Sanayide Verimlilik, Enerji Yönetimi

ve Tasarruf
Prof. Dr. Sermin ONAYGİL
İstanbul Teknik Üniversitesi
Enerji Enstitüsü
Enerji Planlaması ve Yönetimi A.B.D. Başkanı
7 Ekim 2015
Ankara
Giriş
Türkiye’de 2007 yılından beri yoğun faaliyetler gerçekleştirilen
enerji verimliliği çalışmalarında verimlilik, enerji yönetimi, enerji
tasarrufu kavramları sıklıkla kullanılmakta, ancak aralarındaki
farklılıklar gerçek verilerle ortaya konulamamaktadır.

Verimlilik
ENERJİ

Yönetim
Tasarruf
Verimlilik Nedir?
• Çok çalışmak?
• Hızlı çalışmak?
• Çok üretmek?
• Kaliteli üretmek?
• Tutumlu olmak?
• Zamanı iyi kullanmak?
Verimlilik Nedir?
GİRDİ ÇIKTI
SİSTEM
(Kaynak) (Ürün)
Enerji Sanayi Ürünleri
Hammadde İş
Su Enerji
KAYIP-ATIK
Para Hizmet
Enerji Kayıpları
İnsan gücü (Isı ve Mekanik Kayıplar)
Atıklar
(Katı-Sıvı-Gaz Atıklar)
Hammadde
Verimlilik, en az girdi ile en çok çıktıyı elde etmektir.

YARARLANIL AN ENERJİ
Verimlilik  η  x100
GIREN ENERJİ
Verimliliği Arttırmak
VERİM = ÇIKTI / GİRDİ

GİRDİ ÇIKTI
SİSTEM

KAYIP-ATIK
Verimlilik artışı 3 şekilde gerçekleşebilir.

Aynı girdi ile daha çok çıktı sağlamak maksimum ÇIKTI

Aynı çıktıyı daha az girdi ile sağlamak minimum GİRDİ

Daha az girdi ile daha çok çıktı sağlamak minimum KAYIP

Enerji Verimliliği

• Enerji kaynaklarının üretimden tüketime kadar tüm aşamalarda en

yüksek etkinlikte değerlendirilmesi,
• Yeni teknolojilerin kullanımı ile üretimi, kaliteyi ve performansı
düşürmeden, sosyal refahı engellemeden enerji tüketiminin
azaltılmasıdır.

Üretim İletim - Dağıtım Tüketim

Tasarruf & Verimlilik
• Enerji tasarrufu enerji ve enerji kaynaklarının verimli olarak değerlendirilmesi
amacıyla, kullanıcılar tarafından alınan önlemler sonucunda harcanan enerji
miktarında sağlanan azalmadır.
• Enerji verimliliği ise yeni teknoloji kullanma yoluyla üretimi, kaliteyi ve performansı
düşürmeden, sosyal refahı engellemeden enerji tasarrufu sağlanmasıdır.

İki lambadan birini söndürmek tasarruf, aynı aydınlatmayı sağlayan, daha az enerji
tüketen teknolojik lambaların kullanılması verimliliktir !
Nihai Enerji Tüketiminin Sektörel Dağılımı (2013)

2013 Yılında sanayi sektöründe enerji tüketimi yaklaşık 30,137 MTEP olarak gerçekleşmiştir.
Sektörlere Göre Elektrik Tüketimi (2013)

Kaynak: ETKB, 2015

Tüketim SektöründeTasarruf Potansiyellerimiz

2020 yılında 222 milyon TEP olması beklenilen enerji

tüketimi en az %15 azaltılabilir.

www.yegm.gov.tr
Toplam Üretim İçindeki Enerji Maliyeti

BAZI SANAYİ KOLLARINDA TOPLAM ÜRETİM İÇİNDEKİ ENERJİNİN

YAKLAŞIK MALİYETİ

Rafineri 7,5

Gıda 10,0

Tekstil 12,5

Metalurji 15,0

Seramik 20,0

Kağıt 25,0

Gübre 25,0

Cam 30,0

Çelik 30,0

Alüminyum 30,0

Amonyak 50,0

Çimento 55,0

0,0 10,0 20,0 30,0 40,0 50,0 60,0

Enerji Maliyetinin % dağılımı

www.yegm.gov.tr
Enerji Yoğun Sektörlerde Enerji Verimliliği Eğilimi

• Bir birim ürün elde edilebilmesi için harcanan enerji miktarı

(özgül enerji tüketimi)

www.yegm.gov.tr
Enerji Yoğunluğu

 Dünyada enerji verimliliği, enerji yoğunluğu ile ölçülmektedir.

