ARALING PANLIPUNAN

Kagamitan ng Mag-aaral
Hiligaynon
 2

Kagamitan ng Mag-aaral

Ang kagamitan sa pagtuturong ito ay magkatuwang na inihanda

at sinuri ng mga edukador mula sa mga publiko at pribadong paaralan,
kolehiyo, at / o unibersidad. Hinihikayat namin ang mga guro at ibang
nasa larangan ng edukasyon na mag-email ng kanilang puna at
mungkahi sa Kagawaran ng Edukasyon sa action@deped.gov.ph.

Mahalaga sa amin ang inyong mga puna at mungkahi.

Kagawaran ng Edukasyon
Republika ng Pilipinas

Araling Panlipunan – Ikalawang Baitang

ii
Kagamitan ng Mag-aaral sa Hiligaynon
Unang Edisyon, 2013
ISBN 978-971-9601-12-8

Paunawa hinggil sa karapatang-sipi. Isinasaad ng Seksiyon 176 ng Batas

Pambansa Bilang 8293: Hindi maaaring magkaroon ng karapatang-sipi sa ano mang
akda ng Pamahalaan ng Pilipinas. Gayon pa man, kailangan muna ang pahintulot ng
pamahalaan o tanggapan kung saan ginawa ang isang akda upang magamit sa
pagkakakitaan ang nasabing akda. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabing
ahensiya o tanggapan ay ang patawan ng bayad na royalty bilang kondisyon.

Ang mga akda / materyales (mga kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan,
ngalan ng produkto o brand names, tatak o trademarks, atbp.) na ginamit sa aklat na
ito ay sa nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagsikapang mahanap at
mahingi ang pahintulot ng mga may karapatang-ari upang magamit ang mga akdang
ito. Hindi inaangkin ni kinakatawan ng mga tagapaglathala (publisher) at may-akda
ang karapatang-aring iyon.

Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon

Kalihim: Br. Armin A. Luistro, FSC
Pangalawang Kalihim: Yolanda S. Quijano, Ph.D.

Mga Bumuo ng Kagamitan ng Mag-aaral

Consultant: Mary Hazel Vivien P. Pineda, Ph.D.

Editor at Tagasuri:Liza A. Balogo
Mga Manunulat: Sharon Grace S. Sumague, Cristeta P. Jancilan, Jean D.
Villanueva, at Olga S. Cabunducan
Tagaguhit: Joseph V. Bales
Encoder/Naglayout: Rosemarie G. Girado at Besy C. Agamata

Inilimbag sa Pilipinas ng
Department of Education- Instructional Materials Council Secretariat (DepEd-
IMCS)
Office Address: 2nd Floor Dorm G, Philsports Complex, Meralco Avenue,
Pasig City, Philippines 1600
Telefax: (02) 634-1054 or 634-1072
E-mail Address: imcsetd@yahoo.com

iii
 TALAAN NG NILALAMAN
UNANG MARKAHAN – PAGKILALA SA KOMUNIDAD
YUNIT 4 – PAGIGING BAHAGI NG KOMUNIDAD
Leksyon 146- Ang Kahalagahan ng Komunidad
2
147
Leksyon 148 Mga Pangangailangan ng Tao sa Komunidad 3
Leksyon 149- Mga Karapatan ng Tao
4
150
Leksyon 151 Ang Kahulugan ng Karapatan 5
Leksyon 152- Ang Kahalagahan ng Komunidad
7
155
Leksyon 156- Ang Epekto ng Pagtupad ng Karaptan
9
157
Leksyon 158- Ang Kahalagahan ng Karapatan
11
160
Ang Aking Sariling Pananagutan Bilang
Leksyon 161-
Kasapi 15
162
ng Komunidad
Leksyon 163- Ang Aking Papel sa Komunidad
16
165
Leksyon 166 Mga Alituntunin sa Pangongolekta ng
19
Basura
Mga Alituntunin sa Komunidad sa
Leksyon 167 Paghahanda Kung May Kalamidad (bagyo o 21
sunog)
Leksyon 168 Mga Katwiran sa Pagtupad ng mga
22
Alituntunin
Leksyon 169- Mga Halimbawa ng Pagsunod at Paglabag
24
170 ng mga Alituntunin
Epekto sa Pamilya at sa Komunidad ng
Leksyon 171-
Pagsunod at Hindi Pagsunod sa mga 26
173
Alituntunin
Leksyon 174- Mga Alituntuning Ipinatutupad sa Sariling
30
175 Komunidad
Leksyon 176- Mga Gawaing Nagpapakita ng
31
177 Pagtutulungan
Leksyon 178- Kahalagahan ng Pagtutulungan sa Paglutas
33
180 ng mga Problema sa Komunidad
Leksyon 181- Kahalagahan ng Pagtutulungan ng Mga
36
182 Babae at Lalaki sa Mga Gawain
Mga Gawaing Nakakayang Pagtuwangan ng
Leksyon 183 37
Babae at Lalaki sa Komunidad
Leksyon 184- Mga Gawaing Pangkomunidad Para sa Lahat 40

