Liber Mesuesi Letersia 10 PDF

Evelina Doka
Aleksandra Janaqi
Libër mësuesi
për tekstin shkollor
Letërsia
10
Shtëpia botuese Albas

Botues:
Latif Ajrullai
Rita Petro
Redaktore përgjegjëse:
Sevi Lami
Korrektor gjuhësor:
Hysni Ndreu
Arti grafik:
Ela Lumani
© Albas, 2016
Shtypur në shtypshkronjën:
2
PËRMBAJTJE
PLANI VJETOR 7
Natyra dhe funksioni i letërsisë (modeli I) 33

Letërsia dhe artet e tjera (modeli I) 36
Klasifikimi i veprave letrare ( modeli I) 38
Proza (I): Teksti tregimtar dhe llojet e tij (modeli I) 40
Proza (II): Analiza e tekstit rrëfimtar (modeli I) 43
Poezia (I): Teksti poetik dhe llojet e tij (modeli I) 46
Poezia (II): Analiza e tekstit poetik (modeli I) 49
Poezia (III): Gjuha figurative: figurat retorike të kuptimit ( modeli I) 52
Drama: Teksti dramatik (modeli I) 56
Natyra dhe funksioni i letërsisë. Letërsia dhe artet e tjera (modeli II) 60
Klasifikimi i veprave letrare. Teksti rrëfimtar dhe llojet e tij (modeli II) 62
Teksti poetik: Analiza e tekstit poetik (modeli II) 65
Drama: Teksti dramatik (modeli II) 68
Epokat historiko-letrare 72
Mitet 74
“Orfeu dhe Euridika”, analizë e mitit (ora I) 77
Studim teksti: “Orfeu dhe Euridika”, (ora II)
Personazhet, tema, motivet, mesazhi 80
Studim teksti: “Orfeu dhe Euridika” (III) 82
Figuracioni dhe elementet e subjektit
Studim teksti: “Orfeu dhe Euridika” (IV) 84
Lirika antike 86
Studim teksti: Pasion dashurie. Safo dhe vargëzimi e saj 89
Poema epike: heroike
Poema epike: Analizë “Iliada”, e Homerit (Ora I) 91
Studim teksti: “Iliada”-Kënga I, Hyrja (Ora II) 94
Studim teksti nga “Iliada”-Kënga I, (Ora III) 96
Studim teksti: “Iliada”, Homeri (ora IV) 98
Studim teksti: “Iliada”, Homeri (ora V) 101
Skedari i filmit “ Troja” dhe poema “Iliada” (ora VI) 103
Teatri antik 104
3
Eskili, prodhimi letrar dhe stili (Ora I) 107
Analizë: “Prometeu i mbërthyer”, e Eskilit (Ora II) 109
Studim teksti: “Prometeu i mbërthyer”, episodi i tretë (Ora III) 112
Studim teksti: “Prometeu i mbërthyer”, episodi i tretë (Ora IV) 114
Studim teksti: “Prometeu i mbërthyer”, episodi i tretë (Ora V) 115
Euripidi, prodhimi letrar dhe stili (Ora I) 117
Analizë “Medea”, e Euripidit (Ora II) 119
Koment “Medea”, Euripidi Akti i dytë, skena e parë (Ora III) 122
Koment nga tragjedia “Medea”, akti II, skena I (Ora IV) 124
Studim teksti “Medea”, akti III, skena I (Ora V) 126
Folklori: Llojet kryesore të letërsisë gojore 129
Proza popullore 132
Lirika popullore 134
Koment nga lirika popullore e dashurisë 136
Balada 138
Eposi europian dhe ai ballkanik (Ora 1) 140
Eposi shqiptar (Ora 2) 141
Koment “Fuqia e Mujit” (Ora 3) 143
Dante Aligeri, prijësi i Rilindjes (Ora 1) 144
Komedia hyjnore – Analizë (ora 2) 147
Koment, “Portat e ferrit” (ora 3) 149
Koment “Paolo dhe Françeska” (ora 4) 151
“Komedia hyjnore” - filozofia danteske dhe gjuha e veprës (ora 5) 153
Letërsia e Rilindjes (ora 1) 155
Servantesi – jeta dhe aktiviteti letrar (ora 2) 157
Analizë “DonKishoti” (ora 3) 159
Koment “Sojliu i Mançës” (ora 4) 162
Koment “DonKishoti kundër mullinjve të erës”, (ora 5) 166
Teatri elizabetian (ora 1) 169
Shekspiri, jeta dhe aktiviteti letrar (ora 2) 171
Analizë “Hamleti” (ora 3) 174
Koment “Hamleti” (ora 4) 177
Koment “Hamleti” (ora 5) 181
Letërsia e vjetër shqipe: Humanizmi shqiptar (ora 1) 184
Marin Barleti – jeta dhe aktiviteti letrar (ora 2) 186
4
Analizë “Histori e Skënderbeut” (ora 3) 188
Koment “Fjalimi i Skënderbeut” (ora 4) 190
Figura e Skënderbeut dhe përmasat e saj (ora 5) 193
Gjon Buzuku dhe “Meshari” (ora 1) 194
Gjon Buzuku dhe “Meshari”, koment (ora 2) 197
Pjetër Budi, poeti i parë shqiptar (ora 3) 199
Koment “Për ndimë të gjithë kërshtenimit Arbënit (ora 4) 201
Bogdani dhe poetika e tij (ora 5) 203
Klasicizmi francez – parimet (ora 1) 205
Molieri – jeta dhe aktiviteti letrar (ora 2) 207
Analizë “Tartufi” (ora 3) 210
Koment “Tartufi” (ora 4) 212
Dramatizim i “Tartufit” (ora 5) 215
Etëhem Haxhiademi – klasicist shqiptar “Abeli” 216
Testim 221
Model testi – Letërsi 222
Çelësi i testit
Modele pyetjesh mbi programin e zhvilluar nga eposi deri te klasicizmi 226
HARTIMI I PROJEKTIT KURRIKULAR 232
5
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
PLANI VJETOR
FUSHA: GJUHËT DHE KOMUNIKIMI
LËNDA: LETËRSI
SHKALLA V
KLASA X
VITI SHKOLLOR: 2016-2017
Plani analitik
36 javë x 2 orë = 72 orë
NJOHURI TË REJA 58 ORË
PËRPUNIM NJOHURISH 14 ORË
NGA KËTO: PËRSËRITJE 2 ORË
PUNË ME SHKRIM 6 ORË
TESTIME 3 ORË
PROJEKTE OSE BISEDA 3 ORË
GJITHSEJ 72 ORË MËSIMORE
6
Rezultatet kryesore të të nxënit sipas kompetencave kyç
Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit

Nxënësi/ja:
shprehet përmes një forme komunikimi për një temë të caktuar në një material (prezantim) prej 200
fjalësh dhe veçon çështjet kryesore të ngritura në material;
diskuton në grup në mënyrë konstruktive, me një kohëzgjatje jo më shumë se 10 minuta, duke dhënë
dhe duke marrë informacion për një temë të caktuar nga fushat e të nxënit ose nga jeta e përditshme;
lexon rrjedhshëm një tekst të përbërë nga 3-5 paragrafë; u përgjigjet pyetjeve të shtruara për llojin e
tekstit dhe stilin e të shkruarit, tregon qëllimin dhe lidhjen ndërmjet përmbajtjes së paragrafëve;
përdor drejt strukturën dhe rregullat e drejtshkrimit të gjuhës amtare në kontekste dhe në forma të
ndryshme të shkrimit, si: ese, e-mail (postë elektronike), letër formale dhe joformale etj.;
lexon rrjedhshëm një tekst të njohur në një gjuhë të huaj ose në gjuhën amtare, të përbërë prej disa
paragrafësh, si dhe tregon me shembuj konkretë disa nga ngjashmëritë ndërmjet strukturës së fjalisë së
asaj gjuhe me gjuhën amtare;
shkruan një tekst për një temë nga jeta e përditshme, me tre deri pesë paragrafë, duke respektuar
strukturën, drejtshkrimin dhe elementet e tjera, pastaj e paraqet përpara të tjerëve me shqiptim të drejtë;
shkruan një ese, jo më shumë se dy faqe, për vlerat estetike të pjesëve të caktuara artistike (poezi,
prozë, pjesë muzikore, pjesë arti, vallëzim etj.), duke respektuar organizimin dhe hapat e shkrimit të
esesë;
paraqet një projekt artistik, humanitar, eksperimentues etj.) për një temë të caktuar nga fusha të
ndryshme mësimore, të hartuar individualisht dhe në grup, duke përdorur në mënyrë efektive
teknologjinë informative dhe teknologji të tjera;
përdor TIK-un në mënyrë efektive gjatë komunikimit dhe ndërveprimit me të tjerët në jetën e
përditshme, duke përfshirë edhe të nxënit e informacioneve të reja dhe kryerjen e detyrave shkollore.
Kompetenca e të menduarit
Nxënësi/ja:
paraqet, në forma të ndryshme të të shprehurit, mënyrën e mbledhjes, të zgjedhjes dhe të klasifikimit
të informacionit për fusha të ndryshme mësimore apo për një temë të caktuar;
ofron argumente për zhvillimet aktuale lidhur me temën përkatëse (p.sh., temë nga shkenca, nga
kultura, nga arti, nga sporti, nga shëndetësia, nga shoqëria, nga mjedisi etj.);
krahason të paktën tri burime të ndryshme të informimit për trajtimin e temës së njëjtë, argumenton
saktësinë dhe rrethanat, gjen ngjashmëritë dhe dallimet, duke u bazuar në kritere të përcaktuara më
parë, i paraqet gjetjet kryesore përpara të tjerëve në forma të ndryshme shprehëse, duke përdorur TIK-
un;
modelon zgjidhjen e një problemi të dhënë (në klasë, apo jashtë saj) për një temë të caktuar nga një
fushë mësimore, duke e zbërthyer në hapa të vegjël, si dhe jep sqarime të nevojshme për hapat e
ndjekur në zgjidhjen e problemit, duke përdorur forma të ndryshme të të shprehurit;
krijon një vepër artistike me pamje dy dhe tredimensionale, me mesazhe nga një fushë mësimore dhe
shpjegon para moshatarëve hapat e ndjekur për krijimin e veprës.
7
Kompetenca e të nxënit
Nxënësi/ja:
demonstron shkathtësi funksionale në lexim-shkrim, në matematikë, në jetën e përditshme, në
përmbushjen e kërkesave të ndryshme për kryerjen e një detyre apo aktiviteti dhe gjatë të nxënit të
dijeve të reja në ndonjë fushë të caktuar mësimore;
shfrytëzon në mënyrë efektive përvojat paraprake gjatë zgjidhjes së situatave të ndryshme në jetën e
përditshme apo gjatë kryerjes së ndonjë detyre a aktiviteti në ndonjë fushë të caktuar mësimore;
përgatit me sukses një përmbledhje të dosjes personale (portofolit), me jo më pak se 900 fjalë, për
vetëvlerësimin e përparimit që ka bërë në një fushë mësimore të caktuar; veçon në fund të përmbledhjes disa
çështje që vërtetojnë përparimin e vet dhe disa nevoja të domosdoshme për përmirësimin e mëtejshëm;
shfrytëzon, në mënyrë të pavarur dhe efektive, teknologjinë e informacionit dhe burime të tjera informacioni
për të mbledhur materiale për zgjidhjen e një problemi apo detyre të caktuar, të cilat, më pas, i analizon, i
klasifikon dhe i paraqet para të tjerëve përmes TIK-ut dhe ndonjë forme tjetër të shprehjes;
kërkon dhe shfrytëzon në mënyrën e duhur këshilla dhe informacione për kapërcimin e vështirësive në
të nxënë në një fushë të caktuar dhe më pas paraqet rezultatet e arritura;
paraqet idetë personale para të tjerëve për mënyrën e zhvillimit të një aktiviteti të caktuar, duke dhënë
mendime të argumentuara për rezultatet e pritshme (në formë skice, grafiku, vizatimi, shkrimi, vepre
artistike etj.);
shfrytëzon, në mënyrë të pavarur, udhëzimet e dhëna në ndonjë burim informacioni për të kryer një
veprim, aktivitet, detyrë, ose për të zgjidhur një problem që kërkohet prej tij; vlerëson performancën dhe
rezultatin e arritur, duke iu referuar qëllimeve fillestare (p.sh.: burime informacioni në libër, revistë,
enciklopedi, internet, hartë, grafik, skicë, partiturë muzikore, skenar etj.).
Kompetenca për jetën, sipërmarrjen dhe mjedisin

Nxënësi/ja:
harton një projekt me faza të mirëmenaxhuara (individualisht ose në grup), duke shkëmbyer përvojë,
duke u konsultuar me të tjerët, duke i informuar ata, si dhe duke identifikuar e vlerësuar burimet
njerëzore, materiale dhe monetare në përputhje me rezultatet e pritshme;
analizon gjendjen e mjedisit (në klasë, në shkollë, në komunitet apo më gjerë) dhe pasojat e ndotjes;
propozon alternativa për mbikëqyrje dhe menaxhim të drejtë të gjendjes së vlerësuar më të ndjeshme
dhe ndërmerr zgjidhje konkrete;
− merr pjesë në aktivitete të ndryshme në nivel klase, shkolle, komuniteti dhe më gjerë (p.sh., konkurse
mësimore, gara sportive, aktivitete kulturore, muzikore etj.);
diskuton me të tjerët për procesin e organizimit dhe për rezultatet e arritura, si dhe jep argumente në
forma të ndryshme shprehëse se si të përmirësohet procesi i organizimit të tyre dhe si të rritet
pjesëmarrja në aktivitete.
Kompetenca personale
Nxënësi/ja:
- analizon përparësitë dhe dobësitë personale, duke evidentuar masat, përmes të cilave synon të
8
mbështesë avancimin personal në përparësitë që ka dhe masat, përmes të cilave synon të përmirësojë
dobësitë personale;
merr pjesë aktivisht në lojëra, në gara sportive apo në aktivitete të tjera kulturore dhe menaxhon, në
mënyrë konstruktive, emocionet e veta;
ilustron me shembuj para të tjerëve modelet/praktikat e sjelljeve që reflektojnë mënyrat e mbrojtjes dhe të
kultivimit të kulturës së vet, vlerave, besimeve dhe kulturave të të tjerëve në mjedisin ku jeton dhe më gjerë.
Kompetenca qytetare
Nxënësi/ja:
demonstron shembuj të pjesëmarrjes demokratike dhe drejton forma të ndryshme të diskutimit për
pjesëmarrjen e qytetarëve në proceset e vendimmarrjes demokratike në nivele të ndryshme (p.sh.: në
familje, në shkollë, në komunitet, në lokal dhe në nivel shtetëror);
- tregon, gjatë diskutimit, tolerancë dhe respekt për pyetjet dhe komentet e të tjerëve;
demonstron veprime të ndryshme që shprehin tolerancë, respekt dhe qëndrim të hapur ndaj dallimeve në
komunitetin ku jeton (në klasë, në shkollë, në lagje dhe më gjerë) dhe i shpjegon ato në një debat me të tjerët;
diskuton me të tjerët apo paraqet interesin personal për çështje publike, shoqërore, historike, natyrore etj., si
dhe jep propozime për zgjidhjen e ndonjë problemi në komunitet e më gjerë në një fushë të caktuar.
Kompetenca digjitale
Nxënësi/ja:
përdor mjetet digjitale dhe mjediset informative, duke përfshirë komunikimet në distancë për zhvillimin e
njohurive;
përdor mjetet digjitale për të përpunuar, krijuar, realizuar dhe demonstruar tema mësimore nëpërmjet
paraqitjeve filmike apo të animuara;
gjen, organizon, analizon, përpunon dhe përdor informacionin nga një shumëllojshmëri burimesh dhe
mediash;
zhvillon aftësitë krijuese, duke zbatuar njohuritë e marra në shkencën kompjuterike dhe mediat digjitale.
KOMPETENCAT LËNDORE
ANALIZA DHE INTERPRETIMI I TEKSTEVE TË GJINIVE DHE LLOJEVE TË NDRYSHME LETRARE

Rezultatet e të nxënit për këtë kompetencë
Nxënësi/ja:
analizon dhe interpreton elementet e përmbajtjes dhe të formës së një teksti në prozë, të tilla si: tema
dhe motivet, idetë, përshkrimi i kohës dhe i mjedisit, rrëfimtari, marrëdhëniet mes personazheve, fabula
dhe subjekti;
analizon dhe interpreton elementet e përmbajtjes dhe të formës së një teksti poetik, të tilla si: motivet
kryesore, përdorimi i gjuhës, figuracioni, rima, ritmi, llojet e strofës etj.;
analizon dhe interpreton elementet e përmbajtjes dhe të formës së një teksti dramatik, të tilla si: trajtimi
i temës, konfliktet e përshkruara në vepër, analiza e marrëdhënieve mes personazheve etj.;
dallon gjinitë kryesore, si dhe tiparet e çdo gjinie letrare.
9
Shkathtësitë
Letërsia dhe gjinitë letrare
Nxënësi/ja:
analizon funksionet dhe vlerat e letërsisë si lloj arti;
përcakton objektin e studimit të shkencës për letërsinë dhe analizon drejtimet kryesore të kësaj shkence;
analizon lidhjet e letërsisë me artet e tjera;
përcakton gjininë letrare, së cilës i përket një vepër;
evidenton tiparet kryesore të gjinisë epike, lirike dhe dramatike dhe të nënllojeve të tyre;
analizon karakteristikat e një miti, legjende, poeme, tragjedie, komedie dhe romani (vepra që studiohen
të plota gjatë klasës së dhjetë).
Elementet e tekstit letrar:
Fabula dhe subjekti

Nxënësi/ja:
− tregon me fjalët e tij subjektin, duke e ilustruar me hollësi dhe shembuj nga teksti ose
fragmenti; − përcakton fabulën e një teksti;
− dallon dhe përmbledh ngjarjet kryesore të një teksti;
− dallon ngjarjet që shënojnë hyrjen, pikën e lidhjes, zhvillimin, pikën kulmore, zgjidhjen, si dhe shpjegon
rëndësinë e tyre;
− dallon konfliktin/et në një tekst dhe shpjegon mënyrën se si zgjidhen ato në vepër;
− analizon marrëdhëniet mes skenave të veçanta (skena, episode, pamje) dhe tekstit si i tërë;
− përshkruan strukturën narrative në një tekst dhe jep argumentet e tij rreth përzgjedhjes së saj nga autori
(p.sh., një tregim është shkruar në formën e një letre, në një novelë jepen ngjarjet në rend kronologjik etj.).
Personazhet
Nxënësi/ja:
analizon personazhet duke u bazuar në përshkrimet e autorit dhe mendimet, fjalët, veprimet, bindjet etj.;
shpjegon rolin dhe qëllimet e personazheve;
analizon se si ndryshon ose zhvillohet një personazh;
evidenton ngjashmëritë dhe dallimet mes personazheve (karakteri, sjelljet etj.);
analizon marrëdhëniet mes personazheve, si p.sh., ndikimi që ka një personazh te një personazh tjetër;
dallon llojet e personazheve (realë, historikë, të trilluar, mitologjikë, kryesorë, dytësorë);
shpreh dhe argumenton pëlqimet e tij për një personazh;
analizon kompleksitetin e marrëdhënieve njerëzore dhe të sjelljes së njeriut përmes studimit të
personazheve.
Mjedisi, koha dhe

atmosfera Nxënësi/ja:
− përshkruan dhe analizon mjedisin dhe kohën (koha, vendi, hollësitë fizike, situatat); −
analizon gjendjen emocionale që krijohet nga mjedisi, koha apo rrethanat e një teksti.
10
Tematika
Nxënësi/ja:
− dallon temën dhe motivet e një teksti;
− analizon dhe shpjegon mënyrën që zgjedh autori për të shtjelluar një temë ose një motiv të caktuar;
− demonstron vetëdije në lidhje me faktin që zhvillimi i një teme (ose motivi) nga një shkrimtar zbulon një
pamje ose një aspekt të veçantë të jetës.
Stili dhe gjuha

Nxënësi/ja:
veçon tiparet e stilit dhe analizon e shpjegon se si ndikojnë ato te lexuesi dhe në tekst, si për shembull:
s gjuha (p.sh., zgjedhja e fjalëve);
s përdorimi i gjuhës së figurshme (krahasimi, metafora, personifikimi, simboli, epanastrofeja,
hiperbola, ironia etj.);
s muzikaliteti (ritmi, rima, strofa, aliteracioni, onomatopeja, asonanca etj.);
s rrëfimtari dhe veta e rrëfimit (veta e parë, veta e tretë);
s toni (i gjallë, i zymtë, i ngrohtë, solemn);
s gjatësia e fjalive, elipsa, asindeti etj.;
vlerëson cilësitë estetike të gjuhës së një teksti për të arritur efekte të caktuara.
Konteksti historik, kulturor, ekonomik, politik, shoqëror

Nxënësi/ja:
demonstron njohje të kontekstit historik, kulturor, ekonomik, politik, shoqëror, në të cilin është shkruar
një tekst;
shpjegon se si konteksti ndikon në vepër.
Lidhja mes tekstit dhe lexuesit

Nxënësi/ja:
tregon se si përvojat personale, vlerat, besimet e tij, mund të ndikojnë në mënyrën se si e kupton dhe e
interpreton ai një tekst;
tregon se si një tekst e informon lexuesin rreth natyrës njerëzore.
Reflektimi ndaj tekstit

Nxënësi/ja:
formulon mendimet, ndjenjat dhe opinionet e tij rreth tekstit, duke e lidhur atë me njohuritë e
mëparshme, me përvojën dhe me imagjinatën;
reflekton, në mënyrë kritike, përmes analizave, interpretimit, vlerësimit dhe sintezës së tekstit;
shprehet në mënyra të ndryshme për tekstet që lexon, si p.sh.: dramatizime, ese, punë krijuese me
shkrim, muzikë, pikturë etj.
Ndërtimi dhe komunikimi i argumenteve

Nxënësi/ja:
mbron idetë e tij duke i ilustruar me detaje dhe me shembuj nga teksti;
organizon qartë, saktë dhe në mënyrë logjike mendimet, ndjenjat dhe opinionet e tij (me gojë dhe me
shkrim).
11
Vlerat dhe qëndrimet

Nxënësi/ja:
komunikon mirë dhe në mënyrë korrekte me të tjerët;
përfshihet në diskutime duke dhënë kontributin e tij;
respekton mendimin e të tjerëve;
demonstron vëmendje, respekt dhe empati, kur të tjerët flasin;
ndërmerr nisma dhe shpreh interesim për çështje të ndryshme;
përdor imagjinatën dhe kreativitetin për zgjidhjen e problemeve;
përdor teknologjinë e informacionit dhe të komunikimit në procesin e të nxënit;
demonstron vullnet dhe gatishmëri në detyrat individuale dhe në punët në grup;
respekton parimet, vlerat, bindjet dhe kulturën e të tjerëve;
respekton trashëgiminë kulturore dhe artistike të popullit tonë;
përdor dhe vlerëson gjuhën standarde shqipe dhe pasurinë leksikore të gjuhës shqipe;
tregon vetëbesim, imagjinatë dhe shpirt krijues gjatë punëve të pavarura;
është i pavarur në vendimmarrje dhe në veprime;
bën pyetje dhe përgjigjet në mënyrë të përgjegjshme;
kritikon duke u mbështetur mbi argumente;
tregon kureshtje për të hulumtuar njohuri të reja.
KOMPETENCA
VLERËSIMI I LETËRSISË SHQIPE DHE BOTËRORE NË PERIUDHA TË NDRYSHME LETRARE

Rezultatet e të nxënit për këtë kompetencë
Nxënësi/ja:
analizon tiparet kryesore të folklorit tonë, përshkruan origjinën dhe përmbajtjen e eposit kombëtar dhe
vlerëson rëndësinë historike e kulturore të tij;
analizon tiparet kryesore të letërsisë antike greke dhe romake, të letërsisë së Rilindjes Europiane, të
Letërsisë së vjetër shqipe dhe të Klasicizmit; përcakton periudhën historike, në të cilën u zhvilluan këto
drejtime ose periudha letrare, gjinitë dhe llojet letrare që u lëvruan, si dhe veprat e autorët më përfaqësues;
analizon tiparet kryesore të Romantizmit dhe të Realizmit, të letërsisë së Rilindjes Europiane, të Letërsisë së
vjetër shqipe dhe të Klasicizmit; përcakton periudhën historike, në të cilën u zhvilluan këto drejtime ose
periudha letrare, gjinitë dhe llojet letrare që u lëvruan, si dhe veprat dhe autorët më përfaqësues;
krahason vlerat e letërsisë shqipe dhe asaj botërore;
gjykon për vlerat njerëzore, etike dhe estetike që gjejnë shprehje në krijimtarinë letrare, si dhe
shpjegon parapëlqimet e tij në letërsi.
12
TREMUJORI I
SHTATOR-DHJETOR
REZULTATET E TË NXËNIT SIPAS KOMPETENCAVE TË LËNDËS PËR TEMATIKAT:

Letërsia, gjinitë dhe llojet letrare
Letërsia antike greke dhe romake
Tematika 1. Letërsia, gjinitë dhe llojet letrare

Në përfundim të tematikës 1, nxënësi/ja:
analizon funksionet dhe vlerat e letërsisë si lloj arti;
përcakton objektin e studimit të shkencës për letërsinë dhe analizon drejtimet kryesore të
kësaj shkence;
analizon lidhjet e letërsisë më artet e tjera;
përcakton gjininë letrare, së cilës i përket një vepër;
evidenton tiparet kryesore të gjinisë epike, lirike e dramatike dhe të nënllojeve të tyre.
Tematika 2. Letërsia antike greke dhe romake

ᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀĀȀ⸀ĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀ vlerëson rëndësinë e letërsisë greko-
romake, si dhe analizon sfondin historik e kulturor ku u zhvillua kjo letërsi;
ᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀĀȀ⸀ĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀ veçon llojet dhe gjinitë letrare që u

zhvilluan gjatë kësaj periudhe, si dhe përfaqësuesit e veprat kryesore;
ᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀĀȀ⸀ĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀ veçon momentet kryesore të jetës dhe të

veprës së Homerit;
ᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀĀȀ⸀ĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀ vlerëson rëndësinë e Homerit në epokën

e tij dhe në letërsinë e mëvonshme;
ᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀĀȀ⸀ĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀ përshkruan momentet kryesore të jetës

dhe të veprës së Eskilit;
ᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀĀȀ⸀ĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀ analizon tiparet dalluese të

krijimtarisë dhe të filozofisë (që gjen shprehje në vepër) së Eskilit;
ᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀĀȀ⸀ĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀ përshkruan momentet kryesore të jetës

dhe të veprës së Euripidit;
ᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀĀȀ⸀ĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀ analizon tiparet karakteristike të

tragjedive të tij;
ᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀĀȀ⸀ĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀ vlerëson risitë që solli në letërsinë antike
greke.
13
14
Moduli I
10”
Libër mësuesi për tekstin “ Letërsia
Periudha: SHTATOR – DHJETOR
NR. TEMATIKA TEMAT MËSIMORE SITUATAT E TË METODOLOGJIA DHE VLERËSIMI BURIMI
NXËNIT VEPRIMTARITË
1 Letërsia, Natyra dhe funksioni i Letërsia, diskutim Bisedë, stuhi mendimi, Vlerësim për punën në grupe, Teksti i nxënësit,
gjinitë dhe letërsisë rreth natyrës së saj Diagrami i Venit, punë për mënyrën se si e studiojnë fragmente
llojet letrare Letërsia dhe artet e në grupe, punë në informacionin dhe se si e paraqesin të ndryshme
tjera dyshe atë; letrare, e-libri
Vlerësim për punën individuale, në
lidhje me saktësinë e informacionit
shkencor;
Vlerësim pa notë, por motivues, për
nxënës që aktivizohen.
2 Klasifikimi i letërsisë Renditja e llojeve të Bisedë, pema e Mësuesi/ja i vlerëson nxënësit për: Teksti i nxënësit,
teksteve letrare mendimit, punë me a) rrjedhshmërinë e të folurit dhe e-libri, tekste
Teksti rrëfimtar dhe grupe, punë në dyshe, saktësinë e informacionit shkencor rrëfimtare
llojet e tij plotësimi i skedës (2-3 nxënës vlerësohen me notë); në forma
b) aftësinë e secilit nxënës për elementare
të kombinuar, harmonizuar dhe
paraqitur saktë punën në grup
dhe punën në dyshe (3-4 nxënës
vlerësohen me notë).
3 Teksti poetik Poezia dhe vlerat e Pema e mendimit, Vlerësohet aftësia e secilit nxënës Teksti i nxënësit,
saj, bisedë shpjegim i gërshetuar për të paraqitur saktë punën në grup e-libri, poezia
Analiza e tekstit poetik me bashkëbisedim, (3-4 nxënës vlerësohen me notë). “Mall”, e I.
punë në grupe, Di/Dua Kadaresë
të di/Mësova, punë me
shkrim
4 Drama Drama dhe vlerat e Skeda e dialogut, Vlerësim për saktësinë e Teksti i nxënësit,
saj, bisedë bisedë, informacionit shkencor (1-2 nxënës e-libri, shirita
Teksti dramatik pema e mendimit, vlerësohen me notë); letre me dialog
vështrim krahasues, Vlerësim për harmonizimin e punës nga tragjedia
punë në grupe në grupe dhe me njëri-tjetrin; “Romeo dhe
Vlerësim për saktësinë e Zhuljeta”
informacionit që paraqet grupi.
5 Letërsia antike Lirika antike Bukuria e vargut Bisedë, vrojtim i Vlerësim për punën individuale dhe Teksti i
greko-romake antik, bisedë pikturës, lexim zinxhir, punën në grup; nxënësit, e-libri
punë në grupe, ditari Vlerësim për paraqitjen saktë të
dypjesësh punës së kërkuar.
6 Studim teksti: “Pasion Bisedë: Dashuria dhe PNP: Recitim, bisedë Punë në grup (3-4 nxënës të nivelit Teksti i
dashurie” poezia shënime mbi shënime, të lartë, të cilët vlerësohen me nxënësit,
pyetje-përgjigje, debat notë); e-libri, poezi të
Safoja dhe vargëzimi Punë individuale; ndryshme të
i saj Vlerësohen për mënyrën se poetëve grekë
si e kërkojnë dhe e plotësojnë
materialin.
7 Poema epike Madhështia e Bisedë, pema e Vlerësim individual (i diferencuar); Teksti i

ngjarjeve në poemat mendimit, Vlerësohet harmonizimi i punës në nxënësit, e-libri
Analizë “Iliada”, e Homerit, bisedë Analizë, punë në grupe, me njëri-tjetrin dhe cilësia e
Homeri grupe, ditari dypjesësh informacionit.
8 Studim teksti: “Iliada”, Flasim për Paraqitja e punës, Vlerësim individual; Teksti i
Kënga I, madhështinë e ditari dypjesësh, rrjeti Vlerësim për paraqitjen e saktë të nxënësit,e-libri,
Hyrja heronjve të poemës i diskutimit, punë punës në grupe. poema “Iliada”,
në grupe, tabela e e Homerit
figurave letrare,
punë e pavarur
9 Studim teksti nga Bisedë: Kulti i Recitim, punë në Vlerësim individual; Teksti i
10”
“Iliada”, Kënga I sundimtarit grupe, tabela e Vlerësohet marrëdhënia e nxënësit, e-libri,
personazhit, rrjeti i anëtarëve të grupeve me njëri- poema “Iliada”
diskutimit, punë e tjetrin;
pavarur Vlerësohet saktësia e paraqitjes së
materialit.
10 Studim teksti: “Iliada”, Bisedë: Kulti i heroit Lexim zinxhir, lexim Vlerësohet aftësia e nxënësve për Teksti i
e Homerit shprehës, plotësimi t’u shprehur saktë dhe bukur ( në nxënësit, e-libri,
i skedave, punë mënyrë individuale); “Iliada”, e
në grupe, tabela Vlerësohet harmonizimi i punës në Homerit
krahasuese grupe.
15
16
11 Studim teksti: Diskutojmë për Recitim, lexim shprehës, Vlerësohet puna në grupe; Teksti i nxënësit,
“Iliada”, Homeri madhështinë e plotësim i skedave, punë Vlerësim individual; e-libri, poema
Li
bë
r
poemave homerike në grupe, Vlerësohen për mënyrën e saktë të “Iliada”, e Homerit
i
s
e
u
s
ë
m
debat paraqitjes së punës.
12 Punë me Punë me Diskutojmë për Puna individuale Vlerësim individual “Si të shkruajmë
ese”, B. Musai
p
shkrim 1 shkrim teknikat e shkrimit të
r
ë
esesë argumentuese
ti
n
k
s
e
t
13 Punë me Diskutojmë për Puna individuale Vlerësim individual “Si të shkruajmë
ese”, B. Musai
14 Eskili, prod himi Bisedojmë pë r Vrojtim, bised ë, lexi m i Punë n ë dysh e ( mën yra s e si i har moniz ojnë Teksti i nxën ësit,
shkrim teknikat e shkrimit të
a
i
s
r
ë
t
e
L
“
esesë argumentuese
letrar dhe stili krijimtarinë e Eskilit drejtuar, përmbledhje punët, si e plotësojnë dhe e korrigjojnë njëri- e-libri, tragjedia
”
10
e strukturuar, punë në tjetrin); “Prometeu i
grupe, punë në dyshe Punë në grupe (mënyra se si e paraqesin mbërthyer”, e
punën). Eskilit
15 Analizë: Debat: Prometeu, Stuhi mendimi, jexim i Punë individuale; Teksti i nxënësit,
“Prometeu i humanisti i parë drejtuar, përmbledhje Punë në grupe; e-libri, tragjedia
mbërthyer”, e e strukturuar, punë në Vlerësohen për paraqitjen e saktë të “Prometeu i
Eskilit grupe informacionit shkencor. mbërthyer”, e
Eskilit
16 Studim teksti Bisedë: Prometeu Lexim me role, lexim Vlerësim për: Teksti i nxënësit,
: “Prometeu dhe njerëzimi shprehës, punë në a) rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e e-libri, tragjedia
i mbërthyer”, grupe, punë e pavarur informacionit shkencor; “Prometeu i
episodi i tretë b) aftësinë e secilit nxënës për të kombinuar, mbërthyer”
harmonizuar dhe paraqitur saktë punën në
grup (3-4 nxënës vlerësohen me notë).
17 Studim teksti: Bisedë për altruizmin Bisedë, karrigia e Vlerësohet puna individuale; Teksti i nxënësit,
“Prometeu i nxehtë, punë në grupe, Puna në grupe; e-libri, tragjedia
mbërthyer”, punë me tekstin, ditari Vlerësohen për paraqitjen e saktë të “Prometeu i
episodi i tretë dypjesësh, punë e informacionit shkencor. mbërthyer”
pavarur
18 Studim teksti: Arti dhe kultura Debat, lexim i drejtuar, Vlerësimi i nxënësve në mënyrë individuale Teksti i nxënësit;
“Prometeu i greke në themel të punë në grupe, punë dhe për punën në dyshe. e-libri, tragjedia
mbërthyer”, qytetërimit europian e pavarur, plotësimi i “Prometeu i
episodi i tretë skedës, punë në dyshe mbërthyer”
19 Euripidi, Euripidi dhe Vrojtim, pyetje- Mësuesi/ja i vlerëson nxënësit për: a) Teksti i
prodhimi letrar sofizmi,bisedë përgjigje, lexim i rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e nxënësit, e-libri
dhe stili drejtuar, përmbledhje informacionit shkencor (2-3 nxënës vlerësohen
e strukturuar, punë me notë);
në grupe, tabela b) aftësinë e secilit nxënës për të kombinuar,
krahasuese harmonizuar dhe paraqitur saktë punën në grup
(2-3 nxënës vlerësohen me notë).
20 Analizë Bisedë për rolin e Stuhi mendimi, Mësuesi/ja i vlerëson nxënësit për: a) Teksti i
“Medea”, gruas në shoqëri bisedë e kombinuar me rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e nxënësit,
Euripidi shpjegim, përmbledhje informacionit shkencor (2-3 nxënës të nivelit e-libri, tragjedia
e strukturuar, punë në bazë); “Medea”,
grupe, punë e pavarur b) aftësinë e secilit nxënës për të kombinuar, Euripidi
harmonizuar dhe paraqitur saktë punën në grup
(3-4 nxënës të nivelit mesatar dhe të lartë, të
cilët vlerësohen me notë).
21 Koment : “Me- Punë me tekstin, Lexim me role, Vlerësim i diferencuar individual; Teksti i
dea”, Euripidi diskutim, punë në Korrigjohen punimet e dy nxënësve. nxënësit,
“Medea” grupe, punë e pavarur, e-libri, tragjedia
Akti i dytë, ske-
ditari dypjesësh, punë “Medea”
na e parë me shkrim
22 Koment nga Medea dhe shoqëria, Lexim me kodim i tekstit, Vlerësim: Teksti i
tragjedia bisedë bisedë, punë në grupe, a) individual; nxënësit,
“Medea”, akti punë e diferencuar, b) punë në grupe; e-libri, tragjedia
II, skena I punë me shkrim Vlerësim pa notë, por me shprehje motivuese. “Medea”
10”
23 Studim teksti Medea dhe Jasoni, Inskenim, karrigia Vlerësim: Teksti i
“Medea”, akti bisedë e nxehtë, pyetje- a) punë në grupe; nxënësit,
III, skena I përgjigje, bisedë, punë b) punë individuale; e-libri, tragjedia
në grupe, punë në Vlerësohen për paraqitjen e saktë të “Medea”
dyshe informacionit shkencor.
24 Punë me projekt Bisedë: Projekti dhe Punë në grupe, Nuk ka vlerësime në fazën e parë të projektit. Vepra të
ose bisedë rëndësia e tij punë individuale ndryshme
letrare
(ora I)
25 Përsëritje 1 Dija dhe kujtesa Punë individuale, punë Vlerësim individual, motivues; Teksti i nxënësit
në grupe Vlerësim i punës në grupe
26 Testim 1 Punë me tekstin Punë individuale Vlerësim individual Fletë A4
17
TREMUJORI II
JANAR- MARS
REZULTATET E TË NXËNIT SIPAS KOMPETENCAVE TË LËNDËS PËR TEMATIKAT:
Letërsia gojore shqiptare
Eposet në Mesjetë
Nga Mesjeta në Rilindje
Rilindja dhe Humanizmi europian
Tematika 3. Letërsia gojore shqiptare

analizon tiparet e folklorit dhe vlerat e tij;
përcakton ndarjet e lirikës popullore;
analizon dhe gjykon për vlerat e lirikës popullore;
përcakton ndarjet e epikës popullore;
analizon dhe gjykon për vlerat e epikës popullore.
Tematika 4. Eposet në Mesjetë

përcakton periudhën historike, në të cilën lindën dhe u zhvilluan eposet;
përshkruan origjinën dhe përmbajtjen e eposit kombëtar;
vlerëson rëndësinë historike dhe kulturore të eposit kombëtar;
analizon tiparet kryesore të eposit tonë dhe atij europian;
fiton aftësitë e nevojshme për të kuptuar natyrën e letërsisë;
njeh dhe ballafaqon modelet e eposeve;
gjykon mbi vlerat estetike të gjuhës së përdorur në këto krijime.
Tematika 5. Nga Mesjeta në Rilindje

fiton aftësitë e nevojshme për të kuptuar natyrën e letërsisë dhe, në veçanti, klasifikimin e saj në
periudha të ndryshme letrare dhe historike;
veçon momentet kryesore të jetës dhe të veprës së Dante Aligerit;
diskuton rreth vlerave, strukturës, filozofisë dhe rëndësisë së “Komedisë hyjnore”;
fiton aftësi për të kuptuar fragmentin Portat e Ferrit dhe për të zbërthyer mekanizmin e
brendshëm të funksionimit të veprës;
fiton aftësi për të kuptuar fragmentin Paolo dhe Françeska dhe për të zbërthyer mekanizmin
e brendshëm të funksionimit të veprës;
zgjeron njohuritë mbi ndërtimin e vargjeve dhe të strofave;
përdor njohuritë gjuhësore për të vlerësuar gjuhën e tekstit letrar;
zgjeron njohuritë mbi gjuhën e gjallë të veprës;
demonstron shkathtësitë e fituara gjatë komentimit të fragmentit;
vështron tablo dhe përshkruan përjetimin e tij me anë të llojeve të ndryshme të artit.
18
Tematika 6. Rilindja dhe Humanizmi europian

diskuton rreth zhvillimit të Humanizmit dhe të Rilindjes europiane si lëvizje e rëndësishme
kulturore, letrare dhe artistike;
veçon përfaqësuesit kryesorë të kësaj epoke në Itali, Spanjë, Francë, Angli, Gjermani, Shqipëri etj.;
analizon tiparet kryesore të letërsisë së Rilindjes europiane;
fiton aftësitë e nevojshme për të kuptuar natyrën e letërsisë dhe, në veçanti, klasifikimin e saj në
periudha të ndryshme letrare dhe historike;
vështron tablo dhe përshkruan përjetimin e tij me anë të llojeve të ndryshme të artit;
interpreton karakteristikat e veprave artistike në periudha dhe kontekste të ndryshme kohore e
kulturore;
veçon momentet kryesore të jetës dhe veprës së Servantesit;
diskuton rreth vlerave dhe vendit që zë Servantesi në historinë e letërsisë;
përshkruan momentet kyç të jetës së Shekspirit, duke veçuar veprat kryesore;
diskuton rreth vlerave dhe vendit që zë Shekspiri në historinë e letërsisë;
gjykon për mënyrën se si filozofia e Rilindjes gjen shprehje në krijimtarinë e Servantesit dhe të
Shekspirit;
aftësohet në analiza letrare për të kuptuar teknikat e shkrimit;
diskuton rreth vlerave, strukturës, filozofisë dhe rëndësisë së “Don Kishotit”;
fiton aftësi për të kuptuar fragmentin e dhënë dhe për të zbërthyer mekanizmin e brendshëm të
funksionimit të veprës;
Përdor njohuritë gjuhësore për të vlerësuar gjuhën e tekstit letrar;
zgjeron njohuritë mbi ndërtimin e tekstit (përdorimin e mjeteve gjuhësore dhe stilistike);
demonstron shkathtësitë e fituara gjatë komentit të fragmentit.
19
20
Moduli II
10”
Periudha: JANAR-MARS
Nr TEMATIKA TEMA MËSIMORE SITUATA E TË METODOLOGJIA DHE VLERËSIMI BURIMI DHE

NXËNIT VEPRIMTARITË MJETET
27 Letërsia Folklori Folklori dhe vlerat e tij, Dëgjim i drejtuar, stuhi Vlerësim i punës në grupe; Teksti i
gojore bisedë mendimi, lexim i zinxhir, Vlerësim i punës së pavarur nxënësit,
shqiptare Llojet kryesore të pema e mendimit, punë në individuale; e-libri, poezi
letërsisë gojore grupe, punë në çift Vlerësim motivues dhe pa notë. e këngë
4 orë popullore,
CD
28 Proza popullore Bisedë për pasurinë Vrojtim, pyetje-përgjigje, Vlerësim individual; Teksti i
folklorike në prozë lexim i drejtuar, përmbledhje Vlerësim i punës me grupe; nxënësit,
e strukturuar, punë në grupe, Vlerësohen për paraqitjen e saktë të e-libri,
punë e diferencuar informacionit shkencor. Kanuni i Lekë
Dukagjinit,
mjete të tjera
shkollore
29 Lirika popullore Larmia e këngëve Dëgjim i drejtuar, bisedë, Mësuesi/ja i vlerëson nxënësit për: Teksti i
popullore, bisedë lexim zinxhir, përmbledhje e a) rrjedhshmërinë e të folurit dhe nxënësit,
strukturuar, punë në grupe, saktësinë e informacionit shkencor e-libri, këngë
punë në dyshe (5-6 nxënës të nivelit bazë dhe të ndryshme
mesatar); popullore
b) aftësinë e secilit nxënës për shqiptare
të kombinuar, harmonizuar dhe
paraqitur saktë punën në grup dhe
punën në dyshe (2-3 nxënës të
nivelit të lartë, të cilët vlerësohen
me notë).
30 Koment nga Bisedë për bukurinë e Recitim, bisedë, lexim me Mësuesi/ja i vlerëson nxënësit për: Teksti i
lirika popullore e vargut popullor kodim i tekstit, punë në a) rrjedhshmërinë e të folurit dhe nxënësit,
dashurisë grupe, punë me shkrim saktësinë e informacionit shkencor e-libri, krijime
(2-3 nxënës vlerësohen me notë); të ndryshme
b) aftësinë e secilit nxënës për nga lirika
të kombinuar, harmonizuar dhe popullore
paraqitur saktë punën në grup (3-4
nxënës vlerësohen me notë).
31 Eposet në Eposi europian Nxënësi/ja njihet me Stuhi mendimesh, Mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim Teksti i
Mesjetë, dhe ai ballkanik krijimet më të hershme metoda e diagnostikues, me qëllim identifikimin letërsisë, fjalor
3 orë Ora 1 dhe ndërgjegjësohet për bashkëbisedimit, e njohurive paraprake, interesave apo mitologjik,
origjinën e letërsisë që lexim i drejtuar, punë aftësive që kanë nxënësit në lidhje me enciklopedi,
i ka themelet në popull. e pavarur, detyrë tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Për foto,
Në këtë mënyrë mëson hulumtuese disa nxënës, mësuesi/ja mund të bëjë një kompjuter,
edhe origjinën e vet vlerësim të vazhduar me gojë, duke bërë tabelë,
kulturore. edhe shënime specifike për nivelet e të shkumës etj.
nxënit.
32 Eposi shqiptar Nxënësi/ja njihet me Stuhi mendimesh, Mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim Teksti i
“Cikli i krijimet më të hershme pema e mendimeve, të vazhdueshëm me gojë mbi progresin letërsisë, fjalor
Kreshnikëve” dhe ndërgjegjësohet për metoda e e nxënësve, me qëllim identifikimin mitologjik,
Ora 2 origjinën e letërsisë që bashkëbisedimit, lexim e njohurive, interesave, aftësive apo enciklopedi,
i ka themelet në popull. i drejtuar, punë e shkathtësive që kanë fituar nxënësit në foto,
Në këtë mënyrë mëson pavarur, hulumtim lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. kompjuter,
edhe origjinën e vet Ky vlerësim mund të shoqërohet edhe me tabelë,
kulturore. shënime specifike për nivelet e të nxënit. shkumës etj.
33 Koment, “Fuqia Nxënësi/ja zbulon Metoda e Mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim Teksti i
e Mujit” kënaqësinë e të lexuarit bashkëbisedimit, lexim të vazhdueshëm me gojë mbi progresin letërsisë, fjalor
Ora 3 dhe bëhet i vetëdijshëm i drejtuar, punë në e nxënësve, me qëllim identifikimin mitologjik,
për shumëllojshmërinë grupe, ditari dypjesësh e njohurive, interesave, aftësive apo enciklopedi,
10”
e perceptimit të botës, shkathtësive që kanë fituar nxënësit në foto,
duke e vlerësuar lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. kompjuter,
letërsinë si mjet kyç Ky vlerësim mund të shoqërohet edhe me tabelë,
për të pasuruar botën shënime specifike për nivelet e të nxënit. shkumës etj.
emocionale, për të Disa nxënës vlerësohen me shkrim për
zhvilluar imagjinatën dhe detyrat e sjella në klasë. Nxënësit nxiten
të menduarit kritik. për të realizuar punë cilësore, me qëllim
plotësimin e dosjes së tyre dhe vlerësimin e
saj nga mësuesi/ja.
21
22
10”
34 Nga Mesjeta Prijësi i Nxënësi/ja njeh dhe Pema e mendimeve, Mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim Teksti i
në Rilindje Rilindjes, ndërton kuptimin e duhur bashkëbisedimi, Di/ diagnostikues, me qëllim identifikimin nxënësit,
5 orë Dante Aligeri mbi konceptet letrare dhe Dua të di/ Mësova, e njohurive paraprake, interesave apo fjalor i
Ora 1 historike, duke perceptuar pesëvargëshi, punë e aftësive që kanë nxënësit në lidhje me shqipes,
edhe zhvillimin hap pas hapi pavarur tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Për enciklopedi,
të letërsisë. disa nxënës, mësuesi/ja mund të bëjë një foto,
vlerësim të vazhduar me gojë, duke bërë kompjuter,
edhe shënime specifike për nivelet e të tabelë,
nxënit. shkumës,
fletore etj.
35 Analizë, Nxënësi/ja kupton se si Metoda e Mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim Teksti i
“Komedia përvojat letrare ndikojnë bashkëbisedimit, metoda diagnostikues, me qëllim identifikimin nxënësit,
hyjnore “ duke ndërtuar përvoja e Kllasterit, punë me e njohurive paraprake, interesave apo vepra, fjalor
Ora 2 personale, vlera dhe grupe, hulumtim, lexim aftësive që kanë nxënësit në lidhje me shqipes,
qëndrime, që vlejnë më i drejtuar, punë krijuese tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Për enciklopedi,
vonë në perceptimin e (ese) disa nxënës, mësuesi/ja mund të bëjë një foto,
botës. Kështu, nxënësi vlerësim të vazhduar me gojë, duke bërë kompjuter,
ndërton rrugën e tij drejt edhe shënime specifike për nivelet e të tabelë,
pastrimit shpirtëror. nxënit. shkumës,
fletore etj.
36 Koment, Nxënësi/ja zbulon Pema e mendimeve, Mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim Fragmenti i
“Portat e kënaqësinë e të lexuarit metoda e të vazhdueshëm me gojë mbi progresin veprës, fjalor
ferrit “ dhe bëhet i vetëdijshëm bashkëbisedimit, e nxënësve, me qëllim identifikimin shqipes,
Ora 3 për shumëllojshmërinë e diskutim i hapur, punë e njohurive, interesave, aftësive apo enciklopedi,
perceptimit të botës, duke me grupe, leximi i shkathtësive që kanë fituar nxënësit në foto,
e vlerësuar letërsinë si mjet drejtuar lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. kompjuter,
kyç për të pasuruar botën Ky vlerësim mund të shoqërohet edhe me tabelë,
emocionale, për të zhvilluar shënime specifike për nivelet e të nxënit. shkumës,
imagjinatën dhe fletore etj.
të menduarit kritik.
37 Koment, Nxënësi/ja zbulon Metoda e Mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim Fragmenti i
“Paolo dhe kënaqësinë e të lexuarit bashkëbisedimit, lexim i të vazhdueshëm me gojë mbi progresin veprës, fjalor
Françeska” dhe bëhet i vetëdijshëm drejtuar, ditar triplanësh, e nxënësve, me qëllim identifikimin i shqipes,
Ora 4 për shumëllojshmërinë e punë në grup, shkrim i e njohurive, interesave, aftësive apo enciklopedi,
perceptimit të botës, duke lirë shkathtësive që kanë fituar nxënësit në foto,
e vlerësuar letërsinë si lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. kompjuter,
mjet kyç për të pasuruar Ky vlerësim mund të shoqërohet edhe me tabelë,
botën emocionale, për të shënime specifike për nivelet e të nxënit. shkumës,
zhvilluar imagjinatën dhe të fletore etj.
menduarit kritik.
38 “Komedia Nxënësi/ja zbulon Metoda e Mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim Teksti i
hyjnore”, kënaqësinë e të lexuarit bashkëbisedimit, punë të vazhdueshëm me gojë mbi progresin nxënësit,
filozofia dhe bëhet i vetëdijshëm në grup, diskutim i e nxënësve, me qëllim identifikimin vepra, fjalor
danteske për shumëllojshmërinë e drejtuar, shkrim i lirë, ese e njohurive, interesave, aftësive apo i shqipes,
dhe gjuha e perceptimit të botës, duke shkathtësive që kanë fituar nxënësit në enciklopedi,
veprës e vlerësuar letërsinë si mjet lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. foto,
Ora 5 kyç për të pasuruar botën Ky vlerësim mund të shoqërohet edhe me kompjuter,
e tij emocionale, për të shënime specifike për nivelet e të nxënit. tabelë,
zhvilluar imagjinatën dhe të Disa nxënës vlerësohen me shkrim për shkumës,
menduarit kritik. detyrat e sjella në klasë. Nxënësit nxiten fletore etj.
për të realizuar punë cilësore, me qëllim
plotësimin e dosjes së tyre dhe vlerësimin e
saj nga mësuesi/ja.
Libër
39 Punë me Punë me Diskutojmë për teknikat e Punë individuale Vlerësim individual me shkrim “Si të
përmësu
shkrim 2 shkrim shkrimit të esesë shkruajmë
esi
ese”, B. Musai
40 Punë me Diskutojmë për teknikat e Punë individuale Vlerësim individual me shkrim “Si të
tekstin
shkrim shkrimit të esesë shkruajmë
ese”, B. Musai
10” “ Letërsia
23
24
41 Rilindja Letërsia e Nxënësi/ja njeh dhe Metoda e Mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim Teksti i
10”
dhe rilindjes ndërton kuptimin e duhur bashkëbisedimit, diagnostikues, me qëllim identifikimin e nxënësit,
Humanizm Ora 1 mbi konceptet letrare dhe stuhi njohurive paraprake, interesave apo aftësive fjalor i
i europian historike, duke mendimesh, që kanë nxënësit në lidhje me tematikën e shqipes,
10 orë perceptuar edhe pema e trajtuar gjatë mësimit. Për disa nxënës, enciklopedi,
zhvillimin hap pas hapi të mendimeve, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të foto,
letërsisë. lexim i drejtuar, vazhduar me gojë, duke bërë edhe shënime kompjuter,
vëzhgim specifike për nivelet e të nxënit. tabelë,
shkumës,
fletore etj.
42 servantesi, jeta Nxënësi/ja kupton se si Metoda e Mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të Teksti i
dhe aktiviteti përvojat letrare ndikojnë bashkëbisedimit, vazhdueshëm me gojë mbi progresin e nxënësit,
letrar duke ndërtuar përvoja stuhi nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, vepra, fjalor
Ora 2 personale, vlera dhe mendimesh, interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë i shqipes,
qëndrime, që vlejnë më pema e fituar në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë enciklopedi,
vonë në perceptimin e mendimeve, mësimit. Ky vlerësim mund të shoqërohet foto,
botës. lexim i drejtuar, edhe me shënime specifike për nivelet e të kompjuter,
diskutim i nxënit. tabelë,
drejtuar, shkumës,
pesëvargëshi fletore etj.
43 analizë, “Don Nxënësi/ja kupton se si Metoda e Mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të Teksti i
Kishoti” përvojat letrare ndikojnë bashkëbisedimit, vazhdueshëm me gojë mbi progresin e nxënësit,
Ora 3 duke ndërtuar përvoja ritregimi, nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, vepra, fjalor
personale, vlera dhe Diagrami i Venit, interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë i shqipes,
një pyetje- nxënit. tabelë,
shumë përgjigje, shkumës,
vëzhgim fletore etj.
44 Koment, “sojliu Nxënësi/ja zbulon Metoda e Mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të Fragmenti i
i Mançës” kënaqësinë e të lexuarit bashkëbisedimit, vazhdueshëm me gojë mbi progresin e veprës,
Ora 4 dhe bëhet i vetëdijshëm punë me grupe nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, fjalor i
për shumëllojshmërinë e ekspertësh, interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë shqipes,
perceptimit të botës, ditari dy- fituar në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë enciklopedi,
duke e vlerësuar trepjesësh, lexim mësimit. Ky vlerësim mund të shoqërohet foto,
letërsinë si mjet kyç për i drejtuar, punë e edhe me shënime specifike për nivelet e të kompjuter,
të pasuruar botën pavarur nxënit. Disa nxënës vlerësohen me shkrim për tabelë,
emocionale, për të detyrat e sjella në klasë. Nxënësit nxiten për të shkumës,
zhvilluar imagjinatën dhe realizuar punë cilësore, me qëllim plotësimin e fletore etj.
të menduarit kritik. dosjes së tyre dhe vlerësimin e saj nga
mësuesi/ja.
45 Koment, “Don Nxënësi/ja zbulon Metoda e Mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të Fragmenti i
Kishoti kundër kënaqësinë e të lexuarit bashkëbisedimit, vazhdueshëm me gojë mbi progresin e veprës,
mullinjve të dhe bëhet i vetëdijshëm punë me grupe, nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, fjalor i
erës” për shumëllojshmërinë e ditari dy- interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë shqipes,
Ora 5 perceptimit të botës, trepjesësh, fituar në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë enciklopedi,
duke e vlerësuar pema e mësimit. Ky vlerësim mund të shoqërohet foto,
letërsinë si mjet kyç për mendimeve, edhe me shënime specifike për nivelet e të kompjuter,
të pasuruar botën pesëvargësh, nxënit. Disa nxënës vlerësohen me shkrim për tabelë,
emocionale, për të rrjet i diskutimit, detyrat e sjella në klasë. Nxënësit nxiten për të shkumës,
zhvilluar imagjinatën dhe punë e pavarur, realizuar punë cilësore, me qëllim plotësimin e fletore etj.
të menduarit kritik. shkrim i lirë dosjes së tyre dhe vlerësimin e saj nga
mësuesi/ja.
46 Testim 2 Punë me tekstin Punë individuale Vlerësim individual me shkrim Fletë A4
47 teatri teatri Nxënësi/ja njeh dhe Metoda e Mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim Teksti i
elisabetia elizabetian ndërton kuptimin e duhur bashkëbisedimit, diagnostikues, me qëllim identifikimin e nxënësit,
n Ora 1 mbi konceptet letrare dhe stuhi njohurive paraprake, interesave apo aftësive fjalor i
5 orë historike, duke mendimesh, një që kanë nxënësit në lidhje me tematikën e shqipes,
perceptuar edhe pyetje-shumë trajtuar gjatë mësimit. Për disa nxënës, enciklopedi,
zhvillimin hap pas hapi të përgjigje, pema mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të foto,
letërsisë. e mendimeve, vazhduar me gojë, duke bërë edhe shënime kompjuter,
lexim i drejtuar, specifike për nivelet e të nxënit. tabelë,
10”
hulumtimi shkumës,
fletore etj.
48 shekspiri, jeta Nxënësi/ja kupton se si Metoda e Mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të Teksti i
dhe aktiviteti përvojat letrare ndikojnë bashkëbisedimit, vazhdueshëm me gojë mbi progresin e nxënësit,,
letrar duke ndërtuar përvoja stuhi nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, vepra, fjalor
Ora 2 personale, vlera dhe mendimesh, interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë i shqipes,
harta e nxënit. tabelë,
koncepteve, shkumës,
diskutim i fletore etj.
drejtuar,
25
hulumtim
TREMUJORI III
PRILL-QERSHOR
REZULTATET E TË NXËNIT SIPAS KOMPETENCAVE TË LËNDËS

