨﻴﺮ ﻛﺮدﻧﺪ‬
‫و ﺑﺎ ﺗﺮﻏﻴﺐ ژاﭘﻦ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻣﺴﻠﺢ ﻣﻠﻲ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ از ﺷﻜﺴﺖ‬
‫ژاﭘﻦ ﺑﻪﺗﺪرﻳﺞ ﺟﺰاﻳﺮ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺮﻛﺰي اﻳﺠﺎد ﻛﺮدﻧﺪ و ﺳﻮﻛﺎرﻧﻮ ﺣﻜﻮﻣﺖ‬
‫را ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﺣﺰاب و ﺟﻤﻌﻴﺖﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ازﺟﻤﻠﻪ ﺣﺰب‬
‫ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺖ و ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻣﺴﻴﺤﻲ و ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻫﺮ ﻳﻚ ﺑﺮاي ﻛﺴﺐ ﻗﺪرت در‬
‫اﻳﻦ دوران ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺮزﻳﺪﻧﺖ ﺳﻮﻛﺎرﻧﻮ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ‬
‫دﻣﻮﻛﺮاﺗﻴﻚ ﻏﺮﺑﻲ در آن زﻣﺎن ﻗﺎﺑﻞ اﺟﺮا ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺳﻮﻛﺎرﻧﻮ ﺑﺎ ﻛﻮدﺗﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ‬
 ‫ﺑﻬﺮام ﻋﺮﻓﺎن‬ ‫‪100‬‬

‫در ﺳﺎل ‪ 1960‬ﻣﻴﻼدي ﭘﺲ از ‪ 22‬ﺳﺎل ﺣﻜﻤﺮاﻧﻲ اﺳﺘﻌﻔﺎ داد و ﺳﻮﻫﺎرﺗﻮ‬

‫ﺑﻪ ﻗﺪرت رﺳﻴﺪ‪.‬‬

‫ﺳﻮﻫﺎرﺗﻮ ﺑﻪ ﺷﺪت ﺑﺎ ﻗﺪرت ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺖﻫﺎ ﺟﻨﮕﻴﺪ و ﺷﺮﻛﺖ آﻧﺎن را‬

‫در ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖﻫﺎي دوﻟﺘﻲ ﻣﻤﻨﻮع ﻛﺮد‪ .‬از ﺳﺎل ‪ 1966‬ﻣﻴﻼدي ﺳﻮﻫﺎرﺗﻮ ﺑﺎ‬
‫ﺷﻌﺎر »روش ﻧﻮ« ﺗﻐﻴﻴﺮاﺗﻲ در ﺣﻜﻮﻣﺖ اﻳﺠﺎد ﻛﺮد وﺣﻜﻮﻣﺖ دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري‬
‫او ﺑﺮاي ‪ 32‬ﺳﺎل اداﻣﻪ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﭘﺲ از ﺗﺸﻨﺠﺎت و ﺑﺮﺧﻮردﻫﺎي ﻧﻴﺮوي‬
‫ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺑﺎ ﻣﺮدم آزادﻳﺨﻮاه و اﺳﺘﻌﻔﺎي ﺳﻮﻫﺎرﺗﻮاز رﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮري ﻗﺎﻧﻮن‬
‫اﺳﺎﺳﻲ ﺟﺪﻳﺪ اﻧﺪوﻧﺰي در ﺳﺎل ‪ 2002‬ﻣﻴﻼدي ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺐ رﺳﻴﺪ ﻛﻪ‬
‫ﺷﺒﺎﻫﺖ زﻳﺎدي ﺑﻪ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ آﻣﺮﻳﻜﺎ دارد‪ .‬اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﻔﻜﻴﻚ‬
‫ﻗﻮاي ﻣﻘﻨﻨﻪ‪ ،‬ﻣﺠﺮﻳﻪ و ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ ﻧﮕﺎرش ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﺑﻪ ﻫﺮﻛﺪام در ﺣﺪ ﻗﺎﺑﻞ‬
‫ﺗﻮﺟﻬﻲ اﺳﺘﻘﻼل داده اﺳﺖ‪.‬‬

‫دوره رﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮري و ﻣﻌﺎون او ﺑﻪ دو دوره ‪ 5‬ﺳﺎﻟﻪ ﻣﺤﺪود اﺳﺖ‬

‫و ﺑﺎ رأي ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﺮدم اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ در اﻳﻦ ﭘﺮ ﺟﻤﻌﻴﺖﺗﺮﻳﻦ ﻛﺸﻮر‬
‫اﺳﻼﻣﻲ دﻧﻴﺎ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ آزادي ادﻳﺎن را ﺗﻀﻤﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ اﻣﺎ اﻳﻦ آزادي‬
‫ﻛﺎﻣﻞ ﻧﻴﺴﺖ و ﺗﻨﻬﺎ ‪ 6‬ﻣﺬﻫﺐ اﺳﻼم‪ ،‬ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ)ﻛﺎﺗﻮﻟﻴﻚ و ﭘﺮوﺗﺴﺘﺎن(‬
‫ﻫﻨﺪوﻳﻲ‪ ،‬ﻛﻨﻔﺴﻴﻮﺳﻲ را ﺑﻪ رﺳﻤﻴﺖ ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﺪ و اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ ﺧﺪا ﻧﺎﭘﺮﺳﺘﻲ‬
‫را ﻗﺒﻮل ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ اﻗﻠﻴﺖ دﻳﺎﻧﺖ ﻣﺴﻴﺤﻲ )ده ﻣﻴﻠﻴﻮن( اﺳﺖ وﻟﻲ‬
‫اﻧﺘﺼﺎب و اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﺑﻪ ﺳﻤﺖﻫﺎي دوﻟﺘﻲ ﺑﻪ ﻫﻴﭻ دﻳﻨﻲ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﻧﻴﺴﺖ و‬
‫‪101‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات و ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎ‬

‫ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل در اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﺟﺪﻳﺪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪاري ﺟﺎﻛﺎرﺗﺎ ﺑﺎزوﻛﻲ ﻳﻚ ﻣﺴﻴﺤﻲ‬

‫ﭼﻴﻨﻲ ﺗﺒﺎر اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪ‪.‬‬

‫اﺳﺘﺎﻧﻬﺎ داراي اﺳﺘﻘﻼل داﺧﻠﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺮاي اﺳﺘﺎن ﺧﻮد‬

‫ﻗﺎﻧﻮن ﮔﺰاري ﻛﻨﻨﺪ ﻣﺜﻼ ﭼﻮن ﺧﻮردن ﮔﻮﺷﺖ ﺧﻮك در اﺳﻼم ﺣﺮام‬
‫اﺳﺖ ﻧﻮاﺣﻲ ﻣﺴﻴﺤﻲ ﻧﺸﻴﻦ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﭘﻴﺮوي از اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻳﻜﻲ از وﻗﺎﻳﻊ ﺷﮕﻔﺖ اﻧﮕﻴﺰ در اﻳﻦ ﻛﺸﻮر ﻣﺴﻠﻤﺎن ﭘﺬﻳﺮش رﺳﻤﻲ‬

‫ﻛﻴﺶ ﺑﻬﺎﻳﻲ در زﻣﺮه ادﻳﺎن رﺳﻤﻲ ﺑﻮد‪.‬‬

‫وزﻳﺮ اﻣﻮر دﻳﻨﻲ ﺑﺮﻃﺒﻖ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ در ﺗﺎرﻳﺦ ‪ 26‬ژوﺋﻦ ‪ 2014‬ﻛﻴﺶ‬

‫ﺑﻬﺎﻳﻲ را ﺑﻪ ادﻳﺎن رﺳﻤﻲ اﺿﺎﻓﻪ ﻛﺮد اﻳﻦ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﻪدﻟﻴﻞ ازدﻳﺎد ﭘﻴﺮوان آن‬
‫در اﻧﺪوﻧﺰي اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫اوﻟﻴﻦ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت آزاد در اﻛﺘﺒﺮ ‪ 2014‬ﻣﻴﻼدي ﭘﺲ از دو ﻣﺮﺣﻠﻪ‬

‫اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ اﺟﺮا ﺷﺪ و رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﺟﺪﻳﺪ ‪ Joko‬و دوﻟﺘﺶ ﺑﺮاي ﻣﺪت ‪5‬‬
‫ﺳﺎل اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪﻧﺪ اﻳﺠﺎد ﺣﻜﻮﻣﺖ آزاد دﻣﻮﻛﺮاﺗﻴﻚ در اﻧﺪوﻧﺰي ﻣﺴﺘﻠﺰم‬
‫‪ 60‬ﺳﺎل ﭘﺎﻳﺪاري ﻧﻴﺮوﻫﺎي آزادﻳﺨﻮاه ﺑﻮد در اﻳﻦ دوران ﺗﺸﻨﺠﺎت ﺳﻴﺎﺳﻲ‬
‫و ﺑﺮﺧﻮردﻫﺎي ﺑﺴﻴﺎري روي داد وﻟﻲ اﻛﻨﻮن ﺑﺎ اﺳﺘﻘﺮار دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ و ﺣﻞ‬
‫ﻣﺴﺎﺋﻞ و اﺧﺘﻼﻓﺎت از ﻃﺮﻳﻖ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﻧﻴﺎزي ﺑﻪ ﺑﺮﺧﻮردﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ‬
‫ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
 ‫ﺑﻬﺮام ﻋﺮﻓﺎن‬ ‫‪102‬‬

‫ﻣﺮدم اﻳﺮان در ﻃﻮل ﺗﺎرﻳﺦ از دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﺒﻮدهاﻧﺪ‪،‬‬

‫ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ آﻧﺎن ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﺻﻼﺣﻴﺖ و ﻧﻴﻚ اﻧﺪﻳﺸﻲ ﻳﺎ ﺑﺪ اﻧﺪﻳﺸﻲ‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﻳﺎن داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در دوران ﻗﺎﺟﺎرﻳﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻧﻈﺎم‬
‫آﻧﺎرﺷﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪ‪ .‬ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺮﻛﺰي ﺑﻪﺗﺪرﻳﺞ ﺗﻀﻌﻴﻒ و اﻳﻼت و‬
‫ﻋﺸﺎﻳﺮ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎر ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ از اﻧﻘﻼب ﻣﺸﺮوﻃﻴﺖ‬
‫ﻛﻪ ﺑﺎ ﻓﺪاﻛﺎري و ﺟﺎﻧﻔﺸﺎﻧﻲ ﻫﺰاران اﻳﺮاﻧﻲ ﻣﻮﻓﻖ ﮔﺮدﻳﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﺎ ﻣﺮگ‬
‫ﻣﻈﻔﺮاﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎه و ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻲ ﺷﺎه دوره اﺳﺘﺒﺪاد ﺻﻐﻴﺮ آﻏﺎز و از‬
‫ﺳﺎل ‪ 1285‬ﺗﺎ ‪ 1288‬ﺷﻤﺴﻲ ﻣﺸﺮوﻃﻴﺖ ﺗﻌﻄﻴﻞ ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺮدم ﺑﺰرگ اﻳﺮان‬
‫در ﺗﺒﺮﻳﺰ و ﮔﻴﻼن و ﺑﺨﺘﻴﺎري ﺷﻮرش ﻛﺮدﻧﺪ و ﭘﻴﺮوزﻣﻨﺪاﻧﻪ ﺑﻪ ﺗﻬﺮان‬
‫آﻣﺪﻧﺪ و اﺳﺘﺒﺪاد را ﺷﻜﺴﺖ دادﻧﺪ و ﻓﺮزﻧﺪش اﺣﻤﺪ ﺷﺎه را ﻛﻪ ﻛﻮدك‬
‫ﺑﻮد ﺑﻪ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺑﺮﮔﺰﻳﺪﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ دوران ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﻋﻠﻞ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ‬
‫وﺿﻌﻴﺖ اﻗﺘﺼﺎدي و ﻛﺴﺮي ﺑﻮدﺟﻪ و ﻗﺪرت ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻋﺸﺎﻳﺮ و اﻳﻼت و‬
‫ﺿﻌﻒ دوﻟﺖ ﻣﺮﻛﺰي ﻣﺮد ﻣﻘﺘﺪري از ﻗﻮاي ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم رﺿﺎﺧﺎن‬
‫ﻣﻴﺮﭘﻨﺞ ﺑﺎ اﻧﺠﺎم ﻛﻮدﺗﺎي ‪ 1299‬ﺑﺎ ﻋﻨﻮان ﺳﺮدار ﺳﭙﻪ ﺑﻪ ﻗﺪرت رﺳﻴﺪ‪ .‬ﭘﺲ‬
‫از ﻣﺴﺎﻓﺮت دوم اﺣﻤﺪﺷﺎه ﺑﻪ اروﭘﺎ از ﻧﻬﻢ ‪ 1304‬ﺧﻮرﺷﻴﺪي اﺣﻤﺪﺷﺎه از‬
‫ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺧﻠﻊ و ﺑﺎ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻣﺠﻠﺲ ﻣﺆﺳﺴﺎن‪ ،‬ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺑﻪ رﺿﺎﺷﺎه ﭘﻬﻠﻮي‬
‫واﮔﺬار ﺷﺪ‪ .‬دوران ﻧﻮﺟﻮاﻧﻲ ﻣﻦ در اﻳﻦ ﺳﺎﻟﻬﺎ در اﺻﻔﻬﺎن ﮔﺬﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﺧﺪﻣﺖ رﺿﺎﺷﺎه اﻳﺠﺎد ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺮﻛﺰي ﻣﻘﺘﺪر و ﺑﺮﭼﻴﺪن‬
‫ﺑﺴﺎط ﻣﻠﻮكاﻟﻄﻮاﻳﻔﻲ و اﺳﺘﻘﺮار ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻗﺎﻧﻮن و ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﺆﺳﺴﺎت‬
‫‪103‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات و ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎ‬

‫دوﻟﺘﻲ ﺑﻮد‪ .‬ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ ﻧﻮع ﺣﻜﻮﻣﺖ را ﭘﺎدﺷﺎﻫﻲ ﻣﺸﺮوﻃﻪ ﻣﻌﻴﻦ ﻛﺮد‬
‫وﻟﻲ ﻗﺎﻧﻮنﮔﺰاري از ﻃﺮف ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراي ﻣﻠﻲ ﺑﻮد‪ .‬اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﺑﺎ‬
‫ﻧﻈﺮ و ﺗﺄﻳﻴﺪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺮﻛﺰي اﻧﺠﺎم ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ‪ .‬در اوان ﻣﺸﺮوﻃﻴ‪‬ﺖ از‬
‫آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﺗﻮده ﻣﺮدم ﺑﻲ ﺳﻮاد و ﺑﺎ اﻣﻮر ﺟﻬﺎﻧﻲ و ﻣﻤﻠﻜﺘﻲ آﺷﻨﺎﻳﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‬
‫اﻓﺮاد ﺷﺎﻳﺴﺘﻪﺗﺮي ﺑﺎ ﻫﻤﻜﺎري دوﻟﺖ ﻣﺮﻛﺰي و دﺧﺎﻟﺖ آن در اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت‬
‫واﺟﺪ اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ در ﭘﻴﺶ اﺷﺎرت رﻓﺖ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت‬
‫دو ﻣﺮﺣﻠﻪاي رﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮري آﻣﺮﻳﻜﺎ در دوﻳﺴﺖ و اﻧﺪي ﺳﺎل ﻗﺒﻞ ﻧﻴﺰ‬
‫ﺑﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﺼﻮري ﻃﺮاﺣﻲ و ﺷﻜﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﻣﺮوز ﻧﻴﺰ ﮔﺮوﻫﻲ ﺑﻪ ﻋﺪم آﻣﺎدﮔﻲ ﻣﻠﺖ اﻳﺮان ﺑﺮاي اﻳﺠﺎد ﺣﻜﻮﻣﺖ‬
‫دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ اﻋﺘﻘﺎد دارﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻋﻘﻴﺪه در آﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﻗﺪرﺗﻨﺪ ﻗﻮيﺗﺮ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬اﻣ‪‬ﺎ اﮔﺮ ﻫﺪف اﺻﻠﻲ ﻣﺎ رﺳﻴﺪن ﺑﻪ دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ اﺳﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﺎﻣﻬﺎي‬
‫اﺑﺘﺪاﻳﻲ ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬

‫اﻳﺠﺎد ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻓﺪرال ﺷﺒﻴﻪ ﺑﻪ ﺣﻜﻮﻣﺘﻬﺎي آﻣﺮﻳﻜﺎ و اﻧﺪوﻧﺰي ﺑﺮاي‬

‫ﻣﺮدم اﻳﺮان ﻛﻪ از اﻗﻮام ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻳﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ ﻧﻈﺎم ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺣﻜﻮﻣﺖﻫﺎي ﻣﺤﻠﻲ )اﻳﺎﻟﺘﻲ و وﻻﻳﺘﻲ( ﺑﺎ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﺤﻠﻲ و ﺑﺎ رأي آزاد‬

‫ﺷﻬﺮوﻧﺪان اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ وﻟﻲ ﻫﻤﻪ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺑﺎﻳﺪ در ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﻗﺎﻧﻮن‬
‫اﺳﺎﺳﻲ ﻛﺸﻮر ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬دوﻟﺖ ﻣﺮﻛﺰي ﻣﺴﺌﻮل ﺣﻔﻆ اﻣﻨﻴﺖ‪ ،‬اﺧﺬ ﻣﺎﻟﻴﺎت و‬
‫وﺿﻊ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺟﺪﻳﺪ در ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ ﻛﺸﻮر اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ﺑﻬﺮام ﻋﺮﻓﺎن‬ ‫‪104‬‬

‫در اﻳﻦ ﻧﻮع ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺮدم ﺑﺎ ﺷﺮﻛﺖ در اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد ﺑﺮ‬
‫اﺳﺎس رأي ﻫﻤﮕﺎن ﺑﻪ ﻗﺪرت ﺧﻮد در ﻣﺸﺎرﻛﺖ در اﻣﻮر ﭘﻲ ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ و‬
‫ﺑﺮاي ﺗﻌﺪﻳﻞ ﻳﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﻨﺘﻈﺮ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت آﻳﻨﺪه ﻫﺴﺘﻨﺪ و از ﻣﻨﺎﻗﺸﺎت‬
‫و ﺑﺮﺧﻮردﻫﺎي ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﻣﻲﭘﺮﻫﻴﺰﻧﺪ‪ .‬آزادي ﺑﻴﺎن‪ ،‬ﻧﺸﺮﻳﺎت و دﻳﮕﺮ ﻗﻮاﻧﻴﻦ‬
‫ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ از ارﻛﺎن ﭼﻨﻴﻦ ﺣﻜﻮﻣﺘﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻳﻜﻲ از ﻣﺰاﻳﺎي زﻧﺪﮔﻲ در ﺣﻮﻣﻪ واﺷﻨﮕﺘﻦ ﺗﻤﺎس ﺑﺎ ﺷﻬﺮوﻧﺪاﻧﻲ اﺳﺖ‬

‫ﻛﻪ از اﻗﺼﻲ ﻧﻘﺎط ﻋﺎﻟﻢ در اﻳﻦ دﻳﺎر ﺳﻜﻨﻲ ﮔﺰﻳﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺷﺼﺖ و اﻧﺪي‬
‫ﺳﺎل اﺳﺖ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻣﺤﻴﻂ ﺑﻪ ﻃﺒﺎﺑﺖ و ﺟﺮاﺣﻲ اﺷﺘﻐﺎل داﺷﺘﻪام‪ ،‬از‬
‫اﻳﻨﺮو ﺑﺎ روﺣﻴﺎت‪ ،‬اﻋﺘﻘﺎدات و اﻓﻜﺎر ﻋﺪه ﻛﺜﻴﺮي از ﻣﺮدم ﺑﺎ ﻣﻠﻴﺖﻫﺎ و‬
‫ادﻳﺎن و ﻧﻈﺮﻳﺎت ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن از ﻧﺰدﻳﻚ آﺷﻨﺎﻳﻲ ﭘﻴﺪا ﻛﺮدم‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﺗﻔﺎوتﻫﺎي ﻇﺎﻫﺮي‪ ،‬ﺗﻤﺎم اﻓﺮاد ﺑﺸﺮ ﺑﺎﻓﺘﻪ ﻳﻚ رﺷﺘﻪاﻧﺪ‪،‬‬

‫ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪي ﺑﻪ ﻛﺴﺐ ﺧﻮراك و ﻣﺴﻜﻦ و ﭘﻮﺷﺎك در ﻫﻤﻪ ﻳﻜﺴﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪيﻫﺎ ﺑﺮاي ﺗﻨﺎزع ﺑﻘﺎ در اﻧﺴﺎن اوﻟﻴﻪ ﻫﻢ ﻻزم ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ‬
‫زﻣﺎن و ﺗﻜﺎﻣﻞ ﺗﺪرﻳﺠﻲ ﻣﻐﺰ و ﻓﻜﺮ اﻧﺴﺎن و ﻏﺮﻳﺰه ﺑﻲ ﭘﺎﻳﺎن ﻛﻨﺠﻜﺎوي او‬
‫دﻧﻴﺎي ﺟﺪﻳﺪي ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪه ﻛﻪ ﻣﺎ ﻣﺰﻳﺖ زﻧﺪﮔﻲ در آن را دارﻳﻢ‪ .‬ﺣﻞ‬
‫ﻣﻌﻤﺎي وﺟﻮد و اﻳﻦ ﻛﻪ از ﻛﺠﺎ آﻣﺪه و ﺑﻪ ﻛﺠﺎ ﻣﻲروﻳﻢ ﻫﻨﻮز ﻣﺸﻜﻠﻲ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ آﺳﺎﻧﻲ ﭘﺎﺳﺨﻲ ﻧﺪارد و از اﻳﻨﺮو ﭘﺪﻳﺪآورﻧﺪه ﻋﻘﺎﻳﺪ و اﻓﻜﺎر‬
‫ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺎﻋﺮ ﻛﻪ‪:‬‬
‫‪105‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات و ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎ‬

‫ﺳﺮﮔﺮدان ﭼﻮ ﭘﺮﮔﺎر‬ ‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‬ ‫ﻫﻤﻪ‬

‫ﻃﻠﺒﻜﺎر‬ ‫را‬ ‫ﺧﻮد‬ ‫آرﻧﺪه‬ ‫ﭘﺪﻳﺪ‬

‫ﺑﻴﺎن ﺷﻴﺮﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﺳﺮﮔﺮداﻧﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺧﻴ‪‬ﺎم‪ ،‬ﺳﺘﺎره ﺷﻨﺎس‪ ،‬رﻳﺎﺿﻲ دان و ﺷﺎﻋﺮ ﻋﺎﻟﻴﻘﺪر اﻳﺮان در اﻳﻦ ﺑﺎب‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫دوري ﻛﻪ در او آﻣﺪن و رﻓﺘﻦ ﻣﺎﺳﺖ‬

‫او را ﻧﻪ ﺑﺪاﻳﺖ ﻧﻪ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﭘﻴﺪاﺳﺖ‬
‫ﻛﺲ ﻣﻲﻧﺰﻧﺪ دﻣﻲ در اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ راﺳﺖ‬
‫ﻛﺎﻳﻦ آﻣﺪن از ﻛﺠﺎ و رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻛﺠﺎﺳﺖ‬

‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﭘﺮﺳﺶﻫﺎ ﺑﺎ اﻋﺘﻘﺎداﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﺨﻴ‪‬ﻞ ﻳﺎ‬

