Atxikimendua ulertzen

Hezkuntzaren ikuspuntutik
Joana Jauregizar Albonigamayor

ISBN: 978-84-9860-716-1

EUSKARA ETA ELEANIZTASUNEKO

ERREKTOREORDETZAREN SARE ARGITALPENA
 Atxikimendua ulertzen hezkuntzaren ikuspuntutik

AURKIBIDEA

I. ATXIKIMENDUAREN GARAPENAREN FAKTOREAK......................... 3

Atxikimendua: definizioa ........................................................................ 3

Atxikimenduari buruzko teoriak: zertarako garatzen da
atxikimendua? ............................................................................................ 4
Atxikimenduaren osagaiak ...................................................................... 6
Haurra eta atxikimendu-irudia, atxikimenduaren
parte-hartzaile aktiboak ........................................................................... 10
Atxikimenduaren funtzioak .................................................................... 12
Erreferentziak ............................................................................................. 13

II. ATXIKIMENDUAREN GARAPENA ETA ATXIKIMENDU MOTEN

ERAGINA HAURREN GARAPENEAN ........................................................... 15

Atxikimenduaren garapena ..................................................................... 15

Atxikimendu motak .................................................................................. 17
Atxikimendu moten garrantzia haurren garapenean ......................... 23
Erreferentziak ............................................................................................. 24

III: EGOKITZE-EPEA ATXIKIMENDUAREN TEORIA ABIAPUNTUTZAT

HARTUZ ................................................................................................................. 26

Egokitze-epea: zergatik da garrantzitsua? ............................................ 26

Erreferentziak ............................................................................................. 33

2
 Atxikimendua ulertzen hezkuntzaren ikuspuntutik

I. ATXIKIMENDUAREN
GARAPENAREN FAKTOREAK

1. Atxikimendua: definizioa

Haurraren eta beste pertsona baten artean garatzen den lotura emozional
berezia, denboran zehar mantentzen dena, bien arteko interakzioari esker
garatzen dena, eta elkarrekin egoteko nahia eta banatzean larritasuna sortzen
dituena. Atxikimendua bizitzaren lehenengo urtean zehar garatzen da, eta
haurraren eta haren zaintzaileen arteko harreman moten menpe egongo da.

Definizio horretan hainbat ezaugarri azpimarratu behar dira:

- Atxikimendua garatu egiten da: hau da, ez da jaiotzetikoa; aitzitik,

prozesu baten ondorioz sortzen da, garatzen da. Atxikimendua “landu”
edo “zaindu” egin behar da.

- Lotura emozional berezia. Gure bizitzan zehar pertsona batekin baino

gehiagorekin lotura emozionalak garatzen ditugun arren, gutxi
batzuekin dira bereziak lotura emozional horiek. Definizio honekin
atxikimenduaren alderdi emozionala azpimarratzen da.

- Denboran zehar mantentzen den lotura emozionala da, iraunkorra.

Atxikimendua pertsona gutxi batzuen alderakoa izaten da; pertsona
horiek umearentzat oso bereziak izango dira, eta haien arteko
harremana berezia eta lehentasunezkoa izango da.

- Pertsona biren arteko interakzioari esker garatzen den lotura

emozionala da. Atxikimenduan pertsona biren inplikazioa behar da:
haurrarena eta atxikimendu-irudiarena. Biek elkarrekin dituzten
portaera eta jarrerei esker lotura emozional berezi hori sendotuz joango
da.

- Atxikimendua portaera batzuekin adieraziko da: elkarrekin egoteko

nahia eta banatu osteko larritasuna.

3
 Atxikimendua ulertzen hezkuntzaren ikuspuntutik

2. Atxikimenduari buruzko teoriak: zertarako garatzen da atxikimendua?

Atxikimenduaren garapena ulertzeko, zenbait teoriaren ekarpenak izan

ditzakegu kontuan. Hurrengoak dira garrantzitsuenak: teoria
psikoanalitikoa, ikaskuntzaren teoria, teoria kognitibo-konduktuala eta
teoria etologikoa (Shaffer, 2000).

Teoria psikoanalitikoa: elikatzen nauzulako maite zaitut

Freud-en teoria kontuan izanik, haur jaioberriak aho-fasean daude; hau

da, mundua ahoaren bitartez ezagutzen dute, dena xurgatuz, eta
xurgapen horiekin plazera lortzen dute. Ama denez plazer horren
iturria, hark elikatzen duelako, haurrak berarenganako atxikimendua
garatzen du.

Hala ere, beste psikoanalista batek, Erikson-ek, zioenez, elikadura baino

garrantzitsuagoa ama harkorra izatea da, hau da, haurrak hautematea
ama beti dagola prest beraren beharrizanak asetzeko eta plazera
emateko.

Baina, nahikoa al da elikatzea atxikimendua garatzeko? Galdera horren

erantzuna aurkitzeko, hurrengo teoriaren oinarriak aztertu beharko
ditugu, ikaskuntzaren teoriakoak, alegia.

Ikaskuntzaren teoriak: saritua izateak bestearenganako maitasuna

sorrarazten du

Ikaskuntzaren teorikoen arabera, haurrak ama erlazionatzen du egoera

atseginekin: ez soilik elikadurarekin, baizik eta horren inguruko beste
hainbat ezaugarrirekin ere. Haurra gustura dago amak elikatzen
duenean, eta irribarre eta hots bereziak egiten dizkio amari; amak
irribarrez eta arretaz erantzuten dio, zaintza-portaerak sendotuz.
Gainera, elikatze-unea oso une intimoa da bientzat, bata bestearekin
daude, elkarren arrimuan, elkarri begira, laztanak eginez, eta abar.

Beraz, haurrak ikasten du amarekin egotea “saritua izatea” dela;

horrenbestez, atxikimendua garatua dagoela esan dezakegu: haurrak
pertsona horrekin egon nahiko du, eta hura alde egitean protesta
agertuko da.

Hala ere, berriro sortzen zaigu lehengo galdera: zenbateraino da

garrantzitsua elikadura? Elikadura soilik nahikoa da? Horixe da Harry

4
 Atxikimendua ulertzen hezkuntzaren ikuspuntutik

Harlow-ek 1959. urtean aztertu nahi zuena.

Amarengandik banandutako tximino batzuk mota biko ama “aizun”en

aurrean jarri zituen: batak esnea zuen, baina alanbrezkoa zen, hotza eta
gogorra; besteak ez zuen esnerik, baina felpazkoa zen, biguna, goxoa eta
beroa. Bere ikerketetan ikusi zuen bezala, tximino txikiek nahiago zuten
ama bero eta biguna, nahiz eta hark ez zituen elikatzen.

Harlow-en esperimentua ikusteko, egin klik esteka honetan:

http://www.youtube.com/watch?v=HcTdx0OJjl4

Beraz, ikerketa horien ondorioz zera esan dezakegu: elikadura EZ da

nahikoa atxikimendua garatzeko. Schaffer eta Emerson-ek (1964)
ondorioztatu zuten bezala, elikadura bera baino aldagai
garrantzitsuagoak dira, batetik, amak haurraren portaeraren aurrean
harkor egoteko duen gaitasuna eta, bestetik, amak ematen dion
estimulazioa: atxikimendu sendoagoak garatzen dituzten haurren amek
beren mezuei egoki eta berdintsuan erantzuten diete eta haiekin asko
jolasten dira.

Teoria kognitibo-konduktualak: zu maitatu ahal izateko, hor egongo zarela

jakin behar dut

Teoria kognitibo-konduktualak garapena osotasun batean ulertu behar

dugula gogoratzen digu, eta haurrak atxikimendua garatu ahal izateko
gaitasun kognitibo batzuk ere garatuak izan behar dituela. Gaitasun
horien artean “objektuaren iraunkortasuna” azpimarratu behar genuke:
haurrak ulertu behar du atxikimendu-irudia bistatik kanpo egon arren
hark existitzen jarraitzen duela.

Teoria etologikoak: beharbada, maitatzeko prest jaio naiz

Lorenz etologoak ikusi zuen hegazti batzuk

jaiotzean ikusten duten hegaztiari edo edozein
objekturi “atxikitzen” zaizkiola, baina,
atxikimendu kontzeptua erabili beharrean,
inpronta hitza erabili zuen.

Ondorio horiek gizakiaren portaera azaltzeko erabilgarriak izan

zitezkeela pentsatu zen, baina gizakion kasuan atxikitzeko portaerak
automatikoak ez direla egiaztatu da, nahiz eta egia izan jaiotzetik
bertatik haurrak atxikitzeko “gaitasun” edo ezaugarri batzuk dituela,

5
 Atxikimendua ulertzen hezkuntzaren ikuspuntutik

gero ikusiko dugun bezala.

3. Atxikimenduaren osagaiak

Atxikimendua hobeto ulertzeko asmoarekin, horren osagaiak azter daitezke

banan-banan (nahiz eta guztiek osotasun bat eratu). Beraz, atxikimenduaren
osagai hauek aztertuko ditugu (López eta Ortiz, 1999):

- portaerak
- harremanaren irudikapen mentalak
- sentimenduak

a) Portaerak

Atxikimenduaren portaerak erraz bereizten dira, behagarriak direlako, begi-

bistakoak. Haurrak hurbiltasuna bilatu eta mantentzeko erabiltzen dituen
portaera guztiak dira, mota askotakoak. Bowlby-k bost portaera nagusi
bereizi zituen: xurgapena, besarkada, negarra, irribarrea eta zaintzailearen
atzetik joatea (Lebovici, 1988). Azken finean, zaintzailearen hurbiltasuna,
kontaktua eta komunikazioa bilatzen dituzten portaerak dira (Ainsworth eta
Bell, 1970).