PËR TEMATIKAT:
Rilindja dhe Humanizmi europian
Humanizmi shqiptar
Klasicizmi
Tematika 6. Rilindja dhe Humanizmi europian

diskuton rreth zhvillimit të Humanizmit dhe të Rilindjes europiane si lëvizje e rëndësishme kulturore,
letrare dhe artistike;
veçon përfaqësuesit kryesorë të kësaj epoke në Itali, Spanjë, Francë, Angli, Gjermani, Shqipëri etj.;
veçon momentet kryesore të jetës dhe të veprës së Shekspirit;
diskuton dhe vlerëson rëndësinë e krijimtarisë së Shekspirit në letërsinë botërore;
diskuton rreth vlerave, strukturës, filozofisë dhe rëndësisë së “Hamletit”;
Tematika 7. Humanizmi shqiptar dhe letërsia e vjetër shqipe

analizon kushtet historike dhe kulturore, në të cilat u shkrua letërsia e vjetër shqipe;
veçon përfaqësuesit kryesorë të letërsisë shqipe dhe krijimtarinë e tyre letrare;
vlerëson rolin e shkrimtarëve humanistë të kësaj periudhe në krijimin e një tradite për letërsinë e
mëvonshme të Rilindjes;
veçon momentet kryesore të jetës dhe të veprës së Barletit;
vlerëson figurën shumëdimensionale të Barletit;
përshkruan momentet kyç të jetës së Buzukut, duke veçuar veprat kryesore;
diskuton rreth vlerave dhe vendit që zë Buzuku në historinë e letërsisë shqipe;
përshkruan momentet kyç të jetës së Budit, duke veçuar veprat kryesore;
diskuton rreth vlerave dhe vendit që zë Budi në historinë e letërsisë shqipe;
përshkruan momentet kyç të jetës së Bogdanit, duke veçuar veprat kryesore;
diskuton rreth vlerave dhe vendit që zë Bogdani në historinë e letërsisë shqipe;
Aftësohet në analiza letrare për të kuptuar teknikat e shkrimit;
26
Tematika 8. Klasicizmi
Në përfundim të tematikës 8 , nxënësi/ja:
analizon kushtet historike, shoqërore dhe kulturore që çuan në lindjen dhe zhvillimin e Klasicizmit;
njeh dhe ndërton parimet kryesore të klasicizmit francez;
interpreton karakteristikat e veprave artistike në periudha dhe kontekste të ndryshme kohore
e kulturore;
analizon tiparet dhe parimet estetike të Klasicizmit;
veçon përfaqësuesit kryesorë të Klasicizmit dhe veprat e tyre më përfaqësuese;
veçon momentet kryesore të jetës dhe të veprës së Molierit;
diskuton rreth risive që solli Molieri në letërsinë botërore;
diskuton rreth vlerave, strukturës, filozofisë dhe rëndësisë së “Tartufit”;
demonstron shkathtësitë e fituara gjatë komentit të fragmentit;
fiton aftësi për të interpretuar pjesë nga vepra “Tartufi” dhe për të zbërthyer mekanizmin e
përdor njohuritë gjuhësore për të vlerësuar gjuhën e tekstit letrar dhe për ta bërë të vetin rolin
e caktuar.
27
28
Moduli III
Periudha: PRILL-QERSHOR
Nr TEMATIKA TEMA SITUATA E TË NXËNIT METODOLOGJIA VLERËSIMI BURIMI DHE MJETET
MËSIMORE DHE
VEPRIMTARITË
49 Teatri Analizë. Nxënësi/ja kupton se si Metoda e Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të Teksti i nxënësit,
elisabetian “Hamleti” përvojat letrare ndikojnë bashkëbisedimit, bëjë një vlerësim të vazhdueshëm me gojë mbi vepra, fjalor i shqipes,
Ora 3 duke ndërtuar përvoja një pyetje-shumë progresin e nxënësve, me qëllim identifikimin e enciklopedi, foto,
personale, vlera dhe përgjigje, pema e njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive kompjuter, tabelë,
qëndrime, që vlejnë më mendimeve, lexim që kanë fituar në lidhje me tematikën e trajtuar shkumës, fletore etj.
vonë në perceptimin e i drejtuar, ritregim, gjatë mësimit. Ky vlerësim mund të shoqërohet
botës. harta e koncepteve, edhe me shënime specifike për nivelet e të
diskutim i drejtuar, nxënit.
punë me skeda
50 Koment, Nxënësi/ja zbulon Metoda e Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të Fragmenti i veprës,
“Hamleti” kënaqësinë e të lexuarit bashkëbisedimit, bëjë një vlerësim të vazhdueshëm me gojë mbi fjalor i shqipes,
Ora 4 dhe bëhet i vetëdijshëm punë me grupe progresin e nxënësve, me qëllim identifikimin e enciklopedi, foto,
për shumëllojshmërinë e ekspertësh, ditari njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive kompjuter, tabelë,
perceptimit të botës, duke dy-trepjesësh, që kanë fituar në lidhje me tematikën e trajtuar shkumës, fletore etj.
e vlerësuar letërsinë si lexim i drejtuar, gjatë mësimit. Ky vlerësim mund të shoqërohet
mjet kyç për të pasuruar diskutim i drejtuar, edhe me shënime specifike për nivelet e të
botën emocionale, për të punë e pavarur nxënit.
zhvilluar imagjinatën dhe
të menduarit kritik.
51 Koment, Nxënësi/ja zbulon Metoda e Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të Fragmenti i veprës,
“Hamleti” kënaqësinë e të lexuarit bashkëbisedimit, bëjë një vlerësim të vazhdueshëm me gojë mbi fjalor i shqipes,
Ora 5 dhe bëhet i vetëdijshëm punë me progresin e nxënësve, me qëllim identifikimin e enciklopedi, foto,
për shumëllojshmërinë grupe, ditari dy- njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive kompjuter, tabelë,
e perceptimit të botës, trepjesësh, lexim që kanë fituar në lidhje me tematikën e trajtuar shkumës, fletore etj.
duke e vlerësuar i drejtuar, shkrim i gjatë mësimit. Ky vlerësim mund të shoqërohet
letërsinë si mjet kyç lirë, vëzhgim edhe me shënime specifike për nivelet e të nxënit.
për të pasuruar botën Disa nxënës vlerësohen me shkrim për detyrat
emocionale, për të e sjella në klasë. Nxënësit nxiten për të realizuar
zhvilluar imagjinatën punë cilësore, me qëllim plotësimin e dosjes së
dhe të menduarit kritik. tyre dhe vlerësimin e saj nga mësuesi/ja.
52 Punë me Punë me Diskutojmë për teknikat Punë individuale Vlerësim individual me shkrim “Si të shkruajmë ese”,
shkrim 2 shkrim e shkrimit të esesë B. Musai
53 Punë me Diskutojmë për teknikat Punë individuale Vlerësim individual me shkrim “Si të shkruajmë ese”,
shkrim e shkrimit të esesë B. Musai
54 Humanizmi Letërsia e Nxënësi/ja njeh dhe Metoda e Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund Teksti i nxënësit, fjalor
shqiptar vjetër shqipe ndërton kuptimin e duhur bashkëbisedimit, të bëjë një vlerësim diagnostikues, me qëllim i shqipes, enciklopedi,
mbi konceptet letrare dhe harta e identifikimin e njohurive paraprake, interesave foto, kompjuter, tabelë,
5 orë Humanizmi historike, duke perceptuar mendimeve, lexim apo aftësive që kanë nxënësit në lidhje me shkumës, fletore etj.
shqiptar edhe zhvillimin hap pas hapi i drejtuar, Diagrami tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Për disa
Ora 1 të letërsisë. i Venit, diskutim i nxënës, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim
lirë, vëzhgim të vazhduar me gojë, duke bërë edhe
shënime specifike për nivelet e të nxënit.
55 Marin Barleti, Nxënësi/ja kupton se si Metoda e Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund Teksti i nxënësit,
jeta dhe përvojat letrare ndikojnë bashkëbisedimit, të bëjë një vlerësim diagnostikues, me qëllim vepra, fjalor i shqipes,
aktiviteti duke ndërtuar përvoja pema e identifikimin e njohurive paraprake, interesave enciklopedi, foto,
letrar personale, vlera dhe mendimeve, lexim apo aftësive që kanë nxënësit në lidhje me kompjuter, tabelë,
Ora 2 qëndrime, që vlejnë më i drejtuar, diskutim tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Për disa shkumës, fletore etj.
vonë në perceptimin e i lirë nxënës, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim
botës. të vazhduar me gojë, duke bërë edhe
56 Analizë, Nxënësi/ja kupton se si Metoda e Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund Teksti i nxënësit,
“Histori e përvojat letrare ndikojnë bashkëbisedimit, të bëjë një vlerësim të vazhdueshëm me vepra, fjalor i shqipes,
Skënderbeut” duke ndërtuar përvoja një pyetje-shumë gojë mbi progresin e nxënësve, me qëllim enciklopedi, foto,
Ora 3 personale, vlera dhe përgjigje, pema identifikimin e njohurive, interesave, aftësive kompjuter, tabelë,
qëndrime, që vlejnë më e mendimeve, apo shkathtësive që kanë fituar nxënësit në shkumës, fletore etj.
vonë në perceptimin e kubimi, lexim i lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit.
botës. drejtuar, diskutim i Ky vlerësim mund të shoqërohet edhe me
drejtuar shënime specifike për nivelet e të nxënit.
57 Koment, Nxënësi/ja zbulon kënaqë- Metoda e Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund Fragmenti i veprës,
“Fjalimi i sinë e të lexuarit dhe bëhet bashkëbisedimit, të bëjë një vlerësim të vazhdueshëm me fjalor i shqipes,
Skënderbeut” i vetëdijshëm për shumë- punë me grupe, gojë mbi progresin e nxënësve, me qëllim enciklopedi, foto,
Ora 4 llojshmërinë e perceptimit ditari dypjesësh, identifikimin e njohurive, interesave, aftësive kompjuter, tabelë,
të botës, duke e vlerësuar Diagrami i Venit, apo shkathtësive që kanë fituar nxënësit në shkumës, fletore etj.
letërsinë si mjet kyç për të shkrimi i lirë lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit.
pasuruar botën emocionale, Ky vlerësim mund të shoqërohet edhe me
për të zhvilluar imagjinatën shënime specifike për nivelet e të nxënit.
dhe të menduarit kritik.
58 Figura e Nxënësi/ja zbulon Metoda e Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të Fragmenti i veprës,
Skënderbeut kënaqësinë e të lexuarit bashkëbisedimit, bëjë një vlerësim të vazhdueshëm me gojë mbi fjalor i shqipes,
dhe përmasat dhe bëhet i vetëdijshëm diskutim i drejtuar, progresin e nxënësve, me qëllim identifikimin e enciklopedi, foto,
e saj për shumëllojshmërinë e lexim i drejtuar, njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive që kompjuter, tabelë,
Ora 5 perceptimit të botës, duke ditari trepjesësh, kanë fituar në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë shkumës, fletore etj.
e vlerësuar letërsinë si shkrim i lirë mësimit. Ky vlerësim mund të shoqërohet edhe
mjet kyç për të pasuruar me shënime specifike për nivelet e të nxënit. Disa
botën emocionale, për të nxënës vlerësohen me shkrim për detyrat e sjella
zhvilluar imagjinatën dhe të në klasë. Nxënësit nxiten për të realizuar punë
menduarit kritik. cilësore, me qëllim plotësimin e dosjes së tyre dhe
29
vlerësimin e saj nga mësuesi/ja.

30
59 Shkrim- Gjon Nxënësi/ja njeh dhe Metoda e Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të bëjë Teksti i nxënësit,
bër
Li
tarët Buzuku ndërton kuptimin e duhur bashkëbisedimit, një vlerësim diagnostikues, me qëllim identifikimin vepra, fjalor i shqipes,
filobi- dhe mbi konceptet letrare dhe stuhi mendimesh, e njohurive paraprake, interesave apo aftësive që enciklopedi, foto,
mësues
blikë “Meshari” historike, duke perceptuar pema e kanë nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar kompjuter, tabelë,
i
5 orë Ora 1 edhe zhvillimin hap pas hapi mendimeve, gjatë mësimit. Për disa nxënës, mësuesi/ja mund të shkumës, fletore etj.
të letërsisë. lexim i drejtuar, bëjë një vlerësim të vazhduar me gojë, duke bërë
për tekstin
diskutim i edhe shënime specifike për nivelet e të nxënit.
drejtuar
60 Gjon Nxënësi/ja kupton se si Metoda e Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të bëjë Fragmenti i veprës,
Buzuku përvojat letrare ndikojnë bashkëbisedimit, një vlerësim të vazhdueshëm me gojë mbi progresin e fjalor i shqipes,
“ Letërs
dhe duke ndërtuar përvoja stuhi mendimesh, nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, interesave, enciklopedi, foto,
ia
“Meshari”, personale, vlera dhe pema e mendi- aftësive apo shkathtësive që kanë fituar në lidhje me kompjuter, tabelë,
koment qëndrime, që vlejnë më meve,lexim i tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Ky vlerësim mund të shkumës, fletore etj.
10”
Ora 2 vonë në perceptimin e drejtuar,diskutim i shoqërohet edhe me shënime specifike për nivelet e të
botës. drejtuar, punë në nxënit.
grup, vëzhgimi
61 Pjetër Nxënësi/ja njeh dhe Metoda e Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të bëjë teksti i nxënësit,
Budi, poeti ndërton kuptimin e duhur bashkëbisedimit, një vlerësim diagnostikues, me qëllim identifikimin vepra, fjalor i shqipes,
i parë mbi konceptet letrare dhe stuhi mendimesh, e njohurive paraprake, interesave apo aftësive që enciklopedi, foto,
shqiptar historike, duke perceptuar pema e kanë nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar kompjuter, tabelë,
Ora 3 edhe zhvillimin hap pas hapi mendimeve, gjatë mësimit. Për disa nxënës, mësuesi/ja mund të shkumës, fletore etj.
të letërsisë. lexim i drejtuar, bëjë një vlerësim të vazhduar me gojë, duke bërë
harta e edhe shënime specifike për nivelet e të nxënit.
koncepteve
62 Koment, Nxënësi/ja zbulon kënaqë- Metoda e Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të Fragmenti i veprës,
“Për ndimë sinë e të lexuarit dhe bëhet bashkëbisedimit, bëjë një vlerësim të vazhdueshëm me gojë mbi fjalor i shqipes,
të gjithë i vetëdijshëm për shumë- lexim i drejtuar, progresin e nxënësve, me qëllim identifikimin e enciklopedi, foto,
kërshte- llojshmërinë e perceptimit diskutim i njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive që kompjuter, tabelë,
nimit të botës, duke e vlerësuar drejtuar, pyetje- kanë fituar në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë shkumës, fletore etj.
Arbënit...” letërsinë si mjet kyç për të përgjigje, rrjeti mësimit. Ky vlerësim mund të shoqërohet edhe me
Ora 4 pasuruar botën emocionale, i diskutimit, shënime specifike për nivelet e të nxënit.
për të zhvilluar imagjinatën ditari dypjesësh,
dhe mendimin kritik. shkrim i lirë
63 Bogdani Nxënësi/ja kupton se si Metoda e Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të Teksti i nxënësit,
dhe përvojat letrare ndikojnë bashkëbisedimit, bëjë një vlerësim të vazhdueshëm me gojë mbi vepra, fjalor i shqipes,
poetika duke ndërtuar përvoja pema e progresin e nxënësve, me qëllim identifikimin e enciklopedi, foto,
e tij personale, vlera dhe mendimeve, njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive që kompjuter, tabelë,
Ora 5 qëndrime, që vlejnë më lexim i drejtuar, kanë fituar në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë shkumës, fletore etj.
vonë në perceptimin e harta e mësimit. Ky vlerësim mund të shoqërohet edhe
botës. koncepteve, me shënime specifike për nivelet e të nxënit. Disa
ditari dypjesësh nxënës vlerësohen me shkrim për detyrat e sjella
në klasë. Nxënësit nxiten për të realizuar punë
cilësore, me qëllim plotësimin e dosjes së tyre dhe
64 Klasi- Klasicizmi Nxënësi/ja njeh dhe Metoda e Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të bëjë Teksti i nxënësit,
cizmi francez, ndërton kuptimin e duhur bashkëbisedimit, një vlerësim diagnostikues, me qëllim identifikimin fjalor i shqipes,
5 orë parimet mbi konceptet letrare dhe stuhi mendimesh, e njohurive paraprake, interesave apo aftësive që enciklopedi, foto,
Ora 1 historike, duke perceptuar pema e kanë nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë kompjuter, tabelë,
edhe zhvillimin hap pas hapi mendimeve, lexim mësimit. Për disa nxënës, mësuesi/ja mund të bëjë shkumës, fletore
të letërsisë. i drejtuar, harta e një vlerësim të vazhduar me gojë, duke bërë edhe etj.
koncepteve shënime specifike për nivelet e të nxënit.
65 Molieri, jeta Nxënësi/ja kupton se si Metoda e bashkë- Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të bëjë Teksti i nxënësit,
dhe aktiviteti përvojat letrare ndikojnë duke bisedimit, stuhi një vlerësim diagnostikues, me qëllim identifikimin vepra, fjalor
letrar ndërtuar përvoja personale, mendimesh, e njohurive paraprake, interesave apo aftësive që i shqipes,
Ora 2 vlera dhe qëndrime, që vlejnë pema e mendi- kanë nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë enciklopedi, foto,
më vonë në perceptimin e meve,lexim i mësimit. Për disa nxënës, mësuesi/ja mund të bëjë kompjuter, tabelë,
botës. drejtuar, harta një vlerësim të vazhduar me gojë, duke bërë edhe shkumës, fletore
e koncepteve, shënime specifike për nivelet e të nxënit. etj.
diskutim i drejtuar,
hulumtim
66 Analizë, Nxënësi/ja kupton se si Metoda e Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të bëjë Teksti i nxënësit,
“Tartufi” përvojat letrare ndikojnë duke bashkëbisedimit, një vlerësim të vazhdueshëm me gojë mbi progresin vepra, fjalor
Ora 3 ndërtuar përvoja personale, një pyetje- e nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, i shqipes,
vlera dhe qëndrime, që vlejnë shumë përgjigje, interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë fituar enciklopedi, foto,
më vonë në perceptimin e pesëvargësh, në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Ky kompjuter, tabelë,
botës. stuhi mendimesh, vlerësim mund të shoqërohet edhe me shënime shkumës, fletore
pema e specifike për nivelet e të nxënit. etj.
mendimeve, harta
e koncepteve,
diskutim i drejtuar
67 Koment, Nxënësi/ja zbulon Metoda e Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të bëjë Fragmenti i
“Tartufi” kënaqësinë e të lexuarit bashkëbisedimit, një vlerësim të vazhdueshëm me gojë mbi progresin veprës, fjalor
Ora 4 dhe bëhet i vetëdijshëm lexim me role, e nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, i shqipes,
për shumëllojshmërinë e punë me grupe interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë fituar enciklopedi, foto,
perceptimit të botës, duke ekspertësh, ditari nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë kompjuter, tabelë,
10”
e vlerësuar letërsinë si mjet dy-trepjesësh, mësimit. Ky vlerësim mund të shoqërohet edhe shkumës, fletore
kyç për të pasuruar botën rrjeti i diskutimit me shënime specifike për nivelet e të nxënit. Disa etj.
emocionale, për të zhvilluar nxënës vlerësohen me shkrim për detyrat e sjella në
imagjinatën dhe të menduarit klasë. Nxënësit nxiten për të realizuar punë cilësore,
kritik. me qëllim plotësimin e dosjes së tyre dhe vlerësimin
e saj nga mësuesi/ja.
68 Dramatizim, Nxënësi/ja zbulon Metoda e Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të bëjë Teksti i letërsisë,
“Tartufi” kënaqësinë e të interpretuarit bashkëbisedimit, një vlerësim të vazhdueshëm me gojë mbi progresin fjalor i shqipes,
Ora 5 dhe bëhet i vetëdijshëm interpretim me e nxënësve, me qëllim identifikimin e aftësive apo vepra letrare,
për shumëllojshmërinë e role shkathtësive që kanë fituar në lidhje me tematikën veshje, skenë,
perceptimit të botës, duke e trajtuar gjatë interpretimit. Ky vlerësim mund të skenar, publik
e vlerësuar letërsinë si mjet shoqërohet edhe me shënime specifike për nivelet
kyç për të pasuruar botën e të nxënit. Disa nxënës vlerësohen me shkrim
emocionale, për të zhvilluar për interpretimin e tyre cilësor. Nxënësit nxiten
imagjinatën dhe të menduarit për të përfituar vlera dhe qëndrime nga të tilla orë
31
kritik. mësimore.
32
69 Përsëritje 2 Dija dhe kujtesa Punë individuale Vlerësim individual, motivues Teksti i
Li
bë
Punë në grupe Vlerësim i punës në grupe nxënësit
r
70 Testim 3 Punë me tekstin Punë individuale Vlerësim individual me shkrim Fletë A4
ue
ës
m
si
71 Projekt Prezantim projekti Bisedë: Projekti dhe Punë në grupe Vlerësim me shkrim për aftësitë Vepra të
pë
r
2 orë rëndësia e tij Punë individuale dhe shkathtësitë e fituara dhe të ndryshme
tek
sti
demonstuara nga nxënësit
n
72 Prezantim projekti Bisedë: Projekti dhe Punë në grupe Vlerësim me shkrim për aftësitë Vepra të
rëndësia e tij Punë individuale dhe shkathtësitë e fituara dhe të ndryshme
“L
etër
sia
”
10
demonstuara nga nxënësit
Shënim. Ka tema mësimore për të cilat janë dhënë dy modele.

Fusha: Gjuhët dhe komunikimi Lënda: Letërsi Shkalla: V Klasa: X

Tematika: Letërsia, gjinitë dhe llojet letrare Situata e të nxënit:
Letërsia, diskutim rreth natyrës së saj.

Tema mësimore:
Natyra dhe funksioni i letërsisë (modeli I)
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç:
1. Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit
2. Kompetenca e të menduarit
3. Kompetenca qytetare
4. Kompetenca personale
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të Fjalët kyç:
fushës varësisht nga tema mësimore: letërsia
Nxënësi/-ja: arti i fjalës
• flet për objektin e letërsisë, duke e dalluar nga figurat
fushat e tjera të dijes; subjektive
• diskuton për funksionin estetik të teksteve estetikë
letrare; trillimi
• lexon një tekst studimor, ku identifikon shkenca e letërsisë
procesin e krijimit letrar;
• shpreh opinionin e tij/e saj për veprat letrare
që ka lexuar;
• krahason shkencën për letërsinë me shkencat
e tjera ekzakte.
Burimet: teksti i nxënësit, fragmente të Lidhja me fushat e tjera ose me temat
ndryshme letrare, e-libri ndërkurrikulare:
Piktura
Muzika
Artet
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
PNP: Bisedë, stuhi mendimi, diagrami i Venit, punë në grupe, punë në dyshe)
Organizimi i orës së mësimit
Parashikimi: Bisedë, Stuhi mendimi

Fillon ora e mësimit duke diskutuar për natyrën e letërsisë. Pyetjet që mësuesi/ja u drejton nxënësve:
-Ç`është letërsia?
-Cili është objekti i studimit të letërsisë? (Objekti i studimit të letërsisë është njeriu dhe bota.)
Dëgjohen mendimet e nxënësve duke i orientuar ata drejt thelbit të temës. (Natyra e letërsisë)
Mësuesi/ja me anë të një stuhie mendimesh, nxit nxënësit të flasin rreth termit letërsi.
- Ç’kuptoni me termin letërsi?
gjinitë epike, lirike,
njeriu dhe bota dramatike gjuha e zgjedhur
rreth tij
ndikon te emocionet vepra në prozë

Letërsi
e njeriu
përfytyron një realitet stili i veçantë i veprës

të njohur, i përpunuar artistikisht ka funksion njohës, dhe i autorëve
ndikues, estetik
33
Fjala letërsi vjen nga fjala latine littera, që do të thotë shkronjë (diçka e shkruar).
Mund të shpjegohet edhe fjala trillim nga ana letrare.
Trillim - Krijimi i një ngjarjeje a i një karakteri, që nuk është ashtu në jetën e përditshme, por që jepet si
diçka e vërtetë që mund të ndeshet a mund të ngjasë; krijim imagjinar, fantazi; trillim artistik (poetik).
Gjithashtu mund të themi se teksti letrar ndikon te lexuesi në mënyrë subjektive nëpërmjet
emocioneve, qëndrimeve të tij. Tekstet letrare kanë të pranishme edhe funksionin estetik (kënaqësia
estetike e së bukurës), i cili përfshin në vetvete: stilin, gjuhën, metrin, ritmin, strukturën e veprimit letrar.
Ndërtimi i njohurive: Diagrami i venit, punë në grupe, punë e pavarur

Së bashku (mësues e nxënës) diskutojnë për prodhimin letrar, si objekt i shkencës mbi letërsinë.
-Mësuesi/ja bisedon me nxënësit për shkencën e letërsisë dhe objektin e saj, duke e krahasuar me
shkencat e tjera. Strukturon në dërrasë të zezë përgjigjet e nxënësve,(duke i plotësuar ato)
përmes diagramit të Venit.
Shkenca për letërsinë Shkencat ekzakte
-një lloj i njohjes shkencore

–e interesuar për veçoritë -prirje për objektivitet
individuale të veprës -ligjësi të përgjithshme të
-ka si qëllim studimin e veprave letrare dukurive etj.
-përfundimet e saj janë të
papërcaktueshme -prirje për objektivitet
- analizë -sintezë
Mësuesi/ja drejton pyetjen:

- A ka dallim midis së bukurës në natyrë dhe në art?
Në art bukurinë e transmeton mesazhi që përcillet te lexuesi në mënyrë artistike. E bukura në art nuk ka
lidhje me objektin. P.sh.: Një objekt mund të jetë i shëmtuar, si p.sh.: Kuazimodoja, por përshkruhet
bukur nga autori.
Kalohet te rubrika “Diskutoni dhe arsyetoni”.
Mësuesi/ja e ndan klasën në katër grupe të mëdha
Grupi I - Ushtrimi 2. Shpjegojnë me shembuj funksionin estetik të veprës letrare.
Grupi II - Ushtrimi 5.
U lihet nxënësve kohë (2’-3’) për të lexuar fragmentin me synimin për të identifikuar lidhjen
ndërmjet krijuesit dhe fantazisë.
Krahasimi që bën Frojdi ndërmjet fëmijës dhe lojës së tij:
• që ndryshon sipas fantazisë së tij rendin e veprimeve,
• ndan realitetin nga bota e vet e lojërave,
• orienton objektet dhe qëndrimet imagjinare te sende të kapshme të botës reale,
• gjithçka e bën me pasion, me seriozitet.
Kjo e bën shumë të qartë si e krijon krijuesi botën e tij të fantazuar, të cilën e merr shumë seriozisht,
e trajton me pasion të madh, duke e ndarë qartë nga realiteti.
Nga bota joreale, objektet e së cilës nuk na japin kënaqësi, në kuadrin e lojës së fantazisë, ato
bëhen për shikuesin, dëgjuesin, krijuesin burime kënaqësie. Në procesin e krijimit, sipas Frojdit,
marrin pjesë:
imagjinata,
serioziteti,
pasioni i madh,
34
sinqeriteti,
kënaqësia e të bërit diçka ndryshe nga realiteti.
Grupi III - ushtrimi 6. Shumë studiues e krahasojnë shkrimtarin me zotin. Nxënësit do ndalen te:
krijimi i botës i ngjashëm me krijimin e një realiteti të ri • forca e imagjinatës
Grupi IV - ushtrimi 7.
Qëndrimi dhe gjykimi i lexuesit të një vepre letrare nga ai i studiuesit dhe i kritikut.
Punë e pavarur
Nxënësit do të plotësojnë individualisht ushtrimin 10.
Përforcimi i njohurive: Punë në dyshe

Nxënësit punojnë ushtrimin 3.
Secila tavolinë zgjedh një krijim letrar (poezi, tregim, roman, dramë), nga ato që janë zhvilluar në klasat
e mëparshme.
Tregojnë për gjendjen emocionale dhe shpirtërore që u ka krijuar.
Lloji i realitetit (historik ose imagjinar) që u ka përcjellë autori dhe mesazhi që kanë marrë prej saj.
Flasin për personazhe të cilat i quajnë si modele në jetën e tyre.
Nxënësit thonë arsyet se cili është autori më i pëlqyer në letërsinë shqiptare dhe në atë botërore.
Dëgjohen dy nxënës.
Vlerësimi: Nxënësit do të vlerësohen për :

rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e informacionit shkencor për objektin dhe natyrën
e letërsisë(1-2 nxënës me notë).
aftësinë e secilit nxënës për të kombinuar, harmonizuar dhe prezantuar saktë punën në grup (3-
4 nxënës me notë).
c)shkëmbimin e mendimeve, vetëkorrigjimin dhe paraqitjen e saktë të zgjidhjes së ushtrimit 3 gjatë
punës në dyshe. (dëgjohen 2-3 nxënës, vlerësimi mund të jetë edhe pa notë).
Shënim: Vëzhgoni mënyrën e vlerësimit, e cila mund të jetë me notë ose me shprehje.
Detyrat dhe puna e pavarur:
Nxënësit do të plotësojnë ushtrimin 9. Krahasojnë nga njëra-tjetra teorinë e letërsisë, kritikën
dhe historinë e letërsisë.
Ushtrim parapërgatitor për orën pasardhëse nga rubrika “Punë në grup”, faqja 11.
35

Tema mësimore: Letërsia dhe artet e tjera
Diskutojmë rreth marrëdhënieve të shumëfishta të
(modeli I) letërsisë me artet e tjera
5. Kompetenca digjitale
6. Kompetenca e të mësuarit për të nxënë
fushës varësisht nga tema mësimore: letërsi
Nxënësi/-ja: art
niveli minimal i dijeve pikturë
- flet për lidhjen e ngushtë mes arteve të tjera dhe muzikë
letërsisë; mesazh
- evidenton disa të përbashkëta në pikturë, estetikë
muzikë e letërsi;
- niveli mesatar i dijeve
- shpjegon funksionin estetik të artit të fjalës
(letërsisë) dhe arteve të tjera;
- niveli maksimal i dijeve
- përqas emocionet e përftuara nga poezia e
Dritëro Agollit “Kur të jesh mërzitur shumë” dhe
kënga me të njëjtin titull;
- vëzhgon pikturën “Atributet e artit dhe
shpërblimi i tij”
- nga Jean Chardin dhe interpreton filozofinë e saj.
Burimet: Lidhja me fushat e tjera ose me temat
teksti i nxënësit, poezia “Kur të jesh mërzitur shumë”,
ndërkurrikulare:
Dritëro Agolli, CD e-libri. muzika
artet figurative
koreografia
kinematografia
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: PNP
PNP: Bisedë, karrigia e nxehtë, punë në grupe, punë e pavarur, punë me panele, tabela krahasuese)
Parashikimi: Bisedë, karrigia e nxehtë

Hapi I (bisedë)
Fillon ora e mësimit duke diskutuar për detyrën e shtëpisë, ushtrimi 9. Një nxënës shkruan në
dërrasën e zezë përmes tabelës së krahasimit veçoritë e teorisë së letërsisë, kritikës letrare dhe
historisë së letërsisë.
Hapi II (karrigia e nxehtë)
Mësuesi/ja pasi orienton nxënësit për temën “Letërsia dhe artet e tjera”, zgjedh një nxënës, i cili do të
ulet në karrige para të gjithëve e do tù përgjigjet pyetjeve të mësuesit/ses dhe shokëve, të tilla si:
Pse është quajtur letërsia arti i fjalës?
Nëse piktura luan me ngjyrat, muzika me notat muzikore po letërsia ç`ka specifike?
A ndryshon e bukura në art nga e bukura në natyrë?
36
Ndërtimi i njohurive: Punë në grupe, punë e pavarur

Hapi III (punë në grupe)
Mësuesi/ja mund tù shpjegojë nxënësve se:
-Në ç’mënyrë artet e tjera e trajtojnë letërsinë? Letërsia mund të jetë objekt i arteve të tjera. Raporti mund të
jetë i tillë që një vepër arti p.sh., piktura të jetë përkthim ose ritrajtim me mjete të tjera i letërsisë. -Në ç’mënyrë
letërsia flet për artet e tjera dhe në ç’mënyrë artet e tjera shërbejnë si material për letërsinë? Muzika e piktura
shpesh janë objekte të letërsisë. Letërsia merret me këto arte në mënyra të ndryshme.
Artet që kanë më shumë lidhje me letërsinë janë: muzika, artet figurative, koreografia dhe kinematografia. Një
muzikant mund ta përvetësojë një tekst poetik, të frymëzohet prej tij dhe ta shndërrojë në vepër muzikale.
P.sh., disa nga poezitë e Gëtes janë muzikuar nga Moxarti, Bethoveni, Shuberti etj
Funksioni estetik i artit të fjalës dhe i arteve të tjera.
Kalojmë në rubrikën “Punë në grup” në faqen 11.

Grupi I- Lidhja e letërsisë me muzikën
Grupi II- Lidhja e letërsisë me artet pamore
Grupi III- Lidhja e letërsisë me kinematografinë
Nxënësit ilustrojnë përgjigjet e tyre me shembuj të ndryshëm, p.sh., kënga “Kur të jesh mërzitur shumë”.
Hapi IV (punë e pavarur). Punojnë ushtrimin 4. Dëgjohet një nxënës.
Përforcimi i njohurive: Punë me panele, tabela krahasuese

Mësuesi/ja e ndan klasën në tri panele të mëdha.
Hapi V
Paneli I - Nxënësit orientohen të vëzhgojnë dhe diskutojnë rreth filozofisë së pikturës “Atributet e
artit dhe shpërblimi i tij nga Jean Chardin, në faqen nr. 8 të tekstit.
Paneli II - Nxënësit dëgjojnë këngën “Kur të jesh mërzitur shumë” me tekst të Dritëro Agollit dhe
diskutojnë me njëri-tjetrin për vlerat e mesazhin që përcjell.
Paneli III - Një nxënës reciton bukur poezinë e sipërpërmendur. Anëtarët e panelit diskutojnë për mesazhin
dhe vlerat e poezisë në veçanti.
Në fund tre nxënës, secili përfaqësues i panelit të poezisë, muzikës dhe pikturës plotësojnë tabelën krahasuese.
Poezia Muzika(kënga) Piktura

- arti i fjalës - art - art figurativ
- sistem vargëzimi - organizim melodioz (notat - organizim përmes ngjyrave
- përcjell mesazh muzikore) - përcjell mesazh
- objekti/njeriu dhe bota - përcjell mesazh - objekti/njeriu dhe bota
- funksion estetik - objekti/njeriu dhe bota - funksion estetik
- funksion estetik
Vlerësimi:
ᜀ Ā ᜀ Ā ᜀ Ā ᜀ Ā ᜀ
ësuesi/ja vlerëson forcën e argumentit, informacionet shkencore dhe dëshirën kërkuese të nxënësve të
shfaqura gjatë punës me grupe dhe punës së pavarur. (4-5 nxënës me notë nga puna me grupe)
(1 nxënës me notë nga puna e pavarur)
b)vlerësim me shprehje për disa nxënës, të cilët janë vëzhgues dhe kritikë të mirë të veprave të artit.
Detyrat dhe puna e pavarur: Klasifikimi i veprave letrare.

(detyrë për orën pasuese)
37
Fusha:Gjuhët dhe komunikimi Lënda: Letërsi Shkalla: V Klasa: X

Tematika: Letërsia, gjinitë dhe llojet letrare Situata e të nxënit: Grupimi i veprave letrare
Tema mësimore: Klasifikimi i veprave letrare
( modeli I )
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç
fushës varësisht nga tema mësimore. lirikë
Nxënësi/-ja: epikë
° klasifikon tekstet letrare në gjini e lloje letrare; dramatikë
° rendit tiparet e gjinisë lirike, epike dhe analizë letrare
dramatike; koment letrar
° krahason gjinitë letrare me njëra- tjetrën;
° dallon analizën nga komenti letrar.
Burimet: teksti i nxënësit, fragment nga poema Lidhja me fushat e tjera ose me temat
epike “Iliada”, poezia “Nuk gjej paqe”, Françesko ndërkurrikulare
Petrarka, fragment nga tragjedia “ Hamleti”, Artet figurative
Shekspiri Muzika
Dramaturgjia
Struktura PNP Metoda teknika e veprimtari Koha

Parashikimi Pyetje-përgjigje, diskutim 5 minuta (10 minuta)
Ndërtimi i njohurive Punë në grupe,
Përmbledhje e strukturuar 25 minuta
Përforcimi i njohurive Vështrim krahasues 15 minuta ( 10 minuta)

Parashikimi: Pyetje- përgjigje
Nxënësit kanë informacion nga klasa e 9-të, i cili duhet të përdoret gjatë kësaj etape. Mësuesi/ja i
ka parapërgatitur nxënësit përmes detyrës së shtëpisë. Pyetjet : - Kujtoni, cilat janë tri gjinitë
letrare?
Ç`do të thotë lirikë?

Një komedi në cilën gjini do ta përfshini?
Nxënësit diskutojnë e kujtojnë me njëri-tjetrin ca veçori të gjinive letrare. Një nxënës lexon
detyrën e shtëpisë.
Ndërtimi i njohurive: Përmbledhje e strukturuar, punë në grupe
Përmbledhje e strukturuar
Mësuesi/ja shënon në tabelë konceptet Epikë, Lirikë, Dramatikë dhe me përgjigjet e nxënësve bën
plotësimet përkatëse:
38
Epika:
rrëfim i ngjarjeve heroike;
objektiviteti;
rrëfimi në vetën III, vetën I;
lloji letrar: poezi; prozë.
Lirika: - shpreh botën e brendshme të poetit;
subjektiviteti;
uni lirik në vetën I;
lloji letrar: poezi, prozë poetike;
harmonia melodike e fjalëve.
Dramatika: - trajton konfliktin mes së mundshmes dhe realitetit;

dialogu;
lloji letrar: në vargje dhe në prozë.
Punë në grupe
Mësuesja e ndan klasën në katër grupe të mëdha dhe u shpërndan tri grupeve të para nga një
fragment të fotokopjuar.
Grupi I- poezia “Nuk gjej paqe”, Françesko Petrarka

Grupi II- fragment nga poema epike “Iliada”, Homeri
Grupi III- fragment nga tragjedia “ Hamleti”, Shekspiri
Secili grup do të ilustrojë elementet e gjinive letrare në fragmentet përkatëse.
Grupi IV-, grupi oponent( kundërshtar, i përbërë nga 5-6 nxënës ) që e zgjedh mësuesi/ja, do të plotësojë
e korrigjojë përgjigjet e shokëve.
Pas prezantimit të punës nga lideri i secilit grup, grupi i katërt krahason tiparet e secilës gjini letrare.
Përforcimi i njohurive: Vështrim krahasues
Nxënësit duhet të qartësojnë dallimin ndërmjet analizës së një teksti letrar nga komenti i tij. Mësuesi/ja
shkruan në tabelë karakteristikat e secilit proces:
Analiza e tekstit letrar:

Të kuptosh thellësisht atë që ke lexuar.
Të njohësh veçoritë themelore të tekstit (llojin letrar; stilin dhe autorin).
Temën, mesazhet, strukturën.
Komenti i tekstit letrar mund të jetë:

i përgjithshëm - zbërthen elementet përbërëse (kuptimin; gjuhën; interpretimin;
stilin; strukturën e një fragmenti të veprës).
me synim - kur përqendrohet te një element i veçantë: kuptimi, stili etj.
krahasues - kur krahason dy ose më shumë tekste.
Nxënësit krahasojnë analizën e tekstit letrar me komentin e tekstit letrar.
Vlerësimi
Mësuesi/ja vlerëson nxënësit për: a) rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e informacionit shkencor
aftësinë e secilit nxënës për të kombinuar, harmonizuar dhe prezantuar saktë punën në grup (3-4
aftësinë e disa nxënësve për të korrigjuar saktë punën e anëtarëve të grupeve.( 4 nxënës vlerësohen
me shprehje, 1 nxënës vlerëson mësuesi/ja me notë)
Detyrat dhe puna e pavarur
Ilustroni disa elemente të epikës, si gjini letrare, nga një tekst tregimtar.
39

Listimi i llojeve të teksteve letrare
Tema mësimore: Proza (I)
Teksti tregimtar dhe llojet e tij (modeli I)


fushës varësisht nga tema mësimore. prozë
Nxënësi/-ja: tekst tregimtar
• identifikon tekstin tregimtar dhe veçoritë e tij; format elementare
• klasifikon tekstin tregimtar sipas zhvillimit të format e përbëra
formave; romani modern
• rendit tekstet rrëfyese sipas zhvillimit të romani tradicional
formave;
• krahason romanin tradicional nga ai modern
për të gjetur dallimet.
Burimet : libri i nxënësit, e-libri, tekste Lidhja me fushat e tjera ose me temat
tregimtare në forma elementare, shkumësa me ndërkurrikulare:
ngjyra artet figurative
Struktura : PNP Metoda, teknika e veprimtari Koha
Parashikimi Bisedë,Stuhi mendimesh 10 minuta
Ndërtimi i njohurive Pema e mendimit, Punë me 25 minuta
grupe, Di/Dua të di/Mësova
Përforcimi i njohurive Tabela krahasuese 10 minuta
Parashikimi: Bisedë
Bisedë
Mësimi fillon duke diskutuar për detyrën e shtëpisë. Një nxënës liston disa elemente epike nga një
tekst tregimtar. 1-rrëfim i ngjarjeve;
2- objektiviteti;
3 - rrëfimi në vetën III, vetën I;
4- lloji letrar: poezi; prozë.
Ndërtimi i njohurive të reja: Pema e mendimit, punë me

grupe Pema e mendimit
Mësuesi/ja parapërgatit nxënësit për të hyrë në temën e re të mësimit: Teksti tregimtar dhe llojet e tij.
Njohuritë do të plotësohen në bashkëpunimin nxënës - mësues - nxënës.
Në këtë etapë do të përdoret teknika Pema e mendimit.
40
T rrëfen
Ngjarja një ose më
zhvillohet në kohë e shumë ngjarje a.fjalia nuk fillon me
dhe mjedise të rend të ri
caktuara k b.gjuha më afër
s komunikimit të
organizohet përditshëm
ka një ose
t më lirshëm se c .zgjedh dhe përdor
fjalë me kuptim
më shumë i teksti poetik të figurshëm
personazhe d.përdor shprehje
frazeologjike,
t krahinorizma
r i
mbështetet në kushton pak a. përkthehet më
format e hershme të e rëndësi organizimit lehtë se poezia
antikitetit tingullor
g
i organizimi
a. miti a. vëllimi
m gjuhësor bëhet b.pjesët
letërsia gojore: b.legjenda në njësi të mëdha c.kapitujt
format elementare c.fabula t
d. fjalët e urta
a letërsia
e.përralla a. tregimi
r e shkruar: b.novela
format e përbëra: c. romani
Mësuesja shkruan në tabelë ose paraqet në tabak letre tituj të teksteve rrëfyese, si më poshtë dhe,
kërkon prej nxënësve t’i klasifikojnë sipas formës.
Format elementare Format e përbëra
-Narcisi (popullore greke) Prilli i thyer, I. Kadare
- Muji dhe Halili (popullore shqiptare) Kthimi në lice, Le Klezio
- Djali, shkabonja dhe e bukura e dheut Jesminë, M. Camaj
(popullore shqiptare)
- Fjalët e urta
Hapi III: punë me grupe
Pas klasifikimit të titujve të teksteve, nxënësit shpjegojnë me fjalët e tyre se çfarë janë këto
forma, çfarë i bën të dallueshme.
Punë me grupe:
Grupi I- Narcisi - Miti grek.
Grupi II- Muji dhe Halili - legjendë popullore shqiptare.
Grupi III- Djali, shkabonja dhe e bukura e dheut - Përrallë popullore shqiptare.
Grupi IV- Fabul.
Grupi V- Fjalë e urtë.
Hapi IV: (di/ dua të di/ mësova)
Nxënësit vështrojnë faqen 14 - Format e përbëra. Do të punojnë me teknikën Di/ Dua të di/ Mësova.
Mësuesi/ja e ndan klasën në 3 grupe:
Grupi I - Tregimi;
Grupi II - Novela;
Grupi III - Romani.
Grupet lexojnë informacionin e tekstit dhe shkruajnë në tabelën:
41
Di Dua të di Mësova
Informacioni i njohur Pyetjet rreth asaj që kërkojnë të Informacionin e ri që mësuan
mësojnë
Përforcimi i njohurive: Pema e mendjes
Në këtë etapë nxënësit do të klasifikojnë romanin (tregimin, novelën) sipas tematikës, qëndrimit të
autorit, ndërtimit të subjektit dhe formës.
historik
filozofik psikologjik
shoqëror Tematikës fantastiko-shkencor
policor fantastik
sentimental
didaktik Qëndrimit të Klasifikimi i Ndërtimit të

autorit Romanit sipas: subjektit
humoristik
Formës
paralel unazor zinxhir
Romani modern (shpesh) Romani tradicional Vepra të paklasifikueshme

- nuk përmban ndonjë fabul të - karakterizohet nga një fabul
caktuar e fortë
- ngjarja ndodh brenda një kohe - rrjedh e natyrshme e zhvil-
të limit të
pacaktuar ngjarjes
- pozicioni i rrëfimtarit është i - zhvillimi i karaktereve të
ndërlikuar personazheve
- meditimet dhe mendimet lindin - analiza e hollësishme
nga psikologjike e
nënvetëdija. tyre.
Vlerësimi
Mësuesi/ja vlerëson nxënësit për: a) rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e informacionit shkencor
(2-3 nxënës me notë).
nxënës me notë).
42
Tematika: Letërsia, gjinitë dhe llojet letrar Situata e të nxënit:

Tema mësimore: Proza (II) Zbërthejmë elementet përbërëse të tekstit
Analiza e tekstit rrëfimtar (modeli I) rrëfimtar
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës, Fjalët kyç:
varësisht nga tema mësimore Tekst rrëfimtar
Nxënësi/ja: Analizë
• dallon elementet e analizës së tekstit rrëfimtar; Personazhe
• plotëson hartën e tekstit rrëfimtar “Kërkohet shpresë”, të Hapësirë
autorit Antonis Samarakis; Kohë
• ilustron paragrafët dhe llojet e tyre në tekstin e Bërthamë rrëfyese
mësipërm; Mesazh
• analizon marrëdhëniet e personazheve te tregimi “I
trashi dhe i holli”, të Anton Çehovit;
• zbulon rolin e kohës dhe të hapësirës në tekstin
rrëfimtar letrar, si elemente thelbësore të rrëfimit dhe si
mjeshtëri e stilit të autorit.
Burimet: teksti i nxënësit, e-libri, tregimi “I trashi dhe i Lidhja me fushat e tjera ose me temat
holli” (Anton Çehov), shkumësa ndërkurrikulare:
Artet figurative

PNP: Diskutim, INSERT, përmbledhje e strukturuar, lexim i drejtuar, punë në grupe, praktikë e pavarur,
punë në çift
Parashikimi: Diskutim
Mësimi fillon me diskutimin e detyrës së shtëpisë. Një nxënës krahason romanin modern me
atë tradicional.
Hapi I. Diskutim
Mësuesi/ja shtron pyetjen:

Cilat janë elementet e ndërtimit (kompozimit) të një teksti rrëfimtar?
(Nxënësit kanë informacion nga klasa IX)
Titulli:______________________________
- Situata fillestare: - Parashikimi:
- Ndodhia qendrore: - Pika e lidhjes:
- Përfundimi: - Zgjidhja e konfliktit:
Ndërtimi i njohurive: INSERT, përmbledhje e strukturuar, lexim i drejtuar, punë në grupe
Hapi II. INSERT

Gjatë kësaj ore, nxënësit do të mësojnë hapat që ndiqen për të bërë analizën e
tekstit rrëfimtar.
Lihen për disa minuta të lexojnë informacionin e tekstit duke përdorur INSERT-in.
43
Nis me rikujtimin e njohurive të mëparshme dhe i lejon ata të kontrollojnë gjerësisht

shkallën e tyre të të kuptuarit gjatë leximit të një materiali. Përpilohet tabela e mëposhtme:
V + - ?
Informacion i njohur Informacion i ri Informacioni ndryshe Informacioni që duan të
dinë
Hapi I Tema Përmbajtja Motivi
Në përfundim nxënësit përqendrohen në tre hapat që ndiqen për analizën e një teksti rrëfimtar:
Hapi I Hapi II Hapi III
Autori Ç’është tema? Si funksionon një tekst rrëfim-
Titulli i tekstit Ç’janë motivet? tar?
Lloji Ç’është përmbajtja? Fabula (historia) dhe subjekti
Paragrafët
Bërthamat rrëfyese
Personazhet
Koha dhe hapësira
Mjetet stilistike
Vepra dhe konteksti i saj
Hapi III. Përmbledhje e strukturuar, shpjegim i gërshetuar me bashkëbisedim

Nxënësit do të vështrojnë dhe diskutojnë se cilat janë veçoritë e dukshme e të padukshme të
kompozicionit
të një vepre.
Kompozicioni i veprës
i jashtëm i brendshëm
organizimi i jashtëm i poezisë, organizimi i motiveve për
dramës, krijimeve në prozë të krijuar tërësinë kuptimore
Nxënësve u kërkohet të bëjnë dallimin ndërmjet fabulës dhe subjektit. Lexohet informacioni
në libër, ose mund ta shpjegojë dhe mësuesi/ja.
ngjarja kryesore që rrëfehet montimi i tërësisë së ngjarjeve,

Fabula Subjekti mënyra si i lidh autori ngjarjet
në rrjedhë logjiko-kohore
sipas nevojës së rrëfimit
rend kronologjik – rend kohor
Personazhet
• Marrëdhëniet e ndërsjella mes personazheve Personazhi (sidomos protagonisti) ndërfutet në
tregim: nga autori, nëpërmjet portretizimit të tij;
nga një personazh tjetër, që tregon për të;
nga vetë personazhi, që vetërrëfehet.
• Paraqitja e personazhit te lexuesi a) karakterizimi psikologjik, emocionet, gjendjet e tij
b) përshkrimi fizik
c) gjendja shoqërore, kulturore, ideologjike etj.
• Shndërrimet që u a) ndryshimet që sjell koha
ndodhin personazheve b) evolucione të natyrës psikologjike ose shpirtërore
44
Informacioni i mësipërm praktikohet te tregimi “I trashi dhe i holli”, të A. Çehov.
Hapi IV. Lexim i drejtuar, punë në grupe
Lexim i drejtuar .I. Mësuesi/ja u kërkon nxënësve të lexojnë tregimin “I trashi dhe i holli”, të A. Çehovit,
i cili është shpërndarë në çdo tavolinë.
Grupi I. Marrëdhëniet ndërmjet personazheve.
Grupi II. Karakterizimi i personazheve.
Grupi III. Shndërrimet që u ndodhin personazheve.
.
Grupi II. Mjetet stilistike dhe roli i tyre.
Grupi III. Personazh i gjatë
momenti themelor i ngjarjes
i shkurtër
Bërthamat rrëfyese
- një temë rrëfyese
- të njëjtat personazhe
zhvillon në mënyrë të plotë
- të njëjtin vend
- të njëjtën hapësirë kohore
- Analiza e një teksti rrëfimtar kërkon të përcaktohen:
Mësuesi/ja përgatit në tabelë skemën për kohën e tekstit rrëfimtar.

avancimi
gërshetimi i radhës
flashback së ngjarjeve Gjatë rrëfimit autori
(kthim mbrapa) respekton radhën, në të
cilën ka ndodhur ngjarja
Antikiteti
Mesjeta historike e brendshme Shek. XX
vendet, mjediset ku zhvillohet
Koha Hapësira ngjarja nënkuptojnë:
situatë zakon traditë

Teksti rrëfimtar
Përforcimi i njohurive: Paraqitja e rezultateve të arritura, praktikë e pavarur, punë në çift

Nxënësit plotësojnë, secili individualisht dhe në mënyrë të pavarur, hartën e ushtrimit në faqen 18.
Pas plotësimit të hartës, shkëmbejnë idetë (punë në çift) me shokun e bankës.
Dy çifte nxënësish paraqesin punët e tyre.
Autori: Antonis Samarakis

Titulli: ‘’Kërkohet shpresë’’ Lloji letrar: Vëllim me tregime
Tema: Blerja e shtëpisë së fëmijërisë dhe kthimi në të. Hapësira: Shtëpia e fëmijërisë dhe
mjedisi rrotull saj.
Koha:
koha historike: bashkëkohësia______________________ Personazhi:
koha e brendshme: mesditë, kryhet veprimi, pasditja kryesor: rrëfimtari_______________
(koha e mbetur në kujtesë) dytësor: gruaja_______________
Rrëfimtari: personazhi kryesor
45
Bërthamat rrëfyese:
Mesazhi:
I .Personazhi kryesor ka arritur të sigurojë kontratën e
blerjes së shtëpisë. (paragraf rrëfyes) Zhgënjimi nga realiteti nuk
Shpreson se do të arrijë lumturinë me kthimin te shtëpia e zhbëhet nga ëndrrat e
fëmijërisë. (meditues, përshkrues) fëmijërisë, malli dhe
III. Meditimi për kohën e shkuar, në mjedisin e shtëpisë nostalgjia. për të.
së fëmijërisë. (paragraf përshkrues dhe meditues)
IV. Zhgënjimi nga realiteti, i cili nuk i mundëson rikthimin
te koha e shkuar. (përshkrues, veprues)
Vlerësimi
Mësuesi/ja i vlerëson nxënësit për:
rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e informacionit shkencor (1-2 nxënës vlerësohen me notë);
aftësinë e secilit nxënës për të kombinuar, harmonizuar dhe paraqitur saktë punën në grup dhe
punën në çift (6-7 nxënës vlerësohen me notë).
Shënim.
Mënyra e vlerësimit mund të jetë me notë ose me shprehje.
Detyrat dhe puna e pavarur: Sillni në klasë shembuj të llojeve të ndryshme poetike. (Ushtrohuni në
faqen 21 të tekstit).