 Ülkelerin rekabetçi koşulları yakalayabilmeleri ve bunun sonucunda
ekonomik gelişmelerini sağlayabilmeleri, enerji yoğunluğu tanımı ile
doğrudan ilişkilidir.
Enerji Yoğunluğu
 Gayri Safi Yurtiçi Milli Hasıla (GSYİH) başına tüketilen enerji
miktarı (TEP: ton eşdeğer petrol)(baz yılında 1000 USD)

Enerji yoğunluğu değerinin düşük olması, enerjinin verimli

kullanıldığını göstermektedir.
Enerji Yoğunluğu – Türkiye’nin Yeri

www.yegm.gov.tr
Türkiye Elektrik Enerjisi Görünümü (kWh)

Kaynak: Türkiye’nin Enerji Görünümü, 2014, MMO

Türkiye Elektrik Enerjisi Görünümü (kWh)

Kaynak: Türkiye’nin Enerji Görünümü, 2014, MMO

Ülkeleri Kıyaslamak için Kullanılan
Başlıca Enerji Göstergeleri - Terimler
Gösterge (Ing.) Gösterge(Tr.) Birim
Population Nüfus milyon
GDP Gayri Safi Milli Hasıla milyar 2000 yılı US$
GDP (PPP) Gayri Safi Milli Hasıla (Satın alma gücü paritesi) milyar 2000 yılı US$
Energy Production Enerji Üretimi MTEP
Net Imports Net Enerji İthalatı MTEP
TPES Toplam Birincil Enerji Arzı MTEP
Electrical Consumption Elektrik Tüketimi TWh
CO2 Emissions CO2 Salımı Mt CO2
TPES/pop. Toplam Birincil Enerji Arzı / Nüfus TEP/kişi
TPES/GDP Toplam Birincil Enerji Arzı / GSMH TEP/1000 2000 yılı US$

TPES/GDP(PPP) Toplam Birincil Enerji Arzı / GSMH (Satın alma gücü paritesi) TEP/1000 2000 yılı US$

Electrical Consumption/pop. Elektrik Tüketimi / Nüfus TWh/kişi

CO2/TPES CO2 / Toplam Birincil Enerji Arzı tCO2/TEP
CO2/pop. CO2 / Nüfus tCO2/kişi
Ülkeleri Kıyaslamak için Kullanılan
Başlıca Enerji Göstergeleri - 2010

World Energy Council, “World energy outlook”, 2012

Enerji Verimliliğinin Enerji Sektöründeki Yeri ve
Diğer Sektörlerle ilişkileri
Enerji Sektöründe Verimliliğin Başlıca Etkileri

Yeni istihdam sektörlerinin oluşması

Bina enerji kimlik belgesi vermeye yetkili
Enerji verimliliği danışmanlık şirketleri
kuruluşlar

Ulusal ve uluslararası piyasalarda rekabet gücünün artması

Ekonomik Çevresel

Satış olanaklarının artması

Teknoloji Ürün-Hizmet
Enerji Yönetimi

Minimum maliyet ile maksimum kar elde etmek ve rekabet

edebilir pozisyonlar yaratmak için, enerjinin etkin ve akıllıca
kullanımı…

Aynı ürün ve/veya çıktıları elde edecek biçimde enerji

tüketimi ve de maliyetlerin azaltılması amaçlı prosedürleri,
sistem entegrasyonunu ve optimizasyonunu kapsayan
yönetim biçimi…
Enerji Yönetiminin Amaçları

 Enerjiyi etkin kullanarak enerji tüketimini azaltmak, dolayısıyla maliyetleri

düşürmek,

 Enerji konuları arasında iyi bir iletişim sağlamak,

 Enerji kullanım yöntemleri için etkin izleme, raporlama ve yönetim stratejileri

geliştirmek ve uygulamak,

 AR-GE çalışmaları ile enerji yatırımlarından geri dönüşümleri arttırmak için yeni
ve daha iyi yollar aramak,

 Tüm kullanıcıların enerji yönetim programı ile ilgilenmelerini ve onun bir parçası
olmalarını sağlamak,

 Enerji teminindeki kısıtlayıcı etkileri veya kesintileri azaltmak.