‫وﺣﻲ آﻧﺎن اﺳﺖ ﭘﺎﺳﺦ دادهاﻧﺪ‪.‬‬

‫اﻧﺴﺎن اﺑﺘﺪا ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺣﻤﻼت ﺑﻲ اﻣﺎن ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﻴﻞ‪ ،‬زﻟﺰﻟﻪ‪،‬‬
‫ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ و ﺑﻴﻤﺎري از روي ﻋﺠﺰ و ﻧﺎﺗﻮاﻧﻲ ﺑﻪ ﺧﺪاﻳﻲ ﺧﻮد ﺳﺎﺧﺘﻪ‬
‫ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺗﻮﺳﻞ ﻣﻲﺟﺴﺖ و ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ ﻳﮕﺎﻧﮕﻲ آﻓﺮﻳﻨﻨﺪه‬
‫را ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫در اﻳﻦ ﺟﻤﻊ ﮔﻔﺘﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﻟﻢ ﻳﻠﺪ و ﻟﻢ ﻳﻮﻟﺪ«‪،‬‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﺰاد و زاده ﻧﺸﺪ از ﻫﻤﻪ ﺳﻨﺠﻴﺪهﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ﺑﻬﺮام ﻋﺮﻓﺎن‬ ‫‪106‬‬

‫ﻗﺪرت ادراك ﺑﺸﺮ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺤﺪود اﺳﺖ و ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺣﻮاس ﭘﻨﺞﮔﺎﻧﻪ‬

‫او اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻏﻴﺮ از آﻧﭽﻪ در ﻃﺒﻴﻌﺖ وﺟﻮد دارد دﻳﮕﺮ ﭼﻴﺰﻫﺎ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﺑﺸﺮ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬از اﻳﻦ رو ﺑﺮداﺷﺖ ﻣﺎ اﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻫﻢ‬
‫ﺳﺎزﻧﺪهاي دارد ﻛﻪ او را ﺧﺪا ﻣﻲﻧﺎﻣﻴﻢ‪.‬‬

‫در دوراﻧﻲ ﻛﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان ﮔﺬﺷﺘﻪ اﻋﺘﻘﺎدات دﻳﻨﻲ ﺧﻮد را ﺗﺮوﻳﺞ‬

‫ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ اﻃﻼﻋﺎت آﻧﺎن ﺑﺴﻲ ﻣﺤﺪود ﺑﻮد و ﺑﺴﻴﺎري از ﺗﺼﻮرات و‬
‫ﺗﻔﻜﺮات آﻧﺎن ﺑﺎ ﻛﺸﻔﻴﺎت ﻋﻠﻤﻲ اﻣﺮوز ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫از اﻳﻦ رو اﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﻮن ﺑﺴﻴﺎري از اﻋﺘﻘﺎدات دﻳﻨﻲ را در ﻣﺒﺎﺣﺜﻪ ﺑﺎ‬

‫ﺷﺮاﻳﻂ ﻋﻠﻤﻲ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﻗﺮار دﻫﻴﺪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ادﻳﺎن اﺑﺮاﻫﻴﻤﻲ ﻣﺘﺬﻛﺮ‬
‫ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ ﻛﻪ دﻳﻦ از ﻋﻠﻢ ﺟﺪا اﺳﺖ و ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺘﻜﻲ ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎدات ﺷﺨﺼﻲ ﻣﺎ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺪﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﭼﻮن اﻋﺘﻘﺎدات دﻳﻨﻲ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻋﻠﻢ و دﻟﻴﻞ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ادﻳﺎن و ﻋﻘﺎﻳﺪ دﻳﻨﻲ ﺗﺤﻤﻴﻠﻲ ﻧﺒﺎﺷﺪ و ﻣﺮدم در ﭘﻴﺮوي از ادﻳﺎن و ﻋﻘﺎﻳﺪ‬
‫دﻳﻨﻲ آزاد ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬آﻳﺎ اﮔﺮ اﻓﺮاد ﺑﺸﺮ ادﻳﺎن و اﻋﺘﻘﺎدات ﺧﻮد را ﺗﻨﻬﺎ ﻃﺮﻳﻖ‬
‫ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺧﺪا ﺑﺪاﻧﻨﺪ در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻣﺪاﺧﻠﻪ در ﻓﺮﻣﺎن اﻳﺰدي ﻧﻜﺮدهاﻧﺪ؟‬

‫اﻳﻦ ﻃﺮز ﺗﻔﻜﺮ زاﻳﻴﺪه ﺧﻮدﺧﻮاﻫﻲ و ﻏﺮﻳﺰه ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ ﺷﺨﺼﻲ اﺳﺖ و‬

‫اﺳﺎس ﻣﻨﺎﻗﺸﺎت و ﺟﻨﮓ و ﺧﻮﻧﺮﻳﺰي ﺑﻴﻦ ﻣﺬاﻫﺐ در ﻃﻮل ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﻮده‬
‫‪107‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات و ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎ‬

‫اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻮءاﺳﺘﻔﺎده از دﻳﻦ ﺑﺮاي ﻣﻨﺎﻓﻊ اﻗﺘﺼﺎدي و ﻳﺎ ﺑﺮاي ﻛﺴﺐ ﻗﺪرت‬

‫و ﻣﺎل و ﻣﻨﺎل در ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﺸﺮ ﺷﻮاﻫﺪ ﻓﺮاوان دارد‪.‬‬

‫ﺟﺪاﻳﻲ ﺣﻜﻮﻣﺖ از دﻳﻦ در ﻛﺸﻮرﻫﺎي دﻣﻮﻛﺮاﺗﻴﻚ اروﭘﺎﻳﻲ ﭘﺪﻳﺪهاي‬

‫اﺳﺖ ﻧﻮﻳﻦ ﻛﻪ از ﭼﻨﺪ ﺳﺪه ﭘﻴﺶ رواج ﻳﺎﻓﺘﻪ و زاﻳﻴﺪه واﻛﻨﺶ ﻣﺮدم ﺑﻪ‬
‫زﺟﺮ‪ ،‬ﻓﻘﺮ و اﺧﺘﻼﻓﺎت ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ راﻳﺞ در ﺣﻜﻮﻣﺖﻫﺎي اﺳﺘﺒﺪادي اﺳﺖ‪.‬‬

‫آﻧﮕﺎه ﻛﻪ ﻣﺮدﻣﻲ ﺑﺮاي ﺳﺎﻟﻴﺎن دراز زﻳﺮ ﺳﻠﻄﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖﻫﺎي‬

‫دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري زﻧﺪﮔﻲ ﻛﺮده و ﺑﺎ اﺻﻮل آن ﺧﻮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ از ﻗﺪرت ﺧﻮد‬
‫ﺑﺮاي ﺷﺮﻛﺖ در ﺳﺮﻧﻮﺷﺘﺸﺎن ﺑﻲ ﺧﺒﺮﻧﺪ و ﭘﻴﺮوي از ﻓﺮﻣﺎنﻫﺎي ﺳﻠﻄﺎن و‬
‫ﻳﺎ ﻓﺮﻣﺎﻧﺮوا را ﻻﻳﺘﻐﻴﺮ ﻣﻲﭘﻨﺪارﻧﺪ‪ .‬ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺳﺮﻳﻊ اﻓﻜﺎر و ﻋﻘﺎﻳﺪ و‬
‫ﻛﺸﻔﻴﺎت ﻋﻠﻤﻲ و اﻧﺘﺸﺎر آن ﺑﺎ اﺧﺘﺮاع اﻳﻨﺘﺮﻧﺖ و دﺳﺘﺮﺳﻲ آﺳﺎن و ﺳﺮﻳﻊ‬
‫ﺑﻪ آن ﺑﺮاي ﺳﺎﻛﻨﻴﻦ ﻛﺮه زﻣﻴﻦ ﭼﻮن ﭼﺸﻤﻪ ﮔﻮارا و ﻻﻳﺰاﻟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﺗﺸﻨﮕﺎن آزادي را ﺳﻴﺮاب ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﮔﺴﺘﺮش ﺣﻜﻮﻣﺖﻫﺎي دﻣﻮﻛﺮاﺗﻴﻚ ﺑﻪ اﻧﻮاع ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن در اﻗﺼﻲ ﻧﻘﺎط‬

‫ﻋﺎﻟﻢ ﺟﺒﺮ واﻗﻌﻲ ﺗﺎرﻳﺦ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﻛﺸﻮري ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ‬
‫ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪيﻫﺎي ﺧﻮد ﻧﻮﻋﻲ از ﺣﻜﻮﻣﺖﻫﺎي دﻣﻮﻛﺮاﺗﻴﻚ را اﻧﺘﺨﺎب ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ اﺷﺎره رﻓﺘﻪ اﻳﻦ ﻣﺴﻴﺮ راﻫﻲ ﻃﻮﻻﻧﻲ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎن‬
‫و آﮔﺎﻫﻲ ﺷﻬﺮوﻧﺪان ﻧﻴﺎز دارد‪.‬‬
 ‫ﺑﻬﺮام ﻋﺮﻓﺎن‬ ‫‪108‬‬

‫آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻫﻢ ﻫﻨﻮز ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻧﻬﺎﻳﻲ دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ ﻧﺮﺳﻴﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ آﻧﻜﻪ‬

‫ﻗﺎﻧﻮن اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﻓﺪرال از دو ﻣﺮﺣﻠﻪاي ﺑﻪ ﻳﻚ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﮔﺮدد ﻳﻌﻨﻲ‬
‫ﻳﻚ رأي ﺑﺮاي ﻳﻚ ﻧﻔﺮ‪ .‬در ﺻﻔﺤﺎت ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻪ دﻻﻳﻞ اﻳﺠﺎد اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ‬
‫اﻧﺘﺨﺎﺑﺎﺗﻲ از ﺳﻮي ﺑﻨﻴﺎن ﮔﺰاران ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ آﻣﺮﻳﻜﺎ اﺷﺎره رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺮاي ﻣﻦ ﻛﻪ در دو ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺣﻜﻮﻣﺘﻲ ﻣﺘﻔﺎوت زﻧﺪﮔﻲ ﻛﺮدهام ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ‬

‫ﻣﺰﻳﺖ ﻧﻈﺎم دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺤﺪودﻳﺖ دوران ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻧﻴﺰ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺣﻜﻮﻣﺖ را ﺑﺮ اﺳﺎس آراء ﻣﺮدم‬

‫و ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﺮاﻳﻂ روز ﺗﻀﻤﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي اﻳﺮان‪ ،‬آن روز ﻛﻪ ﺷﺮاﻳﻂ‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ آﻣﺎده ﺷﻮد ﺑﺮﻗﺮاري ﻳﻚ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻓﺪرال ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻪﻧﻈﺮ‬
‫ﻣﻲرﺳﺪ‪.‬‬

‫در ﻛﺸﻮر ﭘﻬﻨﺎور اﻳﺮان ﻋﺸﺎﻳﺮ و ﻃﻮاﻳﻒ و اﻗﻮام ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺑﺎ‬

‫ﮔﻮﻳﺶﻫﺎي ﻣﺤﻠﻲ ﻣﺘﻔﺎوت و ﻧﻴﺎزﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻟﺬا اﻳﺠﺎد‬
‫ﺣﻜﻮﻣﺖﻫﺎي اﺳﺘﺎﻧﻲ ﺑﺎ اﺧﺘﻴﺎرات ﻣﺤﺪود ﺑﻪ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ )ﻓﺪرال( و‬
‫ﺗﺤﺖ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺮﻛﺰي ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ‪.‬‬

‫از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ از ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎي ﺧﻮد از ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ دو ﻣﺤﻴﻂ زﻧﺪﮔﻲ آﮔﺎﻫﻲ‬

‫دارم در ﻫﺮ ﻓﺮﺻﺘﻲ ﺳﻌﻲ دارم ﺑﺎ ﻧﻈﺮات دﻳﮕﺮان آﺷﻨﺎﻳﻲ ﭘﻴﺪا ﻛﻨﻢ‬
‫‪109‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات و ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎ‬

‫از دوﺳﺖ اﻳﺮاﻧﻴﻢ ﻛﻪ در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺎرﻫﺎ ﺑﻪ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺳﻔﺮ ﻛﺮده اﺳﺖ‬

‫ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﻧﻜﺎت و ﻳﺎ ﺗﺠﺮﺑﻴﺎت ﺧﻮب و ﺑﺪ ﺧﻮد را در اوﻟﻴﻦ ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ‬
‫آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﻴﺎن ﻛﻨﺪ‪ ،‬او ﺷﻴﻮه راﻧﻨﺪﮔﻲ و رﻋﺎﻳﺖ ﻗﻮاﻧﻴﻦ از ﻃﺮف راﻧﻨﺪﮔﺎن را‬
‫از ﺗﺠﺮﺑﻴﺎت ﺧﻮب و وﻓﻮر اﺳﻠﺤﻪ و دﺳﺘﺮﺳﻲ آﺳﺎن ﺷﻬﺮوﻧﺪان ﺑﻪ آن را‬
‫ازﺟﻤﻠﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ ﺗﻠﻘﻲ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻣﺎده ‪ 2‬اﺻﻼﺣﻲ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻛﻪ ﺑﺮ ﻃﺒﻖ آن‬

‫ﻣﺮدم ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﺴﻠﺢ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻴﻪ و ﺗﻔﺴﻴﺮ اﺳﺖ اﻳﻦ ﺧﻮد ﻳﻚ‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪ از ﺳﻮءاﺳﺘﻔﺎده از آزاديﻫﺎ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن دوﻳﺴﺖ و اﻧﺪي ﺳﺎل‬
‫ﭘﻴﺶ در ﺻﺪر اﻳﺠﺎد ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺴﺘﻘﻞ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺗﺤﺖ ﻣﺎده ‪ 2‬اﺻﻼﺣﻲ‬
‫اﻳﺠﺎد ﺷﺪ‪ .‬در آن دوران ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺮﻛﺰي ﻫﻨﻮز در ﻣﺮاﺣﻞ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺑﻮد‬
‫ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺑﺼﻮرت ﻛﺎﻣﻞ ﺷﻜﻞ ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد وﻫﻨﻮز ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ‬
‫ﻗﺪرت ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺮﻛﺰي و اﻣﻨﻴﺖ ﻛﺸﻮر ﺑﻪ ﻧﻴﺮوي )ﻣﻠﻲ ﻏﻴﺮ ﻧﻈﺎﻣﻲ( ﻧﻴﺎز‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺘﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ »از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ وﺟﻮد ﻳﻚ ﻧﻴﺮوي ﻣﻠﻲ )ﻏﻴﺮ ﻧﻈﺎﻣﻲ(‬
‫ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز اﺳﺖ ﺷﻬﺮوﻧﺪان ﺣﻖ دارﻧﺪ ﻣﺴﻠﺢ ﺑﺎﺷﻨﺪ«‬
‫در آن زﻣﺎن ﺗﻔﻨﮓ ﺑﺎروﺗﻲ ﺣﺮﺑﻪ روز ﺑﻮد‪.‬‬

‫در ﺳﺎل ‪ 1932‬ﻣﻴﻼدي دادﮔﺎه ﻋﺎﻟﻲ ﻗﺎﻧﻮن را ﺑﺪﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻛﺮد‬
‫ﻛﻪ ﭼﻮن اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮ وﺟﻮد ﻧﻴﺮوي ﻣﻠﻲ اﺳﺖ ﻟﺬا ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻪ اﻓﺮاد‬
‫اﺟﺎزه ﻣﺴﻠﺢ ﺷﺪن ﻧﻤﻲدﻫﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻔﺴﻴﺮ ازﻃﺮف دادﮔﺎه ﻋﺎﻟﻲ در ﺳﺎل‬
 ‫ﺑﻬﺮام ﻋﺮﻓﺎن‬ ‫‪110‬‬

‫‪ 2002‬ﻣﺠﺪد ﻣﻮرد ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و اﻳﻦ ﺑﺎر دادﮔﺎه ﺑﺮﻃﺒﻖ ﻫﻤﻴﻦ‬
‫ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺴﻠﺢ ﺷﺪن اﻓﺮاد را ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ داﻧﺴﺖ‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﺑﺎر اﻛﺜﺮﻳﺖ اﻋﻀﺎي دادﮔﺎه ﻣﻨﺼﻮﺑﻴﻦ ﺟﻤﻬﻮري ﺧﻮاﻫﺎن ﺑﻮدﻧﺪ و‬

‫ﺑﺎ ‪ 5‬رأي ﻣﻮاﻓﻖ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 4‬رأي ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺐ رﺳﻴﺪ‪.‬‬

‫ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻃﺮﻓﺪاران ﺗﻔﻨﮓ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺣﻤﺎﻳﺖ و ﻗﺪرت ﻣﺎﻟﻲ اﺳﻠﺤﻪ ﺳﺎزان‬

‫ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه و ﻗﺪرت ﺳﻴﺎﺳﻲ آن ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻧﻔﻮذ ﻓﺮاوان در ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن‬
‫ﻣﺠﺎﻟﺲ دوﮔﺎﻧﻪ اﺳﺖ ﺑﺎ اﻳﻨﻜﻪ اﻛﺜﺮ ﻣﺮدم آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﺎ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﻬﺎر ﻛﻨﻨﺪه‬
‫دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ اﺳﻠﺤﻪ ﻣﻮاﻓﻘﺖ دارﻧﺪ ﻣﺠﻠﺴﻴﻦ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻫﻴﭻ ﺗﺼﻤﻴﻤﻲ در اﻳﻦ‬
‫ﻣﻮرد ﻧﻤﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻣﺮ ﻧﺎﺷﻲ از ﺳﻮءاﺳﺘﻔﺎده از ﻗﻮاﻧﻴﻦ و اﻫﺪاي‬
‫ﻛﻤﻚﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﺷﺮﻛﺖﻫﺎ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﻧﻔﻘﻪ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎﺗﻲ اﺳﺖ آزاديﻫﺎﻳﻲ‬
‫ﻛﻪ از آﻧﻬﺎ ﺑﺮﺧﻼف ﻣﺼﺎﻟﺢ ﻋﻤﻮﻣﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد و اﻳﻦ ﻧﺎﺷﻲ از ﻧﻈﺎم‬
‫اﻗﺘﺼﺎد ﻛﺎﭘﻴﺘﺎﻟﻴﺴﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻬﺒﻮد رﻓﺎه ﻋﻤﻮﻣﻲ در آن ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﺗﺎم‬
‫ﻗﺮار ﻧﻤﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫از ﻣﻀﺎر آن ﻛﻪ ﺑﮕﺬرﻳﻢ‪ ،‬ﺣﻜﻮﻣﺖﻫﺎي ﻧﺎﻗﺾ دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ‪ ،‬ﺑﺮ‬

‫ﺣﻜﻮﻣﺖﻫﺎي دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري ﺗﺮﺟﻴﺢ دارد زﻳﺮا ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻣﺤﺪود ﺑﻮدن دوران‬
‫ﺣﻜﻮﻣﺖ و ﺗﺠﺪﻳﺪ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﻫﻤﻮاره ﺗﻐﻴﻴﺮ در دﺳﺘﺮس رأي دﻫﻨﺪﮔﺎن‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪111‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات و ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎ‬

‫در اﻳﻦ زﻣﺎن ﻛﻪ ﻣﺸﻐﻮل ﻧﮕﺎرش اﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪام آﻣﺮﻳﻜﺎ در ﺣﺎل‬

‫ﮔﺬراﻧﺪن دوران ﺗﺸﻨﺞ ﺷﺪﻳﺪ و اﺧﺘﻼﻓﺎت ﺳﻴﺎﺳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﺎﺑﻘﻪ‬
‫ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﺟﺪﻳﺪ )ﭘﺮزﻳﺪﻧﺖ ﺗﺮاﻣﭗ( ﺑﺪون‬
‫ﻫﻴﭻ ﭘﻴﺸﻴﻨﻪ ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺣﻜﻮﻣﺘﻲ‪ ،‬ﻗﻀﺎﻳﻲ و اداري ﺑﻪ ﻗﺪرت رﺳﻴﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﺪاﻧﻢ ﻛﺎري و ﮔﺮاﻳﺶ او ﺑﻪ روش دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري در ﺗﺎرﻳﺦ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﻲ ﺳﺎﺑﻘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﻣﺎ آزادي ﺑﻴﺎن ﻣﺼﺮح در ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ اﺟﺎزه‬

‫ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ آﺷﻜﺎرا از اﻗﺪاﻣﺎت ﺧﻼف او در ﺟﺮاﻳﺪ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي رادﻳﻮﻳﻲ‬
‫و ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻧﻲ و ﻳﺎ در روﻳﺪادﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ اﻧﺘﻘﺎد ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻘﺪﻫﺎ ﺣﺘّﻲ در‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻃﻨﺰ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻧﻲ ﺑﺼﻮرت ﮔﺴﺘﺮده اﻧﺠﺎم ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﺷﺮﻛﺖ ﻓﻌﺎل در اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﻛﻨﮕﺮه و‬

‫رﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮري آﻣﺎده ﻣﻲﺳﺎزﻧﺪ و ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻳﻦ ﺟﻨﺒﺶ در اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت‬
‫ﻣﺤﻠﻲ و اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﻛﻨﮕﺮه ﺑﺮاي ﻛﺮﺳﻲﻫﺎي ﺧﺎﻟﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻨﺎ ﺑﺮ‬
‫ﻼ ﻣﺤﺴﻮس اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻠﻠﻲ ﻣﺴﺘﻌﻔﻲ ﺷﺪه و در اﻳﻦ زﻣﺎن اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻛﺎﻣ ً‬

‫ﻧﻈﺎمﻫﺎي دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري از اﺧﺘﻼﻓﺎت ﺳﻴﺎﺳﻲ در ﺣﻜﻮﻣﺖﻫﺎي‬

‫دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ اﻧﺘﻘﺎد ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ وﻟﻲ ﻗﺪرت اﻧﺠﺎم ﻛﺎر در ﻧﻈﺎمﻫﺎي دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري‬
‫را ﺗﻤﺠﻴﺪ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
 ‫ﺑﻬﺮام ﻋﺮﻓﺎن‬ ‫‪112‬‬

‫ﭘﻴﺶ از ﭘﺎﻳﺎن آﺧﺮﻳﻦ ﺗﺼﺤﻴﺢ اﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ‪ ،‬دو اﺗّﻔﺎق ﺗﻜﺎن دﻫﻨﺪه در‬
‫ﺳﻴﺎﺳﺖ و اﻣﻮر ﻗﻀﺎﻳﻲ در ﻣﺎه ﻧﻮاﻣﺒﺮ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد ﻛﻪ درﺳﺘﻲ ﻓﻮاﻳﺪ ﺳﻴﺴﺘﻢ‬
‫دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ را ﻛﻪ در ﺻﻔﺤﺎت ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻪ آن اﺷﺎره رﻓﺖ آﺷﻜﺎرا ﺗﺄﻳﻴﺪ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪:‬‬

‫‪ -1‬در اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﻣﻴﺎن دورهاي ﺷﺸﻢ ﻣﺎه ﻧﻮاﻣﺒﺮ ﺣﺰب دﻣﻮﻛﺮات ‪40‬‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه ﺑﺮ ﺗﻌﺪاد ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد در ﻣﺠﻠﺲ ﻗﺎﻧﻮﻧﮕﺬاري اﻓﺰود و ﺑﺪﻳﻦ‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺐ اﻛﺜﺮﻳﺖ آرا را ﺑﻪ دﺳﺖ آورد‪ .‬اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪه از ﻧﺎرﺿﺎﻳﺘﻲ اﻛﺜﺮﻳﺖ‬
‫ﻣﺮدم‪ ،‬ﺑﻪ وﻳﮋه زﻧﺎن از ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ رﻓﺘﺎر و ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي )ﺗﺮاﻣﭗ( رﺋﻴﺲ‬
‫ﺟﻤﻬﻮر ﻧﺎﺷﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻃﺮﻓﺪاري آﻣﺮﻳﻜﺎ از ﺳﻴﺎﺳﺖ و روش ﻛﺎر وﻟﻴﻌﻬﺪ ﺟﻮان ﺳﻌﻮدي و‬