Tematika: Situata e të nxënit:
Tema mësimore: Poezia (I) Poezia dhe vlerat e saj
Teksti poetik dhe llojet e tij (modeli I)
varësisht nga tema mësimore Poezi
Nxënësi/ja: Organizim në vargje
° identifikon tekstin poetik dhe flet për veçoritë e tij; Poezi lirike
° vëren ngjashmëritë ndërmjet tekstit rrëfimtar poetik dhe Poezi epike
tekstit rrëfimtar;
° krahason tekstet poetike sipas llojit: lirik, epik, epiko-lirik.
Burimet: teksti i nxënësit, e-libri, poezia “Mall”, I. Kadare, Lidhja me fushat e tjera ose me temat
Gjergj Elez Alia (fragment), ndërkurrikulare
Piktura
“Kënga e Rozafatit / Cikli i Kreshnikëve”
Muzika
“Bagëti e Bujqësi”, N. Frashëri
“Vdekja e Nositit”, L. Poradeci
46
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve. PNP
Parashikimi: Stuhi mendimesh

Hapi I. Stuhi mendimesh
Mësuesi/ja i njeh nxënësit me temën e re të mësimit “Teksti poetik dhe llojet e tij”.
Një nxënës lexon/reciton poezinë “Mall” të I. Kadaresë.
“Ca pika shiu ranë mbi qelq

dhe unë për ty seç ndjeva mall
Jetojmë të dy në një qytet
dhe rrallë shihemi, sa rrallë!”
(I. Kadare)
Mësuesi/ja drejton pyetjen: - Cilat janë veçoritë e tekstit që sapo dëgjuat?
Organizim në vargje
Figura artistike
Fjalë të përzgjedhura poezia
Shprehje e ndjenjave
rimë ritëm
Mësuesi/ja shënon në tabelë mendimet e nxënësve, të cilat do t’i shërbejnë për të plotësuar më pas
pemën e mendimit.
Ndërtimi i njohurive të reja: Pema e mendimit, punë në grupe
Hapi II. Pema e mendimit
Shpreh ndjenjat e poetit

teksti poetik i
llojit lirik organizim gjuhësor në vargje
teksti poetik futet në marrëdhënie me:
i llojit epik Teksti poetik
tingujt fjalët imazhet pamjet grafike

tekste epiko-lirike,
liriko-epike teksti poetik
i llojit epik
gjini e hershme që nga antikiteti deri në ditët e sotme

rrëfen sikurse teksti rrëfimtar
ngjason me tekstin e gjatë rrëfimtar, romanin
këngë, aventura, krerë, libra
poeti rrëfen në mënyrë të pandashme
është i pranishëm përmes përshkrimit, veprimit të personazheve, dialogut
temat e veprave epike lidhen me heroiken (ngjarje të rëndësishme)
fabula përmban linja të shumta paralele
lexuesi njihet menjëherë me konfliktin që po ndodh
47
Në këtë rubrikë nxënësit vërejnë edhe ngjashmëritë mes tekstit poetik dhe tekstit rrëfimtar.
Struktura:
Fillimi – hyrje e shkurtër – u drejtohet hyjnive apo muzës që ta frymëzojnë për të shkruar këngën
Digresioni: largim i përkohshëm nga objekti
Episodi: digresion i përfunduar
Funksioni ngadalësues i digresionit dhe i episodit
Teksti poetik, lloji epik: epi, poema kalorësiake, didaktike, alegorike.
Llojet epiko-lirike dhe liriko-epike u krijuan nga llojet epike duke u shtuar elemente
lirike: poema, romanca, balada.
Teksti poetik i llojit lirik
- Lloj poezie e shoqëruar me tingujt e lirës
- Poezi e shkurtër që shpreh unin e poetit
Hapi III. Mësuesi/ja e ndan klasën në katër grupe për të plotësuar tabelën me teknikën Di/ Dua të di/
Mësova.
Çdo grupi i jep nga një çështje, p.sh.:
Grupi I. Llojet epike në vargje.
Grupi II. Llojet epiko- lirike dhe liriko-epike.
Grupi III. Llojet e lirikës tradicionale.
Grupi IV. Lirika moderne.
Çështja Di Dua të di Mësova

Llojet epike në vargje Formë e gjatë e krijimit - Epi i Gilgameshit
në vargje - Kënga epike më e
shkurtër se poema
kalorësiake
Llojet epiko-lirike dhe - Poema - Ka marrë nga epika
liriko-epike - Romanca mënyrën e rrëfimit të
- Balada ngjarjeve dhe notat
Kanë ton të pikëlluar, lirike.
nota elegjiake, - Tema e dashurisë,
elemente realiste dhe elementet epike janë
të jashtëzakonshme të shkrira në mënyrë
harmonike.
Llojet e lirikës - Elegjia
tradicionale - Oda
- Himni
- Idili
Lirika moderne Risi në formë dhe në Synon të hyjë në
përmbajtje, thellësi të
vargu i lirë nënvetëdijes.
Zbulon një botë me
imazhe dhe përjetime
emocionale.
Hapi IV. Minikonkurs

Mësuesi/ja u shpërndan të tre rreshtave të bankave nga një fragment të ndryshëm teksti poetik.
Një nxënës nga secili rresht e lexon atë me zë të lartë.
Nxënësve u kërkohet ta klasifikojnë tekstin sipas llojit.
Ata duhet të argumentojnë përgjigjen e tyre me 2-3 veçori kryesore.
Grupi I. “Kënga e Rozafatit / Cikli i Kreshnikëve”.
Grupi II. “Bagëti e Bujqësi”.
48
Grupi II. “Vdekja e Nositit”.
Përforcimi i njohurive: Lexim i drejtuar, punë e

pavarur Hapi V. Lexim i drejtuar
Do të punojnë me çështjen Veçoritë e tekstit poetik. Nxënësit do të lexojnë dy fragmentet për
tì krahasuar ato.
I
“Përmbi kryet topuzi i ka fjurue
Dymbdhet pash n’lendinë u ngul topuzi
Dymbdhet pash si re u çue pluhni”
(Gjergj Elez Alia)
II
“Ca pika shiu ranë mbi qelq
dhe unë për ty seç ndjeva mall
Jetojmë të dy në një qytet
dhe rrallë shihemi, sa rrallë!”
(I. Kadare)
Punë e pavarur
Mësuesi/ja u drejton nxënësve pyetjen:
Cili është qëllimi i shkrimit të të dyja teksteve poetike?
Bëni një përmbledhje të tekstit të parë dhe të dytë.
Diskutojnë nxënës të nivelit të lartë për tekstin e parë dhe të nivelit të mesëm për tekstin e dytë.
Vlerësimi
rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e informacionit shkencor;
aftësinë e secilit nxënës për të kombinuar, harmonizuar dhe paraqitur saktë punën në grup (3-4
Shënim.
Ushtrohuni në faqen nr. 21 të tekstit.
Sillni në klasë shembuj të llojeve të ndryshme poetike.
Dalloni veçoritë e tyre kryesore.
Fusha: Gjuhët dhe komunikimi Lënda: Shkalla: V Klasa: X

Letërsi
Tema mësimore: Poezia (II) Punë me tekstin poetik
Analiza e tekstit poetik (modeli I)
49
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave Fjalë kyç:

të fushës, varësisht nga tema mësimore Poezi
Nxënësi/ja: Metrikë
• dallon aspektet metriko-ritmike të Varg
vargëzimit; Cezurë
• ilustron figurat e sintaksës poetike; Rimë
• analizon strukturat poetike sintaksore. Sintaksë poetike
Burimet: teksti i nxënësit, e-libri, vargje Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare
nga poezi të ndryshme, mjete shkollore, CD Muzika
me vargje nga “Epika legjendare – Cikli i Artet figurative
Kreshnikëve”
Struktura PNP Metoda, teknika dhe veprimtari Koha

Parashikimi Dëgjim i fragmentit, parashikimi 5 minuta
me terma paraprakë
Ndërtimi i njohurive Praktikë e udhëhequr, marrëd- 25 minuta
hëniet pyetje-përgjigje, lexim
zinxhir
Përforcimi i njohurive Praktikë e udhëhequr 15 minuta
Parashikimi: Dëgjimi i fragmentit, parashikimi me terma paraprakë

Mësuesi/ja u kërkon nxënësve të jenë të vëmendshëm për të dëgjuar fragmentin nga
“Cikli i Kreshnikëve”.
Gjatë leximit nxënësit do të përcaktojnë nëse vargjet kanë ritëm, rimë dhe muzikalitet.
Pas atmosferës plot emocion që krijohet, nxënësit diskutojnë për praninë e këtyre tri veçorive në
vargje. Kalojnë në rubrikën Parashikimi me terma paraprakë
Mësuesi/ja shkruan në tabelë termat: metrikë, varg, cezurë, ritëm, rimë.
Metrikë Varg Cezurë Ritëm Rimë
Metrikë - nga Elementi formal Pushim i shkurtër Përsëritje e Përputhje

greq. metër – varg. më i dukshëm, që brenda një vargu rregullt e plotë
Metrika është ajo dallon një tekst gjatë leximit, që e rrokjeve të e rrokjeve
degë e teorisë së poetik bëhet në një vend theksuara të fundit
letërsisë, që merret nga tekstet të caktuar, sipas e të patheksuara, të dy a më
me sistemin, mbi e llojeve të tjera. metrit, për të ose të rrokjeve të shumë vargjeve,
të cilin ndërtohen theksuar më mirë gjata e të shkurtra duke filluar nga
llojet e ndryshme ritmin. në një varg. zanorja e
të vargjeve. theksuar.
Nxënësit duhet të bëjnë lidhjet ndërmjet termave dhe tekstit poetik.

Për tì përvetësuar më mirë këta terma edhe nga ana praktike, mësuesi/ja i udhëzon që të lexojnë
me vëmendje tabelën në faqen 22.
Disa nxënës, të zgjedhur nga mësuesja, lexojnë vargje duke u kujdesur ta përshtatin me theksin ritmik.
Mësuesi/ja sjell shembuj nga muzika për të shpjeguar ritmin.
50
Ndërtimi i njohurive të reja: Praktikë e udhëhequr, pyetje-përgjigje
Praktikë e udhëhequr
Mësuesi/ja udhëzon nxënësit që të lexojnë kërkesat e ushtrimeve 1 dhe 2, në faqen 30.
Ata duhet të gjejnë lidhjen ndërmjet ritmit dhe vargut, si dhe të punojnë me kërkesat e ushtrimit 2.
Poezia e Kadaresë ka ritëm të shpejtë, ruhet simetria për të theksuar fjalët me të njëjtin theks
ritmik (3, 7).
Marrëdhëniet pyetje-përgjigje
Mësuesi/ja i udhëzon nxënësit që të lexojnë çështjen Aspektet metriko-ritmike – rima dhe u drejton
pyetjet:
Si e dallojmë rimën? (Nga përputhja e plotë e rrokjeve të fundit të dy a më shumë
vargjeve, duke filluar nga zanorja e theksuar.)
Sa lloj rimash kemi? (Kemi disa lloj rimash, si: rimë të përputhur, rima të kryqëzuar, rimë
të alternuara dhe rimë zinxhir.)
Nxënësit punojnë edhe ushtrimin 4, në faqen 31.
Jepni disa shembuj të rimave që përmendët.
Nxënësit lexojnë secili nga një strofë dhe shpjegojnë llojin e rimës.
A ka vlerë kuptimore rima? (Rima është element organizues i vargut që jep muzikalitet). Një
nxënës dallon rimën e alternuar, ABAB, nga vargjet e shkruara në dërrasë.
Vargu Rima Vlera kuptimore

“Tani kërkoj unë posht’ e lart ABAB – rimë e alternuar Vë në dukje fjalët me peshë
Një vend ku ty të të lëshoj kuptimore,
Një strofë, notë a një brilant shërben si orientim për vë-
Ku të të lë, të puth, të shkoj” mendjen
(I. Kadare, Kristal) e lexuesit
Lexim zinxhir
Mësuesi/ja, në bashkëpunim me nxënësit, punojnë temën Strofa.
Strofa është njësi metrike, ku grupohen vargjet.
Nxënësit lexojnë njëri pas tjetrit informacionin për strofën.
- Për sonetin mësuesi/ja ka përgatitur të fotokopjuar poezinë e Mjedës, “Lirija”
Përforcimi i njohurive: Paraqitja e rezultateve të arritura: praktikë e udhëhequr
Mësuesi/ja aktivizon nxënës të nivelit bazë për të dalluar llojet e strofave nga shembuj të tekstit në
faqen 24-28.
Distiku – strofë me dy vargje.
Tercina – strofë me tri vargje.
Katrena – strofë me katër vargje.
Gjashtëvargëshi – strofë me gjashtë vargje.
Soneti – dy strofa katërshe dhe dy strofa treshe.
Dy nxënës do të lexojnë disa nga poezitë që mësuesi/ja ose nxënësit kanë sjellë në klasë dhe do
të analizojnë llojet e strofave.
Gjithashtu, diskutojnë edhe çështjen Struktura poetike sintaksore: vendosja e fjalëve në varg.
Mësuesi/ja shkruan në tabelë
51
Epanastrofa
Elipsi Epifora
Figurat e sintaksës poetike
Inversioni Anafora
Polisindeti Asindeti Enumeracioni Shkallëzimi
Nxënësit e nivelit mesatar dhe të lartë shpjegojnë në mënyrë të përmbledhur kuptimin e çdo figure.
Objekt diskutimi do të jenë shembujt e faqes 25.
Mësuesi/ja u jep nxënësve detyra si më poshtë:
Te Mjeda:
Dalloni inversionin. Kthejeni vargun në rendin normal.
Çfarë i dallon vargjet polisindete dhe asindete?
Çfarë do të përftohet nga prania dhe mungesa e lidhëzave?
Për enumeracionin:
Lexoni strofën, gjeni objektet që numërohen.
- A ju ndihmon enumeracioni për të imagjinuar, për të përshkruar?
Dalloni shkallëzimin ngjitës (klimaks) nga shkallëzimi zbritës (antiklimaks).
Për anaforën:
Dalloni anaforën.
Cili është roli i përsëritjes?
Vlerësimi
rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e informacionit shkencor. (2-3 nxënës të nivelit bazë);
aftësinë e secilit nxënës për të kombinuar dhe paraqitur saktë punën. (3-4 nxënës të nivelit mesatar,
të cilët vlerësohen me notë).
Shënim.
Ushtrimet 18 dhe19, në faqen 31.

Tema mësimore: Poezia (III) Dallojmë shumëllojshmërinë dhe bukurinë e

figurave artistike
Gjuha figurative: figurat retorike të kuptimit ( modeli I )

52
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës, Fjalë kyç:

varësisht nga tema mësimore Tekst poetik
Nxënësi/ja: Figura retorike të kuptimit
• dallon transformimin e kuptimit nga një fjalë në tjetrën; Metaforë
• identifikon figurat retorike; Alegori
• përshkruan një peizazh, duke përdorur figurat retorike të Krahasim
kuptimit; Roli i figurave
. shpjegon funksionin e similitudës dhe të hiperbolës.
Burimet: teksti i nxënësit,e-libri, Lidhja me fushat e tjera ose me temat
mjete shkollore, foto të ndryshme me simbolikë ndërkurrikulare
Artet figurative
TIK

Struktura: PNP Metoda, teknika e veprimtari Koha
Parashikimi Stuhi mendimesh 5 minuta
Ndërtimi i njohurive Piramida e mendimit, tabela e 25 minuta
koncepteve, praktikë e udhëhequr,
punë në grupe
Përforcimi i njohurive Shkrim i lirë 15 minuta

Stuhi mendimesh
Mësimi fillon me një bisedë për detyrën e shtëpisë. Dy nxënës shpjegojnë rolin e figurave të
sintaksës poetike (inversionit dhe elipsit).
dhe ndërton skemën e mëposhtme, duke
Më tej, mësuesi/ja shkruan në tabelë konceptin Tekst poetik
bërë kështu përmbledhjen e elementeve të tij.
Teksti poetik
informimi dhe përshkrimi
mënyra si shprehet përmbajtja qëllimi komunikimi i gjendjes shpirtërore dhe emocionale
epike
formë përmbajtje epiko-lirike, liriko-epike
vargu lirike
të theksuara kombinim i fjalëve në
numër rrokjesh planin sintaksikor
të patheksuara
rendin normal
cezura
sintaksikor
ritmi
shmangie simbolesh (inversion)
rima
enumeracion
strofa
anaforë
53
Ndërtimi i njohurive të reja: piramida e mendimit, tabela e koncepteve, praktikë e

udhëhequr, punë në grupe
Mësuesi/ja ndërton në tabelë piramidën e mendimit me konceptin figurat e kuptimit dhe figurat e
shprehjes.
Figurat LETRARE
M S P M S A k S P e a H l G I
E i e E I L r i Ep n I i R R
T n r TM E a m R i t P T O O
O e i A B G h i S t i E o T N
N k f F O O a l O e t R T E I
N t e
I t r O L R s i B a S A
I i z
M o a R I I i t O K
F a
I k Z A A m u I L U
A a a i d K A
a I
M
I
Mësuesi/ja u shpjegon nxënësve se çfarë janë figurat e kuptimit dhe figurat e shprehjes.
Figurat e kuptimit krijohen duke bërë një zhvendosje të kuptimit të fjalëve, si dhe duke u dhënë atyre
një kuptim të ri, të pasur me ndërlikime të thella e me vlera sugjestive.
Për ta shpjeguar më qartë procesin e zhvendosjes së kuptimit, mësuesi/ja i orienton nxënësit të
lexojnë vargjet që janë shkëputur nga “Martesa e Halilit” dhe “Gjergj Elez Alia”. Mësuesi/ja
mund të drejtojë pyetjet e mëposhtme:
Ç’kuptoni me krahasim të zgjatur (similitudë)?
?
A e ndihmon krahasimi i zgjatur lexuesin të përftojë imazhe, vizion të ri sugjestiv dhe origjinal
Mësuesi/ja u lexon nxënësve dy vargje nga poema e Naim Frashërit, “Bagëti e Bujqësi”.
“Kur dëgjon zëthin e s’ëmës qysh e lë qingji kopenë,
blegërin dy a tri herë edhe ikën e merr dhenë.”
Në këto vargje ka krahasim apo krahasim të zgjatur (similitudë)? Shpjegoni funksionin e figurës.
Mësuesi/ja zgjedh një nxënës të nivelit bazë për të dhënë përgjigjen dhe një nxënës të nivelit të lartë
për të bërë shpjegimin.
Kështu punohet edhe për hiperbolën dhe litotën.
Tabela e koncepteve
Në këtë fazë, mësuesi/ja ndalet në çdo figurë për të bërë shpjegimet përkatëse, duke i shoqëruar
me shembujt e tekstit. Mësuesi/ja ndërton në dërrasë të zezë tabelën e konceptit, e cila plotësohet
edhe nga nxënësit në fletoret e tyre.
54
Metafora Metonimia Alegoria Simboli

Fjala metaforë Fjala metonimi vjen Fjala alegori vjen nga Fjala simbol vjen nga greqishtja sim-
vjen nga greqishtja nga greqishtja dhe greqishtja alegoria = bolon – shenjë konvencionale.
dhe do të thotë do të thotë ndër- allos - tjetër dhe ago- Simboli paraqet një ide, mendim,
bartje. Metafora rim, reio dukuri me anë të një sendi, shenje,
vlerësohet edhe zëvendësim emri. - flas, them. Alegoria figure konkrete, të perceptueshme.
si krahasim i Pra, kjo është është i foluri i tërthortë. Thelbi i tij është përfaqësimi, pra
shkurtuar, të cilit i figurë Kuptimi i vërtetë sendi ose përfytyrimi i tij përfaqë-
mungon lidhëza si. e zhvendosjes fshihet pas simboleve, son idenë, dukurinë. P.sh., flamuri
kuptimore, duke paralelizmave e simbolizon një shtet, një organizatë,
i dhënë fjalës një krahasimeve. (Kujtoni një grup shoqëror etj. Ose, titulli i ro-
kuptim të ri, i cili veprën e D. Aligerit, manit të Kadaresë “Kështjella” është
mbështetet në në të cilën alegoria simbolik, sepse kështjella simbolizon
lidhjen përshkon tërë veprën.) qëndresën e
e varësisë e jo të shqiptarëve ndaj pushtimit osman.
ngjashmërisë.
Antiteza Grotesku Ironia

Fjala antitezë vjen nga greqishtja Mënyrë e paraqitjes artistike të Fjala ironi vjen nga gr. dhe do
dhe do të thotë kundërvënie. Pra, gjërave reale e të dukurive të të thotë tallje e fshehur. Kjo
në qendër të kësaj figure qëndron jetës, duke zmadhuar tepër dhe figurë përdoret shpesh në llojet
kundërvënia e dukurive, tipareve me qëllim disa anë të tyre, për e letërsisë komike. Ironia, kur
ose e veprimeve. Kjo figurë ndër- të dhënë kontraste të forta e të merr formë të ashpër, kalon në
tohet shpesh me anë të antoni- papritura. sarkazëm.
meve (p.sh., i mirë - i keq).
Shembujt për secilën nga figurat e paraqitura në tabelën e konceptit janë në libër.
Praktikë e udhëhequr, punë në grupe

Mësuesi/ja udhëzon nxënësit që të punojnë me ushtrimet 9 dhe 13, në faqen 31.
Ushtrimi 13. Gjeni ndryshimin ndërmjet këtyre dy shprehjeve:
e kuqe si flaka;
e kuqe flakë.
Ky ushtrim do të ndihmojë nxënësit për të kuptuar metaforën si figurë e kuptimit, ku mekanizmi i

zhvendosjes arrihet nëpërmjet një termi të ndërmjetëm.
Mësuesi/ja shpjegon termin e ndërmjetëm. Nxënësit lexojnë shembujt në tekst.
Nxënësit, të ndarë në dy grupe, punojnë ushtrimin 8.
Grupi I. Qiell i ngrysur.
Grupi II. Mjekër e argjendtë.
- Për të ilustruar alegorinë, mësuesi/ja u kërkon nxënësve të lexojnë fjalitë që kanë nënvizuar.
Mësuesi/ja lexon “Vaji i bylbylit” ose “Shkëndija e diellit ndaj manushaqes”. U kërkohet
nxënësve të shpjegojnë se cili është kuptimi i alegorisë “bylbyl” ose “manushaqe”.
Për të shpjeguar antitezën, mësuesi/ja shkruan në tabelë disa çifte antonimike, p.sh.: vdesim
rrojmë, zhvish - vish dhe shpjegon se këto çifte:
kanë kuptime të kundërta (vdesim – rrojmë);
janë përdorime të formave negative (me ndihmën e parashtesave, zhvish - vish).
55
Përforcimi i njohurive: Shkrim i lirë
Shkrim i lirë
Shkrim me temë të lirë. Ushtrimi 20, në faqen 31.
Bëni një përshkrim të shkurtër të një peizazhi, me 7 fjali, duke përdorur krahasime, epitete.
Nxënësit punojnë rreth 10 minuta.
Mësuesi/ja dhe nxënësit dëgjojnë dy përshkrime të nxënësve të niveleve të ndryshme.
Mësuesi/ja mund të ndihmojë dhe të orientojë disa nxënës që kanë mangësi në procesin e krijimit të një
teksti përshkrues.
Vlerësimi
Shënim.
Ushtrimi 15, në faqen 31.

Tematika: Letërsia, gjinitë dhe llojet letrare Situata e të nxënit: Drama dhe vlerat e saj
Tema mësimore: Drama

Teksti dramatik (modeli I)
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës Fjalët kyç:
varësisht nga tema mësimore tekst dramatik
Nxënësi/-ja: tragjedia
• identifikon tekstin dramatik dhe veçoritë e tij; komedia
• bën skemën e klasifikimit të tekstit dramatik; drama
• rendit veçoritë e analizës së tekstit dramatik; dialogu
• dallon tekstin dramatik nga teksti teatror. konflikti
didaskalia
Lidhja me fushat e tjera ose me temat
Burimet: teksti i nxënësit, e-libri, shirita letre me dialog nga ndërkurrikulare
tragjedia “Romeo dhe Zhuljeta”. Artet figurative
Muzika
Koreografia
56

Struktura PNP Metoda teknika e veprimtari Koha
Parashikimi Skeda e dialogut, bisedë 10 minuta
Ndërtimi i njohurive Pema e mendjes, vështrim kraha- 25 minuta
sues, punë në grupe
Përforcimi i njohurive Lexim i pavarur 10 minuta
Parashikimi: Skeda e dialogut, bisedë
Hapi I: Skeda e dialogut

Bisedë për detyrën e shtëpisë.
Më pas mësuesi/ja paraqet në tabelë një shirit letre, ku është shkruar një dialog i shkëputur nga tragjedia
“Romeo dhe Zhuljeta”.
Zhuljeta : Vaja ?
Vaja : Jot ëmë po vjen tani këtu.
ki mendjen dhe hap sytë se po gdhihet.

Materiali që po lexoni i përket një teksti rrëfyes apo një teksti dramatik? Nxënësit në përgjigjet e
tyre mund të flasin dhe për llojin e tekstit dramatik (për tragjedinë).
Ndërtimi i njohurive të reja: Pema e mendjes, vështrim krahasues, punë në grupe
Pema e mendjes
Mësuesi/ja shkruan në tabelë termin teksti dramatik dhe së bashku me nxënësit plotëson skemën.
dialog monolog didaskalitë (informojnë)
nuk ka përshkrim Teksti dramatik nuk ka rrëfim të ngjarjes
dialogu ka ngarkesë shprehëse

Struktura
mbart tensionin dramatik
aktet skena emri i personazhit fjalët

Vështrim krahasues
Mësuesi/ja bashkë me nxënësit lexojnë dy tekstet, punojnë me teknikën “Vështrim krahasues”.
Teksti rrëfimtar Teksti dramatik

- rrëfyesi në vetën III, I - emrat e personazheve
- ka përshkrime - dialogët e tyre
- dialog - didaskalitë që zëvendësojnë
- pjesë përshkrimin
- personazhe - tensioni dramatik jepet nëpërmjet
- tensioni dramatik jepet dhe dialogut
nëpërmjet fjalëve të rrëfyesit
57
Punë në grupe
Mësuesi/ja i ndan nxënësit në tri grupe pune. Secili grup do të nxjerrë në pah veçoritë e një prej llojeve të
tekstit dramatik.
Grupi I – tragjedia,
Grupi II – komedia,
Grupi III – drama.
Nxënësit mund të punojnë me teknikën Pema e mendjes.
Fillesa e tekstit dramatik,

në antikitet
Llojet e tekstit dramatik
Tragjedia Komedia Drama
imitim i veprimeve të jeta dhe veprimet e

njerëzve të veçantë imitim i veprimeve të ulëta njerëzve të zakonshëm
tema të rëndësishme për gjuha e komedisë e tema afër tematikës së

individët dhe shoqërinë ngjashme me gjuhën e prozës
përditshme
gjuha e ngritur me fjalë konfliktet njerëzore pa
të zgjedhura karakteristikë - komizmi pjesëmarrjen e hyjnive;
dhe satira konflikti i individit me të
karakteristikë - tragjizmi
tjerët, me rrethin shoqëror
heronj me veti të larta, mbretër,
mospërputhje midis
fjalës dhe veprimit të
hyjni, të pafajshëm, lidhen me nuk ka hero tragjik
personazhit
faje të së kaluarës, dënimi i tyre
është i pashmangshëm personazhet: njerëz të heroi lufton për
zakonshëm, me vese, individualitetin e vet, jo për
fundi i pashmangshëm i veprimet e tyre i bëjnë interesa të shoqërisë
heroit tragjik qesharakë
heroi nuk bëhet qesharak
Katarsis – procesi i mesazhi - goditja e veseve kur përpjekjet e tij dështojnë,
pastrimit shpirtëror nëpërmjet të qeshurës humbja dhe fitorja shihen si
dukuri të zakonshme të jetës
njerëzore
Nxënësit, sipas grupeve, i nënvizojnë në tekst këto veçori dhe përfaqësuesi i çdo grupi lexon të dhënat,
të cilat mësuesi/ja i shkruan në tabelë duke plotësuar skemën e llojeve të tekstit dramatik.
Lexojnë edhe informacionin për: farsën, melodramën, radiodramën dhe dramën televizive.
Punë në grupe
Nxënësit do të plotësojnë skedën Analiza e tekstit dramatik.
Mësuesi/ja orienton nxënësit të vështrojnë fragmente nga tragjedia “Romeo dhe Zhuljeta”, Shekspir. Ata
plotësojnë skedën e kësaj tragjedie.
58
Grupi I – Elementet e jashtme.
Autori:
Titulli:
Botimi:
Struktura e tekstit:
Didaskalitë dhe batutat.
Skenat dhe aktet.
Grupi II – Elementet e brendshme.
Personazhet:
Gjuha dhe stili:
Nxënësit zgjedhin detaje për të dhënë përgjigje të sakta.

Mësuesi/ja cakton nxënës të nivelit të lartë për të punuar me sintaksën, leksikun, figurat retorike.
Teksti e konteksti:
Grupi III – Mesazhi në fjalët e personazheve.
Lideri prezanton punën e secilit grup. Nxënësit e tjerë plotësojnë në fletore ose në tekst përgjigjet,
duke ndjekur hap pas hapi analizën e tekstit dramatik.
Përforcim i njohurive: Lexim i pavarur

Lexim i pavarur
Nxënësit do të punojnë për të dalluar tekstin dramatik nga teksti teatror.
Nënvizojnë me një vijë të dhënat e tekstit dramatik, me dy vija të dhënat e tekstit teatror.
Një nxënës lexon të dhënat e tekstit dramatik.
Një nxënës tjetër lexon të dhënat e tekstit teatror.
Vlerësimi
Mësuesi/ja vlerëson nxënësit për:
rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e informacionit shkencor (1-2 nxënës me notë).
Shënim
Vëzhgoni mënyrën e vlerësimit, e cila mund të jetë me notë ose me shprehje.

Kur janë shfaqur fillesat e tekstit dramatik?( detyrë për orën pasuese me temë Teatri antik.)
59
Fusha: Gjuhët dhe Lënda: Letërsi Shkalla: V Klasa: X

komunikimi
Tema mësimore: Letërsia, diskutim rreth natyrës së saj

Natyra dhe funksioni i letërsisë
Letërsia dhe artet e tjera (modeli II)
fushës varësisht nga tema mësimore. letërsia,
Nxënësi/-ja: arti i fjalës,
• flet për objektin e letërsisë, duke e dalluar figurat,
nga fushat e tjera të dijes; subjektive,
• lexon një tekst studimor, ku identifikon estetikë,
procesin e krijimit letrar; trillimi,
• krahason shkencën për letërsinë me shkenca e letërsisë
shkencat ekzakte;
• flet për lidhjen e ngushtë mes arteve të
tjera dhe letërsisë;
• shpjegon funksionin estetik të artit të
fjalës (letërsisë) dhe arteve të tjera.
Burimet : teksti i nxënësit, fragmente të Lidhja me fushat e tjera ose me temat
ndryshme letrare, e-libri ndërkurrikulare:
Muzika
Artet figurativ
PNP: bisedë, stuhi mendimi, diagrami i Venit, punë në grupe, punë në dyshe

Parashikimi: Bisedë, stuhi mendimi
Bisedë
Fillon ora e mësimit duke diskutuar për natyrën e letërsisë. Pyetjet që mësuesi/ja u drejton nxënësve:
-Ç`është letërsia?
-Cili është objekti i studimit të letërsisë? (Objekti i studimit të letërsisë është njeriu dhe bota.)
Mësuesi/ja dëgjon mendimet e nxënësve dhe i orienton ata drejt thelbit të temës. (Natyra e letërsisë)
Stuhi mendimi
Mësuesi/ja me anë të një stuhie mendimesh, nxit nxënësit të flasin rreth termit letërsi.
- Ç’kuptoni me termin letërsi?
njeriu dhe bota rreth tij
gjinitë epike,lirike,dramatike gjuha e zgjedhur

Letërsi
ndikon te emocionet e njeriut vepra në prozë e poezi
përfytyron një realitet stili i veçantë i veprës dhe i autorëve

të njohur, i përpunuar ka funksion njohës,
artistikisht ndikues, estetik
60
Fjala letërsi vjen nga fjala latine littera, që do të thotë shkronjë (diçka e shkruar).
Mund të shpjegojë mësuesi/ja edhe fjalën trillim nga ana letrare.
Trillim - Krijimi i një ngjarjeje a i një karakteri, që nuk është ashtu në jetën e përditshme, por që jepet si
diçka e vërtetë që mund të ndeshet a mund të ngjasë; krijim imagjinar, fantazi; trillim artistik (poetik).
Gjithashtu mund të themi se teksti letrar ndikon te lexuesi në mënyrë subjektive nëpërmjet emocioneve,
qëndrimeve të tij. Tekstet letrare kanë të pranishme edhe funksionin estetik (kënaqësia estetike e së
bukurës), i cili përfshin në vetvete: stilin, gjuhën, metrin, ritmin, strukturën e veprimit letrar.
Ndërtimi i njohurive të reja: diagrami i Venit, bisedë, punë në grupe

Së bashku (mësues e nxënës) diskutojnë për prodhimin letrar, si objekt i shkencës mbi letërsinë.
-Mësuesi/ja bisedon me nxënësit për shkencën e letërsisë dhe objektin e saj, duke e krahasuar me
shkencat e tjera. Strukturon në dërrasë të zezë përgjigjet e nxënësve,(duke i plotësuar ato) përmes
diagramit të Venit.
Shkenca për letërsinë Shkencat ekzakte
-një lloj i njohjes shkencore

-prirje për objektivitet
–e interesuar për veçoritë individuale të
-ligjësi të përgjithshme të
veprës
dukurive etj.
-ka si qëllim studimin e veprave letrare
-përfundimet e saj janë të
papërcaktueshme
-prirje për objektivitet
- analizë -sintezë
Bisedë: Marrëdhënia e letërsisë me artet e tjera

Punë në grupe
Së bashku kalojnë te rubrika “Diskutoni dhe arsyetoni”.
Mësuesi e ndan klasën në katër grupe të mëdha.
Grupi I- ushtrimi 2,4. Shpjegojnë me shembuj funksionin estetik të veprës letrare.
Grupi II-ushtrimi 5.
Nxënësit kanë 2’-3’ kohë që të lexojnë fragmentin me synimin për të identifikuar lidhjen ndërmjet
krijuesit dhe fantazisë.
Krahasimi që bën Frojdi ndërmjet fëmijës dhe lojës së tij:
o që ndryshon sipas fantazisë së tij rendin e veprimeve,
o ndan realitetin nga bota e vet e lojërave,
o orienton objektet dhe qëndrimet imagjinare te sende të kapshme të botës reale,
o gjithçka e bën me pasion, me seriozitet;
e bën shumë të qartë si e krijon krijuesi botën e tij të fantazuar, të cilën e merr shumë seriozisht, e
trajton me pasion të madh, duke e ndarë qartë nga realiteti.
Nga bota joreale, objektet e së cilës nuk na japin kënaqësi, në kuadrin e lojës së fantazisë, ato
bëhen për shikuesin, dëgjuesin, krijuesin burime kënaqësie. Në procesin e krijimit, sipas Frojdit,
marrin pjesë:
a. imagjinata,
b. serioziteti,
c. pasioni i madh,
d. sinqeriteti,
e. kënaqësia e të bërit diçka ndryshe nga realiteti.
Grupi III- ushtrimi 6. Shumë studiues e krahasojnë shkrimtarin me zotin. Nxënësit do ndalen te:
• krijimi i botës i ngjashëm me krijimin e një realiteti të ri • forca e imagjinatës
61
Grupi IV - ushtrimi 7, 10. Qëndrimi dhe gjykimi i lexuesit të një vepre letrare nga ai i studiuesit dhe i
kritikut. Pozicioni i kritikës në raport me lexuesin.
Përforcimi i njohurive: Punë në dyshe
Nxënësit punojnë ushtrimin 3.
Secila tavolinë zgjedh një krijim letrar (poezi, tregim, roman, dramë), nga ato që janë zhvilluar në klasat
mëparshme.
Tregojnë për gjendjen emocionale dhe shpirtërore që u ka krijuar.
Lloji i realitetit (historik ose imagjinar) që u ka përcjellë autori dhe mesazhi që kanë marrë prej saj.
Flasin për personazhe të cilat i quajnë si modele në jetën e tyre.
Nxënësit thonë arsyet se cili është autori më i pëlqyer në letërsinë shqiptare dhe në atë
botërore. Dëgjohen 2 nxënës.
Vlerësimi:
Mësuesi/ja vlerëson nxënësit për : a) rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e informacionit shkencor
(1-2 nxënës me notë).
nxënës me notë).
c)shkëmbimin e mendimeve, vetëkorrigjimin dhe paraqitjen e saktë të zgjidhjes së ushtrimit 3 gjatë punës
në dyshe (dëgjohen 2-3 nxënës, vlerësimi mund të jetë edhe pa notë).
Shënim:Vëzhgoni mënyrën e vlerësimit, e cila mund të jetë me notë ose me shprehje.
Detyrat dhe puna e pavarur:
Nxënësit do të plotësojnë ushtrimin 9.
Krahasojnë nga njëra-tjetra teorinë e letërsisë, kritikën dhe historinë e letërsisë.
b) Ushtrim parapërgatitor për orën pasardhëse nga rubrika “Punë në grup”, faqja 11.

Renditja e llojeve të teksteve letrare
Tema mësimore: Klasifikimi i veprave letrare
Teksti rrëfimtar dhe llojet e tij (modeli II)
fushës, varësisht nga tema mësimore Prozë
Nxënësi/ja: Tekst rrëfimtar
° identifikon tekstin rrëfimtar dhe veçoritë e tij; Forma elementare
° klasifikon tekstet në gjini e lloje letrare; Forma të përbëra
° rendit tekstet rrëfimtare sipas zhvillimit të formave; Roman modern
° dallon elementet e analizës së tekstit rrëfimtar; Roman tradicional
° plotëson hartën e tekstit rrëfimtar “Kërkohet shpresë”,
të autorit Antonis Samarakis.
Burimet: libri i nxënësit, e-libri, tekste rrëfimtar në Lidhja me fushat e tjera ose me temat
forma elementare, shkumësa me ngjyra ndërkurrikulare:
Artet figurative
62
Struktura: PNP Metoda, teknika dhe veprimtari Koha

Parashikimi Bisedë 10 minuta
Ndërtimi i njohurive Pema e mendimit, punë me grupe 25 minuta
Përforcimi i njohurive Punë në dyshe, plotësimi i skedës 10 minuta

Bisedë
Mësimi fillon duke diskutuar për detyrën e shtëpisë. Një nxënës lexon detyrën.
Kujtojmë tri gjinitë letrare
Lirika: Dramatika:
Epika:
- harmonia melodike e fjalëve - trajton konfliktin mes së
- rrëfimi i ngjarjeve heroike;
- shpreh botën e brendshme të mundshmes dhe realitetit;
- objektiviteti;
poetit; - dialogu; monologu
- rrëfimi në vetën III, vetën I;
- subjektiviteti; - lloji letrar: në vargje dhe në prozë
- uni lirik në vetën I; didaskalitë.
Ndërtimi i njohurive: Pema e mendimit, punë me grupe
Pema e mendimit
Mësuesi/ja i parapërgatit nxënësit për të hyrë në temën e re të mësimit: Teksti rrëfimtar dhe llojet e tij.
Njohuritë do të plotësohen në bashkëpunimin nxënës - mësues - nxënës.
Në këtë etapë do të përdoret teknika Pema e mendimit.
rrëfen
Ngjarja
T
një ose më
zhvillohet në kohë e shumë ngjarje a.fjalia nuk fillon me
dhe mjedise të rend të ri
caktuara
k b.gjuha më afër
s komunikimit të
organizohet përditshëm
ka një ose t më lirshëm se c .zgjedh dhe përdor
fjalë me kuptim
më shumë i teksti poetik
të figurshëm
personazhe d.përdor shprehje
frazeologjike,
t krahinorizma
r i
mbështetet në kushton pak a. përkthehet më
format e hershme të e rëndësi organizimit
lehtë se poezia
antikitetit tingullor
g
i organizimi
a. miti a. vëllimi
gjuhësor bëhet
m b.pjesët
letërsia gojore: b.legjenda në njësi të mëdha c.kapitujt
format elementare c.fabula t
d. fjalët e urta a letërsia
e.përralla a. tregimi
e shkruar: b.novela
r format e përbëra: c. romani
63
Mësuesi/ja shkruan në tabelë ose paraqet në tabak letre tituj të teksteve rrëfyese, si më poshtë, dhe
kërkon prej nxënësve t’i klasifikojnë sipas formës.
Format elementare Format e përbëra
- Narcizi (popullore greke) Prilli i thyer, I. Kadare
- Muji dhe Halili (popullore shqiptare) Kthimi në lice, Le Klezio
- Djali, shkabonja dhe e bukura e dheut Jesminë, M. Camaj
(popullore shqiptare)
- Fjalët e urta
Nxënësit lexojnë nga teksti temën Format e përbëra.
Hapi III. Punë me grupe
Pas klasifikimit të titujve të teksteve, nxënësit shpjegojnë me fjalët e tyre se ç’janë këto
forma dhe çfarë i bën të dallueshme.
Bisedë: Analiza dhe komenti letrar. Romani modern dhe tradicional.
Punë me grupe
Secili grup do të identifikojë elementet e analizës së tekstit rrëfimtar.
Grupi I. Fabula dhe subjekti.
Grupi II. Personazhet.
Grupi III. Koha, hapësira.
Grupi IV. Rrëfimtari.
Grupi V. Boshti tematik.
Hapi IV. Mjetet stilistike.
Përforcimi i njohurive: Punë në dyshe, plotësimi i skedës

Në këtë etapë nxënësit do të plotësojnë hartën e ushtrimit në faqen 18.
Pas plotësimit të hartës, shkëmbejnë idetë (punë në çift) me shokun e bankës.
Dy çifte nxënësish paraqesin punët e tyre.
Titulli: Kërkohet shpresë Autori: Antonis Samarakis Lloji letrar: Vëllim me tregime
Tema: Blerja e shtëpisë së fëmijërisë dhe kthimi në të.
Koha:
bashkëkohësia Hapësira: Shtëpia e fëmijërisë dhe mjedisi
koha historike: rrotull saj.
koha e brendshme: mesditë, kryhet veprimi, pasditja
(koha e mbetur në kujtesë)
Personazhi:
Rrëfyesi: personazhi kryesor
- kryesor rrëfyesi
- dytësor gruaja
Bërthamat rrëfyese: Mesazhi:

I. Personazhi kryesor ka arritur të sigurojë kontratën e blerjes Zhgënjimi nga realiteti nuk
së shtëpisë. (paragraf rrëfyes) mund të mundet nga ëndrrat e
Shpreson se do të arrijë lumturinë me kthimin te shtëpia e fëmijërisë, malli dhe nostalgjia
fëmijërisë. (meditues, përshkrues)
për të.
III. Meditimi për kohën e shkuar, në mjedisin e shtëpisë së
fëmijërisë. (paragraf përshkrues dhe meditues)
IV. Zhgënjimi, nga realiteti, i cili nuk i mundëson rikthimin te
koha e shkuar. (përshkrues, veprues)
64
Vlerësimi
punën në dyshe (3-4 nxënës vlerësohen me notë).
Duke përdorur Diagramin e Venit gjeni të përbashkëtat dhe të veçantat
ndërmjet romanit tradicional dhe atij modern.

Poezia dhe vlerat e saj
Tema mësimore: Teksti poetik
Analiza e tekstit poetik (modeli II)
varësisht nga tema mësimore Poezi
Nxënësi/ja: Organizim në vargje
° identifikon tekstin poetik dhe flet për veçoritë e tij; Poezi lirike
° dallon aspektet metriko-ritmike të vargëzimit; Poezi epike
° ilustron figurat e sintaksës poetike;
° analizon strukturat poetike sintaksore;
° vëren ngjashmëritë ndërmjet tekstit rrëfimtar poetik dhe
tekstit rrëfimtar.
Burimet: teksti i nxënësit, e-libri, poezia “Mall”, e I. Lidhja me fushat e tjera ose me temat
Kadaresë ndërkurrikulare:
Piktura
Muzika
Parashikimi Pyetje - përgjigje 5 minuta
Ndërtimi i njohurive Pema e mendimit, shpjegim i gër- 25 minuta
shetuar me bashkëbisedim, punë
në grupe, Di/ Dua të di/ Mësova
Përforcimi i njohurive Punë me shkrim 15 minuta
Parashikimi. Pyetje - përgjigje

Në fillim të orës së mësimit, mësuesi/ja u drejton pyetje nxënësve:
Ç`është poezia?
Rendisni disa figura retorike të kuptimit.
Ç`do të thotë strofë katrenë?
65
Ndërtimi i njohurive: Pema e mendimit, shpjegim i gërshetuar me bashkëbisedim, punë në grupe, Di/ Dua
të di/ Mësova
Mësuesi/ja mund të shpjegojë informacionin e ri duke e paraqitur në formën e një peme të mendimit.
Shpreh ndjenjat e poetit

Hapi II (pema e mendjes)
Organizim gjuhësor në vargje
Teksti poetik
Futet në marrëdhënie me:

teksti poetik i teksti poetik tekste
llojit lirik i llojit epik epiko-lirike
lirike-epiko tingujt fjalët imazhet pamjet
grafike
gjini e hershme që nga antikiteti deri në ditët e sotme
rrëfen sikurse teksti tregimtar
ngjason me tekstin e gjatë tregimtar, romanin
këngë, aventura, krerë, libra
poeti rrëfen në mënyrë të pandashme
është i pranishëm përmes përshkrimit, veprimit të personazheve, dialogut
tema e veprës epike lidhen me heroiken (ngjarje të rëndësishme)
fabula përmban linja të shumta paralele
lexuesi njihet menjëherë me konfliktin që po ndodh, duke u konsideruar i njohur shkaku
Në këtë rubrikë nxënësit vërejnë edhe ngjashmëritë ndërmjet tekstit poetik dhe tekstit rrëfimtar.
Struktura:
Fillimi – hyrje e shkurtër – u drejtohet hyjnive apo muzës që ta frymëzojnë për të shkruar këngën
Digresioni: largim i përkohshëm nga objekti
Episodi: digresion i përfunduar
Funksioni ngadalësues i digresionit dhe i episodit
Teksti poetik, lloji epik: epi, poema kalorësiake, didaktike, alegorike.
Llojet epiko-lirike dhe liriko-epike u krijuan nga llojet epike, duke u shtuar elemente
lirike: poema, romanca, balada.
Teksti poetik i llojit lirik
Lloj poezie e shoqëruar me tingujt e lirës
Poezi e shkurtër që shpreh unin e poetit
Mësuesi/ja e ndan klasën në katër grupe për të plotësuar tabelën me teknikën Di/ Dua të di/ Mësova.
Çdo grupi i jep nga një çështje, p.sh.:
Grupi I. Llojet epike në vargje.
Grupi II. Llojet epiko-lirike dhe liriko-epike.
Grupi III. Llojet e lirikës tradicionale.
Grupi IV. Lirika moderne.
66
Çështja Di Dua të di Mësova

Llojet epike në vargje Formë e gjatë e - Epi i Gilgameshit
krijimit në vargje - Kënga epike më e shkurtër se
poema kalorësiake etj.
Llojet epiko-lirike dhe - Poema - Ka marrë nga epika mënyrën e
liriko-epike - Romanca rrëfimit të ngjarjeve dhe notat lirike.
- Balada - Tema e dashurisë,
Kanë ton të pikëlluar, elementet epike janë shkrirë në
nota elegjiake, mënyrë harmonike.
elemente realiste dhe
të jashtëzakonshme
Llojet e lirikës - Elegjia
tradicionale - Oda
- Himni
- Idili
Lirika moderne Risi në formë dhe në Synon të hyjë në thellësi të
përmbajtje, nënvetëdijes.
vargu i lirë Zbulon një botë me imazhe dhe
përjetime emocionale.
Shpjegim i gërshetuar me bashkëbisedim: Analiza e tekstit poetik dhe figurat artistike. Uni
lirik, shembuj. Metrika.
Mësuesi/ja i nxit nxënësit të bisedojnë me njëri-tjetrin për rëndësinë e figurës artistike.
Punë në grupe
Në këtë etapë nxënësit do të zgjidhin ushtrimet e tekstit.
Grupi 1. Ushtrimi 2. Gjeni ç’ritëm ka tetërrokëshi në këtë strofë. A ruhet simetria apo kemi prirje për të
thek-suar fjalë të tjera:
“Këtu afër shtëpis’ sime

Ku u linda dhe u rrita
Rrjedh një përrua dhe më tutje
Një pullaz me llamarinë”
(Kadare)
Grupi 2. Ushtrimi 3. A ka vlerë kuptimore rima? Si e arrin këtë vlerë në poezinë e Poradecit “Gjeniu i anijes”?
Vështro si shket sipër valash
E tundet anija më nge –

Me krismë – e me prush prej stërkalash
Mi të shkrepëtin një rrufe!…
Ti det, brohori fshehtësire!
Kuptim i potershëm, ti det!
Po heshtje: ndaj valës së nxirë
Gjeniu i anijes po flet: …
Grupi 3. Ushtrimi 8. Analizoni mekanizmin e ndërtimit të këtyre metaforave:
a – qiell i ngrysur
b – mjekër e argjendtë.
67
Krahasojini përfundimet tuaja.
në gjuhën shqipe? Ç’lidhje ka me rendin e

Grupi 4. Ushtrimi 19. Përse është e mundur figura e inversionit
gjymtyrëve në fjali? Si duhet të jetë ai?
Grupi 5. Ushtrimi 13. Gjeni ndryshimin ndërmjet këtyre dy shprehjeve:

e kuqe si flakë
e kuqe flakë.
Bëni një provë duke
Ç’efekte krijojnë këto shprehje, po të zëvendësonin njëra-tjetrën në një poezi?
zëvendësuar një metaforë me krahasimin gjegjës.
Përforcimi i njohurive: punë me shkrim

Nxënësit do të punojnë ushtrimin 20, në faqen 31.
Shkruani një përshkrim të shkurtër të një ngjarjeje ose peizazhi, duke përdorur krahasime dhe epitete.
Vlerësimi
Shënim.
Ushtrohuni, në faqen nr. 21 të tekstit.
Sillni në klasë shembuj të llojeve të ndryshme poetike.

