Professional Documents
Culture Documents
44 01 1 Reaksiyonlar+Kesit-Buyuklukleri PDF
44 01 1 Reaksiyonlar+Kesit-Buyuklukleri PDF
www.guven-kutay.ch
YAPI STATİĞİ
Prof. Dr. P. Marti
Bu dosyayı 44_00_Yapı Statiğine Giriş ve Özet dosyasıyla beraber incelerseniz daha iyi anlarsınız.
Bu dosyalarda yalnız ders notlarının tercümesi verilmiştir. Daha geniş ve detaylı bilgi almanız için
Prof. Dr. P. Marti nin Statik kitabını öneririm.
Almanca-Deutsch İngilizce-English Prof. Dr. P. Marti
44_01_1_Reaksiyonlar+Kesit-Büyüklükleri.doc www.guven-kutay.ch
DİKKAT:
Bu çalışma iyi niyetle ve bugünün teknik imkanlarına göre yapılmıştır. Bu çalışmadaki bilgilerin yanlış
kullanılmasından doğacak her türlü maddi ve manevi zarar için sorumluluk kullanana aittir. Bu
çalışmadaki bilgileri kullananlara, kullandıkları yerdeki şartları iyi değerlendirip buradaki verilerin
yeterli olup olmadığına karar vermeleri ve gerekirse daha detaylı hesap yapmaları önerilir. Eğer herhangi
bir düzeltme, tamamlama veya bir arzunuz olursa, hiç çekinmeden bizimle temasa geçebilirsiniz.
Terimlerin Türkçe karşılığı için büyük yardımı olan sayın Muhammet ERDÖL e kendim ve
dosyadan faydalanacakların adına çok teşekkür ederim. Ayrıca 44-20 numaralı dosyada Türkçe-
Almanca sözlük ile Kaynakları verdim.
İÇİNDEKİLER
44_01_1_Reaksiyonlar+Kesit-Büyüklükleri.doc www.guven-kutay.ch
Yapı Statiği 3
0. Genel giriş
0.1. Kuvvet, moment ve denge kuralları
Bir kuvvet; etkilediği nokta (A), büyüklüğü (F) ve yönü, etki doğrusu (f) ile tanımlanır. Böylece
kuvvet "Vektör" F olarak bilinir.
M=rxF
a
O
F
r
n
A
f
Kuvvetin etki doğrusu "f" ve herhangibir nokta "O" belirli bir düzlem oluşturur. Bu düzlemei bir
cisim üzerinde düşünürsek etki kuvveti F, "O" noktası etrafında bu cismi "O" noktasında bu
düzleme dik olan bir eksen "n" etrafında döndürmeye zorlar. Bu döndürme "F" kuvvetinin
büyüklüğü ve "F" kuvvet vektörünün "O" noktasına olan uzaklığı ile orantılıdır.
M Fa
M rF
Bu durum "Sağ el kuralı" veya "Sağ cıvata kuralı" olarakta tanımlanır. Buradan bu durumdaki
"denge kuralı"nı yazalım. Bir cismin denge halinde olması için, cisme etki gösteren kuvvet ve
momentler biribirlerini eşit olarak karşılamalılar, yani toplamları sıfır olmalıdır. Bu tanımlamayı
matematiksel ifade edersek;
F0 ; M rF 0
CK CK CK
Burada CK "Cisim kesiti"ndeki bütün etki eden büyüklükler demektir. Bunu bir cisim veya
sistemin bir parçası olarak ayırıp bütün etki kuvvetlerini gösterirsek SCD " Serbest Cisim
Diyagramı " nı elde ederiz.
Denge şartı genelde altı eşitlik denklemiyle gösterilir. Yalnız kuvvetlerin analiziyle kalmayıp
momentlerinde analizini yaparsak altı eşitlik denklemini buluruz., fakat bunlar yeni bir şey
getirmez.
r F (r r) F r F r F 0
CK CK CK CK
44_01_1_Reaksiyonlar+Kesit-Büyüklükleri.doc www.guven-kutay.ch
4 Reaksiyonlar ve Kesit büyüklükleri
a) Üç oynaklı kemer. b) İki oynaklı ve çeki bağlantılı c) İki tarafı sabit kemer.
Statik belirli. kemer. Statik belirli. Statik belirsiz.
Şekil 4, a ve b ile verilmiş olan kemerler "Dıştan Statik Belirli", yani; basit kirişte olduğu gibi
reaksiyonlar rahatlıkla hesaplanır. Fakat "İçten Statik Belirsiz" dirler.