iv
185
Leksyon 186- Mga Kuwento sa Lokal na Pahayagan
41
188 Tungkol sa Huwarang Kasapi ng Komunidad
Leksyon 189- Mga Huwarang Kasapi ng Komunidad
42
190
Leksyon 191- Ang Sarling Pangarap Para sa
44
193 Kinabibilangang Komunidad
Leksyon 194- Mga Dapat Isaisip, Isapuso at Isagawa
47
195 Upang Matupad ang Pangarap

v
 Yunit 4

Pagiging Bahagi ng
Komunidad

1
Leksyon 146 kag 147: Ang Kahalagahan
ng Komunidad

Masarangan ta ini!

Hilikuton 1

Butangan sang tsek () ang kubay nga nagasaad

sang husto nga serbisyo sa nagabug-os sa
komunidad kag ekis (X) kon sala. Isulat sa inyo
papel ang sabat.

Serbisyo Sabat
1. Mangunguma ang nagabulig sa
pagpadamo sang aton pagkaon.
2. Nars lang ang nagabulong
sang masakiton.
3. Panday ang nagapalong sang
sunog.
4. Ang manonudlo ang nagatudlo sa mga
bata sa pagbasa kag pagsulat.
5. Pulis ang nagapatuman sang
kasuguan.
6. Dentista ang nagaobra sang balay.

2
 Nahibalu-an ko na ini!

Hilikuton 2

Isulat ang mga serbisyo kag ang nagaobra sang mga masunod.

Lugar sang serbisyo Serbisyo Nagahatag sang

serbisyo
1. Health Center
2. Baranggay Hall
3. Himpilan sang
pulis
4. Post Office
5. Eskwelahan

Leksyon 147

Nahibaluan ko na ini!
Hilikuton 2

Tipulonan ang mga tinaga nga nagapakita sang

serbisyo sang komunidad.
pagpangisda pagpanahi
talamnan pangisdaan
pagpanglaba pagpanggunting
pagpanguma kaumahan
manggaranon pagkay-o sang dalan
pagpanglimpyo sa kalye pagbaligya sang ulutanon

3
pagpatuman sang kalinong

Leksyon 148: Mga Pangangailangan ng

Tao sa
Komunidad

Nahibalu-an ko na ini!
Hilikuton 2

Iangut ang mga serbisyo sa A kag ang

mga kinahanglanon sa B.

A B
1. nagapanguma

2. nagapanahi

3. nagapanggunting
sang buhok

4. nagahatag edukasyon

4
Leksyon 149 kag 150: Mga Karapatan
ng Tao

Masarangan ta ini!
Hilikuton 1

Hampang: Paint me a Picture

Magpili kamo sang isa ka kinamatarong kag
ilaragway sa klase paagi sa paghampang.

Nahibalu-an ko na ini!
Hilikuton 2
Intindihon kag pilion sa sulod sang kahon ang mga
kinamatarong nga inyo natun-an. Isulat ang letra
sang husto nga sabat sa papel.
a. Kinamatarong nga makabalay
b. Kinamatarong nga makaeskuwela
c. Kinamatarong nga may malinong nga
komunidad
d. Kinamatarong nga may matinlo nga palibot
e. Kinamatarong nga ibun-ag kag makangalan
f. Kinamatarong nga magpili sang ginatuohan
_____1. Aga pa nagabugtaw si Ruben para
magtuon.
_____2. Nagapuyo sa maayo nga balay si Rina.
_____3. Ginbutang ni John ang putos sang dulse sa
iya bag.

5
_____4. Ginadakop sang pulis ang tawo nga
nagaobra sang malain sa iya komunidad.
_____5. Nagasimba si Sharon kada Domingo.

Leksyon 151: Ang Kahulugan ng

Karapatan

Masarangan ta ini!
Hilikuton 1

Pasunuron ang mga grupo sang tinaga nga

ginsulat para makahimo sang husto nga kahulugan
sang tinaga nga kinamatarong.

bilang pumuluyo.
ihatag sa aton
Ang Kinamatarong
amo ang pribilihiyo
nga dapat
o mga bagay

Nahibalu-an ko na ini!
Hilikuton 2
Isulat ang T kon husto ang dinalan kag M
kon sala.
_____1. Ang kinamatarong amo ang pribilihiyo nga
ginahatag sa aton.
_____2. Isa sa aton mga kinamatarong ang pag-
angkon sang mga kinahanglanon naton.
_____3. Kinamatarong naton nga magpangayo sang

sobra sa aton kinahanglanon.