Dalloni veçoritë e tyre kryesore.

Tematika: Letërsia, gjinitë dhe llojet letrare Situata e të nxënit: Drama dhe vlerat e saj
Tema mësimore: Drama
Teksti dramatik (modeli II)
Kompetenca qytetare
Kompetenca e të mësuarit për të nxënë
fushës, varësisht nga tema mësimore Tekst dramatik
Nxënësi/ja: Tragjedi
° identifikon tekstin dramatik dhe veçoritë e tij; Komedi
° bën skemën e klasifikimit të tekstit dramatik; Dramë
° rendit veçoritë e analizës së tekstit dramatik; Dialog
Konflikt
Didaskalia
68

Burimet: teksti i nxënësit, e-libri, shirita letre me ndërkurrikulare
dialog nga tragjedia “Romeo dhe Zhuljeta” Artet figurative
Muzika
Koreografia
Parashikimi Skeda e dialogut, bisedë 10 minuta
Ndërtimi i njohurive Pema e mendimit, vështrim kraha- 25 minuta
sues, punë në grupe
Përforcimi i njohurive Punë në grupe 10 minuta
Parashikimi: Skeda e dialogut, bisedë
Hapi I. Bisedë, skeda e dialogut

Bisedë për detyrën e shtëpisë.
Më pas, mësuesi/ja paraqet në tabelë një shirit letre, ku është shkruar një dialog i shkëputur nga tragjedia
“Romeo dhe Zhuljeta”.
Zhuljeta: Vaja?
Vaja: Jot ëmë po vjen tani këtu.
Ki mendjen dhe hap sytë, se po gdhihet.

Materiali që po lexoni i përket një teksti rrëfimtar apo një teksti dramatik? Ndërsa përgjigjen, nxënësit
mund të flasin edhe për llojin e tekstit dramatik (për tragjedinë).
Ndërtimi i njohurive të reja: Pema e mendimit, vështrim krahasues, punë në grupe
Pema e mendimit
Mësuesi/ja shkruan në tabelë termin teksti dramatik dhe së bashku me nxënësit plotëson skemën.
dialog monolog didaskalitë (informojnë)
nuk ka përshkrim Teksti dramatik nuk ka rrëfim të ngjarjes
dialogu ka ngarkesë shprehëse

Struktura
mbart tensionin dramatik
aktet skena emri i personazhit fjalët
Vështrim krahasues
Mësuesi/ja, bashkë me nxënësit, punojnë me teknikën “Vështrim krahasues”.
69
- rrëfyesi në vetën III, I - emrat e personazheve

- ka përshkrime - dialogët e tyre
- dialog - didaskalitë që zëvendësojnë
- pjesë përshkrimin
- personazhe - tensioni dramatik jepet nëpërmjet
- tensioni dramatik jepet dialogut
nëpërmjet fjalëve të rrëfyesit
Punë në grupe
Mësuesi/ja i ndan nxënësit në tri grupe pune. Secili grup do të nxjerrë në pah veçoritë e një prej llojeve të
tekstit dramatik.
Grupi I. Tragjedia.
Grupi II. Komedia.
Grupi III. Drama.
Nxënësit mund të punojnë me teknikën Pema e mendimit.
Nxënësit, sipas grupeve, i nënvizojnë në tekst këto veçori dhe përfaqësuesi i çdo grupi
lexon të dhënat, të cilat mësuesi/ja i shkruan në tabelë.
Lexojnë edhe informacionin për: farsën, melodramën, radiodramën dhe dramën televizive.
Fillesa e tekstit dramatik,

në antikitet
Llojet e tekstit dramatik
Tragjedia Komedia Drama
imitim i veprimeve të jeta dhe veprimet e

njerëzve të veçantë imitim i veprimeve të ulëta njerëzve të zakonshëm
tema të rëndësishme për gjuha e komedisë e tema afër tematikës së

individët dhe shoqërinë ngjashme me gjuhën e prozës
përditshme
gjuha e ngritur me fjalë konfliktet njerëzore pa
të zgjedhura karakteristikë - komizmi pjesëmarrjen e hyjnive;
dhe satira konflikti i individit me të
karakteristikë - tragjizmi
tjerët, me rrethin shoqëror
heronj me veti të larta, mbretër,
mospërputhje midis
fjalës dhe veprimit të
hyjni, të pafajshëm, lidhen me nuk ka hero tragjik
personazhit
faje të së kaluarës, dënimi i tyre
është i pashmangshëm personazhet: njerëz të heroi lufton për
zakonshëm, me vese, individualitetin e vet, jo për
fundi i pashmangshëm i veprimet e tyre i bëjnë interesa të shoqërisë
heroit tragjik qesharakë
heroi nuk bëhet qesharak
Katarsis – procesi i mesazhi - goditja e veseve kur përpjekjet e tij dështojnë,
pastrimit shpirtëror nëpërmjet të qeshurës humbja dhe fitorja shihen si
dukuri të zakonshme të jetës
njerëzore
70
Përforcim i njohurive: Punë në grupe
Punë në grupe
Nxënësit do të plotësojnë skedën Analiza e tekstit dramatik.
Mësuesi/ja i orienton nxënësit të vështrojnë fragmente nga tragjedia “Romeo dhe Zhuljeta”, të Shekspirit.
Ata plotësojnë skedën e kësaj tragjedie.
Grupi I. Elementet e jashtme.

Autori:
Titulli:
Botimi:
Struktura e tekstit:
Didaskalitë dhe batutat.
Skenat dhe aktet.
Grupi II. Elementet e brendshme.
Personazhet:
Gjuha dhe stili:
Nxënësit zgjedhin hollësi për të dhënë përgjigje të sakta.

Mësuesi/ja cakton nxënës të nivelit të lartë për të punuar me sintaksën, leksikun, figurat retorike.
Grupi III. Mesazhi në fjalët e personazheve.
Teksti e konteksti:
Lideri paraqet punën e secilit grup. Nxënësit e tjerë plotësojnë në fletore ose në tekst përgjigjet, duke
ndjekur hap pas hapi analizën e tekstit dramatik.
Vlerësimi
Shënim.

Kërkoni informacione për mitet.
71

Një vështrim nga epokat antike
Tema mësimore:
Epokat historiko-letrare
fushës, varësisht nga tema mësimore. Epokë arkaike
Nxënësi/ja: Epokë klasike
° identifikon katër epokat e mëdha historiko-letrare të Epokë aleksandrine
antikitetit greko-romak; Epokë romake
° përshkruan veçoritë dhe zhvillimet e secilës epokë; Kulturë antike
° shpjegon lidhjet e ndërvarësisë mes zhvillimeve
politike dhe atyre kulturore.
Burimet: teksti i nxënësit, e-libri, informacione nga Lidhja me fushat e tjera ose me temat
interneti ndërkurrikulare
Artet figurative
Historia
Muzika

Ndërtimi i njohurive Lexim zinxhir, përmbledhje e 25 minuta
strukturuar, punë në grupe
Përforcimi i njohurive Punë e pavarur 15 minuta

Hapi I. Bisedë
Ora e mësimit fillon duke diskutuar për detyrën e shtëpisë. Një nxënës i nivelit bazë lexon detyrën.
- Pse Antikiteti grek është i rëndësishëm për kulturën evropiane?
Gjatë bisedës, mësuesi/ja i orienton nxënësit për temën e re, Epokat antike greko-romake
Ndërtimi i njohurive: Lexim zinxhir, punë në grupe, përmbledhje e

strukturuar Hapi II. Lexim zinxhir
Pesë nxënës do të lexojnë zinxhir informacionin e tekstit për epokat antike greko-romake. Gjatë leximit,
nxënësit e tjerë do të nënvizojnë në tekst çështjet kryesore.
72
Hapi III. Punë në grupe

Mësuesi/ja e ndan klasën në pesë grupe. Katër grupet e para do të përshkruajnë veçoritë dhe zhvillimet
e secilës epokë antike.
Grupi I. Epoka arkaike (shek. XII-VII p.e.s.)
Grupi II. Epoka klasike (shek. VII-IV p.e.s.)
Grupi III. Epoka aleksandrine (shek. IV-II p.e.s.)
Grupi IV. Epoka romake (shek. II p.e.s.-shek. V e.s.)
Grupi V. Strukturon në tabelë përgjigjet e anëtarëve të grupeve
Hapi IV. Përmbledhje e strukturuar
Periudha Koha Zhvillimet politike/ushtarake Zhvillimet kulturore/letrare

Epoka arkaike shek. XII-VII p.e.s. Në shek. XII fiset helene lid- 1. Poemat epike-heroike, “Iliada”
hin aleancë ushtarake kundër e “Odiseja”, Homeri
Trojës, që e plaçkitin, e djegin, e 2. Hesiodi, “Punët dhe ditët”,
kthejnë në gërmadhë. “Teogonia”.
Epoka klasike shek. VII-IV p.e.s. 1. Ndërtohen institucionet e 1. Përkon me lulëzimin e poez-
demokracisë... shek. V, në kohën isë, të teatrit, të filozofisë e të
e sundimit të Perikliut. arkitekturës.
2. Athina bëhet kryeqendra kul- 2. Duke nisur nga shek. VII, nga
turore e politike e helenizmit. himnet fetare dhe nga lutjet lind
poezia lirike.
3. Një shekull më pas, nga diti-
rambi dhe poezia e karnavaleve
lindin format e para teatrore, që
do të çojnë në krijimin e tragje-
disë dhe të komedisë.
4. Historia, filozofia, oratoria, e
kanë zanafillën në këtë periudhë.
Epoka alek- shek. IV-II p.e.s. Aleksandri i Madh, me pushtimet 1. U ngrit biblioteka më e madhe
sandrine e tij e shkatërroi perandorinë e e epokës, me rreth 700 mijë vël-
fuqishme perse dhe mbërriti deri lime.
në Indi. 2. Aristoteli, mendimtar e filozof.
3. Komedia dhe poezia vazhdo-
jnë të lëvrohen, por nuk e kanë
më atë rëndësi e zhvillim që
arritën në epokën klasike.
Epoka romake shek. II p.e.s.-shek. Më 146 p.e.s., mbasi ka nënsh- 1. Letërsia antike greke nuk u
V e.s. truar gjithë Ilirinë, Roma pushton shkri në letërsinë romake, të dyja
Greqinë. këto vijuan të zhvillohen paralel-
isht.
2. Autorë të tillë madhorë, siç
janë: Lukreci, Ovidi, Virgjili, Cice-
roni e Seneka.
Përforcimi i njohurive: Punë e pavarur
Nxënësit do të punojnë ushtrimet 1/a dhe 2/b, në faqen 35.
Mësuesi/ja aktivizon nxënës të nivelit mesatar.
73
Vlerësimi
Sillni informacione për mitet greke dhe mitet shqiptare.
Fusha: Lënda: Letërsi Shkalla: V Klasa: X

Gjuhët dhe komunikimi
Mitet dhe morali i tyre
Tema mësimore:
Mitet
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës, varësisht nga Fjalë kyç:
tema mësimore Mitet
Nxënësi/ja: Fantastikja
• identifikon mitin si lloj i hershëm i tekstit tregimtar dhe e komenton atë; Personazhet
• tregon për origjinën e miteve; Hyjni
• krahason veçoritë e mitologjisë greke dhe të asaj shqiptare; Kohë
• vëzhgon skulptura dhe piktura që lidhen me subjekte mitike dhe flet Mesazh
për elementet e tyre;
• ndërton një fjalor me figura mitike, duke shfrytëzuar fjalorin mitologjik.
Burimet: Lidhja me fushat e tjera ose
teksti i nxënësit, fjalor mitologjik, piktura që lidhen me subjekte mitike, me temat ndërkurrikulare
mjetet e mësimit Artet figurative
Muzika
74

Parashikimi: Vëzhgim, bisedë
Hapi I. Vëzhgim
Në fillim të orës së mësimit, mësuesi/ja i orienton nxënësit të vëzhgojnë foto të ndryshme të hyjnive,
marrë nga Fjalori mitologjik etj., ose fotot në faqen 36, 37 të tekstit, si skulpturën “Venera e Milos”, e
cila ndodhet edhe në faqen 37.
Mësuesi/ja i udhëzon nxënësit të vështrojnë me kujdes skulpturën, të flasin për emocionet që u ngjall
ajo, veçanërisht në lidhje me këndvështrimin (vështrimi në profil, anash) dhe të diskutojnë rreth cilësisë
së saj artistike.
Hapi II. Bisedë
Mësuesi/ja, pasi ka rikujtuar se teksti rrëfimtar mbështetet në format e hershme të
antikitetit, shtron pyetjen:
- Çfarë është miti?
Biseda e nxënësve mund të shoqërohet edhe me informacione të sjella nga ata vetë.
Ndërtimi i njohurive të reja: Pema e mendimit, vështrim krahasues, punë në grupe
Hapi III. Pema e mendimit

Njohuritë e nxënësve, mësuesi/ja i plotëson me informacionin e ri: Konteksti historik dhe letrar.
Miti
Konteksti historik dhe letrar
e ka zanafillën në kohët më të lashta shpreh nevojën për të kuptuar dhe

shpjeguar dukuri dhe mistere të natyrës
shkalla e parë e ndërgjegjësimit
forma më e hershme e organizimit shpirtëror
sintezë e përvojës
ofron modele të:
kolektive shpjegon: sjelljes
gjykimit
fenomene të natyrës
veprimit
krijimin e Botës
riciklohet epokë pas epoke:
urtësi me karakter:
imazhe fantastike
universal
mesazhe të vyera
tejkohor
ndryshime: rrëfim i lidhur me një ngjarje

vendi
ngjashmëri midis miteve të
lloji i shoqërisë
popujve të ndryshëm
Mësuesi/ja shtron pyetjet:

Ç’kuptoni me mitologji?
Çfarë studion mitologjia?
Cilat shkenca mbështeten te të dhënat e mitologjisë dhe pse?
Cila është rëndësia e mitologjisë?
75
a. sistemon, ballafaqon, interpreton mitet

b. rindërton fazat parahistorike
Mitologjia
shkenca që merret me studimin e
rëndësia (mythos – rrëfim; logos – kuptim, logjikë)
miteve të lashta të një populli
a. njohja me çelës për shkencat e: burimi i arteve dhe letërsia antike

hapat e parë të a. historisë
qytetërimit; poetët tragjedianët filozofët oratorët arkitekt,
b. arkeologjisë piktorët,
b. njohja me
c. gjuhësisë skulptorët
instinktet dhe d. etnologjisë heronjtë fillin për te materialin frymëzim
pavetëdijen e. filozofisë fati i njeriu për të tek e drejta figurat me
kuptuar forma të
kolektive
përsosura
botën
Hapi IV. Vështrim krahasues
elementet e saj zbulohen në besimet pagane e te përrallat:

a. qenie mitologjike: katallani, dragoi, kuçedra, shtriga,
lugati b. qeniet fantastike: orët, shtojzovallet, hiret, floçkat
ngjashmëritë me figurat mitike të përbotshme:

Mitologjia shqiptare
E Bukura e dheut (në shumë popuj)
Zana – simotër e hyjnisë romake Diana (hyjni e pyjeve, e gjuetisë)
• s’është e sistemuar tri Fatitë - 3 Moirat e mitologjisë greke
• figura të mirëfillta mitologjike shqiptare:

a. mitologjia e Rozafës
b. heronjtë Muji dhe Halili
Mitologjia greko-romake
Llojet Funksionet Lidhja e miteve me:
mitet e krijimit - rrëfejnë si u krijua Bota poezinë

dhe forcat që e kontrollojnë filozofinë, fatin e njeriut
mitet e origjinës - rrëfejnë për origjinën e oratorinë
fiseve dhe qyteteve
arkitekturën – skulptura
- shpjegojnë karakterin
mitet njohëse e njeriut dhe fatin e tij me historinë, stilin e jetës
- shërbejnë si model sjelljeje
mitet didaktike
Faqe 37, lidhja e mitit me skulpturën.

Mësuesi/ja i orienton nxënësit të vështrojnë skedën e strukturës së mitit.
76
Hapi V. Punë në grupe

Në këtë etapë, nxënësit lexojnë informacionin rreth cikleve mitologjike (përdorin librin Fjalori mitologjik
dhe fletoren e fjalorit), përcaktojnë çfarë funksioni kanë pasur këto mite dhe si mund të klasifikohen.
Diskutojnë përfundimet e arritura, pasi përfaqësuesit e çdo grupi kanë dhënë zgjidhjen e tyre. Grupi I.
Cikli Olimpik.
Grupi II. Cikli Teban.
Grupi III. Cikli i Argonautëve.
Grupi IV. Cikli i Herakliut.
Grupi V. Cikli i Atridëve.
Grupi VI. Cikli Trojan.
Përforcimi i njohurive: Punë me fjalorin, punë në dyshe
Hapi VI. Punë me fjalorin, punë në dyshe

Nxënësit ndërtojnë një minifjalor me figura mitike (4-5 figura), duke shfrytëzuar fjalorin mitologjik.
Tre nxënës lexojnë punën e tyre.
Nxënësit mund ta vazhdojnë detyrën edhe në shtëpi.
Vlerësimi
rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e informacionit shkencor (2-3 nxënës të nivelit bazë);
punën në dyshe (3-4 nxënës të nivelit mesatar dhe të lartë, të cilët vlerësohen me notë).
Shënim.
Plotësoni fjalorin mitologjik në fletoren e fjalorit.
Kërkoni në burime të ndryshme për mitologjinë shqiptare.

Tematika: Letërsia antike greke dhe romake Situata e të nxënit:
Tema mësimore: Miti dhe vlera e tij

“Orfeu dhe Euridika”, analizë e mitit (ora I)
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të Fjalë kyç:
fushës, varësisht nga tema mësimore Mit
Nxënësi/ja: Orfeu
° lexon për të shpjeguar identitetin e hyjnive; Euridika
° flet për temën dhe motivet që shpalos miti; Dashuri
° klasifikon llojet e personazheve; Këmbëngulje,
° interpreton mesazhet që përcjell ky mit; Pasion
° shpjegon kuptimin simbolik të mitit; Muzikë
° analizon strukturën e mitit.
77
Burimet: teksti i nxënësit, fletore e fjalorit, dërrasa e

zezë, shkumësa, mjete shkollore ndërkurrikulare:
Muzika
Artet figurative
Ndërtimi i njohurive Karrigia e nxehtë, ditari dypjesësh, 25 minuta
punë në grupe

Hapi I. Mësimi nis me detyrën e shtëpisë: plotëso fjalorin mitologjik në fletoren e fjalorit.
Nxënësit lexojnë emrat mitologjikë (grekë, romakë, shqiptarë) që kanë gjetur.
Ndërtimi i njohurive të reja: Karrigia e nxehtë, ditari dypjesësh, punë në grupe
Hapi III. Karrigia e nxehtë

Mësuesi/ja cakton një nxënës të nivelit mesatar (ulet në karrige përpara nxënësve të tjerë), i cili do
të rrëfejë subjektin e mitit “Orfeu dhe Euridika”.
Hapi IV. Ditari dypjesësh, punë në grupe

Mësuesi/ja vendos në dërrasë të zezë organizuesin grafik të ditarit dypjesësh, të cilin e ka të
parapërgatitur në një tabak kartoni të bardhë dhe e plotëson me shkumësa me ngjyra, hap pas hapi
me përgjigjet e nxënësve. (Grafiku mund të shkruhet edhe në dërrasën e zezë.) Me anë të këtij
grafiku, nxënësit dallojnë elementet e strukturës së mitit, duke i ilustruar ato.
Mësuesi e ndan klasën në dy pjesë. Secila pjesë përbëhet nga grupe më të vogla pune. Në fund
nxënësit plotësojnë grafikun me ndihmën e mësuesit.
Struktura e mitit “Orfeu dhe Euridika”

Grupi I. Pjesa e parë e mitit.
Grupi II. Pjesa e dytë e mitit.
Grupi III. Elementet përbërëse të mitit.
Struktura e mitit Orfeu dhe Euridika
Dy pjesët e mitit Titulli i pjesës I ................................................................

Titulli i pjesës II................................................................
Struktura e secilës pjesë Hyrja, zhvillimi, pika kulmore, mbyllja

Pjesa I
Pjesa II
Elementet përbërëse të mitit

Vendet - përtej varrit,
- në botën e të gjallëve: lëndina, shpella e Tenarit, lumi Stiks, ishulli
Lesbos, lumi Hebër,
78
2. Skeda e strukturës së mitit

Grupi I. Personazhet.
Grupi II. Koha.
Grupi III. Bërthamat rrëfyese, fabula e mitit.
Grupi IV. Gjuha, figuracioni.
Grupi V. Mesazhet.
Skeda e strukturës së mitit “Orfeu dhe Euridika”
- protagoniste: Orfeu, Euridika

Personazhet kryesore:
- antagoniste: Hadi,
dytësore: - ndihmës: Persefona, Karonit, Hermesi
Koha e pacaktuar
Bërthamat rrëfyese Paragrafi I - jeta e lumtur e Orfeut me Euridikën dhe prishja e lumturisë nga
vdekja e saj...
Fabula e mitit Vdekja e Euridikës, vuajtja pasionante e Orfeut, fundi i dhimbshëm i Orfeut,
kthimi në Had, jeta në pavdekësi
(ngjarjet)
Gjuha Fjali të shkurtra, të thjeshta të përbëra, me marrëdhënie bashkërenditëse, e më

pak të përziera.
Figuracioni simboli
antiteza
figura të tjera
Mesazhet Modeli më i lartë i dashurisë: për femrën dhe për jetën.

Muzika, poezia, kënga është magjia, ushqimi shpirtëror dhe mendor, është forca
më e madhe që mundëson paqen në jetën tokësore.
Artet, muzika dhe poezia, me fuqinë e tyre janë në gjendje të zbusin bishat dhe të
mposhtin vdekjen. Dashuria është akti më i lartë njerëzor dhe jeton në përjetësi.
Heronjtë kulturorë, si Orfeu, i kanë hapur njerëzimit rrugën e qytetërimit dhe të përparimit.
Të rikthesh të vdekurin në botën e të gjallëve është e pamundur.
Njerëzit me vese nuk janë në gjendje të shijojnë dhe mbrojnë vlerat qytetëruese
Përforcimi i njohurive: Punë e pavarur
Nxënësit punojnë ushtrimin 13, në faqen 43.
Zgjidhni një nga ilustrimet e tekstit dhe shprehni me pak fjalë ndjesitë që ju ngjall ai ilustrim, në
lidhje me mesazhin që përcjell teksti.
Vlerësimi
a) rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e informacionit shkencor (2-3 nxënës të nivelit bazë dhe
mesatar);
b) aftësinë e secilit nxënës për të kombinuar, harmonizuar dhe paraqitur saktë punën në grup (3-4
nxënës të nivelit maksimal, të cilët vlerësohen me notë).
Shënim.
Kërkoni në internet, ose në burime të tjera, informacion për personazhet e mitit dhe për krijime të
frymëzuara prej tij.
79

Tema mësimore: Vlerat edukative të mitit
Studim teksti: “Orfeu dhe Euridika”, (ora II)
Personazhet, tema, motivet, mesazhi
varësisht nga tema mësimore Mit
Nxënësi/ja: Orfeu
° identifikon rolin që luan secili personazh kyç i këtij miti; Euridika
° përshkruan marrëdhëniet e personazheve me njëri- Hadi
tjetrin; Vdekje
° analizon pasionet e Orfeut; Ringjallje
° komenton nëntekstet universale të mitit nga veprimet e Antitezë
personazheve.
° interpreton me fjalët e tij temën, motivet dhe mesazhet
e mitit.
Burimet: teksti i nxënësit, e-libri, mjete shkollore Lidhja me fushat e tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
Muzika
Koreografia
Artet figurative
PNP: lexim me kodim i tekstit, punë në grupe, ditari dypjesësh, punë me shkrim.
Parashtrimi: Lexim me kodim i tekstit
Fillon ora e mësimit duke biseduar për detyrën e shtëpisë.
Lexim me kodim i tekstit

Mësuesi/ja ka përgatitur në shirita letre disa fragmente nga miti dhe i shpërndan ato nga një në
çdo bankë. Nxënësit do të zbërthejnë (komentojnë, vlerësojnë) kuptimet e tekstit.
Këngëtari i madh Orfe, biri i Eagrit, hyut të lumenjve dhe i muzës Kaliopi, jetonte në Trakinë e largët.
Ai kishte për grua nimfën e bukur Euridikë. Orfeu e donte me zjarr të shoqen. Por këngëtari nuk e shijoi
për shumë kohë jetën e lumtur me të.
Tema, paraqitja e personazheve kryesore, parashtrimi i ngjarjeve etj.

“Këngëtari i madh Orfe”... Orfeu, këngëtari me famë...
“nuk e shijoi për shumë kohë jetën e lumtur me të”, lumturia që zgjat shumë pak..., figuracioni etj.
Euridika klithi me të madhe dhe ra e zalisur në duart e shoqeve që erdhën me vrap. Ajo
u zverdh e u bë dyllë dhe perëndoi sytë. Helmi i gjarprit ia kishte shkurtuar jetën.
80
Euridika nuk shfaqet shumë me veprimet, mendimet apo gjykimet e saj, mjafton që Orfeu ka
një dashuri të pamasë për të..., figuracioni... etj.
Bukuria e Euridikës..
Vdekja e Euridikës, befasia e ngjarjeve...
Ai nuk po pajtohej dot me një humbje të tillë. Për një kohë të gjatë ai vajtoi për Euridikën e tij dhe e
tërë natyra qau së bashku me të, duke mbajtur vesh vajin e tij të hidhur.
Dhimbja e Orfeut...
Natyra, si një qenie, dëgjon vajin e Orfeut
Elementet fantastike, marrëdhënia dhe lidhja e pandashme e heroit me natyrën... etj.
Më në fund, Orfeu vendosi të zbriste në mbretërinë e zymtë të shpirtrave të të vdekurve dhe t’i
lutej sundimtarit Had dhe të shoqes së tij, Persefonë, që t’ia kthenin gruan.
Dashuria e madhe e Orfeut për Euridikën...

Forca dhe këmbëngulja e Orfeut...
Prania e dy botëve: bota e të gjallëve dhe bota e të vdekurve... (elementet fantastike)
Dëshira e Orfeut është të thyejë konturet e jetës... të ringjallë Euridikën

Dëshira e popujve për të thyer ligjësitë e jetës dhe të vdekjes... etj.
U mendua sa u mendua perëndia Had dhe më në fund iu përgjigj Orfeut: “Mirë, Orfe! Po ta kthej
Euridikën. Merre dhe shpjere edhe një herë mbi tokë, në dritën e diellit. Por, me një kusht, ama: ti do
të çapitesh përpara pas hyut Hermes, i cili do të të rrëfejë udhën, ndërsa Euridika do të të vijë prapa.
Por, gjatë udhës nëpër mbretërinë e nëndheshme, mos e kthe kokën pas. Mos harro: sapo ta
kthesh kokën, Euridika do të të lërë dhe do të kthehet përgjithmonë në mbretërinë time.”
Kushtet që i vendos Hadi...

Sprova e heroit mitik...
Kushtet dhe sprovat e njeriut në jetë...
Morali i mitit... etj.
Përfaqësuesi i secilës bankë do të lexojë fragmentin para klasës. Interpretimi do të realizohet nga
dy nxënësit e bankës.
Ndërtimi i njohurive: Punë në grupe

Mësuesi/ja e ndan klasën në tri grupe.
Grupi I. Ushtrimi 3, në faqen 43.

Grupi II. Ushtrimi 4, në faqen 43.
Grupi III. Ushtrimi 5, në faqen 43.
Nxënësit i ilustrojnë përgjigjet me tekstin.
Grupi I. Grupi II. Dy pasionet e Orfeut:

Forca magjike e lirës së Orfeut: Kënga e shoqëruar me lirë.
Zbutja e shpirtrave: të Hadit, Karontit Dashuria.
Magjepsja, mallëngjimi. Dy pasione që ushqejnë njëra-tjetrën dhe vihen në
Zbutja e egërsisë së kafshëve të egra në shërbim të njëra-tjetrës.
natyrë. Fragmenti: “Orfeu zuri t’i lutej... i mbushur me lot
nga hidhërimi.”
81
Grupi III. Në ç’mënyrë e lartëson ky mit figurën e Euridikës (pasive dhe nuk flet asnjë fjalë)?
Euridika: Nimfë e vdekshme. Tek Euridika shihet dashuria për jetën. Jeta e Orfeut me të kishte
qenë e lumtur. Një jetë, në të cilën Orfeu kishte njohur dhe jetuar vetëm ditët e shkëlqyera plot dritë
të pranverës.
Grupi IV. Interpreton temën dhe motivet e mitit, me shembuj nga fragmenti.
Grupi V. Komenton dhe gjykon rreth mesazheve universale që përcjell miti.
Ditari dypjesësh
Secili grup plotëson në dërrasën e zezë tabelën e personazheve.
Nxënësit plotësojnë përmbledhtas në tabelë rolin dhe funksionin e personazheve.
Personazhi Veprimet që kryen

Orfeu
Hadi
Karonti
Bakhidet
Përforcimi: Punë me shkrim

Tema: Përshkruani gjendjen shpirtërore të Orfeut, me detaje nga fragmenti.
Secili nxënës do të punojë në fletoren e tij të klasës. Mësuesi/ja mund të ndihmojë nxënës të veçantë, të
cilët kanë mangësi në formulimin e tekstit përshkrues. Dy nxënës lexojnë punët e tyre.
Vlerësimi
rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e informacionit shkencor (2-3 nxënës të nivelit bazë dhe mesatar);
aftësinë e secilit nxënës për të kombinuar, harmonizuar dhe paraqitur saktë punën në grup (3-4 nxënës
të nivelit maksimal, të cilët vlerësohen me notë).
Shënim.
Kërkoni nga “Fjalori mitologjik” për figura mitike shqiptare.

Tema mësimore: Miti dhe universalja e tij

Studim teksti: “Orfeu dhe Euridika” (III)
Figuracioni dhe elementet e subjektit
82
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave Fjalë kyç:

të fushës, varësisht nga tema mësimore Orfeu
Nxënësi/ja: Euridika
° tregon me fjalët e tij fabulën/subjektin e mitit; Simbol
° rendit saktë elementet e subjektit të mitit; Subjekt
° zbërthen kuptimet e simboleve; Muzikë
° shpjegon rolin e figurave retorike. Had
Burimet: teksti i nxënësit, e-libri, mjete të tjera Lidhja me fushat e tjera ose me temat
shkollore ndërkurrikulare:
Muzika
Artet figurative
Koreografia
Parashikimi Debat 5 minuta
Ndërtimi i njohurive Dora e fshehtë, punë e udhëhequr 25 minuta
Përforcimi i njohurive Punë e pavarur, punë në dyshe 15 minuta

Parashikimi: Debat
Në fillim të orës së mësimit nxënësit diskutojnë për detyrën e shtëpisë.
Mësuesja drejton pyetjen: A ka sot, në këtë shoqëri, një njeri si Orfeu?
Po Tema e debatit Jo
-Pse? - Pse?
Argumente A ka sot, në këtë shoqëri, një njeri si Orfeu? Argumente
Ndërtimi i njohurive të reja: Dora e fshehtë, punë e udhëhequr
Dora e fshehtë
Teksti i mitit është ndarë në disa pjesë, të cilat janë shkruar paraprakisht në rripa letre dhe i jepet një
grupi nxënësish, ku secili anëtar merr një pjesë nga teksti. Pasi lexojnë fragmentet, nxënësve u kërkohet
t’i renditin pjesët siç është ngjarja e mitit.
Grupi i nxënësve
Nxënësit duhet të rindërtojnë tekstin duke renditur si duhet: parashtrimin e ngjarjes, pikën e lidhjes,
zhvillimin e ngjarjes, pikën kulmore dhe zgjidhjen e saj.
Grupi i nxënësve lexon tekstin e formuar, kurse të tjerët bëjnë vlerësimin e punës.
Punë e udhëhequr
Nxënësit e tjerë do të punojnë ushtrimet 10, 11 dhe 12 nga rubrika Reflektojmë për gjuhën dhe stilin.
Shprehja Figurat letrare Funksioni kuptimor

Kthimi i kokës prapa simbol Joshja për të parë; pasiguri
Orfeun e mbysin bakhidet simbol Pasioni i shfrenuar nuk mund të
shijojë virtytet qytetëruese
83
Grupi II.
Fragmenti Mjeti stilistik Funksioni kuptimor
“Kënga e magjishme e Orfeut Antiteza: kumbonte – gjëmuan – Pasioni i shfrenuar është një forcë
kumbonte me aq fuqi, kishte buçitnin shkatërruese, vrastare, më e egër
aq magji e forcë tërheqëse... Magji e forcë tërheqëse – zëra të se dhe vetë egërsia e natyrës.
rreth e përqark” lartë, tinguj daullesh, të qeshura Funksioni i antitezës:
“Befas gjëmuan...zërin e Zëri i këngëtarit – zhurma e I shërben zbërthimit të mesazhit.
këngëtarit” festës
Përforcimi: Punë e pavarur, punë në çift

Kalojmë në rubrikën Reflektojmë për kuptimin, ushtrimi 9.
Vendi ku zhvillohet ngjarja e Orfeut dhe Euridikës, në pjesën më të madhe, është përtejvarri, një botë me
karakteristika tepër të ndryshme krahasuar me botën e të gjallëve; provoni t’ju përgjigjeni pyetjeve të
mëposhtme:
Kush banon në përtejvarr?
Kush e udhëheq këtë mbretëri?
Kush është roja dhe cili është funksioni i tij?
ç) Kush i transporton shpirtrat dhe si?
Nxënësit, pasi punojnë individualisht, shkëmbejnë mendimet me shokun e bankës.
Vlerësimi
rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e informacionit shkencor (4 nxënës);
aftësinë e secilit nxënës për të kombinuar, harmonizuar dhe paraqitur saktë punën me njëri-tjetrin (3-
4 nxënës vlerësohen me notë).
Shënim.
Sillni në klasë disa mite nga vende të ndryshme të botës.

Tema mësimore: Diskutim: Fantastikja dhe realja

Studim teksti: “Orfeu dhe Euridika” (IV)
Fantastikja dhe realja
Kompetenca qytetare
84

varësisht nga tema mësimore Orfeu
Nxënësi/ja: Euridika
° vrojton pikturën e tekstit duke u përpjekur të zbulojë lidhjen Dashuri
e saj me mitin; Fantastikja
° ilustron elemente fantastike nga fragmenti; Reale
° interpreton ngjyresat fantastike dhe reale të mitit; Përfundim
° shkruan një mbyllje tjetër për mitin “Orfeu dhe Euridika”;
° shpreh bukur idetë e veta për mitet greke.
Burimet: teksti i nxënësit, e-libri,CD, mjete të tjera shkollore Lidhja me fushat e tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
Artet figurative
Muzika
TIK
Parashikimi Vëzhgim i drejtuar, ritregim i 10 minuta
përmbledhur
Ndërtimi i njohurive Punë në grupe 25 minuta
Përforcimi i njohurive Shkrim i lirë 10 minuta
Parashikimi: Vëzhgim i drejtuar, ritregim i përmbledhur
Vëzhgim i përmbledhur
Në fillim të orës së mësimit, mësuesi/ja i drejton nxënësit të vëzhgojnë në libër (në faqen 44) ose të
zmadhuar nga CD-ja pikturën “Orfeu dhe Euridika”, të piktorit Eduart Poynter dhe të diskutojnë rreth
realizimit të saj:
Cilin çast të mitit ka fiksuar piktori?
Cilat janë ngjyrat që ka përdorur dhe ç’simbolizojnë ato?
Cilat hollësi të pikturës parathonë fundin tragjik?
Ç’simbolizon gjarpri që është në plan të parë?
Ç’ndryshim ka realizimi i mitit nga piktori me përfytyrimin?
Ritregim i përmbledhur
Një nxënës i nivelit mesatar, tregon një përmbledhje të mitit me sa më pak fjali, të cilat mund të
shkruhen edhe në dërrasë të zezë.
Ndërtimi i njohurive të reja: Punë në grupe

Punë në grupe
Grupi I. Elementet fantastike dhe roli i tyre.
Grupi II. Elementet reale dhe roli i tyre.
Elemente reale (të zakonshme)
“Gjarpri e kafshoi në këmbë

“Orfeu e donte me zjarr të shoqen. Por
gruan e re të Orfeut.”
këngëtari nuk e shijoi për shumë kohë jetën
e lumtur me të.”
“Ai u nis me të shpejtë drejt luginës
dhe atje gjeti trupin e ftohtë të
“Orfeu ra në dëshpërim të thellë.” bashkëshortes së tij të shtrenjtë.”
85
Elemente fantastike
“Më në fund Orfeu vendosi të zbriste në “Për një kohë të gjatë ai vajtoi për Euridikën
mbretërinë e zymtë të shpirtrave të të vdekurve e tij dhe e tërë natyra qau së bashku me të,
dhe t’i lutej sundimtarit Had dhe të shoqes së duke mbajtur vesh vajin e tij të hidhur.”
tij, Persefonë, që t’ia kthenin gruan.”
“Po afrohej barka e Karontit, përcjellësit të shpirtrave të të vdekurve.”
Me ndihmën e mësuesit/es, nxënësit përqendrohen në:

Personazhi: përmasa reale dhe fantastike e tij;
veprimi i zakonshëm ose fantastik i personazheve;
marrëdhënia fantastike me natyrën;
mendësia, gjendja psikologjike etj.
Natyra: përshkrimi i saj me elemente të zakonshme ose fantastike; shpirtëzimi
i natyrës; ndërveprimi i natyrës me personazhin gjatë rrëfimit etj.
Përforcimi i njohurive: Shkrim i lirë
Nxënësit do të rrëfejnë me hollësi përfundimin e mitit, duke shfrytëzuar sa më shumë elemente gjuhësore
nga teksti.
Kalojmë në rubrikën Shkruani, në faqen 44: Provoni të shkruani një fund tjetër duke filluar nga “... E
pas tij... u drejtua edhe Euridika...”
Shkruajnë për 10 minuta një mbyllje tjetër të mitit.
Vlerësimi
Shënim.
Kërkoni disa informacione nga burime të ndryshme për poeteshën greke, Safo.

Bukuria e vargut antik

Tema mësimore:
Lirika antike
Kompetenca qytetare
86

varësisht nga tema mësimore Lirikë antike
Nxënësi/ja: Lirë
° flet për fillimet e hershme të vargëzimit lirik antik; Safoja
° rendit nga një tipar të poezisë së poetëve grekë, si: Alkeu
Safoja, Alkeu,Tirteu, Pindari etj.; Tirteu
° zbulon pika takimi mes traditës letrare greke dhe asaj Uni lirik
romake.
Burimet: teksti i nxënësit, e-libri, mjete të tjera mësimore Lidhja me fushat e tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
Muzika
Koreografia
Historia
Artet figurative

Parashikimi Bisedë, vrojtim i pikturës 10 minuta
Ndërtimi i njohurive Lexim zinxhir, punë në grupe, 25 minuta
ditari dypjesësh

Përforcimi: Bisedë, vrojtim i pikturës
Bisedë
Në fillim të orës së mësimit, nxënësit diskutojnë për detyrën e shtëpisë. Ata lexojnë informacione
për poeteshën Safo.
Vrojtim i pikturës
Mësuesi/ja i orienton nxënësit të vështrojnë pikturën “Hyu Apolon, mbrojtës i artit dhe i nëntë muzave”.
Mësuesi/ja drejton pyetjet:
Cili ishte hyu Apolon?
Ç`mund të thoni për nëntë muzat?
Pse janë pikturuar duke kërcyer?
Ndërtimi i njohurive: Lexim zinxhir, punë në grupe, ditari dypjesësh

Lexim zinxhir
Katër nxënës që cakton mësuesi/ja do të lexojnë informacionin e ri, Lirika antike.
Poezia antike këndohej e shoqëruar me lirë, nga ku rrjedh edhe emërtimi lirikë. Ashtu siç i
mrekullon shpirtrat melodia e lirës, ashtu e deh edhe poetin, njësoj si gota e verës, dhe poezia
e tij na fton të përfitojmë nga kënaqësitë e mëdha e të vogla të jetës, para se shpirti të ftohet
nga melankolia dhe plakja.
Punë në grupe
Mësuesi/ja e ndan klasën në grupe të vogla
Grupi I. Alkeu dhe poezia e tij.
Grupi II. Safoja, e veçanta e poetes.
Grupi III. Anakreonti.
Grupi IV. Pindari, lirika e tij.
Grupi V. Tirteu dhe Mimnermi.
87
Grupi VI. Të përbashkëtat e stilit krijues mes poetëve grekë e romakë.

Lideri i secilit grup, shkruan në dërrasën e zezë një tipar të lirikës poetike të çdo poeti.
Ditari dypjesësh
Nxënësit, së bashku me mësuesin/en, vendosin në tabelën e ditarit dypjesësh informacionet e gjetura nga
puna në grupe.
Poetët antikë grekë dhe romakë Veçoria e poezisë

Poetë antikë grekë Po kështu lloje të parapëlqyera për Alkeun u bënë
Alkeu himni, poezia luftarake dhe këngët e dashurisë dhe
të qejfit.
Safoja Në vargjet e Safos përcillet një pasion i dallgëzuar,
plot mall dashurie e xhelozi shpërthyese. Jo më kot
ajo u quajt, qysh në të gjallë, “poetja e dashurisë”.
Po ajo është gjithashtu poete e natyrës, e vargut
plot aroma lulesh e të ndriçuar nga rrëzëllime yjesh
të largëta.
Anakreonti Poeti i madh Anakreonti, përmendet si poet i
dashurisë dhe i gëzimit të jetës.
Pindari Pindari shkëlqeu në llojin kryesor të lirikës, që u
quajt lirika korale, ku himnizohet forca dhe bukuria
e njeriut dhe u këndohet me tone të ngritura
fitimtarëve të garave sportive mbarëhelenike.
Tirteu Tirteu, me lirikat e tij, nxiste luftëtarët për fitore.
Mimnermi Ndërsa Mimnermi vlerësohet si mjeshtër i poezisë
elegjiake të dashurisë.
Poetë romakë Lirika greke pati ndikim të rëndësishëm te poetët
Horaci, Tibuli, Ovidi etj. romakë të dashurisë
Përforcimi: Punë e pavarur

Nxënësit punojnë ushtrimin 1/a nga rubrika Diskutojmë dhe arsyetojmë.
Shkruani disa nga llojet e poezisë lirike që u zhvillua në antikitet.
Vlerësimi
Shënim.
Ushtrimi 2/a, në faqen 47.
Flisni për përfaqësuesit e lirikës antike dhe disa veçori të lirikës së tyre.
88

Tema mësimore:
Bisedë: Dashuria dhe poezia
Studim teksti: Pasion dashurie
Safo dhe vargëzimi e saj
varësisht nga tema mësimore Lirikë antike
Nxënësi/ja: Safo
° reciton bukur vargje të poeteshës greke, Safo; Uni lirik
° përshkruan pështjellimet shpirtërore të unit lirik; Pasion
° shpjegon ndërtimin dhe rolin e krahasimit; Dashuri
° analizon gjuhën artistike të poezisë. Figuracion
Burimet: teksti i nxënësit, e-libri, poezi të ndryshme të Lidhja me fushat e tjera ose me temat
poetëve grekë ndërkurrikulare
Muzika
Artet figurative
Parashikimi Recitim, bisedë 10 minuta
Ndërtimi i njohurive Shënime mbi shënime, pyetje- 25 minuta
përgjigje
Përforcimi i njohurive Debat 10 minuta

Parashikimi: Recitim, bisedë
Recitim
Mësuesi/ja i orienton nxënësit për temën e re: Poezia e Safos (koment).
Një nxënës/e reciton bukur poezinë e poetes greke, Safo.
Bisedë
Tema: Pasioni i dashurisë...
Nxënësit bisedojnë për temën e poezisë dhe ndjenjat e unit lirik.
Ndërtimi i njohurive: Lexim me kodim i tekstit, pyetje-përgjigje

Mësuesi/ja ka përgatitur në shirita letre disa vargje nga poezia e Safos dhe i shpërndan ato nga një në
çdo bankë. Nxënësit do të zbërthejnë (komentojnë, vlerësojnë) kuptimet e tyre.
89
që t’rri përballë edhe aty pranë teje

Njësoj si hy më duket ai njeri t’vështron kur t’ëmbël e shqipton ti fjalën dhe
buzëqesh plot ëmbëlsi;
Përfytyrimi i poetes për të dashurin e
zemrës...
Krahasimi dhe roli i tij... Ndjesitë e unit lirik...
Mendësia e kohës... hyu, perënditë... Kënaqësia e pamasë nga shqiptimi i ëmbël
I bukur, magjepsës, i pavdekshëm etj. i fjalës, nga prania e tij...
Roli i epitetit metaforik
Përballë ai dhe ajo...
po mirë po n’krahruar Krijon një vizion të vendit e mënyrës ku dhe si rrinë
peshë ma çon zemrën buzëqeshja jote përmes detajeve: ”përballë”, ”pranë teje”, ”ti”.
Detaji “buzëqeshja”....
pse duke t’parë, mua asnjë fije zëri s’më vjen te buza;
Roli i metaforës...
gjuha më pritet edhe n’ato çaste
Dashuria dhe lumturia... së bashku rrinë
se ç’m’gjarpron një zjarr i hollë ndër deje;
sytë nuk më shohin edhe brenda

veshëve më zien oshëtima; Dashuria e pamasë....
Aq e madhe është dashuria, sa gjuha meket...
Përshkrim i hollë i ndjenjës dashurore
Çdo organ i trupit (vini re pak më lart) Roli i metaforave...
buza, gjuha, sytë ngrijnë si me magji... Detaji “zjarr”... zjarri i shpirtit, ndriçimi i shpirtit,
përshkrim i pastër e i drejtpërdrejtë i përjetësia. Detaji “gjarpëron” vjen në formën e një epshi
përjetimit dashuror.. tinëzar, djallëzor, sensual
Roli i metaforës...
rrëke shkon djersa edhe fund e krye
m’rrëqethet shtati edhe vij e bëhem
si fije bari dhe për pak më duket
se m’mori mortja.
Pështjellimi dashuror... dashuria për atë... jo vetëm e lumturon

Detaji “si fije bari”... tregon shkallën e lartë të vuajtjes, terjes,
një vuajtje e ëmbël dhe e hidhur njëkohësisht.
Dashuria arrin shkallën më të lartë të mundësisë... mortja vjen dhe prej saj...
Detaji “mortje” vjen me zbutjen e së keqes, nuk sundon errësira, ajo dhe nuk të vdes...
Roli figurave...
Pyetje-përgjigje
Më tej, mësuesi/ja pyet nxënësit:
Analizoni vargjet nga ana gjuhësore dhe metrike.
Cilat janë hollësitë që shprehin erotizmin në këtë poezi?
Finesa e lirikës së poetes vjen nëpërmjet...
Gjuha e trupit dhe gjuha e shpirtit... si i harmonizon ato Safoja? Ilustroni.
Përforcimi: Debat
Po Tema Jo
A ka dashuri të sëmurë?
Cilës dashuri i këndonte Safo?
90
Vlerësimi
rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e informacionit shkencor (2-3 nxënës të nivelit bazë dhe mesatar);
aftësinë e secilit nxënës për të kombinuar dhe paraqitur saktë punën. (3-4 nxënës të nivelit maksimal, të
cilët vlerësohen me notë).
Shënim.
1. Nxënësit e shtjellojnë temën e debatit në formën e një teksti argumentues.
2. Lexoni nga teksti pjesët e poemës “Iliada”, të Homerit.

Tema mësimore: Madhështia e ngjarjeve në poemat e Homerit

Poema epike
Analizë “Iliada”, e Homerit (Ora I)
varësisht nga tema mësimore Homeri
Nxënësi/ja: “Iliada”
• bën lidhjen ndërmjet kontekstit historik e letrar me Poemë epike
zhvillimin e poezisë epike; Personazhe
• lidh prejardhjen e poemave homerike me fillesat Hapësirë
mitologjike;
• rendit veçoritë e poemës epiko-heroike si lloj poetik epik;
• analizon poemën “Iliada” duke u ndalur te veçoritë e
poemës epike: struktura e veprës, koha e rrëfimit, sistemi
i personazheve, heroizmi, teknika e rrëfimit.
Burimet: teksti i nxënësit, e-libri, mjete të tjera mësimore Lidhja me fushat e tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
Artet figurative
Historia
Parashikimi Bisedë, pema e mendimit 10 minuta
Ndërtimi i njohurive Analizë, punë në grupe 25 minuta
Përforcimi i njohurive Ditari dypjesësh 10 minuta
91

Parashtrimi: Bisedë, pema e mendimit
Bisedë
Mësuesi/ja shkruan në tabelë emrin e Homerit, i drejton nxënësit të vështrojnë skulpturën e Homerit
në faqen 48 dhe u kërkon të thonë se çfarë dinë rreth kësaj figure dhe veprave të tij.
Pema e mendimit
Kujtojmë njohuritë nga temat e sapokaluara, Lirika antike.
Nxënësit bisedojnë për poemat “Iliada” dhe “Odiseja” të poetit grek, Homerit.
- Ç’dini ju për luftën ndërmjet grekëve dhe trojanëve?
Letërsia antike greke
Konteksti historik Konteksti letrar

poemat epike
shek. XII, fiset helene kthejnë cikli mitologjik Trojan poemat heroike
në gërmadhë Trojën
Iliada – Odiseja
aristokracia ushtarake
Hesiodi – pasqyroi përvojën, urtësinë e
shek. VII –IV pr.K. ndërtohen institucionet,
njerëzve të thjeshtë (Punët dhe ditët)
arti merr shkëlqim të jashtëzakonshëm
Homeri i këndon aristokracisë ushtarake
shek. V pr. K. – sundon Perikliu
Iliada, Odiseja, Punët dhe ditët, Teogonia
lulëzoi poezia, teatri, filozofia, arkitektura burimi që ushqeu gjithë letërsinë e
mendimin antik greko-romak
Athina, kryeqendër kulturore politike aktualitetin
lindi poezia lirike me tematikë
intimitetin
ditirambi dhe poezia }çuan në krijimin e
e karnavaleve tragjedisë dhe
të komedisë
Nxënësit që kanë dëshirë përmbledhin informacion me gojë dhe mësuesi/ja plotëson skemën në tabelë.
Ndërtimi i njohurive të reja: Analizë, punë në grupe
Analizë
Mësuesi/ja përzgjedh dy nxënës që të lexojnë informacionin për Homerin dhe për poemat epike.
Analizë e poemës “Iliada”. Mësuesi/ja rikujton fillesën mitologjike (molla e sherrit), që u bë
shkak i luftës 10-vjeçare greko-trojane. Më pas ndalet te subjekti/struktura, tragjizmi dhe heroizmi i poemës
“Iliada”.
Për ritregimin e subjektit mësuesi/ja përzgjedh nxënës që kanë dëshirë.
Hartimi i skedës së poemës

Mësuesi/ja shkruan në tabelë skedën me të dhënat kryesore që do të plotësohen më pas nga nxënësit.
Punë në grupe
Nxënësit, për disa minuta, lexojnë tekstin dhe pastaj plotësojnë skedën.
92
Titulli: “Iliada”
Autori: Homeri
Lloji: poemë epike-heroike
Struktura: 24 libra
Tema: lufta e akejve kundër trojanëve.
Hapësira: Troja (Ilioni)
Sistemi i personazheve:
Akili dhe Hektori
Paridi dhe Helena
Hektori dhe Andromaka
Agamemoni
Mesazhi: tragjizmi dhe heroizmi
Rrëfimi dhe përshkrimi: teknika e rrëfimit dhe e përshkrimit është themelore. Nuk përshkruhet
e gjithë lufta e Trojës, por vetëm 51 ditët e fundit të luftimeve
Rrëfyesi: mban distancë me lexuesin
Stili: ligjërim i lartë, stil heroik, elemente fantastike, elemente heroike.
Përfaqësuesi i çdo grupi, sipas informacionit që ka lexuar grupi mbi “Sistemin e

personazheve”, do të flasë për tiparet e veçanta të personazheve.
Grupi I. Akili dhe Hektori, kulti i heroizmit.