Portaera horiek testuinguruaren arabera aldatuz joango dira. Horrela,

testuinguru bat ume horrentzat ezaguna bada, ziur aski portaera horiek ez
dira agertuko. Ordea, testuingurua ezezaguna, mehatxagarria... bada,
portaera horiek aktibatuko dira, eta umea saiatuko da bere atxikimendu-
irudiarengandik hurbil egoten.

Beraz, ondorio gisa, zera esan dezakegu: umeak inguru edo egoera bat
mehatxagarria dela hautematen badu (gaixotasuna, mina, haserrealdiak,
banatze laburrak, ezezagun batekin gelditzea...), atxikimendu-portaerak
aktibatuko dira.

Portaera horiek oso bereziak dira, espezifikotasun eta sendotasun handia

dutelako, eta, beste portaera batzuekin konparatuz, intimitate-maila handi
bat dute, eta maiztasun handiarekin agertzen dira. Gorputzen arteko
kontaktua asko bilatzen duten portaerak dira, keinuetan oinarritutako
komunikazioarekin bat gertatzen direnak. Beraz, portaera horiek aztertzean
interakzioak garrantzi handia hartzen du, bataren portaerek bestearen
portaeretan eragina dutelako.

Bestalde, portaera horiek aurreko esperientzien eta umearen garapen-

mailaren arabera ere aldatuz joango dira. Horrela, adibidez, umeak, hitz

6
 Atxikimendua ulertzen hezkuntzaren ikuspuntutik

egiteko gaitasunak eta gaitasun motorrak garatzen dituenean, ez du zertan

negarra erabili (behintzat, ez horrenbeste): negar egin beharrean,
atxikimendu-irudiari deituko dio edo horren atzetik joango da katamarka.
Gainera, aurreko esperientzien arabera, umeak portaera batzuk mantendu
egingo ditu (arrakasta izan dutenak, hau da, bere helburua lortzen lagundu
diotenak), eta beste batzuk moldatuz joango da.

b) Harremanaren irudikapen mentalak

Atxikimendu-irudiekiko eredu mental bat egitea beharrezkoa da

atxikimendua sortzeko. Baina zer esan nahi du eredu mental kontzeptuak?

Bowlby-k (1969) azaldu zuenez, haurrak bere hurbileko pertsonekin

izandako harremanei buruz eredu mental bat garatzen du, horren barruan
sarturik oroitzapenak, itxaropenak eta emozioak. Eredu mental hori
eraikitzerakoan, garrantzitsuena zera da:

- Atxikimendu-irudiarengan nabaria den baldintzarik gabeko prestasuna

(beraren beharra dudanean, hor dagoela beti).
- Haurrak bere atxikimendu-irudiaren premia duenean, hark erakusten
duen eraginkortasuna (ondo daki nire mezuak interpretatzen eta haiei
erantzuten).

Hori horrela ez bada, atxikimenduaren funtzio garrantzitsuena (segurtasuna

ematea) galtzen da.

Eredu mental horiek esperientzia batzuetan oinarritzen dira; hain zuzen ere,
umeak esperientzia horiei emandako interpretazioetan. Beraz, esperientzia
horiek kutsu negatibo bat izan badute umearentzat, lotura afektiboetan
gabeziak edo patologia larriak ager daitezke.

c) Sentimenduak

Esan dugunez, atxikimendua lotura afektibo bat da; beraz, sentimenduak

inplikatzen ditu. Sentimendu horiek bai umean, bai atxikimendu-
irudiarengan agertuko dira.

Osagai zailena dugu ikertzeko (ez da behagarria, ez da objektiboa, ezin da

zuzenean neurtu...), eta, ondorioz, gutxien ikertu dena da.

Sentimendu horiek positiboak (batez ere, elkartzearekin lotuta doazenak)

7
 Atxikimendua ulertzen hezkuntzaren ikuspuntutik

eta negatiboak (banatzearekin lotuta doazenak) izan daitezke, baina

negatiboak dira gehien ikertu direnak.

Atxikimendu-irudiekin lotura sendo eta seguruak garatzen baditugu,

badirudi horrek seguru sentiarazten gaituela pertsona hori hurbil
dugunean, baina harengandik banatzean larritasuna sortzen da. Beraz, alde
batean, poztasuna eta segurtasuna ditugu, eta, beste aldean, larritasuna.
Baina, erdian, beste hainbat sentimendu daude, behar beste ikertu ez
direnak.

8
 Atxikimendua ulertzen hezkuntzaren ikuspuntutik

1. irudia. Atxikimenduaren garapenean parte hartzen duten osagaiak

ZENTZUMEN-SISTEMA
Mina, gosea, arriskua, hezetasuna, bakardadea…

SENTIMENDUAK
Larritasuna, deserosotasuna, beldurra…

Aurreko esperientzietan Aurreko esperientzietan

oinarritutako atxikimendu-irudiaren oinarritutako atxikimendu-irudiaren
eskuragarritasunaren pertzepzioa eraginkortasunaren pertzepzioa

ATXIKIMENDU-IRUDIAREKIKO HARREMANAREN IRUDIKAPEN MENTALAK

 Helburuak zehaztu: atxikimendu-irudiarekiko hurbiltasuna bilatu

 Helburua lortzeko portaera posibleak aztertu
 Helburua lortzeko portaera aukeratu

HAURRAREN PORTAERAK
Negarra, garrasiak, irribarrea, atxikimendu-irudiaren bilaketa,
begiradazko jarraipena…

ATXIKIMENDU-IRUDIAREN ERANTZUNA

HAURRAREN SENTIMENDUAK:
Asetasuna, segurtasuna, gustura sentitzea… haurraren
beharrizanak bete direnean.
Larritasuna, deserosotasuna, beldurra, segurtasun eza… haurraren
beharrizanak ez direnean ase.

9
 Atxikimendua ulertzen hezkuntzaren ikuspuntutik

4. Haurra eta atxikimendu-irudia, atxikimenduaren parte-hartzaile

aktiboak

Definizioan ikusi dugun bezala, atxikimendua interakzioari esker garatzen

da, hau da, pertsona bik parte hartzen dute, era aktibo batean: haurrak eta
atxikimendu-irudiak.

a) Haurra

Haurra parte-hartzaile aktiboa izango da atxikimenduaren

garapenean, nahiz eta jaioberriak direnean ia denbora guztian lotan
dauden eta kanpokoen kontzientziarik ez dutela dirudien. Hala ere,
egia da jaiotzen direnetik haurren ezaugarriak atxikimendu horren
erakuntza errazten dutela (hala nola, haurraren aurpegiaren itxura).

Haurrak txikiak direnean fisikoki erakargarriak dira (aurpegi biribila,

sudur txikia, begi handiak, masail beteak, bekoki zabala…), eta
ezaugarri horiek, batetik, haien zaintza eta erantzun positiboak
sustatzen dituzte eta erantzun negatibo edo oldarkorrak inhibitzen.
Jaioberri batengana hurbiltzen garenean, irribarre egiten dugu,
begiak ireki eta hizkuntza samurtu egiten dugu. Gauza bera
gertatzen da animaliekin: kume bat ikusten dugunean, samurtasuna
pizten zaigu, haien itxura gustukoa dugulako.

Hala ere, animaliekin konparatuz, gizakia askoz ere mendekoagoa

da, eta norbaiten zaintza beharko du hilabete eta urteetan zehar.
Helduok, mendekotasun horren kontzientzia izanik, haurra babesten
saiatuko gara, atxikimendu-portaerak sustatuz.

Jaiotzetik dituen ezaugarriez gainera, haurrak baditu atxikimendua

garatzen lagunduko duten beste ezaugarri batzuk. Jaiotzetik nabari
zaion gizakienganako interesak asko lagunduko dio bere inguruko
pertsonen arreta jasotzen. The Baby Human dokumentalean ikus
dezakegunez (beheko estekan klik egin; 7 minutuko bideoa da),
haurrek oso txikitatik pertsonen aurpegiarekiko interes handia
erakusten dute.

http://www.youtube.com/watch?v=jGwT3xUkEJ8

Bere ezaugarri fisiko eta gaitasun pertzeptiboak gorabehera, haurra

laster konturatuko da portaera batzuen bidez ingurukoen arreta

10
 Atxikimendua ulertzen hezkuntzaren ikuspuntutik

lortzen duela, eta bere beharrak eta nahiak adieraz ditzakeela,

besteek haiei erantzuna emateko. Horrela, negarra kontrolatzen
hasiko da (eta zaintzaileek laster bereziko dituzte loguraren negarra,
gosearen negarra edo minaren negarra), irribarre egingo du gustura
dagoela adierazteko, eta zaintzaileek mezu horiei guztiei erantzun
bat eman beharko diete, egokia izanez gero, atxikimendua
bultzatzeko.

Bukatzeko, ez dugu ahaztu behar haurraren tenperamentuak ere

atxikimenduaren garapena baldintzatu dezakeela (haur suminkorrak,
adibidez).

b) Atxikimendu-irudia

Atxikimendu-irudiak, beren portaera eta jarreren bidez,

atxikimenduaren garapena bultzatuko du. Portaera horiek, besteak
beste, hauek dira: gorputz-kontaktua (laztanak, musuak,
besarkadak...), begiradari eustea, hizkuntza berezia erabiltzea (erraza,
errepikakorra, esanahi zehatzik gabeko soinuz osatua), neurriz
gaineko eta luze irauten duten aurpegi-espresio irrigarriak, eta abar
(Ortiz, 2000).

Hala ere, atxikimendu-irudiaren ezaugarrietatik zerbait azpimarratu

behar bagenu, atxikimenduaren garapena bultzatzen duena zera
litzateke: zaintzaile horrek duen gaitasuna haurraren mezuak ulertu
eta haiei erantzun egokia emateko. Hau da, haurrak negar egiten
badu gose delako, zaintzaileak hori ulertzea eta haurrari jaten
ematea, eta ez soilik pixa-oihala aldatzea.