44_01_1_reaksiyonlar+kesit-büyüklükleri.doc www.guven-kutay.ch
Yapı Statiği 5
1. DD : Fh 0 A h Q cos
2. DD : M A 0 B Q sin a / L
3. DD : FV 0 A V Q sin (1 a / L)
44_01_1_Reaksiyonlar+Kesit-Büyüklükleri.doc www.guven-kutay.ch
6 Reaksiyonlar ve Kesit büyüklükleri
F
Şekil 6 ile görüldüğü gibi A yatağı her üç yönde
y
x sabit, Hareketsiz yatak, B yatağı ise y ve z
A B yönlerinde sabit x yönünde hareketlidir, Hareketli
a L-a
yatak. A yatağını F kuvvetinin x ve z yönündeki
L
z bileşenleri, ama B yatağını yalnız z-yönündeki
bileşeni etkiler.
Şekil 6, Klasik kiriş
Kirişteki yatakları dikkate almadan yalnız A ve B
yataklarındaki reaksiyonları kirişin nötr ekseni ile
F çizersek "Serbest Cisim Diyagramı" nı buluruz,
A h= 0 kısa tanımı "SCD" . Bkz. Şekil 7.
B Gayet kolaylıkla görüleceği gibi, F kuvveti kirişe
A
tam dik olduğundan A yatağına x-yönünde kuvvet
etkisi olmaz.
Şekil 7, Serbest Cisim Diyagramı "SCD"
SCD da yalnız A yatağını ele alıp B yatağını yok
sayarsak "F" kuvveti kirişi A yatağında y-ekseni
F etrafında saat dönüşü yönünde döndürmeye zorlar.
M Döndürme a mesafesi ile orantılıdır, ve bunu A
A yatağında y-eksenine göre moment olarak (F.a)
M yazabiliriz. Ama kiriş A yatağı etrafında
B dönemediğine göre, dengenin sağlanması ve
a L-a
L sistemin stabil kalması için B yatağındada saat
dönüşüne ters yönde bir moment etkisi olmalıdır.
Şekil 8, A yatağında F momenti M Bkz. Şekil 8.
Böylece şu denge formülü yazılır; BL Fa
Buradanda B yatağını etkileyen kuvvet bulunur:
Fa
B F 1
L
B N B yatağındaki kuvvet
F N Kirişi etkileyen kuvvet
a m Kuvvetin A yatağına mesafesi
L m Kirişin AB mesafesi
Bu düşünceyi aynen B yatağı için yaparsak:
44_01_1_reaksiyonlar+kesit-büyüklükleri.doc www.guven-kutay.ch
Yapı Statiği 7
Burada sağlamayı yaparsak:
a La
A B F F
L L
bulunur. Buda mekaniğin denge denklemlerinden biridir. Aynı yöndeki kuvvetlerin toplamı sıfırdır;
Fz 0
denlemini teyid eder.
F.a/L M
V
F.(La)/L M=F.a.(L-a)/L
Şekil 10, Dik kuvvet V (Fz) dağılımı Şekil 11, Eğilme momenti M dağılımı
A yatığı ile F kuvveti arasında kirişe dik bir kesiti düşünürsek, bu kesit kirişi sol ve sağ parçalar
olarak ikiye ayırır. Biz sol taraftaki parçayı ele alıp inceleyelim. Şekil 12 ve 0 x1 x .
Kesitin x1 boyunu tam F kuvvetinin olduğu yere çekersek,
C kirişi etkileyen dik kuvvetin, dik kuvvet "V" ye eşit olur.
d V=A
Dik kuvvet "V" ile "A" yatağı kuvveti saat dönüş yönünde
T moment oluşturur. Bu momenti yatay etkili önceden
V
A bilinmeyen "d" mesafeli "T = C" kuvvet çifti karşılar.
x1 Burada denge formülünü yazarsak kesitteki momenti buluruz;
A x1 T d M
Şekil 12, Kesitin sol parçası
Şekil 12 ile kesit büyüklükleri dik kuvvet V ve eğilme momenti M de görülmektedir. Yatay çift
kuvvetler T=C yerine, genelde bunların oluşturduğu moment M=T.d kullanılır. Bu momentler kirişi
eğmeye zorladıklarından "Eğilme momenti" denir. Bu durumun analizini ilerde sayfa 14, paragraf
1.2 ile yapacağız.
0.5. Statik problemlerinin çözümünde tutulacak yol
Statik problemlerinin çözümünde tutulacak yolu bir örnekle görelim. Örneğimiz sabit yayılı yükle
zorlanan klasik kiriş olsun, Şekil 13, q=sabit.
A B x
z
L
Sistemi veya kısmi sistemi etkileyen bilinen veya bilinmiyen bütün kuvvet ve momentler bir
krokide gösterilir ve buna " Serbest Cisim Diyagramı " , kısa tanımı "SCD" denir.
44_01_1_Reaksiyonlar+Kesit-Büyüklükleri.doc www.guven-kutay.ch
8 Reaksiyonlar ve Kesit büyüklükleri
dVz d 2M y
q
İntegrasyonu yapılmış dx dx 2
Dik kuvvet:
Dik kuvvet dağılımı L
VP q x
q.L/2 2
x=0 veya x=L ise dik kuvvet maksimumdur.