Grupi II. Paridi dhe Helena, kulti i dashurisë.
Grupi III. Hektori dhe Andromaka, kulti i familjes.
Grupi IV. Agamemnoni, kulti i sundimtarit.
Përforcimi: Ditari dypjesësh

Ditari dypjesësh
Nxënësit lexojnë materialin dhe zbërthejnë çështjen: Veçori të epizmit tek “Iliada”, me teknikën ditari
dypjesësh.
Informacioni për veçoritë e epizmit tek “Iliada” është dhënë në formën e ditarit dypjesësh, ku
në njërën anë qëndron çështja dhe në anën tjetër komenti. Në këtë tabelë përmbledhëse, nxënësve u
jepet mundësia të përforcojnë njohuritë kryesore për veçoritë e poemës. Tabela mund të plotësohet me
informacione shtesë nga mësuesi/ja ose nga nxënësit.
Mësuesi/ja sjell shembuj nga vepra, për të konkretizuar teknikën.
Veçori të epizmit
Tema Lufta e akejve kundër trojanëve

Personazhet Janë heronj me veti dhe ideale të larta; ata qëndrojnë
shumë më lart se njerëzit e zakonshëm; përshkrimi
i personazheve realizohet nëpërmjet krahasimeve,
epiteteve, veçanërisht kompozitave: Akil
këmbëshpejti, Atena sykaltra, Hektor lavdimadhi etj.
Teknikat themelore Rrëfimi e përshkrimi. Rrëfimi na jep kohën e ngjarjes,
ndërsa përshkrimi na paraqet vendin ku zhvillohet
ngjarja, hapësirën ku veprojnë personazhet.
Rrëfimtari më tepër të jep përshtypjen sikur dëshmon,
sesa sikur rrëfen; kjo krijon një distancë ndërmjet tij
dhe lexuesit. Madje, po këtë largësi, rrëfimtari e mban
edhe me ngjarjet dhe personazhet e tij, pa shfaqur
qëndrime e simpati të njëanshme
93
Teknikat e rrëfimit Për ta magjepsur lexuesin, Homeri përdor disa

teknika rrëfimi, si:
- perspektivën (kapërcimi në kohë, çka zgjon kureshtjen
për ngjarjet në vijim);
- retrospektivën (kthimi në kohë, për të dhënë arsyet
pse ka ndodhur ngjarja që po tregohet; v. 6-8);
- rimarrjen (përsëritja e një momenti kyç të ngjarjes, që
dëgjuesi mos ta humbë fillin e rrëfimit të gjatë epik).
Elementet fantastiko-heroike Duke qenë se baza e eposit është lënda mitologjike,
në poemë gjejmë elemente fantastike (pjesëmarrja e
hyjnive në jetën njerëzore, bëmat e jashtëzakonshme
etj.). Elementet fantastike gërshetohen me elementet
heroike, të cilat mbizotërojnë në poemë në krahasim
me të parat. Këto elemente i gjejmë veçanërisht
të shprehura në dialogun e personazheve apo në
dyluftimet ndërmjet tyre. Ligjërimi i autorit i përket stilit
të lartë heroik; fjalët rrëfyese, përshkrimet, dialogët
kanë po atë madhështi si bëmat e heronjve.
Vlerësimi
rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e informacionit shkencor (2-3 nxënës të nivelit bazë
dhe mesatar);
nxënës të nivelit të lartë, të cilët vlerësohen me notë).
Të përgatisin në shirita letre veçoritë e epizmit te poema “Iliada”. Këta shirita mund tì ngjisin
në tabakë letre. Të plotësojnë fletoren e fjalorit me fjalë të reja për Akilin dhe për ciklin e Atridëve.

Flasim për madhështinë e
Tema mësimore:
heronjve të poemës.
Studim teksti: “Iliada”-Kënga I,
Hyrja (Ora II)
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës varësisht nga Fjalë kyç:
tema mësimore. “Iliada”,
Nxënësi/-ja: Homeri,
• komenton fragmentin, duke u ndalur te hyrja e poemës, fillesa e konfliktit; fillesa e konfliktit,
• gjen të dhënat që flasin për kryepersonazhin, personazhet e tjera dhe Akili,
për ndërhyrjen e hyjnive; Agamemnoni,
• komenton për kultin e sundimtarit, kultin e heroizmit; metafora,
• veçon metaforat dhe shpjegon efektin e tyre stilistik; Troja
• parafrazon vargjet duke respektuar mjetet shprehëse e gjuhësore të
ligjërimit heroik.
94
Burimet: teksti i nxënësit, e-libri, poema “Iliada”, Homeri Lidhja me fushat e tjera ose
me temat ndërkurrikulare:
Historia
Artet figurative
Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari Koha
Parashikimi Prezantimi i punës 10 minuta
Ndërtimi i njohurive Ditari dypjesësh, Rrjeti i diskutimit. 25 minuta
Punë në grupe. Tabela e figurave
letrare
Parashikimi: Prezantimi i punës

Prezantimi i punës
a. Nxënësit kanë vendosur në dërrasën e zezë tabakë të bardhë, ku janë shkruar veçoritë e
epizmit te poema “Iliada”.
b. Nxënësit lexojnë të dhënat që kanë shkruar në fletoren e fjalorit për ciklin e
Atridëve, Agamemnonin, Menelaun, Akilin.
Ndërtimi i njohurive të reja: Ditari dypjesësh, rrjeti i diskutimit, punë në grupe, tabela e figurave letrare
Ditari dypjesësh
Mësuesi/ja ose një nxënës lexon Këngën I.
Punojnë me ushtrimet e rubrikës “Reflektoni për kuptimin”.
Ushtrimi 1. Nxënësit mund të përdorin për ilustrim hyrjen te “Fuqia e Mujit”, “Martesa e Halilit”,
te “Bagëti e Bujqësia”.
Ushtrimi 2. Nxënësit punojnë me teknikën Ditari dypjesësh.
Vargu Komenti i nxënësit

“që shumë idhnime e kobe akejve2) u solli,”
Mësuesi/ja aktivizon një nxënës të nivelit bazë dhe një mesatar.
Rrjeti i diskutimit
Mësuesi/ja ndërton në tabelë rrjetin e diskutimit.
Po Pyetja Jo
- A sjell grindja dhe përçarja vetëm humbje?
Punë në grupe
Do të punojnë ushtrimet 4 dhe 5, të rubrikës “Reflektoni për strukturën”. Nxënësit ndahen në katër grupe.
Puna për secilin grup Vargjet Interpretimi

Grupi I - personazhi
Grupi II - konflikti me personazhin
Grupi III - ngjarja dhe çfarë e shkaktoi atë
Grupi IV - kryeheroi është Akili
95
Tabela e figurave letrare

Nxënësit punojnë në grupe me tabelën në rubrikën “Reflektoni për stilin”.
Vargu Figura e kuptimit Efekti stilistik

i tretë ... në skëterrë gremisi Metaforë (foljore)
i katërt ... shpirtna burrërore ... Metaforë (mbiemër)
Përforcimi. Punë e pavarur

Punë e pavarur
Nxënësit punojnë për 5 minuta ushtrimin. 7, në mënyrë të pavarur. Mësuesi/ja dëgjon dy punime të
nxënësve sipas niveleve, qartëson dhe përmbledh mjetet shprehëse të ligjërimit poetik. Kjo detyrë,
nëse s’ka përfunduar, punohet në fletoren e shtëpisë.
Vlerësimi:
Mësuesi/ja vlerëson nxënësit për : a) rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e informacionit shkencor
Detyrat dhe puna e pavarur: rubrika “ Lexim shprehës”.

Tema mësimore: Kulti i sundimtarit
Studim teksti nga “Iliada”-Kënga I
(Ora III)
fushës, varësisht nga tema mësimore Sundimtar
Nxënësi/ja: Agamemnoni
• komenton duke u ndalur tek elementi i perspektivës Akili
apo i retrospektivës; Atena
• interpreton me fjalët e tij/saj kultin e heroit me kultin Skllave
e sundimtarit; Ideal
• analizon rolin e sintaksës poetike; Epitet
• përshkruan ndjesitë e personazheve.
Burimet: teksti i nxënësit, e-libri, poema “Iliada” Lidhja me fushat e tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
Artet figurative
96

Parashikimi Recitim, lexim i drejtuar 10 minuta
Ndërtimi i njohurive Tabela e personazhit, punë në 25 minuta
grupe, punë e diferencuar
Përforcimi i njohurive Rrjeti i diskutimit, punë e pavarur 10 minuta
Parashtrimi: Recitim, lexim i drejtuar
Recitim
Mësimi fillon me recitimin e fragmentit hyrës dhe vlerësimin e drejtuesve. Mësuesi/ja u drejton
nxënësve pyetje.
që lidhen me figurën e Akilit, ngjarjen që ndodh.
Lexim i drejtuar
Mësuesi/ja lexon fragmentin duke e ndarë në tri pjesë, të cilat lidhen me kërkesat e rubrikës
“Reflektoni për kuptimin”.
Ndërtimi i njohurive: Tabela e personazhit, punë në grupe, punë e

diferencuar Tabela e personazhit
Nxënësit punojnë me rubrikën “Reflektoni për interpretimin”, konkretisht ushtrimet 4, 5 dhe 6.
Për ushtrimin 4 Mësuesi/ja aktivizon nxënës të nivelit bazë.
Ushtrimet 5 dhe 6 mund t’i punojnë në grupe.
Puna sipas grupeve Çështja Interpretimi

Grupi I - ushtrimi 5 Kulti i sundimtarit
Grupi II - ushtrimi 6 Idealet heroike të epokës
Punë në grupe
Kalojmë në rubrikën “Reflektoni për strukturën”
Grupi I. Ushtrimi 7 (të përbashkëtat ndërmjet dialogut të personazheve dhe dialogut në një dramë).
Grupi II. Ushtrimi 8/a (punohet me tabelën).
Grupi III. Ushtrimi 8/b (punohet me tabelën).
Grupi IV. Punohet me ditarin dypjesësh.
Vargjet Komenti i nxënësve

“Por vetëm t’erdhëm pas, o i paftyrë,
për qejfin tand, për nder të Menelaut,
gjithnjë për ty, o turiqen, të banim
hakmarrje n’Trojë.”
Vargjet Komenti i nxënësve

“Por po t’lajmoj dhe po baj be të madhe:
do vijë një ditë që t’gjithë akejt Akilin
do ta dëshrojnë, kur t’bien përdhe të vdekur... ”
Punë e diferencuar
Ushtrimi 12 (punojnë nxënësit e nivelit të lartë).
97
Vargu Fjala kyç Efekti emocional

të tijtë
Ushtrimi 13. Nxënësit ilustrojnë dhe shpjegojnë rolin e figurave të sintaksës poetike.
Përforcim: Rrjeti i diskutimit, punë e pavarur,
Në këtë rubrikë, Mësuesi/ja thotë dhe shkruan në dërrasë temën e debatit:
Rrjeti i diskutimit
Po Pyetja Jo
- A janë fjalët nder dhe hakmarrje shkak dhe
pasojë të njëra-tjetrës?
Punë e pavarur
Nxënësit punojnë ushtrimin 11, në faqen 58.
Akili_____________________________________
Agamenoni ______________________________
Briseida__________________________________
Vlerësimi
të nivelit mesatar dhe të lartë, të cilët vlerësohen me notë).
Shënim.
Mund të zgjidhet një nga pikat e rubrikës “Shkruani”.

Kulti i heroit
Tema mësimore:
Studim teksti: “Iliada”, Homeri (ora IV)
varësisht nga tema mësimore Heroizëm
Nxënësi/ja: Hidhërim
° flet për pikëllimin e Akilit; Hektori
° gjen të përbashkëta e dallime mes vajit të Akilit dhe gjëmës Patrokli
së burrave në Shqipërinë e Veriut; Hiperbolë
° deshifron mesazhet në fjalët e Hektorit për: trojanët, gruan,
të birin;
° shquan veçori të rrëfimit epik.
98
Burimet: teksti i nxënësit, e-libri, “Iliada”, Homeri Lidhja me fushat e tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
Artet figurative
Parashikimi Lexim zinxhir, lexim shprehës 10 minuta
Ndërtimi i njohurive Plotësimi i skedave, punë në 25 minuta
grupe
Parashtrimi : Lexim zinxhir, lexim shprehës

Fillon ora e mësimit duke diskutuar për detyrën e shtëpisë. Mësuesi/ja i orienton nxënësit duke u thënë
se në këtë orë do të plotësojnë skedat e komentit, që fillojnë në faqen 59 të tekstit mësimor.
Lexim zinxhir
Mësuesi/ja cakton tre nxënës të lexojnë zinxhir (njëri pas tjetrit) skedat 1, 2, 3.
Lexim shprehës
Tre nxënës të tjerë (niveli mesatar dhe i lartë) komentojnë vargjet në çdo skedë.
Nxënësi I. Dhimbja e Akilit për mikun e vrarë
Nxënësi II. Andromaka i lutet Hektorit t’i shmanget mërisë së akejve
Nxënësi III. Vdekja e Hektorit në duel me Akilin
Ndërtimi i njohurive: Punë në grupe, plotësimi i skedave

Mësuesi/ja e ndan klasën në tri grupe të mëdha. Secili grup do të plotësojë skedën
përkatëse. Grupi I. Skeda 1
Grupi II. Skeda 2
Grupi III. Skeda 3
Skeda 1. Dhimbja e Akilit për mikun e vrarë

Shprehja e hidhërimit
Kemi rrëfim apo përshkrim? .....................................................................................................................
Shkaku i pikëllimit të Akilit: ......................................................................................................................
Foljet kyç që shprehin hidhërimin: ..........................................................................................................
Hiperbola dhe epitetet: ............................................................................................................................
Mesazhi i ndjenjës së miqësisë: ...................................................................................................
Skeda 2. Andromaka i lutet Hektorit t’i shmanget mërisë së akejve
Veçori të dialogut
Parandjenja e Andromakës: ..........................................................................................................................
Mesazhet në fjalët e Hektorit për:
trojanët:
gruan: ........................................................................................................................................................
të birin: ...................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................
Pse dialogu është prekës? .........................................................................................................................

..................................................................................................................................................
99
Skeda 3. Vdekja e Hektorit në duel me Akilin
Veçori të rrëfimit epik

Retrospektiva: .............................................................................................................................................
Hollësitë e vrasjes së Hektorit: ...................................................................................................................
Ndjenja e hakmarrjes: ................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
Fjalët kyç të ndëshkimit: ............................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
Shpjegoni metaforën: “e ku më i holli se askund është filli i jetës”: ...........................................................
....................................................................................................................................................................
Cilësia kryesore e Akilit: .............................................................................................................................
Pas punës, lideri i grupit shkruan në dërrasën e zezë skedën e plotësuar.
Përforcimi : Tabela krahasuese

Në këtë rubrikë, nxënësit do të gjejnë të përbashkëta e dallime mes vajit të Akilit dhe gjëmës së
burrave në Shqipërinë e Veriut.
Vaji i Akilit Gjëma e burrave në Shqipërinë e Veriut

“Me hi e blozë i mbushi të dyja duart, +
Kokë e fytyrë të bukur i zhigati”
“Në pluhur shtatvigani +
Sa gjerë e gjatë u zhgërrye”
“me të dyja duart +
flokët gafrroi e me gjithë rrënjë i shkuli...”
Dallimet / Akili vajton vetëm Ka shumë gjamatarë
Vlerësimi
nxënës të nivelit mesatar dhe të lartë, të cilët vlerësohen me notë).
Shënim.
Gjeni informacione lidhur me filma të realizuar për poemën “Iliada”, si: tituj filmash, subjekte,
realizime filmike, autorë protagonistë, vendi i xhirimeve, besnikëria ndaj poemës etj.
100

Madhështia e poemave homerike
Tema mësimore:
Studim teksti: “Iliada”, e Homerit
(Ora V)
varësisht nga tema mësimore Zotat
Nxënësi/ja: Hektori
° ilustron elementet fantastike; Priami
° shpjegon rolin e zotave në zhvillimin e ngjarjes; Akili
° interpreton praninë e notave lirike; Nderime
° nënvizon në vargje shfaqjen e fatalitetit të luftës;
° zbulon në fragment veçori të epizmit dhe të artit homerik.
Burimet: teksti i nxënësit, e-libri, poema “Iliada”, e Homerit Lidhja me fushat e tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
Artet figurative
Parashikimi Recitim, lexim shprehës 10 minuta
Ndërtimi i njohurive Plotësimi i skedave, punë në 25 minuta
grupe
Përforcimi i njohurive Debat 10 minuta
Parashtrimi : Recitim, lexim shprehës

Mësuesi/ja i orienton nxënësit se në këtë orë mësimi do të plotësojnë skedat 4, 5, 6, në faqen 61-62.
Recitim
Tre nxënës do të recitojnë vargje.
Lexim shprehës
Mësuesi/ja cakton tre nxënës (të nivelit mesatar dhe të lartë), të cilët do të komentojnë vargjet në
skedat përkatëse.
Nxënësi I. Zeusi ekuilibron grindjen e zotave.

Nxënësi II. Priami i lutet Akilit.
Nxënësi III. Nderimet për Hektorin.
Ndërtimi i njohurive të reja: Punë në grupe, plotësimi i skedave

Mësuesi/ja e ndan klasën në tri grupe të mëdha. Secili grup do të plotësojë skedën përkatëse.
101
Grupi I. Skeda 4
Grupi II. Skeda 5
Grupi III. Skeda 6
Skeda 4. Zeusi ekuilibron grindjen e zotave

Elementet fantastike
Mjedisi: ....................................................................................................................................
Personazhet: ............................................................................................................................
Shkaku i grindjes mes zotave: .................................................................................................
Roli i Zeusit: ..............................................................................................................................
Skeda 5. Priami i lutet Akilit
Shprehja e ndjenjave
Vendi: ...............................................................................................................................................
Shkaku i ardhjes së plakut: ..............................................................................................................
Ana e ndjeshme e Akilit: ..................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
Mesazhi i paqes: ..............................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
Skeda 6. Nderimet për Hektorin
Veçori të mbylljes së poemës

Koha e brendshme e rrëfimit: ....................................................................................................
Zakonet e varrimit: ....................................................................................................................
Notat e lirizmit: ..........................................................................................................................
Epitetet: ....................................................................................................................................
Fataliteti i luftës: .......................................................................................................................
Mesazhi heroik: ..............................................................................................................................
Përforcimi: Debat
Mësuesi/ja zgjedh një nxënës (të nivelit të lartë) që të jetë drejtuesi i debatit.
Po Pyetja Jo
Asnjë luftë nuk është e pashmangshme
Vlerësimi
Mësuesi/ja vlerëson nxënësit për:
të nivelit mesatar dhe të lartë, të cilët vlerësohen me notë).
Shënim.
Rubrika “Diskutoni”, në faqen 63.
102

Bisedë për filmin “Troja”.
Tema mësimore:
Skedari i filmit “ Troja” dhe poema “Iliada”
(ora VI)
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës Fjalë kyç:
varësisht nga tema mësimore. Troja,
Nxënësi/-ja: Akili,
• krahason përfytyrimet e tij/saj për personazhet nga poema Bred Pit,
me figurat e krijuara nga aktorët në film; helenët,
• zgjeron të dhënat për filmin me të njëjtin subjekt; beteja,
• jep opinione për skenarin e ndryshuar të filmit që nuk poema,
korrespondon me subjektin e poemës homerike. filmi
Burimet: teksti i nxënësit, e-libri, poema “Iliada”, fragmente
nga filmi “Troja”, CD ndërkurrikulare:
Histori
Kinematografi
Arte figurative
TIK
PNP: Shikim filmi, lexim zinxhir, punë në grupe, diskutim
Parashtrimi: Shikim filmi
Hapi I: shikim filmi

Nxënësit shikojnë pjesë nga filmi, të cilat, së bashku me informacionin në tekst, do të shërbejnë
për diskutim.
Mësuesi/ja u kërkon nxënësve të paraqesin informacionet e sjella rreth filmave me subjekt nga “Iliada”,
kuriozitete rreth tyre, foto të ndryshme të aktorëve.
Ndërtimi i njohurive të reja: Lexim zinxhir, punë në grupe
Hapi II: lexim zinxhir

Nxënësit lexojnë zinxhir informacionin mbi skenarët e filmave dhe diskutojnë për qëllimin e
ndryshimeve që janë bërë në to.
Ata diskutojnë për personazhet imagjinare të një vepre letrare dhe për personazhet në film.
Hapi III: punë në grupe

Nxënësit gjejnë pikëtakimet dhe të veçantat mes poemës dhe filmit.
103
Grupi I. Paridi-Helena, si lindi lidhja e tyre.

Grupi II. Historia e dashurisë mes Akilit dhe Briseidës, sipas filmit. Në poemë nuk ekziston.
Grupi III. Dueli mes Paridit dhe Menelaut.
Grupi IV. Helena dhe Menelau.
Përforcimi: Diskutim
Hapi IV: diskutim

Nxënësit punojnë rubrikën “Diskutoni”, e cila ka këto kërkesa:
Argumentoni pse përgjithësisht filmat e realizuar mbi veprat e shkruara ngjallin reagime te shikuesit. Po ju,
si mendoni, a përbën problem nëse ndryshohet e vërteta në një vepër me karakter historik?
A është filmi një realizim tërësisht i ri edhe kur mbështetet mbi modele veprash të shkruara? A kemi të drejtë
ta krahasojmë filmin me veprën e lexuar?
Ka raste kur ne zhgënjehemi nga aktorët që luajnë rolet kryesore të filmave. Kjo ndodh, sepse duke lexuar librin,
secili prej nesh e ka imagjinuar personazhin në mendjen e vet dhe, kur shohim aktorin në film, imazhi i tij nuk
përputhet me tonin.
Tregoni raste të tilla, nëse keni ose të kundërtën, kur aktori përputhet krejtësisht me personazhin e imagjinuar.
Vlerësimi: Mësuesi/ja vlerëson nxënësit për: a) rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e informacionit
shkencor (2-3 nxënës të nivelit bazë).
nxënës të nivelit mesatar dhe maksimal, me notë).
Shënim
Plotësoni skedën e poemës duke e krahasuar atë me filmin.

Tema mësimore: Teatri antik
Një vështrim nga teatri antik
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës, varësisht Fjalët kyç:
nga tema mësimore. Teatër antik
Nxënësi/ja: Kulti i Dionisit
° flet për origjinën e teatrit antik grek; Tragjedi
° rendit veçoritë e krijimtarisë dramaturgjike të poetëve të mëdhenj Komedi
grekë, të tillë si: Eskili, Sofokliu, Euripidi dhe Aristofani; Eskili
° zgjeron informacionin për teatrin grek, duke e krahasuar me atë Sofokliu
shqiptar; Euripidi
° përshkruan karakterin e jashtëzakonshëm të heronjve tragjikë grekë. Aristofani
104
Burimet : Lidhja me fushat e tjera ose me

Teksti i nxënësit, mjete shkollore, e-libri temat ndërkurrikulare
Arkitekturë
Pikturë
Muzikë
Diskutim, pema e mendimit, përmbledhje e strukturuar, punë në grupe, punë e pavarur,
vështrim krahasues

Parashikimi: Diskutim
Hapi I. Diskutim
Mësimi fillon duke diskutuar për detyrën e shtëpisë mbi fillesat e tekstit dramatik, si dhe për
ushtrimin 2/a, në faqen 65. Ç`mund të thoni lidhur me trashëgiminë kulturore që vjen nga antikiteti?
Përgjigjet e nxënësve shkruhen në dërrasë, për tù strukturuar në rubrikat e mëtejshme.
Ndërtimi i njohurive të reja: Pema e mendimit, punë në

grupe Hapi II. Pema e mendimit, punë në grupe
Nxënësit, pasi lexojnë informacionin në tekst, ndahen në dy grupe. Ata zbërthejnë:
Grupi I. Kontekstin historik dhe letrar të teatrit antik.
Grupi II. veçoritë e poetëve dramatikë. Me teknikën Pema e mendimit, secili grup strukturon veçoritë në
dërrasë.
Teksti dramatik
Konteksti historik Konteksti letrar
antikiteti grek në skenë dolën aktorët që

mishëronin heronj mitologjikë,
origjina e teatrit te kulti i hyut Dioniz hyjni, gjysmëhyjni, mbretër,
princa, heronj
lojërat festive për nder të Dionizit
aktorët recitonin dialogë të një
ditirambet marrin formën e një subjekti të dhënë
dialogu të improvizuar
subjekti organizohej në akte, veprimi
shekulli V p.e.s. (shekulli i artë) zhvillohej në një ose disa linja
mes replikave të aktorëve futej

lulëzimi i teatrit kori dhe korifeu
Aristoteli te vepra “Poetika” bëri

ndarjen e tri gjinive, kodifikoi
rregullat për llojet dramatike
105
Përfaqësuesit e teatrit antik
Tragjedianët Komedianët
Eskili Sofokliu Euripidi Aristofani
heronj me karakter afroi teatrin me jetën integroi

“Babai i tragjedisë”
komedinë
të fortë
me jetën
heronj kontradiktorë,
ideale të larta të heroizmit, përsosi qytetare
organizimin e me ulje-ngritje;
drejtësisë, lirisë shikuesi identifikohet
brendshëm të pjesës satirizoi
heronj dinjitozë e të me ta politikanët,
papërulur “Edipi mbret”, “Edipi “Medea”, “Alkestra”, shkrimtarët
në kolonë”, “Elektra”, “Elektra”, “Hekuba”, dhe artistët
“Prometeu i mbërthyer”, “Ajaksi”, “Antigona”, “Ifigjinia në Aulidë”,
triologjia “Orestia” “Filokteti”, “Andromaka” etj. “Bretkosat”,
(Agamemnoni, Koeforët, “Trakinianët”. “Zogjtë”,
Eumenidet), “Të shtatë zgjidhja vinte nga “Paqja”,
kundër Tebës” etj. i shtoi tragjedisë lart “Kalorësit”,
aktorin e tretë Deus eks-makina “Gratë në
i shtoi tragjedisë edhe (Deus ex machina) parlament”
një aktor të dytë etj.
Hapi III. Përmbledhje e strukturuar

Mësuesi/ja u shpjegon nxënësve informacionin e ri “Veçori të tragjedisë antike” dhe “Konkurset
dramatike”, duke e paraqitur atë në mënyrë të strukturuar.
Etimologjia e Fatalizëm: Pikëpamje idealiste, mistike e fetare, sipas së cilës gjithçka që ndodh në natyrë,
në shoqëri e në jetën e njeriut është e paracaktuar nga një fuqi e panjohur a e mbinatyrshme,
fjalës fatalitet
që nuk mund të shmanget e nuk mund të mposhtet nga njeriu; besimi i verbër te fati.
- heroi tragjik afirmohet në luftë me fatalitetin, por nuk e shmang dot;

Personazhet - perënditë, personazhe me të drejta të plota;
heronj të jashtëzakonshëm, hyjni, gjysmëhyjni, princër, mbretër, heronj.
subjekti merret i gatshëm nga cikli mitologjik;

Subjekti - nuk ka rëndësi zgjidhja (dihet nga shikuesi), por teknika si organizohet materiali dramatik.
Përforcimi i njohurive: Punë e pavarur, vështrim krahasues
Hapi IV. Punë e pavarur

Nxënësit punojnë dhe më pas diskutojnë për ushtrimin 1/b dhe 2/b, në faqen 65.
Tregoni pse heronjtë e tragjedisë greke kanë karakter “të jashtëzakonshëm”.
Diskutoni: “Heroi tragjik afirmohet në luftë me fatalitetin”. Dy nxënës të nivelit të lartë lexojnë detyrën
e klasës.
106
Hapi V. Vështrim krahasues

Pasi kanë lexuar materialet e rubrikës “Info plus”, nxënësit bëjnë krahasimin mes teatrit të Epidaurit
dhe teatrit të Butrintit.
Teatri i Epidaurit Teatri i Butrintit
Shekulli i ndërtimit: shek. III p.e.s. shek. III p.e.s.
Funksioni: shoqëror shoqëror
Arkitektura: u realizua sipas modelit demokratik pjesa rrethore - stili grek

të organizmit të jetës, komunikim i skena - stili romak
drejtpërdrejtë me publikun
Vlerësimi
Ushtrimi 1/a, në faqen 65.

Tema mësimore: Bisedë për krijimtarinë e Eskilit

Eskili, prodhimi letrar dhe stili
(Ora I)
varësisht nga tema mësimore Eskili
Nxënësi/ja: Novator
° jep karakteristikat e përgjithshme të epokës, në të cilën ka Aktori i dytë
krijuar Eskili; Konflikt
° rendit disa tragjedi të poetit; Tragjedi
° ilustron përmes shembujve elemente të novatorizmit
eskilian.
Burimet: teksti i nxënësit, e-libri, tragjedia “Prometeu i Lidhja me fushat e tjera ose me temat
mbërthyer”, e Eskilit ndërkurrikulare:
Artet figurative
Historia
107

Parashikimi Vrojtim, bisedë 10 minuta
Ndërtimi i njohurive Lexim i drejtuar, përmbledhje e 25 minuta
Përforcimi i njohurive Punë e pavarur, punë në dyshe 10 minuta

Parashtrimi: Vrojtim i fotografisë, bisedë
Vrojtim i fotografisë
Në fillim të orës së mësimit, Mësuesi/ja i orienton nxënësit të vështrojnë portretin e Eskilit, në faqen 67 të
tekstit mësimor.
Bisedë
Nxënësit bisedojnë me njëri-tjetrin për epokën kur ka jetuar Eskili.
Një nxënës (me ndihmën e mësuesit/es) mund të rendisë emrat e tragjedive të poetit.
Ndërtimi i njohurive: Lexim i drejtuar, përmbledhje e strukturuar, punë në grupe
Lexim i drejtuar
Një nxënës lexon para klasës rubrikën “Jeta dhe vepra” të Eskilit.
Më tej, nxënësit lexojnë për pak minuta, në mënyrë të pavarur, informacionin e ri nga teksti
mësimor. Përmbledhje e strukturuar
Mësuesi/ja fton dy nxënës të nivelit të lartë të shkruajnë në dërrasë përmbledhjen e strukturuar të

informacionit të ri që sapo lexuan.
Eskili novator
Eskili u shfaq qysh në fillim si novator. Ai i dha tragjedisë frymë të re, përtëriu gjuhën dramatike dhe forcoi
teatralitetin e shfaqjes. Protagonistit të vetëm të dramës së deriatëhershme, ai i shtoi edhe një aktor të dytë.
Skena me dy aktorë njëherësh, të mbështetur nga kori, u bë mjaft interesante dhe ofronte mundësi të reja
shprehëse, si për shembull, forcimin e dialogut nëpërmjet zvogëlimit të rolit të korit dhe të pjesëve korale. Konflikti
dramatik fiton në këtë mënyrë një përmasë më interesante, më individuale dhe spektatori arrin të identifikohet më
mirë me heronjtë dhe me shfaqjen.
Lënda e tragjedive
Krijimtaria e Eskilit ka kaluar nëpër tri etapa zhvillimi:

Në etapën e parë, siç dëshmohet nga tragjeditë “Persët” (472) dhe ”Të shtatët kundër Tebës” (viti
467), mbizotërojnë pjesët korale. “Persët” është tragjedia më e vjetër që na ka arritur... Lënda e
tragjedisë “Të shtatët kundër Tebës” merret nga cikli teban...
Në etapën e dytë, siç e shohim te “Lutëset” (rreth vitit 463) dhe “Prometeu i lidhur” (mes viteve 460-450),
dialogu forcohet dhe figura e heroit kryesor individualizohet në mënyrë krejtësisht të spikatur.
Në etapën e tretë, së cilës i përket edhe kryevepra e Eskilit, trilogjia “Orestia” (viti 458), kompozicioni ndërlikohet
dhe arrihet një forcë e madhe dramatike, falë edhe futjes në skenë të aktorit të tretë. Tragjedia e merr lëndën
nga cikli i Atridëve, stërgjyshërve të Agamemnonit.
Punë në grupe
Mësuesi/ja e ndan klasën në katër grupe.
Grupi I. Ushtrimi 3/a, në faqen 69. Nxënësit renditin disa nga tragjeditë kryesore të Eskilit.
Grupi II. Ushtrimi 4/a, në faqen 69. Lënda që huazon poeti për tragjeditë e tij.
108
Grupi III. Ushtrimi 5/a, në faqen 69. Vendi që zë tragjedia “Koeforet” në kuadrin e triologjisë “Orestia”.
Grupi IV. Ushtrimi 6/a, në faqen 69. Konkluzioni ideor i triologjisë “Orestia”.
Përforcimi: Punë e pavarur, punë në dyshe
Punë e pavarur
Nxënësit do të punojnë në mënyrë të pavarur ushtrimin 1/b, në faqen 69.
1. Komentoni këto fjalë të Korit nga tragjedia “Orestia”:
“I trishtë është fati i njerëzve.
Lumturia e tyre nuk i ngjan
veçse një skice të vizatuar lehtë.”
Mësuesi/ja mund të ndihmojë disa nxënës që kanë vështirësi për të komentuar dhe shkruar
bukur mendimet e tyre.
Punë në dyshe
Për ushtrimin e mësipërm (ushtrimi 1/b), nxënësit bisedojnë, shkëmbejnë mendime, korrigjojnë punët e
njëri-tjetrit.
Tre nxënës lexojnë detyrën e përfunduar.
Vlerësimi
rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e informacionit shkencor (2-3 nxënës me notë);
punën në dyshe (2-3 nxënës vlerësohen me notë).
Ushtrimi 7/a, në faqen 69. Detyrë për nxënës të nivelit mesatar dhe të lartë.
Ushtrimi 3/a, në faqen 69. Detyrë për nxënës të nivelit bazë.

Tema mësimore:
Prometeu, humanisti i parë
Analizë: “Prometeu i mbërthyer”, e Eskilit (Ora II)
varësisht nga tema mësimore Prometeu
Nxënësi/ja: Eskili
° ritregon mitin për Prometeun; Zeusi
° përqas mitin me tragjedinë; Hero tragjik
° diskuton për çmimin e lirisë; Subjekt mitologjik
° analizon thelbin e konfliktit mes Zeusit dhe Prometeut; Altruist
ilustron nga tragjedia “Prometeu i mbërthyer” veçori të stilit
krijues të Eskilit.
109
mbërthyer”, e Eskilit ndërkurrikulare:
Artet figurative
Parashikimi Stuhi mendimi 10 minuta
Përforcimi i njohurive Punë e pavarur, debat 10 minuta
Parashtrimi: Stuhi mendimi

Në fillim të orës së mësimit nxënësit diskutojnë për detyrën e shtëpisë.
Lexojnë detyrën dy nxënës të niveleve të ndryshme.
Stuhi mendimi
Ç`mund të thoni për stilin krijues të Eskilit?
Pse është quajtur Eskili novator?
Informacionet që japin nxënësit do të përmblidhen me teknikën “Stuhi mendimi”.
Buron nga fataliteti
i heroit tragjik
Roli i korit konflikti dramatik
veprimi skenik Stili krijues i heroi-hyjni

Eskilit
vlera universale aktori i dytë
subjekti mitologjik
Lexim i drejtuar
Mësuesi/ja u kërkon nxënësve të lexojnë informacionin e ri në faqen 70 të tekstit.
Mësuesi/ja shpjegon temën e re, duke nxitur bashkëbisedimin me nxënësit.
Mësuesi/ja shkruan në dërrasë të zezë çështjet kryesore:
Subjekti mitologjik
Tragjedia mbështet te cikli i rrëfimeve mitologjike mbi Prometeun. Eskili është përqendruar vetëm në pjesën
që e tregon Prometeun të mbërthyer në shkëmbin e Skithisë, sipas vendimit hakmarrës të Zeusit.
Struktura e trilogjisë: “Prometeu i mbërthyer”, “Prometeu zjarrsjellës”, “Prometeu i çliruar”.
Mesazhi i idealeve demokratike
E reja që solli Eskili është se e afroi Prometeun shumë pranë kohës së idealeve demokratike që po
lulëzonin në Greqinë e lashtë.
110
Konflikti ndërmjet Prometeut dhe Zeusit
Konflikti ndërmjet Zeusit dhe Prometeut ka një kuptim simbolik. Eskili goditi fuqishëm
dhunën… Prometeu është edhe simbol i parashikimit të përmbysjes së tiranëve të çdo kohe.
Veprimi dramatik
Në teatrin e Eskilit veprimi dramatik është i thjeshtë, pothuaj statik. Kjo ndodh ngaqë tragjedia mbështetet mbi një
veprim kryesor, që lidhet me një moment të caktuar të rrëfimit mitologjik, prej nga nxirret tema e tragjedisë.
Roli i Korit të Oqeanideve

Kori i Oqeanideve vjen në këtë fragment si një zë i paanshëm i urtësisë njerëzore. Kori nuk mund të pranojë
që situatat të shkojnë deri në ekstrem.
Prometeu - hero mitologjik që u shndërrua në hero të epokës
Prometeu - hero mitologjik që u shndërrua në hero të epokës:

simbol i vetësakrifikimit;
simbol i durimit dhe i pathyeshmërisë;
heroi me fat të paracaktuar;
heroi që qëndron ndërmjet botës hyjnore dhe asaj njerëzore;
profeti që parashikon përmbysjen e tiranisë;
shenjti dhe martiri më fisnik në kalendarin filozofik;
individi që luan rol në ecjen përpara të njerëzimit.
Punë në grupe
Mësuesi/ja e ndan klasën në katër grupe.
Grupi I. Statusi i hyjnive.
Grupi II. Personazhet.
Grupi III. Konflikti i tragjedisë.
Grupi IV. Mesazhi.
Përforcimi : Punë e pavarur, debat
Punë e pavarur
Nxënësit do të ilustrojnë nga tragjedia disa elemente të stilit krijues të Eskilit.
Tre nxënës lexojnë detyrën e klasës. Debat
Po Tema Jo
Çmimi i lirisë
Vlerësimi
rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e informacionit shkencor (2-3 nxënës të nivelit bazë dhe
mesatar);
Ushtrimi 2 në rubrikën “Punoni me fjalorin” (për nxënës të nivelit mesatar dhe të lartë).
111

Tema mësimore:
Bisedë: Prometeu dhe njerëzimi
Studim teksti: “Prometeu i mbërthyer”, episodi i tretë
(Ora III)
Nxënësi/ja: Hermesi
- zbulon qëndrimet e personazheve; Ironi
- komenton fjalët e Prometeut: “Si armik të të trajtojë armiku, Debat
s’është aspak për turp”;
- shpjegon rolin e Korit të Oqeanideve;
- shqyrton rolin e metonimive dhe të anaforave.
mbërthyer” ndërkurrikulare:
Artet figurative

Parashikimi Lexim me role 5 minuta
Ndërtimi i njohurive Lexim shprehës, punë në grupe 25 minuta
Parashtrimi: Lexim me role

Mësimi fillon me diskutimin e detyrës së shtëpisë.
Nxënësit do të lexojnë me role fragmentin në tekst.
Mësuesi/ja i ndihmon të deklamojnë vargje nga tragjedia “Prometeu i mbërthyer”.
Ndërtimi i njohurive: Lexim shprehës, punë në grupe
Lexim shprehës
Në dërrasë shkruhen vargjet e mëposhtme, më pas tre nxënës do tì komentojnë ato.
Nxënësi I
HERMESI Komenti i nxënësit

Me ty, o dhelpër, tallës e përbuzës,
Me ty, o tradhtar i perëndive,
Me ty, hajdut i zjarrit të hyjnive,
112
Nxënësi II
PROMETEU Komenti i nxënësit

Sa fort i shkokërka një gjuh’ e lartë
Prej mburraveci një lakeu të bindur
Të Perëndive! Eh, të rinj’ në moshë,
Të rinj’
Nxënësi III
PROMETEU Komenti i nxënësit

Dëgjo këtu: s’e ndërroj mjerimin tim
Me servilizmin tënd të ulët, kurrë!
Punë në grupe
Mësuesi/ja e ndan klasën në grupe pune.
Grupi I. Ushtrimet 2 dhe 6, rubrika “Reflektoni për kuptimin”. Qëndrimi i personazheve. Hermesi si
një kundërshtar i fortë.
Në episodin e tretë të tragjedisë, nxënësit zbulojnë qëndrimet e Prometeut dhe të Hermesit.
Grupi II. Ushtrimi 3 dhe 4, rubrika “Reflektoni për kuptimin”. Mënyrat që përdor Hermesi për tìa arritur
qëllimit.
Grupi III. Ushtrimi 9, rubrika “Reflektoni për interpretimin”. Koment: “Si armik të të trajtojë armiku,
s’është aspak për turp”.
Grupi IV. Ushtrimi 11, rubrika “Reflektoni për strukturën”. Roli i Korit të Oqeanideve.

Nxënësit do të punojnë ushtrimin 13, rubrika “Reflektoni për gjuhën dhe stilin”.
Dy nxënës do të paraqesin punët e tyre.
Zbuloni efektin stilistik të metonimive dhe të anaforave në vargjet e mëposhtme:

Me ty, o dhelpër, tallës e përbuzës,
me ty, o tradhtar i perëndive,
me ty, që pasurove njerëzit e vdekshëm,
me ty, hajdut i zjarrit të hyjnive,
me ty po flas!
Si përshkallëzohet inati i Zeusit kundrejt Prometeut?
Gjeni fjalë të kundërta me të mësipërmet për figurën e Prometeut.
Vlerësimi
Shënim.
Ushtrimi 1, në rubrikën “Punoni me fjalorin”.
113

Tema mësimore: Bisedë për altruizmin

Studim teksti: “Prometeu i mbërthyer”, episodi i tretë (ora IV)
varësisht nga tema mësimore Eskili
Nxënësi/ja: Prometeu
° sqaron se çfarë përfaqëson Hermesi; Pushtet
° përshkruan figurën e Prometeut si martir i parë i dijes dhe Ironi
i lirisë; Hero
° zbulon veçoritë e tragjedisë (veprimi dramatik), duke e Veprim dramatik
ilustruar me fragmentin;
° shpjegon rolin e ironisë në fjalët e Prometeut.
Artet figurative

Parashikimi Bisedë, karrigia e nxehtë 10 minuta
Ndërtimi i njohurive Punë në grupe, punë me tekstin, 25 minuta
ditari dypjesësh
Parashtrimi: Bisedë, karrigia e nxehtë
Bisedë
Ora e mësimit fillon duke biseduar për detyrën e shtëpisë.
Karrigia e nxehtë
Mësuesi/ja cakton një nxënës të nivelit të lartë, i cili do të ulet në karrigen e nxehtë dhe do tù
përgjigjet pyetjeve të nxënësve.
Tema e pyetjeve do të jetë stili krijues i Eskilit dhe tragjedia “Prometeu i mbërthyer”.
Ndërtimi i njohurive të reja: Punë në grupe, punë me tekstin, ditari dypjesësh
Punë në grupe
Mësuesi/ja e ndan klasën në tri grupe.
Grupi 1. Prometeu i ndihmon me qëllim njerëzit. Përshkruajnë personazhin.
114
Grupi 2. Shpjegoni rolin e ironisë në fjalët e Prometeut.

Grupi 3. Ndëshkuesi i Prometeut. Çfarë përfaqësojnë Hermesi dhe Zeusi?
Zbuloni qëndrimet që mban Hermesi dhe Zeusi.
Punë me tekstin, ditari dypjesësh

Kalojmë në rubrikën “Reflektoni për interpretimin”. Mësuesi/ja rikujton me nxënësit disa veçori
të tragjedisë.
Ushtrimi 7 zhvillohet në formë diskutimi me 2-3 nxënës.
Ushtrimin 8 nxënësit e punojnë me tabelën e personazhit.
Personazhi Flet Mendon Përshkrimi i tij

Prometeu
Nxënësit punojnë në mënyrë të pavarur ose në çift. Dëgjohen mendimet, përshkrimet dhe komentet, të
cilat mësuesi i shkruan në tabelë.

• Ushtrimi 12.
Në teatrin e Eskilit, veprimi dramatik është i thjeshtë, pothuaj statik. Nxënësit ilustrojnë këtë veçori me
vargje nga fragmenti.
Vlerësimi
mesatar);
Krahasoni disa figura të mitologjisë shqiptare me disa figura të mitologjisë greke.

Tema mësimore: Arti dhe kultura greke në themel të
Studim teksti: “Prometeu i mbërthyer”, episodi i tretë qytetërimit europian
(Ora V)
1. Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit;
2. Kompetenca e të menduarit;
3. Kompetenca qytetare;
4. Kompetenca personale;
115

Nxënësi/ja: Hermesi
° komenton mesazhin aktual; Mesazh universal
° analizon gjuhën e personazheve; Qëndresë
° plotëson skedën e tragjedisë. Debat
Arte figurative
Filozofia

Parashikimi Debat 10 minuta
Ndërtimi i njohurive Lexim i drejtuar, punë në grupe, 25 minuta
punë e pavarur
Përforcimi i njohurive Plotësimi i skedës, punë në dyshe 10 minuta

Parashtrimi: Debat
Mësuesi/ja pasi i orienton nxënësit për orën e re të mësimit, u drejton pyetjen:

Po Tema Jo
Pse Prometeu nuk mund të bënte
kompromis?
Ndërtimi i njohurive: Lexim i drejtuar, punë në grupe, punë e pavarur
Lexim i drejtuar
Dy nxënës do të lexojnë vargjet e fundit të tragjedisë.
Punë në grupe
Grupi I. Nënvizoni mjetet stilistike.
Grupi II. Analizoni gjuhën e personazheve.

Grupi III. Ushtrimi 10, në rubrikën “Reflektoni për interpretimin”. Komentoni dy vargjet e fundit të
fragmentit. Si na paraqitet Prometeu përmes tyre?
Vargjet Komenti
“Por vetëm trupin tim të mjerë, se kurrë, kurrë un’ nuk
vdes!”
Punë e pavarur
Nxënësit do të lexojnë për disa minuta fjalorin mitologjik. Bisedojnë me njëri-tjetrin.
Përforcimi: Plotësimi i skedës, punë në dyshe
Plotësimi i skedës
Në këtë rubrikë, nxënësit do të plotësojnë skedën e tragjedisë.
116
Punë në dyshe
Nxënësit shkëmbejnë idetë me njëri-tjetrin. Tre nxënës do të paraqesin punët e tyre.
Titulli i tragjedisë: “Prometeu i mbërthyer”

Autori : Eskili
Pikënisja:_______________________________
Konflikti:________________________________
Struktura:_______________________________
Zhvillimi i ngjarjeve:_______________________
Roli i dialogut/monologut:__________________
Roli i korit:______________________________
Mjetet stilistike:__________________________
Boshti tematik, mesazhet:__________________
Personazhet: ____________________________
Krahasime:______________________________
Vlerësimi
mesatar);
punën në dyshe (3-4 nxënës të nivelit të lartë, të cilët vlerësohen me notë).
Rubrika “Shkruani”, në faqen 75.

Tema mësimore: Euripidi, prodhimi letrar dhe stili Euripidi dhe sofizmi
(Ora I)
varësisht nga tema mësimore Euripidi
Nxënësi/ja: Individ
° flet për karakteristikat e përgjithshme të epokës, në të cilën Tragjedi
ka krijuar Euripidi; Sofizëm
° rendit disa tragjedi të poetit; E drejtë
° ilustron, përmes shembujve, elemente risi nga krijimtaria e
Euripidit;
° krahason stilin krijues të Euripidit me atë të Eskilit.
117
Burimet: teksti i nxënësit, e-libri, mjete të tjera shkollore Lidhja me fushat e tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
Artet figurative
Historia
Parashikimi Vrojtim, pyetje-përgjigje 10 minuta
Parashtrimi: Vrojtim i portretit, pyetje-përgjigje

Vrojtim i portretit
Në fillim të orës së mësimit, nxënësit diskutojnë për detyrën e shtëpisë. Ata kanë gjetur informacione
nga burime të ndryshme për krijimtarinë e Euripidit.
Mësuesi/ja i orienton nxënësit të vështrojnë portretin e Euripidit nga teksti i tyre, në faqen 77.
Pyetje-përgjigje
Përmes teknikës “Pyetje-përgjigje”, nxënësit do të punojnë ushtrimin 1 dhe 2, në faqen 81.
Si ndihmuan ngjarjet e kohës në krijimtarinë e Euripidit?
Ç’dini për ciklin e Argonautëve? Cila është e reja që solli Euripidi me tragjedinë “Medea”?
Keni lexuar ndonjë tragjedi të tij?

Lexim i drejtuar
Një nxënës lexon para klasës rubrikën “Jeta dhe vepra” të Euripidit.
Më tej nxënësit lexojnë për pak minuta, në mënyrë të pavarur, informacionin e ri nga teksti mësimor.
Mësuesi/ja shkruan në dërrasë përmbledhjen e strukturuar të informacionit të ri.
Tipat e heronjve tragjikë
Tipat e heronjve tragjikë

Heronjtë e Euripidit, të ndikuar nga filozofia e re dhe, sidomos nga sofizmi, u shkëputën nga morali
tradicional i shoqërisë athinase, që i kërkonte individit t’ia nënshtronte interesat e veta kolektivitetit ose fisit.
Ata u bënë mishërues të një morali më njerëzor, duke afirmuar fuqimisht të drejtën e individit përballë të
drejtës së fisit e të kolektivitetit. Fryma e fatalitetit, që sundoi heronjtë e tragjedisë antike, tek Euripidi mori një
formë tjetër, atë të “mallkimit shoqëror”.
Koncepti moral i së drejtës

E veçanta e teatrit tragjik të Euripidit është se, pavarësisht nga kanuni i lashtë, që zgjidhjen e
përmbledh në shprehjen “Po vrave, do të vritesh”, tragjedia mbetet e hapur. E drejta mbetet
pezull, si te filozofët sofistë: të gjithë kanë të drejtë e njëkohësisht askush nuk ka të drejtë . Heroi
gjendet kësisoj i mbyllur brenda një rrethi vicioz, të drejtës së vet e të drejtës së të tjerëve, çka e
bën thellësisht tragjik.
118
Konflikti tragjik
Konflikti tragjik
Meritë e shquar e Euripidit është se konfliktin në tragjeditë e tij e lidh më tepër me natyrën
njerëzore, sesa me parimet abstrakte të moralit, të drejtës, detyrës apo ligjit.
Punë në grupe
Mësuesi/ja e ndan klasën në tri grupe të mëdha.
Grupi 1. Ushtrimi 3, në faqen 81. Ku shprehet origjinaliteti i Euripidit në trajtimin e subjekteve të
mitologjisë?
Grupi 2. Ushtrimi 4, në faqen 81. Ç’vend zë Euripidi në tragjedinë antike? Cili ishte kontributi i tij
në zhvillimin e poezisë tragjike?
Grupi 3. Ushtrimi 5, në faqen 81. Çfarë natyre kanë karakteret e Euripidit? Si e përjetojnë ata konfliktin
tragjik?
Përforcimi: Tabela krahasuese

Me ndihmën e mësuesit/es, nxënësit do të plotësojnë tabelën krahasuese.
Stili krijues i Eskilit dhe i Euripidit
Eskili Euripidi
- “Babai i tragjedisë”; - afroi teatrin me jetën;
- ideale të larta të heroizmit, drejtësisë, lirisë; - heronj kontradiktorë, me ulje-ngritje; shikuesi
- heronj dinjitozë e të papërulur; identifikohet me ta;
- i shtoi tragjedisë edhe një aktor të dytë; - konfliktin tragjik e lidh me natyrën njerëzore,
- veprimi dramatik është i thjeshtë; gjallëron dialogun;
- roli i pakontestueshëm i hyjnive. - tipat e heronjve tragjikë u bënë mishërues të një
morali më njerëzor;
- zgjidhja vinte nga lart (Deus ex machina);
- ul rolin e hyjnive.
Vlerësimi
a) rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e informacionit shkencor (2-3 nxënës vlerësohen me notë);
b) aftësinë e secilit nxënës për të kombinuar, harmonizuar dhe paraqitur saktë punën në grup (2-3
ushtrimi 7, në faqen 81 (nxënës të nivelit të ulët);
ushtrimi 6, në faqen 81 (nxënës të nivelit mesatar dhe të lartë).