Kontrol ve Önlem Üst Yönetimin Katkı Politika
ve Desteği

İzleme, Hedef
Belirleme ve Önlen Eğitim
Alma

Enerji Enerji Muhasebesi

Uygulama
Yönetimi

Ön Enerji Etüdü
Sermaye Temini

Uygulama Detaylı Enerji

Planlama
Etüdü
TS EN 50001 Enerji Yönetim Sistemi

Enerji Politikası

Yönetimin Gözden Planlama

Geçirmesi

Gerçekleştirme ve
İşlem

İç Tetkik Kontrol Edilmesi İzleme ve Ölçme

Düzeltici ve
Önleyici Eylem
Enerji Sistemlerinin Etüdü

Kazanlar HVAC Sistemleri

Pompalar

Elektrik
Motorları
Aydınlatma
Sistemleri
Trafolar
Enerji Sistemlerinde Verimlilik Arttırıcı Önlemler

Aydınlatma Sistemleri

Verimli lambaların
kullanımı

Elektronik balast
kullanımı

Verimli armatürlerin
kullanımı

Gün ışığından
faydalanma, sensör
kullanımı...
Toplam elektrik enerjisi tüketimi içinde
Aydınlatmanın payı : ~ % 20

Endüstri Alış-veriş Ofisler

Tesisleri Merkezleri

%10 %30 % 40
Aydınlatmada Verimlilik &Tasarruf

Aydınlatmada tasarruf, lamba söndürerek değil, görme yeteneği ve

görsel konfordan ödün vermeden, gerekli minimum seviyede aydınlık
düzeylerinin yaratılması ile sağlanır.

En yüksek enerji tasarruf değerlerine ulaşılması amaçlanırken,

güvenlik ve konfor koşulları açısından gerekli olan aydınlatma
kalitesinin tehlikeye sokulmamasına dikkat edilmelidir.
Aydınlatmada Verimlilik

Lamba değişimi

Yardımcı ekipmanların değişimi

Armatür değişimi

Yeni Tasarım / Sistem Yerleşiminin

Değişimi

Otomasyon Sistemi
İş Performansı ve Verimlilik

Aydınlık Görsel
Düzeyi Performans

+%175

~ 20 yaş ~ 50 yaş
İş Performansı ve Verimlilik

Kalitesiz Aydınlatma Koşulları

Yetersiz aydınlık düzeyleri
İş ile çalışma düzlemi arasındaki parıltı farkının uyumsuzluğu
Kamaşma
Fliker problemleri

Olası Sonuçları
Göz ağrıları
Stres
Aşırı yorgunluk şikayetleri
Aydınlatma ve Performans

100
• Görsel performans Zor iş
80
• Parametreler

Görsel performansın
60
– Yaş

bağıl artışı (%)

– Yapılan iş 40
Kolay iş
20

0
200 300 500 700 1000

Aydınlık düzeyi
(lux)
 Aydınlatma ve Konfor

• Görsel konfor 100

80
– Daha az yorgunluk
– Fiziksel iyilik 60
– Uyanıklık

Yorgun çalışan
40

sayısı (%)
20

0
200 300 500 700 1000

Aydınlık düzeyi
(lux)
 Aydınlatma ve Kalite

0 Kolay iş

• Hataların önlenmesi 20

40
– Hatanın önlenmesi

Hataların bağıl
– Müşteri memnuniyeti

azalması (%)
60
– Kaliteli ürün Zor iş
80

100
200 300 500 700 1000
Aydınlık düzeyi (lux)
Aydınlatma ve Güvenlik

0
• Kazalarda azalma
20
– Emniyet gerekleri
40
– İş kazalarında azalma

bağıl azalması (%)

– Hastalıkların önlenmesi 60

Kazaların
80

100
200 300 500 700 1000

Aydınlık düzeyi
(lux)
İş Performansı ve Verimlilik

Örnek: METAL ENDÜSTRİSİ

Aydınlık Düzeyinde İyileştirme 300 lx 2000 lx
İş Kazaları %52 azalma
Hatalı ürün %29 azalma

Aydınlık düzeyinin 300 lx’ten 500 lx’e yükselmesi ile

iş veriminde ortalama %8 artış..!
Aydınlatma Kalite Kriterleri

TS EN 12464
Işık ve Aydınlatma - İş yerlerinin aydınlatılması
Bölüm 1: Kapalı alanlardaki iş mahalleri Ocak 2004
Bölüm 2: Bina dışı iş yerleri Nisan 2008
TS EN 12464-1

Alt sektör

Yapılan iş

Aydınlık Düzeyi [lux] (iş)

Kamaşma sınırlama
katsayısı

Renksel geriverim

Notlar
 Örnek Çalışma - Tekstil sektörü :
İplik Üretim Fabrikası

Mevcut Aydınlatma Sistemi:

Armatürler : Duydan etanj, reflektörsüz, bant tipi

Lamba : 36W / 2500 lumen / 6500 K / Ra=70

Balast : Elektronik balast / cosΦ=0,53 THD=%106

 Aydınlık Düzeyleri

Bölümler Mevcut Kullanılan Ölçülen Önerilen Uygulanan

Armatür Tipi E (lx) E (lx) E (lx)