+ L qL
Vmax( x 0) q 0 Vmax
q.L/2 2 2
L qL
Vmax( x L ) q L Vmax
2 2
Normal kuvvet dağılımı x=L/2 ise dik kuvvet sıfırdır
L L
Vmax( x L / 2) q V0
2 2
dM y
Vz
dx
Şekil 16, Sabit yayılı yüklü klasik kirişte dağılımlar
Normal kuvvet: N Ax 0
44_01_1_reaksiyonlar+kesit-büyüklükleri.doc www.guven-kutay.ch
Yapı Statiği 9
1. Deformasyonlar
Klasik kirişteki deformasyonu incelemek istersek, kirişteki gerilim "" (yerel etkilerin alana bölümü) ile bu
gerilimden oluşan uzamanın "" (birim boyundaki kiriş parçasının esnemesi, uzama veya kısalması) doğrusal
(linear) orantılı olduğu kabul edilirse, yani işlemler "Hook kanunları" dahilindeki sahada oluyorsa (Bkz.
Mukavemet değerleri) şu eşitlikler yazılır (Bkz. F 3, F 4 ve F 5).
E F 3
veya E / F 4
veya /E F 5
Çözüm 1, A=sabit;
Çekme gerilimlerini daima pozitif "", Bası gerilimlerini daima negatif "" olarak gösteririz. Önce
SCD nı çizelim, Şekil 19.
Q+.A.L = Q+.A.L
A
1 N+dN
x
L .A.dx dx
2 x
Q =Q/A N=Q
Q
N =N/A 2
Şekil 18, Asılı halatta kesit büyüklükleri, A sabit Şekil 19, Asılı halat için SCD, A sabit
Şekil 19 ile görülen durumda x yönündeki denge denklemini yazarsak:
Fx 0 N dN A dx N 0
dN A dx 0
dN A dx
Bu denklemin integralini alırsak:
44_01_1_Reaksiyonlar+Kesit-Büyüklükleri.doc www.guven-kutay.ch
10 Reaksiyonlar ve Kesit büyüklükleri
N Ax C
Burada x=0 iken N=Q olduğundan C=Q olmalıdır. C nin değerini yerleştirirsek;
N Ax Q F 6
Diğer taraftan biliyoruz ki teoretik olarak kopma gerilimi kopma mukavemetine eşit olunca halat
kopar.
f
N/A
N/A f
N Af F 7
G Q Af F 8
L L
Burada : işlemini yaparsak
f f /
Q L
Burada f / L0 yerleitirelim; 1 burada F 8 yerleştirilirse
A f L0
Buraya kadar yaptıklarımızı toparlarsak şu eşitlikleri yazabiliriz:
Q Q L L
1 1
G Q Af f L0
Q L
1 F 9
GQ L0
G 1
Q A f 1
G
A f
Burada terimini ele alalım ve f L0 ; G AL yerleştirelim:
G
A f A L0
G AL
A f L0
Böylece eşitliğimiz:
G L
G 1
Q L0 1 sağ tarafı L0/L ile bölersek
L
L0
G
L F 10
Q 1 L0
L
Bulduğumuz bu deierleri diyagramda gösterirsek Şekil 20 ile Şekil 21 elde edilir.
Q Q/G
Q+G
1 3
Asimtot
L L
0 L0 0 L0
Q L
1
GQ L0 L=0 G/Q=0
L=0 Q/(G+Q)=1 L=L0 G/Q=
L=L0 Q/(G+Q)=0
Şekil 20, Q/(G+Q) orantısı Şekil 21, G/Q orantısı
Tespitler: Q > 0 ise L değeri L0 değerine yaklaştıkca, G değeri doğru sonsuza doğru büyür.
Q > 0 olduğu taktirde, halatın Q = 0 daki kopma boyu L0 a ulaşılamaz.
L / L0 L0 L
Maliyet fiyatı Q ile (L0L)1 orantılıdır.
1 L / L0 L0 L0 L
Kopma mukavemeti f yalnız 1 numaralı bağlantı yerinde kullanılır.
44_01_1_Reaksiyonlar+Kesit-Büyüklükleri.doc www.guven-kutay.ch
12 Reaksiyonlar ve Kesit büyüklükleri
Çözüm 2, A optimal seçilmiş
Q.eL/L 0
(A+dA).f
1
x
L .A.dx dx
2 x
Q A.f
Q
N=A.f =f=Sabit 2
Şekil 22, Kuvvet ve gerilim dağılımı, A optimal Şekil 23, Asılı halat için SCD, A optimal
Şekil 23 ile görülen durumda x yönündeki denge denlemini yazarsak:
Fx 0 A dA f A dx A f 0
G
f L0
A
dA f A dx 0
dA L0 A dx
dA dx
A L0
Bu denklemin integralini alırsak:
A C ex / L0
Burada x=0 olduğunda A = Q/f olduğu için F 11 elde edilir.