Zein dira, beraz, zaintzaile batek izan behar dituen ezaugarriak

atxikimendu seguru bat garatzeko?

Garrantzitsuena ez da zaintza bera edo zaintza horretan ematen

dugun denbora, baizik eta harreman horren kalitatea: maitabera,
gertukoa eta jarraitua, zaintzailea eta haurra gustura sentiarazten
dituena. Zaintzaileak eta haurrak elkarrekin egoteagatik pozik egon
behar dute. Bowlby-k (1972) esaten zuen bezala, haurrak sentitu
behar du ama hartaz harro dagoela eta gustura dagoela berarekin
dagoenean. Interakzio berezi horren ezaugarriak ondoren azalduko
ditugu (Gonzalo, 2009):

11
 Atxikimendua ulertzen hezkuntzaren ikuspuntutik

- Zaintzailearen sentiberatasuna. Zaintzailearen gaitasuna eta gogoa

haurraren portaerak eta egoera emozionalak interpretatzeko,
haurraren ikuspuntua kontuan izanda, eta portaera horiei
erantzun egokia emateko. Haurrarekin hitz egitea, kontaktua
izatea eta arreta jartzea oso garrantzitsuak dira haurrari
segurtasuna emateko eta zaintzailearen eta haurraren artean
lotura sendoak garatzeko.

- Sinkronia. Haurraren eta zaintzailearen arteko koordinazio eta

bateratasuna. Bata bestearen pentsamendu eta sentimenduen
alderako interesa nabarmenak direnean gertatzen da. Haurrak
amaren urduritasuna, poztasuna, tristura… sentitzen ditu, eta
horren sentimenduekin bat egiten du: ama urduri nabaritzean,
haurra ere urduri jartzen da.

- Zaintza egonkorrak eta jarraituak denboran zehar. Haurrak sentitu

behar du beraren zaintzaileak eskuragarri daudela, batez ere
haurra zaurgarriago dagoenean, adibidez, gaixorik dagoenean,
beldur denean, egoera ezezagun batean dagoenean, eta abarretan.
Hau da askotan instituzioetan hazi diren umeek izaten duten
gabezia garrantzitsuenetariko bat, zaintzaileak aldatuz doazelako
txanden arabera, eta hainbat ume zaindu behar dituztelako batera.

5. Atxikimenduaren funtzioak

Lehenengo eta behin aipatu beharreko funtzioa bizitza ahalbidetzea

litzateke. Haurrak ezin izango lirateke bizi beste batek zaindu ezean:
jaiotzen garenean guztiz mendekoak gara. Ez da kasualitatea atxikimendu-
portaerak 9. hilabetetik aurrera pil-pilean egotea, orduan hasten direlako
haurrak mugimen-independentzia gehiago izaten (lau hankatan ibiltzen
hastean, adibidez, “arrisku” gehiago dituzte), baina aldi berean ezezagunei
beldur gehien dieten unea ere izaten da (beren burua arriskuetatik
“zaintzen” dute hala).

Gure bizitzako lehenengo urte horietan zaintza egokia jasotzen badugu,

gure burmuina ere modu egokian garatzeko probabilitate altuagoak izango
ditugu, eta beharrezkoak diren konexio neuronalak garatuko dira. Beraz,
zaintza egoki eta ordenatu bat lagungarri izango da haur eta burmuin
ordenatu bat lortzeko (Gonzalo, 2009). Ordea, haurra ingurune desantolatu
batean bizi bada (hala nola, arduragabekeria, tratu txarrak edo abandonua
jasanda), burmuina ez da behar bezala garatzen, eta zenbat eta gazteagoa
izan haurra, orduan eta ondorio larriagoak izaten dira (orduan ari delako

12
 Atxikimendua ulertzen hezkuntzaren ikuspuntutik

gure burmuina garatzen eta konexio neuronalak sortzen).

Atxikimenduaren funtzio garrantzitsuenetariko bat, bizitza ahalbidetzeaz

gainera, segurtasuna ematea da. Bere atxikimendu-irudiarengandik lortzen
duen segurtasun horri esker, haurrak bere ingurunea arakatzen du: ez du
zertan arduratu behar, atxikimendu-irudia hor dagoelako, prest bere
beharrizanei erantzuteko; beraz, lasai egon daiteke ingurunea aztertzen,
ezagutzen, jolasten… Ingurunea arakatzeak, aldi berean, burmuinaren
garapen egokia ere ahalbidetuko du, konexio neuronal berriak ezarriko
baitira.

Bestalde, haurrak, kanpotik zaintza egokiak jasotzean, etorkizunean bere

burua behar den moduan zaintzen (eta besteak zaintzen) ere ikasiko du, eta,
horrenbestez, osasun fisikoa eta psikikoa bultzatuko da.

Bukatzeko, azpimarratu beharra dago atxikimendu-irudiarekin ezartzen

den harreman honetan oinarrituko dela geroko enpatiaren garapena, eta
haurraren garapen soziala oro har. Harreman goiztiar horiei esker ikasiko
ditu haurrak komunikazioaren oinarriak, baita ere bere burua ezagutzen,
besteak ezagutzen, identifikazio-ereduak ezartzen eta portaera prosozialak
garatzen (Ortiz, 1993).

HAUSNARKETA:
Aurreko guztia kontuan izanda, atxikimendua eta
mendekotasuna gauza bera dira?

Erreferentziak

Ainsworth, M.D., eta Bell, S.M. (1970). Attachment, Exploration and

Separation: Illustrated by the Behaviour of One-Year-Olds in Strange
Situation. Child Development, 41, 49-67.

Bowlby, J. (1969). Attachment and Loss. Vol I: Attachment. Londres: Hogarth

Press. (Gaztelaniaz: El vínculo afectivo. Buenos Aires: Paidós, 1976).

Bowlby, J. (1972). Cuidado maternal y amor. Mexiko: Fondo de Cultura

Económica.

Gonzalo, J.L. (2009). Guía para el apoyo educativo de niños con trastorno de apego.
Buenos Aires: Librosenred.

13
 Atxikimendua ulertzen hezkuntzaren ikuspuntutik

Lebovici, S. (1988). El lactante, su madre y el psicoanalista. Las interacciones

precoces. Buenos Aires: Amorrortu.

López, F., eta Ortiz, M.J. (1999). El desarrollo del apego durante la infancia.
In F. López, I. Etxebarria, M.J. Fuentes eta M.J. Ortiz. Desarrollo afectivo y
social. Madril: Pirámide.

Ortiz, M.J., Fuentes, M.J. eta López, F. (2008). Desarrollo socioafectivo en la

primera infancia. In J. Palacios, A. Marchesi eta C. Coll. Desarrollo psicológico
y educación. 1. Psicología evolutiva. Madrid: Alianza.

Ortiz, M.J. (2000). Atxekimenduaren garapena. Hik Hasi Udako Topaketak.

Schaffer, H.R., eta Emerson, P.E. (1964). The Development of Social Attachments
in Infancy. Monographs of the Society for Research in Child Development, 29 (3),
serial number 94.

Shaffer, D.R. (2000). Desarrollo social y de la personalidad. Madril: Thomson.

14
 Atxikimendua ulertzen hezkuntzaren ikuspuntutik

II: ATXIKIMENDUAREN GARAPENA

ETA ATXIKIMENDU MOTEN ERAGINA
HAURREN GARAPENEAN

1. Atxikimenduaren garapena

Atxikimenduaren garapena ez da automatikoa, eta ez da agertzen haurra

jaiotzen denetik. Nahiz eta atxikimendu-irudiek (gurasoek) haurra jaiotzen
denetik lotura emozional berezi bat senti dezaketen, haurrak denbora gehiago
beharko du atxikimendu hori garatzeko. Haurrean atxikimendua garatu ahal
izateko baldintza batzuk bete behar dira:

 Jaiotzetik dituen gaitasunak sendotuz joan beharko du, hala

nola, pertzepzioa, ikaskuntza, memoria, arreta… Horiei esker,
atxikimendu-irudia ikusi, entzun, usaindu… ahal izango du,
haren itxura, ahotsa, usaina gogoratu eta bereizi, hori guztia
ezinbestekoa baita atxikimendua garatu ahal izateko.
 Irudikapen mentalak sortzeko gaitasuna izan behar du. Hori
aurrekoarekin lotuta dago: haurrak, bere pertzepziorako,
arretarako eta memoriarako gaitasunei esker, inguruko
pertsonei buruzko irudikapen mentalak osatu ahal izango ditu.
 Haren buruaz eta kanpoko pertsonez kontzientzia izan behar
du. Haurrak jakin behar du aurrean duen pertsona beste gizaki
bat dela, agertu eta desagertu arren existitzen jarraitzen duena.
Hau da, Piaget-ek deskribatutako “objektuaren iraunkortasuna”
barneratu beharko du.

Atxikimenduaren garapenaren zenbait fase bereizten dira. Ondoren azalduko

ditugu (Ortiz, 2000):

• 1. fasea: pertsonekiko orientazioa baina zaintzailea bereizi gabe (0-3 hilabete).