Bisedë për rolin e gruas në shoqëri
Tema mësimore: Analizë “Medea”, e Euripidit (Ora II)
Kompetenca qytetare
119

varësisht nga tema mësimore Medea
Nxënësi/ja: Vuajtje
° identifikon periudhën kur është shkruar tragjedia; Monolog
° përshkruan natyrën hakmarrëse të Medeas; Dialog
° interpreton me fjalët e tij mesazhin universal të tragjedisë; Konflikt shpirtëror
° analizon konceptin e së drejtës, sipas Euripidit; E drejta
° ilustron nga tragjedia tipare të stilit krijues të poetit; Jasoni
° analizon konfliktin shpirtëror të Medeas; Hakmarrje
° tregon rolin e hyjnive në tragjedinë e Euripidit.
Burimet: teksti i nxënësit, e-libri, tragjedia “Medea”, e Lidhja me fushat e tjera ose me temat
Euripidit ndërkurrikulare:
Filozofia
Historia
Artet figurative
Parashikimi Stuhi mendimi 5 minuta
Ndërtimi i njohurive Bisedë e kombinuar me shpjegim, 25 minuta
përmbledhje e strukturuar, punë
në grupe
Përforcimi i njohurive Punë e pavarur, plotësim i skedës 15 minuta
Parashtrimi: Stuhi mendimi

Ora e mësimit fillon duke diskutuar për detyrën e shtëpisë. Dy nxënës lexojnë detyrën.
Mësuesi/ja u kërkon nxënësve që të kujtojnë karakteristikat e tragjedisë së Euripidit.
Informacionet e nxënësve do të shkruhen në tabelë, përmes teknikës “Stuhi mendimi”
forcoi dialogun/monologun
bie roli i hyjnive tragjedia e afroi teatrin me jetën

Euripidit
konflikti shpirtëror heronjtë tragjikë
Ndërtimi i njohurive: Bisedë e kombinuar me shpjegim, përmbledhje e strukturuar, punë në grupe
Bisedë e kombinuar me shpjegim, përmbledhje e strukturuar

Mësuesi/ja shpjegon temën e re, duke nxitur bashkëbisedimin me nxënësit.
Mësuesi/ja shkruan në dërrasë të zezë çështjet kryesore:
Medea
Emri i Medeas lidhet me ciklin mitologjik të Argonautëve, megjithëse, pa famën që i dha Euripidi
në tragjedinë e tij, ajo do të mbetej një heroinë gjysmë anonime e mitologjisë.
Cikli i Argonautëve
Cikli i Argonautëve ka në qendër figurën e Jasonit, i cili në krye të pesëdhjetë prijësve, u nis në kërkim
të bashkës së artë të dashit magjik, që ndodhej në një vend të largët barbar, në Kolkidë.
120
Fillesa e tragjedisë “Medea”
... nga frika se mos Medea i kurdis ndonjë kurth për shpagim, Jasoni e urdhëron atë të zhduket sa më parë
nga Korinti, bashkë me dy fëmijët. Këtu nis tragjedia e Euripidit.
Konflikti shpirtëror
E braktisur, Medea vuan jo vetëm si bashkëshorte e përçmuar, por mendon në radhë të parë për rolin e saj si
nënë...
Nga ana tjetër, një ndjenjë e fortë xhelozie e shtyn që ta shohë këtë zgjidhje si “një punë vërtet të tmerrshme, po
të domosdoshme”...
Vetëdija e dobësisë femërore ia shton edhe më tepër inatin. Mendon se burrat i japin të drejtë vetes të veprojnë
si t’u vijë për mbarë...
Mesazhi
Me tragjedinë “Medea” Euripidi shpreh një bindje të re për epokën, që lidhet me forcimin e familjes
monogame, nëpërmjet forcimit të marrëdhënieve bashkëshortore mbi bazën e besnikërisë së dyanshme.
ngjarjet dhe rrjedha e tyre;

personazhet;
roli i hyjnive;
forca e dialogut;
boshti tematik etj.
Punë në grupe
Mësuesi/ja e ndan klasën në grupe.
Grupi 1. Analizon konfliktin shpirtëror të Medeas.
Grupi 2. Portreti i Jasonit.
Grupi 3. Struktura, zhvillimi i ngjarjes.
Grupi 4. E drejta, sipas Euripidit.
Nxënësit i ilustrojnë përgjigjet nga fragmente të tragjedisë.
Përforcimi: Punë e pavarur, plotësimi i skedës

Nxënësit, pas punës me grupe, do të plotësojnë në mënyrë të pavarur skedën e tragjedisë.
Diskutojnë me njëri-tjetrin për elemente të skedës.
Titulli i tragjedisë: “Medea”

Autori: Euripidi
Pikënisja:_______________________________
Konflikti:________________________________
Struktura:_______________________________
Zhvillimi i ngjarjeve:_______________________
Roli i dialogut/monologut:__________________
Roli i korit:______________________________
Mjetet stilistike:__________________________
Boshti tematik, mesazhi:___________________
Personazhet: ____________________________
Krahasime:______________________________
121
Vlerësimi
nxënës të nivelit mesatar dhe maksimal, të cilët vlerësohen me notë).
Shënim.
ushtrimi 2, në faqen 81 (nxënës të nivelit të ulët, mesatar);
pika b, në rubrikën “Diskutoni dhe arsyetoni” (nxënës të nivelit të lartë).
Fusha:Gjuhët dhe komunikimi Lënda: Letërsi Shkalla: V Klasa: X

Tematika: Letërsia antike greke dhe romake Situata e të nxënit: punë me tekstin,
Tema mësimore: Koment “Medea”, Euripidi
“Medea”
Akti i dytë, skena e parë (ora III)

varësisht nga tema mësimore. Medea,
Nxënësi/-ja: gratë,
- flet për këndvështrimin e Medeas rreth familjes; djemtë,
- shpjegon rolin e antonimit në fragmentin, “është njeri i konflikti shpirtëror,
mirë, apo është i lik”; trishtim
- nënvizon figurat retorike;
- komenton nëntekstin e fjalëve të Medeas: “Po i drejtë
s’është syri i njeriut, që pa njohur mirë
shpirtin e një tjetri, vetëm duk’e parë, e urren këtë,
ndonëse s’ka pësuar ndonjë gjë prej tij.”
Burimet: teksti i nxënësit, e-libri, tragjedia “Medea” Lidhja me fushat e tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
Filozofia
Historia
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve:PNP
Parashikimi Lexim me role. Diskutim 10 minuta
Ndërtimi i njohurive Punë në grupe. Punë e pavarur. 25 minuta
Ditari dypjesësh
122
Parashtrimi: Lexim në role, diskutim
Lexim me role
Mësuesi/ja cakton një nxënëse që të lexojë me intonacionin e duhur monologun e Medeas.
Diskutim
Nxënësit diskutojnë me njëri-tjetrin për konceptin e së drejtës.
Tema: A ndodh shtegtimi i së drejtës në rastin e Medeas?
Ndërtimi i njohurive të reja: Punë në grupe, punë e pavarur, ditari dypjesësh
Punë në grupe
Mësuesi/ja e ndan klasën në grupe të vogla.
Fillojnë me rubrikën “Reflektoni për kuptimin”, në faqen 84.
Grupi I: ushtrimi 1, 2 në faqen 84. Gjykimi i Medeas.
Grupi II: ushtrimi 3, 4. Dëshpërimi i Medeas...figurat .... “ jeta shije s’ka”, “zemrën ma dërrmoi”
Kalojnë në rubrikën “Reflektoni për interpretimin”, në faqen 84 të tekstit të nxënësit.

Grupi III: ushtrimi 7
Kalojnë në rubrikën “Reflektoni për gjuhën dhe stilin”.
Punë e pavarur
Nxënësit nënvizojnë figurat retorike në faqen 82. Një nxënës i nivelit maksimal shpjegon rolin e tyre.
Nxënësit punojnë në fletoret e klasës ushtrimin 13, sipas tabelës së mëposhtme.
Ditari dypjesësh.
Vargjet Komenti i nxënësit
“Po njësoj nuk jemi unë edhe ju:
atdheu i juaj është ky qytet;
shtëpitë atrore ja këtu i kini;
60 jeta juaj është plot me lehtësira
edhe miqt’i kini për t’u shoqëruar;
ndërsa unë mbetem pa atdhe, e shkretë,
prej tim shoq shahem edhe poshtërohem,
prej atij që më mori nga një vend barbar;
65 s’kam vëlla, s’kam nënë, asnjë far’e fis,
ku të përpjek kokën në këtë mjerim.”

Nga rubrika “Shkruani”, nxënësit komentojnë me shkrim vargjet:
“Po i drejtë s’është / syri i njeriut, që pa njohur mirë / shpirtin e një tjetri, vetëm duk’e parë, / e urren
këtë, ndonëse s’ka pësuar / ndonjë gjë prej tij”.
Tre nxënës lexojnë punët me shkrim.
Shënim
Detyrat dhe puna e pavarur: Kërkoni shkrime të ndryshme kritike për tragjedinë “Medea”.
123

komunikimi
Tematika: Letërsia antike greke dhe romake Situata e të nxënit: Medea dhe shoqëria
Tema mësimore: Koment nga tragjedia “Medea”, akti II,
skena I (ora IV)
varësisht nga tema mësimore. Konflikt shpirtëror,
Nxënësi/-ja: tragjike,
° zbulon gjendjen e gruas në shoqërinë greke të kohës; grua,
° shpjegon rolin e kontrastit ideor në vargjet 71-75; burrë
° gjykon këndvështrimin e Medeas për shoqërinë greke;
° zbërthen dyzimin grua-nënë të Medeas;
° harton një përfundim tjetër për tragjedinë.
Burimet: teksti i nxënësit, e-libri, tragjedia “Medea” Lidhja me fushat e tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
Historia
Filozofia
Parashikimi Lexim me kodim i tekstit 10 minuta
Ndërtimi i njohurive Bisedë. Punë në grupe. Punë e diferencuar 25 minuta
Përforcimi i njohurive 10 minuta
Parashtrimi: Lexim me kodim i tekstit

Pasi diskutojnë për detyrën e shtëpisë, nxënësit i orienton mësuesi/ja të lexojnë vargjet
e mëposhtme dhe tì komentojnë ato.
“Fati që më ngjau Komenti i nxënësit

pa pandehur fare, zemrën ma dërrmoi;
e prandaj, mikesha, posa që për mua
jeta shije s’ka, këtë jetë dua
ta lë dhe të vdes.”
“Nga tërë krijesat Komenti i nxënësit

me shpirt e gjykim, shumë më të
mjera qenkemi ne gratë. Pikësëpari
duhet ne ta blejmë burrin me shumë të
holla dhe pastaj ta bëjmë
– q’ësht më keq akoma – zot të trupit tonë”
124
Vajza që do vijë në një vend ku ka Komenti i nxënësit

ligje krejt të reja si dhe zakone,
– meqë s’ka mësuar asgjë nga shtëpia –
duhet ajo vetë të jetë falltare,
që mund të dijë si t’i sillet burrit;
e ne më së fundi me një mijë mundime
do mundim të marrim burrë për të qenë,
burrë që të mundë të durojë me gas
zgjedhën e martesës, zili do na kenë;
ndryshe, vdekja është për ne faqebardhë
“Po njësoj nuk jemi unë edhe ju: Komenti i nxënësit

atdheu i juaj është ky qytet;
shtëpitë atrore ja këtu i kini;
jeta juaj është plot me lehtësira
.... ndërsa unë mbetem pa atdhe, e shkretë,
prej tim shoq shahem edhe poshtërohem,
Nxënësit nxiten të zbërthejnë krizën shpirtërore të Medeas.
Ndërtimi i njohurive të reja: Bisedë, punë në grupe, punë e diferencuar

Bisedë
Në këtë rubrikë, nxënësit do të diskutojnë për dyzimin shpirtëror të Medeas. Mund të ilustrohen
vargje nga tragjedia.
Tema: Medea grua dhe nënë...
Punë në grupe
Grupi I: ushtrimi 5, në rubrikën “Reflektoni për kuptimin”. Pse Medea thotë se i kishte te Jasoni “të gjitha
shpresat”?
Grupi II: ushtrimi 6. Gjendja e gruas në shoqërinë e asaj kohe.
Grupi III: ushtrimi 10, në rubrikën “Reflektoni për interpretimin”. Gykimi i Medeas për vuajtjet e burrit dhe të gruas.
Grupi IV: ushtrimi 11. Mbi ç’bazë e mbështet Medea këtë gjykim? Sa i drejtë është ai?
Ushtrimi 12: Po ky, a është thjesht një gjykim i përgjithshëm i Medeas apo mban përbrenda një
kërcënim të ardhshëm?
Punë e diferencuar
Mësuesi/ja aktivizon një nxënës të nivelit maksimal për të punuar ushtrimin 14, në rubrikën
“Reflektoni për gjuhën dhe stilin”. Roli i kontrastit në këndvështrimin e një burri dhe në atë të një gruaje.

Nxënësit hartojnë një finale tjetër për tragjedinë.
Dy nxënës lexojnë punët me shkrim dhe diskutojnë për ato.
Shënim
Detyrat dhe puna e pavarur: ushtrimi 8, në faqen 84.
125

komunikimi
Tematika: Letërsia antike greke dhe romake Situata e të nxënit: Medea dhe Jasoni,
bisedë
Tema mësimore: Studim teksti “Medea”, akti III, skena I
(ora V)
varësisht nga tema mësimore. Medea,
Nxënësi/-ja: Jasoni,
- ilustron fenomene të shoqërisë së sotme nga fragmenti; konflikt,
- shpjegon konfliktin e dyfishtë të tragjedisë: atë të Medeas zemërim,
me Jasonin dhe atë të Medeas me veten e saj; epitet
- motivon ose jo këndvështrimin e Medeas dhe të Jasonit;
- zbërthen kuptimin e figurave të retorikës;
- vlerëson me fjalët e tij/saj tipare të tragjedisë së Euripidit.
Burimet: teksti i nxënësit, e-libri, tragjedia “Meda” Lidhja me fushat e tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
Filozofia
Historia
Parashikimi Inskenim. Karrigia e nxehtë 10 minuta
Ndërtimi i njohurive Pyetje-përgjigje. Bisedë. Punë në grupe 25 minuta
Përforcimi i njohurive Punë në dyshe. Diskutim 10 minuta
Parashtrimi: Inskenim, karrigia e nxehtë

Mësimi fillon me bisedën e nxënësve për detyrën e shtëpisë.
Inskenim
Dy nxënës inskenojnë me role fragmentin në tekstin e nxënësit.
Akti III, skena I
Nxënësja I Medea
Nxënësi II Jasoni
Karrigia e nxehtë
Një djalë dhe një vajzë (mund të jenë dhe ata që aktruan) do të ulen para klasës duke zënë rolin e
Medeas dhe të Jasonit. Ata janë vetë personazhet, të cilët justifikojnë mendimet dhe veprimet e
veta përballë pyetjeve të publikut.
Në fund, të dy nxënësit,përshkruajnë botën shpirtërore të Medeas dhe të Jasonit.
Ndërtimi i njohurive të reja: Pyetje - përgjigje, bisedë, punë në grupe

Pyetje-përgjigje
Me këtë teknikë, nxënësit do të punojnë ushtrimet 1, 4, 9 në faqen 88.
126
“Reflektojmë për kuptimin”, ushtrimi 1

Konflikti i dyfishtë i tragjedisë.
Medea - Jasoni
Konflikti
Medea – vetvetja
Për këtë ushtrim, mësuesi/ja zgjedh një nxënës të nivelit maksimal.

“Reflektojmë për interpretimin”, ushtrimi 4
Fenomenet aktuale që përshkruhen në vargje:
S’është kjo kurajë, s’është as guxim, Gjithë ato të mira parasysh s’i more,
t’u dalësh përpara dhe t’i shohësh me po më tradhtove, tjetër grua more
sy njerëzit e dashur, q’u ke bërë keq; ndonëse atë u bëre
kësajë i thonë troç paturpësi.

O Zot! Si njeriut i ke falur mjetin
të dallojë, të shohë arin që është kallp,
S’ka dyshim se shumë femra në Greqi do
ndërsa asnjë shenjë mi të liqtë s’vure
të thonë mbase se më ke shpërblyer për
që të na tregoje ligësin’e tyre?
këto të mira që të bëra unë dhe se do të
kem gjetur në fytyrën tënde
burrë plot me besë, një burrë si duhet; po e bëra vetëm për këtë qëllim:
që të rrojnë mirë, - gjëja më e parë -
po mua të mjerën syrgjyn po më nisin,
të mos na mungojnë ato që na duhen;
Bisedë: Heronjtë tragjikë në tragjeditë e Euripidit.
“Reflektojmë për gjuhën dhe stilin”, ushtrimi 9. Elementet fantastike dhe ato reale, roli i tyre.
Punë në grupe
Grupi I: ushtrimi 2, 3, në rubrikën “Reflektoni për kuptimin”. Figura e gruas nëpërmjet fjalëve të Medeas.
Cila është beteja e Medeas?
Grupi II: ushtrimi 5, 11, në rubrikën “Reflektoni për interpretimin”. A e justifikoni veprimin e Jasonit?
Krahasoni tonin e fjalëve të Medeas para grave korintase me replikat që ajo ndërron me Jasonin:
ç’ndryshim vërehet?
Grupi III: ushtrimi 12, në rubrikën “Reflektoni për gjuhën dhe stilin”. Gjeni figurat letrare, llojin e vargut
dhe metrikën e përdorur te fragmenti Medea.
Grupi IV: ushtrimi 6, 7, në rubrikën “Reflektoni për interpretimin”.6. A mund të dilni në përgjithësime
për dy personazhet? A është një reagim normal ai i Medeas pas veprimit të Jasonit?
Grupi V : Risitë që solli Euripidi në teatrin grek.
Risitë që solli Euripidi në teatrin grek:

Në teatrin e Euripidit gjejnë vend edhe njerëzit e thjeshtë.
Ai krijoi në teatër një figurë mjaft bashkëkohëse, tipin e femrës që lufton për gjetjen e vetvetes dhe afirmimin e
personalitetit. Euripidi në këtë mënyrë e afron artin me realitetin.
Sipas Aristotelit, në ndryshim nga tragjedianët e tjerë që i paraqesin njerëzit ashtu si duhet të jenë, Euripidi i
paraqet ashtu si janë në realitet.
Fryma e fatalitetit, që sundoi heronjtë e tragjedisë antike, tek Euripidi mori një formë tjetër, atë të “mallkimit
shoqëror”, siç vihet re te vdekja e Fedrës dhe e Hipolitit, viktima të intolereancës morale apo te kundërvënia aktive e
127
Medeas ndaj pushtetit mashkullor dhe statusit social të emigrantit.

Ilustrimi “S’do të zinte ngoje askush emrin tënd.
Ti më shan dhe qahesh, pse po marr për grua
bijën e monarkut që sundon këtu;
po do të provoj se në këtë punë
jo vetëm me mend e m’urti u-solla,
po dhe plot me dhembje për ty e fëmijët;” ose
dhe këtu arriva si një muhaxhir,
a do mund të gjëja më të lumtur fat,
se sa të martohem me vajzën e mbretit?”
ose “ duheshe më parë të më mbushje mendjen
për këtë martesë dhe të mos e bëje
fshehura atyre që i quan miq.”
Përforcimi: Punë në dyshe, diskutim

Punë në dyshe
Nxënësit do të punojnë ushtrimin 10, në rubrikën “Reflektojmë për gjuhën dhe stilin”
Pasi gjejnë elementet semantiko-sintaktike në fjalët e Medeas, nxënësit i hedhin në tabelën e
ditarit dypjesësh dhe diskutojnë për to.
Elemente semantiko-sintaktike Mbrojtja e Medeas në sy të qytetareve korintase

Do të nis më parë nga ato të vjetrat:
Jetën ta shpëtova, siç e dinë Grekët
.. për ty unë qeshë dritë shpëtimtare.
Gjithë ato të mira parasysh s’i more,
po më tradhtove, tjetër grua more
Hajde pra të flasim, si dy miq të mirë,
ndonëse ç’gjë të mirë do të pres nga ti?
Tani ku vete? Në shtëpi të atit
që ika, q’e lashë që të vij pas teje
në atdheun tënd?
S’ka dyshim se shumë femra në Greqi
do të thonë mbase se më ke shpërblyer
për këto të mira që të bëra unë
dhe se do të kem gjetur në fytyrën tënde
burrë plot me besë, një burrë si duhet;
po mua të mjerën syrgjyn po më nisin
..........................................................
mua fillkë vetëm, me fëmijët vetëm .
Diskutim
Mësuesi/ja aktivizon nxënës të nivelit maksimal.
Tema: Jam në rolin e kritikut letrar
Mësuesi/ja orienton nxënësit e nivelit maksimal se, në këtë etapë të fundit, ata do të gjykojnë
e vlerësojnë stilin krijues të Euripidit.
Tipat e heronjve tragjikë (Medea)
Roli dytësor i hyjnive
Personazhe popullorë të traditës zbriten nga piedestali, marrin tipare krejt njerëzore
Risitë
Mesazhi
Gjuha dhe stili
Konflikti tragjik
128
shkencor (2-3 nxënës të nivelit bazë dhe mesatar).
aftësinë e secilit nxënës për të kombinuar, harmonizuar dhe prezantuar saktë punën në grup dhe
punën në dyshe (3-4 nxënës të nivelit maksimal, me notë).
Detyrat dhe puna e pavarur: a) ushtrimi 8, në faqen 88 (nxënës të nivelit minimal)
rubrika “Shkruani” (nxënës të nivelit maksimal dhe mesatar)
° Sillni krijime të ndryshme folklorike.

komunikimi
Tematika: Letërsia gojore shqiptare Situata e të nxënit: Folklori dhe vlerat e tij
Tema mësimore: Folklori
Llojet kryesore të letërsisë gojore

Kompetenca qytetare

varësisht nga tema mësimore. folklor
Nxënësi/-ja: krijimtari gojore
° përkufizon me fjalët e tij/saj termin “folklor”; kolektiv
° klasifikon llojet e krijimtarisë gojore; anonim
° rendit disa karakteristika të këngëve popullore të krahinës popull
nga vjen; kulturë tradicionale
° dallon(krahason) përmes shembujve tiparet mes letërsisë
së kultivuar dhe asaj folklorike.
Burimet: teksti i nxënësit, e-libri, poezi e këngë popullore, Lidhja me fushat e tjera ose me temat
CD ndërkurrikulare:
Muzikë
Arte figurative
Koreografi
Histori
TIK
129

Parashikimi Dëgjim i drejtuar. Stuhi mendimi 10 minuta
Ndërtimi i njohurive Lexim i zinxhir. Pema e mendjes. 25 minuta
Punë në grupe
Përforcimi i njohurive Punë në çift 10 minuta

Parashtrimi: Dëgjim i drejtuar, stuhi mendimi
Dëgjim i drejtuar
Në fillim të orës së mësimit, nxënësit dëgjojnë për 4 minuta këngën për Gjergj Elez Alinë dhe diskutojnë për të.
Stuhi mendimi kolektiv

Mësuesi/ja merr shkas nga ajo ç`dëgjuan
nxënësit dhe u drejton pyetjet: sinkretik Folklori -karakteret anonim
Nxënësit kanë trajtuar në shkollën 9-vjeçare
krijime folklorike)
improvizues motërzues
E dini ç`do të thotë “folklor” ?
Ç`tipare specifike ka një krijim folklorik?
Mësuesi/ja mund tù shpjegojë nxënësve çdo karakter të folklorit.
1.Letërsia gojore është anonime (pra, autori i saj nuk njihet).

Karakteri motërzues : ekzistenca e disa varianteve për të njëjtin krijim
Krijim kolektiv
Karakteri sinkretik( bashkëprania e elementeve me natyra të ndryshme)
Karakteri improvizues (improvizimi përfton variante)
Ndërtimi i njohurive të reja: Lexim zinxhir, pema e mendjes, punë në grupe

Lexim zinxhir
Pesë nxënës do të lexojnë me zë të lartë, njëri pas tjetrit , informacionin e ri.
Pema e mendjes
Mësuesi/ja mund tù shpjegojë nxënësve informacionin e ri duke e përmbledhur me teknikën “Pema e
mendjes”.
Tërë pasuria kulturore e artistike, vlerat e krijuara nga populli në shekuj, njihen me emrin
folklor (nga anglishtja: folk – popull dhe lore – dije, urtësi), pra dije, urtësi, krijimtari popullore
Folklori
folklor letrar folklor muzikor folklor koreografik folklor dramatik
Epika Lirika intime
prozë vargje familjare shoqërore
Mësuesi/ja ndërton bashkë me nxënësit pemën e mendimit.
130
Epika
Kanuni i Lekë Kângët e Kreshnikëve, Baladat janë forma Përrallat janë forma më e
Dukagjinit, një kod të quajtura edhe Eposi gojore me tema të ndërlikuar e letërsisë gojore
i pashkruar, por i për Mujin e Halilin, mëdha morale, në prozë, ku ngjarja ndodh
sistemuar i jetës. janë një cikël i madh dhe që përcillen gjithmonë përtej reales,
këngësh me tema nga emocione të e përkundur në gjerësitë
heroike. forta. fantastike të botës së njeriut .
Nxënësit, i udhëzon mësuesi/ja, të nënvizojnë në tekstin e tyre çështjet kryesore.

Punë në grupe
Mësuesi/ja e ndan klasën në katër grupe. Kalojnë në rubrikën “Diskutoni dhe arsyetoni”, në faqen
91. Grupi I: ushtrimi 1/a
Kultura tradicionale e një kombi. Pjesët përbërëse të saj.

Grupi II: ushtrimi 2/a
Flasin më konkretisht për kulturën e vendlindjes së tyre.
Grupi III: ushtrimi 1/b
Tregojnë se cilat janë format më të çmuara të letërsisë gojore shqiptare. Japin karakteristikat
më të veçanta të secilës prej tyre.
Grupi IV: ushtrimi 2/b
Ndikimi i letërsisë gojore në atë modernen dhe bashkëkohoren.
Përforcimi: Punë në çift

Nxënësit do të plotësojnë ushtrimin 3/a duke punuar në çift me njëri-tjetrin.
Letërsia gojore Letërsia e shkruar

1-letërsia gojore është një kulturë më e hershme se 1-baza e letërsisë së shkruar është letërsia
sa kultura e shkruar folklorike
2- anonime 2- krijim individual
3-kalon brez pas brezi 3- vepra e pandryshueshme
4-kolektive 4-ndërtim më të ndërlikuar
5- improvizuese 5.-ruan shprehjet individuale
6- sinkretike 6-komunikon në mënyrë të ndërmjetme me
7- motërzuese marrësin
8-formulëzimet
9-e drejtpërdrejtë me marrësin
shkencor (2-3 nxënës të nivelit bazë dhe mesatar).
aftësinë e secilit nxënës për të kombinuar, harmonizuar dhe prezantuar saktë punën në grup dhe punën
në çift (3-4 nxënës të nivelit maksimal, me notë).
Detyrat dhe puna e pavarur: rubrika “Detyrë” në faqen 91 të tekstit.
131

komunikimi
Tematika: Letërsia gojore shqiptare Situata e të nxënit: Bisedë për pasurinë
Tema mësimore: Proza popullore folkorike në prozë
varësisht nga tema mësimore. Kanuni,
Nxënësi/-ja: përralla,
- flet për veçori të ligjërimit në Kanun; prozë,
- shpjegon kuptimin e formulimit të nenit: “Beja s’ka skaj, por nene,
s’ban perbishtnime”; fantastike
- analizon rolin e Kanunit në ruajtjen e etnikumit shqiptar;
- identifikon klishetë e fillimit dhe të mbarimit të përrallave;
- klasifikon kodet morale dhe personazhet në përrallë.
Burimet: teksti i nxënësit, e-libri, Kanuni i Lekë Dukagjinit, Lidhja me fushat e tjera ose me temat
mjete të tjera shkollore ndërkurrikulare:
Historia
Arte figurative
Parashikimi Vrojtim. Pyetje-përgjigje 10 minuta
Ndërtimi i njohurive Lexim i drejtuar. Përmbledhje e 25 minuta
strukturuar. Punë në grupe
Përforcimi i njohurive Punë e diferencuar 10 minuta

Parashtrimi: Vrojtim, pyetje-përgjigje
Vrojtim
Në fillim të orës së mësimit nxënësit diskutojnë për detyrën e shtëpisë. Lexojnë detyrën dy nxënës.
Ata vështrojnë portretin e Lekë Dukagjinit dhe diskutojnë me njëri-tjetrin për mënyrën si është pikturuar.
Pyetje – përgjigje
Mësuesi/ja u drejton pyetje nxënësve:
Ushtrimi 1/a. Në ç’kohë i ka rrënjët Kanuni i Lekë Dukagjinit? Ç’mendojnë studiuesit për titullin e kësaj
vepre?
Ushtrimi 1/b. 1. Formuloni përkufizimin e përrallës si lloj i prozës në letërsinë gojore.
Ushtrimi 6/a. Ç’vend zë Kanuni i Lekë Dukagjinit në kulturën shqiptare? Përse thuhet që kjo vepër përbën
palcën etnike të kombit shqiptar?
Ndërtimi i njohurive të reja: Lexim i drejtuar, përmbledhje e strukturuar, punë në

grupe Lexim i drejtuar
Nxënësit do të lexojnë për pak minuta informacionin e ri. Nënvizojnë çështjet kryesore.
Mësuesi/ja shkruan në dërrasë përmbledhtazi çështjet kryesore.
Kanuni i Lekë Dukagjinit
132
Emërtimi i veprës
Sistemimin e kësaj vepre, që i ka rrënjët në kohën e mesme e ka bërë krijuesi dhe dijetari i kulturës shqipe,
Shtjefën Gjeçovi (1874 – 1929). Vepra u botua në Shkodër më 1933. Disa e lidhin këtë vepër me Lekë
Dukagjinin.... Fjala kanun (masë) është e rrënjës greko-bizantine.....
Struktura dhe gjuha

Struktura e Kanunit përbëhet nga 12 libra që përfshijnë fusha të ndryshme të jetës në kolektivitet, ku hyn besi-mi,
prona, gjaku, ndëshkimi..... Ligjërimi shkon drejt formave të ngurtësuara, të cilat janë formulat, paragrafët,
që mbahen lehtë mend dhe zbatohen në jetën e përditshme.
Shumë formulime nenesh dhe, përgjithësisht, të gjitha shprehjet që Gjeçovi i ka vendosur në thonjëza, kanë
vlerën e Fjalëve të urta popullore.
Përralla
Përrallat shqiptare
Përrallat janë krijime mjaft të vjetra; disa studiues mendojnë që janë mbetje të miteve të lashta; ato kanë një
strukturë universale, çka është veti e përbashkët për çdo popull. Fantastikja dhe e Mrekullueshmja përbëjnë
thelbin e ndërtimit kompozicional të përrallës, me synim për të arritur një qëllim të ëndërruar njerëzor.
Trualli i përbashkët i përrallave shqiptare dhe ballkanike

Trualli i përbashkët i përrallave shqiptare dhe ballkanike, i ka rrënjët nga antikiteti e këndej.
......Shtjellimi i subjekteve sipas skemës aventurore, udhëtimi, bredhja....
....Kjo ngjashmëri prek edhe personazhet e përrallës ku Katallani me një sy bëhet i krahasueshëm me
Polifemin...
Punë në grupe
Mëuesi/ja e ndan klasën në katër grupe pune.
Grupi I: ushtrimi 2/a, 4/a në faqen 95. Cila është masa morale mbi të cilën kodifikohen fusha të ndryshme
të jetës kolektive në Kanun? 4. Shpjegoni kuptimin e shembujve që janë sjellë në tekst.
Grupi II: ushtrimi 3/a. Veçori të ligjërimit në Kanun. Vlera e formulimeve që janë të futura në thonjëza.
Grupi III: ushtrimi 3/b. Si klasifikohen kodet morale dhe personazhet në përrallë?
Grupi IV: ushtrimi 4/b. Figurat mitologjike në përrallë. Përmendni disa prej tyre..
Përforcimi: Punë e diferencuar

Nxënësit do të punojnë ushtrime të ndryshme.
Shpjegoni kuptimin e formulimit të nenit: “Beja s’ka skaj, por s’ban perbishtnime”. Do të punojnë
nxënës të nivelit mesatar.
Kujtoni disa formula të fillimit dhe të mbarimit të përrallave ( nxënës të nivelit minimal).
Ushtrimi 5/b. Gjeni pikëtakimet e elementeve të përrallave shqiptare me subjektet e kohës antike.
Çfarë dëshmon kjo? Do të punojnë nxënës të nivelit maksimal.
shkencor (2-3 nxënës me notë).
Detyrat dhe puna e pavarur : a) ushtrimi 6/b, për nxënës të nivelit minimal.
b) rubrika “Detyrë”, për nxënës të nivelit mesatar dhe maksimal.
133

Tematika: Letërsia gojore shqiptare Situata e të nxënit: Larmia e këngëve
Tema mësimore: Lirika popullore popullore
varësisht nga tema mësimore Lirikë popullore
Nxënësi/ja: Ninulla
° flet për larminë dhe bukurinë e lirikës popullore; Këngë dasme
° rendit llojet e lirikës popullore shqiptare; Vaje
° përcakton nga një tipar thelbësor të këngëve kalendarike, Këngë kurbeti
ninullave, këngëve të dasmës, vajeve, këngëve të mërgimit
dhe këngëve të punës.
Burimet: teksti i nxënësit, e-libri, këngë të ndryshme Lidhja me fushat e tjera ose me temat
popullore shqiptare ndërkurrikulare:
Muzika
Artet figurative
Koreografia

Parashikimi Dëgjim i drejtuar, bisedë 10 minuta
Ndërtimi i njohurive Lexim zinxhir, përmbledhje e 25 minuta
Përforcimi i njohurive Punë në dyshe 10 minuta

Parashtrimi: Dëgjim i drejtuar, bisedë
Dëgjim i drejtuar
Në fillim të orës së mësimit nxënësit dëgjojnë një potpuri këngësh nga Shqipëria e Mesme.
Bisedë
Mësuesi/ja i nxit nxënësit të flasin me njëri-tjetrin për larminë dhe bukurinë e lirikës popullore shqiptare.
Ndërtimi i njohurive: Lexim zinxhir, përmbledhje e strukturuar, punë në grupe
Lexim zinxhir
Gjashtë nxënës lexojnë me zë të lartë informacionin e ri. Nxënësit e tjerë nënvizojnë çështjet kryesore
dhe ato që nuk i kuptojnë.
Mësuesi/ja shkruan përmbledhtazi në dërrasë çështjet kryesore të informacionit të ri mbi lirikën popullore.
Lirika popullore
Këngët Ninullat Këngët e Vajet Lirika e Lirika

kalendarike dasmës dashurisë shoqërore
Këngët e Këngët e
mërgimit punës
134
Lirika popullore shqipe, si njëra prej formave më të përhapura dhe më të kultivuara të krijimtarisë gojore dhe e
lidhur ngushtë me këngën, ka përcjellë jetën shqiptare në të gjitha situatat e saj. Lirika popullore është e lidhur me
ritin, nëpërmjet të cilit ndërtohet marrëdhënia e njeriut me natyrën, jetën, vdekjen, dashurinë, besimin, punën etj.
Këngët kalendarike
Sa i përket raportit të njeriut tonë me natyrën, lirika popullore njeh këngët kalendarike apo të motmotit, të cilat
ndërlidhen me festimet pagane, që poetizojnë fenomenet dhe ciklet e natyrës të ndërthurura me bindjet dhe besimet
e vjetra.
Ninullat
Nëpër të gjitha trevat shqiptare, formë e ritualit, si dhe e sinkretizimit lirik popullor është ninulla shqipe, e cila
ndërlidhet me zakonet e lindjes dhe rritjes së shëndetshme të fëmijëve.
Këngët e dasmës
Ndërkaq, ritet e dasmës përcjellin zakonet e martesës, që nga fejesa e deri te java e dasmës, me motive
të dallueshme për nusen dhe dhëndrin.
Vajet
Lirika popullore shqipe, në botën e saj ka ruajtur edhe vajet apo vajtimin, si shenjë të pikëllimit nga vdekja. Vajet
popullore për vdekjen, si shprehje e emocionit të fuqishëm për humbjen njerëzore, janë të njohura edhe në
traditat folkloristike të kulturave të tjera.
Lirika shoqërore
Këngët e mërgimit
Lirika shoqërore përmban edhe motivin e mërgimit apo të kurbetit, ku mallkohet ikja në dheun e huaj, pastaj këngët
e nizamëve, ku vajtohet dërgimi i të rinjve në ushtritë e huaja…
Këngët e punës
Lirika shoqërore kap edhe përmasën e përditshmërisë, duke trajtuar ritet e punës, të cilat përmbajnë poetizime
të bukura të zanateve dhe të kulturës tradicionale shqipe, e cila në të shumtën ndërlidhet me jetën e fshatit.
Lirika e dashurisë
Një vend të veçantë në lirikën popullore shqipe zë lirika e dashurisë. Duke u motivuar nga ndjenjat e pastra dhe
duke u lartësuar nga bukuria e femrës shqiptare, krijuesi i lirikës popullore të dashurisë realizon format më të arrira
të shprehësisë artistike.
Figurat themelore në këto këngë janë: epiteti, krahasimi, metafora, hiperbola etj. Të formësuara në tetërrokëshin
popullor, këto krijime shenjojnë ndjenja të fuqishme, të kushtëzuara nga rrethanat e jetës konservatore, por
edhe nga kontrastet e shumta me kodet dhe ligjësitë e jetës shqiptare.
Punë në grupe
Mësuesi/ja e ndan klasën në tri grupe të mëdha.
Grupi 1. Ushtrimi 1/a. Llojet e këngëve popullore.
Grupi 2. Ushtrimi 2/a. Ndaluni te përsëritjet që hasen në lirikat e dhëna si shembuj në tekst. Cili është
qëllimi i përdorimit të tyre? Çfarë forcojnë ato?
Grupi 3. Veçon nga një tipar thelbësor të këngëve kalendarike, ninullave, këngëve të dasmës,
vajeve, këngëve të mërgimit dhe këngëve të punës.
Përforcimi: Punë në dyshe

Nxënësit do të punojnë me shokun e bankës ushtrimin 3/a, në faqen 99.
Gjej disa vargje ku shprehet dhimbja e poetit popullor. Pse në lloje të ndryshme poezish ajo ka
forma të ndryshme shprehjeje?
135
Vlerësimi
rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e informacionit shkencor (5-6 nxënës të nivelit bazë
dhe mesatar);
punën në dyshe (2-3 nxënës të nivelit të lartë, të cilët vlerësohen me notë).
Ushtrimi 5/b. Sillni në klasë lloje të ndryshme lirikash.

Tematika: Letërsia gojore shqiptare Situata e të nxënit: Bisedë për bukurinë e
vargut popullor
Tema mësimore: Koment nga lirika popullore e dashurisë
varësisht nga tema mësimore Dashuri
Nxënësi/ja: Xhan
° dallon elementet bazë të lirikës; Vajzë e pamartuar
° përcakton temën dhe motivet; Trim
° përshkruan portretin e vashës; Sy
° komenton ndjenjën e dashurisë së anonimit popullor për
vashën;
° veçon refrenin dhe sqaron vlerën e përsëritjes;
° shpjegon rolin e figurave retorike;
° analizon vargjet nga ana metrike.
Burimet: teksti i nxënësit, e-libri, krijime të ndryshme nga Lidhja me fushat e tjera ose me temat
lirika popullore ndërkurrikulare:
Muzika
Artet figurative
Koreografia
Parashikimi Recitim, bisedë 10 minuta
Ndërtimi i njohurive Lexim me kodim i tekstit, punë në grupe 25 minuta

Parashtrimi: Recitim, bisedë
Në fillim të orës së mësimit nxënësit diskutojnë për detyrën e shtëpisë. Nxënësit kanë sjellë disa lloje
të ndryshme lirikash. Dy nxënës lexojnë detyrën e shtëpisë.
Recitim
Do të recitojë një nxënës (djalë) lirikën popullore të dashurisë në faqen 98.
136
“Syri yt dinaf i zi, të Aman, se më dogje xhanin,

vështron shajtuar, aman, se vajzë e pamartuar-o!
më dogje xhanin, vajzë e Mjekrra jote grop’ e bardhë,
pamartuar-o! Faqja jote si filxhan i shkruar-o,
borë e bardhë, si kartë e aman, se më dogje xhanin,
pashkruar; aman, se më vajzë e pamartuar-o!
dogje xhanin, vajzë e Gusha jote rathë-rathë,
pamartuar-o! Buza jote, hoje me gjerdan mbuluar…!
mjalti, …aman, se me dogje xhanin,
po për të mëlcuar; vajzë e pamartuar-o!”
Bisedë
Mësuesi/ja i nxit nxënësit të bisedojnë me njëri-tjetrin për temën e dashurisë, motivet dhe bukurinë
e vargut të kësaj lirike popullore.
Ndërtimi i njohurive: Lexim me kodim i tekstit, punë në grupe

Lexim me kodim i tekstit
Mësuesi/ja shkruan në dërrasë vargje të lirikës së mësipërme, me qëllim që nxënësit të komentojnë rreth tyre.
... Komenti i nxënësit

Portreti i vashës përmes metaforës
Syri yt dinaf i zi,
Roli i metaforës
të vështron shajtuar, Detajet erotike
aman, se më dogje xhanin, - Dashuria e poetit popullor…
vajzë e pamartuar-o! Statusi i saj… e pamartuar
Detaji “aman”… roli etj.
Gusha jote rathë-rathë, Komenti i nxënësit

me gjerdan mbuluar…!
…aman, se me dogje xhanin,
vajzë e pamartuar-o!
Punë në grupe
Grupi 1. Elementet bazë të lirikës.
Grupi 2. Përshkruan përmes detajeve artistike portretin e vashës.
Grupi 3. Komenton ndjenjën e dashurisë së anonimit popullor për vajzën.
Grupi 4. Shpjegon rolin e figurave retorike.
Grupi 5. Analizon vargjet nga ana metrike (8 rrokëshi). Roli i refrenit.

Nxënësit krijojnë një tekst përshkrues ose informues, me temë: Bukuria e vashës shqiptare
Mësuesi/ja mund të ndihmojë nxënës që kanë vështirësi për të krijuar një tekst përshkrues ose informues.
Vlerësimi
Ushtrimi 6/b, në faqen 99.
137

Tematika: Letërsia gojore shqiptar Situata e të nxënit: Bisedë për baladat
Tema mësimore: Balada
varësisht nga tema mësimore Baladë
Nxënësi/ja: Sprovë morale
° përkufizon termin baladë; Elemente lirike
° flet rreth sprovave etike të shfaqura në baladën Kostandini Elemente epike
e Doruntina dhe baladën Ago Ymeri; Dramatikë
° rendit elementet bazë lirike dhe epike nga baladat e
mësipërme;
° shquan elementet dramatike të fabulës së baladës.
Burimet: teksti i nxënësit, e-libri, kënga e Ago Ymerit, Lidhja me fushat e tjera ose me temat
balada e Ago Ymerit dhe balada e Kostandinit dhe ndërkurrikulare:
Doruntinës Artet figurative
Muzika
Struktura: PNP Metoda, teknika dhe veprimtari Koha
Parashikimi Dëgjim i drejtuar, bisedë 10 minuta
Ndërtimi i njohurive Lexim shprehës, punë me panele, 25 minuta
punë me grupe
Përforcimi i njohurive Punë në dyshe, plotësimi i skedës 10 minuta

Parashtrimi: Dëgjim i drejtuar, bisedë
Në fillim të orës së mësimit nxënësit diskutojnë për detyrën e shtëpisë. Një nxënës lexon detyrën.
Dëgjim i drejtuar
Nxënësit do të dëgjojnë këngën e Ago Ymerit dhe diskutojnë me njëri-tjetrin për të.
Bisedë
Duke marrë shkas nga kënga, ata kujtojnë fabulën e baladës Ago Ymeri dhe bisedojnë rreth saj.
Ndërtimi i njohurive: Lexim shprehës, punë me panele, punë me

grupe Lexim shprehës
Mësuesi/ja i orienton nxënësit të lexojnë informacionin e ri dhe të nënvizojnë çështje që atyre u
duken interesante, ose që nuk i kuptojnë.
Dy nxënës të nivelit të lartë do të shkruajnë në dërrasë çështjet kryesore, më pas, të dy
shprehin mendimet e tyre për baladat.
Balada
Balada është një formë e veçantë e letërsisë gojore, në të cilën janë të përziera elementet epike e dramatike
me ato lirike.
138
Thelbi autokton
Baladat shqiptare njohin shumë variante të brendshme: zakonisht ka variante veriore e jugore, por edhe variantet arbëreshe.
Sprovimi etik dhe dramaciteti.
Punë me panele
Mësuesi/ja e ndan klasën në dy panele. Në çdo bankë shpërndan nga një fragment të baladës Kostandini e
Doruntina dhe të baladës Ago Ymeri (nxënësit do të punojnë rubrikën “Diskutim”, në faqen 102).
Paneli I. Balada Kostandini e Doruntina
Paneli II. Balada Ago Ymeri
Secili panel i nxënësve ndahet në grupe më të vogla për të studiuar tekstet.
Punë në grupe
Grupet e panelit I: Balada Konstandini e Doruntina.
Grupi 1. Realja dhe fantastikja.
Grupi 2. Fabula dhe dramaciteti.
Grupi 3. Elementet bazë lirike dhe epike.
Grupi 4. Sprova morale dhe etike. Tema dhe motivet.
Grupi 5. Figurat artistike.
Grupet e panelit II: balada Ago Ymeri
Grupi 1. Realja dhe fantastikja.

Grupi 2. Fabula dhe dramaciteti.
Grupi 3. Elementet bazë lirike dhe epike.
Grupi 4. Sprova morale dhe etike. Tema dhe motivet.
Grupi 5. Figurat artistike.
Përforcimi: Punë në dyshe, plotësimi i skedës
Punë në dyshe, plotësimi i skedës

Nxënësit punojnë në dyshe me shokun e bankës për të plotësuar skedën e baladës.
Skeda e baladës
Skeda e baladës
Autori: anonim
Struktura: _________________________________________________
Tema, motivet, mesazhi:______________________________________
Personazhet: ______________________________________________
Hapësira: _________________________________________________
Koha: ___________________________________________________
Figuracioni: _______________________________________________
Elementet reale dhe fantastike: ________________________________
Sprovimi etik dhe dramaciteti:__________________________________
Elementet lirike dhe epike: ____________________________________
Vlerësimi
mesatar);
punën në dyshe(3-4 nxënës të nivelit të lartë, të cilët vlerësohen me notë).
ushtrimi 3/a, në faqen 102 (nxënës të nivelit të lartë);
ushtrimi 5/b, në faqen 102 (nxënës të nivelit të ulët dhe mesatar).
139
Fusha: Gjuhët dhe Lënda: Letërsi Shkalla: V Klasa: XI

komunikimi
Eposet në mesjetë Nxënësi/ja njihet me krijimet më të hershme
Tema mësimore: dhe ndërgjegjësohet për origjinën e letërsisë,
Eposi europian dhe ai ballkanik (ora 1) që i ka themelet në popull. Në këtë mënyrë

mëson edhe origjinën e vet kulturore.
varësisht temës mësimore: Epos
Nxënësi/ja: Mesjetë
• diskuton në grup në mënyrë konstruktive, duke Epos kombëtar
dhënë dhe marrë informacion mbi temën; Poemë kalorësiake
• fiton aftësitë e nevojshme për të kuptuar natyrën e
letërsisë.
teksti i letërsisë, fjalor mitologjik, enciklopedi, foto, ndërkurrikulare:
kompjuter, tabelë, shkumës etj. gjuhë shqipe dhe gjuhë e huaj, arte, histori,
TIK
Stuhi mendimesh, metoda e bashkëbisedimit, lexim i drejtuar, punë e pavarur, detyrë hulumtuese
Parashikimi: Pema e mendimeve
Në fillim të orës së mësimit, nxënësit mund të punojnë në mënyrë individuale, ose në dyshe,
duke i hedhur të gjitha idetë dhe njohuritë që kanë në lidhje me eposet; më pas, duke i
shkëmbyer me shokun ose anëtarët e tjerë të grupit. Mësuesi/ja i hedh të gjitha idetë në dërrasën
e zezë. Ndërsa dëgjojnë mendimet e shokëve, nxënësve mund t’u kujtohen gjëra të tjera, ose
mund t’u shtohet informacion i ri në kujtesën e tyre.
lidhet me u kushtohet
lashtësinë heronjve
që ka të bëjë
me popullin
Eposi
Ndërtimi i njohurive: Metoda e bashkëbisedimit, lexim i drejtuar

Pasi kemi mbledhur informacionet e njohura mbi tematikën e orës së mësimit, vazhdojmë të
ndërtojmë njohuritë e reja mbi hapësirat kohore (historike dhe letrare), lindjen dhe zhvillimet e
eposeve.
Mesjeta ose Koha e mesme (shek. V-XV).
1469 - Gj. Andrea e përdori termin për herë të parë në kuptimin e modernes
Shek XVII - eruditët gjermanë ndanë historinë në tri epoka: Antikitet, Mesjetë, Kohëra moderne
Shek XIX - termi Mesjetë merr kuptim negativ (epoka e obskurantizmit dhe e barbarive)
Në Mesjetë krijimet patën karakter

kolektiv. Lindën:
• Eposet
• Poemat kalorësiake
• Poema alegorike
140
Dy të parat patën karakter epik, kurse poema alegorike ishte një formë poetike e ndërmjetme.
Eposet kombëtare janë pararoja e letërsive kombëtare, sikundër antikiteti grek pati si zanafillë
eposin homerik.
Karakteristikat e poemave epike: - poema të gjata epike
figurativisht pasqyrojnë vështirësitë e lindjes së kombeve
luftëra dhe beteja
heronj mitikë
Eposet më të rëndësishme europiane janë:
Këngët e Rolandit (eposi francez)
Këngët e Sidit (eposi spanjoll)
Kënga e Nibelungëve (eposi gjerman)
Cikli epik greko-bizantin “Digenis Akritas”
Cikli i këngëve të Mujit dhe Halilit, agallarë të Jutbinës
Lexim i drejtuar
Nëpërmjet kësaj teknike nxënësit bëhen të gjithë pjesëmarrës në orën e mësimit. Lexojmë me
kujdes vargjet e përshkrimit të vdekjes së Rolandit, shkëputur nga eposi “Këngët e Rolandit”.
Përforcimi i njohurive: Metoda e bashkëbisedimit

Diskutoni duke arsyetuar.
Punojmë me pikën 3, faqe 104.
Nxënësit dallojnë veçoritë e heroizmit epik te fragmenti që lexuan dhe i diskutojnë ato në klasë,
duke shkruar në dërrasën e zezë veçoritë më tipike.
Vlerësimi
Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim diagnostikues, me qëllim identifikimin e
njohurive paraprake, interesave apo aftësive që kanë nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit.
Detyra dhe punë e pavarur
Punë e pavarur
Kthejeni fragmentin e mësipërm në një prozë poetike.
Hulumtim
Kërkoni dhe veçoni studime në lidhje me Ciklin e Kreshnikëve (p.sh., referojuni studiuesit shqiptar Eqerem
Çabej në lidhje me këtë temë).

Eposet në mesjetë Nxënësi/ja njihet me krijimet më të hershme dhe ndërgje-
Tema mësimore: gjësohet për origjinën e letërsisë, që i ka themelet në popull.
Eposi shqiptar (ora 2) Në këtë mënyrë mëson edhe origjinën e vet kulturore.

varësisht temës mësimore: Epizmi
Nxënësi/ja: Legjendariteti
• diskuton në grup në mënyrë konstruktive, duke Karakter heroik
dhënë dhe marrë informacion mbi temën; Zana
• fiton aftësitë e nevojshme për të kuptuar natyrën Orë
e letërsisë dhe në veçanti atë të eposit shqiptar; Shtojzovalle
• përshkruan origjinën dhe përmbajtjen e eposit
kombëtar dhe vlerëson rëndësinë historike e
kulturore të tij.
141
Burimet: Lidhja me fushat e tjera ose me

teksti i letërsisë, fjalor mitologjik, enciklopedi, foto, temat ndërkurrikulare:
kompjuter, tabelë, shkumës etj. gjuhë shqipe dhe gjuhë e huaj, arte, histori, TIK
Stuhi mendimesh, pema e mendimeve, metoda e bashkëbisedimit, lexim i drejtuar, punë e pavarur,
detyrë hulumtuese
Nxënësit mund të punojnë në mënyrë individuale, vepër kolektive
ose në dyshe, duke i hedhur të gjitha idetë që kanë lidhje e moçme
me eposin shqiptar; më pas, duke i shkëmbyer me
shokun ose anëtarët e tjerë të grupit. Mësuesi i hedh baza historike letërsi gojore
të gjitha idetë në dërrasën e zezë. Duke dëgjuar Eposi shqiptar
mendimet e shokëve, nxënësve mund t’u kujtohen
gjëra të tjera, ose mund t’u shtohet informacion i ri identifikon
baza
në kujtesën e tyre. Këtu zë vend edhe kontrolli i një qytetërim të
mitologjike
detyrave të dhëna orën e kaluar. lashtë
Kujtojmë duke bashkëbiseduar dhe duke ndërtuar hartën e mendimeve mbi folklorin shqiptar dhe ndarjen
e tij në lloje. Specifike është përcaktimi i vendit që zë epika legjendare.
Tiparet kryesore të eposit:
Epizmi
Legjendariteti
Karakteri heroik
Ndërtimi i njohurive: Metoda e kllasterit

konteksti letrar
Në këtë etapë të orës mësimore, nxënësve u kërkohet
të lexojnë hap pas hapi, në mënyrë individuale, Temat kryesore:
në tekstin e letërsisë X informacionin e dhënë mbi Lufta për mbrojtjen e trojeve nga të huajt
epikën tonë legjendare, ose ndryshe Lufta për mbrojtjen e nderit
Eposin e kreshnikëve. Duke plotësuar pemën e mendimit, Kulti i jetës së lirë të individit dhe
nxënësit nxjerrin veçoritë e eposit shqiptar. pavarësisë së kolektivitetit
Heronj kryesorë (vëllezërit Muji dhe Halili)
konteksti historik dhe heronj virtualë e fantastikë ,si: Orët e
malave, Zanat dhe Shtojzovallet
Konflikti mes shqiptarëve dhe sllavëve
Ngjarja ndërtohet nëpërmjet
të jugut (dyndjet sllave në Ballkan)
rrëfimit, përshkrimit, figuracionit
Përdorimi i toponimeve e bën Krijimi merr frymë nga trinomi:
ngjarjen konkrete (Jutbina- dikur me krijues i panjohur
popullsi iliro-shqiptare, sot një qytet rapsodi (interpretuesi i këngës)
i vogël në Kroaci dëgjuesi ose lexuesi
Ligjërim i pastër letrar (i trilluar,
I përhapur në zonat veriore të
i mbështetur te fantastikja)
Shqipërisë dhe Kosovës me formë 10-rrokëshin e bardhë të
pasur me theks ritmik.
Figuracion i mbështetur te
hiperbola, epiteti, krahasimi
142

Në këtë etapë të orës së mësimit, për të parë arritjet e nxënësve, punojmë me rubrikën “Diskutoni dhe
arsyetoni”, në faqen 109 të tekstit.
Vlerësimi
njohurive paraprake, interesave apo aftësive që kanë nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë
mësimit.

Lexojmë fragmentet e dhëna në tekst, faqe 107, dhe përpiqemi të dallojmë figurat mbizotëruese të
hiperbolës, epitetit dhe krahasimit, duke i konkretizuar.
Hulumtoni në internet të dhëna mbi “Kangët kreshnike” (nga studiues shqiptarë dhe të huaj).