Q x / L0
A e F 11
f
Diğer taraftan:
L L L
Q x / L0 Q
G A dx e dx L0 e x / L 0
0 0 f f 0
Q Q
G L0 e L / L 0 L0
f f
G
Q
f
L0 e L / L 0 1
f L0
G Q eL / L0 1 Q eL / L0 Q
Q
G Q Q eL / L0 eL / L0 F 12
GQ
GQ G
eL / L0 eL / L0 1 F 13
Q Q
bulunur.
44_01_1_reaksiyonlar+kesit-büyüklükleri.doc www.guven-kutay.ch
Yapı Statiği 13
Bulduğumuz bu daierleri diyagramda gösterirsek Şekil 24 ile Şekil 25 elde edilir.
Q Q/G
Q+G
Asimtot
3
2
1
A sabit
A optimal
1
A optimal
A sabit
L L
0 L0 0 L0
Tespitler: Optimal seçilen kesit alanıyla kopma mukavemeti f her yerde kullanılır.
Q > 0 için teorik olarak L değeri L0 değerinden daha büyük olabilir.
Konstrüksiyonun maliyeti A sabitten daha ekonomık olur.
Çelik halat için küçük bir sayısal örnek verelim.
Özgül ağırlığı ; Çe = 78,5 kN/m3 , Kopma mukavemati f = 500 N/mm2 = 500.103 kN/m2 kabul
edelim.
44_01_1_Reaksiyonlar+Kesit-Büyüklükleri.doc www.guven-kutay.ch
14 Reaksiyonlar ve Kesit büyüklükleri
d/2 h/2
M x
d y h
h d/2 C h/2
T=C
b o o b
z
bh 2h b h2
M C d o o
4 3 6
Yukarıda kesitin geometrik ölçüleri ile hesaplanan faktöre kesitin "Karşıkoyma momenti" denir ve
sembolüde "W" harfiyle gösterilir. Galile paydayı "2" kabul etmişti.
44_01_1_reaksiyonlar+kesit-büyüklükleri.doc www.guven-kutay.ch
Yapı Statiği 15
b h2
W F 15
6
W mm3 Dikdörtgen kesitin karşıkoyma momenti b < h
b mm Kesitin eni
h mm Kesitin yüksekliği
Böylece yeni bir orantı bağlantısı bulunur ve çeşitli şekillerde yazılabilir.
M o W F 16
M
W F 17
o
M
o F 18
W
o MPa Kesitteki normal gerilim
M Nmm Kesiti etkileyen moment
W mm3 Kesitin karşıkoyma momenti
1.2.1. Kavis
Kavisi bulmak için eğilme momentinin zorladığı Şekil 27 ile görülen bir kirişten A-A kesiti ile
başlayan çok küçük bir birim boyu kısmını ele alalım. Kabul ettiğimiz boy çok küçük olduğundan
eğimin merkezinden bu boyu gören açıda çok küçüktür ve bunu dolarak adlandıralım.
A o o /E o.dx
d
h/2
R y M x
y
A h
M h/2 h/2 d
d
z
h/2
A A o o o /E dx
0 b
L=1
x x o.dx
44_01_1_Reaksiyonlar+Kesit-Büyüklükleri.doc www.guven-kutay.ch
16 Reaksiyonlar ve Kesit büyüklükleri
h b h2
M E
2 6
b h3
M E
12
Yukarıda kesitin geometrik ölçüleri ile hesaplanan faktöre kesitin "Eylemsizlik momenti" veya
"Atalet momenti"denir ve sembolüde "I" harfiyle gösterilir. Şekil 27 ile gösterilen R "Kavis
radyosu" dur.
M EI
b h3
I F 22
12
I mm4 Dikdörtgen kesitin eylemsizlik momenti b < h
b mm Kesitin eni
h mm Kesitin yüksekliği
dw
Kirişin küçük bir parçasını ele alalım. Burada tan w ' bağıntısı mevcuttur.
dx
x
w" '
Buradan:
w = Sehim
w"
z
dw Bulunur.
0 0 / E
dx 0 M / W
W 2I/ h
Şekil 28, Sehim w
Buradanda kavis bağıntılarını şu şekilde yazabiliriz, F 23.
M 2M 2 o
w" F 23
EI EWh h
1/mm Kavis
M Nmm Kesiti etkileyen moment
E MPa Elastikiyet modülü
I mm4 Dikdörtgen kesitin eylemsizlik momenti b < h
W mm3 Kesitin karşıkoyma momenti
h mm Kesitin yüksekliği
o % Parçadaki esneme
Sehimi mekaniğin diferansiyel denklemi olarak w sehimi iki defa türevi alınan şu bağıntı ile
hesaplanır.