Oraindik ezin dugu esan atxikimendua garatu denik, haurrak ez
dituelako bereizten bere zaintzaileak eta beste pertsonak. Argi ikusten da
pertsonenganako interesa erakusten duela, baina hori ez da nahikoa
atxikimendua garatzeko. Egia da oso txikitatik amaren ahotsa eta usaina
bereizten dituela, baina oraindik ez du garatu atxikimendu-irudiaren
ezaugarri iraunkor eta nabarmenak dituen eskemarik, eta erraz nahas
daiteke beste edonorekin.
• 2. fasea: hurbileko pertsonekiko (ahaideekiko) interakzio pribilegiatua, arrotzak
errefusatu gabe (3-7 hilabete). Hilabete horietan argi ikusten dugu

15
 Atxikimendua ulertzen hezkuntzaren ikuspuntutik

familiako kideekin irribarretsuago dagoela, hots gehiago egiten dituela

ahaideekin dagoenean, eta horiek desagertzean protesta-negarra
agertzen dela, eta negar hori errazago gelditzen dela familiako kide
horiek besoetan hartzen dutenean. Hau da, argi ikusten da hurbileko
pertsonak (ahaideak) bereizten eta ezagutzen dituela. Hala ere, oraindik
ez ditu arrotzak errefusatzen, eta arrotz batek zaintza egokiak ematen
badizkio, zaintza horiek gustura onartuko ditu. Ez du larritasunik
erakusten atxikimendu-irudia desagertzen denean. Hobeto esanda,
aurrean duen pertsona (atxikimendu-irudia edo ezezagun bat)
desagertzen denean haserre ager daiteke, baina pertsonekin egotea
gustuko duelako, eta ez atxikimendu-irudia desagertzearen beldur
delako. Azken batean, pertsona da estimulu-iturria, eta hori da haurrak
gustuko duena.

Bestalde, etapa honetan haurraren eta atxikimendu-irudiaren arteko

sinkronia argi eta garbi ikusten da: koordinatuta daude, eta interakzio
horrekin elkarrekin gozatzen dute. Oso garrantzitsua da atxikimendu-
irudiek haurraren erritmoak errespetatzea eta, horrek etenaldi bat
eskatzen duenean, atxikimendu-irudiak hori errespetatzea eta sarkina ez
izatea. “Dantza” bat izango balitz bezala uler dezakegu. Ikus dezagun
egoera bat:

EGOERA AZTERTU:
Ama bere 7 hilabeteko haurrarekin dago jolasean kukuka,
haurrak asko gozatzen duelako horrekin. Bat-batean, haurra
leihora begira gelditu da, begirada galduarekin eta atzamarra
xurgatzen hasi da. Ama alboan gelditu da, beraren zain.

Segundo batzuk pasatu eta gero, haurrak amari begiratu dio, eta irribarre egin
dio, “Jarraitu dezagun jolasten” esango balu bezala. Amak irribarre egin dio, eta
“A! Hemen zaude!!! Berriro jolastu nahi duzu, ezta?”, haurrak irribarre eta hots
egiten duen bitartean. Horrelako “joan-etorriak” sarritan gertatzen dira ama eta
haur horien jolas-saioetan.

Adibide horretan amak haurraren mezuak interpretatzen ikasi du

(”Itxaron pixka batean, lasaitu beharra dut…”), eta horiek errespetatu
ditu (haurraren alboan zain geldituz). Bien arteko koordinazioa egokia
izan da, eta biek lortu dute interakzio horretaz gozatzea.

Ordea, ama horrek ezin izango balu haurraren mezu horiek behar bezala
interpretatu eta, adibidez, haurraren arreta erreklamatuko balu (beraren
aurrean jarriz, ukituz edo soinuak eginez), beharbada haurrak
errefusatuko luke (beste alde batera begiratuz, lekuz aldatuz), eta, hala,
frustrazioa sorrarazi bai amarengan, bai haurrarengan.

16
 Atxikimendua ulertzen hezkuntzaren ikuspuntutik

• 3. fasea: atxikimendua eta arrotzenganako beldurra (8-12 hilabete).

Zazpigarren hilabetearen inguruan atxikimendu-irudiarekiko benetako
atxikimendua garatzen dela esan dezakegu. Orduan, argi eta garbi
ikusiko dugu atxikimendu-irudiarenganako lehentasuna, eta arrotzen
ukapena.
Atxikimendua garatuta izatearen seinalerik argiena “banatzearen
larritasuna” deritzona dugu. Atxikimendu-irudia desagertzen denean,
haurra larritu egiten da: negar eginez, garrasi eginez…, ama (edo horren
papera betetzen duena) berreskuratzeko asmoz. Ama bueltatzen denean,
ordea, lasaitasuna ageri du, eta haren kontaktua eskatzen. Atxikimendu-
irudia segurtasun-oinarri bilakatzen da, eta haren presentziak edo faltak
haurraren esploratzea baldintzatuko dute: atxikimendu-irudia hurbil
dagoenean, haurra lasai dago ingurunea aztertzeko, eta, atxikimendu-
irudia desagertzen denean, haurraren esplorazioa gelditu egiten da.

Bestalde, “arrotzenganako beldurra” agertuko da: lehen atxikimendu-

irudia nahiago bazuen ere, ez zituen arrotzak errefusatzen, baina orain
atxikimendu-irudiaren zaintza eta presentzia baino ez du nahi izango,
eta, horrenbestez, ezezagunak errefusatuko ditu. Ezezagunen aurrean
larritasuna ageriko du. Erantzun mota hori 8. hilabetearen inguruan
agertuko da, eta urtearen bukaeran nabarmen indartuko da.

• 4. fasea: elkarrenganako harremanen garapena (18-24 hilabete). Fase horretan

aurreko hilabeteetan ikusitako larritasuna gutxiagotuz doa apurka-
apurka. Orain haurrak bere atxikimendu-irudia irudikatzeko gaitasuna
du, eta horrek lasaitu dezake. Gainera, fase horretan hizkuntza ere
agertuko da, eta horrek ere egoera berrien aurrean tresna berri batez
baliatzen lagunduko dio: amari hots egin, besteek esaten diotena hobeto
ulertu, eta abar. Haurrak apurka-apurka ulertuko du amaren
desagerpena ez dela atzeraezina izango.

Lau fase horien bukaerak atxikimendu-irudiaren eta haurraren arteko lotura

afektibo sendo baten sorrera dakar. Horrenbestez, haurrak ez dauka
atxikimendu-irudi horren presentziaren eta kontaktu fisiko etengabearen
beharrik, badakielako pertsona hori hor egongo dela behar duenean.

2. Atxikimendu motak

Atxikimenduaren inguruko desberdintasunak aztertzeko lehenengo ikerketak

Ainsworth-ek egin zituen. Ainsworth Bowlby-rekin batera lan egin zuen
psikologo famatu bat izan zen, eta behaketa estandarizatu bat diseinatu zuen,
12-18 hilabeteko haurren eta haien atxikimendu-irudien arteko harremana

17
 Atxikimendua ulertzen hezkuntzaren ikuspuntutik

aztertzeko asmoz. Behaketa horren ondorioz atxikimendu motak bereizten

saiatzen zen. Behaketa-prozedura horri “Egoera arrotza” (Strange Situation)
deritzo, eta gehien erabili den prozedura izan da atxikimendu motak ikertzeko.
Hauxe izango litzateke prozedura:

Behatutako
Faseak Gertaerak
jokabideak
1 Ikertzaileak atxikimendu-irudia eta haurra
sartu ditu jolas-gela batean, eta kanpora
atera da.
2 Atxikimendu-irudia eserita dago haurra Atxikimendu-
jolasten den bitartean. irudia segurtasun-
oinarri gisa
3 Ezezagun bat sartu da gelan, eseri da eta
Ezezagunenganako
atxikimendu-irudiarekin hitz egiten hasi
beldurra
da.
4 Atxikimendu-irudia kanpora doa, eta
Banatzeko
ezezagunak haurra lasaituko du, hura
larritasuna
larritzen bada.
5 Atxikimendu-irudia bueltatu egin da,
haurra agurtu du, eta kontsolatu du, hura Berraurkitzea
urduri badago. Ezezaguna kanpora doa.
6 Atxikimendu-irudia kanpora doa, eta Banatzeko
haurra bakarrik utzi du. larritasuna
7 Ezezaguna sartu da gelara, eta haurra Ezezagun batek
kontsolatzen saiatu da. kontsolatzeko
gaitasuna
8 Atxikimendu-irudia bueltatu da, haurra
agurtu du, eta, beharrezkoa bada, haurra
Berraurkitzea
kontsolatu du eta jostailuekiko interesa
pizten saiatu da.

Taulan ikusten den moduan, fase bakoitzean haurraren zenbait portaera

aztertzen dira, irizpide garrantzitsuenak hauek izanik:

• Larritasuna atxikimendu-irudiarengandik banatzean. Zer egiten du

haurrak atxikimendu-irudia gelatik ateratzen denean? Negarrez hasten
da? Jolasten jarraitzen du? Ezezagunarekin bakarrik gelditzen bada
gelan, berarekin jolasten da? Bakarrik gelditzen bada gelan, bere
emozioak erregulatzeko edo kontrolatzeko gai da?

18
 Atxikimendua ulertzen hezkuntzaren ikuspuntutik

• Atxikimendu-irudiarekin berraurkitzean haurrak erakusten duen

erreakzioa. Atxikimendu-irudia bilatzen du? Bere kontaktua eskatzen
du? Haserre egongo balitz bezala erantzuten du? Atxikimendu-irudiari
zaila egiten zaio haurra kontsolatzea?

• Atxikimendu-irudia segurtasun-oinarri gisa hautematea ingurunea

arakatu ahal izateko. Atxikimendu-irudia gelan dagoenean, haurrak jolas
egiten du? Ingurunea arakatzen du? Lasai ikusten da edo atxikimendu-
irudiaren menpe dago? Atxikimendu-irudia desagertzen denean,
haurraren jolasa desagertzen da? Berriro jolasean hasten da?

• Haurraren erreakzioa ezezagun batekin dagoenean. Nola erantzuten du

haurrak ezezagun bat gelan sartzen denean: atxikimendu-irudia bilatzen
du? Atxikimendu-irudiaren erreferentzia soziala bilatzen du? Nola
erantzuten du haurrak, ezezagunarekin bakarrik gelditzen denean?
Negar egiten du? Harekin jolasten da? Ezezagunak haurra kontsolatzea
lortzen du?