‫ﻫﻤﻜﺎري ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺑﺎ اﻋﻤﺎل ﻏﻴﺮ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺑﺎ ﻣﺮدم ﺑﻲ ﮔﻨﺎه و ﻛﻮدﻛﺎن ﻳﻤﻦ‬
‫ﻣﻮرد اﻋﺘﺮاض ﺷﺪﻳﺪ ﺑﺴﻴﺎري از ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن و ﺳﻨﺎﺗﻮرﻫﺎي ﻛﻨﮕﺮه آﻣﺮﻳﻜﺎ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺪون ﺗﺮدﻳﺪ اﻳﻦ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖﻫﺎ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻐﻴﻴﺮ و ﻳﺎ ﺗﺮﻣﻴﻢ ﺳﻴﺎﺳﺖ‬
‫آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﺎ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺳﻌﻮدي ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ -2‬در ﻳﻜﻲ از ﻣﺼﺎﺣﺒﻪﻫﺎي ﻣﻄﺒﻮﻋﺎﺗﻲ ﻛﺎخ ﺳﻔﻴﺪ ﭘﺮﺳﺶﻫﺎي ﻣﻜﺮّر‬

‫ﻳﻜﻲ از ﺧﺒﺮﻧﮕﺎران از )ﺗﺮاﻣﭗ( رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﻣﻮرد ﭘﺴﻨﺪ او ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺖ‬
‫و ﭘﺲ از ﭘﺎﻳﺎن ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﻛﺎخ ﺳﻔﻴﺪ ﭘﺮواﻧﻪ ﺧﺒﺮﻧﮕﺎري او در ﻛﺎخ ﺳﻔﻴﺪ را‬
‫ﻟﻐﻮ ﻛﺮد‪ .‬ﺳﻲ‪.‬ان‪.‬ان )‪ (CNN‬اﻳﻦ دﺳﺘﻮر را ﻏﻴﺮ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺷﻨﺎﺧﺖ و ﺷﻜﺎﻳﺖ‬
‫ﺑﻪ دادﮔﺎه ﺑﺮد‪ .‬ﻗﺎﺿﻲ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﻣﺪﻋﻲ )ﺳﻲ‪.‬ان‪.‬ان( رأي داد و ﻛﺎخ ﺳﻔﻴﺪ‬
‫‪113‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات و ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎ‬

‫ﭘﺮواﻧﻪ ﺧﺒﺮﻧﮕﺎر را ﺑﺪون ﺗﺄﺧﻴﺮ ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻛﺮد‪ .‬اﻳﻦ دو اﺗّﻔﺎق از ﻓﻮاﻳﺪ‬

‫ﺳﻴﺴﺘﻢ دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ ﺣﻜﺎﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪:‬‬

‫‪ -1‬ﺷﻬﺮوﻧﺪان ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎ ﺷﺮﻛﺖ در اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﻣﺴﻴﺮ ﺣﻜﻮﻣﺖ را‬

‫ﺗﺮﻣﻴﻢ و ﻳﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ دﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -2‬ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺮاي ﻫﻤﻪ ﻳﻜﺴﺎن اﺳﺖ و ﺣﺎﻛﻤﺎن ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﻮرد‬

‫ﺑﺎزﭘﺮﺳﻲ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ و ﺑﺎﻳﺪ اﺣﻜﺎم دادﮔﺎه را ﺑﺪون ﺗﺮدﻳﺪ و ﺗﺄﺧﻴﺮ‬
‫ﺑﭙﺬﻳﺮﻧﺪ و از اﻳﻦ رو ﺟﺪاﻳﻲ ﻗﻮاي ﻗﻀﺎﻳﻲ و ﻣﺠﺮﻳﻪ و اﺳﺘﻘﻼل ﻛﺎﻣﻞ آﻧﻬﺎ‬
‫ﺑﺮاي ﺣﻜﻮﻣﺖ دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ ﺿﺮورت دارد‪.‬‬

‫اﺧﺘﻼﻓﺎت ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻧﻴﺮوي ﻣﺤﺮّك دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ اﺳﺖ و ﺗﺮﻣﻴﻢ ﻳﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ‬

‫روشﻫﺎي ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺑﺎ ﻣﺸﺎرﻛﺖ ﺷﻬﺮوﻧﺪان در اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت دورهاي و‬
‫ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﺻﻨﺪوق آرا اﻧﺠﺎم ﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ‪ .‬در ﻳﻚ ﺣﻜﻮﻣﺖ دﻧﻴﻮي ﺧﻴﺎﻟﻲ‬
‫»اﻳﺪهآل«‪ ،‬اﻓﺮاد ﺑﺸﺮ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ و ﻛﺸﺘﺎر ﻧﻴﺎزي ﻧﺪارﻧﺪ و ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎ ﺗﺒﺎدل‬
‫اﻓﻜﺎر و آرا اﺧﺘﻼف ﻋﻘﻴﺪهﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬اﻳﻤﺎﻧﻲ را ﺑﺎ ﺗﺴﺎﻫﻞ ﺣﻞ و‬
‫ﻓﺼﻞ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺷﻴﻮه ﻣﻮﺟﺐ آﺳﺎﻳﺶ روﺣﻲ رواﻧﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و‬
‫ﺳﻌﺎدت و ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﻲ ﻫﻤﮕﺎﻧﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﻏﺮاﻳﺰ ﺣﻴﻮاﻧﻲ‪ ،‬ﺧﻮدﭘﺮﺳﺘﻲ‪،‬‬
‫ﺣﺲ ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ و ﺑﺮﺗﺮي ﺟﻮﻳﻲ در ﻧﻬﺎد و ﻓﻄﺮت ﺑﺸﺮ وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان ﻫﻤﻮاره اﻧﺴﺎن را ﺑﻪ ﻧﻴﻜﻲ و ﺣﻤﺎﻳﺖ دﻳﮕﺮان ﺗﺮﻏﻴﺐ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫دﺳﺘﻮر ﺳﻪ ﮔﺎﻧﻪ زرﺗﺸﺖ »ﭘﻨﺪار ﻧﻴﻚ‪ ،‬ﮔﻔﺘﺎر ﻧﻴﻚ‪ ،‬ﻛﺮدار ﻧﻴﻚ« ﺳﺎدهﺗﺮﻳﻦ‬
 ‫ﺑﻬﺮام ﻋﺮﻓﺎن‬ ‫‪114‬‬

‫و ﻛﺎﻣﻞﺗﺮﻳﻦ دﺳﺘﻮر اﺧﻼﻗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﻴﺮوي ﻛﺎﻣﻞ از آن ﺟﺎﻣﻌﻪاي ﭘﻴﺮو‬

‫ﺧﺮد و اﺧﻼق و ﻋﺎري از ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲآورد‪.‬‬

‫اﻛﺜﺮ ﻣﺮدم ﺟﻬﺎن ﭘﻴﺮو ﻳﻜﻲ از ادﻳﺎن اﺑﺮاﻫﻴﻤﻲ و ﻳﺎ ﺷﺮﻗﻲ )ﺑﻮداﻳﻲ‪،‬‬

‫ﻫﻨﺪو( ﻫﺴﺘﻨﺪ اﻣﺎ ﺷﮕﻔﺖ اﻧﮕﻴﺰ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﻴﺮوان اﻳﻦ ادﻳﺎن ﻣﻨﺎدي ﺻﻠﺢ و‬
‫ﻫﻤﺪردي‪ ،‬از ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺗﺎ ﺣﺎل ﺑﻪ ﺟﻨﮓ و ﺧﻮﻧﺮﻳﺰي و ﻗﺘﻞ و ﺗﺠﺎوز ﺑﻪ‬
‫دﻳﮕﺮان ﭘﺮداﺧﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﭼﻮن اﻳﺠﺎد ﻳﻚ ﺣﻜﻮﻣﺖ اﻳﺪهآل )ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻓﺎﺿﻠﻪ(‬
‫اﻣﻜﺎن ﭘﺬﻳﺮ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﺎﻳﺪ اﺑﺘﺪا ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻏﺮاﻳﺰ ﺑﺸﺮي ﺑﺮاي ﺑﻬﺒﻮد ﺟﻮاﻣﻊ‬
‫ﺑﻪ ﻋﻠﻞ اﺳﺎﺳﻲ ﭘﻲ ﺑﺮد و ﻣﺒﻨﺎي اﺧﺘﻼﻓﺎت ﻓﻜﺮي و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ را ﺑﺮرﺳﻲ‬
‫ﻛﺮد و ﺣﺘﻲاﻻﻣﻜﺎن ﺑﺠﺎي ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻣﻌﻠﻮل ﺑﻪ از ﺑﻴﻦ ﺑﺮدن ﻋﻠﺖﻫﺎ‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ‪.‬‬

‫آﻓﺮﻳﻨﺶ‬

‫ﻣﻌﻤﺎي آﻓﺮﻳﻨﺶ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺣﻞ ﻧﺸﺪه اﻧﺴﺎن اﺳﺖ ﺑﻪ ﺑﺎور ﻫﻤﻪ‬

‫ادﻳﺎن ﺑﺰرگ اﻳﻦ راز ﺣﻞ ﺷﺪه و ﻫﺴﺘﻲ ﺳﺎﺧﺘﻪ آﻓﺮﻳﻨﻨﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﭘﺎﺳﺦ‬
‫ﺳﺆال دﻳﮕﺮي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ‪ ،‬ﺧﺪا از ﻛﺠﺎ آﻣﺪه اﺳﺖ؟‬

‫ﻋﻈﻤﺖ ﻛﺎﺋﻨﺎت و ﺑﻲ ﻛﺮاﻧﻲ آن از اﻛﺘﺸﺎﻓﺎت ﺟﺪﻳﺪ اﺳﺖ و ﺑﺮ‬

‫ﻣﺘﻔﻜّﺮﻳﻦ دﻳﺮﻳﻦ آﺷﻜﺎر ﻧﺒﻮد‪ Astrophysicist .‬ﻫﺎ ﻧﻈﺮﻳﺎت ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ‬
‫درﺑﺎره ﻧﺤﻮه ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪن ﻛﺎﺋﻨﺎت از ﻧﻴﺴﺘﻲ ﺑﻪ ﻫﺴﺘﻲ اراﺋﻪ دادهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪115‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات و ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎ‬

‫اﺳﺘﻴﻮن ﻫﺎﻛﻴﻨﺰ و ﭼﻨﺪي دﻳﮕﺮ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﻛﻪ از ﻧﻴﺴﺘﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺧﻮد‬

‫ﺑﺨﻮد ﻫﺴﺘﻲ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻳﺪ‪ .‬درك اﺳﺘﺪﻻلﻫﺎي آﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﺑﺮﭘﺎﻳﻪ اﺻﻮل‬
‫رﻳﺎﺿﻲ و ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﺑﻨﻴﺎن ﺷﺪه ﻣﺎوراي ادراك ﻧﮕﺎرﻧﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﻴﻨﺶ اﻧﺴﺎن ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺤﺪود اﺳﺖ ﻫﺮ ﭼﻴﺰي را ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻳﻚ ﺳﺎزﻧﺪه‬

‫ﻣﻲداﻧﺪ‪ ،‬از اﻳﻨﺮو آﻓﺮﻳﻨﻨﺪه ﻛﺎﺋﻨﺎت را ﺧﺪا ﻣﻲداﻧﻴﻢ‪.‬‬

‫‪ Astrophysicist‬ﻫﺎ ﺷﺮوع آﻓﺮﻳﻨﺶ را ﺑﻪ اﻧﻔﺠﺎر ﺷﺪﻳﺪ ﻫﺴﺘﻪاي ﻛﻪ از‬

‫ﻣﺎده ﺑﺴﻴﺎر ﻓﺸﺮده ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه ﻣﻲداﻧﻨﺪ ﻛﻪ آن را ﺗﺌﻮري »ﺑﻴﮓ ﺑﻨﮓ« ﻳﺎ‬
‫اﻧﻔﺠﺎر ﺑﺰرگ ﻣﻲﺧﻮاﻧﻨﺪ‪.‬‬

‫ﭘﺲ از اﻳﻦ اﻧﻔﺠﺎر ﻣﺎدهﻫﺎي ﻣﻨﻔﺠﺮه در ﺟﻮ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻛﺮهﻫﺎي‬

‫ﻣﺘﻌﺪدي در آﻣﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺗﻌﺪاد آﻧﻬﺎ ﺑﻲ ﺷﻤﺎر اﺳﺖ و زﻣﻴﻦ ﻣﺎ ﻳﻜﻲ از آﻧﻬﺎ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﮔﺮد ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﺧﻮد ﻣﻲﮔﺮدد و از ﺷﻤﺎر ﻳﻜﻲ از ﻣﻨﻈﻮﻣﻪﻫﺎ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻛﺮات دﻳﮕﺮي ﻫﻢ در اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮﻣﻪ )ﻣﻨﻈﻮﻣﻪ ﺷﻤﺴﻲ( ﻗﺮار دارﻧﺪ ﻛﻪ‬
‫اﻛﺜﺮاً ﻛﺸﻒ و ﻧﺎﻣﮕﺬاري ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮ اﺳﺎس اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﺗﺎ ﻛﻨﻮن ﺑﻪدﺳﺖ‬
‫آﻣﺪه ﺗﻌﺪاد ﻣﻨﻈﻮﻣﻪﻫﺎ ﺑﻲﺷﻤﺎر اﺳﺖ‪ .‬اﻛﺜﺮ ﻛﺮاﺗﻲ ﻛﻪ از ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺟﻮي آﻧﻬﺎ‬
‫اﻃﻼع ﭘﻴﺪا ﻛﺮدهاﻳﻢ ﺑﺮاي ﺳﻜﻮﻧﺖ اﻧﺴﺎن ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﻴﺴﺖ اﻣﺎ ﻛﺮات دﻳﮕﺮي‬
‫ﻛﻪ ﺷﺮاﻳﻂ آن ﺑﺮاي ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪن ﺣﻴﻮاﻧﺎت و اﻧﺴﺎن ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫ﻧﻤﻲﺗﻮان اﻧﻜﺎر ﻛﺮد‪.‬‬
 ‫ﺑﻬﺮام ﻋﺮﻓﺎن‬ ‫‪116‬‬

‫درك ﻋﻈﻤﺖ ﻛﺎﺋﻨﺎت ﺑﺮاي اﻧﺴﺎن ﻻزم اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻛﻮﭼﻜﻲ ﺧﻮد در‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﻋﺎﻟﻢ ﻫﺴﺘﻲ ﭘﻲ ﺑﺮده و ﺑﻪ ﻓﺮوﺗﻨﻲ ﺧﻮد ﺧﻮ ﮔﻴﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺎﻋﺮ‬
‫آﻣﺪن و رﻓﺘﻦ آدﻣﻲ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﺰرﮔﻲ وﻋﻈﻤﺖ ﻛﺎﺋﻨﺎت و وﺟﻮد ﻣﺜﻞ »آﻣﺪ‬
‫ﻣﮕﺴﻲ ﭘﺪﻳﺪ و ﻧﺎ ﭘﻴﺪا ﺷﺪ« اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻫﺮﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﻣﺴﺎﺋﻞ آﻓﺮﻳﻨﺶ و ﻫﺴﺘﻲ ﻛﻨﻜﺎش ﻛﻨﻴﻢ ﺑﻪ ﭼﻴﺰي‬

‫ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﺳﺮوده ﺳﻌﺪي دﺳﺖ ﻧﻤﻲﻳﺎﺑﻴﻢ‪:‬‬

‫اي ﺑﺮﺗﺮ از ﺧﻴﺎل و ﻗﻴﺎس و ﮔﻤﺎن و وﻫﻢ‬

‫وز ﻫﺮﭼﻪ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ و ﺷﻨﻴﺪﻳﻢ و ﺧﻮاﻧﺪهاﻳﻢ‬
‫ﻣﺠﻠﺲ ﺗﻤﺎم ﮔﺸﺖ و ﺑﻪ آﺧﺮ رﺳﻴﺪ ﻋﻤﺮ‬
‫ﻣﺎ ﻫﻤﭽﻨﺎن در اول وﺻﻒ ﺗﻮ ﻣﺎﻧﺪهاﻳﻢ‬

‫ادﻳﺎن و ﺟﻮاﻣﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﻴﺮوي اﺑﺘﺪاﻳﻲ ﻫﺴﺘﻲ را ﺑﻪ ﺻﻮر ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن‬

‫دﻳﺪه و ﻧﺎﻣﻴﺪهاﻧﺪ‪ .‬اﻛﺜﺮ ادﻳﺎن اﺑﺮاﻫﻴﻤﻲ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ اﻧﺴﺎن را از‬
‫اﺑﺘﺪا ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻛﻨﻮﻧﻲ ﺧﻠﻖ ﻛﺮده اﺳﺖ‪» .‬ﻓﻴﻜﺴﻴﻢﻫﺎ« ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت و ﻛﺸﻔﻴﺎت‬
‫ﭼﺎرﻟﺰ داروﻳﻦ را ﻗﺒﻮل ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬داروﻳﻦ اﺳﺎس ﻓﺮﺿﻴﻪ ﺧﻮد را ﺑﺮ اﺳﺎس‬
‫»اﻧﺘﺨﺎب ﻃﺒﻴﻌﻲ« و ﺗﻜﺎﻣﻞ ﺗﺪرﻳﺠﻲ ﻧﻬﺎده اﺳﺖ و ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﻫﻤﻪ‬
‫ﻣﻮﺟﻮدات روي زﻣﻴﻦ از ﻳﻚ ﺟﺪ‪ ‬اوﻟﻴﻪ‪ ،‬ﻣﻮﺟﻮد ﺗﻚ ﺳﻠﻮﻟﻲ ﺑﻪ وﺟﻮد‬
‫آﻣﺪه و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﻮدات ﭘﺮ ﺳﻠﻮﻟﻲ ﺗﻜﺎﻣﻞ ﻳﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ و ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ‬
‫رﺳﻴﺪه ﻛﻪ در اﺛﺮ ﺗﻜﺎﻣﻞ ﺗﺪرﻳﺠﻲ در ﻃﻲ زﻣﺎن ﺑﻪ ﺻﻮرت اﻧﺴﺎن ﻛﻨﻮﻧﻲ‬
‫در آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺗﻜﺎﻣﻞ )ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﻴﺴﻢ( ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل اﻛﺜﺮﻳﺖ‬
‫‪117‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات و ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎ‬

‫داﻧﺸﻤﻨﺪان آﻧﺘﺮوﭘﻮﻟﻮژي ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و در ﻛﺘﺐ درﺳﻲ ﻏﺎﻟﺐ ﻛﺸﻮرﻫﺎي‬

‫ﺟﻬﺎن درج ﺷﺪه و ﺗﺪرﻳﺲ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺳﺎﻟﻬﺎ ﺑﻌﺪ ﻛﺸﻒ ‪ DNA‬ﻣﻬﺮ ﺗﺄﻳﻴﺪي‬
‫ﺑﻮد ﺑﺮ ﻧﻈﺮﻳﻪ داروﻳﻦ‪.‬‬

‫اﮔﺮ ﺗﻤﺎم ﻓﺮﺿﻴﺎت و ﺣﻘﺎﻳﻖ ﻋﻠﻤﻲ را ﺑﺪاﻧﻴﻢ و ﺑﭙﺬﻳﺮﻳﻢ ﺑﺎز ﻣﻌﻤﺎي‬

‫ﻣﺎﻫﻴﺖ ﺧﺪا ﮔﺸﻮده ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﻫﻮﻳﺪا اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ در‬
‫ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﻈﻢ و ﺗﺮﺗﻴﺐ و ﭘﻴﺮو ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺛﺎﺑﺖ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺷﺎﻋﺮ اﻳﺮان ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫ﺑﻠﻲ در ﻃﺒﻊ ﻫﺮ داﻧﻨﺪﻫﺎي ﻫﺴﺖ‬

‫ﻛﻪ ﺑﺎ ﮔﺮدﻧﺪه ﮔﺮداﻧﻨﺪهاي ﻫﺴﺖ‬
‫از آن ﭼﺮﺧﻲ ﻛﻪ ﮔﺮداﻧﺪ زن ﭘﻴﺮ‬
‫اﺳﺎس ﭼﺮخ ﮔﺮدون را ﻫﻤﻴﻦ ﮔﻴﺮ‬

‫اﻟﻬﻴﻮن ﻧﻈﺎم ﻃﺒﻴﻌﺖ را دﻟﻴﻞ وﺟﻮد آﻓﺮﻳﻨﻨﺪه داﻧﺎ و ﻋﺎﻟﻢ ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ‬
‫ﻋﻘﻴﺪه ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ واﻗﻌﻴﺖ ﻧﺰدﻳﻚ اﺳﺖ وﻟﻲ ﺑﺎز ﻫﻢ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺎﻫﻴﺖ او ﻳﺎ‬
‫آن را آﺷﻜﺎر ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﺣﻴﻮان‪ ،‬زﻣﻴﻦ‪ ،‬آﺳﻤﺎن‪ ،‬ﻛﺮات و ﻛﺎﺋﻨﺎت زاﻳﻴﺪه ﺗﻨﻬﺎ‬
‫ﻗﺪرت ﻳﮕﺎﻧﻪاي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎ او را ﺧﺪا ﻣﻲﻧﺎﻣﻴﻢ و ﺳﺘﺎﻳﺶ او ﺗﻨﻬﺎ در‬
‫اﻧﺤﺼﺎر و اﺧﺘﻴﺎر ﮔﺮوهﻫﺎي اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬آﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺧﻮد را ﺑﺮﮔﺰﻳﺪه‬
‫ﺧﺪا ﻣﻲداﻧﻨﺪ در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﻪ ﺧﻮد ﻗﺪرت ﺧﺪاﻳﻲ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬
 ‫ﺑﻬﺮام ﻋﺮﻓﺎن‬ ‫‪118‬‬

‫ﺗﻌﺼﺐ در ﻋﻘﺎﻳﺪ دﻳﻨﻲ و ﻓﻠﺴﻔﻲ ﺳﺒﺐ ﺟﻤﻮد ﻓﻜﺮي ﻣﻲﮔﺮدد‪ ،‬از‬

‫اﻳﻨﺮو آزادي ﺑﻴﺎن و اﺑﺮاز ﻋﻘﺎﻳﺪ ﺑﺮاي ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻫﺮ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺿﺮورت‬
‫دارد‪.‬‬

‫ﺗﺄﺳﻒاﻧﮕﻴﺰ اﺳﺖ ﻛﻪ روﺣﺎﻧﻴﻮن ﻣﺬاﻫﺐ اﻏﻠﺐ ﭘﻴﺮوان ﺧﻮد را از‬

‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و ﭘﮋوﻫﺶ در ﻋﻘﺎﻳﺪ دﻳﮕﺮان ﻧﻬﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و از اﻳﻦ روش ﺑﺮاي‬
‫ﺣﻔﻆ ﻗﺪرت و ﻣﻨﺎﻓﻊ دﻧﻴﻮي‪ ،‬اﺣﺰاب و ﺟﻮاﻣﻊ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻫﻢ ﭘﻴﺮوي‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ راه ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﺗﻀﺎد دﻳﻨﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬اﺟﺘﻨﺎب‬
‫از ﺟﻨﮓ و ﺧﻮﻧﺮﻳﺰي و ﻣﺮدم ﻛﺸﻲ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻈﺮﻳﺎت و اﻓﻜﺎر و‬
‫ﻋﻘﺎﻳﺪ دﻳﮕﺮان را ﻣﺤﺘﺮم ﺑﺪارﻳﻢ‪.‬‬

‫ﭘﻴﺮوي از اﻳﻤﺎن ﺷﺨﺼﻲ ﺑﺪون ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﮔﺮوه دﻳﻨﻲ‪ ،‬ﺳﺘﺎﻳﺶ ﺧﺪا و‬