M M
w veya w 0 F 24
EI EI
w" 1/mm Sehimin ikinci dereceden türevi
M Nmm Kesiti etkileyen moment
E MPa Elastikiyet modülü
I mm4 Dikdörtgen kesitin eylemsizlik momenti
EI Nmm2 Eğilme rijitliği
44_01_1_reaksiyonlar+kesit-büyüklükleri.doc www.guven-kutay.ch
Yapı Statiği 17
Burada w'2 dikkate alınmayacak kadar küçük olduğundan paydayı "1" kabul edebiliriz. Böylece
kavisin değeri F 26 ile bulunur.
w F 26
1/mm Kavis
w" 1/mm Sehimin ikinci dereceden türevi
Eğer w" ön işareti pozitif (+) çıkarsa kirişin sehimi yukarıya doğrudur. Şekil 29 ile görülen kiriş
sehimi aşağıya doğrudur ve ön işareti negatifdir (-).
1.2.3. Sehimin pratikte hesaplanması
1.2.3.1. Tek kuvvetle zorlanan basit kiriş
Daha önce kullandığımız ve bildiğimiz basit kirişi ele alalım ve tam ortasından F kuvveti ile
zorlandığını kabul edelim, Şekil 30 için şu bağıntıları yazabiliriz.
Mx F L 2 x F x
F w
A x B EI 4E I L 2EI
C 2 x FL 2 x F x
z
L/2 L/2
Mx Mm
F L 4 L 2
F x
F/2 w
F/2 2EI
x
F x2
w w dx
M
c0
Mx Mm= F.L/4 4EI
w" Kirişin ortasında x=L/2 de tan w 0
olacağından, x=L/2 yerleştirilir ve c0 bulunur.
w'
F L2 F x2 F L2
c0 w
wm
w 16 E I 4 E I 16 E I
F x 3 F L2 x
w w dx c1
Şekil 30, Basit kirişte sehim 12 E I 16 E I
B yatağında x = L değerinde sehim sıfır olacağından c1 değeri sıfırdır ve x = L yerleştirirsek, Kirişin
maksimum sehim formülünü buluruz. Bu literatürlerde verilen formüldür.
F L3
w max F 27
48 E I
F N Kuvvet
L mm Kirişin etkilenen boyu
E MPa Elastikiyet modülü
I mm4 Kesitin eylemsizlik momenti
44_01_1_Reaksiyonlar+Kesit-Büyüklükleri.doc www.guven-kutay.ch
18 Reaksiyonlar ve Kesit büyüklükleri
1.1.1.1.1. Sayısal örnek 1
Yataklar arası mesafesi L=1,8 m olan basit kirişin dörtköşe kesit boyutları b=20 mm, h=40 mm dir.
Kirişin tam ortasından F=1 kN kuvvetle zorlanmaktadır. Kiriş malzemesi çelik E= 210'000 MPa dır.
Kirişteki gerilimi hesaplarsak:
M FL b h2
0 ; M ; W
W 4 6
3 F L 3 103 1800
0 84,4MPa
2 b h2 2 20 402
Kirişin orta noktasındaki sehim:
F L3 F L3 103 18003
wm 5,42mm
48 E I 4 E b h 3 4 210000 20 403
Burada teorik olarak bulduğumuz basit kirişteki sehimi sayısal olarak görmek istersek, şu örneği ele
almamız gerekir:
1.1.1.1.2. Sayısal örnek 2
Bir deneyde, tahtadan yataklar arası L=1,8 m, kesit genişliği b=325 mm, kesit yğksekliği h= 22 mm
ve x=L/2 de F=1 kN kuvvetle zorlanan basit kirişin elastikiyet modülü E= 10 kN/mm2 kabul
edilmiştir.
Kirişin kenarlarda x=L/2 noktasındaki 0 gerilimini hesaplarsak,
FL 3 F L 3 103 1800
0 17,2 N / mm2
4 W 2 b h 2 2 325 222
Kirişin x=L/2 noktasındaki sehim wm hesaplanırsa,
F L3 F L3 103 18003
wm 42,1 mm
48 E I 4 E b h 3 4 104 325 223
Kirişin kenarlardaki gerilimi "0 " tahtanın emniyetli mukavemet değerine göre oldukca yüksek ve
Gerilim-Uzama orantısının doğrusallığıda yaklaşık olarak oluşmaktadır. Bu durumdan ötürü artan F
kuvveti ile dahada kavislenen F-wm-Diyagramı oluşur. Bak Şekil 31.