Eposet në mesjetë Nxënësi zbulon kënaqësinë e të lexuarit dhe bëhet
i vetëdijshëm për shumëllojshmërinë e perceptimit
të botës, duke e vlerësuar letërsinë si mjet kyç për
Tema mësimore:
të pasuruar botën emocionale, për të zhvilluar
Koment “Fuqia e Mujit” (ora 3)
imagjinatën dhe të menduarit kritik.
fushës, varësisht temës mësimore: Elementi fantastik
Nxënësi/ja: Elementi realist
• fiton aftësitë e duhura për të zbërthyer Orët dhe Shtojzovallet
teknikat letrare të përdorura në vepër; Sinkretizmi
interpreton fragmente letrare;
zbulon kënaqësinë e të lexuarit dhe bëhet
i vetëdijshëm për perceptimin e botës;
gjykon mbi vlerat estetike të gjuhës letrare.
teksti i letërsisë, fjalor mitologjik, enciklopedi, foto, ndërkurrikulare:
kompjuter, tabelë, shkumës etj. gjuhë shqipe dhe gjuhë e huaj, arte, histori
Metoda e bashkëbisedimit, lexim i drejtuar, punë në grupe, ditari dypjesësh
Parashikimi: Metoda e bashkëbisedimit

Procesi i mësimit fillon me kontrollin e detyrave të dhëna herën e kaluar, të cilat i paraqesin disa prej nxënësve.
Kjo bëhet në formë bashkëbisedimi, me qëllim që nxënësit të japin dhe të marrin prej njëri-tjetrit.
Ndërtimi i njohurive: Lexim i drejtuar, punë në grupe
143
Lexim i drejtuar
Mësuesi/ja lexon bukur fragmentin e shkëputur nga Cikli i Kreshnikëve.
“Fuqia e Mujit” (ky moment shoqërohet edhe me ndërtimin e fjalorit për fjalët e reja apo dialektore të
përdorura në tekst).
Punohet me veçoritë e eposit, duke i dalluar dhe konkretizuar në fragment. Për të realizuar këtë
objektiv, mësuesi/ja e ndan klasën në tri grupe.
Çdo grup do të sjellë shembuj dhe vargje për të konkretizuar veçoritë e eposit.
Grupi I. Koha, hapësira, veprimi, heronjtë.
Grupi II. Forma, mitologjia (kujto informacionin mbi mitologjinë shqiptare).
Grupi III. Sinkretizmi – veçoritë e eposit shqiptar, dallimi nga ai boshnjak, serb.
Çdo grup i shkruan të dhënat në një letër format dhe përfaqësuesi i tyre jep shpjegime para klasës.
Dalloni në tekst ndikimin pagan dhe besimin në Zot të shqiptarëve.
Për këtë punoni me rubrikën “Reflektoni për kuptimin”.
Dalloni në tekst kultin e lirisë së individit, kultin e heroit epik dhe moralin
popullor nëpërmjet ditarit dypjesësh.
Kulti i lirisë Vargjet Komenti i nxënësit

Kulti i heroit Vargjet Komenti i nxënësit
Morali popullor Vargjet Komenti i nxënësit
Përforcimi i njohurive: Punë në grup

Punë e pavarur, e organizuar në dy grupe të mëdha.
Grupi 1. Punon me rubrikën “Reflektoni për strukturën”.
Grupi 2. Punon me rubrikën “Reflektoni për gjuhën dhe stilin”.
Vlerësimi
Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim diagnostikues, me qëllim identifikimin
e njohurive paraprake, interesave apo aftësive që kanë nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar
gjatë mësimit. Për disa nxënës, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhduar me gojë, duke bërë
edhe shënime specifike për nivelet e të nxënit. Nxënësit nxiten për të realizuar punë cilësore, me
qëllim plotësimin e dosjes së tyre dhe vlerësimin e saj nga mësuesi/ja.
Zgjidhni katër vargje që ju pëlqejnë në poemë dhe zbërtheni strukturën metrike sipas
modelit të dhënë në tekst tek ushtrimi 19, faqe 115.
Shkruani një përshkrim të Mujit si heroi mitik i eposit shqiptar.
Bëni një krahasim argumentues midis figurave mitike: Akili dhe Muji. (Detyrë e nivelit të lartë).

Tematika: Nga Mesjeta në Rilindje, 5 orë Situata e të nxënit:
Nxënësi njeh dhe ndërton kuptimin e duhur mbi
Tema mësimore: konceptet letrare dhe historike, duke perceptuar
Dante Aligeri, prijësi i Rilindjes (ora 1) edhe zhvillimin hap pas hapi të letërsisë.
144

varësisht temës mësimore: Mesjetë
Nxënësi/-ja: Rilindje
• diskuton në grup në mënyrë konstruktive, duke Poemë alegorike
dhënë dhe marrë informacion mbi temën; Komedi
• përshkruan momentet kyçe të jetës së Aligerit, Hyjnore
duke veçuar veprat kryesore; Bosht personal
• fiton aftësitë e nevojshme për të kuptuar natyrën Bosht politik
e letërsisë dhe, në veçanti, klasifikimin e saj në
periudha të ndryshme letrare dhe historike.
teksti i letërsisë, fjalor i gjuhës shqipe, enciklopedi, foto, ndërkurrikulare:
kompjuter, tabelë, shkumës, fletore etj. gjuhë shqipe dhe gjuhë e huaj, arte, histori
Pema e mendimeve, bashkëbisedim, Di/Dua të di/ Mësova, pesëvargëshi, punë e pavarur
Parashikimi: Pema e mendimeve
Në fillim të kësaj ore mësimi, nëpërmjet teknikës së bashkëbisedimit dhe pemës së mendimeve, kujtojmë
dhe ndërtojmë informacione.
tiparet
Mesjeta
Format letrare poema alegorike
Ndërtimi i njohurive: Pema e mendimeve, Di/ Duatë di/ Mësova

Në këtë moment të orës plotësohet pema e mendimeve me informacione ndërlëndore (kryesisht
nga lënda e historisë).
Mesjeta Rilindje - ndodhën ndryshime të mëdha:
Politike
Kulturore
• Letrare lulëzoi poema alegorike ngjarjet
personazhet mbartin shumë kuptime
përjetimet
Nëpërmjet bashkëbisedimit ndërtojmë njohuritë e reja mbi Danten dhe aktivitetin e tij, duke vjelë
informacione të njohura prej nxënësve dhe duke plotësuar informacionet e reja prej mësueses
nëpërmjet metodës Di/ Dua të di/ Mësova.
Di Dua të di Mësova
Dante Aligeri – lindi në vitin 1265 në Firence dhe vdiq në Ravenë, më 1321.
Në jetën e tij pati dy momente kulmore:
I pari personal: takimi me Beatriçen, e cila më vonë do të mishëronte për të bukurinë hyjnore.
I dyti politik: kur pushtetin e morën kundërshtarët e tij politikë, të cilët e dënuan me syrgjyn të
përjetshëm (nëse kthehej në Firence do të digjej i gjallë në turrën e druve bashkë me të bijën).
Veprat:
“Jeta e re”, vargje lirike shoqëruar me komente në prozë.
“Rima”, vëllim poetik me poezi të rinisë dhe të mërgimit.
145
“Monarkia”, traktat politiko-shoqëror, ku Dante shfaq aspiratat për një politikë të re.
Vepra të papërfunduara:
“Mbi gjuhën vulgare”, drejtuar eruditëve të kohës, që mbronin latinishten.
“Gostia”, enciklopedi.
“Komedia hyjnore”, monumenti letrar i epokës (1308-1321).
era e re e
letërsisë
europiane
përbën bazën e udhëtim në
italishtes letrare përtejbotë
Komedia
hyjnore
vepra me kalohet nga
strukturën më tmerri te
simetrike vepra me mrekullia
subjektin më të
plotë
Përforcimi i njohurive: Pesëvargëshi
Shpjegoni me anë të metodës së “pesëvargëshit” titullin e veprës.
Pesëvargëshi është një poemë që kërkon sintetizimin e informacionit dhe të materialeve në një shprehje
të saktë, e cila përshkruan apo reflekton idenë kryesore të një teme të caktuar. Pesëvargëshi është një
vjershë me pesë rreshta. Pesëvargëshi rrjedh nga frëngjishtja (Cinquain), që do të thotë diçka e lidhur me
numrin pesë.
Pesëvargëshi ka një strukturë të caktuar:
Rreshti i parë është përshkrimi me një fjalë i temës (zakonisht emër).
Rreshti i dytë është përshkrimi me dy fjalë i temës (dy mbiemra).
Rreshti i tretë përmban tri fjalë, që shprehin veprime të temës (tri folje).
Rreshti i katërt është një fjali me katër fjalë, që shpreh qëndrimin, ndjenjën për temën (fjali).
Rreshti i fundit është një fjalë sinonime, që ripërcakton thelbin e temës (sinonim).
Një model pesëvargëshi:

Vepër
Gjigante, e paarritshme
Kërkon, tregon, thumbon
Vepër gjigante që thumbon vesin tokësor
Kryevepër
Vlerësimi
Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi mund të bëjë një vlerësim diagnostikues, me qëllim identifikimin
edhe shënime specifike për nivelet e të nxënit.

Punë e pavarur
Kujtoni ç’është alegoria.
Detyrë
Shpjegoni duke zbërthyer kuptimisht dhe figurativisht dy sintagmat e titullit “Komedia hyjnore”.
146

Tematika: Nga Mesjeta në Rilindje, 5 orë Situata e të nxënit:
Nxënësi kupton se si përvojat letrare ndikojnë duke
Tema mësimore: ndërtuar përvoja personale, vlera dhe qëndrime
Komedia hyjnore – Analizë (ora 2) që vlejnë më vonë në perceptimin e botës. Kështu,
nxënësi ndërton rrugën e tij drejt pastrimit shpirtëror.
fushës, varësisht temës mësimore: Komedi hyjnore
Nxënësi/-ja: Ferr
• diskuton rreth vlerave, strukturës, filozofisë Purgator
dhe rëndësisë së “Komedisë hyjnore”; Parajsë
• ofron argumente për zhvillimet aktuale Simbolikë
lidhur me temën; Alegori
• diskuton në grup në mënyrë konstruktive Kantikë
duke dhënë dhe marrë informacion mbi Bosht intelektual i poemës
temën. Bosht shpirtëror i poemës etj.
teksti i letërsisë, fjalor i shqipes, enciklopedi, foto, ndërkurrikulare:
kompjuter, tabelë, shkumës, fletore etj. gjuhë shqipe dhe gjuhë e huaj, arte, histori, matematikë

Metoda e bashkëbisedimit, metoda e Kllasterit, punë me grupe, hulumtim, lexim i drejtuar, punë
krijuese (ese)

Në fillim të kësaj ore mësimi, mësuesi mund të fillojë me kontrollin e detyrave që u janë dhënë nxënësve
orën e kaluar. Disa nxënës me nivele të ndryshme të nxëni lexojnë pesëvargëshat e tyre. Në këtë
mënyrë, të gjithë nxënësit mund të përfitojnë nga njëri-tjetri, sepse çdokush ka fantazitë e veta.
Në vazhdim, mësuesi kërkon nga një nxënës që të pasqyrojë në dërrasën e zezë karakteristikat e
“Komedisë hyjnore” dhe të përpiqet t’i zbërthejë ato.
Ndërtimi i njohurive: Metoda e kllasterit

Për të ndërtuar njohuritë e reja, në këtë fazë të orës së mësimit mësuesi/ja duhet t’i pyesë nxënësit se
kush e ka lexuar veprën. Ata do të bëhen pjesëmarrës aktivë në ndërtimin e njohurive të reja. Nëpërmjet
metodës së Kllasterit ndërtojmë analizën e veprës:
Kjo vepër pasqyron aspiratën e poetit, njeriut të çliruar nga mëkati për të shkruar sa më pastër në botën
tjetër.
Në hartimin e “Komedisë Hyjnore” shihet një plan i caktuar, u jepen rëndësi disa shifrave simbolike.
Vepra është e ndërtuar në 3 pjesë: ferri, purgatori, parajsa. Numri 3 simbolizon treshin mistik (ati, biri,
shpirti i shenjtë). Secila pjesë e poemës së Dantes përbëhet nga 33 këngë, numër që simbolizon vitet që
Krishti jetoi mbi tokë.
Përveç 99 këngëve, vepra ka edhe 1 këngë hyrëse, e cila shërben si parathënie dhe kështu poema bëhet
e plotë me 100 këngë, numër që është shumëfishi i 10. Numri 10 konsiderohet si numri i bukur
1+2+3+4=10. Udhëtimi zgjat 7 ditë, aq sa edhe Zotit iu deshën për të krijuar botën.
Simbolika të tjera të veprës:
147
Pyll i dendur- simbol i jetës mëkatare.

Pantera- simbol i epsheve njerëzore.
Ujkonja – simbol i lakmisë.
“Komedia Hyjnore” është një shembull ku harmonia më e plotë mbretëron mes formës dhe përmbajtjes.
Dante këtë vepër e quajti vetëm “Komedi”, sepse komedia kishte kuptimin e një vepre që fillon me tmerr
dhe mbaron me gëzim. Adhuruesit e Dantes i shtuan epitetin “hyjnore”, si shprehje lavdërimi dhe
admirimi. Me këtë udhëtim simbolik, që nis nga qenia më e ulët njerëzore e mbërrin te qenia më e lartë,
Zoti, Dante realizon subjektin më të plotë që mund të ketë menduar gjenia poeti kenjerëzore.
Parajsa
Ferri E mrekullueshme, me stil lirik, Purgatori
Kantika më njerëzore me stil ton të butë Të mrekullon me patetikën e
tragjik dhe ton të ashpër melankolisë, trishtim fisnik, toni
Dallohetpërpërsosmëri Komedia hyjnore i përvuajtshëm
3 kronikat kanë lidhje Dallohet për përsosmëri

simetrie si tre poema të
papërfunduara
Subjekti
Kur Dante arriti në gjysmën e jetës, rastësisht u gjend në një pyll të errët, nga i cili pati një kujtim të
tmerrshëm, që i mbeti në mendje përgjithmonë. Ai u end nëpër pyll gjithë natën, sepse kishte humbur
rrugën. Në mëngjes, para tij ngrihet një kodër, e cila ndriçohej nga rrezet e arta të diellit. Ai merr guximin
nga kjo pamje dhe pas tmerrit të natës fillon të ngjitet nga maja e kodrës, por përpara tij doli një panterë
me një lëkurë të bukur lara-lara. Pas kësaj atij i turret një luan i furishëm me ulërima të forta. Pas luanit i
shfaqet një ujkonjë e ligë dhe e uritur, që i ka zënë rrugën. I tmerruar, ai u nis për në pyllin e errët. Në
këtë çast shfaqet Virgjili, të cilit Dante i lutet ta ndihmojë dhe ta shpëtojë. Virgjili i premton ta nxjerrë nga
kjo gjendje, duke i thënë se duhet të kalojë në mbretërinë e vuajtjeve, pastaj në Purgator dhe më vonë do
të shihte Parajsën. Virgjili i thotë se ka ardhur në ndihmë i këshilluar nga Beatriçja. Të dy hyjnë në derën
e ferrit, aty ku gjenden shpirtrat e njerëzve që kanë bërë mëkate dhe për ta s’ka mëshirë. Dëgjohen
rënkime dhe vajtime. Pasi kalojnë lumin e nëndheshëm, “Akerontin”, hyjnë në rrethin e parë të ferrit.
Dante ferrin e përfytyron si një kon të thyer, me një majë nga qendra e dheut, që ndahet në 9 rrathë, që
sa vijnë e ngushtohen, duke shkuar sa më poshtë.
Tri kategoritë e personazheve:

Realë, bashkëkohës me Danten (Beatriçja, Paola Malatesta, Françeska da Polenta, kont Ugolini,
kryepiskop Ruxheri.
Historikë, mitologjikë (Virgjili, Helena, Kleopatra, Penelopa, Paridi, Zeusi etj.)
Biblikë (Krishti, Moisiu, Juda, djalli)

Vepra ka dy boshte :
Intelektual (Virgjili)
Shpirtëror (Beatriçja)
Diskutojmë në klasë mbi ndikimin që pati secili bosht te Dante, madje edhe në vepër.
148
Vlerësimi
njohurive paraprake, interesave apo aftësive që kanë nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit.
Hulumtim
Dalloni edhe simbolika të tjera të përdorura në vepër.
Lexim i drejtuar
Lexoni fragmentin e shkëputur nga kënga III, Ferri.
Detyrë specifike
Për nxënës me nivel të lartë të nxëni:
Njeriu duhet të jetë i përgatitur mirë për çdo hap në jetë dhe për këtë më përpara duhet të luftojë
rreptësisht me veten dhe ambiciet e tij. Kjo ide është krejt moderne dhe progresive. Mesazhi
i poemës së Dantes i jep një rëndësi të pavdekshme dhe një karakter njerëzor dhe universal veprës
“Komedia hyjnore”.
Ndërtoni një ese argumentuese me këtë temë.

Nga Mesjeta në Rilindje, 5 orë Nxënësi zbulon kënaqësinë e të
lexuarit dhe bëhet i vetëdijshëm për
shumëllojshmërinë e perceptimit të
Tema mësimore: botës, duke e vlerësuar letërsinë si mjet
Koment, “Portat e ferrit” (ora 3) kyç për të pasuruar botën emocionale,
për të zhvilluar imagjinatën dhe të
menduarit kritik.
1. Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit:
varësisht temës mësimore: Komedia hyjnore
Nxënësi/-ja: Portat e ferrit
• fiton aftësi për të kuptuar fragmentin “Portat e Ferrit” Tercinë
dhe për të zbërthyer mekanizmin e brendshëm të Treshi mistik
• zgjeron njohuritë mbi ndërtimin e vargjeve dhe të
strofave;
• demonstron shkathtësitë e fituara gjatë komentit të
fragmentit;
• vështron tablo dhe përshkruan përjetimin e tij me anë
të llojeve të ndryshme të artit.
teksti i letërsisë, fjalor i shqipes, enciklopedi, foto, kompjuter,
ndërkurrikulare:
tabelë, shkumës, fletore etj. gjuhë shqipe dhe gjuhë e huaj, arte,
histori
TIK
Pema e mendimeve, metoda e bashkëbisedimit, diskutim i hapur, punë me grupe, lexim i drejtuar
149
Parashikimi: Metoda e kllasterit/ Pema e mendimeve

Në fillim të kësaj ore mësimi, nëpërmjet metodës së Kllasterit, ndërtojmë pemën e mendimeve
mbi simbolikën e përdorur te “Komedia hyjnore”:
Pylli i errët - simbolizon rrugën e jetës, mundimet, pendimet.
Kodra (që ka majën e shndritshme) - tregon një rrugë të drejtë, që të shpie te trilogjia.
Tri shtazët e egra - simbol i pasioneve njerëzore.
Pantera – përfaqëson epshin, nga njëra anë e frikëson autorin, por edhe e tërheq atë.
Luani - përfaqëson madhështinë.
Ujkonja - përfaqëson koprracinë, pangopësinë.
Virgjili - është simbol i gjykimit dhe diturisë (bëhet udhërrëfyes i Dantes në
botën e përtejme).
Ferri - është simbol i mëkatit dhe i krimit.
Purgatori - është simbol i pendimit.
Beatriçja - është simbol i hirit hyjnor ose parajsës.
Ndërtimi i njohurive: Diskutimi i hapur, puna me grupe

Në këtë moment të orës së mësimit, nëpërmjet diskutimit të hapur njihemi prej nxënësve me të
kuptuarit e tekstit dhe zbërthimin e fjalëve të reja (nxënësit kanë lexuar më parë fragmentin, shih tek
ora paraardhëse).
Pyetje që ngacmon imagjinatën: - Ç’kuptuat me titullin “Portat e ferrit”, para dhe pas leximit
të fragmentit?
Në vazhdim klasa ndahet në grupe pune, duke u dhënë edhe detyrat përkatëse (punë e drejtuar)
Grupi 1. Detyrat:
Dalloni në fragment vargjet dhe veçoni duke analizuar përdorimin e dy toneve
(paralajmërues dhe kategorik).
Cili është roli i Virgjilit në poemë? Dalloni dhe analizojeni atë në të gjitha këndvështrimet.
Grupi 2. Detyrat:
Gjeni në tekst vargun ku shfaqet lidhja mes Perëndisë dhe Ferrit. Ku mbështetet kjo lidhje?
Zbërtheni kuptimin dantesk të vargut: “Dashnija nuk lejon mosdashuni”.
Grupi 3. Detyrat:
Danteja ndien frikë. Ku duket kjo dhe çfarë tregon?
Ç’mbresë ju lë trokitja në Portën e ferrit?
Grupi 4. Detyrat:
Te tri strofat e para vërejmë përdorimin e germave të mëdha të shtypit. Ç’efekt ka ky përdorim?
Zbuloni nga teksti kuptimet e shumta të tij në aspektin fetar, moral, shoqëror, filozofik.
Grupi 5. Detyrat:
(Kujdes! Në këtë grup, mësuesi mund të bëjë pjesëmarrës ata nxënës, prej të cilëve ka pritshmëri më
të larta sa i përket nivelit të të nxënit).
Punoni me rubrikat: reflektoni për strukturën, gjuhën dhe stilin, në faqen 125 të tekstit
të nxënësit.
Pasi u është lënë një kohë e caktuar grupeve të nxënësve, realizohet diskutimi në klasë mbi detyrat
e çdo grupi. Në fillim diskutohet mbi pyetjen e parë të 4 grupeve të para, pastaj mbi pyetjen 2, në
fund prezanton punën grupi 5.
Lexim i drejtuar
Lexojmë informacione shtesë mbi Pashko Gjeçin, përkthyesin e kësaj vepre madhore.
150
Vlerësimi
Hulumtim
Kërkoni në internet vlerësimet që u janë bërë përkthimeve të Pashko Gjeçit. (Afati pas 2 orësh mësimi).
Detyrë krijuese për të ngacmuar imagjinatën e lirë të nxënësve: pasi të shikoni me vëmendje tablonë ku
paraqitet Virgjili dhe Danteja, përpiquni të përshkruani (ose të pikturoni a të shfaqni imagjinatën në ndonjë
formë tjetër të artit) si e imagjinoni ju ferrin.

Nga Mesjeta në Rilindje, 5 orë Nxënësi zbulon kënaqësinë e të lexuarit dhe bëhet
Tema mësimore: të botës, duke e vlerësuar letërsinë si mjet kyç
Koment “Paolo dhe Françeska” (ora 4) për të pasuruar botën emocionale, për të zhvilluar
fushës, varësisht temës mësimore: Dashni
Nxënësi/-ja: Paolo
• fiton aftësi për të kuptuar fragmentin Françeska
“Paolo dhe Françeska”, si dhe për të Teknikë rrëfimi
zbërthyer mekanizmin e brendshëm të Gjuhë alegorike
zgjeron njohuritë mbi ndërtimin e vargjeve
dhe të strofave;
demonstron shkathtësitë e fituara gjatë
komentit të fragmentit.
kompjuter, tabelë, shkumës, fletore etj. Gjuhë shqipe dhe gjuhë e huaj, arte, histori, TIK
Metoda e bashkëbisedimit, lexim i drejtuar, ditari trepjesësh, punë në grup, shkrim i lirë
151

Në fillim të kësaj ore mësimi na duhet të njihemi me mozaikun artistik të sjellë nga nxënësit, në lidhje me
perceptimin e tyre mbi botën danteske, veçanërisht ferrin. Po ashtu, janë të mirëpritura edhe punime të
tjera të nxënësve, që vijnë duke e kompletuar të gjithë botën e përtejme.
Ndërtimi i njohurive: Leximi i drejtuar, ditari trepjesësh, puna në grup

Pyetje sugjestionuese: - A keni frikë nga ferri? Çfarë do t’i privonit vetes nga jeta tokësore?
Lexim i drejtuar
Nxënësit lexojmë me kujdes fragmentin për disa minuta dhe në vazhdim orientohen nga mësuesja për ta
zbërthyer kuptimisht, si dhe për të bërë interpretimin e tij. Punojmë njëherësh edhe me fjalët e reja për
nxënësit.
Me anë të teknikës së ditarit trepjesësh, mësuesja realizon të kuptuarit e fragmentit. Jepen disa vargje
dhe u lihet kohë nxënësve t’i komentojnë ato, duke plotësuar në tabelë ditarin trepjesësh.
Vargjet Komenti i nxënësve Komenti i mësuesit

“S’paska idhnim ma t’madh,-m’u gjegj tue fsha
Se me mendue për kohët e haresë
N’mjerim e vajë; mësuesi e di këtë gja”
“E rashë, si të kish ra një trup i vdekun”
“Dashnija, n’shpirt fisnik që hyn aq lehtë”
Në vazhdim të orës mësimore do të dallojmë dhe zbërthejmë mjetet gjuhësore dhe teknikat stilistike të
përdoruara në fragment. Për të realizuar këtë mund t’i ndajmë nxënësit në grupe pune, me detyra të
caktuara nga mësuesi.
Dalloni në tekst anaforat e përdorura dhe shpjegoni funksionin e tyre.
Po thirrori “Oh! Mjerim ...” çfarë roli luan në fragment?
Në fragment përdoren disa teknika rrëfimi. Plotësoni tabelën me shembuj dhe shpjegoni pse
duhet kjo shumëllojshmëri teknikash.
Teknika përshkrim dialog dialog monolog ligjëratë e drejtë ligjëratë e zhdrejtë

Vargu
Shpjegimi
Cili është vendi i autorit në këtë rrëfim? Shpjegoni pse Danteja zgjedh këtë rrugë?
Përforcimi i njohurive: Shkrimi i lirë

Në thënien e mëposhtme të Dantes (Banketi, libri III) gjendet gjeneza e “Komedisë Hyjnore”, impulsi i
parë që çoi në ngjizjen e poemës; shtjellojeni më gjerë këtë ide, duke komentuar me shkrim këtë thënie:
“Oh, sa net me radhë, ndërsa qepallat e lodhura të të tjerëve preheshin qetësisht, unë i kalova pa
mbyllur sy duke soditur dashurinë time! E ashtu si flaka që rritet do më në fund të shpërthejë përjashta,
pse e ka të pamundur të rrijë e mbyllur, ashtu më erdhi mua dëshira t’i këndoj dashurisë, sepse nuk e
mbaja dot brenda.”
Kujdes!
Nxënësit nuk i del koha të hedhë të gjitha mendimet në fletore, por kjo le të shërbejë si fillim i punës,
të cilën mund ta përfundojë në shtëpi.
152
Vlerësimi
Shkrim i lirë
Fragmenti “Paolo dhe Françeska” është nga fragmentet më intriguese dhe të diskutuara të krejt veprës.
Shkruani duke argumentuar (ese argumentuese).
Si e shpjegoni faktin që Komedia, poemë kushtuar Dashurisë dhe Perëndisë, i degdis në Ferr të
dashuruarit? A duket i kënaqur Dante nga vuajtja e tyre?

Nga Mesjeta në Rilindje, 5 orë Nxënësi zbulon kënaqësinë e të lexuarit dhe bëhet
Tema mësimore: i vetëdijshëm për shumëllojshmërinë e perceptimit
“Komedia hyjnore” - filozofia danteske dhe gjuha e të botës, duke e vlerësuar letërsinë si mjet kyç për
veprës (ora 5) të pasuruar botën e tij emocionale, për të zhvilluar

fushës, varësisht temës mësimore: Strukturë koncize
Nxënësi/-ja: Filozofi
• fiton aftësi për të kuptuar filozofinë e Alegori danteske
Dantes dhe për të zbërthyer mekanizmin e Formë arkaike e gjuhës
brendshëm të funksionimit të veprës; Koncept estetik
• Përdor njohuritë gjuhësore për të vlerësuar
gjuhën e tekstit letrar;
• zgjeron njohuritë mbi gjuhën e gjallë të
veprës;
• demonstron shkathtësitë e fituara gjatë
komentimit të fragmenteve.
kompjuter, tabelë, shkumës, fletore etj. Gjuhë shqipe dhe gjuhë e huaj, arte, histori, TIK

Metoda e bashkëbisedimit, punë në grup, diskutim i drejtuar, shkrim i lirë, ese

Në fillim të kësaj ore mësimi, nxënësit njihen me temën, e cila kërkon vëmendjen e të gjithëve për të ndërtuar
(ashtu si Danteja veprën e tij) sa më të plotë konceptin filozofik dhe për të studiuar gjuhën arkaike
153
të sjellë nëpërmjet përkthimit.

Duke bashkëbiseduar fillon prezantimi i detyrës të papërfunduar orën e kaluar, mbi atë që është cilësuar
si gjeneza e veprës: impulsi dashuror. Gjithashtu, diskutimi shtrihet edhe mbi detyrat e shtëpisë. Disa prej
detyrave mblidhen për t’u vlerësuar me notë.
Ndërtimi i njohurive: Punë në grupe, diskutimi i drejtuar

Hapi 1. Klasa ndahet në grupe pune, për të komentuar udhëtimin e Dantes dhe filozofinë e veprës me anë të
tryezës së improvizuar “Imazhe danteske”. Komenti dhe diskutimi mund të përqendrohet mbi konceptet
mëposhtme:
Kuptimi direkt i poemës është tregimi i një udhëtimi fantastik në botën e përtejme, që mbaron në
parajsë. Edhe kjo ka kuptimin e saj alegorik. Udhëtimi i Dantes përfaqëson procesin ku shpirti i
njeriut ringjallet. Njeriu, pasi të njohë mëkatin dhe të pastrohet me anë të pendesës, mund të
arrijë përsosmërinë morale.
Shkrimtari i madh Ismail Kadare ka thënë:

“Hapësira dhe koha janë si askund të pafundme në poemën e Dantes. Adhuruesit e tij, duke folur për
gjeografinë danteske, do të theksonin se këto peizazhe të çuditshme ‘nuk janë vende, por gjendje
shpirtërore’. Në të vërtetë, zanafilla e këtij komenti është një letër e famshme e vetë Dantes. Ai përmend
pikërisht fjalën gjendje dhe ne mund të shtojmë se të tria pjesët e poemës së tij, Ferri, Purgatori e
Parajsa, janë “të tria gjendjet tona”, që ne i përjetojmë njëherazi e gjithmonë.”
Udhëtimi i Dantes duhet kuptuar si udhëtim alegorik i kthimit të shpirtit te Zoti. Në qendër të
mendimit të vet filozofik, Danteja vendos raportin e trupit me shpirtin. Kush i vlerëson të mirat e jetës
tokësore më tepër se ç’duhet, bëhet pre e një pasioni a vesi të caktuar, duke prishur kështu brenda vetes
harmoninë që gjendet në unitetin e trupit me shpirtin. Njeriu, për pasojë kthehet nga qenie harmonike, në
qenie e shqyer kontradiktash, ku prirjet e kundërta luftojnë përjetësisht njëra-tjetrën. Pa mohuar
kënaqësitë e jetës tokësore, Danteja i kujton njeriut urtësinë e të jetuarit në mënyrë të virtytshme dhe e
fton të vërë rregull në jetën e tij të hallakatur. Kështu, mbi kuptimin idealist e fetar shtresëzohen kuptime
të fuqishme humaniste të karakterit etiko-moral e social-politik, që Danteja i ilustron në poemë përmes
figurave e heronjve të shumtë nga mitologjia, librat e shenjtë, historia dhe aktualiteti.
Hapi 2. Në orët e mëparshme nxënësit janë udhëzuar për të hulumtuar mbi disa detyra të dhëna, duke
vjelë informacione në internet në lidhje me përkthimin që i është bërë veprës së Dantes. Rendisni disa
personalitete që janë marrë me përkthimin e kësaj vepre.
Sikundër edhe u njohëm në orët e mëparshme, përkthyesi Pashko Gjeçi ka zënë një vend të rëndësishëm
në letrat shqipe me përkthimet e tij, veçanërisht me përkthimin e “Komedisë hyjnore”.
Forma arkaike e gjuhës së përdorur nga Pashko Gjeçi e vesh gjuhën poetike danteske me magjinë e së
shkuarës, duke derdhur në të atë lloj vjetërsie, që e ruajnë si vlerë vetëm krijimet madhore universale.
Veç muzikalitetit të shqipes, që është në gjendje ta sjellë Danten në shqip plot dinjitet, shfaqet vlerësimi
se pasuria e shqipes rrok kohën dhe hapësirën danteske, sikurse gjuhët e lashta që krijuan qytetërimin
botëror.
Nxënësit zgjedhin tri strofa (që u bënë më shumë përshtypje nga leximi i fragmenteve ose i krejt veprës)
dhe përpiqen të vlerësojnë punën e përkthyesit, duke pasur parasysh:
Si e ruan përkthimi rimën?
Si e ruan përkthimi formën arkaike të gjuhës së origjinalit?
A mund të përkthehet kjo vepër me gjuhën e përdorur sot (pra me gjuhën letrare)?
Nëse dini mirë anglisht, krahasoni përkthimet e “Komedisë Hyjnore” nga Henri Longfelou me
përkthimin shqip të P. Gjeçit. Ç’vini re?

Shkruani: Përpiquni që të ktheni në prozë poetike tri strofat, me të cilat punuat më lart.
154
Vlerësimi
njohurive paraprake, interesave apo aftësive që kanë arritur nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar
edhe shënime specifike për nivelet e të nxënit. Për disa të tjerë mund të bëhet edhe vlerësim me shkrim
mbi punët e tyre krijuese. Nxënësit nxiten për të realizuar punë cilësore, me qëllim plotësimin e dosjes së
tyre dhe vlerësimin e saj nga mësuesi/ja.
Ese: “Ku po shkojmë me kaq shumë ligësi?”
Për ndërtimin e kësaj eseje, nxënësit le të kenë parasysh edhe ngjarjet që kanë ndodhur në vitet e fundit
(akte të rënda terroriste, që kanë vrarë njerëz të pafajshëm, madje edhe fëmijë).

Rilindja dhe Humanizmi europian, 5 orë Nxënësi njeh dhe ndërton kuptimin e duhur
mbi konceptet letrare dhe historike, duke
Tema mësimore: perceptuar edhe zhvillimin hap pas hapi të
Letërsia e Rilindjes (ora 1) letërsisë.
varësisht temës mësimore: Rilindje
Nxënësi/ja: Ringjallje
• diskuton në grup në mënyrë konstruktive, duke Humanizëm
dhënë dhe marrë informacion mbi temën; Kryqëzatë
• fiton aftësitë e nevojshme për të kuptuar natyrën Kontekst historik
e letërsisë dhe, në veçanti, klasifikimin e saj në Kontekst letrar
periudha të ndryshme letrare e historike; Periudhë letrare
• vështron tablo dhe përshkruan përjetimin e tij me Gjini dhe lloje
anë të llojeve të ndryshme të artit;
• interpreton karakteristikat e veprave artistike në
periudha dhe kontekste të ndryshme kohore e
kulturore.

Metoda e bashkëbisedimit, stuhi mendimesh, pema e mendimeve, lexim i drejtuar, Diagrami i Venit,
punë në grup, vëzhgim
155

Në fillim të kësaj ore mësimi, mësuesi/ja i njeh nxënësit me temën er e “Letërsia e Rilindjes”.
Nëpërmjet teknikës “Stuhi mendimesh” do të mundohemi të ndërtojmë konceptin e termit
Rilindje. - Ç’ju kujton termi Rilindje?
Më pas shkruajmë në tabelë disa prej mendimeve të nxënësve që do të na shërbejnë për këtë temë.
Rilindje
Ndërtimi i njohurive: Metoda e kllasterit, lexim i drejtuar

Në vazhdim, nëpërmjet teknikës “Pema e mendimeve” ndërtojmë temën e re.
Shtrojmë pyetjet:
Çfarë ju kujtojnë kryqëzatat? (Njihet si një epokë e errët).
Ç’ju kujtohet nga reforma luteriane? (Luteri dhe e reja që solli).
Cila periudhë përfshin epokën e Rilindjes? (këtu zë vend lidhja ndërlëndore mes letërsisë dhe
historisë).
Mesjeta, shekulli XII-XIII (në aspektin historik):
(• Luftërat e brendshme
Kryqëzatat
Shek. XIV, paqe e vazhdueshmeTXII-XIII):
Karakteristikat e Rilindjes:
Shkenca u shkëput prej teologjisë
Ngjallet shpirti kritik
Mendimtarët e artistët:
fiilluan të shkëputen nga feja;
kthyen sytë nga antikiteti;
në qendër të veprimtarisë së tyre vunë njeriun.
Reforma Luteriane (1521)

a) ndarja e kishës në protestante dhe katolike
Rilindja në kontekstin historik b) i hapi rrugë lirisë së besimit
Zbulime të mëdha shkencore në: astronomi, fizikë e matematikë
Zbulimet dhe udhëtimet gjeografike
Themelimi i bibliotekave
− Përkthimi i Biblës dhe i librave të shenjtë në gjuhët kombëtare
Rilindja në kontekstin letrar − shtypshkronjat luajtën rol kyç në botimin e letërsisë antike
për herë të parë u bë botimi origjinal i veprave
Nëpërmjet leximit të drejtuar, nxënësve u kërkohet të lexojnë në tekst “Rilindjen dhe mendimin humanist”.
Plotësojmë në tabelë pemën e mendimeve me veçoritë e Rilindjes.
156
Rilindje = Ringjallje
• U rilind antikiteti, i cili shërbeu si model i përsosur
U ripërtëri letërsia dhe artet
U rilind njeriu në aspektin kulturor dhe shpirtëror
Në qendër të mendimit humanist u vu njeriu dhe shkenca
Mbart karakter human (njerëzor)
Periudhat e Rilindjes
Gjinitë dhe llojet letrare Burimi letrar
P. I - shek XIII-XIV.
• Lirika - soneti • Jeta reale
Përfaqësues: Aligeri, Petrarka
• Epika - proza tregimtare, • Kultura kombëtare
P. II - shek XV. Rivlerësimi i
rrëfenja dhe romani • Historia kombëtare
letërsisë (periudhë pjekurie) Dramatika - tragjedia, komedia
P. III - shek XVI-XVII, kulmi i
Rilindjes. Përfaqësues: Shekspiri,
Servantesi
Përforcimi i njohurive: Metoda e vëzhgimit

Në këtë pikë të mësimit punojmë me rubrikën “Vëzhgoni”, në faqen 130 të tekstit. Nëpërmjet vëzhgimit të
pikturave zbulojmë elementet humaniste mes pikturës së Da Vinçit dhe pikturës së Mikelanxhelos.
Mona Liza Sepie në karton

Portreti i gruas Trupi i burrit
Njeriu me aftësitë e tij mendore dhe fizike
Vlerësimi
mësimit. Për disa nxënës, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhduar me gojë, duke bërë edhe

Lexim i drejtuar
Nxënësit orientohen të lexojnë me vëmendje informacionin e dhënë në tekst mbi F. Petrarkën. Thellohuni
në zbërthimin e poezive: “Nuk gjej paqe” dhe “ Vegimi i Laurës”. Punoni me tekstin.

Rilindja dhe Humanizmi Europian, 5 orë Nxënësi kupton se si përvojat letrare ndikojnë
duke ndërtuar përvoja personale, vlera dhe
Tema mësimore: qëndrime, që vlejnë më vonë në perceptimin e
Servantesi – jeta dhe aktiviteti letrar (ora 2) botës.
157

dhënë dhe marrë informacion mbi temën. Prozë rrëfimtare
• fiton aftësitë e nevojshme për të kuptuar natyrën Rrëfenjë
e letërsisë dhe, në veçanti, klasifikimin e saj në Roman
periudha të ndryshme letrare e historike;
• përshkruan momentet kyçe të jetës së
Servantesit, duke veçuar veprat kryesore;
• diskuton rreth vlerave dhe vendit që zë
Servantesi në historinë e letërsisë.
Metoda e bashkëbisedimit, stuhi mendimesh, pema e mendimeve, lexim i drejtuar, diskutim i
drejtuar, pesëvargësh

Parashikimi: Diskutim i drejtuar
Në fillim të kësaj ore mësimi, nëpërmjet diskutimit të drejtuar kontrollojmë punën e pavarur të nxënësve, të
cilën e kemi dhënë orën e kaluar. Diskutojmë mbi vlerat dhe karakteristikat që mbart Petrarka, duke e
ilustruar punën me vargje të dhëna në tekst.
Ndërtimi i njohurive: Metoda e kllasterit, diskutim, lexim i drejtuar

Për të filluar ndërtimin e njohurive të reja, në këtë fazë të orës mësimore mësuesi/ja kërkon nga nxënësit
të rikujtojnë zhvillimin e gjinive dhe të llojeve letrare përgjatë kësaj periudhe të rëndësishme:
Lirika - soneti
Epika - proza rrëfimtare, rrëfenja dhe romani
Dramatika - tragjedia, komedia
Nëpërmjet leximit të drejtuar, nxënësit nxiten të lexojnë informacionin e dhënë në tekst, lidhur me
zhvillimin e prozës në periudhën e humanizmit dhe më pas ndërtojnë pemën e tyre të mendimeve. Nga
diskutimet e zhvilluara ndërtojmë në tabelë:
Humanizmi
Proza
Rrëfenja – mjeshtër, Bokaçoja me “Dekameronin”
(morali i gënjeshtërt në shoqërinë mesjetare).
Rrëfenja – Çoseri, “Përrallat e Kantërbërit”
(shkrimtar anglez që i hapi udhën Shekspirit).
Roman – Rabëleja (ngrihet kundër institucioneve).
Roman – Servantes, “DonKishoti” (përsosi këtë lloj).
Me anë të teknikës stuhi mendimesh, mësuesi/ja përpiqet të vjelë informacionin e njohur nga nxënësit në
lidhje me jetën dhe veprën e Servantesit.
Kush është Migel Servantesi? Ç’dini ju për veprën e tij?
Migel Servantesi,
Përsosi romanin në Vepra e tij e parë: shkrimtar spanjoll, njeri plot
letërsinë e Rilindjes 4 poezi pasione.
Lindi në vitin 1547
158
Nëpërmjet diskutimit të lirë, mësuesi/ja pyet se sa e njohin nxënësit romanin më të përsosur të

Servantesit, “Don Kishotin”.
Nga nxënësit që e kanë lexuar veprën, mësuesi/ja kërkon të ndërtojnë një tablo të tipareve të saj dhe ta
paraqesin në tabelë.
çdo
Modeli
Ndarja në 2 pjesë Ndarja në kapituj
Roman epope 1. Pjesa e Me qëllim që të
Ka një pikënisje nga parë paraqet marrim frymë
“DonKishoti”-Migel De Servantes
realja dhe historikja parapërgatitjen. pas gjithë atyre
2. Pjesa dytë aventurave dhe të

paraqet Don Kishotin mund ta kuptojmë
ëndërrimtar. më mirë romanin
Romani u botua për të vënë në lojë dhe për të parodizuar romanin kalorësiak
Përforcimi i njohurive: Diskutim i drejtuar

“Në Shqipëri, kjo vepër do të kuptohet më mirë se kudo gjetkë. Se atje tipat e bejlurçinës dhe të laros i
gjejmë në çdo çap... ata përpiqen të përjetësojnë në Shqipëri një gjendje feudale, medievale, prapanike
dhe reaksionare, si atë të Turqisë së vjetër, të vdekur përgjithnjë, se ashtu ua do interesi i klasës, se
ashtu gjejnë punë dhe bukë. Bejlurçinat e larot e Shqipërisë na bëjnë sot të qeshim e të qajmë me
prapavajtjen e tyre, tamam si me Don Kishotin e me Sançon. Dhëntë Zoti të na bëjnë nesër të qeshim
vetëm, se na bënë të qajmë mjaft.”
(Fan Noli)
Diskutoni në klasë rreth kësaj thënieje të Nolit.
Vlerësimi
Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhduar me gojë, me qëllim
identifikimin e njohurive paraprake, interesave apo aftësive që kanë nxënësit në lidhje me tematikën e
trajtuar gjatë mësimit, duke bërë edhe shënime specifike për nivelet e të nxënit.
Japim një shpjegim me anë të pesëvargëshit të këtij titulli.
Kujtoni subjektin e romanit “Don Kishoti”.

Rilindja dhe Humanizmi Europian, 5 orë Nxënësi kupton se si përvojat letrare ndikojnë duke
ndërtuar përvoja personale, vlera dhe qëndrime, që
Tema mësimore:
vlejnë më vonë në perceptimin e botës.
Analizë “Don Kishoti” (ora 3)
159

fushës, varësisht temës mësimore: Roman epope
Nxënësi/ja: Anakronik
• diskuton në grup në mënyrë Donkishotizëm
konstruktive, duke dhënë dhe marrë Lexim në dy plane
informacion; Mulliri i veprës
• njeh dhe vlerëson veprën e Servantesit, Binom
për kontributin e saj si gur themeli i Rrafsh pozitiv
letërsisë së mëvonshme; Rrafsh negativ
• aftësohet në analiza letrare për të Formë e komikes
kuptuar teknikat e shkrimit;
• diskuton rreth vlerave, strukturës,
filozofisë dhe rëndësisë së “Don
Kishotit”.
teksti i letërsisë, fjalor i shqipes, enciklopedi, ndërkurrikulare:
foto, kompjuter, tabelë, shkumës, fletore etj. gjuhë shqipe dhe gjuhë e huaj, arte, histori,
TIK
Metoda e bashkëbisedimit, ritregimi, Diagrami i Venit, pema e mendimeve, lexim i drejtuar,
një pyetje shumë përgjigje, vëzhgim.
Parashikimi: Metoda e Kllasterit
Nxënësve që kanë lexuar veprën u kërkohet që të ritregojnë fabulën e romanit.
Në mesin e shekullit XVI, romani kalorësiak e kishte humbur joshjen dhe qe bërë mjaft ekstravagant, plot
me rrëfenja irreale dhe me heronj të përçudnueshëm. Më 1605, Servantesi boton romanin “Don Kishoti”,
pikërisht për të vënë në lojë dhe për të parodizuar romanin kalorësiak. Autori zgjedh një hero grotesk dhe
e lëshon rrugëve të Spanjës që të përmbushë aventura përçartëse. Don Kishoti merr vendim që të kthehet
mbrapa në kohët e lavdishme të kalorësisë. Ai e merr këtë ide nga librat, të cilët rrëfejnë për një botë
pasionante, ku ligësia ndëshkohet siç e meriton, nga kalorës që janë gjithmonë trima dhe që me bëmat e
tyre u bëjnë nder damave, të cilat janë përherë të bukura.
b) Ndërtimi i njohurive: Metoda e kllasterit
Mësuesi/ja, së bashku me nxënësit, ndërton në tabelë mullirin e veprës.
“Mulliri i veprës”
Në planin e thellësisë
osevertikal, zbulohet
domethënia e mëtejshme
e gjërave
Kuptimi i parë:
• I shkëputur nga Heroi dhe romani kërkon një
realiteti (humbet orientimin) lexim në dy plane
I etur për aventura
• Hero grotesk Në planin e sipërfaqes ose
(kthimi i kohës pas) horizontal, rrëfehen aventurat e
paqena të heroit
160
I fandaksur nga librat kalorësiakë

Kuptime të tjera:
Shpresa e njeriut për të ndryshuar botën
E kaluara është kthyer në pikë orientuese
Kërkon të rikthejë të kaluarën
Në vazhdim të mësimit kërkohet nga nxënësit që të ndërtojnë binomin Don Kishot-Sanço.
përfaqëson njeri i thjeshtë,

shtresën e lartë i varfër
i ditur, i arsimuar, i pashkolluar

me ‘’bagazh’’”
realist
ëndërrimtar
Daltruist (mendon egoist (niset

për të gjithë nga interesat
Don Kishoti Sanço Panço
‘’Padroni” i papjekur me arsye ‘’Truri i skuadrës”
kryelartë i përulur
ka ideale për: shtojcë e Don

drejtësi, paqe, liri, Kishotit, i
dashuri dhe nder qëndron besnik
komik praktik
Kjo gjetje bën që autori të fshihet pas heronjve të tij, të cilët bëhen komentues të aventurave të tyre,
sipas këndvështrimeve të kundërta. Në planin e romanit, këta nuk bëjnë dot pa njëri-tjetrin. Te Sanço,
Don Kishoti gjen një vesh që ta dëgjojë dhe një krah që ta ndihmojë. Te Don Kishoti, Sançoja gjen një
zotëri që premton pasuri dhe që i mban premtimet. Midis tyre shprehet kundërshtia midis idealit të
pamundur dhe realitet të vrazhdë, mes aspiratave fisnike të njërit dhe shpirtit poetik të tjetrit.
Një pyetje-shumë përgjigje:
A e keni dëgjuar termin Donkishotizëm?
Hedhim në tabelë konceptin e donkishotizmit.
Figura e Don Kishotit përfaqëson tërë ata lexues, të cilët vendosin marrëdhënie patologjike me librat që
lexojnë, duke besuar gjithçka në mënyrë të verbër dhe pa kurrfarë fryme kritike. Fjala donkishotizëm
nënkupton një interpretim anakronik të botës, ndërsa emri Don Kishot ka kuptim të dyfishtë.
Në rrafshin negativ, të qenit Don Kishot tregon mungese të aftësive për

t’u orientuar saktësisht, si dhe veprimin abuziv në mbrojtje të së vjetrës.
Don Kishot
Në rrafshin pozitiv, të qenit Don Kishot tregon aftësinë për t’u
udhëhequr nga ide të mëdha vetëm dhe kundër të gjithëve.
161
Përforcimi i njohurive: Lexim i drejtuar

Për të plotësuar tablonë e veçorive të romanit, nxënësit nxiten të lexojnë në tekst materialin e dhënë mbi format e
komikes, në faqen 137. Më pas, së bashku me mësuesin/en paraqesin në tabelë karakteristikat gjuhësore.
komizmin e gjestit
Format ekzagjeruese
(hiperbola, grotesku etj.) komizmin e karakterit
paraqesin:
komizmin e situatës
Romani paraqet:
Format e komikes Mospajtimi mes qëllimit dhe mjetit,

mes veprimit dhe pasojës.
Vlerësimi
trajtuar gjatë mësimit, duke bërë edhe shënime specifike për nivelet e të nxënit.

Vëzhgoni pikturat në faqen 138 të tekstit. Ç’mendime ju lindin kur shihni ato? Ç’simbolizon perëndimi i
diellit dhe ecja e personazheve? Gjeni ndryshimet ndërmjet figurave.
Lexoni fragmentin e shkëputur nga vepra dhe ndërtoni një fjalorth me fjalët që nuk kuptoni, duke u
konsultuar me fjalorin e gjuhës shqipe.

Rilindja dhe Humanizmi Europian, 5 orë Nxënësi/ja zbulon kënaqësinë e të lexuarit dhe
bëhet i vetëdijshëm për shumëllojshmërinë e
perceptimit të botës, duke e vlerësuar letërsinë si
Tema mësimore:
mjet kyç për të pasuruar botën emocionale, për të
Koment “Sojliu i Mançës” (ora 4)
zhvilluar imagjinatën dhe të menduarit kritik.
fushës, varësisht temës mësimore: Sojli
Nxënësi/ja: Mançë
• fiton aftësi për të kuptuar fragmentin e Patetik
dhënë dhe për të zbërthyer mekanizmin e Komizmi i karakterit
brendshëm të funksionimit të veprës; Komizmi i veprimeve
• përdor njohuritë gjuhësore për të vlerësuar Komizmi i mendimeve
gjuhën e tekstit letrar; Donkishotizëm
• zgjeron njohuritë mbi ndërtimin e tekstit
(përdorimin e mjeteve gjuhësore dhe stilistike);
162

teksti i letërsisë, fjalor i shqipes, enciklopedi, foto,
ndërkurrikulare:
TIK
Metoda e bashkëbisedimit, punë me grupe ekspertësh, ditar dy-tripjesësh, lexim i drejtuar, punë
e pavarur

Në fillim të kësaj ore mësimi, nëpërmjet bashkëbisedimit kontrollojmë detyrat e dhëna herën e kaluar.
Dy-tre nxënës lexojnë punët e tyre.
Një nxënës që ka lexuar romanin bën lidhjen kuptimore mes fragmentit dhe gjithë veprës,
duke na sjellë përmbledhtazi subjektin.
Ndërtojmë në tabelë një fjalorth të vogël me fjalët e panjohura.
Këtë punë nxënësit e kanë bërë paraprakisht në shtëpi.
Ndërtimi i njohurive: Punë me grupe ekspertësh, ditari dy-tripjesësh, bashkëbisedim

Me anë të zbërthimit të sintagmave të titullit të fragmentit “Sojliu i Mançës”, zbulojmë kuptimet e
shumëfishta në dy plane:
Sojli
Njeri që vjen nga një derë e dëgjuar
Që trashëgon vlera
Mançë
Toponim
Këtu nënkupton faktin që ai është padroni i Mançës
Për të realizuar etapën e ndërtimit të njohurive të reja, e ndajmë klasën në grupe ekspertësh, duke u
caktuar detyrat specifike. Kujdes! Klasa ndahet në grupe pune duke pasur parasysh nivelet e të nxënit.
Grupi 1. Detyrat:
Në moshën kur kalorësi i lë aventurat dhe kthehet në shtëpi, buzë zjarrit, si paraqitet heroi ynë?
Kur i vjen dëshira për aventura?
Cilin përmend Servantesi si autor romanesh kalorësiake? Pse i krahason personazhet
kalorësiake me njëri-tjetrin? Ç’tregon kjo?
Ç’do të tregojë autori me thënien që dhe vetë priftit i ka marrë koka erë nga këto romane?
Cila është në realitet Dylqinja e Tobozës dhe si e fantazon atë Don Kishoti? Ç’tregon kjo për
natyrën e Don Kishotit?
Gjeni në tekst fjalitë ku heroi humbet aftësinë për t’u orientuar. Bëni shënime për to. Për të
realizuar këtë, përdorim metodën e ditarit dypjesësh.
Donkishotizmi Ilustrim nga fragmenti
Grupi 2. Detyrat:
Don Kishoti beson në ideale të larta dhe bëhet patetik. Argumentoni pse ky personazh bëhet
patetik dhe qesharak. (Zbuloni në tekst rrugën që zgjodhi për të realizuar idealet e tij të larta).
Nëpërmjet ditarit dypjesësh dalloni dhe interpretoni fjalitë që tregojnë se Servantesi
ironizon mënyrën e shkrimit të romaneve kalorësiake.
163
Fjalia ironizuese Interpretimi
Argumentoni zgjedhjen tuaj. Don Kishoti trulloset nga romanet kalorësiake,

sepse: a. i mungon dëshira për të kuptuar;
b. i mungon vështrimi kritik;
c. është budalla;
ç. është aventurier;
d. romanet kalorësiake synojnë ta mashtrojnë lexuesin.
Grupi 3. Detyrat:
Ky grup do të merret me zbërthimin e strukturës dhe teknikave të përdorura në tekst.
1. Nëpërmjet ditarit dypjesësh, dalloni në tekst elementet e mëposhtme:
Ilustrim Komenti i nxënësit
Vendin
Kohën historike
Kohën e rrëfimit
Mënyrën e rrëfimit Fantazia e tij u mbush Rrëfim i drejtpërdrejtë
2. Gjeni paragrafin kyç ku fillon aventura e Don Kishotit.