“Egoera arrotz”aren adibide bat ikusteko, joan esteka honetara:

http://www.youtube.com/watch?v=JsYdzdIg6OM

Ainsworth-en taldeak (1978) haurren erantzun guztiak kontuan hartu zituen,

eta lehenengo sailkapen bat egin zuen, hiru atxikimendu mota garrantzitsu
bereiziz: atxikimendu segurua, larritasun handiko atxikimendu anbibalentea
eta atxikimendu ekiditezkoa (Garrido-Rojas, 2006; Ortiz, 2000).

a) Atxikimendu segurua

Atxikimendu mota hori barneratu duten haurrek, atxikimendu-irudia hurbil

dagoenean, ingurunea aktiboki arakatzen dute: jolas egiten dute,
esploratzeko gai dira, eta mundu berriak ezagutzeko guztiz irekiak daude.

Atxikimendu-irudia desagertzen denean, esplorazioa ahuldu egiten da eta

larritasuna nabarmena da, nahiz eta larritasun hori maila desberdinetakoa
izan daitekeen.

Atxikimendu-irudia bueltatzen denean, haurra erraz lasaitzen du. Haurrak

poztasuna adierazten du, eta atxikimendu-jokabideak nabariak dira, haren
kontaktua eta arreta bilatzen baitu. Gainera, haurra laster has daiteke berriro
ingurunea esploratzen. Atxikimendu-irudiaren (edo zaintzailearen) eta
haurraren artean berotasuna, konfiantza eta segurtasuna nabariak dira.

19
 Atxikimendua ulertzen hezkuntzaren ikuspuntutik

Haurren % 65-70 daude talde honetan.

b) Larritasun handiko atxikimendu anbibalentea

Izenburuak berak adierazten duen bezala, atxikimendu mota hori garatu

duen haurrak larritasun handia adierazten du, eta ez da atxikimendu-
irudiarengandik urruntzen, eta, hura aurrean egon arren, oso esplorazio
gutxi egiten du: atxikimendu-irudiaren “begirale edo zaintzailea” izango
balitz bezala ageri da.

Atxikimendu-irudia desagertzen denean, haurrak larritasun handia bizi du,

eta hura bueltatzean erreakzio anbibalenteak erakusten ditu: alde batetik,
hurbiltasuna eta kontaktua bilatzen saiatzen da, baina, beste alde batetik,
ama bada kontaktu hori bilatzen duena, haren aurka azaltzen da eta
kontaktu hori errefusatuko du. Gainera, ez da esploraziora bueltatuko,
atxikimendu-irudia berriro “galtzeko” beldurra duelako. Anbibalentzia,
haserrea eta kezka edo urduritasuna nabariak dira.

Atxikimendu segurua garatu duen haurrarekin konparatuta, atxikimendu-

irudiari edo zaintzaileari oso zaila egingo zaio atxikimendu anbibalentea
duen haurra kontsolatzea.

Atxikimendu mota hori garatu duten haurretan oso presente dagoen emozio
bat beldurra izango da: Kochanska-ren (2001) ikerketa batean ikusi zen
bezala, haur horiek maizago erantzuten dute beldurrarekin, ez soilik
estimulu beldurgarrien aurrean, baita estimulu pozgarrien aurrean ere.

Talde honetan, haurren %10-15 kokatzen da.

c) Atxikimendu ekiditezkoa

Haur horiek larritasun maila oso baxua erakusten dute, baina horrek ez du
esan nahi ez dutenik larritasunik sentitzen. Kanpotik ikusten dena zera da:
haur lasaiak direla, emozionalki kontrolatuak eta atxikimendu-irudiaren
kontaktua saihesten dutela.

Atxikimendu-irudia desagertzen denean, ia ez dute protestarik adierazten,

jolasten jarraitzen dute, eta hura bueltatzean ez dute haren kontaktua
bilatzen. Ezezagunen aurrean ere ez dute ardurarik azaltzen, eta ez dira
gehiegi larritzen horien presentziagatik. Badirudi erantzun afektiboak
moztuta daudela, eta haur horiek “buruaskiak” direla oso txikitatik. Hau da,

20
 Atxikimendua ulertzen hezkuntzaren ikuspuntutik

sasisegurtasun bat garatzen dute.

Hala ere, badirudi hoztasun eta emozio-ez hori fatxada bat baino ez dela,
zeren eta, ikerketen arabera, haur horien zeinu fisiologikoetan nabaritu
egiten da larritasuna: aktibazio fisiologiko hori denbora luzean mantentzen
da atxikimendu segurudun haurrekin konparatuta (Ahnert, Gunnar, Lamb
eta Barthel, 2004; Byng- Hall, 1995; Sroufe eta Waters, 1977).

Atxikimendu anbibalentean emoziorik nabarmenena beldurra bazen,

ekiditezko atxikimendua ageri duten haurretan emozioen ukapena da
(Consedine eta Magai, 2003).

Urtebeteko haurren % 20k mota honetako atxikimendua garatu ohi du.

Urte batzuk geroago, Ainsworth-en sailkapen hori osatzen saiatu ziren beste
ikertzaile batzuk agertu ziren, eta beste atxikimendu mota bat ere aipatu zuten:
atxikimendu nahasia (Main eta Solomon, 1986, 1990). Mota hori atxikimendu
anbibalentearen eta ekiditezkoaren arteko konbinaziotzat jo daiteke. Haurra
desorientatuta dago: atxikimendu-irudia hurbiltzea nahi duela dirudi, baina
hurbilketa hori lortzen duenean haren begirada eta kontaktua saihesten ditu;
era berean, arrotzaren aurrean beldurtzen bada, atxikimendu-irudiarengandik
ere aldentzen da. Atxikimendu-irudiarekin berraurkitzen denean, portaera
desantolatuak erakusten ditu, haren kontaktua eskatuz baina gero hori
errefusatuz. Ikerketen arabera, eredu horretako haurrek utzikeria edo tratu
txarrak bizi izan dituztenak dira.

Hala ere, aurretik azaldu dugun bezala, atxikimendua haurraren eta

atxikimendu-irudiaren arteko interakzioaren ondorioa da; beraz, atxikimendu
motak aztertzean, atxikimendu-irudiaren portaerak eta jarrerak ere aztertzea
ezinbestekoa izango da, atxikimendu motak eta haurraren portaerak eta
jarrerak hobeto ulertu ahal izateko.

Nolakoak dira, beraz, atxikimendu segurua, anbibalentea eta ekiditezkoaren

garapena bultzatzen duten atxikimendu-irudiak?

a) Atxikimendu seguruan, atxikimendu-irudi eraginkorrak daude,

haurraren beharrak interpretatzeko gai direnak, eta horiek
kontsolatzeko eta lasaitzeko gai direnak (Perris, 2000). Zaintzaile horiek
ez dute “maitasuna kentze”aren metodoa erabiltzen hezkuntza-metodo
gisa; ez dago mehatxurik.

b) Atxikimendu anbibalentean, hitzak berak esaten duen bezala, zaintzaile

21
 Atxikimendua ulertzen hezkuntzaren ikuspuntutik

anbibalenteak aurkitzen ditugu, eta zaila da jakitea horiek nola

erantzungo duten. Batzuetan zaintzaile horiek haurraren kontaktua
bilatzen dute, baina haurraren beharrak kontuan izan gabe (sinkronia
falta nabaria da), beste batzuetan kontaktua saihesten dute, eta haurrari
zaila egiten zaio zaintzailearen portaerak ulertzea eta iragartzea.
Haurrak negarraren edo protestaren bidez batzuetan bere atxikimendu-
irudiaren hurbiltasuna eta kontaktua lortzen duenez, portaera horiek
indartu eta mantendu egiten dira.

c) Atxikimendu ekiditezkoan, haurrak bere atxikimendu-irudiarengandik

ikasi du emozioak gordetzen: zaintzaile horrek adierazpen afektiboak
errefusatu ditu, eta haurrak hori zigor gisa bizi du. Ondorioz, haurrak
adierazpen afektibo horiek ekidingo ditu. Haurrak zaintzailearen arreta
eskatzean haren haserrea baino ez badu lortu, haurra portaera hori ez
errepikatzen saiatuko da. Portaera horiek ez errepikatzean,
zaintzailearen haserrea desagertzen bada, haurrak aterako duen
ondorioa zera izango da: emozioen espresioa kaltegarria dela izango da
(Crittenden, 1995). Atxikimendu-irudiak ez du sentsibilitaterik
erakusten haurraren sentimenduekiko, eta haurraren kontaktua
saihesten du. Haurraren tristuraren aurrean beste alde batera begiratzen
du, eta, hala, haurra bere egoera emozionala aldatzera, ezkutatzera eta
distortsionatzera behartzen du. Hau da, atxikimendu-irudiak eragina du
haurraren egoera emozionalean. Hezkuntza-estrategiei dagokienez,
zaintzaile horiek sarritan erabiltzen dituzte zigorra eta “maitasuna
kentze”aren metodoa (mehatxua) (Magai et al., 2000).

Hala ere, kontuan izan behar da atxikimendu-irudiaren portaera ez dela

atxikimenduaren garapena baldintzatzen duen aldagai bakarra; haurraren
ezaugarriak (tenperamentua, esate baterako), ingurunea, faktore estresagarriak
eta familiaren ezaugarriak ere kontuan hartu behar dira (De Wolff eta
Ijzendoorn, 1997).