‫ﻳﺎري ﺟﻮﻳﻲ از او در ﻫﺮ ﻣﻜﺎن و ﻣﺴﻜﻨﻲ اﻣﻜﺎن ﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ و ﻧﻴﺎزي ﺑﻪ‬
‫واﺳﻄﻪ ﻧﺪارد‪ .‬اﻗﻠﻴﺘﻲ از اﺟﺘﻤﺎﻋﺎت اروﭘﺎﻳﻲ و ﺷﺎﻳﺪ اﺟﺘﻤﺎﻋﺎت دﻳﮕﺮ‬
‫ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻨﻮال ﺑﻪ ﻫﻴﭻ ﺳﺎزﻣﺎن دﻳﻨﻲ ﺑﺴﺘﮕﻲ ﻧﺪارﻧﺪ و در ﻣﺮاﺳﻢ ﻣﺬﻫﺒﻲ آﻧﺎن‬
‫ﻧﻴﺰ ﺷﺮﻛﺖ ﻧﻤﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬در ﺟﻮاﻣﻊ اﺑﺘﺪاﻳﻲ و دوران ﺟﻬﺎﻟﺖ ﺑﺸﺮ و ﻋﺪم‬
‫وﺟﻮد ﻗﻮاﻧﻴﻦ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﻣﺮوزي آﻣﻮزهﻫﺎي دﻳﻨﻲ ﺑﺮاي ﻫﺪاﻳﺖ ﻣﺮدم‬
‫ﺿﺮوري ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺟﻮاﻣﻊ ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ ﺑﺮ اﺳﺎس اﻋﺘﻘﺎدات دﻳﻨﻲ از ﻗﻮاﻧﻴﻨﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي رﻓﺎه و‬

‫ﻋﺪاﻟﺖ و ﻫﻤﺰﻳﺴﺘﻲ ﻻزم ﺑﻮد ﭘﻴﺮوي ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬اﺷﺘﺮاك دﻳﻦ و ﺣﻜﻮﻣﺖ‬
‫در اﻛﺜﺮ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺟﻬﺎن ﺗﺎ اواﺧﺮ دو ﻗﺮن ﮔﺬﺷﺘﻪ اداﻣﻪ داﺷﺖ‪ .‬ﭼﻮن‬
‫‪119‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات و ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎ‬

‫ﻗﻮاﻧﻴﻦ دﻳﻨﻲ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺟﻮاﺑﮕﻮي ﻧﻴﺎزﻫﺎ و ﺷﺮاﻳﻂ ﻛﻨﻮﻧﻲ ﺑﺸﺮ ﻧﺒﻮد ﺑﺴﻴﺎري‬
‫از ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ و ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﺟﻬﺎن ﺑﻪﺟﺎي ﻗﻮاﻧﻴﻦ دﻳﻨﻲ از ﻗﻮاﻧﻴﻦ‬
‫ﻣﺪﻧﻲ ﭘﻴﺮوي ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل آزادي ادﻳﺎن را ﻫﻢ ﻣﺤﺘﺮم‬
‫ﻣﻲﺷﻤﺎرﻧﺪ‪.‬‬

‫اﺳﺘﻘﻼل دﻳﻦ از ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺑﺮاي ﭘﺎﻳﺪاري و ﺣﻔﻆ و ﺣﺮﻣﺖ آن‬

‫ﺿﺮوري اﺳﺖ زﻳﺮا ﺑﺪﻳﻦ ﻧﺤﻮ از ﺷﻜﺴﺖﻫﺎ‪ ،‬ﻧﺎﻫﻨﺠﺎريﻫﺎ و‬
‫ﺧﻼﻓﻜﺎريﻫﺎي ﺣﻜﻮﻣﺘﻲ ﻣﺼﻮن ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ‪ .‬آﻓﺮﻳﺪﮔﺎر ﺑﻪ روﺣﺎﻧﻴﻮن ﭘﺎك‬
‫ﺳﻴﺮت ﻧﻴﺮوي ﺗﺴﻠﻲ ﺑﺨﺶ ﻋﻄﺎ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﻣﺮدﻣﻲ را ﻛﻪ در ﺻﺤﻨﻪ‬
‫زﻧﺪﮔﻲ و ﺗﻼﻃﻢ روزﮔﺎر ﺑﺎ ﺳﺨﺘﻲ و ﻧﺎاﻣﻴﺪي روﺑﺮو ﺷﺪهاﻧﺪ ﺑﻪ زﻧﺪﮔﻲ‬
‫اﻣﻴﺪوار ﻛﻨﻨﺪ و از ﻗﺪرت اﻟﻬﻲ ﻛﻪ ﻫﺪﻓﺶ ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﻲ و ﺳﻌﺎدت ﺑﺸﺮ‬
‫اﺳﺖ آﮔﺎه ﺳﺎزﻧﺪ‪.‬‬

‫در اﻳﻦ ﻣﺴﻴﺮ روﺣﺎﻧﻴﻮن و ﭘﺰﺷﻜﺎن اﺷﺘﺮاك وﻇﻴﻔﻪ دارﻧﺪ‪.‬‬

‫وﺟﻮد ﻳﺎ ﻋﺪم وﺟﻮد روح ﺑﻌﺪ از ﻣﺮگ و اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ ﺟﺪاﻳﻲ از ﻣﻐﺰ و‬

‫ﻛﺎﻟﺒﺪ اﻧﺴﺎن ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻋﻠﻤﻲ و اﺳﺘﻨﺒﺎﻃﻲ ﻧﻴﺴﺖ زﻳﺮا وﺟﻮد ﺧﺎرﺟﻲ‬
‫ﻧﺪارد‪ .‬ﺑﻴﻤﺎران و اﻓﺮادي ﻛﻪ ﺿﺮﺑﺎن ﻗﻠﺒﻲ آﻧﻬﺎ ﺑﺮاي ﻣﺪت ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ ﻗﻄﻊ‬
‫ﮔﺮدﻳﺪه و ﺑﺎ ﻣﺪاﺧﻠﻪ آﻧﻲ ﻃﺒﻲ اﺣﻴﺎء ﺷﺪهاﻧﺪ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻧﺰدﻳﻚ ﻓﻮت را ﺑﺎ‬
‫رؤﻳﺎي ﮔﺬﺷﺖ از ﻳﻚ ﺗﻮﻧﻞ ﻧﻮري ﭘﻴﺶ از ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﺣﻴﺎت ﺗﺸﺮﻳﺢ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺠﺮﺑﻪ را ﻛﻪ ﺑﺎرﻫﺎ در اﻳﻦ ﺑﻴﻤﺎران ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻛﺮدهاﻧﺪ ﺑﻌﻀﻲ از‬
‫ﻣﺘﺨﺼﺼﻴﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻛﻢ ﺧﻮﻧﻲ ﻣﻐﺰ ﻫﻨﮕﺎم ﺣﺎدﺛﻪ ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪ .‬اﺣﺴﺎس ﻗﺒﻠﻲ‬
 ‫ﺑﻬﺮام ﻋﺮﻓﺎن‬ ‫‪120‬‬

‫وﻗﺎﻳﻊ )ﺣﺲ ﺷﺸﻢ( ‪ premonition‬ﻳﺎ ﺑﺪون اﻃﻼع ﻗﺒﻠﻲ اﺣﺴﺎس‬

‫اﺗﻔﺎﻗﺎت ﻳﺎ ﺧﻮاب دﻳﺪن وﻗﺎﻳﻊ از راه دور وﺟﻮد ﻧﻴﺮوﻳﻲ ﺧﺎرج از ﺑﺪن را‬
‫ﻣﻤﻜﻦ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻨﻬﺎ ﺗﺠﺎرب ﻋﻠﻤﻲ در ﺳﺎﻟﻬﺎي اﺧﻴﺮ در ﺑﺎره ارﺗﺒﺎط ﻣﻐﺰ ﺑﺎ اﺣﺴﺎﺳﺎت‬

‫و اﻋﺘﻘﺎدات دﻳﻨﻲ و ﺧﺪاﻳﻲ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻣﻮرد ﭘﮋوﻫﺶ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺸﺮﻳﺢ و ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻋﻠﻤﻲ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﻣﻐﺰي در ﭼﻨﺪ دﻫﻪ اﺧﻴﺮ ﺑﺎ درك‬

‫اﻧﻔﻌﺎﻻت ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ آن و ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺗﺸﺮﻳﺤﻲ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از‬
‫دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي ‪ MRI‬اﻧﺠﺎم ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﺣﺴﺎس ﺷﺪﻳﺪ ﺣﺎﻻت روﺣﺎﻧﻲ در‬
‫ﭘﻴﺮوان ﻣﺆﻣﻦ دﻳﻨﻲ ﺑﺎ اﺟﺮاي ﻣﺮاﺳﻢ دﻳﻨﻲ اﻳﺠﺎد ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺳﻤﺎع دروﻳﺸﺎن‬
‫ﻧﻴﺰ از اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺮاﺳﻢ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ اﻧﺠﺎم آن ﺷﺮﻛﺖ ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ‬
‫ﻳﮕﺎﻧﮕﻲ و وﺣﺪت ﺑﺎ ﺧﺪا و ﻳﺎ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻣﻲرﺳﻨﺪ‪.‬‬

‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان داﻧﺸﮕﺎه ﻳﻮﺗﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي ‪ MRI‬و ﻣﺸﺎﻫﺪه‬

‫ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻣﻐﺰي ﻫﻨﮕﺎم اﻳﺠﺎد اﻳﻦ اﺣﺴﺎﺳﺎت در آﻧﻬﺎ ﺑﺮوز ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ در‬
‫ﻣﺮاﻛﺰ ﻣﻐﺰي را ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﻣﺮاﻛﺰ ﻣﺸﺨﺼﻲ در اوج اﻳﺠﺎد اﻳﻦ‬
‫اﺣﺴﺎﺳﺎت ﺑﻪ ﺟﻨﺒﺶ و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ در ﻣﻲآﻳﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ اﻳﻦ ﻣﺮاﻛﺰ را ﻣﺮاﻛﺰ‬
‫ﺧﺪاﻳﻲ ﻧﺎﻣﻴﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪121‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات و ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎ‬

‫اﻧﻜﺎر وﺟﻮد روح و ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺟﺪا از ﻛﺎﻟﺒﺪ ﺑﺎ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻋﻠﻤﻲ اﻣﻜﺎن‬

‫ﭘﺬﻳﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺷﻨﻴﺪن اﻣﻮاج ﺻﻮﺗﻲ ﺧﺎرج از ﺷﻨﻮاﻳﻲ اﻧﺴﺎن ﻗﺒﻞ از‬
‫اﺧﺘﺮاع رادﻳﻮ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺼﻮر ﻧﺒﻮد‪.‬‬

‫ﻋﺪهاي از ﻓﻼﺳﻔﻪ و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻫﻢ اﻳﻤﺎن ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎدات‬

‫دﻳﻨﻲ و زﻧﺪﮔﻲ ﭘﺲ از ﻣﺮگ را ﺑﺮاي ﻣﻬﺎر اﻧﺴﺎن از ﺑﺪﻛﺎري و ﭘﺮﻫﻴﺰ از‬
‫زﺷﺘﻲﻫﺎ ﻻزم ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪ .‬ﺣﻜﻴﻢ ﻋﻤﺮ ﺧﻴ‪‬ﺎم ﻧﻴﺸﺎﺑﻮري ﻓﻴﻠﺴﻮف‪ ،‬ﺳﺘﺎره‬
‫ﺷﻨﺎس‪ ،‬رﻳﺎﺿﻲدان و ﺷﺎﻋﺮ ﻋﺎﻟﻲ ﻣﻘﺎم اﻳﺮاﻧﻲ ﻛﻪ در زﻣﺎن ﻣﻠﻜﺸﺎه‬
‫ﺳﻠﺠﻮﻗﻲ ﺑﻪ اﺻﻼح ﮔﺎﻫﺸﻤﺎر اﻳﺮاﻧﻲ ﻣﺒﺎدرت ﻛﺮد دﻗﻴﻖﺗﺮﻳﻦ ﺗﻘﻮﻳﻢ‬
‫)ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﺑﺎ ﺳﺎل اﻋﺘﺪاﻟﻲ( ﺟﻬﺎن را ﺗﺪوﻳﻦ ﻛﺮد درﻣﻮرد زﻧﺪﮔﻲ ﺑﻌﺪ از‬
‫ﻣﺮگ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫اي آﻧﻜﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﭼﻬﺎر و ﻫﻔﺘﻲ‬

‫در ﻫﻔﺖ و ﭼﻬﺎر داﺋﻢ اﻧﺪر ﺗﻔﺘﻲ‬
‫ﻣﻲﺧﻮر ﻛﻪ ﻫﺰارﺑﺎر ﺑﻴﺸﺖ ﮔﻔﺘﻢ‬
‫ﺑﺎزآﻣﺪﻧﺖ ﻧﻴﺴﺖ ﭼﻮ رﻓﺘﻲ رﻓﺘﻲ‬

‫آﻳﺎ زﻧﺪﮔﻲ اﻧﺴﺎن ﺑﺎ آن ﻫﻤﻪ ﺧﻮﺷﻲﻫﺎ و ﻧﺎﮔﻮاريﻫﺎ‪ ،‬دل ﺑﺴﺘﻦﻫﺎ و‬

‫ﺟﺪاﻳﻲﻫﺎ‪ ،‬ﻓﺪاﻛﺎري ﺑﺮاي ﻛﺴﺐ ﻋﻠﻢ و داﻧﺶ و ﭘﺮورش ﻣﻐﺰي ﺑﺮاي‬
‫ﺗﻜﺎﻣﻞ اﻧﺴﺎﻧﻲ و ﺗﻼش ﺑﺮاي درك ﻣﺎﻫﻴﺖ وﺟﻮد و ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ ﻧﻮر‬
‫آﻓﺮﻳﻨﻨﺪه ﺑﺎ ﻣﺮگ ﻛﺎﻟﺒﺪ ﭘﺎﻳﺎن ﻳﺎﺑﺪ؟‬
 ‫ﺑﻬﺮام ﻋﺮﻓﺎن‬ ‫‪122‬‬

‫ﻋﻠﻢ و دﻳﻦ‬

‫ﭼﻨﺎن ﻛﻪ در ﭘﻴﺶ اﺷﺎرت رﻓﺖ‪ ،‬اﻋﺘﻘﺎدات و اواﻣﺮ دﻳﻨﻲ ﺑﺎ ﻳﺎﻓﺘﻪﻫﺎي ﺑﺸﺮ‬

‫در ﻋﺼﺮ ﺣﺎﺿﺮ و ﻋﻠﻮم ﻛﻨﻮﻧﻲ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﻧﺪارد‪.‬‬

‫ﭘﺲ از اﻛﺘﺸﺎﻓﺎت ﻛﻮﭘﺮﻧﻴﻚ ‪ 1543-1373‬ﻣﻴﻼدي و ﻛﺸﻒ ﻣﺮﻛﺰﻳﺖ‬

‫ﺧﻮرﺷﻴﺪ در ﻣﻨﻈﻮﻣﻪ ﺷﻤﺴﻲ و ﻛﺸﻔﻴﺎت ﮔﺎﻟﻴﻠﻪ و اﻧﺘﺸﺎر آن در ﺳﺎل‬
‫‪ 1610‬ﻣﻴﻼدي اﺧﺘﻼﻓﺎت ﻛﻠﻴﺴﺎ و ﻋﻠﻢ ﺷﺪت ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﮔﺎﻟﻴﻠﻪ دﺳﺘﺎوردﻫﺎي‬
‫ﺧﻮد را ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان‪» :‬ﭘﻴﺎمآور ﺳﺘﺎرهاي« ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺳﺎﺧﺖ و راﺑﻄﻪ ﻛﺮه‬
‫زﻣﻴﻦ ﺑﺎ ﺧﻮرﺷﻴﺪ و ﺧﺼﻮﺻﺎً ﺣﺮﻛﺎت آن را ﺑﻪ ﺛﺒﻮت رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﻣﺮﻛﺰﻳﺖ‬
‫زﻣﻴﻦ در ﻛﺎﺋﻨﺎت و ﻣﺴﻄﺢ ﺑﻮدن آن از اﻋﺘﻘﺎدات دﻳﻨﻲ ﺑﻮد‪ .‬در آن زﻣﺎن‬
‫ﻛﻠﻴﺴﺎ ﻗﺪرت ﺣﻜﻮﻣﺘﻲ ﻫﻢ داﺷﺖ‪ .‬ﮔﺎﻟﻴﻠﻪ را دوﺑﺎر ﻣﺤﺎﻛﻤﻪ ﻛﺮد و او را‬
‫اﺑﺘﺪا ﺑﻪ اﻋﺪام و ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﺗﻌﺪﻳﻞ ﺣﻜﻢ ﺑﻪ زﻧﺪان ﺧﺎﻧﮕﻲ ﻣﺤﻜﻮم ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬

‫ﻛﺸﻔﻴ‪‬ﺎت ﻋﻠﻤﻲ دﻳﮕﺮ در آن دوران ﻛﻪ ﺑﺎ اﻋﺘﻘﺎدات ﻗﺒﻠﻲ و اواﻣﺮ و‬

‫ﻧﻮاﻫﻲ دﻳﻨﻲ ﻳﺎ ﻓﺮاﻣﻴﻦ ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن وﻗﺖ ﺳﺎزﮔﺎري ﻧﺪاﺷﺖ ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ ﻣﻮﺟﺪ‬
‫ﺟﻨﺒﺶ در اروﭘﺎ ﮔﺮدﻳﺪ ﻛﻪ آﻧﺮا دوران روﺷﻨﮕﺮي ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ دوران در‬
‫ﻗﺮن ﺷﺎﻧﺰدﻫﻢ ﺑﻨﻴﺎن ﮔﺮﻓﺖ و ﺗﺎ ﻗﺮن ﻫﻔﺪﻫﻢ و ﻫﺠﺪﻫﻢ ﻣﻴﻼدي اداﻣﻪ‬
‫داﺷﺖ‪.‬‬

‫ﻧﻴﻮﺗﻦ در ﺳﺎل ‪ 1687‬ﻣﻴﻼدي در اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻗﻮه ﺟﺎذﺑﻪ را ﻛﺸﻒ ﻛﺮد و‬

‫در ﻓﺮاﻧﺴﻪ دﻛﺎرت از ﭘﻴﺸﺮوان ﻓﻠﺴﻔﻲ اﻳﻦ دوران ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪123‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات و ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎ‬

‫رﻧﻪ دﻛﺎرت ﻓﻴﻠﺴﻮف و ﻓﻴﺰﻳﺴﻴﻦ ﻓﺮاﻧﺴﻮي ﺑﻪ دوﮔﺎﻧﮕﻲ ﻓﻬﻢ و ﺑﺪن‬

‫اﻋﺘﻘﺎد داﺷﺖ‪ .‬ﻳﻜﻲ از ﺳﺨﻨﺎن ارزﻧﺪه او اﻳﻦ ﺑﻮد‪» :‬ﻫﺴﺘﻢ ﭼﻮن ﻓﻜﺮ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻢ«‪.‬‬

‫ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻋﺼﺮ روﺷﻨﮕﺮي ﻳﺎ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﻋﺼﺮ ﺑﻴﺪاري ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺎس‬

‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﻌﺎدت ﺟﺎﻣﻌﻪ از ﻃﺮﻳﻖ اﺳﺘﺪﻻل و ﺣﻘﺎﻳﻖ ﻋﻠﻤﻲ ﺗﺤﻘﻖ‬
‫ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻦ ﻛﻮرﻛﻮراﻧﻪي اﻓﻜﺎر و روشﻫﺎي ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺪون ﺗﺤﻘﻴﻖ‬
‫در درﺳﺘﻲ آﻧﻬﺎ ﻣﺎﻧﻊ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ و ﺗﺮﻗﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﺗﺮدﻳﺪ در درﺳﺘﻲ اﻓﻜﺎر و روشﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﭘﺴﻨﺪﻳﺪه و‬

‫ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل اﺳﺖ زﻳﺮا ﺑﺪون آن اﻧﮕﻴﺰه ﺗﺤﻘﻴﻖ و ﺗﻔﺤﺺ ﻋﻠﻤﻲ ﺑﻴﺪار‬
‫ﻧﻤﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎزﻳﮕﺮان ﺷﺎﺧﺺ دوران روﺷﻨﮕﺮي در ﻗﺮون ﺷﺎﻧﺰده و ﻫﻔﺪه و‬

‫ﻫﺠﺪﻫﻢ ﻣﻴﻼدي در ﺟﻮاﻣﻊ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن اروﭘﺎ و آﻣﺮﻳﻜﺎ و ﻋﺪه ﻗﻠﻴﻠﻲ از‬
‫ﻣﻤﺎﻟﻚ دﻳﮕﺮ ﻇﻬﻮر ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮاﻧﺴﻴﺲ ﺑﻴﻜﻦ و ﺟﺎن ﻻك از اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن‪،‬‬
‫ﻣﻮﻧﺘﺴﻜﻴﻮ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﻛﺘﺎب روحاﻟﻘﻮاﻧﻴﻦ و ژان ژاك روﺳﻮ از ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪،‬‬
‫ﺗﻮﻣﺎس ﭘﻴﻦ و ﺗﻮﻣﺎس ﺟﻔﺮﺳﻦ و ﺑﻨﻴﺎﻣﻴﻦ ﻓﺮاﻧﻜﻠﻴﻦ از ﺟﻤﻠﻪ روﺷﻨﮕﺮان‬
‫آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
 ‫ﺑﻬﺮام ﻋﺮﻓﺎن‬ ‫‪124‬‬

‫ذﻛﺮ ﻧﺎم ﺗﻤﺎم ﺷﺨﺼﻴﺖﻫﺎي ﺑﺎرز ﻋﺼﺮ روﺷﻨﮕﺮي در اﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ‬

‫اﻣﻜﺎن ﭘﺬﻳﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻫﻨﺮﻣﻨﺪان و ﻣﻮﺳﻴﻘﻴﺪاﻧﺎن ﻣﺸﻬﻮري ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺟﻨﺒﺶ‬
‫ﻓﻜﺮي و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻫﻢ ﭘﻴﻤﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎخ از آن ﺟﻤﻠﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﻔﺤ‪‬ﺺ در ﻋﻘﺎﻳﺪ ﺑﻨﻴﺎنﮔﺰاران ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻋﺼﺮ روﺷﻨﮕﺮي‬

‫رﺳﺎﻟﻪﻫﺎي ﺟﺎن ﻻك )‪ (1704-1632‬ﻣﻴﻼدي در ﻣﻘﺎم ﺑﺮﮔﺰﻳﺪهﺗﺮﻳﻦ اﻓﻜﺎر‬

‫ارزﻧﺪه آن دوران اﺳﺖ و ﭘﻴﺮوي از آن اﻣﺮوز ﻧﻴﺰ ﺑﺮاي ﻧﻴﻜﺒﺨﺘﻲ ﺟﻮاﻣﻊ‬
‫اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺿﺮورت دارد‪ .‬ﻻك در دوران زﻧﺪﮔﻲ در اﻧﮕﻠﻴﺲ و اروﭘﺎ ﺑﺎ‬
‫ﺣﻜﻮﻣﺖﻫﺎي دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري و دﺧﺎﻟﺖ ﻛﻠﻴﺴﺎ در اﻣﻮر ﻛﺸﻮري ﻣﻴﺎﻧﻪ‬
‫ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬در رﺳﺎﻟﻪﻫﺎي ﺧﻮد ﺷﺮاﻳﻂ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺣﻘﻮق اﻧﺴﺎﻧﻲ در ﺣﻜﻮﻣﺖ و‬
‫اﻳﺠﺎد ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺮدم ﺑﺮ ﻣﺮدم را ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻧﮕﺎرﻧﺪه ﺷﮕﻔﺖ‬
‫اﻧﮕﻴﺰ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺎرهاي از ﻧﻈﺮات و ﺟﻤﻼت و ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎي او را ﻋﻴﻨﺎً در‬
‫ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻣﻲﺗﻮان دﻳﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺴﺎوي ﺣﻘﻮق ﻫﻤﻪ اﻓﺮاد و اﻫﻤﻴﺖ ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻗﻮاي ﻗﻀﺎﻳﻲ و اﺟﺮاﻳﻲ از‬
‫ﺟﻤﻠﻪ ﻧﻈﺮﻳﺎت او اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮﻣﺎس ﺟﻔﺮﺳﻦ‪ ،‬ﻳﻜﻲ از ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن ﻗﺎﻧﻮن‬
‫اﺳﺎﺳﻲ آﻣﺮﻳﻜﺎ رﺳﺎﻟﻪ ﻻك درﺑﺎره ﺣﻜﻮﻣﺖ را ﺳﻪ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺧﻮاﻧﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺪون ﺗﺮدﻳﺪ اﻓﻜﺎر ﻻك در ﻋﻘﺎﻳﺪ ﺑﻨﻴﺎﻧﮕﺰاران اﺳﺘﻘﻼل آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﮔﺬار‬
‫ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪125‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات و ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎ‬

‫اﻧﻘﻼب اﺳﺘﻘﻼل آﻣﺮﻳﻜﺎ )‪ (1775-1783‬ﻣﻴﻼدي ﻗﺒﻞ از اﻧﻘﻼب ﻛﺒﻴﺮ‬

‫ﻓﺮاﻧﺴﻪ )‪ (1789-1799‬ﻣﻴﻼدي اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ وﻟﻲ ﻣﻮرﺧﻴﻦ ﺑﻴﺸﺘﺮ اﻧﻘﻼب‬
‫ﻓﺮاﻧﺴﻪ را ﺣﺎﺻﻞ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﭘﺬﻳﺮي از ﺟﻨﺒﺶ ﻋﺼﺮ روﺷﻨﮕﺮي ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪.‬‬

‫در ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﺸﺮ ﺣﻜﻮﻣﺖﻫﺎي دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺸﺎرﻛﺖ ﺳﻠﻄﻨﺖ‬

‫ﺑﺎ دﻳﻦ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﻳﺎن ﺧﻮد را ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه ﺧﺪا‬
‫ﻣﻲداﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ و ﺑﻪ ﺗﺮوﻳﺞ دﻳﻦ ﻣﻮرد ﭘﺴﻨﺪ ﺧﻮد ﭘﺮداﺧﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎن ﻛﻪ در‬
‫ﺻﻔﺤﺎت ﻗﺒﻞ اﺷﺎره رﻓﺖ در ﭼﻨﻴﻦ ﺣﻜﻮﻣﺖﻫﺎﻳﻲ اواﻣﺮ ﻓﺮﻣﺎﻧﺮوا را اواﻣﺮ‬
‫ﺧﺪا ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪» ،‬ﭼﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﻳﺰدان ﭼﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﺷﺎه« و ﺟﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﺗﺮدﻳﺪ و‬
‫ﺳﺆال ﺑﺎﻗﻲ ﻧﻤﻲﮔﺬارد و ﺑﻪ اﻳﻦ واﺳﻄﻪ‪ ،‬اﻣﺮ اﻳﺸﺎن اﻣﺮ اﻟﻬﻲ و‬
‫واﺟﺐاﻻﻃﺎﻋﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺬاﻫﺐ ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺆﺳﺴﺎت ﺗﺠﺎري و اﺣﺰاب ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‬

‫و وﻇﻴﻔﻪ اﺻﻠﻲ ﺧﻮد را ﻓﺮاﻣﻮش ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ از اﻳﻨﺮو ﮔﺮوﻫﻲ ﺑﺮاي وﺣﺪت‬
‫ﺑﺎ ﭘﺮوردﮔﺎر از ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ ادﻳﺎن ﻣﺘﺸﻜﻞ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻣﻲﭘﺮﻫﻴﺰﻧﺪ‪.‬‬

‫دﺋﻴﺰم ﺑﻪ وﺟﻮد آﻓﺮﻳﻨﻨﺪهاي ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ از اﺑﺘﺪا ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺧﻠﻘﺖ را‬

‫وﺿﻊ ﻧﻤﻮد وﻟﻲ در زﻧﺪﮔﻲ روزﻣﺮه دﺧﺎﻟﺘﻲ ﻧﺪارد ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ دﻧﻴﺎي ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ‬
‫و آﻧﭽﻪ ﺑﺎ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲﺷﻮد ﻋﻘﻴﺪه دارﻧﺪ و ﺑﻪ وﺣﻲ و ﻣﻌﺠﺰه ﺑﻲ‬
‫اﻋﺘﻘﺎدﻧﺪ‪.‬‬
 ‫ﺑﻬﺮام ﻋﺮﻓﺎن‬ ‫‪126‬‬

‫ﺑﺴﻴﺎري از ﺷﺨﺼﻴﺖﻫﺎي ﻣﻌﺮوف و ﺳﺮﺷﻨﺎس ﻋﻠﻤﻲ و ﻫﻨﺮي دﻧﻴﺎ از‬

‫اﻳﻦ زﻣﺮهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل اﺳﺎﻣﻲ ﭘﺎرهاي از آﻧﺎن از اﻳﻦ ﻗﺮار اﺳﺖ‪:‬‬

‫اﺑﻮاﻟﻌﻼ اﻟﻤﻌﺮي )‪ (973 -1058‬ﻣﻴﻼدي‪ ،‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه‪ ،‬ﺷﺎﻋﺮ و ﻓﻴﻠﺴﻮف‬

‫ﻧﺎﺑﻴﻨﺎي ﻋﺮب‬

‫آدام اﺳﻤﻴﺖ )‪ (1723 - 1790‬ﻣﻴﻼدي‪ ،‬ﻓﻴﻠﺴﻮف‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎد دان‪،‬‬

‫ﭘﺎﻳﻪﮔﺰار ﻋﻠﻢ اﻗﺘﺼﺎد ﺟﺪﻳﺪ‬

‫ﺑﻨﺠﺎﻣﻴﻦ ﻓﺮاﻧﻜﻠﻴﻦ )‪ (1706 - 1790‬ﻣﻴﻼدي‪ ،‬از ﭘﺎﻳﻪ ﮔﺰاران اﻳﺎﻻت‬

‫ﻣﺘﺤﺪه اﻣﺮﻳﻜﺎ‪ ،‬ﻓﻴﻠﺴﻮف و داﻧﺸﻤﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻓﺮدرﻳﻚ ﺷﻴﻠﺮ )‪ (1759 - 1805‬ﻣﻴﻼدي ﺷﺎﻋﺮ و ﻣﻮرخ آﻟﻤﺎﻧﻲ‬

‫ﺟﺮج واﺷﻨﮕﺘﻦ )‪ (1732 - 1799‬ﻣﻴﻼدي اوﻟﻴﻦ رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر اﻣﺮﻳﻜﺎ‬

‫ژان ﻻﻣﺎرك )‪ (1744-1829‬ﻣﻴﻼدي‪ ،‬ﻃﺒﻴﻌﻲ دان و ﻳﻜﻲ از ﭘﺎﻳﻪ‬

‫ﮔﺰاران ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺗﻜﺎﻣﻞ‬

‫ژول ورن )‪ (1828-1905‬ﻣﻴﻼدي‪ ،‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﻓﺮاﻧﺴﻮي‬

‫ﻟﺌﻮﻧﺎردو داوﻳﻨﭽﻲ )‪ (1452-1519‬ﻣﻴﻼدي‪ ،‬ﻧﻘﺎش‪ ،‬ﻣﺠﺴﻤﻪ ﺳﺎز‪،‬‬

‫ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ دان و رﻳﺎﺿﻲ دان اﻳﺘﺎﻟﻴﺎﻳﻲ‬

‫ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺑﻨﺎ ﭘﺎرت )‪ (1769 - 1821‬ﻣﻴﻼدي‪ ،‬اﻣﭙﺮاﻃﻮر ﻓﺮاﻧﺴﻪ‬

‫ﺗﻮﻣﺎس ادﻳﺴﻮن ﻣﺨﺘﺮع ﭼﺮاغ ﺑﺮق‬

‫‪127‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات و ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎ‬

‫وﻳﻜﺘﻮرﻫﻮﮔﻮ )‪ (1802 - 1885‬ﻣﻴﻼدي‪ ،‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﻓﺮاﻧﺴﻮي ﺧﺎﻟﻖ‬

‫ﺑﻴﻨﻮاﻳﺎن‬

‫وﻟﺘﺮ )‪ (1894 - 1778‬ﻣﻴﻼدي‪ ،‬ﻓﻴﻠﺴﻮف و ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﻋﺼﺮ روﺷﻨﮕﺮي‬

 ‫روﺷﻨﮕﺮي در ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‬

‫ﻣﺮدم ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ درﻣﺴﻴﺮ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬در ردﻳﻒ او‪‬ﻟﻴﻦ و ﺷﺎﻳﺪ ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ از‬
‫ﭘﺎﻳﻪﮔﺰاران ﺗﻔﺤﺼﺎت ﻋﻠﻤﻲ در رﺷﺘﻪﻫﺎي رﻳﺎﺿﻲ‪ ،‬ﭘﺰﺷﻜﻲ‪ ،‬ﺷﻴﻤﻲ و‬
‫ﻋﻠﻮم ﺟﻮ‪‬ي ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬از اﻳﻦرو ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ را ﻣﻬﺪ ﺗﻮﻟّﺪ ﺗﻤﺪ‪‬ن ﺑﺸﺮي ﻣﻲ‪-‬‬
‫داﻧﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻤﺎﻟﻚ اروﭘﺎﺋﻲ ﺗﻤﺪ‪‬ن ﺟﺪﻳﺪ را از ﻃﺮﻳﻖ ﻳﻮﻧﺎن اﺧﺬ ﻛﺮدﻧﺪ و در آﻧﺠﺎ‬

‫ﭘﺎﻳﻪ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﭘﺲ از آن در دوراﻧﻲ ﻛﻪ ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﻧﻔﺎق ﻣﻠﺖﻫﺎ‪،‬‬
‫اﻏﺘﺸﺎﺷﺎت داﺧﻠﻲ‪ ،‬ﺟﻨﮓﻫﺎي ﻣﺬﻫﺒﻲ و اﻋﺘﻘﺎدات ﺧﺮاﻓﻲ از ﻋﻠﻮم ﺗﺠﺮﺑﻲ‬
‫و ﻣﺎدي دوري ﺟﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺮدم ﻏﺮب ﺑﻪ ﺗﺠﺮﺑﻴﺎت و ﻛﺸﻔﻴﺎت ﻋﻠﻤﻲ‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﻋﺼﺮ روﺷﻨﮕﺮي در اروﭘﺎ و آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺳﻌﻪ آزادي ﻓﻜﺮي و‬
‫ﻋﻠﻤﻲ و ﺟﺪاﺋﻲ ﻋﻘﺎﻳﺪ اﻳﻤﺎﻧﻲ و وﺣﻲ از اﺻﻮل و ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﺪﻧﻲ‪ ،‬ﻣﺮدم را‬
‫از ﺧﻔﻘﺎن ﻓﻜﺮي رﻫﺎﻳﻲ داد‪ .‬ﺳﺮﻋﺖ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ اﻧﺴﺎن در درك ﻣﺎﻫﻴﺖ‬
‫ﻃﺒﻴﻌﺖ و ﺷﻨﺎﺧﺖ اﺻﻮل ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻃﺒﻴﻌﺖ در ﺳﻨﻮات اﺧﻴﺮ ﺣﻴﺮتاﻧﮕﻴﺰ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫در ﺻﺪ ﺳﺎل ﭘﻴﺶ اﻧﺘﻘﺎل ﺻﻮر و ﺣﺮﻛﺎت اﻧﺴﺎنﻫﺎ از اﻗﺼﻲ ﻧﻘﺎط دﻧﻴﺎ‬
‫در ﺻﻔﺤﻪ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن ﻗﺎﺑﻞﻗﺒﻮل ﻧﺒﻮد‪.‬‬

‫اﻛﻨﻮن ﺧﻮاﻧﻨﺪه اﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻨﺪرﺟﺎت آن را از ﻃﺮﻳﻖ اﻳﻨﺘﺮﻧﺖ‬

‫در ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪.‬‬

‫‪- 128 -‬‬

‫‪129‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات و ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎ‬

‫اﻳﻨﺘﺮﻧﺖ وﺳﻴﻠﻪاي اﺳﺖ ﻛﻪ در دﺳﺘﺮس ﻫﻤﮕﺎن اﺳﺖ و دﻧﻴﺎﻳﻲ اﺳﺖ‬

‫ﻛﻪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺒﻨﺎي اﻃﻼﻋﺎت در ﻫﻤﻪ ﺟﻨﺒﻪ ﻫﺎي ﻋﻠﻤﻲ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺨﻲ‪ ،‬ﻫﻨﺮي‪،‬‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ادﺑﻲ‪ ،‬و اﺧﺒﺎر روزاﻧﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﺪف ﺟﻨﺒﺶ روﺷﻨﮕﺮي اﻳﻦ اﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ اﻧﺴﺎن را از ﻗﺒﻮل ﺑﺪون دﻟﻴﻞ اﻓﻜﺎر و ﻋﻘﺎﻳﺪ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻛﻪ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ اﺻﻮل‬
‫دﻳﻨﻲ و وﺣﻲ ﺑﻨﺎ ﺷﺪه آﮔﺎه ﻛﻨﺪ و ﺑﻪ اﻧﺴﺎن اﺟﺎزه ﺷﻚ و ﺗﺮدﻳﺪ ﺑﺪﻫﺪ‪.‬‬
‫زﻳﺮا اﮔﺮ اﻓﻜﺎري را ﻛﻪ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ اﺻﻮل ﻋﻠﻤﻲ و ﺗﺠﺮﺑﻲ ﺑﻨﺎ ﻧﺸﺪهاﻧﺪ ﺑﭙﺬﻳﺮﻳﻢ‬
‫دﻳﮕﺮ ﻣﺠﺎﻟﻲ ﺑﺮاي رﺷﺪ و ﺗﻌﺎﻟﻲ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﺑﺸﺮ ﺑﺎﻗﻲ ﻧﻤﻲ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻛﺴﺐ اﻃﻼﻋﺎت ﻋﻠﻤﻲ ﻣﻮﺟﺐ رﻓﺎه زﻧﺪﮔﻲ اﻧﺴﺎن از ﻫﺮ ﻃﺮﻳﻖ و در‬

‫ﻫﺮ ﻣﻜﺎن ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻘﺪﻳﺮ و ﺳﺘﺎﻳﺶ اﺳﺖ‪ -‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪» :‬اﻃﻠﺒﻮا‬
‫اﻟﻌﻠﻢ وﻟﻮ ﺑﺎﻟﺼﻴﻦ‪ «.‬از اﻳﻦ رو ﻧﺒﺎﻳﺪ از ﺷﻌﺎر ﻏﺮبزدﮔﻲ ﺑﺮاي رد ﻋﻘﺎﻳﺪ و‬
‫اﻓﻜﺎر ﻧﻮﻳﻦ و ﺑﺴﺘﻦ دﻫﺎن ﻣﺮدم اﺳﺘﻔﺎدهﻛﺮد‪.‬‬

‫ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻛﻪ ﻣﺮدم ﻗﺪﻳﻢ ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ )اﻳﺮان( ﻣﻮﺟﺪ ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﺳﺒﺐ‬

‫اﻧﺘﻘﺎل و اﻧﺘﺸﺎر آن ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻏﺮب و ﺳﺎﻳﺮ ﻧﻘﺎط ﺟﻬﺎن ﺑﻮده اﻧﺪ‪ ،‬اﻛﻨﻮن ﻣﺎ‬
‫ﻧﺒﺎﻳﺪ از ﻛﺸﻔﻴﺎت و روش ﻫﺎي ﺳﻮدﻣﻨﺪاﻧﻪ ﻋﻠﻤﻲ آﻧﻬﺎ ﭘﻴﺮوي ﻧﻜﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫ﺗﺎرﻳﻜﻲ ﺷﺐ ﺑﺎ ﻧﻮر ﭼﺮاغ ﺑﺮﻗﻲ ادﻳﺴﻮن ﻳﻚ ﻣﺨﺘﺮع آﻣﺮﻳﻜﺎﻳﻲ روﺷﻦ‬
‫ﺷﺪ‪ .‬ﻫﻮاي ﮔﺮم ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن را ﻳﻚ ﻣﺤﻘﻖ آﻣﺮﻳﻜﺎﻳﻲ وﻳﻠﻴﺎم ﻛﺮﻳﺮ ﺑﺎ ﺳﺎﺧﺖ‬
‫ﻛﻮﻟﺮ )اﻳﺮﻛﺎﻧﺪﻳﺸﻦ( ﺗﻌﺪﻳﻞ و ﺧﻨﻚ ﻛﺮد‪ .‬اﮔﺮ اﻣﺮوز ﻳﺨﭽﺎل ﻛﻪ ﺑﺮاي‬
‫ﺣﻔﻆ ﻣﻮاد ﺧﻮراﻛﻲ در اﺧﺘﻴﺎر ﺑﺸﺮ ﻗﺮار دارد‪ ،‬ﻣﺮﻫﻮن اﺧﺘﺮاع ﻳﻚ ﻣﺨﺘﺮع‬
 ‫ﺑﻬﺮام ﻋﺮﻓﺎن‬ ‫‪130‬‬

‫ﺳﻴﺎه ﭘﻮﺳﺖ آﻣﺮﻳﻜﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻓﺮدرﻳﻚ ﻣﺎﻛﻠﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬آﻳﺎ ﺑﺮاي ﺟﺪاﻳﻲ‬
‫از ﻏﺮب ﻧﺒﺎﻳﺪ از اﻳﻦ اﻣﻜﺎﻧﺎت اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻴﻢ؟‬

‫ﺷﺮح اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ اﺑﺘﺪاﻳﻲ ﺑﺮاي ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه دﻟﭙﺬﻳﺮ ﻧﻴﺴﺖ اﻣﺎ اﺑﺮاز آن ﺑﺮاي‬
‫درك ﺗﻀﺎد اﻓﻜﺎر ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺎ ﻋﻠﻮم و اﻛﺘﺸﺎﻓﺎت ﻛﻨﻮﻧﻲ ﻻزم اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ زﻳﺎن ﺗﻌﺼﺒﺎت دﻳﻨﻲ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻧﺴﺎن را از ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ‬

‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻧﻈﺮﻳﺎت و ﻛﺸﻔﻴﺎت دﻳﮕﺮان ﮔﺮﻳﺰان ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﭼﻮن ﺳﺪ‪‬ي اﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ از ﺟﺮﻳﺎن و ﭘﻴﺸﺮوي ﻋﻠﻢ و ﻫﻨﺮ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬آﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﻧﻘﺎب‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﺗﻨﻬﺎﺑﻴﻨﻲ ﺑﺮ ﺳﺮ دارﻧﺪ از ﻟﺬّت ﺑﻴﻨﺶ و آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻋﻈﻤﺖ‬
‫ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻛﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر در دﺳﺘﺮس ﻣﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻲﺧﺒﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻤﺎﻟﻚ ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ ﺑﺎﻳﺪ از ﺟﻨﺒﺶ روﺷﻨﮕﺮي اروﭘﺎ ﭘﻴﺮويﻛﻨﻨﺪ و‬

‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن‪ ،‬ﻓﻼﺳﻔﻪ‪ ،‬داﻧﺸﻤﻨﺪان ﻋﺎﻟﻴﻘﺪري ﻛﻪ از ﺧﻮد دارﻳﻢ ﭘﺮﭼﻤﺪار و‬
‫رﻫﺒﺮ اﻳﻦ ﺟﻨﺒﺶ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻏﺮور ﻣﻠّﻲ ﺑﺮاي ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻫﺮ ﻣﻠﺘﻲ ﻻزم اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺟﻮاﻧﻲ اﮔﺮﭼﻪ از ﻋﺪم آزادي ﻛﺎﻣﻞ اﻓﻜﺎر و رﻋﺎﻳﺖ ﻧﻜﺮدن ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ‬
‫در ﺟﺎﻣﻌﻪ رﻧﺞ ﻣﻲﺑﺮدم وﻟﻲ ﻋﺸﻖ ﺑﻪ ﻣﻠﻴ‪‬ﺖ و اﻓﺘﺨﺎر ﺑﻪ ﺗﺎرﻳﺦ اﻳﺮان ﻛﻬﻦ‬
‫در ﻧﻬﺎدم ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ اﺳﺖ‪ .‬در ﺳﺎﻟﻬﺎي اﺧﻴﺮ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت ﺿﺪ‪‬اﺳﻼﻣﻲ‬
‫و ﻋﺪم ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺗﻔﺎوت اﻳﺮان و اﻋﺮاب در ﺟﺎﻣﻌﻪ آﻣﺮﻳﻜﺎ‪ ،‬اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﻣﻮرد‬
‫ﺧﺸﻢ و ﻏﻀﺐ ﻋﻮام ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪه‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻼﻗﻪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه و‬
‫آﺷﻨﺎﻳﺎن اﻳﺮاﻧﻲ ﺑﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ اﻳﺮان ﺧﺪﺷﻪ اي وارد ﻧﻴﺎورده و ﻫﻤ‪‬ﺖ ﻣﺎ را‬
‫‪131‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات و ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎ‬

‫ﺑﺮاي آﺷﻨﺎﻛﺮدن دﻳﮕﺮان ﺑﺎ ﺳﻨّﺖ و اﻓﻜﺎر ﻣﺮدم ﻣﻬﺮﺑﺎن و ﻣﻬﻤﺎﻧﺪوﺳﺖ‬

‫اﻳﺮان ﺗﺸﺪﻳﺪ ﻛﺮدهاﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﺗﺸﻨّﺠﺎت ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﺗﻀﺎد اﻓﻜﺎر در اﻳﻦ ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﻛﻪ ﺷﻬﺮوﻧﺪان‬

‫آن از ﻗﺒﺎﻳﻞ‪ ،‬ﻣﻠّﻴﺖﻫﺎ‪ ،‬اﻓﻜﺎر و ادﻳﺎن ﻣﺨﺘﻠﻒ در آن ﺳﻜﻨﻲ ﮔﺰﻳﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ‬
‫ﻫﻨﮕﺎم ﻣﺼﻴﺒﺖﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﺟﻨﮓﻫﺎي ﺧﺎرﺟﻲ‪ ،‬ﺣﺲ ﻣﻠّﻴ‪‬ﺖ ﺗﺸﺪﻳﺪ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﺮاي ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﻛﺸﻮر ﻫﻢﭘﻴﻤﺎن ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪه را در‬
‫ﺟﻨﮓﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ‪ 60‬ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ رخ دادهاﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻛﺮدهام‪.‬‬

‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﺴﻴﺮ در اﻳﻦ روشﻫﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻣﺮدم روﺑﺮو ﻣﻲ‬

‫ﺷﻮد‪ ،‬اﻣﻜﺎنﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺟﻨﮓ وﻳﺘﻨﺎم ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺎرز اﻳﻦ ﺗﺼﺎدف ﺑﻮد‪ .‬اﻛﻨﻮن‬
‫ﻧﻴﺰ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ اداﻣﻪ اﻗﺪاﻣﺎت ﻧﻈﺎﻣﻲ آﻣﺮﻳﻜﺎ در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ در‬
‫آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﻨﻴﺎن ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ واﺑﺮاز ﻋﻘﺎﻳﺪ در ﺟﺮاﻳﺪ و رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي‬
‫ﻫﻤﮕﺎﻧﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺮدم ﻣﺎﻫﻴﺖ ﺧﻮد را از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﻠﻴﺖ ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﻨﺪ ﻧﻪ از ﻃﺮﻳﻖ دﻳﻦ‪ .‬در‬

‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﺗﺸﺨﻴﺺ آﻧﺎن ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﻠﻴﺖ اﺳﺖ ﻧﻪ ادﻳﺎن‪ .‬آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪ‬
‫ﺑﺎرزي از اﻫﻤﻴ‪‬ﺖ اﻳﻦ ﺗﺸﺨﻴﺺ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺴﻴﺤﻲ‪ ،‬ﻛﻠﻴﻤﻲ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬ﺑﻮداﻳﻲ‪،‬‬
‫ﻫﻨﺪي و ﺧﺪاﻧﺎﺑﺎوران در ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺷﺮﻛﺖ دارﻧﺪ و در‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻗﺎﻧﻮن و ارﺗﻘﺎء درﺟﻪ ﻳﻜﺴﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬
 ‫ﺧﺒﺮﻫﺎي اﻳﺮان‬

‫ﺗﺎﻛﻨﻮن ﻣﻄﺎﻟﺐ اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮات‪ ،‬ﻣﺸﺎﻫﺪات و ﺑﺮداﺷﺘﻬﺎي‬

‫ﺷﺨﺼﻲ ﺑﻮدهاﺳﺖ و ﭼﻮن ﺑﺮاي ‪ 62‬ﺳﺎل از ﻛﺸﻮر ﻣﺎدري دور ﺑﻮدهام‪،‬‬
‫ﺑﺮداﺷﺘﻬﺎﻳﻢ ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺎت و اﺧﺒﺎري اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺴﺎﻓﺮان از اﻳﺮان‬
‫آﻣﺪه در دﺳﺘﺮس ﻣﻲﮔﺬارﻧﺪ و ﻣﻨﺸﺎء اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻛﻪ در آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﻪدﺳﺖ‬
‫ﻣﻲرﺳﺪ از اﺧﺒﺎر و ﻧﻈﺮﻳﺎﺗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪوﺳﻴﻠﻪ رادﻳﻮ‪ ،‬ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن و‬
‫اﻧﺘﺸﺎرات اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﻳﺎ ﻓﺎرﺳﻲ ﻛﺴﺐ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻣﺴﺎﻓﺮﻳﻦ درﺑﺎره ﭘﻴﺸﺮﻓﺖﻫﺎي ﺷﻬﺮﺳﺎزي و ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ در‬

‫اﺻﻔﻬﺎن و ﺗﻬﺮان و ﻣﺸﻬﺪ و ﺳﺎﻳﺮ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﺑﺰرگ ﻫﻢ ﻋﻘﻴﺪهاﻧﺪ وﻟﻲ از‬
‫آﻟﻮدﮔﻲ ﻫﻮا و ﻛﻢ آﺑﻲ ﺷﻜﺎﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﮔﺮاﻧﻲ و ﻛﻢ درآﻣﺪي ﻃﺒﻘﺎت‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂ و ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺤﺴﻮس و ﺑﻪﺳﺨﺘﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺤﻤﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺴﻴﺎري‬
‫از ﺑﻲﺛﺒﺎﺗﻲ اﻗﺘﺼﺎدي و ﺑﻲارزﺷﻲ رﻳﺎل در ﺑﺮاﺑﺮ دﻻر و ﺗﻨﺰل داﺋﻤﻲ آن در‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ارزﻫﺎي ﺧﺎرﺟﻲ ﻫﺮاﺳﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬

‫آﻟﻮدﮔﻲ ﻫﻮا ﻣﺸﻜﻠﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در اﻛﺜﺮ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﭘﺮﺟﻤﻴﻌﺖ دﻧﻴﺎ در‬

‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ازدﻳﺎد وﺳﺎﻳﻞ ﻧﻘﻠﻴﻪ ﻛﻪ از ﺳﻮﺧﺖﻫﺎي ﻓﺴﻴﻠﻲ )ﻣﺎﺷﻴﻦﻫﺎي‬
‫اﻧﻔﺠﺎري( اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪه آن )دود ﻣﺎﺷﻴﻦ( آﻟﻮدﮔﻲ ﺳﻤﻲ ﻫﻮا‬
‫را اﻳﺠﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ دﺳﺖ و ﭘﻨﺠﻪ ﻧﺮم ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳﺠﺎد وﺳﺎﻳﻞ ﻧﻘﻠﻴﻪ ﻋﻤﻮﻣﻲ‬
‫)ﺗﺮن اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ( ﻛﻪ در ژاﭘﻦ و ﺑﺮﺧﻲ از ﻣﻤﺎﻟﻚ دﻳﮕﺮ از آن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ‪-‬‬
‫ﺷﻮد ﺗﺎ اﻧﺪازه اي از ﺷﺪت آﻟﻮدﮔﻲ ﻫﻮا ﻣﻲﻛﺎﻫﺪ‪ .‬ﻣﺸﻜﻞ ﺑﻲآﺑﻲ و‬

‫‪- 132 -‬‬

‫‪133‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات و ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎ‬

‫ﺧﺸﻜﻲ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻣﺸﻜﻠﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﺮان ﺑﺎ آن ﻣﻮاﺟﻪ اﺳﺖ و اﮔﺮ‬

‫درﻣﺎﻧﻲ ﺑﺮاي آن اﻧﺪﻳﺸﻴﺪه ﻧﺸﻮد ﺑﺴﻴﺎري از ﻧﻘﺎط ﻛﺸﻮر ﺑﻪ ﻓﻼتﻫﺎي‬
‫ﺧﺸﻚ و ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺳﻜﻮﻧﺖ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺣﻞ ﻣﺴﺎﻳﻠﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ اﺷﺎره رﻓﺖ ﻣﺨﺎرﺟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻻزﻣﻪ آن‬

‫ﺗﻌﺪﻳﻞ و ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ ﻛﺸﻮر اﺳﺖ ﺗﺎ اﻧﺠﺎم آن اﻣﻜﺎن ﭘﺬﻳﺮﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺧﺮاﻓﺎت دﻳﻨﻲ و ﺗﻮﻟﺪ اﻣﺎﻣﺰادهﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬اﮔﺮ واﻗﻌﻴﺖ داﺷﺘﻪ‬

‫ﺑﺎﺷﺪ از ﭘﺪﻳﺪهﻫﺎي اﺳﻒ ﺑﺎر و ﺑﺎورﻧﻜﺮدﻧﻲاﺳﺖ‪ .‬در ﻗﺮﻧﻲ ﻛﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﺮاي‬
‫ﻛﺸﻒ دﻧﻴﺎﻫﺎي ﺗﺎزه ﺑﻪ ﻛﺮات دﻳﮕﺮ ﺳﻔﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ اﻧﺘﻈﺎر ﺷﻔﺎ از‬
‫اﻣﺎﻣﺰادهﻫﺎي واﻫﻲ‪ ،‬ﻫﺮ اﻧﺴﺎن ﺧﺮدﻣﻨﺪي را وادار ﺑﻪ اﻧﻜﺎر ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫در ﭘﺎﻳﺎن اﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻪ واﻗﻌﻴﺖﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬

‫دﻧﻴﺎي ﻛﻨﻮﻧﻲ ﻛﻪ از ﻧﮕﺎه ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ ﮔﺬري ﻣﻲﻛﻨﻢ‪.‬‬

‫رﻳﺸﻪ اﺧﺘﻼﻓﺎت و ﻳﺎ اﺋﺘﻼﻓﺎت و ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ﻣﻤﺎﻟﻚ دﻧﻴﺎ ﺑﺮاﺳﺎس‬

‫ﻣﻨﺎﻓﻊ اﻗﺘﺼﺎدي اﺳﺖ‪ ،‬و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻤﺎﻟﻜﻲ ﻛﻪ از ﻧﻈﺮ اﻗﺘﺼﺎدي‬
‫ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪﺗﺮﻧﺪ از ﺟﻨﺒﻪ ﻧﻈﺎﻣﻲ و ﻗﺪرت ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺗﻮاﻧﺎﺗﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫آﻣﺮﻳﻜﺎ اﻛﻨﻮن ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻧﻴﺮوي اﻗﺘﺼﺎدي و ﻧﻈﺎﻣﻲ دﻧﻴﺎﺳﺖ‪ .‬ﭼﻴﻦ ﺑﻪ‬

‫ﺳﺮﻋﺖ ﺷﮕﻔﺖآوري ﺑﺮاي ﺑﺮاﺑﺮي ﺑﺎ آن ﺗﻼش ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻴﺮوي ﻧﻈﺎﻣﻲ‬
‫دﻳﮕﺮي ﻛﻪ از ﻧﻈﺮ ﺑﺮاﺑﺮي ﺑﺎ ﻧﻴﺮوي اﻗﺘﺼﺎدي آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺿﻌﻴﻒﺗﺮ اﺳﺖ‪،‬‬
‫روﺳﻴﻪ اﺳﺖ‪ .‬ااﻳﻦ ﻛﺸﻮرﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻤﺎﻟﻚ اﺑﺮﻗﺪرت ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاي‬
 ‫ﺑﻬﺮام ﻋﺮﻓﺎن‬ ‫‪134‬‬

‫ﻣﻨﺎﻓﻊ اﻗﺘﺼﺎدي ﺟﻮاﻣﻊ ﺧﻮد در ﻫﻤﻪ دﻧﻴﺎ اﻋﻤﺎل ﻧﻔﻮذ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻋﻤﺎل‬
‫ﻧﻔﻮذ ﺑﻪ دو ﻃﺮﻳﻖ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در ﺻﻮرت ﻟﺰوم ﺑﺎ دﺧﺎﻟﺖ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‬
‫ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﺮاﺳﺎس ﻓﺸﺎر اﻗﺘﺼﺎدي اﻧﺠﺎم ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺑﺎر اﺷﺎره رﻓﺖ‪ ،‬ﻧﻔﺖ ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ و در ﺑﻌﻀﻲ ﻣﻮارد‬

‫ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺎده ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻧﺮژي در ﺟﻬﺎن اﺳﺖ و ﺗﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﻃﺮﻳﻖ دﻳﮕﺮي‬
‫ﺑﺮاي اﻳﺠﺎد اﻧﺮژي ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻛﺸﻒ ﻧﺸﻮد‪ ،‬ﻧﻴﺮوﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫اﺑﺮﻗﺪرﺗﻬﺎ ﺑﻪ در اﺧﺘﻴﺎر داﺷﺘﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻛﻨﺘﺮل ﻗﻴﻤﺖ آن ﻧﻴﺎز ﻛﺎﻣﻞ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪ اﻳﻦ ﻗﺪرت ﻫﺎ ﺑﻪ ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ ﺑﺮاي ﻧﮕﻬﺪاري و ﻛﻨﺘﺮل اﻳﻦ »ﻃﻼي‬
‫ﺳﻴﺎه« اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺟﻤﻬﻮري آذرﺑﺎﻳﺠﺎن از ﻃﺮف اﺗﺤﺎد ﺟﻤﺎﻫﻴﺮ ﺷﻮروي و ﻋﺪم‬

‫ﺧﺮوج ﻧﻈﺎﻣﻲ آﻧﻬﺎ از اﻳﺮان ﺑﻌﺪ از ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ دوم ﺑﺮاي اﺳﺘﺨﺮاج ﻧﻔﺖ‬
‫ﺷﻤﺎل و دﺳﺘﺮﺳﻲ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺑﻪ آﺑﻬﺎي ﮔﺮم ﺧﻠﻴﺞ ﻓﺎرس ﺑﻮد)وﺻﻴﺖ ﭘﻄﺮ‬
‫ﻛﺒﻴﺮ(‪ .‬ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻏﺮﺑﻲ )آﻣﺮﻳﻜﺎ و اﻧﮕﻠﻴﺲ( ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ ﻗﺪرت ﺧﻮد از‬
‫ﺗﻤﺎﻣﻴ‪‬ﺖ ارﺿﻲ اﻳﺮان دﻓﺎعﻛﺮدﻧﺪ و ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺟﺪاﻳﻲ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن از‬
‫اﻳﺮان ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺧﺎﺗﻤﻪﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬

‫در ﻣﻴﺎن اﻳﻦ اﺧﺘﻼﻓﺎت ﻧﻴﺮوﻫﺎي اﺑﺮﻗﺪرت ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻣﻤﺎﻟﻚ ﻛﻮﭼﻚﺗﺮ‬

‫ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ اﺳﺘﻘﻼل ارﺿﻲ و ﻣﺪار اﻗﺘﺼﺎدي ﻫﺮﻛﺪام در ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻳﻜﻲ از‬
‫اﺑﺮﻗﺪرت ﻫﺎ )ﻧﻴﺮوي ﭼﭗ و راﺳﺖ( ﻗﺮار دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ ﭼﻴﻦ ﺑﻪ‬
‫ﺻﻮرت اﺑﺮﻗﺪرت دﻳﮕﺮي در ﺻﺤﻨﻪ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻇﻬﻮر ﻛﺮده و‬
‫‪135‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات و ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎ‬

‫ﻧﻴﺮوي ﺳﻮﻣﻲ ﺑﻴﻦ اﺑﺮﻗﺪرﺗﻬﺎي دﻧﻴﺎ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﻲ اﻳﺮان‬
‫ﺑﺮﺧﻼف ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺘﻜﻲ ﺑﻪ ﻫﻮاﺧﻮاﻫﻲ روﺳﻴﻪ و دوري از ﻣﻤﺎﻟﻚ‬
‫ﻏﺮﺑﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﻲ ﻫﺮ ﻛﺸﻮري ﻋﺪم واﺑﺴﺘﮕﻲ و اﺣﺘﺮاز از‬

‫ﭘﻴﺮوي ﻛﻮرﻛﻮراﻧﻪ از ﻗﺪرت ﻫﺎي ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻣﺜﺎل ﭼﻨﻴﻦ‬
‫ﺣﻜﻮﻣﺘﻲ ﻛﺸﻮر ﺳﻮﻳﺲ اﺳﺖ اﻣﺎ ﻛﺸﻮر ﺳﻮﻳﺲ ﻓﺎﻗﺪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌﻲ اﺳﺖ‬
‫و از ﻃﺮﻳﻖ ﺑﺎﻧﻜﺪاري و ﺣﺴﺎﺑﻬﺎي ﻣﺨﻔﻲ اﺷﺨﺎص و دوﻟﺘﻬﺎ ﻛﺴﺐ درآﻣﺪ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫دﺧﺎﻟﺖ ﻧﻈﺎﻣﻲ و ﻛﻤﻚﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ اﻳﺮان در ﻣﻤﺎﻟﻚ ﻋﺮﺑﻲ )ﻋﺮاق‪،‬‬

‫ﺳﻮرﻳﻪ‪ ،‬ﻳﻤﻦ و ﻟﺒﻨﺎن( ﺑﺎ ﻃﺮﻓﺪاري و ﺣﻤﺎﻳﺖ روﺳﻴﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ و ﭘﺮﻗﺪرت ﺗﺮﻳﻦ ﻛﺸﻮر ﻋﺮﺑﻲ )ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺳﻌﻮدي( ﺑﺎ ﺳﻴﺎﺳﺖ‬
‫اﻳﺮان ﻣﺨﺎﻟﻒ اﺳﺖ و اﻳﻦ ﻛﺸﻮري ﻛﻪ زادﮔﺎه ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم اﺳﺖ و‬
‫ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﻲ ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺪا را ﭘﺎدﺷﺎه آن در ﻛﺎرﻧﺎﻣﻪ ﺧﻮد دارد )ﺧﺎدم اﻟﺤﺮﻣﻴﻦ‬
‫اﻟﺸﺮﻳﻔﻴﻦ( ﺑﻪ ﺷﺪت ﺑﺮﺧﻼف ﻣﻨﺎﻓﻊ اﻳﺮان ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﭘﺎدﺷﺎه آن‪،‬‬
‫ﻛﺸﻮر ﻛﻬﻦ و زادﮔﺎه ﻛﻮروش ﺑﺰرگ را ﺑﻪ ﻣﺎري ﺗﺸﺒﻴﻪ ﻛﺮده و ﻛﻮﺑﻴﺪن‬
‫ﺳﺮ آن را ﺑﻪ رﻳﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻛﺮدهاﺳﺖ‪ .‬اﻋﺮاب اﻳﺮاﻧﻴﺎن را‬
‫ﻋﺠﻢ ﻳﺎ »اﻧﺴﺎن ﺑﺎﻟﻜﻨﺖ زﺑﺎن« ﻣﻲﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ .‬ﻳﻜﻲ از آن اﻋﺮاب‪ ،‬ﺻﺪام‬
‫ﺣﺴﻴﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺗﺤﻮل اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﻳﺮان و ﺗﺼﻮر ﺿﻌﻒ ﻛﺸﻮر در‬
‫آن زﻣﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎك ﻣﻘﺪس ﻣﻴﻬﻦ ﺗﻌﺮّض ﻛﺮده و ﻧﻮاﺣﻲ ﺟﻨﻮﺑﻲ را اﺷﻐﺎل‬
 ‫ﺑﻬﺮام ﻋﺮﻓﺎن‬ ‫‪136‬‬

‫ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻫﺰاران ﺟﻮان ﺳﻠﺤﺸﻮر ﺑﻲﮔﻨﺎه‪ ،‬ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺮاﻧﻘﻴﻤﺖ آﻳﻨﺪه اﻳﺮان‪،‬‬

‫ﺑﺮاي ﺑﺎزﮔﺮﻓﺘﻦ اراﺿﻲ از دﺳﺖ رﻓﺘﻪ ﺟﺎن ﺑﺎﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﺪي ﭘﻴﺶ ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ‪،‬‬
‫ﻛﻪ ﻣﺮﻫﻮن ﺑﺴﻴﺎري از ﻛﻤﻚﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ و ﻣﻠﻲ اﻳﺮان ﺑﻮدهاﺳﺖ در ﻳﻚ‬
‫ﺟﻠﺴﻪ ﻛﻨﻔﺮاﻧﺲ اﺳﻼﻣﻲ ﺑﺮﺧﻼف اﻳﺮان رأي داد‪.‬‬

‫دﺧﺎﻟﺖ ﻧﻈﺎﻣﻲ و ﺳﻴﺎﺳﻲ در ﻣﻤﺎﻟﻚ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺑﺮاي ﻣﻨﺎﻓﻊ اﻗﺘﺼﺎدي‬

‫اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﻪ از آوارﮔﻲ‪ ،‬ﻓﻘﺮ و ﻓﺸﺎر اﻗﺘﺼﺎدي و ﻧﻈﺎﻣﻲ اﺳﺮاﺋﻴﻞ ﺑﺮ ﻣﺮدم‬
‫ﺑﻲ ﭘﻨﺎه ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ﻣﺘﻨﻔﺮﻧﺪ وﻟﻲ ﺑﮕﺬارﻳﺪ ﺑﺮادران ﻋﺮب آﻧﻬﺎ در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن و‬
‫ﺣﺎﺷﻴﻪ ﺧﻠﻴﺞ ﻓﺎرس ﺑﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻫﺎي ﺑﻴﻜﺮان ﻧﻔﺘﻲ از آﻧﻬﺎ دﻓﺎع ﻛﻨﻨﺪ و ﺑﻪ‬
‫دردﻫﺎي آﻧﺎن ﻣﺮﻫﻤﻲ ﺑﮕﺬارﻧﺪ‪.‬‬

‫ﭼﺮاﻏﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ رواﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﺣﺮام اﺳﺖ‪ .‬ﺛﺮوت ﻣﺮدم اﻳﺮان‬

‫ﺑﻪ ﻣﺮدم اﻳﺮان ﻣﺘﻌﻠّﻖ اﺳﺖ و ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاي ﺑﻬﺒﻮدي زﻧﺪﮔﺎﻧﻲ و آﺳﺎﻳﺶ آﻧﺎن‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺑﺮادران اﻳﺮاﻧﻲ ﻣﺎ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺬل و ﺑﺨﺸﺶ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻫﺎي آﻧﺎن ﺑﻪ ﺳﺎﻳﺮ ﺑﺮادران دﻳﻨﻲ در اﻗﺼﻲ ﻧﻘﺎط ﻋﺎﻟﻢ اﺷﺘﺒﺎه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ‪ ،‬ﭘﻴﺮوان ﻣﺬﻫﺐ ﺷﻴﻌﻪ ﺗﻨﻬﺎ ده درﺻﺪ ﭘﻴﺮوان ﺳﺎﻳﺮ‬

‫ﻣﺬاﻫﺐ اﺳﻼﻣﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﻔﻆ ﺷﻴﻌﻪ اﻳﺮاﻧﻲ در ﻳﻚ درﻳﺎي ﻧﻮد درﺻﺪي‬
‫ﺳﻨّﻲ ﻣﺴﺘﻠﺰم دورﺑﻴﻨﻲ و واﻗﻊ ﺑﻴﻨﻲ ﺗﺎرﻳﺨﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻴﭻ ﺳﻮدي ﺑﺮاي ﻣﻨﺎﻓﻊ‬
‫ﻣﻠﻲ اﻳﺮان از ﺟﺎﻧﺐ دوﻟﺖ ﻫﺎي ﻋﺮﺑﻲ ﻧﻪ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ و ﻧﻪ در آﻳﻨﺪه‬
‫ﻣﺤﺘﻤﻞ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻧﻤﻲرﺳﺪ‪.‬‬
‫‪137‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات و ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎ‬

‫ﺑﺮاي روﺷﻦ ﺷﺪن دﻳﮕﺮان ﻧﻴﻜﻮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﻳﺎن ﺑﻪ ﺗﺸﺮﻳﺢ آن‬

‫ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻛﺸﻮري ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺑﻪ دﺧﺎﻟﺖ در اﻣﻮر ﻣﻤﺎﻟﻚ‬
‫دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ اﺳﺖ ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم آن اﺑﺘﺪا ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ وﺿﻊ داﺧﻠﻲ ﻛﺸﻮر ﺧﻮد‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﻧﮕﻮﻳﻨﺪ‪:‬‬

‫اﺳﺖ‬ ‫وﻳﺮان‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ از ﭘﺎي ﺑﺴﺖ‬

‫اﺳﺖ‬ ‫اﻳﻮان‬ ‫ﺧﻮاﺟﻪ درﺑﻨﺪ ﻧﻘﺶ‬

‫دﻧﻴﺎي ﻧﻮﻳﻦ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ در ﺣﺎل ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ و ﺗﺮﻗّﻲ ﻋﻠﻤﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬

‫اﺳﺖ‪ .‬اﺧﺘﺮاع اﻳﻨﺘﺮﻧﺖ‪ ،‬اﻓﺮاد را در ارﺗﺒﺎط داﺋﻤﻲ ﺑﺎ اﺧﺒﺎر و ﻧﻈﺮﻳﺎت و‬
‫اﻛﺘﺸﺎﻓﺎت ﻗﺮار دادهاﺳﺖ‪ .‬دﻳﮕﺮ اﻳﺠﺎد ﺧﻔﻘﺎن ﻓﻜﺮي و ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از‬
‫آزادي و ﺣﺲ ﻛﻨﺠﻜﺎوي اﻧﺴﺎن اﻣﻜﺎنﭘﺬﻳﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫اﺧﺘﻼﻓﺎت و ﻣﻨﺎﻗﺸﺎت ﻣﻴﺎن ﻣﺮدم ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ از اﺧﺘﻼف در‬

‫ﻋﻘﺎﻳﺪ دﻳﻨﻲ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ ،‬ﻣﺎﻧﻊ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻋﻠﻤﻲ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي و‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﻲﺷﻮد و آﻧﻬﺎ را ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﺑﻪ دﺧﺎﻟﺖ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺧﺎرﺟﻲ و‬
‫اﺑﺮﻗﺪرت ﻫﺎ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺮدم ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ داراي ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻓﺮاوان و وارث آﻓﺮﻳﻨﻨﺪﮔﺎن‬