6
_____4. Kinamatarong man naton nga manggamo
kon indi kita pagtagaan sang aton
ginapangayo.
_____5. Ang kinamatarong ang nagabulig sa aton
pakadto sa maayo nga dalan sa
pagpangabuhi.
Leksyon 152 kag 153: Ang Kahalagahan
ng Komunidad

Masarangan ta ini!
Hilikuton 1

Sabton ang pamangkot. Isulat sa inyo papel.

Ano ang inyo nga mga kinamatarong? Ilista ini.

Nahibalu-an ko na ini!
Hilikuton 2

Ano ang nagabug-os sa mga masunod nga

kinamatarong.AIangut ang kubay A sa kubay B.
1. Kinamatarong B
magkangalan a. maayo nga balay
2. Kinamatarong sa relihiyonb. pagtuon sa
3. Kinamatarong nga eskuwelahan
makaagum sang matinlo c. pagpabunyag sa
nga palibot simbahan
4. Kinamatarong nga d. pagpangamuyo sa
makaagum sang malinong simbahan o mosque
nga komunidad e. wala sang nagalapta
5. Kinamatarong nga nga basura
makaeskwela f. wala sang piligro sa
6. Kinamatarong nga palibot
makaagum sang maayo
nga balay 7
Leksyon 154 kag 155

Masarangan ta ini!
Hilikuton 1

Isulat ang Huo kon nahatag sang komunidad ang

mga masunod nga kinamatarong sa laragway kag
indi kon wala mahatag.

_____1. _____3.

8
 _____2. _____4.
Leksyon 156 kag 157: Ang Epekto ng
Pagtupad ng Karaptan

Masarangan ta ini!
Hilikuton 1

Paano mahatag ang mga kinamatarong sa mga

masunod nga sitwasyon?

A B

1. Ano ang himuon sa bata a. ipabulong sa

nga bag-o natawo? nagakadapat
nga
doktor

2. Ano ang himuon b. limpyuhan

sa nagamasakit nga kag ibutang

katapu sang ang basura
pamilya? sa husto nga
lugar

3. Ano ang himuon c. pabunyagan

sa bata nga may agud maka-
husto na nga angkon
sang
edad sa ngalan
pag-eskwela?

4. Ano ang himuon d. ipalista kag

9
 sa mahigko paeskwelahon
nga palibot?

Nahibaluan ko na ini!
Hilikuton 2

Tipulonan ang letra sang husto nga

sabat.
1. Ano ang epekto sang matinlo nga palibot?
a. malapnagon nga pamalatian
b. madamo ang makalamatay
c. malayo sa sakit ang mga tawo
2. Ano ang epekto sang malinong nga
komunidad?
a. magailinaway ang mga tawo
b. matawhay ang pagpangabuhi
c. magamo ang mga panimalay
3 . Ano ang matabo kon madamo nga mga
kabataan ang indi mapaeskwela sa
komunidad?
a. mangin matawhay ang pangabuhi sa
komunidad
a. madamo nga mga ulubrahon ang
makit-an sa palibot
c. madamo nga mga bata ang indi
makahibalo magbasa kag magsulat
4. Ano ang resulta sang kakulangan sang
puluy-an sang mga tawo?
a. magadamo ang mga iskwater
b. magadamo ang mga ulubrahan

10
 c. magadamo ang mga kabataan nga
nagaeskwela

Leksyon 158 kag 160: Ang Kahalagahan

ng
Karapatan

Masarangan ta ini!
Hilikuton 1

Butangan sang star kon ang sitwasyon

nagatukoy sang kinamatarong kag bilog naman
kon indi.