HAUSNARKETA:
Atxikimendu mota desberdinen garapenean bai haurraren
bai atxikimendu-irudiaren portaeren garrantzia ikusi dugu.
Irakaslearen papera kontuan hartuz, zer puntutaraino izan
daiteke garrantzitsua nire historia pertsonala (nik bizitako
atxikimendu-esperientziak) nire gelako haurrei ematen
diedan zaintzan? Zer motatako harremanak ditut nik haur
horiekin? Nolako eredu mentala eratzen ari dira nitaz?

22
 Atxikimendua ulertzen hezkuntzaren ikuspuntutik

3. Atxikimendu moten garrantzia haurren garapenean

Atxikimendu mota desberdinak garatu dituzten haurren eta atxikimendu-

irudien ezaugarriak aztertu ditugun arren, atxikimendu mota horien ondorioak
ere aztertu behar ditugu. Zer-nolako eragina du atxikimenduaren garapenak
haurraren geroko egokitze pertsonalean eta giza garapenean?

• Atxikimendu segurua garatu duten haurrek segurtasun gehiago izango

dute beren gizarte-harremanetan, errazago egiten zaielako inguruko
pertsonen portaerak iragartzea, interpretatzea eta ulertzea (Gonzalo,
2009). Horrela, beren emozioak ere hobeto erregulatzen dituzte, eta
errazago egingo zaie lagunak egitea eta horiekin erlazionatzea.

Ikerketen arabera, gainera, haur horiek antsietate eta depresio maila

baxuagoak izaten dituzte, beste mota bateko atxikimenduak garatu
dituzten haurrekin konparatzen baditugu (Muris, Mayer eta Meester,
2000).

• Atxikimendu anbibalentedun haurretan larritasun eta dependentzia

maila handiak nabaritzen dira. Haur horiek beste haurrekin eta
helduekin erlazionatzean, horien gertutasuna eta onespena bilatzen dute
behin eta berriz, “lapak bezala” besteei itsatsiz. Errefusatuak izateko
beldur handia dute, eta hori ekiditeko besteen esanetara egoteko prest
daude.

Taldean daudenean, besteak haur horien presentziaz ohartzen dira

besteen arreta eskatzen dutelako behin eta berriz:

- Batzuetan haur horiek haserrearen eta erasoen bidez lortzen dute

besteen arreta, eta zaintzaileetan antsietatea eta eraginkortasun
faltaren sentimendua sorrarazi. Horrek, aldi berean, zaildu egiten
du haur horienganako atxikimendu-portaerak erakustea, asezinak
diruditelako.
- Beste batzuetan babes falta islatzen dute besteen arreta lortzeko, eta
biktimaren papera hartzen dute. Besteen esanetara ageri dira beti,
edo oso xarmangarria dira denekin, baita ezezagunekin ere.

Portaera bat edo bestea erakutsi arren, asmoa beti da berdina: besteak
berari begira edo adi egotea.

• Atxikimendu ekiditezkoa garatu duten haurrentzat, “ona” eta “txintxoa”

izatea buruaskia izatean eta eskaera gutxi egitean datza. Perfekzionistak
izan daitezke, haien interesak eta ardurak emozioetan egon beharrean,

23
 Atxikimendua ulertzen hezkuntzaren ikuspuntutik

objektuetan, jardueretan edo gauzetan fokaliza daitezkeelako, gauzak eta

jarduerak ez direlako mehatxagarriak baina bai ordea emozioak. Hala
ere, kanpotik gogorrak eta independenteak diruditen arren, ikerketa
kliniko askotan ikusi denez, autoestimua oso baxua izan dezakete
(Barudy eta Dantagnan, 2005). Autore horien arabera, haur horien
bizipenak gaitzespen eta sintonia emozional-ezarenak izan direnez,
horrek ez die segurtasun pertsonalik eman, ezta besteenganako
segurtasunik ere, zeren balio eskasa dutela sinetsarazi baitie.

Gizarte-harremanetan (lagunekin, irakasleekin, eta abar) ez dute

intimitaterik nahi, eta ekidin egingo dute. Ez dute modu irekian haserrea
adieraziko, baizik eta modu pasiboan. Oro har, emozio guztien
adierazpena oso pobrea izango da. Beren emozioak ulertzeko zailtasunak
dituztenez, besteen emozioak ere ulertzen zailak egingo zaizkie; beraz,
enpatiarako zailtasunak ere izango dituzte.

Erreferentziak

Ahnert, L., Gunnar, M., Lamb, M., eta Barthel, M. (2004). Transition to Child
Care: Associations with Infant-Mother Attachment, Infant Negative Emotion
and Cortisol Elevations. Child Development, 75, 639-650.

Ainsworth, M., Blehar, M., Waters, E., eta Wall, S. (1978). Patterns of
Attachment: A Study of the Strange Situation. Hillsdale, N.J.: Erlbaum.

Barudy, J., eta Dantagnan, M. (2005). Los buenos tratos a la infancia.

Parentalidad, apego y resiliencia. Bartzelona: Gedisa.

Byng-Hall, J. (1995). Creating a Secure Family Base: Some Implications of

Attachment Theory for Family Therapy. Family Process, 34, 45-58.

Consedine, N., eta Magai, C. (2003). Attachment and Emotion Experience in

Later Life: the View from Emotions Theory. Attachment & Human
Development, 5, 165-187.

Crittenden, P. (1995). Attachment and Psychopatology. S. Goldberg, R. Muir

eta J. Kerr. John Bowlby’s Attachment Theory: Historical, Clinical and Social
Significance. New York: The Analytic Press.

De Wolff, M., eta Ijzendoorn, M. (1997). Sensitivity and Attachment: a Meta-

Analysis on Parental Antecedents of Infant Attachment. Child Development,
68, 571-591.

Garrido-Rojas, L. (2006). Apego, emoción y regulación emocional.

24
 Atxikimendua ulertzen hezkuntzaren ikuspuntutik

Implicaciones para la salud. Revista Latinoamericana de Psicología, 38(3), 493-

507.

Gonzalo, J. L. (2009). Guía para el apoyo educativo de niños con trastorno de

apego. Buenos Aires: Librosenred.

Kochanska, G. (2001). Emotional Development in Children with Different

Attachment Histories: The First Three Years. Child Development, 72, 474-490.

Magai, C., Hunziker, J., Mesias, W., eta Culver, L. (2000). Adult Attachment
Styles and Emotional Biases. International Journal of Behavioral Development,
24, 301-309.

Main, M., eta Solomon, J. (1986). Discovery of an Insecure

Disorganized/Disoriented Attachment Pattern: Procedures, Findings and
Implications for Classification of Behavior. T. Brazelton eta M. Yogman.
Affective Development in Infancy (95.-124. or.). Norwood: Ablex.

Main M., eta Solomon, J. (1990). Procedures for Identifying Infants as

Disorganized/Disoriented during the Ainsworth Strange Situation. M.T.
Greenberg, D. Cicchetti, eta E.M. Cummings. Attachment in the preschool years
(121.-160. or.). Chicago: Chicago University Press.

Muris, P., Mayer, B., eta Meesters, C. (2000). Self-Reported Attachment Style,
Anxiety, and Depression in Children. Social Behavior and Personality, 28, 157-
162.

Perris, C. (2000). Personality-Related Disorders of Interpersonal Behaviour: a

Developmental-Constructivist Cognitive Psychotherapy Approach to
Treatment Based on Attachment Theory. Clinical Psychology and
Psychotherapy, 7, 97-117.

Ortiz, M.J. (2000). Atxikimenduaren garapena. Hik Hasi Udako Topaketak.

Sroufe, A., eta Waters, E. (1977). Attachment as an Organizational Construct.

Child Development, 48, 1184-1199.

25
 Atxikimendua ulertzen hezkuntzaren ikuspuntutik

III: EGOKITZE-EPEA
ATXIKIMENDUAREN TEORIA
ABIAPUNTUTZAT HARTUZ

1. Egokitze-epea: zergatik da garrantzitsua?

Azken urteotan, eskoletan egokitze-epe bat ezarri da, haurraren eta bere
atxikimendu-irudien arteko banatze-prozesua errazteko asmoz.

Eskolara hasteak haur askorentzat gurasoengandik lehenengo aldiz banatzea

dakar. Haur batzuk egon dira jada gurasoengandik bananduta egunean ordu
batzuk, eta amona-aitonek edo beste zaintzaile batzuek ere zaindu dituzte. Hala
ere, haur guztientzat eskolara hasteak egoera eta testuinguru berri batera
egokitzea dakar. Beraz, denek beharko dute egokitze-aldi bat, trantsizio-etapa
guztietan gertatzen den bezala. Ez al dugu helduok ere denborarik behar
lanpostu berri batera edo bizileku berri batera egokitzeko?

EGOERA AZTERTU:
Ikerrek urte bi ditu, eta aurten hasi da haur-eskolan. Lehenengo
egunean, ama bazihoala ikustean negarrez eta garrasika hasi
zen, eta gosari guztia goitikatu eta arropa guztia zikindu zuen.
Amak, orduan, haurra hartu eta etxera eraman zuen.
Hala ere, hurrengo egunean egoera berbera errepikatu zen.
Zer egin dezakegu horrelako egoera baten aurrean? Haurrak
gonbitoa eragin dezake etxera joateko helburuarekin? Zer egin
behar du irakasleak? Eta amak?

Aurreko adibidean ikus daitekeenez, oso garrantzitsua izango da nola jokatzen

duten gurasoek eta irakasleek haurraren larritasunaren aurrean.

Egokitze-aldiko ezaugarriak aztertu aurretik, garrantzitsua da ezagutzea zer

motatako portaerak erakusten dituzten haurrek banatze horietan, portaera
horiek hobeto ulertzeko asmoz.