F
Çeki L
E 48.E.I
L L2
+
Bası
wm
44_01_1_reaksiyonlar+kesit-büyüklükleri.doc www.guven-kutay.ch
Yapı Statiği 19
q [kN/m]
x
Q [kN]
z
q.dx
V
M M+dM
V+dV
dx
Kirişin dx boyunda küçük bir parçasını ele alıp inceleyelim. Burada kesitte oluşan dengeye göre:
Dik kuvvet V q dx
Moment M V dx
dV
FV 0 V dV q dx dV 0 q
dx
dM
M 0 M dM V dx dM 0 V
dx
d 2M
Bağıntılarını kurabiliriz. Buradanda; q M" q
dx 2
M"=q diferensiyel denklemi yukarıda gördüğümüz w"= diferensiyel denklemine benzer. Burada
eşdeğer çözümü düşünürsek sehimide zorlanmaya göre hesaplamak mümkündür (Mohr analojisi).
F
Moment dağılımı
F.L
F/2 4 F/2
q* F.L
4.E.I
M
Zorlanma q* =
E.I
L/2 L/2 F.L2
16.E.I
V*= w ' Dik kuvvet V *= V (q* ) = w '
+
44_01_1_Reaksiyonlar+Kesit-Büyüklükleri.doc www.guven-kutay.ch
20 Reaksiyonlar ve Kesit büyüklükleri
Moment alanını yayılı yük olarak kabul edip kiriş ortasındaki momenti Mm değerini hesaplarsak:
F L F L
Mm
2 2 4E I
Diğer taraftan kiriş ortasındaki kavis:
wm Mm FL
w'
A=F/2 EI 4E I
L/3 L/6
L/2 Momentin tam alanı, toplam yayılı yük, Şekil 33:
L FL L
Şekil 34, Moment alanını yayılı yük
F
2 4EI 2
F L2
F
8 E I
Simetriden ötürü A ve B yataklarında yatak kuvvetleri bir birine eşittir A=B=F/2. Şekil 33 ile:
M B 0 L 1 F L2 1 F L2
M B F A L 0 A F A
2 2 8E I 2 2E I
FV 0 F L2
w' A w'
16 E I
Kiriş ortasındaki moment sehimdir. Şekil 34 ile:
L L L L 3 L L w 'L F L2 L
wm A w ' w ' w ' w ' w '
2 6 2 6 6 6 3 16 E I 3
F L3
wm
48 E I
Bu formül yukarıda bulduğumuz F 27 değerinin aynısıdır. Böylece buraya kadar yaptığımız analiz
ve incelemelerin doğru olduğu görülür.
İlerde anlatılanları daha iyi ve çabuk anlamak için Şekil 33 ve Şekil 34 ile verilen sembolleri
tanımlayalım.
F kuvvet, Kirişi zorlayan yayılı yükün kuvveti.
q* zorlanma, F kuvvetinin oluşturduğu moment alanının tersi zorlayan M
yayılı yük olarak kabul edilir: q* w"
EI
V* dik kuvvet, zorlanmanın oluşturduğu dik kuvvetler olarak kabul V* V(q*) w '
edilir:
M* eğilme momenti, zorlanmanın oluşturduğu momentin değeri, M* M (q*) w
sehimin değeri olarak kabul edilir. Mohr analojisi:
w' alan kuvveti, zorlanmanın sol yarı alanı kuvvet değeri, kiriş ortası F L2
sehim wm yi oluşturan kuvvet olarak kabul edilir: w ' V
16 E I
M*m kiriş ortası eğilme momenti, zorlanmanın oluşturduğu kiriş ortası
momentin değeri kiriş ortası sehim wm olarak kabul edilir
L F L2 L F L3
Mm w m V* wm
3 16 E I 3 48 E I
44_01_1_reaksiyonlar+kesit-büyüklükleri.doc www.guven-kutay.ch
Yapı Statiği 21
133
235
44_01_1_Reaksiyonlar+Kesit-Büyüklükleri.doc www.guven-kutay.ch
22 Reaksiyonlar ve Kesit büyüklükleri
x q v dh sin
z
qz q v sin cos
dh ds
Şekil 37,
Kavis radyusu (s) nin diferensiyel denklemini ele alalım:
d dq d
qz z q x ===> cos 2 2 cos sin d sin cos d
ds ds
d
3 tan d
ln 3 ln(cos ) k
Demekki:
0
(cos ) 2 sabit
(cos )3
Diğer taraftan;
3/ 2
dh 1 dv 2
cos ===> 0 1
dh 2 dv 2 dv
2 dh
1
dh
Diğer taraftan bildiğimiz gibi;
dv 2
2
1 dh
2 3/ 2 F 28
dv
1
dh
h2
v c1 h c2 F 29
2 0
Eğer parabolün dönüm noktasını koordinat sisteminin çıkış noktasını kabul edersek:
h
h2
v
2 0
v
44_01_1_reaksiyonlar+kesit-büyüklükleri.doc www.guven-kutay.ch
Yapı Statiği 23
dv2
q v .dh q v dh dh H
H.
dv h dh 2
dh H
H 2 h2
H.(dvdh + dvdh . dh)
2 Buradan v
2 0
c1 h c2
dh
44_01_1_Reaksiyonlar+Kesit-Büyüklükleri.doc www.guven-kutay.ch
24 Reaksiyonlar ve Kesit büyüklükleri
q
L/4
SCD: q+g
A B Bh
g x H Q h
Bv
z
L L/2
B
x Bv
h Bh
z h 1
x
2 h
L/2
L/2 L/2
4 x2
Sehim paraboldür. z h 1
2
L
Q q g L / 2
DD 1; M B 0 M B H h Q L / 4 H h q g L / 2 L / 4 0 H
q g L2
8h
Kirişin veya halatın kopmaması için yatay kuvvet H A.f olmalıdır.