_____1. matawo nga may ngalan

_____2. makapabulong kon nagamasakit
_____3. may kahigayunan nga magpagusto sa
paglagaw
_____4. makaeskwela
_____5. may matinlo nga palibot
_____6. may nagakaigu nga puluy-an
_____7. may nagabilinais nga mga utod kag
pabaya
nga ginikanan
_____8. mahatagan sang importansia ang
pagbarkada kaysa pag-eskwela
_____9. mahatagan sang pagpalangga sang mga

11
 ginikanan
_____10. may kahigayunan nga maglinigoy sa
pagtuon

Nahibaluan ko na ini!
Hilikuton 2

Isulat ang letra sang husto nga sabat antes ang

numero.
_____1. Mahatagan sang importansia ang pag-
eskwela kon________.
a. matapos ini
b. mauntat ini
c. pabay-an ini
_____2. Mapakita ang pagkaimportante sang
maayo nga lawas kon______.
a. malapit ang puluy-an sa hospital
b. mapabulong ang sakit sa doktor
sa
husto nga oras
c. makapagusto sa pagkaon
______3. Mabatyagan ang pagpalangga sang
ginikanan kon_____.
a. ginahatag ang mga gusto
kinahanglanon
b. ginabais ang ginikanan agud
masunod ang kaugalingun
c. ginapasugtan ang hilig bisan nga
indi ini maayo
_____4. Mapadayon ang katinlo kag
nagakaigo nga pagtipig sa dunang-

manggad kon____.

12
 a. abusuhan ini
b. pabay-an ini
c. amligan ini
Leksyon 159 kag 160

Masarangan ta ini!
Hilikuton 1

Ano ang maayo nga mahatag sang mga ginatumod

nga lugar? Isulat ang sabat sa papel.

1. lugar halampangan kag palamasiaran

2. lugar nga llistaran

3. lugar para sa mga nagabulig nga mapadayon

ang kalinong

4. lugar sa pagtuon

5. lugar para sa mga nagapabulong

13
 Nahibaluan ko na ini!
Hilikuton 2
Basahon kag sabton ang mga dinalan sa
papel.

__1. Maangkon ang kinaalam sa pagbasa kag

pagsulat sa________.
a. plasa
b. eskwelahan
c. hospital

__2. Mahimo ang paghampang kag

pagpamasiar sa______.
a. hospital
b. tanod outpost
c. plasa

__3. Maangkon ang kalinungan kag

pagpahuway sa_____.
a. balay
b. eskwelahan
c. tindahan

__4. Mapadayon ang katinlo kag katahum

sang
palibot sa bulig sang____.
a. tanan nga mga pumuluyo
b. health workers
c. mga pulis

14
Leksyon 161 kag 162: Ang Aking
Sariling
Pananagutan Bilang Kasapi ng
Komunidad

Masarangan ta ini!
Hilikuton 1

Magpakita kamo sang isa ka roleplay

nahanongod sa mga pangkaugalingon nga
katungdanan bilang katapu sang komunidad.
Magpili sa ginhatag kaina nga mga katungdanan.

Nahibaluan ko na ini!
Hilikuton 2

Isulat ang T kon husto ang dinalan kag M kon indi.

_____1. Katungdanan mo nga magbasa kag

magsulat.
_____2 Katungdanan sang iban nga tawo nga
pakaunon ka sa husto nga oras.
_____3. Katungdanan mo nga makatuon sang
maayo nga pamatasan.
_____4. Katungdanan mo nga tinluan ang imo
palibot.

15
Leksyon 163-165: Ang Aking Papel sa
Komunidad

Masarangan ta ini!
Hilikuton 1

Istoryahan sa inyo grupo ang mga katungdanan

nga ihatag sa inyo.

Grupo 1- Katungdanan sa Relihiyon

Grupo 2 - Katungdanan sa Isigkatawo
Grupo 3 – Katungdanan sa Panimalay
Grupo 4 – Katungdanan sa Pagtuon

Nahibaluan ko na ini!
Hilikuton 2

Pili-on sa kahon kag isulat ang husto nga sabat sa

kada laragway.

Katungdanan sa Pagtuon
Katungdanan sa Pamilya
Katungdanan sa Relihiyon
Katungdanan sa Isigkatawo
Katungdanan sa Ginikanan

16
 1.
___________________

2._____________________

3.
_____________________

4.______________________

5. ______________________

Leksyon 164 kag 165

17
Masarangan ta ini!
Hilikuton 1

Magpakita sang roleplay parte sa katungdanan

nga natun-an.
Grupo 1 – Katungdanan sa Pagtuon
Grupo 2- Katungdanan sa Panimalay
Grupo 3- Katungdanan sa Komunidad
Grupo 4- Katungdanan sa Simbahan o Mosque

Nahibaluan ko na ini!
Hilikuton 2

Isulat ang letra sang husto nga sabat sa papel.