- Larritasuna. Haurrak ezin du ulertu zergatik bere gurasoek utzi behar

duten leku ezezagun horretan, pertsona ezezagunekin: Ez al naiz egon
ondo orain arte etxean, etxekoekin? Zer gertatzen ari da? Ez naute maite?
Hemen utziko naute? Noski, haurrek ez dituzte helduon gaitasunak
beren emozioak erregulatzeko eta emozio horiek modu egokian
bideratzeko eta adierazteko. Haurrei emozioek gainezka egiten diete,

26
 Atxikimendua ulertzen hezkuntzaren ikuspuntutik

eta ezin dituzte kontrolatu. Benetako larritasuna sentitzen dute, eta

hori ulertu behar dugu. Guztiz normala da, baina baita erreala ere. Ezin
dugu ez ikusia egin.

- Portaera erregresiboak ager daitezke; hala nola, atzamarra

hurrupatzea, txupetea edo biberoia erabiltzeari utzi bazion berriro
horiek eskatzea, esfinterrak kontrolatzen bazituen berriro pixa gainean
egiten hastea, haur txikiagoak bezala hitz egiten hastea… Gainera,
gerta daiteke, gelako beste haur batzuk ikustean portaera horiek egiten
(adibidez, txupetea eskatzen), haiek ere portaera horiek errepikatzea.

Askotan ikus dezakegu mendekotasun handiagoa erakusten hasten

direla: lehen bakarrik egiten zituzten jardueretan, orain laguntza
eskatzen dute. Horren atzean dagoen mezua hau litzateke: “Ez zara
konturatzen oraindik txikiegia naizela eta zure laguntza behar dudala?”.

Hala ere, askotan ikusiko dugunez, haurrek aurrerapauso bat eman

aurretik atzerapausoak ere ematen dituzte, beren burua prestatzen
egongo balira bezala egoera berrira moldatzeko. Lasterketa bat hasi
aurretik egiten den bezala, irten aurretik abiadura hartu nahian egongo
balira bezala.

- Jan edo lo egin nahi ez izatea. Jateak edo lo egiteak etxeko oroitzapenak
dakarzkie haurrei, eta horrek berriro tristura eta larritasuna sorrarazten
dizkie. Gainera, eskolara hasten diren lehenengo asteetan urduriago
daudenez, zailagoa da lo hartzea edo jatea. Hala ere, beste haur
batzuek beren urduritasuna beste modu batera isla dezakete; adibidez,
asko janez.

Lo gaudenean ez dakigu zer gertatzen den gure inguruan; beraz,

haurrek pentsa dezakete lo hartzeagatik bere gurasoek ez dituztela
bilatuko eta ez dituztela etxera eramango. Horregatik, lo egiteko
erresistentzia asko erakuts dezakete. Hori izan daiteke Garaziren
kasua:

27
 Atxikimendua ulertzen hezkuntzaren ikuspuntutik

EGOERA AZTERTU:
Garazik ez du eskolan lo egin nahi, negarrez hasten da, eta ez dago
modurik. Irakaslea haurra lasaitzen saiatu da (laztanak eginez,
abestuz, eta abar), baina ez du ezer lortu.
Irakasleak azkenik temati ez jartzea erabaki zuen, eta haurrari
jolasten utzi zion bazkalostean, beste haurrak lo zeuden bitartean.
Garazi, nekaturik, lo gelditu zen bere jostailuen artean. Horrela, egun
batzuk igaro eta gero, egoera errepikatzen zela ikusirik, Garazik
onartu zuen beste umeekin batera logelara joatea, eta besteekin
batera siesta egiten hasi zen.

- Etxetik jostailuren bat eraman nahi izatea. Objektu horiek segurtasuna

ematen diete haurrei, eta etxekoengandik banatzeko prozesua erraztu
(Bassedas, Hughet eta Sole, 2003).

Ez da arraroa egunean zehar hainbat aldiz behar

izatea objektu horiek ukitu, usaindu, ikusi…
Jolasten egon daitezke, eta bat-batean etxetik
ekarri duten jostailua hartzen dute, edo, jolastokira
joateko ordua edo siestako ordua heltzen denean,
berriro jostailua hartzen dute.

Baina ez zaigu guri ere antzeko zerbait gertatzen etxetik urrun

gaudenean? Etxekoen argazkiak eramaten ditugu noizean behin
begiradatxo bat emateko, edo telefonoz etxekoekin hitz egin behar
izaten dugu. Beraz, askotan haurrak eta helduok ez gara hain
desberdinak egoera arrotzen aurrean.

Horrenbestez, egokitze-epearen helburua haurrei trantsizio-fase hau erraztea

da, eta horretarako gurasoen eta irakasleen papera oso garrantzitsua izango da.

a. Gurasoen eta irakasleen arteko komunikazioa

Ibañez Sandín-ek (2003) azaltzen duen bezala, gurasoen eragina oso

garrantzitsua izango da, haiek eskolari eta irakasleei buruz duten iritziak
baldintzatuko baitu seme-alaben egokitzapena. Beraz, gurasoen
pentsamenduak, beldurrak, larritasunak, ardurak… ezagutzea garrantzitsua
izango da. Horretarako, egokitze-epea hasi aurretik gurasoekin bilera bat egitea
komenigarria da, eta, behin haurra eskolara hasita, gurasoekin komunikazio
egokia izaten saiatu beharko dugu. Gurasoei ondo azaldu beharko zaie
egokitze-epea nola egingo den gure eskolan, eta horiek haren garrantzia ulertu

28
 Atxikimendua ulertzen hezkuntzaren ikuspuntutik

beharko dute. Gainera, gurasoek haurrari buruzko informazio garrantzitsua

emango digute, oso erabilgarria izango zaiguna haur bakoitzaren egokitze-aldia
prestatzeko, ulertzeko eta errazteko.

Lehenengo bileran gurasoei egin diezazkiekegun galderak

(Balaban, 2000tik egokitua)

- Zergatik erabaki duzue orain ekartzea haurra eskolara?

- Badu anai-arrebarik? Haur-eskolara, ikastetxera… doaz?
- Nork zaindu du orain arte zuen seme/alaba? Zenbat pertsonak zaindu dute orain
arte? Nola erantzuten du banaketen aurrean? Nola erantzuten duzue zuek? Nola
sentitzen zarete, beste pertsona batekin utzi behar duzuenean haurra?
- Inoiz bakarrik gelditu izan da haurra, nahigabe, adibidez, supermerkatuan? Nola
erantzun zuen?
- Inoiz gelditu da etxetik kanpo lo egiten, adibidez, aitona-amonen etxean, edo lagun
batzuen etxean? Nolakoa izan zen esperientzia?
- Zein izan da banatuta egon zareten denbora luzeena?
- Zuen seme/alabaren orain arteko garapenari buruz zer informazio jakin beharko
genukeela uste duzue?
- Nolakoa da haren eguneko errutina?
- Nola deskribatuko zenukete zuen haurra? Nolakoa da beste haur batzuekin?
Nolakoa da haserretzen denean? Zerk haserretzen du? Eta beldur denean? Zerk
beldurtzen du? Eta pozik dagoenean? Zerk pozten du?
- Zeintzuk dira haren jostailu, jolas, ipuin… gustukoenak?
- Badu jostailu, mantatxo, pelutxe… “berezi”rik?
- Nola errekuperatzen da haurra tentsio emozionalaren ostean?
- Zer azaldu diozue eskolari buruz?
- Nola espero duzue joango direla lehenengo egun hauek?
- Zer iritzi duzue egokitze-epeari buruz? Beharrezkoa iruditzen zaizue?
- …

Elkarrizketa horietan hurbiltasuna eta konfiantza transmititu behar diegu

gurasoei; bestela, haien guraso-lana zalantzan jartzen dugula senti dezakete.

Zer “mezu” edo “aholku” eman gurasoei? Laburki, hauek izan daitezke
gurasoek jakin beharreko oinarrizko “aholku” batzuk:

• Ahal den neurrian, gurasoek eraman eta batuko dute umea. Haurrak
jakin behar du nork eramango duen eskolara, nor joango den haren
bila… horrek segurtasuna ematen diolako. Bere bizitzan zer gertatuko
den aurrez jakingo du, eta horrek egoera kontrolpean dagoela
sentiarazten dio. Haurrek eguneroko bizitza antolatua eta errepikakorra
behar dute, egoera baten ostean zer datorren jakiteak segurtasuna
ematen dielako. Haien eguneroko erritmoa kaotikoa izango balitz, oso

29
 Atxikimendua ulertzen hezkuntzaren ikuspuntutik

kaltegarria izango litzateke haientzat, eta segurtasun-eza, urduritasuna

eta larritasuna sorraraziko lituzke. Guri ere, bizitza ordenatu batek
lasaitasuna ematen digu, ezta?

• Egokitze-aldia apurka-apurka egingo da. Eskola bakoitzean prozedura

zertxobait alda daiteke, baina azken finean oinarrizko helburua berdina
da: haurrari nahiz gurasoei egokitze-prozesua erraztea. Apurka-apurka
egitearen arrazoia haurra segurtasuna bereganatuz joatea da,
testuinguru berria ezagutzea, bere etxekoak hurbil sentituz. Etxekoak ere
lasai ikusteak prozesua erraztuko du.

• Itxaropen errealistak eman haurrari. Gurasoek eskola zer den azalduko

diote lehenago haurrari: kanpotik ikusi, handik paseatzera joan…
Horrela, haurrak ahalik eta irudi mental errealistena eraiki ahal izango
du. Beste haur batzuk ikustean handik sartzen eta ateratzen, haur asko
daudela ikusiko du.

• Ez mehatxatu eskolarekin. Nahiz eta batzuetan entzun diezaiekegun

guraso batzuei haurrak “mehatxatzen” eskolarekin (“Ez baduzu
bazkaria bukatzen, eskolara botako zaitut”), hori ekidin behar dutela
esan behar diegu. Eskola ez da zigor bat, ez da mehatxagarria.