DD 2; FV 0 BV Q 0 ɱ BV Q BV
q g L
2
DD 3; Fh 0 H Bh 0 ɱ Bh H Bh
q g L2
8 h
2 x BV B L
tan ɱ x V
L Bh 2 Bh
x
q g L L 8 h
2 2 q g L2 x 2h
1 2h L
h
2 L/2 8
44_01_1_reaksiyonlar+kesit-büyüklükleri.doc www.guven-kutay.ch
Yapı Statiği 25
Kavisten;
L 1
w ' m 433,6 0,4 0,5
w'
w' 2 2
m w ' 86,7 mrad
w'
L/3
L/2
Sehim;
F L3 60 8003
wm wm
48 E I 48 205'000 135
w'
wm w m 23,12 mm
w'
L/3 w 'L 86,7 800
L/2 wm w m 23,12 mm
3 103 3
Şekil 41, Yayılı yükte deney sehimi
44_01_1_Reaksiyonlar+Kesit-Büyüklükleri.doc www.guven-kutay.ch
26 Reaksiyonlar ve Kesit büyüklükleri
Sehim hesabını daha başka metotlada yapabiliriz.
DD 1: Fz 0 V q dx V dV 0
q.dx q dx dV 0
V
DD 2: M O 0
M M+dM V dx V dV dx
M M dM 0
2 2
dx
dx
V+dV dM V dx dV 0
2
dx
Şekil 42, Yayılı yükte deney sehimi dV değeri çok küçüktür sıfır kabul edilir.
2
dV
Böylece: q dx dV 0 q q V'
dx
dM
dM V dx 0 V V M' V' M ' '
dx
Buradanda.
q M' ' veya q M' ' 0 F 30
M
Mohr analojisi bulunur w" 0
EI
M
w" F 31
EI
Diferansiyel eşitlik q M ' ' ile w" eşitliği analogtur. Sehim de eğilme momenti gibi
zorlanmalarla hesaplanabilinir. M/EI Mohr analojisi.
Eğilme momentinin yayılı yük q ile hesaplamasına benzer, kavisten M/(EI) sehim w hesaplanır.
Buna Mohr analojisi, Mohr benzerliği denilir.
F
o E
o tan
h/2
h/2
x 2 o
Eh
h/2
M
o E
o o
W
E
44_01_1_reaksiyonlar+kesit-büyüklükleri.doc www.guven-kutay.ch
Yapı Statiği 27
qv
v ds
N MV ds
z
x
qx M+dM
ds = . d
N+d
qz N
d V+dV
1. DD Fx 0 dN V d q x ds 0 F 32
2. DD Fz 0 dV N d q z ds 0 F 33
3. DD My 0 dM V ds 0 F 34
h
x-eksenine dik kesit
x
z
kabul edilen
v-eksenine paralel kesit Gösterilen kesit
d
44_01_1_Reaksiyonlar+Kesit-Büyüklükleri.doc www.guven-kutay.ch
28 Reaksiyonlar ve Kesit büyüklükleri
F 33 ile dV N d q z ds 0 / ds
dV N d q z ds dV N
0 qz 0 F 36
ds ds ds ds
F 34 ile dM V ds 0 / ds
dM V ds dM
0 V 0 F 37
ds ds ds
Burada herhangibir qx, qz zorlamaları verildiğinde çubuğun geometrik ölçüleri kolaylıkla bulunur.
Buradaki yegane şart; Çubuğu yalnız normal kuvvet zorlayacak, dik kuvvet ve/veya eğilme
momenti zorlaması olmayacak.
Burada V=M=0 eşit kabul edersek, şu diferensiyel denklemler bulunur.
dN
Formül F 35 ile qx 0
ds
N
Formül F 36 ile qz 0
Ve buradanda;
d dq
qz z q x F 38
ds ds
bulunur. Bu kavis radyusu (s) nin diferensiyel denklemidir.