1. Ang epekto sa pagtuman sang katungdanan
sa ginikanan.
a. mapinalanggaon kanday Nanay kag Tatay
b. matinlo nga palibot
c. aktibo sa simbahan
2. Resulta sang pagtuman sang katungdanan
sa pagtuon.
a. paghigko sang palibot
b. pataas sang nakuha nga grado
c. pag- obra sang matarong
3. Epekto sang indi pagtuman sa katungdanan sa
panimalay.
a. katinlo sa palibot
b. mahigko nga panimalay
c. wala sang respeto nga bata
4. Ang resulta sang pagbanat-banat sang
kalawasan.
a. paghina sang pamatyagan

18
 b. mabaskog nga panglawason
c. pagnami sang tingog

Leksyon 166: Mga Alituntunin sa

Pangongolekta ng Basura

Masarangan ta ini!
Hilikuton 1

Butangan sang tsek () ang kahon kon husto ang

pagsulundan sa pagkolekta sang basura kag ekis
(x) kon sala.

1. Ibutang sa husto nga lugar

ang naputos.
2. Painon ang lata sa plastik nga
basura.
3. Pabay-an nga madunot ang
mga basura sa palibot.
4. Putson ang basura para dali
matipon.

5. Painon ang nagakadunot sa

wala nagakadunot nga basura.

Nahibaluan ko na ini!
Hilikuton 2

Kopyahon sa papel kag bilugan ang letra sang

husto nga sabat.

19
 1. Ano ang himuon sa nagakadunot kag wala
madunot nga basura?
a. ihaboy
b. taguon
c. painon

2. Ano ang himuon sa mga basura sa

palibot?
a. tipunon
b. pabay-an
c. padunuton

3. Ngaa dapat putson ang mga basura?

a. para madali kolektahon
b. para madali ihaboy
c. para magdamo

4. Sa diin ibutang ang mga natipon nga

basura?
a. sa bisan diin lang sa balay
b. sa lugar nga madali kolektahon
c. ihaboy sa suba

Leksyon 167: Mga Alituntunin sa

Komunidad sa Paghahanda Kung May
Kalamidad (bagyo o sunog)

Masarangan ta ini!
Hilikuton 1

20
Magtunga ang klase sa apat ka grupo. Ang kada
grupo mahimo sang buzz session parte sa mga
pagsulundan kon may kalamidad. Isulat ini sa inyo
papel.

Grupo 1 - kon may bagyo

Grupo 2 - kon may sunog
Grupo 3 - kon may baha
Grupo 4 – kon may linog

Nahibaluan ko na ini!
HIlikuton 2

Isulat ang letra sang husto nga sabat sa papel.

1. Magpabilin sa idalum sang mapag-on
nga
_____ kon may linog.
a. dalapugan
b. aparador
c. lamesa
2. Kon may bagyo, matinir kita sa _____.
a. sulod sang balay
b. tunga sang talamnan
c. idalum sang kahoy
3. Ang una nga himuon kon may sunog
amo ang _____.
a. pagluwas sa mga gamit
b. pagluwas sa kaugalingon
c. pagluwas sang mga kaingod

4. Kinanglan magsaylo sa ______nga lugar

kon may baha.
21
 a. manubo
b. matapan
c. mataas

Leksyon 168: Mga Katwiran sa Pagtupad

ng mga Alituntunin

Masarangan ta ini!
Hilikuton 1

Butangan sang tsek ang kubay nga

nagapakita sang maayo nga epekto sang
pagpanghanda sa kalamidad.
Mga Rason
 
1. Para malikawan ang sakit
2. Para may magamo nga
palibot
3. Para mangin maabtik sa
pagdesisyon sa sitwasyon
4. Para maluwas sa
katalagman
Nahibaluan ko na ini!
Hilikuton 2

Isulat sa kada kahon kon ngaa importante ang

pagsunod sa mga pagsulundan sa pagkolekta
sang basura kag pagpreparar sa kalamidad.

22
Leksyon 169 kag 170: Mga Halimbawa
ng Pagsunod at Paglabag ng mga
Alituntunin

Masarangan ta ini!
Hilikuton 1

Isulat ang mga halimbawa sang mga pagsunod

kag pagsupak sa mga pagsulundan sa pagkolekta
sang basura kag pagpreparar sa kalamidad.

23
 Pagsunod

Pagsupak

Nahibalu-an ko na ini!
Hilikuton 2

Isulat ang S kon ang dinalan nagapakita

sang pagsunod sang pagsulundan kag L kon
pagsupak sa mga pagsulundan.

_____1. Pagtinir sa balay kon may bagyo

_____2. Paglapta sang basura sa palibot
_____3. Pagputos sang basura kag pagbutang sa
husto nga bulutangan
24
_____4. Pagluwas sa kaugalingon antes ang mga
gamit

Leksyon 171 kag 172: Epekto sa

Pamilya at sa Komunidad ng Pagsunod
at Hindi Pagsunod sa mga Alituntunin

Masarangan ta ini!
Hilikuton 1
Kumpletuhon ang petal web sang mga
epekto sang matinlo nga palibot sa pamilya.