• Haurra agurtu baina ez luzatu gehiegi agurrak. Askotan gurasoek

agurrak luzatzen dituzte, haiei ere asko kostatzen zaielako
haurrengandik banatzea. Baina agurra luzatzen ari direnean, haurrari
ematen dieten mezua zera da: “Joan behar dut, baina apur batean
geldituko naiz, ni ere ez nagoelako seguru hemen utzi nahi zaitudan ala
ez”. Hau da, ez diote segurtasuna eta konfiantza transmititzen haurrari.

Hala ere, haurra agurtzea garrantzitsua da. Guraso batzuek “alde egiten
dute” haurra distraitzen denean, eta gero, haurra gehiago larritzen da,
“engainatua eta abandonatua” sentitzen delako, eta hurrengo egunetan,
gauza bera gertatzeko beldurrez, ez du ama/aitarengandik banatu
nahiko. Ez da segurtasuna emateko modu egokiena; beraz, hala azaldu
beharko diegu gurasoei.

• “Laster bueltatuko naiz”. Ondo dakigu haur txikiek ez dutela oraindik

denboraren nozioa barneratuta, baina eduki ditzakete (adinaren arabera)
denbora-erreferentzia batzuk: goizean jaiki eta gero gosaldu egiten
dutela, gero eskolara doazela, bazkaldu eta gero siesta egiten dutela,
siesta egin eta gero askaria hartzen dutela… Erreferentzia horiek
erabiltzea egokia izan daiteke, haurrek beren bizitza iragarri ahal
izateko. Gurasoak esaten badio bazkaldu eta gero bueltatuko dela bera

30
 Atxikimendua ulertzen hezkuntzaren ikuspuntutik

jasotzera, haurrak badu erreferentzia bat, eta badaki bazkaldu baino

lehen ez dela ama edo aita bueltatuko. Hori bai, esandakoa betetzea oso
garrantzitsua izango da, haurra “engainatua” eta “abandonatua” ez
sentitzeko.

• Irakasleenganako konfiantza transmititu. Haurrek, ingurunea aztertzen

daudenean eta egoera baten aurrean zer egin ez dakitenean,
atxikimendu-irudien erreferentzia bilatzen dute (erreferentzia hori
bilatzeari “erreferentzia sozial” deritzo). Atxikimendu-irudiak beldurrez
erantzuten badu, haurrak ere horrela erantzungo du. Atxikimendu-
irudiak, ordea, konfiantzaz eta lasaitasunez erantzuten badu, haurrak
egoera edo ingurunea segurua eta konfiantzazkoa dela hautemango du.
Gurasoei hori azaltzea oso garrantzitsua izango da, eta, guretzat,
konfiantza hori transmititzea, zeregin garrantzitsu bat.

Bukatzeko, gogoan izan behar dugu gurasoak haurra jasotzera datozenean

gelara denbora hartu behar dugula haiekin egoteko eta eguna nola joan den
azaltzeko. Informazio hori jasotzea eskertuko dute, eta irakaslearen aldera
segurtasuna eta konfiantza hartuz joango dira. Gainera, une horiek egokiak
izaten dira irakasleak ere haiei galdetzeko haurraren inguruan (“Horrelakorik
egiten du etxean ere?”, “Zuek etxean zer egiten duzue haurrak portaera hau
erakusten duenean?”…).

b. Gelako lana egokitze-epean, atxikimenduaren teoriak

kontuan izanik

Bai egokitze-epean, bai hurrengo asteetan eta ikasturte osoan ere, garrantzi
handia eman beharko diogu haurraren eta hezitzaileon arteko harremanari.
Eskolako curriculuma egokiro lantzeko, harremana lantzea ezinbestekoa izango
da. Gainera, atxikimenduaren teoriei buruz ikasitakoa kontuan izanda,
harremanek paper protagonista hartzen dute: haurrek irakaslearengandik
segurtasuna eta gertutasuna jasotzen badute, oinarriak eraikitzen egongo gara
beste hainbat eduki landu ahal izateko gelan.

Beraz, nola landu dezakegu haurraren eta irakaslearen arteko harreman hori?
Sendotasunez, maitasunez eta pazientziaz (Gonzalo, 2008):

- Lehenengo egunetan malgutasuna eta maitasuna transmititu

Lehenengo egunak asko zaindu behar ditugu, harreman guztietan esaten

den bezala, “lehenengo inpresioa” oso garrantzitsua delako. Harrera
irribarretsu, lasaitasunez, gozotasunez eta berotasunez egingo dugu, giro

31
 Atxikimendua ulertzen hezkuntzaren ikuspuntutik

atsegina sorraraziz.

Haurrak malgutasuna eta aldi berean sendotasuna nabaritu behar du.

Nola? Malgua izateak ez du esan nahi permisiboak izan behar dugunik:
gelan arau batzuk daude eta horiek bete behar dira, baina aldi berean
haur bakoitza desberdina dela eta haien beharretara moldatzeko gai
garela ere hauteman behar dute. Lehenengo egun horietan malguak
izatea garrantzitsua izango da: haur bakoitza behar desberdinekin dator,
bere banatze-esperientziekin, atxikimendu-harreman eta atxikimendu
mota desberdinekin… Eta horiek ezagutzea eta kontuan hartzea
komenigarria izango da. Haur bakoitzaren denborak eta erritmoak
errespetatu behar ditugu.

Azken finean, haurren atxikimendu-irudi bihurtuko gara denborarekin;

beraz, aurretik ikusi ditugun atxikimendu segurudun baldintzak
betetzen saiatu beharko dugu. Hori dela eta, sendotasuna transmititzen
dugunean, arau argi eta garbiak transmititzen ditugu, eta horrek haurrari
segurtasuna ematen dio, gure portaeraren eta erantzunen iragarpenak
egin ahal izango dituelako.

Aldi berean, maitasuna transmititzen badugu, haurra den bezalakoa

onartzen dugula adierazten ari gara, hau da, gure onarpena eta
maitasuna merezi dituela, nahiz eta negar egin, haserre etorri eskolara,
edo pixa egin praketan.

Hala ere, lehenengo egunetan “maitasuna” transmititzeko modua

kontrolatu beharko dugu, haur askok ez dutelako onartuko gure
gertutasuna, beren “atxikimendu-irudia” baino ez dute nahiko eta.
Beraz, lehenengo egun horietan haurrak eskatzen digun distantziak
errespetatzea komeni da, “inbaditzaileegiak” izan gabe.

- Ez erabili mehatxurik.

“Ez baduzu janaria bukatzen, ama ez da etorriko”, “Negar egiten baduzu,

besteek barre egingo dizute”, “Ez baduzu lorik egiten, triste jarriko naiz”…
horrelako mehatxuak ekidin behar ditugu. Ezin dugu gure harremana
baldintza gisa ezarri haurraren portaera bat lortzeko: gure harremana
baldintza gabekoa da. Ezin dugu ezta haien atxikimendu-irudien
baldintzagabezia zalantzan jarri: haiek beti etorriko dira haurra jasotzera.

Horrelako mehatxuak erabiliz haurraren segurtasun-eza areagotu baino

ez dugu egiten.

32
 Atxikimendua ulertzen hezkuntzaren ikuspuntutik

- Haurra gelako partaide egin.

Espazioa ezagutzeak ere segurtasuna emango dio haurrari. Beraz,

lehenengo egunetan haurrari gure gelako txokoak erakutsiko dizkiogu:
berak erabil ditzakeen armairu, jostailu eta lekuak, eta erabili edo ukitu
ezin dituen beste toki edo objektuak. Haurrak, gero, bere etxekoei erakutsi
ahal izango dizkie bere “txoko edo leku berriak”, toki berri horien partaide
sentituz.

- Haurraren sentimenduak ulertu eta horiek modu egokian adierazten lagundu.

Haurrek beren sentimenduak ulertzen ditugula hauteman behar dute.

Adibidez, atxikimendu ez-segurua garatu duten haurrek beren
sentimenduak (banatzeak dakarren tristura, haserrea…)
oldarkortasunaren bitartez adieraz ditzakete; maiz, zigorra bilatzen dute,
beren bizitzan horrela ikasi dutelako besteen arreta lortzen. Argi ikusi
behar dute guk ez diegula minik egingo, baina portaera batzuk ezin direla
onartu gelan. Berriro, sendotasuna eta maitasuna adierazi behar dizkiegu.
Horretarako, jolas, ipuin eta abestiak erabilgarriak izaten dira, haurrei
beren sentimenduak modu egokian espresatzen laguntzeko.

Kontuan izan batez ere atxikimenduaren garapenean arazoak izan

dituzten haurrek (atxikimendu ekiditezkoa edo anbibalentedunak) arazo
gehiago izango dituztela egokitze-epean eta geroko asteetan; beraz, haur
horiekin gure lanak pazientzia gehiago beharko du. Atxikimendu-irudi
bihurtu nahi badugu haientzat, harremanei buruz ikasi dutena “desikasi”
beharko dute, eta besteekiko harremanetan segurtasuna eta ongizatea ere
lor daitezkeela ikasi beharko dute. Hori lortu ahal izateko, gure aldetik
aukera berriak eman beharko dizkiegu behin eta berriz. Baina ez al da hori
atxikimendu-irudi seguru batek egin behar duena eta gurekin egin
zutena?

Erreferentziak

Balaban, N. (2000). Niños apegados, niños independientes. Madril: Narcea.

Bassedas, E., Huget, T., eta Sole, I. (2003). Aprender y enseñar en Educación
Infantil. Bartzelona: Graó.

Gonzalo, J.L. (2009). Guía para el apoyo educativo de niños con trastorno de
apego. Buenos Aires: Librosenred.

Ibañez Sandín, C. (2003). El proyecto de Educación Infantil y su práctica en el

aula. Madril: La Muralla.

33