‫ﻗﺪﻳﻤﻲﺗﺮﻳﻦ و ﺷﺎﻳﺪ ﻣﺆﺛﺮﺗﺮﻳﻦ ﺗﻤﺪنﻫﺎي ﺑﺸﺮي ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ اﻋﺘﻘﺎدات و‬
‫آداب و رﺳﻮم دﻳﮕﺮان ﻣﺤﺘﺮم ﺷﻤﺮده ﺷﻮد‪ .‬ﮔﺬﺷﺘﻪ را ﺑﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺳﭙﺮد و‬
‫ﺑﻪ ﻓﻜﺮ اﻣﺮوز و ﻓﺮدا و ﻓﺮداﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﺑﻪ وﺟﻮد‬
 ‫ﺑﻬﺮام ﻋﺮﻓﺎن‬ ‫‪138‬‬

‫ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺧﺮدﻣﻨﺪ و روﺷﻨﮕﺮ و ﺑﺮﻗﺮاري اﺻﻮل ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ و اﻳﺠﺎد‬

‫ﺣﻜﻮﻣﺖﻫﺎي دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻢ دﻳﻦ در اﻳﻦ اﺟﺘﻤﺎﻋﺎت اﻧﻜﺎرﭘﺬﻳﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﮔﺮ رﻫﺒﺮان ادﻳﺎن‬
‫ﺑﻪ ﺗﺸﺮﻳﺢ و ﺗﺮوﻳﺞ ﻫﺪفﻫﺎي اﺻﻠﻲ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان ﻛﻪ ﺳﻌﺎدت و ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﻲ‬
‫ﻧﻮع ﺑﺸﺮ ﺑﻮده و ﺑﻪذﻛﺮ اﻓﻜﺎر ﻧﻴﻚ آﻧﺎن ﺑﭙﺮدازﻧﺪ و از ذﻛﺮ ﻣﺼﻴﺒﺖ ﻫﺎ و‬
‫ﺗﻜﺮار ﻣﻜﺮر ﻋﺪاوتﻫﺎ و وﻗﺎﻳﻊ اﺳﻒاﻧﮕﻴﺰ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﭙﺮﻫﻴﺰﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻴﺮوي ﻣﻨﻔﻲ‬
‫را ﺑﻪ اﻓﻜﺎر ﻣﺜﺒﺖ ﮔﺮاﻳﺶ ﺧﻮاﻫﻨﺪ داد‪ .‬اﻏﻠﺐ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺷﺮﻳﻌﺖ ﺑﺎ زﻧﺪﮔﻲ‬
‫اﻣﺮوز ﺑﺸﺮ ﺗﻮاﻓﻖ ﻧﺪارد و ﭼﻮن اﻳﻤﺎن اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺨﺼﻲ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ و ﺑﻪ‬
‫اﺻﻮل ﻋﻠﻤﻲ ﻣﺘﻜﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺗﺤﻤﻞ آن ﺑﺮاي ﻫﻤﮕﺎن از ﻃﺮﻳﻖ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﺪﻧﻲ‬
‫ﻣﻮﺟﺐ اﺻﻄﻜﺎك ﻣﺮدم ﺑﺎ ﭘﻴﺮوان ﺷﺮﻳﻌﺖﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬رﻫﺒﺮان‬
‫ادﻳﺎن ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ ﺣﺮﻣﺖ دﻳﻦ ﺑﺎﻳﺪ از دﺧﺎﻟﺖ دﻳﻦ در ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﺪﻧﻲ‬
‫اﺣﺘﺮازﻛﻨﻨﺪ‪ .‬از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﺑﺮاﺳﺎس ﺑﺎور ﻫﻤﻪ ادﻳﺎن‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﻮاﻫﺎن‬
‫ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﻲ و رﻓﺎه و ﺳﻌﺎدت و آزادي ﺑﺮﮔﺰﻳﺪهﺗﺮﻳﻦ ﻣﺨﻠﻮق ﺧﻮد‬
‫)ﻓﺘﺒﺎرك اﷲ اﺣﺴﻦ اﻟﺨﺎﻟﻘﻴﻦ(‪ ،3‬اﻧﺴﺎن اﺳﺖ ﻟﺬا ﭘﻴﺸﻮاﻳﺎن ادﻳﺎن ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﺑﺎزﮔﻮي اﻳﻦ ﻣﻮاﻫﺐ اﻟﻬﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻋﺰاداري ﺑﺮاي ﻧﻔﺎقﻫﺎي ﻏﻴﺮاﻟﻬﻲ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺟﺰ اﻳﺠﺎد ﻏﺼﻪ و ﺧﻤﻮدﮔﻲ‬

‫و اداﻣﻪ ﻧﻔﺎق ﺣﺎﺻﻠﻲﻧﺪارد‪.‬‬

‫‪ 3‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮاي آﻓﺮﻳﻨﺶ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﺧﻮد آﻓﺮﻳﻦ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ اﺳﺘﻨﺎد آﻳﺎت ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ و ﺑﺎور ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ‬
‫ﺟﻬﺎن‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ اﻧﺴﺎن را ﺑﻪﺻﻮرت ﺧﻮد آﻓﺮﻳﺪ و او را ﺧﻠﻴﻔﻪ ﺧﻮد در زﻣﻴﻦ ﻗﺮار داد‪.‬‬
‫‪139‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات و ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎ‬

‫در آﻣﺮﻳﻜﺎ و ﮔﻮﻳﺎ در ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻤﺎﻟﻚ اروﭘﺎﻳﻲ روزﻫﺎي ﻋﺰاداري در‬

‫ﺗﻘﻮﻳﻢ رﺳﻤﻲ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪﻧﺸﺪه در ﻋﻮض روزﻫﺎي ﺗﻮﻟﺪ اﻓﺮاد ﺑﺎرز ﮔﺬﺷﺘﻪ را‬
‫ﺟﺸﻦ ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﺷﻨﻴﺪن ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ﻫﺎي ﻣﻠﻲ و ﻣﺸﺎﻫﺪه آﺗﺶ ﺑﺎزي و‬
‫ﺻﺤﻨﻪ ﻫﺎي ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺑﺮاي اﻳﺠﺎد ﺷﻮر و ﺷﻌﻒ ﺑﻬﺘﺮ از ﺳﻴﻨﻪزﻧﻲ و‬
‫زﻧﺠﻴﺮزﻧﻲ و ﻗﻤﻪزﻧﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﻴﺎﻳﻴﺪ ﺑﺎز ﭼﻮن ﻧﻴﺎﻛﺎن ﺧﻮد ﺟﺸﻦ ﻫﺎي ﻣﻠﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻮروز در ﺑﻬﺎر و‬
‫ﻣﻬﺮﮔﺎن در ﭘﺎﻳﻴﺰ را ﮔﺮاﻣﻲ ﺑﺪارﻳﻢ و ﺑﺮاي اﻋﻴﺎد دﻳﻨﻲ ﺗﻮﻟﺪ ﺣﻀﺮت ﻣﺴﻴﺢ‬
‫و ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ را از زﻣﺮه ﺟﺸﻦﻫﺎي ﻣﻠﻲ ﺑﻪﺷﻤﺎرﻳﻢ‪.‬‬

‫ﻓﻠﺴﻔﻪ روﺷﻨﮕﺮي در ﺗﺼﻮر و ﺗﺨﻴ‪‬ﻞ ﻓﻼﺳﻔﻪ‪ ،‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن و ﺷﻌﺮاي‬

‫اﻳﺮاﻧﻲ ﻫﻢ ﺳﺎﺑﻘﻪ دارد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺜﻨﻮي دﻟﻨﺸﻴﻦ ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎي روﻣﻲ‪،‬‬
‫ﺧﻮد ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺑﺮﻫﺎن ﺑﺮ اﻳﻦ ادﻋﺎ اﺳﺖ‪:‬‬

‫از ﭘﺪر ﭘﺮﺳﻴﺪ روزي ﻳﻚ ﭘﺴﺮ‬

‫ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ دﻳﻨﻬﺎ ﻛﺪام اﺳﺖ اي ﭘﺪر؟‬
‫ﮔﻔﺖ ﻣﻦ ﺑﺎ دﻳﻦ ﻧﺪارم ﻫﻴﭻ ﻛﺎر‬
‫ﭘﻴﺶ ﻣﻦ دﻳﻨﻬﺎ ﻧﺪارﻧﺪ اﻋﺘﺒﺎر‬
‫ﭼﻮﻧﻜﻪ آوردﻳﻢ ﻫﺮ دﻳﻦ ﺟﺪﻳﺪ‬
‫اﺧﺘﻼف ﺑﻴﺸﺘﺮ آﻣﺪ ﭘﺪﻳﺪ‬
‫ﻛﻴﻨﻪﻫﺎ و دﺷﻤﻨﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﺷﺪ‬
‫ﺟﻨﮕﻬﺎي ﻣﺬﻫﺒﻲ ﺗﻜﺮار ﺷﺪ‬
‫ﺧﻮن ﻣﺮدم رﻳﺨﺖ ﺑﺮ روي زﻣﻴﻦ‬
 ‫ﺑﻬﺮام ﻋﺮﻓﺎن‬ ‫‪140‬‬

‫ﺑﺎرﻫﺎ و ﺑﺎرﻫﺎ ﺑﺎ ﻧﺎم دﻳﻦ‬

‫ﻧﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻢ ﻧﻪ ﺗﺮﺳﺎ ﻧﻪ ﺟﻬﻮد‬
‫ﺳﺮ ﺑﻪ ﺣﻜﻢ ﻋﻘﻞ ﻣﻴ‪Ĥ‬رم ﻓﺮود‬
‫ﻋﻘﻞ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﻋﻴﺶ دﻳﮕﺮان‬
‫ﻫﺴﺖ در ﻫﻤﺰﻳﺴﺘﻲ ﺑﺎ دﻳﮕﺮان‬
‫دﻳﻦ وﻟﻲ ﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﺧﻮن ﻛﺎﻓﺮان‬
‫ﮔﺮ ﺑﺮﻳﺰي اَﺟﺮ داري ﺑﻴﻜﺮان!!‬
‫دﻳﮕﺮ اﻧﺪﻳﺸﺎن ﻫﻢ آﺧﺮ آدﻣﻨﺪ‬
‫دﻳﻦ ﭼﺮا ﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﻣﻬﺪوراﻟﺪم اﻧﺪ؟‬
‫ﻣﻦ ﺑﺪﻳﻦ ﻋﻠﺖ ﻧﺪارم دﻳﻦ و ﻛﻴﺶ‬
‫ﺗﺎ ﻧﺮﻳﺰم ﺧﻮن ﻫﻤﻨﻮﻋﺎن ﺧﻮﻳﺶ‬
‫ﺗﻮ ﻫﻢ اي ﻓﺮزﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ از »ﺧﺮد«‬
‫ﭘﻴﺮوي ﻛﻦ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﻴﻨﻮﻳﺖ ﺑﺮد‬
‫ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﻣﺮدم روي زﻣﻴﻦ‬
‫دوﺳﺘﻲ ﻛﻦ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ دﻳﻦ اﺳﺖ اﻳﻦ‬

‫اﮔﺮ ﭼﻪ اﻳﻦ اﻋﺘﻘﺎد ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ و ﭘﺬﻳﺮش ﺑﺴﻴﺎري از داﻧﺸﻤﻨﺪان‬

‫ﻓﻼﺳﻔﻪ و ﺳﻴﺎﺳﺘﻤﺪاران دﻧﻴﺎ واﻗﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ اﻣﺎ در اﺟﺘﻤﺎﻋﺎت اﻣﺮوزي‬
‫ﻛﻪ اﻛﺜﺮﻳﺖ ﻣﺮدم ادﻳﺎن اﻟﻬﻲ را ﭘﻴﺮوي ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﺴﻴﺮ اﻣﻜﺎن‬
‫ﭘﺬﻳﺮ ﻧﻴﺴﺖ؛ اﻋﺘﻘﺎدات دﻳﻨﻲ ﺑﻌﻠﺖ ﻧﻴﺎز اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﻧﻴﺮوي ﻣﺎوراء ﻃﺒﻴﻌﻲ‬
‫ﺑﺮاي ﻫﺪاﻳﺖ او ﺑﻪ راه راﺳﺖ و اﻳﺠﺎد آراﻣﺶ و ﺧﻮي ﻫﻤﺰﻳﺴﺘﻲ در‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺿﺮوري اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺗﻌﺼﺒﺎت دﻳﻨﻲ و ﺳﻮء اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ ﺗﻌﺼﺒﺎت‬
‫‪141‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات و ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎ‬

‫ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ ﻗﺪرت ﺟﺎه ﻃﻠﺒﻲ و ﻣﻨﺎﻓﻊ اﻗﺘﺼﺎدي ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﻳﺎن و ﻗﺪرﺗﻬﺎي‬

‫ﻣﺬﻫﺒﻲ در ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﺸﺮ ﻧﻈﺎﻳﺮ ﻓﺮاوان دارد‪.‬‬

‫در ﺗﺎرﻳﺦ ﻛﻠﻴﺴﺎي ﻣﺴﻴﺤﻲ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي ﺑﻲ ﺷﻤﺎري از ﺟﻨﺎﻳﺎت دﻳﻨﻲ‬

‫ﭘﺎپﻫﺎ و ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن اروﭘﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺴﺘﻨﺪ در ﺻﻔﺤﺎت ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﻪ ﺛﺒﺖ‬
‫رﺳﻴﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﮔﺮ ﺻﻠﺢ ﺟﻮﻳﻲ‪ ،‬ﻧﻴﻜﻲ‪ ،‬دﺳﺘﮕﻴﺮي از ﻫﻤﺴﺎﻳﻪ و ﺑﺮادري‪ ،‬ﺗﺮﺣﻢ ﺑﻪ‬

‫زﻳﺮدﺳﺖ و اﻃﻌﺎم ﮔﺮﺳﻨﮕﺎن را ﻫﻤﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان از زرﺗﺸﺖ ﺗﺎ ﻣﺤﻤ‪‬ﺪ ﺗﻮﺻﻴﻪ‬
‫ﻛﺮدهاﻧﺪ آﻳﺎ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﭘﺮﺳﻴﺪ ﭼﺮا ﻣﺎ ﺷﺎﻫﺪ ﺟﻨﮓﻫﺎي ﺻﻠﻴﺒﻲ‪ ،‬ﻛﺸﺖ و‬
‫ﻛﺸﺘﺎرﻫﺎي ﻛﺎﺗﻮﻟﻴﻚ و ﭘﺮوﺗﺴﺘﺎن در اﻳﺮﻟﻨﺪ و ﻣﺒﺎرزات ﺳﻨّﻲ و ﺷﻴﻌﻲ در‬
‫ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ و دﻳﮕﺮ ﺧﻮﻧﺮﻳﺰيﻫﺎ ﺑﻮدهاﻳﻢ؟‬

‫اﻳﻦ ﭘﺮﺳﺶ را ﺷﺎﻋﺮ ﺑﺰرگ و ﺣﻤﺎﺳﻪ ﺳﺮاي ﺑﻲﻫﻤﺘﺎي اﻳﺮان‪،‬‬

‫ﻓﺮدوﺳﻲ ﺑﻪ روﺷﻨﻲ و زﻳﺒﺎﻳﻲ در اﺑﻴﺎت زﻳﺮ ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻔﺘﻪاﺳﺖ‪ .‬ﻣﺮدي‪،‬‬
‫ﻣﺮوت و دادﮔﺴﺘﺮي‪ ،‬ﻣﻬﺮ و وﻓﺎ‪ ،‬ﺑﻲآزاري ﻣﻮﺟﺐ آﺑﺎدي و آزادي ﻛﺸﻮر‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺮدﮔﺮﻳﺰي و ﺑﻲﺧﺮدي ﻋﻠّﺖ ﺳﻘﻮط اﺧﻼﻗﻲ و ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و‬
‫ﺑﺪﺳﺮاﻧﺠﺎﻣﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫در اﻳﻦ ﺧﺎك‪ ‬زرﺧﻴﺰِ اﻳﺮانزﻣﻴﻦ‬

‫ﻧﺒﻮدﻧﺪ ﺟﺰ ﻣﺮدﻣﻲ ﭘﺎكدﻳﻦ‬
‫ﻫﻤﻪ دﻳﻨﺸﺎن ﻣﺮدي و داد ﺑﻮد‬
‫و زآن‪ ،‬ﻛﺸﻮر آﺑﺎد و آزاد ﺑﻮد‬
 ‫ﺑﻬﺮام ﻋﺮﻓﺎن‬ ‫‪142‬‬

‫ﭼﻮ ﻣﻬﺮ و وﻓﺎ ﺑﻮد ﺧﻮدﻛﻴﺸﺸﺎن‬

‫ﮔﻨﻪ ﺑﻮد آزارﻛﺲ ﭘﻴﺸﺸﺎن‬
‫ﻫﻤﻪ ﺑﻨﺪه ﻧﺎب ﻳﺰدان ﭘﺎك‬
‫ﻫﻤﻪ دل ﭘﺮ از ﻣﻬﺮ اﻳﻦ آب و ﺧﺎك‬
‫ﮔﺪاﻳﻲ در اﻳﻦ ﺑﻮم و ﺑﺮ ﻧﻨﮓ ﺑﻮد‬
‫ﺑﺰرﮔﻲ ﺑﻪ ﻣﺮدي و ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﻮد‬
‫ﻛﻪ ﺷﺪ ﻣﻬﺮ ﻣﻴﻬﻦ ﻓﺮاﻣﻮش ﻣﺎ‬
‫ﻛﺠﺎ رﻓﺖ آن داﻧﺶ و ﻫﻮش ﻣﺎ‬
‫ﺧﺮد را ﻓﻜﻨﺪﻳﻢ ﺑﻲ ﺳﺎز و ﻛﺎر‬
‫ﭼﻪﻛﺮدﻳﻢ ﻛﻪ اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ ﮔﺸﺘﻴﻢ ﺧﻮار‬
‫ﺑﻪ ﻳﺰدان اﮔﺮ ﻣﺎ ﺧﺮد داﺷﺘﻴﻢ‬
‫‪4‬‬
‫ﻛﺠﺎ اﻳﻦ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﺪ داﺷﺘﻴﻢ‬

‫ﺑﺮاي ﺣﻞ ﻣﺸﻜﻞ‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻴﺎﻣﻮزد ﻛﻪ ﺑﻪ اﻓﻜﺎر و ﻋﻘﺎﻳﺪ دﻳﮕﺮان‬

‫اﺣﺘﺮام ﺑﮕﺬارد زﻳﺮا ﻣﺎ ﻫﻤﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪا ﻫﺴﺘﻴﻢ‪ ،‬اﮔﺮ اﻓﻜﺎر و اﻋﺘﻘﺎدات‬
‫دﻳﮕﺮ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪا را ﻣﺤﺘﺮم ﻧﺸﻤﺎرﻳﻢ ﻇﻠﻢ ﺑﺮ دﻳﮕﺮ ﺑﻨﺪﮔﺎن او ﻛﺮدهاﻳﻢ‪.‬‬

‫ﻳﻚ ﭘﻴﻜﺮﻧﺪ‬ ‫ﺑﻨﻲ آدم اﻋﻀﺎي‬

‫ﻳﻚ ﮔﻮﻫﺮﻧﺪ‬ ‫ﻛﻪ در آﻓﺮﻳﻨﺶ ز‬
‫آورد روزﮔﺎر‬ ‫ﭼﻮ ﻋﻀﻮي ﺑﻪدرد‬
‫ﻧﻤﺎﻧﺪ ﻗﺮار‬ ‫دﮔﺮ ﻋﻀﻮﻫﺎ را‬

‫‪ 4‬ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﻓﺮدوﺳﻲ‬
‫‪143‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات و ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎ‬

‫ﺟﺪاﻳﻲ دﻳﻦ و دوﻟﺖ و ﭘﻴﺮوي از ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺪﻧﻲ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ راه ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي‬

‫از ﺑﺮوز ﺗﻀﺎدﻫﺎ و ﻣﺸﺎﺟﺮات دﻳﻨﻲ در ﻫﺮ اﺟﺘﻤﺎع اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺷﺎﻳﺪ روزي ﻓﺮا رﺳﺪ ﻛﻪ در ﺗﻤﺎم ﻣﺴﺎﺟﺪ‪ ،‬ﻛﻠﻴﺴﺎﻫﺎ‪ ،‬ﻛﻨﻴﺴﻪﻫﺎ و‬

‫ﻋﺒﺎدﺗﮕﺎهﻫﺎي ﺑﻮداﻳﻲ از دﺳﺘﻮرات ﻧﻴﻚ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺷﻮد و ﺑﻪﺟﺰ‬
‫ﻋﺸﻖ و ﻣﺤﺒﺖ و ﻫﻤﺪردي اﻧﺪﻳﺸﻪ دﻳﮕﺮي ﺑﻪ ﭘﻨﺪار ﻧﮕﺬرد‪.‬‬
 ‫ﺑﻬﺮام ﻋﺮﻓﺎن‬ ‫‪144‬‬

‫ﺧﺎﺗﻤﻪ‬

‫در رواﺑﻂ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﻫﻤﻪ ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﻠﻲ ﺧﻮد را ﻣﺪ‪ ‬ﻧﻈﺮ ﻗﺮار‬
‫ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬اﻧﺘﺨﺎب روش ﺳﻴﺎﺳﻲ در رژﻳﻢ دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻮرد ﭘﺬﻳﺮش‬
‫اﻛﺜﺮ ﺷﻬﺮوﻧﺪان ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺮدم ﻋﺎدي ﺷﺎﻫﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮات داﺧﻠﻲ ﻛﺸﻮر ﻫﺴﺘﻨﺪ‬
‫وﻟﻲ اﻃﻼﻋﺎت ﺧﺎرﺟﻲ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت و اﺧﺒﺎر روزي ﻛﻪ در دﺳﺘﺮس‬
‫آﻧﺎن اﺳﺖ ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪ .‬ﻛﻨﺠﻜﺎوي در درك ﺣﻘﺎﻳﻖ ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻨﺎﺑﻊ‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻃﻼﻋﺎت در اﻛﺜﺮ ﻣﺮدم وﺟﻮد ﻧﺪارد و در اﻳﻦ ﻣﻮارد از ﺣﻜﻮﻣﺖ‬
‫ﭘﻴﺮوي ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺳﻴﺎﺳﺖ دول ﺧﺎرﺟﻲ در ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻧﻔﺘﻲ‬
‫ارﺗﺒﺎط دارد و ﺛﺒﺎت اﺳﺘﺨﺮاج‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﻣﺤﺼﻮل و ﻗﻴﻤﺖ آن ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﻃﻼي ﺳﻴﺎه ﺿﺮوري اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ دوم ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻧﻔﻮذ آﻣﺮﻳﻜﺎ در ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ روﻧﻖ ﮔﺮﻓﺖ‪،‬‬

‫رواﺑﻂ ﺳﻴﺎﺳﻲ اﻳﺮان و آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﻨﻴﺎن ﮔﺮﻓﺖ و در اﺑﺘﺪا ﻣﺴﺎﻟﻤﺖ آﻣﻴﺰ و‬
‫ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﻲ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﭘﺲ از ﮔﺬﺷﺖ دوران اوﻟﻴﻪ ﺑﺎ دﺧﺎﻟﺖ در‬

‫اﻣﻮر داﺧﻠﻲ اﻳﺮان و ارﺗﻜﺎب اﺷﺘﺒﺎﻫﺎت ﻣﻜﺮر ﺳﻴﺎﺳﻲ دﭼﺎر ﭼﺎﻟﺶ و ﻓﺮاز‬
‫و ﻓﺮود ﻓﺮاوان ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬
‫‪145‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات و ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎ‬

‫روشﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ آﻣﺮﻳﻜﺎ در ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ دو ﻧﻴﺮو ﻗﺮار‬

‫دارد‪ .‬ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ و ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﻲ دوﻟﺖ اﺳﺮاﺋﻴﻞ‪ .‬ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻲ‬
‫ﻛﻪ ﻋﺪاوت اﻋﺮاب و اﺳﺮاﺋﻴﻞ اداﻣﻪ دارد‪.‬‬

‫ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﻲ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺣﻔﻆ اﺳﺘﻘﻼل و ﺛﺒﺎت ﺣﺪود ارﺿﻲ‬

‫آن ﺑﻪﺳﺨﺘﻲ ﻣﺘﻌﻬﺪ اﺳﺖ ﺗﻐﻴﻴﺮﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ زﻳﺮا ﻧﻔﻮذ ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻫﻨﺮي و‬
‫ﻋﻠﻤﻲ ﻗﻮم ﻳﻬﻮد در ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻠﻲ آﻣﺮﻳﻜﺎ رﻳﺸﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ و اﻣﺎ اﻳﻦ ﺳﻴﺎﺳﺖ‬
‫ﻳﻚ ﻃﺮﻓﻪ ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ اﻓﻜﺎر ﻋﻤﻮﻣﻲ اﻛﺜﺮﻳﺖ ﺷﻬﺮوﻧﺪان ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻐﻴﻴﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﻠﺖ اﻳﺮان ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﺣﻔﻆ اﺳﺘﻘﻼل ﻣﻠﻲ ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺗﻀﺎدﻫﺎي‬

‫اﺳﺮاﺋﻴﻞ و اﻋﺮاب ﻧﮕﺮدد‪.‬‬

‫ﻓﻘﻂ رواﺑﻂ دوﺳﺘﺎﻧﻪ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ اﺻﻮل ﻋﺎﻗﻼﻧﻪ ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻤﺎﻟﻚ ﺟﻬﺎن و‬

‫ﻫﻤﺴﺎﻳﮕﺎن ﺗﺎ ﺣﺪ‪ ‬اﻣﻜﺎن ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت ﻣﺴﻤﻮم دﻳﮕﺮان را ﺑﺮاي‬
‫ﻣﻌﺮﻓﻲ اﻳﺮان ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻛﺸﻮر ﺗﺮورﻳﺴﺖ ﺧﻨﺜﻲ ﻛﻨﺪ و اﻓﻜﺎر ﻋﻤﻮﻣﻲ‬
‫ﺟﻬﺎﻧﻴﺎن و ﻧﮕﺎه آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ اﻳﺮان و اﻳﺮاﻧﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮ دﻫﺪ‪.‬‬

‫ﺻﺒﺤﮕﺎه ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ روزﻧﺎﻣﻪ واﺷﻴﻨﮕﺘﻦ ﭘﺴﺖ ‪ Washington Post‬را‬

‫ورق ﻣﻲزدم ﺑﻪ ﮔﺰارﺷﻲ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻋﻜﺲﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن در ﺻﻔﺤﻪ اول آن‬
‫ﺑﺮﺧﻮردم ﻛﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺣﺲ ﻫﻤﺪردي و ﻫﻢ ﺗﻌﺠﺒﻢ از درج آن ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﮔﺰارش داﺳﺘﺎن دو ﺟﻮان ﻓﻠﺴﻄﻴﻨﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ در ﺗﻈﺎﻫﺮات اﺧﻴﺮ در‬
‫ﻣﺮز اﺳﺮاﺋﻴﻞ ﺑﺎ ﺷﻠﻴﻚ ﮔﻠﻮﻟﻪ آﺳﻴﺐ دﻳﺪه و ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻗﻄﻊ ﭘﺎ از ﺑﺎﻻي زاﻧﻮ‬
 ‫ﺑﻬﺮام ﻋﺮﻓﺎن‬ ‫‪146‬‬

‫ﮔﺮدﻳﺪه ﺑﻮد‪ .‬درج اﻳﻦ واﻗﻌﻪ اﺳﻒ اﻧﮕﻴﺰ در ﻳﻜﻲ از ﺟﺮاﻳﺪ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺗﺎزﮔﻲ‬
‫دارد زﻳﺮا در اﻛﺜﺮ رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي ﻫﻤﮕﺎﻧﻲ ﭘﺮ ﻗﺪرت و ﻣﻬﻢ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻛﻤﺘﺮ ﺑﻪ‬
‫ﺗﺠﺎوزات اﺳﺮاﺋﻴﻞ ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ اﺷﺎره ﻣﻲﺷﻮد و ﺗﺎ ﺣﺪ‪ ‬اﻣﻜﺎن از‬
‫ﺗﻨﻘﻴﺪ اﻗﺪاﻣﺎت ﺧﻼف اﺳﺮاﺋﻴﻞ ﭘﺮﻫﻴﺰ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﮔﺮﻓﺘﺎري اﻋﺮاب و اﺳﺮاﺋﻴﻞ از ﮔﻨﺠﺎﻳﺶ اﻳﻦ رﺳﺎﻟﻪ‬

‫ﺑﻴﺮون اﺳﺖ وﻟﻲ ﺑﺮاي ﺣﻞّ اﻳﻦ ﻣﺸﻜﻞ اﮔﺮ اﻣﻜﺎن ﭘﺬﻳﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺣﻘﺎﻳﻖ اﻳﻦ ﺑﻐﺮﻧﺞ ﻻزم اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -1‬اﺳﺘﻘﻼل و ﺣﻔﻆ ﺣﺪود ﻣﺮزي اﺳﺮاﺋﻴﻞ از ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ ﺑﺪون ﺗﺮدﻳﺪ‬

‫آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -2‬اﻧﺤﻼل دوﻟﺖ اﺳﺮاﺋﻴﻞ در ﺷﺮاﻳﻂ ﻛﻨﻮﻧﻲ و ﻳﺎ در آﻳﻨﺪه ﻧﺰدﻳﻚ از‬

‫ﻧﻈﺮ ﻧﻈﺎﻣﻲ اﻣﻜﺎن ﭘﺬﻳﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫‪ -3‬ﺷﻌﺎر ﻣﺮگ ﺑﺮ اﺳﺮاﺋﻴﻞ و ﻧﺎﺑﻮدي آن ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺸﻜﻠﻲ را ﺣﻞ‬

‫ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ وﺳﻴﻠﻪاي اﺳﺖ ﻛﻪ اﺳﺮاﺋﻴﻞ ﺑﺮاي ﻧﻴﺎز ﺧﻮد ﺑﻪ ﺟﻠﺐ‬
‫ﻃﺮﻓﺪاري آﻣﺮﻳﻜﺎ و اﻓﻜﺎر ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺟﻬﺎن از آن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -4‬ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ و ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪﺗﺮﻳﻦ ﻣﻤﺎﻟﻚ ﻋﺮﺑﻲ )ﺳﻌﻮدي‪ ،‬ﻣﺼﺮ‪ ،‬اﻣﺎرات‪،‬‬

‫ﺑﺤﺮﻳﻦ و ﻛﻮﻳﺖ( ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ رواﺑﻂ ﺑﺎ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﺮ ﺣﻤﺎﻳﺖ‬
‫از ﻣﺮدم رﻧﺠﺪﻳﺪه ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ﺗﺮﺟﻴﺢ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫‪147‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات و ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎ‬

‫‪ -5‬ﺧﺼﻮﻣﺖ اﻋﺮاب ﺳﻨﻲ ﺑﺎ اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﺷﻴﻌﻪ ﻗﺎﺑﻞ اﻧﻜﺎر ﻧﻴﺴﺖ و‬

‫ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ آﻧﺎن ﻋﻠﻴﻪ اﻳﺮان ﺑﺎرﻫﺎ آﺷﻜﺎر ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -6‬ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣﺎﻟﻲ و ﻧﻈﺎﻣﻲ اﻳﺮان از ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻋﺮﺑﻲ ﭼﻪ ﻣﻨﺎﻓﻌﻲ ﺑﺮاي‬

‫دوﻟﺖ اﻳﺮان دارد؟‬

‫اﻳﻦ ﺣﻘﺎﻳﻖ و ﺟﺴﺘﺠﻮ در ﺣﻞ و ﻓﺼﻞ آن ﺑﺎرﻫﺎ از ذﻫﻦ ﻧﮕﺎرﻧﺪه‬

‫ﮔﺬﺷﺘﻪ و اﻣﻴﺪ اﺳﺖ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ و ﺗﺒﺎدل اﻓﻜﺎر ﻣﺮدﻣﻲ ﻛﻪ‬
‫در اﻳﺮان زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫اﻳﺮاﻧﻴﺎن آﻣﺮﻳﻜﺎ‬

‫ﺗﻌﺪاد ﺟﻤﻌﻴﺖ اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﺳﺎﻛﻦ آﻣﺮﻳﻜﺎ را در ﺣﺪود ﻳﻚ ﺗﺎ ﻳﻚ و ﻧﻴﻢ‬

‫ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻧﻔﺮ ﺗﺨﻤﻴﻦ زدهاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻬﺎﺟﺮت اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﺑﻪ آﻣﺮﻳﻜﺎ در ﺳﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫دوره اول‪ :‬از اواﺧﺮ ﺳﺎل ‪ 1940‬ﻣﻴﻼدي آﻏﺎز ﺷﺪ‪ .‬اﻛﺜﺮ آﻧﻬﺎ ﺟﻮاﻧﻬﺎﻳﻲ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺗﺤﺼﻴﻼت ﻋﺎﻟﻲ ﺑﻪ آﻣﺮﻳﻜﺎ آﻣﺪﻧﺪ و ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻧﻴﺎز ﻣﻤﻠﻜﺖ‬
‫ﺑﻪ ﭘﺰﺷﻜﺎن دوﻟﺖ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﺮاي ﺗﺴﻬﻴﻞ ورود آﻧﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻬﻬﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم‬
‫‪ Exchange Visa‬اﻳﺠﺎد ﻛﺮد ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎري از ﭘﺰﺷﻜﺎن ﺟﻮان را ﺑﺮاي ﻛﺴﺐ‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻪ در ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎنﻫﺎي ﺗﺼﻮﻳﺐ ﺷﺪه ﺗﺮﻏﻴﺐ ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻧﮕﺎرﻧﺪه ﺧﻮد ﺳﺎل ‪ 1955‬ﻣﻴﻼدي از اﻳﻦ وﻳﺰا اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮدم‪ .‬ﻋﺪه‬

‫ﻛﺜﻴﺮي از اﻳﻦ ﭘﺰﺷﻜﺎن و داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ﺑﺮاي ﻫﻤﻴﺸﻪ در آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬
 ‫ﺑﻬﺮام ﻋﺮﻓﺎن‬ ‫‪148‬‬

‫دوره دوم‪ :‬ﻣﻬﺎﺟﺮﻳﻦ ﭘﺲ از اﻧﻘﻼب ‪ 1979‬و ﻫﻨﮕﺎم ﺟﻨﮓ اﻳﺮان و‬

‫ﻋﺮاق ﺑﻪ دﻻﻳﻞ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺑﻪ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻣﻬﺎﺟﺮت ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫دوره ﺳﻮم‪ :‬از ﺳﺎل ‪ 1995‬ﻣﻴﻼدي ﺗﺎ ﻛﻨﻮن اداﻣﻪ دارد‪.‬‬

‫اﻳﺮاﻧﻴﺎن از زﺑﺪهﺗﺮﻳﻦ اﻗﻠﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎﻛﻦ در آﻣﺮﻳﻜﺎ از ﻧﻈﺮ ﺗﺤﺼﻴﻠﻲ و‬

‫ﺗﻤﻜﻦ ﻣﺎﻟﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﭘﻨﺠﺎه در ﺻﺪ ﻟﻴﺴﺎﻧﺴﻪ و ﺑﻴﺴﺖ و ﭘﻨﺞ در ﺻﺪ داراي‬
‫ﻣﺪارك ﻓﻮق ﻟﻴﺴﺎﻧﺲ و دﻛﺘﺮا ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺴﻴﺎري از آﻧﺎن اﺳﺘﺎدان داﻧﺸﮕﺎه‪،‬‬
‫ﻣﺪﻳﺮان ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي ﺑﺰرگ ﻣﺎﻟﻲ‪ ،‬ﻣﺘﺨﺼﺼﻴﻦ ﺑﺎرز ﺻﻨﺎﻳﻊ‪ ،‬ﻋﻠﻮم ﻣﺎوراي‬
‫ﺟﻮ‪ ،‬ﭘﺰﺷﻜﺎن ﻣﻌﺘﺒﺮ و ﻛﺴﺒﻪ ﻣﻮﻓﻖ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫اﻳﺮاﻧﻴﺎن آﻣﺮﻳﻜﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﺷﺮﻛﺖ در اﻣﻮر ﺳﻴﺎﺳﻲ ﮔﺮاﻳﺸﻲ ﻧﺪارﻧﺪ وﻟﻲ‬

‫ﻗﻠﻴﻠﻲ در رﺷﺘﻪﻫﺎي ﻫﻨﺮي و ﺳﻴﻨﻤﺎﻳﻲ ﺷﻬﺮت ﻳﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬

‫ذﻛﺮ ﺗﻌﺪاد اﻳﺮاﻧﻴﺎن آﻣﺮﻳﻜﺎﻳﻲ ﻣﺸﻬﻮر و ﻣﺘﻨﻔﺬ در آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﻴﺶ از‬

‫ﮔﻨﺠﺎﻳﺶ اﻳﻦ رﺳﺎﻟﻪ اﺳﺖ وﻟﻲ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﭘﺎرهاي آﻣﺎر ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه ﺧﺎﻟﻲ از‬
‫ﻟﻄﻒ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫از ﻫﺮ ﺳﻪ ﺧﺎﻧﻮاده اﻳﺮاﻧﻲ‪-‬آﻣﺮﻳﻜﺎﻳﻲ ﻳﻚ ﺧﺎﻧﻮاده داراي درآﻣﺪ ﺳﺎﻻﻧﻪ‬

‫ﻳﻜﺼﺪ ﻫﺰار دﻻر اﺳﺖ‪ .‬در ﺻﻮرﺗﻲﻛﻪ از ﻫﺮ ﭘﻨﺞ ﺧﺎﻧﻮاده دﻳﮕﺮ اﻗﻮام‬
‫ﺳﺎﻛﻦ آﻣﺮﻳﻜﺎ‪ ،‬ﻳﻚ ﺧﺎﻧﻮاده داراي ﭼﻨﻴﻦ درآﻣﺪي ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪149‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات و ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎ‬

‫درآﻣﺪ ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ ﻛﺎﺳﺒﺎن و ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي اﻳﺮاﻧﻴﺎن آﻣﺮﻳﻜﺎ را در ﺣﺪود‬

‫‪ 2/56‬ﺑﻴﻠﻴﻮن دﻻر در ﺳﺎل ﺗﺨﻤﻴﻦ زدهاﻧﺪ‪ .‬اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺟﻮاﻣﻊ ﻣﻮﻓﻖ ﻣﺎﻟﻲ‬
‫آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲآﻳﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻌﺪاد ﭘﺰﺷﻜﺎن ﻓﺎرغاﻟﺘﺤﺼﻴﻞ از داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎي اﻳﺮان ﻛﻪ ﺑﻪ آﻣﺮﻳﻜﺎ‬

‫ﻣﻬﺎﺟﺮت ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﺑﻪ ﻃﺮز ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﺳﺎل‪1971‬‬
‫ﻣﻴﻼدي ﺑﺮاﺑﺮ آﻣﺎر ﻣﻮﺟﻮد ﺗﻌﺪاد اﻳﻦ ﭘﺰﺷﻜﺎن اﻳﺮاﻧﻲ در آﻣﺮﻳﻜﺎ ‪ 1625‬ﻧﻔﺮ‬
‫ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ از اﻧﻘﻼب اﻳﺮان ﺗﺎ ﻛﻨﻮن ﺗﻌﺪاد ﭘﺰﺷﻜﺎن ﻣﻬﺎﺟﺮ اﻳﺮاﻧﻲ ﺑﻪ‬
‫‪ 5045‬ﻧﻔﺮ رﺳﻴﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﭘﺰﺷﻜﺎن اﻳﺮاﻧﻲ ﻣﻘﻴﻢ آﻣﺮﻳﻜﺎ در ﻫﻤﻪ رﺷﺘﻪﻫﺎي ﭘﺰﺷﻜﻲ ﺗﺤﺼﻴﻞ‬

‫ﻛﺮدهاﻧﺪ و ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﻞ در ﺳﻤﺖﻫﺎي داﻧﺸﮕﺎﻫﻲ ﭘﻴﺸﻪ ﺧﻮد را دﻧﺒﺎل‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫اﻳﺮاﻧﻴﺎن آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﺎ ﻏﺮور ﻓﺮاوان در ﺣﻔﻆ ﺳﻨﺖﻫﺎي ﻣﻠﻲ و آﺷﻨﺎ ﻛﺮدن‬

‫دﻳﮕﺮان ﺑﺎ ﺗﻤﺪن و ﺗﺎرﻳﺦ ﭘﺮ ﺷﻜﻮه اﻳﺮان ﻣﻲﻛﻮﺷﻨﺪ‪ .‬ﻧﻮروز را اﻳﺮاﻧﻴﺎن در‬
‫اﻛﺜﺮ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﺑﺰرگ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺟﺸﻦ ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺮاﺳﻢ ﺳﻴﺰده ﺑﺪر در اﻛﺜﺮ‬
‫ﭘﺎركﻫﺎي ﺷﻬﺮﻫﺎي ﺑﺰرگ ﺑﺮﮔﺰار ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در ﺳﻲ ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﺮاﺳﻢ‬
‫ﻋﻴﺪ ﻧﻮروز را در ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎﻧﻲ ﻛﻪ در آن ﻃﺒﺎﺑﺖ ﻣﻲﻛﻨﻢ ﺟﺸﻦ ﻣﻲﮔﻴﺮﻳﻢ و‬
‫ﭘﺰﺷﻜﺎﻧﻲ ﻛﻪ از ﻣﻠﻴﺖﻫﺎ و ادﻳﺎن ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺘﺸﻜﻠﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻤﮕﺎن از ﻏﺬاﻫﺎي‬
‫اﻳﺮاﻧﻲ ﻫﻨﮕﺎم ﻧﺎﻫﺎر ﻟﺬت ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ و ﻫﺮ ﺳﺎل در ﺟﺸﻦﻫﺎي اﻳﺮاﻧﻲ ﺷﺮﻛﺖ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
 ‫ﺑﻬﺮام ﻋﺮﻓﺎن‬ ‫‪150‬‬

‫ﻟﻮس اﻧﺠﻠﺲ )‪ (Los Angeles‬ﻣﻜﺎن ﺳﻜﻮﻧﺖ اﻛﺜﺮﻳﺖ اﻳﺮاﻧﻴﺎن آﻣﺮﻳﻜﺎ‬

‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻌﺪاد آﻧﻬﺎ ﺳﻴﺼﺪ ﻫﺰار ﺗﺎ ﺷﺸﺼﺪ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﺗﺨﻤﻴﻦ زده ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺴﻴﺎري از ﻛﻠﻴﻤﻴﺎن ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ اﻳﺮاﻧﻲ در آﻧﺠﺎ اﻗﺎﻣﺖ دارﻧﺪ‪ .‬اﻓﺰاﻳﺶ‬
‫اﻳﺮاﻧﻴﺎن آﻣﺮﻳﻜﺎ در ﻟﻮس اﻧﺠﻠﺲ و ﻧﻔﻮذ ﺳﻴﺎﺳﻲ و اﻗﺘﺼﺎدي آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺣﺪي‬
‫رﺳﻴﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ آن ﺷﻬﺮ را »ﺗﻬﺮان ﺟﻠﺲ« و ﻳﺎ اﻳﺮان ﻛﻮﭼﻚ ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬

‫در ﺷﻬﺮ ﻟﻮس اﻧﺠﻠﺲ ﻳﻚ ﻣﻴﺪان ﻣﻬﻢ آن ﻛﻪ در ﺟﻮار ﻣﺮاﻛﺰ ﺷﻐﻠﻲ‬

‫اﻳﺮاﻧﻴﺎن اﺳﺖ »ﻣﻴﺪان اﻳﺮان« ﻧﺎم ﻧﻬﺎدهاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻟﻮس اﻧﺠﻠﺲ ﻣﺮﻛﺰ اﺟﺘﻤﺎع ﻫﻨﺮﻣﻨﺪان ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ و ﻣﺠﺮﻳﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي‬

‫رادﻳﻮ و ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن ﻓﺎرﺳﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﻬﺒﻮد رواﺑﻂ اﻳﺮان و آﻣﺮﻳﻜﺎ و ﺑﺮﻃﺮف ﺷﺪن ﻧﮕﺮاﻧﻲ اﻳﺮاﻧﻴﺎن از‬

‫ﻣﺴﺎﻓﺮت و ﻳﺎ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ اﻳﺮان ﻓﻮاﻳﺪ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ دارد‪ .‬ﭼﺮا ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﺘﻮاﻧﻴﻢ از‬
‫ﻧﻴﺮوي ﻓﻜﺮي‪ ،‬ﻗﺪرت ﻣﺎﻟﻲ و داﻧﺶ اﻳﺮاﻧﻴﺎن آﻣﺮﻳﻜﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﻛﺸﻮر ﻣﺎدري‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻴﻢ؟ ﻣﺮدم اﻳﺮان و آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻫﺮ دو در ﻏﺮﻳﺰه ﻋﻄﻮﻓﺖ و ﻫﻤﺪردي‬
‫ﺑﺎ دﻳﮕﺮان ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ دارﻧﺪ و از ﺟﻨﮓ و ﺧﻮﻧﺮﻳﺰي و ﻋﺪاوت ﻣﺘﻨﻔﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﻲ دوﻟﺖﻫﺎ ﻛﻪ از ﻣﻨﺎﻓﻊ اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬اﺧﺘﻼﻓﺎت دﻳﻨﻲ و‬
‫ﻋﺪاوتﻫﺎي ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻣﻲﮔﻴﺮد ﺑﺎ ﺧﻮي ﻧﻴﻜﻲ ﻛﻪ در ﻓﻄﺮت و‬
‫ﺳﺮﺷﺖ ﻫﻤﻪ اﻧﺴﺎنﻫﺎ وﺟﻮد دارد ﻣﻐﺎﻳﺮت دارد‪ .‬ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﻲ آﻣﺮﻳﻜﺎ‬
‫ﺑﺎ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت دورهاي ﺗﻐﻴﻴﺮﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪151‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات و ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎ‬

‫اﻣﻴﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ در آﻳﻨﺪه ﻧﺰدﻳﻚ آﺗﺶ اﺧﺘﻼف ﻓﺮو ﻧﺸﻴﻨﺪ و اﻳﺮاﻧﻴﺎن‬

‫اﻳﺮان و آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻛﻪ داراي ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﻋﻼﻳﻖ ﻣﺸﺘﺮﻛﻨﺪ از ﻫﺮ ﻗﻮم و ﮔﺮوه و‬
‫ﺑﺎ ﻫﺮ ﻋﻘﻴﺪه و ﻣﺬﻫﺐ ﺑﺎ اﺗﺤﺎد و ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ﺗﺎم و ﺗﻤﺎم و آراﻣﺶ و‬
‫ﺳﻌﺎدت در ﻛﻨﺎر ﻫﻢ زﻧﺪﮔﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﻣﻴﺪ آن روز‪.‬‬
Copyright and bibliographic information
may be found on Persian copyright page.
Memories and Impressions
[Persian Language]

by
Bahram Erfan

Ibex Publishers,
Bethesda, Maryland