25
 Epekto sang
matinlo nga
palibot

Nahibaluan ko na ini!
Hilikuton 2

Sabtan ang tsart. Pangitaon ang sabat sa

sulod sang kahon.

Mga Epekto
Sitwasyon
Pagsunod Wala
Pagsunod
1. Pagpain sang Indi
basura mabaligya
ang
basura
2. Pagputos sang Mangin
basura matinlo
ang hangin

26
 3. Pagbutang Mangin
sang basura mahigko
sa ang
husto nga palibot
lugar
4. Pagbaligya May
sang basura dugang
nga kita

Wala sang dugang nga kita

Mapadasig ang pagbaligya sang basura
Mangin mahigko ang palibot
Madali ang pagbaligya sang basura

Leksyon 173

Masarangan ta ini!

Hilikuton 1

Magpakita kamo sang isa ka roleplay nahanongod

sa mga pagpreparar sa kalamidad.
Grupo 1 - Parte sa sunog
Grupo 2 - Parte sa linog
Grupo 3 – Parte sa baha
27
 Nahibaluan ko na ini!
Hilikuton 2

Isulat ang P kon ginasunod ang mga pagsulundan

sa pagpreparar sa kalamidad kag S kon indi.

1. ______________ 2. ______________

3. ______________ 4. ______________

Leksyon 174 kag 175: Mga Alituntuning

Ipinatutupad sa Sariling Komunidad

28
 Masarangan ta ini!
Hilikuton 1

Magdrowing kamo sang mga dapat himuon nga

nagapakita sang pagsunod sa mga pagsulundan sa
pagkolekta sang basura kag pagpanghanda sa
kalamidad.

Nahibalu-an ko na ini!
Hilikuton 2

Isulat ang Huo kon nagapakita sang pagsunod

sang mga pagsulundan kag Indi kon wala
ginapatuman ang mga pagsulundan.

______1. Pagsunod sang mga pagsulundan kon

may baha.

______2. Paghaboy sang basura sa suba.

______3. Ginabutang mo sa basurahan ang mga

putos sang pagkaon mo.
______4. Nagalagaw kon may bagyo.

Leksyon 176 kag 177: Mga Gawaing

Nagpapakita ng
Pagtutulungan

29
 Masarangan ta ini!

Hilikuton 1

Grupuhon ang klase sa lima kag buligan sa

paghampang sang Paint Me a Picture nga ang
kada grupo may ipakita nga pagbinuligay.

Grupo 1 bayanihan
Grupo 2 pista
Grupo 3 tag-alani
Grupo 4 pakigbuylog sa kasubo
Grupo 5 sunog

Nahibaluan ko na ini!
Hilikuton 2

30
Tun-an ang mga laragway kag isulat ang sabat sa
papel. Isulat ang P kon nagapakita sang
pagbinuligay kag WP naman kon wala nagapakita
sang pagbinuligay.

1._____ 2._____

3._____ 4._____
Leksyon 178-180: Kahalagahan ng
Pagtutulungan sa Paglutas ng mga
Problema sa Komunidad

Masarangan ta ini!

Hilikuton 1

31
Sugpunan ang mga dinalan suno sa kaugalingon
nga paminsaron.

1. Magbinuligay sa pagtinlo sang palibot agud

mahaklo naton ang__________.
2. Mapabilin naton ang katinlo sang suba kon
likawan naton ang_________.
3. Mangin matinlo ang komunidad naton kon tanan

kita mag_________.
4. Importante ang pagbinuligay para mangin
mamag-an ang_________.

Nahibaluan ko na ini!
Hilikuton 2

Basahon kag isulat ang letra sang husto nga sabat

sa papel.

32
1. Ngaa kinahanglan naton ang pagbinuligay sa
mga ulubrahon?
a. para mangin bantog sa pag-obra
b. para may kaupod sa pag-obra
c. para mapamag-an ang ulubrahon

2. Paano mapadali ang pagsulbar sang mga

problema sa komunidad?
a. magbinuligay
b. magsalig sa iban
c. magbalewala

3. Ano nga problema sa komunidad ang

masarangan mo sulbaron?
a. problema sa kalinungan
b. problema sa kabuhian
c. problema sa katinlo

4. Bilang isa ka bata, ano ang masarangan

mo himuon sa komunidad?
a. magtinlo sang suba
b. magmintinar sang kalinungan
c. magpanilhig sa palibot

Leksyon 179 kag 180

Masarangan ta ini!
Hilikuton 1

Paano makabulig ang mga kasimaryo sa

pagsulbar sang mga problema?