Kazan formülü bu duruma verilecek en güzel örnektir:
Basınçlı kazanlarda qx = 0, qz = sabit vede = r = sabit kabul edilir;
N q z r sabit F 39
v ds
dh ds = . d
dv
d
z dh x
L/2 L/2
L
dN V dN
F 35 qx 0 V=0 qx dN q v dh sin
ds ds
q dh sin q v ds cos sin
qx v q x q v sin cos
ds ds
dv 2
1
dh 2
2 3/ 2 F 40
dv
1
dh
h2
v c1 h c2 F 41
2 0
Eğer parabolün dönüm noktasını koordinat sisteminin çıkış noktasını kabul edersek:
h
h2
v
v 2 0
Şekil 47, Parabolün dönüm noktası
44_01_1_Reaksiyonlar+Kesit-Büyüklükleri.doc www.guven-kutay.ch
30 Reaksiyonlar ve Kesit büyüklükleri
dv2
q v .dh q v dh dh H
H.
dv h dh 2
dh H h2
H Buradan v c1 h c2
2 0
2
(dvdh + dvdh . dh)
H. 2
Bu daha önce bulduğumuz dür ve bildiğimiz
dh
H
gibi: 0
Şekil 48, Kavisli çubukta sektör qv
Bu sonuç = 0 noktasında = N/qz bulunabilir. Şöyleki: N = H ve qz = qv olduğu için.
4 f h2
qv v
h L2
H f q v L2
H
8f
v
L/2 H qv h2 4 f h2
v O.K.
Şekil 49, Kavisli çubukta yük 2H L2
Sayısal uygulama örneği;
q v L2 1 2002
L=200 m ; f = 40 m ; qv = 1 MN/m ; H ==> H = 125 MN
8f 8 40
Pratikte konstrüksiyon DÇ nin devamlı zorlamada mümkün olduğu kadar çok yakın olması için
yapılır. Zorlamanın değişken olması halinde bazen az, bazen çok dik kuvvet ve eğilme momenti
zorlamaları görülecektir. Bu tür zorlamaları karşılayabilmek için "Sistemi rijitleyecek" önlemler
alınmalıdır.
1.2.4.2. Dik kuvvet etkisinde üç oynaklı kemer
Burada Şekil 50 ile görülen üç oynaklı
F G kemerde A ve B yataklarındaki Av ve Bv
kuvvetleri, basit kiriş hesabı gibi yapılarak
f H A ve B reaksiyon kuvvetlerinden bulunur.
B B v
H
B Kuvvetler üçgeninin bağlantı hattından
A
Av A "Kämpfer oynağı" ile A ve B yatakları
A arasındaki "Kemer çekmesi" H bulunur.
M Av
Kemerdeki eğilme momenti M, basit
H F
kirişte olduğu gibi momentlerin süper
F Bv pozisyonu ile (M0) ve –H. momentide
B kemer çekmesiyle bulunur.
Av Bv M M 0 H ()
M0 Orta oynak yatak G de moment sıfır
M 0G
olduğu için "M=0"
M0G
H
f
Şekil 50, Üç oynaklı kemer
Burada kirişin kemer şeklinde olması momentlerin basit kiriş momentleriyle karşılaştırılmalarında
kemer momentlerinin çok daha küçük olduğu görülür.
44_01_1_reaksiyonlar+kesit-büyüklükleri.doc www.guven-kutay.ch
Yapı Statiği 31
2. Sayısal örnekler
2.1. Denizde petrol platformu
Petrol arama platformunun 150 m derinlikteki silindir şeklindeki dip tanklarında (Şekil 51);
g = 9,81 ms-2
p
Yer çekimi ivmesi
p
max r
Silindirin cidar kalınlığı 0,8 m kabul edilirse,
ortalama bası gerilimi 22,7 MPa bulunur.
q
d q max / t
Şekil 51, Petrol arama platformu dip tankları d 18,2 / 0,8 22,7 MN/m 2 (N/mm2 , MPa)
Germe istasyonu
Germe Bağlantısı
Şekil 53, Ön gerilim konstrüksiyonu, prensip Şekil 54, Ön gerilim konstrüksiyonu, kaba detay
44_01_1_Reaksiyonlar+Kesit-Büyüklükleri.doc www.guven-kutay.ch
32 Reaksiyonlar ve Kesit büyüklükleri
Konu İndeksi
A I
Atalet momenti .......................................................... 16 İçten Statik Belirsiz...................................................... 4
C K
Cisim kesiti .................................................................. 3 Karşıkoyma momenti................................................. 15
Kavis .......................................................................... 15
D
Kavis radyosu ............................................................ 16
Denge kuralı ................................................................ 3 Kazan formülü ........................................................... 28
Dıştan Statik Belirli ..................................................... 4
S
Düname........................................................................ 4
Sağ cıvata kuralı........................................................... 3
E
Sağ el kuralı ................................................................. 3
Eğilme momenti .......................................................... 7 Serbest Cisim Diyagramı ............................................. 3
Elastiklik modülü......................................................... 9 Statik Belirli Sistem ..................................................... 4
Eylemsizlik momenti ................................................. 16
V
H
Vektör .......................................................................... 3
Hook kanunları ............................................................ 9
44_01_1_reaksiyonlar+kesit-büyüklükleri.doc www.guven-kutay.ch