1. Bobinaj 1x36W A3 Sınıfı EB 90 500 400

Duydan Etanj Bant Tipi
2. Ana Üretim Hattı 2x36 W A3 Sınıfı EB 220 500 400
Duydan Etanj Bant Tipi
3. Fitil 1x36W A3 Sınıfı EB 95 500 400
Duydan Etanj Bant Tipi
4. Hallaç ve Tarak 1x36W / 2x36W
A3 Sınıfı EB 150 300 200
Duydan Etanj Bant Tipi
5. Balya Açma 1x36W A3 Sınıfı EB 70 100 100
Duydan Etanj Bant Tipi
Önerilen Aydınlatma Sistemleri

Lambalar
Mevcut
36W / 2500 lumen / 6500 K / Ra=70
Önerilen
36W / 3250 lumen / 4000 K / Ra=80
32W / 3250 lumen / 4000 K / Ra=80
58W / 5000 lumen / 4000 K / Ra=80
51W / 5000 lumen / 4000 K / Ra=80 Basic scope / online

Balast
5

Mevcut
2

Elektronik balast / cosΦ=0,53 THD=%106

0

-1

-2

-2

-2

Önerilen -3

-4

-4

Elektronik balast / cosΦ=0,97 / THD=%12,1

-4

-5

I1

Armatürler
Duydan etanj, reflektörlü, bant tipi
Önerilen Aydınlatma Sistemleri

Tesisat Lamba gücü Sistem gücü Işık Akısı Etkinlik

(W) (W) (lm) Faktörü
(Lamba + Balast) (lm/W)*

Mevcut 36 38 2500 66

Öneri 1 36 36 3250 90

Öneri 2 32 32.5 3250 100

Öneri 3 58 55.5 5000 90

Öneri 4 51 51.5 5000 97

* Balast kaybı dahil

Önerilen Aydınlatma Sistemleri

Tüm Tasarruf
Bölüm 1 Bölüm 2 Bölüm 3 Bölüm 4 Bölüm 5
Tesis Oranı
1x36W 400 - 512 80 80 1072
2x36W - 392 - 240 - 632
Mevcut -
Kurulu Güç [W]
15200 29792 19456 21280 3040 88768

1x36W - - - - 32 32
2x36W 250 238 184 128 - 800
Öneri 1 %33.81
Kurulu Güç [W]
18000 17136 13248 9216 1152 58752

1x32W - - - - 32 32
2x32W 250 238 184 128 - 800
Öneri 2 %40.25
Kurulu Güç [W]
16250 15470 11960 8320 1040 53040

1x58W - - - - 22 22
2x58W 160 154 122 88 0 524
Öneri 3 %33.10
Kurulu Güç [W]
17760 17094 13542 9768 1221 59385

1x51W - - - - 22 22
2x51W 160 154 122 88 0 524
Öneri 4 %37.92
Kurulu Güç [W]
16480 15862 12566 9064 1133 55105
Ekonomik Analiz

Toplam Geri
Yıllık Enerji
Yatırım Ödeme İç Karlılık
Öneriler Tasarrufu
Maliyeti Süresi Oranı
(TL)
(TL) (Yıl)

Öneri 1 104116,00 49274,00 2.1 yıl %44.0

Öneri 2 107888,00 58651,00 1.8 yıl %50.0

Öneri 3 72058,00 48235,00 1.5 yıl %64.5

Öneri 4 75669,00 55261,00 1.4 yıl %69.0

Uygulama Sonuçları

 Armatür sayısı 1704’den 546’ya düşürülmüştür.

 Aydınlık düzeyi 90 lux’ten 400 lux’e yükseltilmiştir.

 Aydınlatmanın kalitesi iyileştirilirken, elektrik enerjisi tüketim

değerleri azaltılabilmektedir.

 Verimli lamba + verimli balast + verimli armatür = ~ %40 tasarruf

 Geri ödeme süresi = 1,4 yıl

Sonuç

Sanayide enerji verimliliği çalışmaları salt enerji tüketim

faturalarındaki düşüş ile değil, rekabet koşullarını
iyileştirebilecek tüm faaliyetlerle birlikte kapsamlı olarak ele
alınmalıdır.

Ancak, bu şekilde katma değeri yüksek üretim ve iyi rekabet

koşullarına ulaşılarak enerji yoğunluğu azaltılıp, gerçek enerji
verimliliği sonucuna ulaşılabilir.
İlginize Teşekkürler…
İTÜ Enerji Enstitüsü
Enerji Planlaması ve Yönetimi A.B.D.
Prof. Dr. Sermin ONAYGİL
E-posta: onaygil@itu.edu.tr
Tel: 212 285 39 46