33
 1. basura
2. malnutrisyon
3. gamo
4. wala sang obra
5 indi makatapos sa pagtuon
6. pagguba sang dunang manggad

Nahibalu-an ko na ini!
Hilikuton 2

Isulat ang letra sang husto nga sabat.

1. Ngaa importante ang pag pakig-angot sa
isigkatawo sa pagsulbar sang mga problema
sa
komunidad?
a. kay kinahanglan ang bulig sang isigkatawo
b. kay wala ka sang kuhaon sa imo isigkatawo
c. kay ang mga tawo daluk
2. Ano ang buot silingon sang pagpakig-
isigkatawo?
a. pag-ilinaway
b. pagpaki-angot
c. pagpahilabot
3. Diin nga mga problema sa komunidad ang
madali masulbar paagi sa pagpakig-
isigkatawo?
a. ikaayong lawas
b. katinluon
c. tanan nga ginsambit
4. Diin diri ang pinakaimportante nga madulot
sang pakig-angot sa isigkatawo?

34
 a. pagbinuligay
b. pag-ilinaway
c. pagbalewala

Leksyon 181 kag 182: Kahalagahan ng

Pagtutulungan ng Mga Babae at Lalaki
sa Mga Gawain

Masarangan ta ini!
Hilikuton 1

Maghimo sang isa ka promisa sa

kaugalingon para mapakita ang pagkaimportante
sang pagbinuligay sang babaye kag lalaki sa isa ka
ulubrahon. Kumpletuhon ang dinalan sa sulod sang
bilog kag isulat sa papel.

Pangako ko
________________________
________________________
________________________
________.

Nahibaluan ko na ini!
Hilikuton 2

Butangan sang tsek()ang kubay nga naglaragway sang pagkaimportante

sang pagbinuligay sang babaye kag lalaki.

Hilikuton hust sala

o

35
1. Nagapanglaba si nanay kag
nagasag-ub si Tatay.
2. Nagaluto si nanay kag nagasugal
si
Tatay.
3. Nagapanilhig si Nanay kag
nagapakaon sang baboy si Tatay
4. Nagabaligya si Nene sang kalan-
unon kag si Ruben ang nagabitbit
sang basket.

Leksyon 183: Mga Gawaing

Nakakayang Pagtuwangan ng Babae at
Lalaki sa Komunidad

Masarangan ta ini!
Hilikuton 1

Magdrowing kamo sang mga ulubrahon nga

masarangan buligan sang babaye kag lalaki.
Grupo 1 - Papanglimpyu sa komunidad
Grupo 2 - Ulubrahon sa balay
Grupo 3 - Pagbulig sa masakiton
Grupo 4 - Pagbulig sa naapektuhan sang
kalamidad

Nahibaluan ko na ini!
Hilikuton 2

Ano ang sitwasyon ang ginapakita sang

laragway?.

36
 Pagbinuligay sa komunidad.
Pagbinuligay sa ulubrahon sa balay.
Pagbulig sa mga masakiton.
Nagabuligay sa mga naapektuhan sang
bagyo.
Nagabuligay sa pagluto sa isa ka okasyon.

1.________________________
2.______________________

3._______________________________________

37
 4._______________________________________

5. _____________________________________
Leksyon 184 kag 185: Mga Gawaing
Pangkomunidad Para sa Lahat

Masarangan ta ini!
Hilikuton 1

Isulat ang mga dapat himuon sa mga matabo.

38
1. May community immersion ang mga doktor
sa
inyo lugar.

2. May meeting tuhoy sa pagsulbar sang

problema
sang basura sa inyo lugar kag madamo ang
wala
nakahibalo nga may meeting.

Nahibaluan ko na ini!
Hilikuton 2

Butangan sang tsek() ang kubay nga nagapakita

sang imo ginabatyag.

Sitwasyon  
1. Pag-entra sa programa sang gobyerno
para sa mga pamatan-on
2. Pagbulig sa pagtinlo sang palibot.
3. Pag-istorya parte sa pangabuhi sang
iban nga tawo.
4. Paghatag sang relief good sa mga
nagakinahanglan.

Leksyon 186 kag 188: Mga Kuwento sa

Lokal
na Pahayagan Tungkol sa
Huwarang
kasapi ng Komunidad

39
 Nahibaluan ko na ini!
Hilikuton 1

Magpangita kamo sang mga istorya sang mga

huwaran nga katapu sang komunidad sa
pamantalaan. Isulat ang inyo sabat sa papel.

Leksyon 188

Masarangan ta ini!
Hilikuton 1

Mag-imbita sang isa ka huwaran nga katapu sang

komunidad sa inyo klase kag interbyuhon ini.

Leksyon 189 kag 190: Mga Huwarang

Kasapi
ng Komunidad

Masarangan ta ini!
Hilikuton 1

40
Butangan sang tsek () ang kubay nga nagapakita
sang imo nabatyagan sa mga masunod nga
sitwasyon.

Sitwasyon  
masadya mas
ubo
1. Nagapatuman ang pulis sang
kasuguan.
2. Nagapalapnag ang pari sang
gamo.
3. Nagabulig ang manonudlo sa
pagpabasa kag pagpasulat
sa mga bata.
4. Ang metro aide kag basurero
ang nagapadamo sang basura.

Nahibaluan ko na ini!
Hilikuton 2

Isulat ang letra sang husto nga sabat.

Nga-a nangin huwaran ang mga masunod?

1. manonudlo

41
 a. nagakolekta sang basura
b. naga utod sang kahoy
c. nagatudlo sa mga bata sa pagsulat kag
pagbasa

2. pari/imam
a. nagapatuman sang kasuguan
b. nagapahanomdom parte sa
Ginoo/Allah
c. nagakolekta sang basura

3. metro aide
a. nagatinlo sang palibot
b. nagapalapnag sang maayo nga
pamatasan
c. nagahimo sang plano sang balay

4. drayber
a. nagapatuman sang kasuguan
b. nagadul-ong sang mga pasahero sa
kaladtuan
c. nagatudlo sa mga bata para magbasa
kag magsulat
Leksyon 191 kag 193: Ang Sarling
Pangarap Para sa Kinabibilangang
Komunidad
Masarangan ta ini!
Hilikuton 1
Tipulonan ang tinaga nga ginahandum
ninyo sa kabuhi.
1. Komunidad – malinong, masabad, magamu
2. Balay – guba, maayo, mahigko

42
 3. Palibot – matinlo, mahigko, magahud
4. Pagkaon – masustansia, kulang, sobra-sobra
5. Pamilya – nagailinaway, nagapasaway
nagapalanggaanay

Nahibaluan ko na ini!
Hilikuton 2
Pilion sa sulod sang kahon ang mga
handom kag isulat sa linya.
pulis drayber nars
doktor negosiante maestro

__________1. Handum nga makatudlo sa

eskwelahan.
__________2. Handum nga makabaligya sang
mga kinahanglanon.
__________3. Handum nga mag-atipan sang
mga masakiton.
__________ 4. Handum nga mapadayon ang
kalinong.
__________ 5. Handum nga makadala sang
salakyan.
Leksyon 93

Masarangan ta ini!
Hilikuton 1

Butangan sang tsek() kon ano ang inyo

pamatyagan sa masunod nga mga ginahimo.

Gawain  
43
 malipayo masubo
n
1. Paghaboy sang basura sa
suba.
2. Pagbutang sang basura sa
husto nga bulutangan.
3. Pagbuga sang mga maitum
nga aso sang mga
pabrika.
4. Nagaaway sa kalsada ang
magkaingod balay.

Nahibaluan ko na ini!
Hilikuton 2

Isulat ang imo mga handum para sa palibot sa

petal web.

44
 Ang Akon mga
Handum Para sa
Palibot

Leksyon 194 kag 195: Mga Dapat

Isaisip,
Isapuso at Isagawa Upang
Matupad
ang Pangarap

Masarangan ta ini!
Hilikuton 1

45
Tipulonan ang tinaga kon ang obra ginabutang
sa tagipusuon. Ikahon kon ang obra ginapaminsar
kag tsek kon ginahimo.

Pag-ensayo Kinaalam
Pagkamapisan Pagpalangga
Ikasarang Paghangop
Mainantuson Maatipanon
Pagkamasinulundon

Nahibaluan ko na ini!
Hilikuton 2

Isulat ang masunod nga mga tinaga sa sulod sang

kahon.
A. Panghuna-hunaon
1.
2.

46
 C. Himuon
1.
2.

B. Itanom sa Tagipusuon
1.
2.

47
 Para sa mga katanungan o puna, sumulat o
tumawag sa:

DepEd-Bureau of Elementary Education,

Curriculum Development Division

2nd Floor, Bonifacio Bldg., DepEd Complex

(ULTRA)

Meralco Avenue, Pasig City, Philippines 1600

Telefax: (632) 638-4799 or 637-4347

ISBN 978-971-9601-12-8
E-mail Address: bee-deped@pldtdsl.net,

bee_director@yahoo.com
1