3. Radhisni veprimet (sipas radhës) që bën Don Kishoti në këtë fragment:
- spastroi armët;
- i spastroi dhe i meremetoi;
- zbuloi se helmetës i mungonte mbulesa;
- i bëri mbulesë helmetës me një mukava;
- zhveshi pallën dhe goditi helmetën;
- copëtoi helmetën;
- ndenji dhe e bëri përsëri;
- e quajti helmetën më të bukurën;
- vajti dhe pa kalin;
- e vlerësoi gërdallën e tij më të mirë se kalin e Aleksandrit të Madh;
- u mendua katër ditë përemrin e kalit;
- kërkoi emër, shpiku emra, shoi e ndërroi;
- emëroi kalin;
- pagëzoi vetveten;
- pagëzoi zonjën e tij.
Kjo teknikë është mjaft interesante dhe synon t’i ndihmojë nxënësit që të lexojnë me vëmendje dhe t’u japin
rëndësi hollësive, të cilat shërbejnë si mjete për të nxjerrë në pah komizmin e figurës së Don Kishotit.
Grupi 4. Detyrat:
Përpiquni të gjeni origjinën e emrave Don Kishot dhe Dylqinjë, duke kërkuar nëpër fantazinë
tuaj. Çfarë tregojnë shtresat i Mançës dhe e Tobozës?
Studioni mjeshtërinë e Nolit në përkthim. Dalloni leksikun e pasur me fjalë krahinore,
dialektizma, anakronizma. Argumentoni pse e bën këtë.
Noli shfrytëzon një leksik të pasur me fjalë krahinore, dialektizma, anakronizma
gjuhësore, për t’iu përgjigjur logjikës së personazhit dhe për të krijuar komizëm.
U kërkohet nxënësve të zbulojnë sa më shumë fjalë e shprehje anakronike nëpërmjet një tabele.
164
Sojli
Bëhej teslim
Irat
Restat etj.
Dalloni në tekst fjalë dhe shprehje të huazuara nga romanet kalorësiake.

P.sh., shprehje të huazuara nga romanet kalorësiake:
“Arsyeja e mosarsyes” “Qielli i
lartë, madhëria jote” “Unë jam
Vigani, madhërisë sate”
Zbuloni në tekst format e komikes.
Komizmi Si realizohet Komenti i nxënësit

Komizmi i situatës Pasi ka lexuar për ditë të tëra
romanet kalorësiake, mendon të
bëhet kalorës i arratisur, spastroi ca
armë të stërgjyshërve etj.
Komizmi i karakterit Gjatë leximit të librave (sheh ëndrra
me syhapur) “Shkurt, pasi e humbi...
dëshirën e tij”
Komizmi i mendimeve Me të tilla lodra fjalët më të mëdha e
më të dendura
Komizmi i veprimeve Dhe e para gjë ishte të spastronte
armët
Pasi u lihet një kohë e mjaftueshme nxënësve për të punuar në grup, realizojmë diskutimin dhe
konkluzionet e punëve të çdo grupi.
Lexim i drejtuar
Zgjidhni nga fragmenti të dhëna apo veprime që na paralajmërojnë për të ardhmen dhe fatin e
Don Kishotit. Shkruajini ato në tabelë dhe diskutoni rreth tyre.
Vlerësimi
trajtuar gjatë mësimit. Për disa nxënës, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhduar me gojë, duke
bërë edhe shënime specifike për nivelet e të nxënit.

Rubrika “Shkruani”.
Punë e pavarur: Dalloni në tekst paragrafët rrëfyes dhe përshkrues. Zgjidhni njërin prej tyre dhe
parafrazojeni.
Lexim i drejtuar: Lexoni me vëmendje fragmentin “Don Kishoti kundër mullinjve të erës”.
165

Rilindja dhe Humanizmi Europian, 5 orë Nxënësi/ja zbulon kënaqësinë e të lexuarit dhe
Tema mësimore:
mjet kyç për të pasuruar botën emocionale, për të
Koment “Don Kishoti kundër mullinjve të erës”,
zhvilluar imagjinatën dhe të menduarit kritik.
(ora 5)
fushës, varësisht temës mësimore: Mullinj ere
Nxënësi/ja: Patetik
• fiton aftësi për të kuptuar fragmentin e Manierizëm
dhënë dhe për të zbërthyer mekanizmin e Anakronizëm
• përdor njohuritë gjuhësore për të vlerësuar
(përdorimin e mjeteve gjuhësore dhe
stilistike);
ndërkurrikulare:
TIK
Metoda e bashkëbisedimit, punë me grupe, ditari dy-trepjesësh, pema e mendimeve, pesëvargësh,
rrjeti i diskutimit, punë e pavarur dhe shkrim i lirë
Parashikimi: Metoda e bashkëbisedimit, pema e mendimeve

Në fillim të kësaj ore mësimi, nëpërmjet bashkëbisedimit kontrollojmë detyrat e dhëna herën e kaluar.
Në vazhdim, me anë të teknikës Pema e mendimit bëjmë një kontroll frontal mbi shkathtësitë dhe vlerat
që kanë mbartur nxënësit gjatë këtyre orëve.
Romani "Don Kishoti"
koha e brendshme koha e jashtme
lloji i romanit
stili komizmi
personazhet
marrëdhëniet vendi i veprimit
Ndërtimi i njohurive: Pesëvargësh, rrjeti i diskutimit, punë me grupe, ditari dy-tripjesësh, bashkëbisedim
Si e kuptoni titullin e fragmentit më aventuresk të krejt romanit? Shpjegoni nëpërmjet teknikës së
pesëvargëshit “DonKishoti kundër mullinjve të erës”.
166
Luftë
E fortë, imagjinare
Lufton, matet, shfaqet
Don Kishoti bën luftë imagjinare
Armiq
Punojmë hap pas hapi me rubrikën Reflektoni për kuptimin, me qëllim realizimin e kuptimit të tekstit.
Gjeni në fragment pjesët ku Don Kishoti e deformon realitetin. Pse i quan viganë kolosalë
mullinjtë e erës?
Model përgjigjeje: “Edhe sikur të bëheni me më tepër krahë se ata të viganit... prapë do të ma paguani”.
Don Kishoti është krejtësisht i shkëputur nga realiteti. Nga dëshira për të kryer aventura, atij i janë errur
sytë.
Rrjeti i diskutimit
Po Jo
A luan rol të dyfishtë Sançoja te

Don Kishoti? Pse?
Argumente:
Plotësimi i figurës së Don Kishotit; ai është një vesh që shërben për të dëgjuar dhe një krah për
t’u mbështetur.
Nëpërmjet dialogut del në pah kundërshtia (kontrasti).
Sanço Pançoja është njeriu praktik, që ka dalë përkrah Don Kishotit për të fituar tokë, pasuri, të
premtuara nga Don Kishoti.
Sanço Pançoja përdoret nga autori për të vënë në dukje lajthitjet e të zotit.
Konkluzion: .......................................................................................................
Konkluzioni shkruhet në tabelë.
Zbuloni, duke ilustruar, natyrën e Don Kishotit. Ai është shumë i bindur në idetë e veta; edhe pse
dështon, fajin ia lë tjetërkujt.
Njeri me qëllime të larta, por për t’i realizuar ato, përdor mjete idiote.
Aq shumë ka lexuar, saqë leximi e ka shkëputur nga realiteti.
Është bukosur nga leximi i librave kalorësiakë, aq sa do edhe t’i vërë në jetë.
Është komik në çdo çast që humbet pikën e takimit me realitetin.
Nëpërmjet Punës në grup organizojmë klasën për të punuar me rubrikën “Gjuha dhe stili”.
Grupi i parë:
Dalloni në paragrafin e dytë të fragmentit mënyrën se si shprehet hendeku ndërmjet fantazisë së heroit
dhe jetës reale.
Përqendrohuni tek anakronikja dhe mënyrat që përdor Don Kishoti për të arritur qëllimin e tij.
Grupi i dytë:
Me metodën e Ditarit dypjesësh punoni ushtrimet 10 dhe 11 në tekstin e nxënësit, faqe 145.
Ushtrimi 10.
Fragmenti Komenti i nxënësve
- Fati po i rregullon (...) janë shfaqur... viganë - pikëvështrime të kundërta;

- Ç’viganë?- tha Sanço... - kundërshtia mes idealit të pamundur dhe realitetit;
- aspirata fiisnike e njërit dhe shpirti praktik i tjetrit.
167
Ushtrimi11.
Fragmenti Komenti i nxënësve

“Mos ikni, frikacakë e burracakë...” - kalorës që ka dalë për lavdi të vetën, por edhe të të
tjerëve, të shtypurve;
shpreh idealin e të shërbyerit pa interes, me
vetëmohim, në dobi të së drejtës, të së mirës, të së
vërtetës.
Grupi i tretë:
Në paragrafin më pikant të pjesës (ndeshja me mullinjtë e erës) gjeni komizmin, me të cilin përshkruhet
“beteja”.
Ditari trepjesësh
Plotësohet me komente të nxënësve dhe mësuesit/es.
Format e komikes Ilustrim Koment

• Komizmi i ... i ra me mamuze Rosinantit pa vënë Veprimet dhe gjestet e tij janë
veprimeve dhe i re klithmat e Sanços qesharake.
gjesteve
• Komizmi në ... shkoqitën për së largu nja tridhjetë Edhe autori e lë heroin ta humbasë
përshkrim a dyzet mullinj me erë... lidhjen me realitetin...
• Komizmi i Me tërë shpejtësinë e gomarit të tij... Sanço ishte veshi dhe krahu i të
shprehjes zotit. Ai e kërkon ndihmën e tij
menjëherë, por Sanço harxhon
shumë kohë deri sa ta ndihmojë.
Përforcimi i njohurive: Metoda e bashkëbisedimit, punë e pavarur
Punë e pavarur
Në këtë fazë të orës së mësimit, nxënësve u jepet detyrë individuale për të punuar me rubrikën
“Reflektoni për interpretimin”, në faqen 145.
Secili nxënës ndërton në fletoren e tij një model përgjigjeje dhe kur mbaron koha e caktuar nga mësuesi/
ja, puna organizohet në formë bashkëbisedimi për të vjelë më të mirën prej nxënësve.
Vlerësimi
shënime specifike për nivelet e të nxënit. Disa të tjerë vlerësohen me shkrim për detyrat e sjella në
klasë. Nxënësit nxiten për të realizuar punë cilësore, me qëllim plotësimin e dosjes së tyre dhe

Shkrim i lirë
Donkishotizmi në shekullin tonë (ese argumentuese).
168

Rilindja dhe Humanizmi europian, 5 orë Nxënësi njeh dhe ndërton kuptimin e duhur
mbi konceptet letrare dhe historike, duke
perceptuar edhe zhvillimin hap pas hapi të
Tema mësimore:
letërsisë.
Teatri elizabetian (ora 1)
dhënë dhe marrë informacion mbi temën; Teatër elizabetian
• fiton aftësitë e nevojshme për të kuptuar natyrën Hero tragjik
e letërsisë dhe, në veçanti, klasifikimin e saj në Trashëgimi shekspiriane
kulturore.
kompjuter, tabelë, shkumës, fletore etj. gjuhë shqipe dhe gjuhë e huaj, arte, histori, TIK

Metoda e bashkëbisedimit, stuhi mendimesh, një pyetje-shumë përgjigje, pema e mendimeve,
lexim i drejtuar, hulumtim
Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme (pema e mendimeve, një pyetje-shumë përgjigje)

Në fillim të kësaj ore mësimi, mësuesi/ja i njeh nxënësit me temën e re Teatri elizabetian.
Nëpërmjet metodës Pema e mendimeve do të mundohemi të rikujtojmë termin Rilindje.
- Ç’ju kujton termi Rilindje?
Ndërtoni pemën e mendimeve (për këtë ju vjen në ndihmë ora hyrëse e
Rilindjes). Në vazhdim mësuesi/ja shtron një pyetje në klasë:
Kur themi tekst dramatik, çfarë ju vjen ndërmend? A mund të dalloni veçoritë mes tekstit rrëfimtar dhe atij
dramatik? I shkruajmë ato në një tabelë.

- rrëfyesi në vetën III - nuk ka rrëfim të ngjarjes
- ka përshkrime - emrat e personazheve
- dialog - dialogë
- pjesë ose kapituj - monologë
- personazhe - didaskalitë që zëvendësojnë përshkrimin
- tensioni dramatik jepet nëpërmjet fjalëve të rrëfimtarit - tensioni dramatik jepet nëpërmjet dialogut
Etj. - skenat, aktet etj.
169
Ndërtimi i njohurive të reja (stuhi mendimesh, pema e mendimeve, metoda e bashkëbisedimit,

lexim i drejtuar)
Në këtë fazë të orës së mësimit, nëpërmjet leximit të drejtuar nxitim nxënësit të lexojnë në tekstin e tyre
informacionin e dhënë mbi teatrin elizabetian dhe veçanërisht teatrin shekspirian. Me ndihmën e
mësuesit/es ndërtojmë në tabelë hartat e koncepteve, si më poshtë:
Tragjedia
Tragjedia antike Tragjedia në Rilindje
zanafilla në antikitet teatri elizabetian
kulti i hyut Dioniz epoka elizabetiane

(shek.XVI) - epoka e
shekulli V p.e.s. artë e teatrit anglez
(shekulli i artë)
temat e trajtuara fituan
Korifeu - zëri i urtësisë karakter universal
subjektet nga subjektet nga bota

mitologjia njerëzore
veprimi dramatik nuk
zgjidhja e konfliktit
krijoi pika të vdekura
dihej nga publiku
heronjtë paraqiteshin
përfaqësuesit: Eskili,
para konflikteve dhe
babai i tragjedisë,
Sofoktiu, Euripidi etj. dilemave të skajshme
përfaqësuesit: Shekspiri,
Marlou, Xhonsoni etj.
Nëpërmjet metodës Stuhi mendimesh ndërtojmë me kujdes, në bashkëpunim me nxënësit, veçoritë e
teatrit elizabetian, që në fakt u diktuan prej teatrit shekspirian. (Plotësojmë me informacione historike
lidhur me periudhën).
Konflliktet dhe dilemat e
skajshme kërkojnë vullnet dhe
forcë shpirtërore prej heronjve
që nuk u vidheshin betejave
Veprimi dramatik, heronjtë që Mesazhi: kalbëzimi i natyrës
e zbuluan vetveten nëpërmjet njerëzore kërkonte një tërmet të
sprovave të mëdha vërtetë për ta risjellë njeriun në
hierarkinë prej nga kishte rënë
Fati tragjik e ndjek heroin, duke i Tragjedia

Tragjizmi i heronjve shfaqet në
dhënë mundësi lexuesit të pësojë
dilemën e madhe të përmbushjes
katarsisin, procesin e pastrimit
së një detyre madhore, pavarësisht
shpirtëror
dënimit të pashmangshëm
Tema të rëndësishme,
Subjektet e larmishme,
si për individin, ashtu
problematika universale
edhe për shoqërinë
170
Teatri elizabetian (1558-1603):

Mbretërimi i Elizabetës I
Epoka e artë e teatrit anglez
Dukuria më kulmore e gjithë teatrit botëror
Kjo epokë lidhet me emrin e Shekspirit
…………..
Paraqitja e rezultateve të arritura (metoda e bashkëbisedimit)

Në këtë fazë të orës së mësimit nxënësve u kërkohet që, nëpërmjet Metodës së bashkëbisedimit të sjellin
informacionet e tyre në lidhje me veprën shekspiriane. Diskutimi mund të përqendrohet sidomos mbi
vepra të Shekspirit të lexuara prej nxënësve.
Ç’vepër keni lexuar?
Çfarë iu ka bërë më shumë përshtypje?
Ndani përvoja leximi.
Ky moment mund të nxitë edhe të tjerë nxënës të hidhen në lexime letrare.
Vlerësimi

Hulumtoni:
Renditni sa të mundni tituj të veprave të Shekspirit, duke i ndarë në lloje.
Kërkoni në internet informacione shtesë mbi jetën dhe aktivitetin e Shekspirit.

Rilindja dhe Humanizmi Europian, 5 orë Nxënësi kupton se si përvojat letrare ndikojnë
qëndrime, që vlejnë më vonë në perceptimin
Tema mësimore:
e botës.
Shekspiri, jeta dhe aktiviteti letrar (ora 2)
varësisht temës mësimore: Teatër elizabetian
Nxënësi/ja: Hero tragjik
• diskuton në grup në mënyrë konstruktive, duke Trashëgimi shekspiriane
dhënë dhe marrë informacion mbi temën; Periudhë e rinisë
• fiton aftësitë e nevojshme për të kuptuar natyrën Periudhë e pjekurisë
e letërsisë dhe, në veçanti, klasifikimin e saj në Periudhë pesimiste
periudha të ndryshme letrare e historike; Art shekspirian
• përshkruan momentet kyç të jetës së Shekspirit,

duke veçuar veprat kryesore;
• diskuton rreth vlerave dhe vendit që zë Shekspiri
në historinë e letërsisë.
171

teksti i letërsisë, fjalor i gjuhës shqipe, enciklopedi, foto,
ndërkurrikulare:
kompjuter, tabelë, shkumës, fletore etj. gjuhë shqipe dhe gjuhë e huaj, arte, histori,
TIK
Metoda e bashkëbisedimit, stuhi mendimesh, pema e mendimeve, lexim i drejtuar, harta e
koncepteve, diskutim i drejtuar, hulumtoni
a) Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme (diskutim i drejtuar)

Në fillim të kësaj ore mësimi, nëpërmjet Diskutimit të drejtuar kontrollojmë punën e pavarur të
nxënësve që kemi dhënë orën e kaluar. Diskutojmë mbi vlerat dhe karakteristikat që mbart krijimtaria e
Shekspirit, duke e ilustruar punën me informacionet plotësuese të vjela nga interneti.
b) Ndërtimi i njohurive të reja (pema e mendimeve, leximi i drejtuar)
Në këtë fazë të orës së mësimit ndërtojmë njohuritë e reja nëpërmjet Pemës së mendimeve.
Kush është Shekspiri?
Ç’përfshin krijimtaria e tij?
Arti i Shekspirit.
Gjuha shekspiriane.
Brenda një çerek shekulli, Shekspiri mahniti botën mbarë me krijimtarinë e tij të pasur.
Shkroi gjithsej 37 vepra teatrore (pra, të dedikuara për teatrin), prej të cilave:
13 tragjedi
10 drama historike
14 komedi
Gjithashtu, shkroi edhe 154 sonete, 2 poema të mëdha dhe, sigurisht, poezi.
Teknikën e vargëzimit e përdori edhe në veprat dramatike (në komedi, tragjedi, dramë), duke
u shndërruar në poetin më të lartë dramatik të të gjitha kohërave. Grafiku i krijimtarisë së
Shekspirit, sipas tri periudhave:
drama "Rikardi i III" Periudha e pjekurisë (1595-1602) • tragjeditë: "Hamleti "
komedia "Zbutja e kryeneçes" •"Makbethi"
• komeditë: "Shumë zhurmë për
komedia "Ëndrra e një nate vere"
asgjë" •"Otello"
tragjedia "Romeo dhe Zhuljeta
•"Si të doni ju" •" Mbreti Lir"
Periudha e rinisë (1588-1595) Periudha e pesimizmit
•"Nata e dymbëdhjetë"
(1602-1610)
Në vazhdim, nëpërmjet Leximit të drejtuar ndërtojmë Pemën e mendimeve mbi veçoritë e artit dhe të gjuhës
së Shekspirit. Nxënësit nxiten të lexojnë në tekst informacionin e dhënë në faqen 147 te libri i nxënësit.
ARTI I SHEKSPIRIT
Progres i dukshëm në të gjithë përbërësit
Ngjarjet vijnë në kohështrirje të ndryshme gjeografike
Zgjidhja e konfliktit me forcë shpirtërore
Shtysat e veprimit gjenden në natyrën njerëzore (urrejtja, hakmarrja, krenaria, smira)
Problematikat origjinale dhe laike
Temat patën karakter universal
Subjekte të larmishme
Heronjtë e zbulojnë thelbin mes sprovash të tendosura
172
Gjuha në veprën e Shekspirit është shumë e pasur dhe mjaft e gjallë. Ndaj, ai quhet gjeni në llojin e vet.
Gjuha e Shekspirit:
gjuhë e pasur, me 20 000 njësi gjuhësore
arti i thurrjes së dialogut dhe monologut
çdo personazh flet me gjuhën që i përshtatet nivelit të tij shoqëror dhe karakterit
figurat letrare i shërbejnë si mjet për poetizimin e universit
fjalët pasurohen me: kuptime shtesë, të fshehura, ironike, të dyfishta;
neologjizma;sharje vulgare; lojërat e fjalëve sistemi i vargëzimit
ndërtohet nga vargjet e bardha
shmang artificialitetin
sistemi retorik shumë i pasur
figurat e prozodisë (Tërësia e elementeve gjuhësore e ritmike, sipas të cilave ndërtohet një sistem i
caktuar vjershërimi; gjatësia dhe shkurtësia e zanoreve, theksi, rima, ritmi, ngritja e ulja e tonit etj.)
c) Paraqitja e rezultateve të arritura (metoda e bashkëbisedimit)
Në këtë fazë të orës së mësimit mësuesi/ja mund të sjellë një thënie apo shprehje mbi veprën e
Shekspirit dhe nxit në klasë diskutimin mbi të.
Studiuesi i njohur Gizó, shprehet për heronjtë shekspirianë me këto fjalë:
“Heroi është fillimi e fundi i tyre; mjeti e qëllimi i përcaktuar nga fati, sipas vullnetit të të cilit në këtë botë
të krijuar për njeriun fati e detyron vullnetin njerëzor të kryejë diçka që s’e parashikonte dhe i lejon të
shkojë lirisht drejt një qëllimi që nuk e pat shtruar. Por, njeriu duke qenë nën pushtetin e ngjarjeve, nuk
bëhet rob i tyre; në qoftë se fati i tij është i pafuqishëm, natyra e tij është liria... tek ai (heroi tragjik)
përfshihet një forcë e pavarur që i kundërvihet pushtetit të fatit ngadhënjyes dhe e mohon atë... të tillë e
përfytyron Shekspiri tragjedinë.”
Ju si mendoni?
Ç’ide iu vijnë në kokë?
Interesante pritet të jenë idetë e atyre nxënësve që kanë lexuar diçka nga krijimtaria e
Shekspirit. Mësuesi/ja plotëson mendimet e tyre, nëse është e nevojshme
Vlerësimi

Kujtoni subjektin e tragjedisë “Hamleti”.
Hulumtoni në internet për vlerësime që i janë bërë figurës së Shekspirit dhe në veçanti veprës “Hamleti”.
173

Rilindja dhe Humanizmi Europian, 5 orë Nxënësi kupton se si përvojat letrare ndikojnë duke
Tema mësimore: ndërtuar përvoja personale, vlera dhe qëndrime, që
Analizë “Hamleti” (ora 3) vlejnë më vonë në perceptimin e botës.

2. Kompetenca e të menduarit:
fushës, varësisht temës mësimore: Shekspiriane
Nxënësi/ja: Hamleti
• diskuton në grup në mënyrë konstruktive, Tradhti
duke dhënë dhe marrë informacion; Intrigë
• njeh dhe vlerëson veprën e Shekspirit për Lakmi
kontributin e saj si gur themeli i letërsisë së Viktimë
mëvonshme; Hero
• aftësohet në analiza letrare për të kuptuar Hamletizëm
teknikat e shkrimit; Pikëpyetje hamletiane
• diskuton rreth vlerave, strukturës, filozofisë Dramë brenda dramës
dhe rëndësisë së “Hamletit”.
TIK
Metoda e bashkëbisedimit, një pyetje-shumë përgjigje, pema e mendimeve, lexim i drejtuar,
ritregim, harta e koncepteve, diskutim i drejtuar, punë me skeda
a) Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme (metoda e bashkëbisedimit, një pyetje-shumë përgjigje)
Në fillim të kësaj ore mësimi, nëpërmjet Metodës së bashkëbisedimit vjelim nga nxënësit informacionet që
kanë marrë në lidhje me vlerësimet e bëra ndaj Shekspirit dhe veprave të tij.
Figurës së Hamletit dhe mesazhit që përcjell vepra i janë kushtuar gati 25 000 studime kritiko-
letrare.
Personaliteti i shquar shqiptar, Fan Noli, ka pohuar: “Hamleti është piktura më e pasur dhe më e thellë që
ka dalë nga penda e Shekspirit, i cili në fytyrën e tij ka pikturuar vetveten... Hamleti është dushku më i lartë
dhe më i bukur i pyllit shekspirian, po nuk e shohim veç pasi u copëtua prej rrufesë. Si ka qenë para
katastrofës mund ta imagjinojmë nga gërmadhat e tij madhështore, misterioze dhe tragjike.”
Një pyetje-shumë përgjigje për të ngacmuar imagjinatën e nxënësve.
Pse veprat e Shekspirit, përgjithësisht, kanë si tituj emrat e personazheve kyç të tyre? Përpiquni të kujtoni
disa prej këtyre veprave.
Ndërtimi i njohurive të reja (metoda e bashkëbisedimit, e Kllasterit, ritregimi, lexim i drejtuar,
harta e koncepteve)
Në këtë fazë të orës së mësimit u kërkohet nxënësve që kanë lexuar tragjedinë të ritregojnë ngjarjen duke
ndërtuar subjektin dhe fabulën e saj.
Tragjedia “Hamleti” i përket periudhës së tretë të krijimtarisë së Shekspirit dhe mendohet të jetë shkruar
174
rreth viteve 1602-1610. Kjo periudhë kur Shekspiri krijoi dhe tragjeditë e tij më të famshme, njihet dhe me
emrin vitet e pesimizmit. Hamleti shquhet për madhështinë e motiveve të mëdha. Konflikti ngrihet mbi dy
situata kryesore:
Krimi i antagonistit
Hakmarrja e protagonistit
Në vepër rrëfehet për:
tradhëtinë
(incestin)
Lakminë dhe dashurinë e
madhe që
intrigën përfundon keq
çmendurinë
xhelozinë vetjake dhe
logjike
spiunimin
Subjekti i veprës
Klaudi ka vrarë në gjumë vëllanë e vet, mbretin Hamlet të Danimarkës dhe është martuar me gruan e tij, duke
ia rrëmbyer fronin princit Hamlet. Ky i fundit ndërpret studimet dhe kthehet në shtëpi plot pikëllim e dyshime për
vdekjen e të atit. Atij i është shfaqur si vegim fantazma e babait të vdekur, që i tregon të vërtetën për helmimin.
Hamleti zbulon anë të atilla të jetës, që deri më atëherë nuk i kishte menduar kurrë: xhaxhai vrasës i babait,
nëna e paqëndrueshme, e cila hidhet në krahët e tij dhe degjenerimi i gjithë oborrit danez. Edhe e dashura e tij,
Ofelia, ndonëse ka një dashuri të sinqertë dhe të pastër për të, është moralisht e pafuqishme për ta ndihmuar,
pasi beson gjithçka i thotë babai i saj intrigant. Pas gjithë këtyre situatave, Hamleti arrin ta kuptojë vrasësin e
vërtetë të të atit, por për ta vërtetuar të gjithë këtë dyshim vendos të shfaqë një dramë me subjekt të ngjashëm
me rrëfimin e fantazmës. Pasi vërteton të gjithë të vërtetën e dhimbshme, shtiret si i çmendur. Falë gjithë
dinakërisë dhe intelektit, kurtheve dhe intrigave, tmerreve dhe tragjedive, tradhtive dhe pabesive, Hamleti arrin
ta vrasë Klaudin dhe më pas vret edhe veten.
Nëpërmjet një diagrame mësuesi/ja mund të paraqesë te nxënësit hallkat e subjektit. Më poshtë po
paraqesim një model.
Në vazhdim të mësimit, nëpërmjet Leximit të drejtuar nxitim nxënësit të lexojnë informacionin e dhënë në
tekstin e nxënësit në lidhje me kompleksitetin e personazhit të Hamletit.
Natyrë me shumë fytyra, brenda të cilit gjejmë njeriun antik, mesjetar dhe modern.
Hamleti është njëkohësisht i dobët dhe i fortë, plot besim dhe njëkohësisht dyshues, plot dije dhe
njëkohësisht i verbër, kontradiktor, i zhgënjyer, i dëshpëruar, plot ankth...
175
Më poshtë është paraqitur një model se si mund ta shohim Hamletin, këtë figurë komplekse.
Personazhi kompleks
shpejtësi
intelektual cinik (kur e
në veprim
koncepton jetën si
viktimë një detyrë)
dhe hero
Hamleti
• antik i matur dhe
gjakftohtë
• mesjetar
hakmarrës dhe
i patundur në • modern
vendimet e tij impulsiv dhe
hipokrit dhe i gjaknxehtë
dyshues shtirur (kur do të
arrijë qëllimet)
për të marrë hak, për të marrë

Të rrosh kurorën dhe për të mbajtur Ofelinë
Të rrosh apo të
mos rrosh, kjo Për poshtërsitë e bëra, humbjen e
Të mos rrosh
është çështja kurorës dhe për njerëzit e liq që e
rrethonin
Kjo është çështja Jetën:

ta mbash apo ta humbësh
c) Paraqitja e rezultateve të arritura (diskutim i drejtuar, lexim i drejtuar)

Në këtë fazë të orës së mësimit, nëpërmjet Diskutimit të drejtuar ndërtojmë së bashku me nxënësit konceptin e
hamletizmit. Çfarë ju ngacmon ky term? Më herët, gjatë programit jemi njohur me termin Donkishotizëm (rikujtoni).
Lexim i drejtuar
Lexojmë në tekst informacionin e dhënë në lidhje me këtë koncept dhe ngremë në klasë rrjete diskutimi.
“Hamletizmi”
Kritika ka përkufizuar me termin hamletizëm ato veti të karakterit e të temperamentit, që lidhen ngushtë me
emrin e Hamletit dhe që shprehin thelbin e përpjekjeve të mundimshme të heroit shekspirian për të gjetur një
përgjigje të arsyeshme për pyetjet kaotike që ia brejnë shpirtin dhe që e bëjnë të dyshojë, të hetojë, të shoshitë
e të gjejë prova, përpara se të vendosë të hidhet në veprim. Tani kuptohet më mirë vlerësimi i Fan Nolit, kur
thotë se Hamleti është “vepra teatrale më popullore dhe më e thellë që luhet në skenë”, po edhe pohimi i
shekspirologut Antoni Bërxhes, i cili shkruan se “roli i Hamletit është më i larti e më madhështori nga të gjitha
rolet kryesore që janë sajuar deri më sot”. Vetë Shekspiri mund ta ketë parapëlqyer këtë rol mbi gjithë të tjerët,
përderisa Hamletit i ka vënë, me fare pak ndryshim, emrin e të birit Hamnet, të vdekur para kohe.
Vlerësimi
Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhdueshëm me gojë mbi progresin
e nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë fituar
nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Ky vlerësim mund të shoqërohet edhe me

Lexoni me kujdes fragmentin e shkëputur nga vepra.
Ndërtoni skedën e kësaj tragjedie sipas modelit të dhënë:
Titulli i tragjedisë: “Hamleti” Tragjedia e pasionit:

Lloji i tragjedisë: tragjedi hakmarrjeje Efektet e kontrasteve:
Pikënisja: Roli i dialogut:
Struktura: Roli i monologut:
Zhvillimi i ngjarjeve:
176

Rilindja dhe Humanizmi Europian, 5 orë Nxënësi zbulon kënaqësinë e të lexuarit dhe
Tema mësimore: perceptimit të botës, duke e vlerësuar letërsinë
si mjet kyç për të pasuruar botën emocionale,për
Koment “Hamleti” (ora 4) të zhvilluar imagjinatën dhe të menduarit kritik.
fushës, varësisht temës mësimore: Tragjedi
Nxënësi/ja: Ide humaniste
• fiton aftësi për të kuptuar fragmentin e dhënë Monolog shekspirian
dhe për të zbërthyer mekanizmin e brendshëm Gjuhë poetike
të funksionimit të veprës; Pyetje retorike
• përdor njohuritë gjuhësore për të vlerësuar Shprehje leksikore
TIK
Metoda e bashkëbisedimit, punë me grupe ekspertësh, ditari dy-trepjesësh, lexim i drejtuar,
diskutimi i drejtuar, punë e pavarur
Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme (metoda e bashkëbisedimit, lexim i drejtuar)

Në fillim të kësaj ore mësimi, nëpërmjet Metodës së bashkëbisedimit kontrollojmë detyrat e dhëna herën
e kaluar. Dy-tre nxënës lexojnë punët e tyre. Kështu nxitim diskutimin në klasë për t’u shprehur për
punët e shokëve. Në vazhdim, nëpërmjet Leximit të drejtuar dhe ekspresiv lexojmë me role fragmentin e
dhënë në tekstin e nxënësit.
Ndërtimi i njohurive të reja (punë me grupe ekspertësh, ditari dy-trepjesësh, bashkëbisedimi)

Kjo fazë e zhvillimit të mësimit organizohet duke e ndarë klasën në grupe pune në nivel ekspertësh ( pra
edhe brenda grupit punët mund të pësojnë ndarje më të vogla. Kjo e fundit u lihet në dorë vetë nxënësve
ta organizojnë dhe mësuesi/ja mund të vëzhgojë duke vlerësuar).
Grupi 1. Detyrat:
Me anë të teknikës së Ditarit trepjesësh dalloni personazhet që kanë lidhje të ndërsjellë me

Hamletin.
177
Personazhet Ilustrimi me vargje Komenti

Mbreti Dhe s’munttë as tërthore t’i çkëputni, I çoroditur se kush është shkaku i
pse fshihet me një maskëmarrësie ... vërtetë i marrëzisë së Hamletit
Dhe të kuptojmë nga mënyr’ e tij
A është helm’ i dashuris`’ ajo
Q’e bën të vuajë kështu.
...dhe shtyjeni nëpër këto dëfrime
Mbretëresha Po a ju priti mirë? Edhe pse është e ëma, ajo nuk
A u përpoqët ta tërhiqni në dëfrime? mund ta deshifrojë burimin e
Sa për ty, Ofeli, uronj vuajtjes së të birit dhe aq më pak të
të jetë bukuria jote shkaku i marrëzisë... arrijë ta shpjegojë atë.
Ofelia Uronj me gjithë zemër, zonjë Shfaqet si siluetë vetëm me një
shprehje, brenda së cilës gjallon
fjala zemër, kjo përbën relievin ku
duket vetëm maja e ajsbergut,
ngaqë e nënujshmja, e
nëndheshmja do t’ia behë hap pas
hapi më pas.
Rozenkranci dhe 1. E thotë vetë që është pak i krisur, po Pandehin se janë aq të mençur sa
Gildensterni s’tregon shkakun... të lexojnë të fshehtat e marrëzisë
Tamam si zotëri së Hamletit. Por në fakt bëjnë
2. Dhe as na jep rasje ta sondojmë... arsyetime të përcipta.
Po me pahir, pa zemër...
Polloni Si oborrtar i thekur që është, ai
mbetet gjithmonë i gatshëm të luajë
me çdo kartë e të motivojë çdo
intrigë e pabesi, me një gjakftohtësi
që të lë gojëhapur.
Në vazhdim nxënësit mund të ndërtojnë figurën e Hamletit në lidhje me secilin personazh të

mësipërm.
Hamleti i dëgjon hapat, por ndërkaq mozaiku i marrëdhënieve të tij me personazhet ka nisur të marrë trajtë.
Çdo personazh ka një mënyrë të tijën, me të cilën do të komunikojë me princin e fshehur pas maskës së
çmendurisë. Mbreti uzurpator; Mbretëresha e pabesë; Polloni që është katandisur në “veshin” e mbretit,
i aftë të ngrejë kurthe për këdo; shokët e fëmijërisë, Rozenkranci dhe Gildensterni, që e vëzhgojnë dhe
e spiunojnë; Ofelia me natyrë engjëllore, aq naive, saqë e ngarkojnë të përgjojë Hamletin, të gjithë këto
konturojnë një ansambël të jashtëzakonshëm. Ata janë aq realë në pozicionet e tyre, duke pohuar se
brenda qenies njerëzore gjendet fatkeqësia më e madhe, bjerrja e çdo morali human, në një mbretëri
apo në një shoqëri të molepsur nga intriga, prapaskena, ku gjithçka ngrihet mbi frikën, mosbesimin,
dyshimin. Si do t’i përballojë Hamleti këta njerëz kaq të afërt e kaq të largët, kaq miqësorë e kaq
armiqësorë ndaj tij? Kontrasti është më i spikatur, ngase fshihet në lojën e dykuptimësisë.
Grupi 2. Detyrat:
Rilexoni edhe njëherë monologun e Hamletit dhe, nëpërmjet një dritareje të hapur jepni përgjigjet
e mëposhtme:
Pyetja Përgjigjja Ilustrimi

Sipas Hamletit, çfarë i shtyn Dilemat
njerëzit të dëshirojnë largimin Dyshimet
nga jeta?
178
Pse ekziston frika ndaj vdekjes? Sepse ajo përbën një botë plot me
të panjohura. Mes pyetjesh dhe
pikëpyetjesh ende sot “Vdekja” është
një botë e panjohur. Madje, për
shumicën (ateistët) e përtejshmja është
e paimagjinueshme.
Pse themi se Hamleti është Te Hamleti shpaloset: Monologu
zëdhënës i ideve humaniste? - Njeriu i sjelljes elegante.
- Njeriu i thelluar në dije, art dhe kulturë.
- Njeriu që duhet të luftojë për të
përmbushur betimin e bërë.
Tri rrafshe këto që i japin karakterit
humanist të Hamletit kontradiktën e
përjetshme se ç’duhet të zgjedhë: jetën
si vdekje apo vdekjen si jetë.
Dalloni veset dhe padrejtësitë. ..............
Cili është mesazhi?
Grupi 3. Detyrat:
Vëreni hyrjet dhe daljet e personazheve: për ç’arsye Shekspiri ndjek pikërisht këtë radhë?
Kush ndodhet ende në skenë kur Hamleti deklamon monologun e vet? A mund të dilte natyrshëm ky
monolog i tij, nëse do të deklamohej para ndokujt tjetër?
Shqyrtoni dy pjesët kryesore të skenës, përkatësisht monologun e Hamletit dhe atë të Ofelisë: a
mund të quhen monologë të vërtetë këta, duke e ditur se, kur flet Hamleti, Ofelia është e
pranishme në skenë dhe, kur flet Ofelia, Hamleti e dëgjon? Të dy flasin në prani të njëri-tjetrit, por
sa arrijnë ata që të komunikojnë me njëri-tjetrin?
Ndërmjet këtyre përgjigjeve nxënësit duhet të ndërtojnë fuqinë e madhe që ka monologu në veprën
shekspiriane.
Forca shekspiriane e fjalës buron nga idetë që e kanë frymëzuar, përmes të cilave transmetohet e tërë
filozofia humaniste, që sheh se si e tërë ëndrra e saj për një shoqëri më njerëzore po thërrmohet nga
fryma leviathanite (term biblik, që përfaqëson errësirën shpirtërore të konfiguruar si një përbindësh që do
të gllabërojë çdo vlerë njerëzore). Kjo fjalë ka forcën e bisturisë, që di t’ia bëjë autopsinë jo vetëm një
epoke historike, por gjithëkohshmërisë njerëzore.
Grupi 4. Detyrat:
Nëpërmjet Ditarit dypjesësh dalloni fjalët kyç në monologun e Hamletit dhe të Ofellisë, duke sjellë
ilustrimet përkatëse të shoqëruara me komente.
Veçoritë gjuhësore Ilustrime Komente

Fjalë kyç, monologu i Të rrosh a të mos rrosh Përbëjnë themelin e monologut dhe kulmimin
Hamletit tragjik hamletian, duke i dhënë shkas
hamletizmit të evidentohet si ndërgjegje
dilematike me sfidën e kohës. Në këtë bisedë
me veten, Hamleti kalon nëpër realitete vetjake
e shoqërore, nga hapësirat e paskajshme të
mendimit, në keqardhjet më dëshpëruese të
shpirtit, si mishërimi i udhëtimit nëpër të gjitha
stacionet e jetës njerëzore.
179
Fjalë kyç, monologu i Që pashë ato që pashë e Në këtë bisedë me veten Ofelia është e
Ofelisë shoh ato që shoh çorientuar ndërmjet Hamletit të djeshëm dhe
atij të sotmit. Më shumë se kushdo ajo e ndjen
lajthitjen e tij por...
Dalloni në fragmentin e dhënë gjuhën poetike të Shekspirit duke zbërthyer një pjesë të figuracionit.
Figura Ilustrimi Komenti

Pyetja retorike Të vdeç – të flesh: të flesh? Pyetjet retorike përdoren për të pohuar të
E nofta t’ëndërrosh! vërteta aksiomatike që s’kanë nevojë për
përgjigje. Kjo e bën fjalën shekspiriane
një bukuri që të lë pa frymë për nga modelimi
i saj.
Enumeracioni ... përbuzjen dhe kamçikn’ Përfshin realitete sa konkrete, aq edhe
e botës, “Zullumn”, e abstrakte, e bën më të gjallë përshkrimin,
shtypësit, përdhunën e teksa sjell hollësi të larmishme nga
krenarit... Realiteti, që numërohen njëri pas tjetrit.
Metafora të përballsh një det të turbull Metafora, si krahasimi i natyrshëm brenda
helmesh. mendimit poetik, i ka dhënë dorë Shekspirit të
Sëmundje, verdhet nga hij’ japë një informacion më të
e mejtimit madh kuptimor, duke rindërtuar gjendje
shpirtërore, veprime intelektuale, qëndrime
shoqërore.
Shprehjet e pasura Hobe shigjeta fati të tërbuar, Falë shqipërimit mjeshtëror të Nolit, çdo gjë
leksikore çëndrra shohin n’atë frymon shqip, aq sa për një çast të del nga
gjumë vdekje, pasi shkundet mendja se autori i Hamletit është anglez.
kjo pështjellj’e martue, Shprehjet e pasura janë dëshmi e relievit të
gojë-çthurjen e zyrtarit mendimit shekspirian, që di të futet në çdo
skutë e të nxjerrë në dritë kuptime të harruara,
që kanë vlerë mbikohore.
Paraqitja e rezultateve të arritura (metoda e bashkëbisedimi, diskutim i drejtuar, lexim i drejtuar)

Në këtë fazë të orës së mësimit nxënësit kanë përfunduar punën e tyre në grupe dhe prezantojnë
modelet e përgjigjeve. Mësuesi/ja mund të bëjë ndërhyrje nëse e sheh të nevojshme.
Diskutim i drejtuar
Hamleti flet shqip nën petkun e Aleksandër Moisiut.
“Hamleti mediton për enigmat e jetës, duke mbajtur një libër në dorë. Hamleti i Moisiut
bashkëbisedon me vdekjen, duke mbajtur në dorë një kafkë të nxjerrë nga varri”. (Alfred
Uçi) - Pse Moisiu ka zgjedhur detajin e kafkës?
Nëpërmjet Leximit të drejtuar, nxënësit vjelin informacionin e dhënë në tekstin e tyre.
Nëse nuk del koha për realizimin e këtij diskutimi, mësuesi/ja mund ta shkrijë edhe në orën pasardhëse.
Vlerësimi
Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhdueshëm me gojë mbi progresin e
nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë fituar nxënësit
180
në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Ky vlerësim mund të shoqërohet edhe me


Detyrë sipas niveleve të të nxënit.
Komentoni vargjet:
“Kjo botë u çthur! O prapësi, o dreq,
Që unë paskam lindur të të ndreq”
Shkruani një ese filozofike me temë “Të rrosh a të mos rrosh, kjo është çështja”.
Mësoni përmendësh monologun e Hamletit dhe përpiquni ta interpretoni atë.

Rilindja dhe Humanizmi Europian, 5 orë Nxënësi zbulon kënaqësinë e të lexuarit dhe bëhet
Tema mësimore:
të pasuruar botën emocionale, për të zhvilluar
Koment “Hamleti” (ora 5)

fushës, varësisht temës mësimore: Tragjedi
Nxënësi/ja: Ide humaniste
• fiton aftësi për të kuptuar fragmentin e dhënë Monolog shekspirian
dhe për të zbërthyer mekanizmin e brendshëm Gjuhë poetike
të funksionimit të veprës; Gjuhë ironike
• përdor njohuritë gjuhësore për të vlerësuar Ironi sokratiane
gjuhën e tekstit letrar; Vetëdije artistike
• zgjeron njohuritë mbi ndërtimin e tekstit Zgjidhje artistike
komentit të fragmentit;
• vëzhgon piktura dhe shpreh ndjesitë e tij
emocionale.
ndërkurrikulare:
TIK
Metoda e bashkëbisedimit, punë me grupe, ditari dy-trepjesësh, lexim i drejtuar, shkrim i lirë, vëzhgoni
181
Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme (metoda e bashkëbisedimit, lexim i drejtuar)

Në fillim të kësaj ore mësimi, nëpërmjet Metodës së bashkëbisedimit kontrollojmë detyrat e
dhëna herën e kaluar.
Dy-tre nxënës lexojnë punët e tyre. Kështu nxitim diskutimin në klasë për t’u shprehur për punët e shokëve.
Të tjerë nxënës interpretojnë me dëshirën e tyre para klasës monologun e Hamletit.
Në vazhdim, nëpërmjet Leximit të drejtuar dhe ekspresiv lexojmë me role fragmentin II dhënë në
tekstin e nxënësit.
Kjo teknikë nxit pjesëmarrje aktive gjatë orës së mësimit.
b) Ndërtimi i njohurive të reja (metoda e bashkëbisedimit, punë me grupe, ditari dypjesësh)

Për të realizuar ndërtimin e njohurive të reja, mësuesi/ja e ndan klasën në grupe pune, duke i nxitur për
bashkëpunim. Çdo grupi i jepen detyrat përkatëse .
Grupi 1. Detyrat:
Çfarë mesazhi i përcjell së ëmës Hamleti, nëpërmjet fjalëve të tij në këtë skenë? Pse zgjedh
pikërisht këtë formë?
Zbuloni disa fjalë dhe dalloni mesazhet e tyre.
Fantazma nuk i shfaqet Gertrudës, por vetëm Hamletit. Argumentoni pse.

Sipas kronikës daneze, fantazma nuk shfaqet askund. Ankthi dhe dyshimi. Fantazma ka një mision: ajo
sjell një kumt. Dyshimi ndaj saj do ta lironte Klaudin nga drama e krimit. Dyshimi i Hamletit ndaj
dëshmisë së Fantazmës e bën tensionin dramatik të kërkojë kuota të tjera rritjeje. Brenda konfigurimit të
Fantazmës duhet dalluar vetë Shekspiri, si vetëdije artistike, që e kthen këtë gjetje artistike në një
interpretim universal për njeriun e çdo kohe. Madje, Fantazma plotëson edhe më qartë misionin e saj,
detyrën që ka Hamleti: gjakmarrjen për vrasjen e të atit.
- A ka diçka të ngjashme me Orakullin e Delfit në nxitjen që i bëri Orestit?
Grupi 2. Detyrat:
Interpretoni thënien e Hamletit drejtuar së ëmës: “Në kohën tonë ... u dashka vetë virtyti t’i
kërkojë ndjesë vesit”.
Fjala e Hamletit është e thellë dhe e zhytur në nënkuptime. Zbërtheni nënkuptimet duke interpretuar.
Ky episod është ndërtuar në mënyrë të atillë që t’i japë mundësi Hamletit të shfryjë kundër së
ëmës, e cila me qëndrimin e saj ia bën shumë herë më të rëndë dhimbjen për të atin. Cilat janë
rrethanat që ia mundësojnë këtë?
Rrethanat janë të shumëllojta: reale, psikologjike, emocionale, shoqërore, filozofike dhe kanë një burim:
jetën, që në mënyrë mizore po kthehet në vdekje. Rrethanat specifike përligjin sjelljet e personazheve
ndaj njëri-tjetrit, duke e plotësuar edhe më tej mozaikun e tablosë shekspiriane.
Rrethanat Ilustrimi Komenti
reale Mos vjen që të qortosh tyt bir të vonë... Keqardhja për gjendjen e
Hamletit.
Po shih, jot ëmë e humbi krejt toruan Motivim psikologjik
psikologjike Sugjeshta punon fort te të sëmurët nga rrethanat.
E mjera unë, ti më thua ç’ke
emocionale E mjera unë! Esht i lojtur mëntsh! se syri yt i Mjerimi shpirtëror në
dhëmpshtur marrëdhënien nënë-
munt t’a zbutë vendimin e egër që të kam caktuar bir.
182
shoqërore Virtyti t’i kërkojë ndjesë vesit Është çasti i ndryshimit

Oh,hidh tutje pjesën më të keqe moral.
Dhe rro me gjysmën
tjetër më të pastër.
fiilozofiike Që zbrazësirës syrin ia mbërthen Përpëlitjet shpirtërore e
Dhe bisedon me erën që s’ka formë? hapin qenien njerëzore
Hapja zemrën qiellit. ndaj natyrës mendimtare.
Grupi 3. Detyrat:
Në këtë skenë Hamleti flet më shumë me aluzione, sesa në mënyrë të drejtpërdrejtë. Çfarë
aludon ai?
Nga njëra anë na shfaqet Hamleti i tjetërsuar, intelektuali humanist që ka pasur si profil oborrtarinë,
diturinë dhe mendësinë e rreptë të luftës, dhe që sipas studiuesve të sjell ndërmend “Princin” e
Makiavelit, një personazh që ia ul siparin heroit të Rilindjes Europiane, për t’ia ngritur heroit të kohës
moderne. Nga ana tjetër shfaqet Ofelia, që besonte në ëndrrën e dashurisë me Hamletin dhe shihte fronin
mbretëror për të. Tronditja e saj është tërësore, sepse trimi i zemrës, si ideali i kohës së saj, tashmë
është marrosur dhe e pret gremina. Ndaj, dialogu i tyre ballafaqon koncepte morale, ide shoqërore, vlera
emocionale, domethënie filozofike, duke përdorur nënkuptimet, aludimet si mjet stilistik, që zgjon jo vetëm
vetëdijen estetike të lexuesit, por mbi të gjitha, vetëdijen njerëzore gjithëkohore.
Dialogimi i personazheve të risjell në kujtesë konceptin e dramës si një pasqyrë e botës, si një “arsrotunda” (art
rrotullor), ku individi sheh më mirë vetveten. Aludimet e vendosin Hamletin e dikurshëm dhe Hamletin aktual në
një përballje tragjike. Ndaj, Ofelia, edhe pse njeh të parin dhe tenton të njohë të dytin, në dilemën e saj nuk
mund të bëjë tjetër gjë, veçse të ndihet mjerane nga tragjedia që i ka pllakosur të dy.
Episodi mes Gertrudës dhe Hamletit mbështetet në efektin e “ndërrimit të roleve”: Hamleti thirret
për t’u qortuar nga e ëma, kurse ai bëhet qortuesi i saj. Tregoni se si tensioni i kësaj skene, e cila
ngrihet sapo shfaqet Fantazma, vazhdon të përcillet edhe pas largimit të saj, përmes tonit të lartë
të zërit dhe ashpërsisë verbale (fjalëve të ashpra).
Efekti që sjell ndërrimi i roleve duhet parë si udhë, përmes së cilës e vërteta jetësore kthehet në mënyrë
të natyrshme në të vërtetë artistike, gjë që nënkupton universalitetin e saj. Nëna që do të qortojë birin dhe
biri që merr përsipër të qortojë nënën. Tensioni prek lartësi të reja emocionale.
Grupi 4. Detyrat:
Çfarë sjell si zgjedhje artistike dalja në skenë e fantazmës? Si ndikon kjo shfaqje në
marrëdhënien nënë-bir?
Fantazma shfaq elementin fantastik që e zjarrmon përfytyrimin njerëzor. Gjuha që përdor ajo e mpreh më
tepër tensionin, rrit ankthin, forcon më tej misterin në kërkim të së vërtetës.
Ç’mendoni për idenë e I. Kadaresë që thotë: “Fantazma si realitet i teatrit Elisabetian, për gati dy
mijëvjeçarë ajo e ka ruajtur trajtën e saj dyshe, një përzierje e së rrokshmes me të parrokshmen që vjen
nga zanafilla e saj, guri i varrit?”
Mendimin shoqërojeni me argumente.
Gjuha ironike e personazhit Hamlet helmon shpirtin e Gertrudës, ashtu siç edhe ai vetë e ka të
helmuar nga sjelljet e saj. Gjykoni se kjo rrugë është zgjedhja më e mirë?
Zgjedhja e ironisë e bën më të mprehtë jo vetëm komunikimin, por e vesh atë me mantelin e
gjithëkohësisë, si vlerë që asnjë epokë nuk do ta vjetrojë kurrë.
Ironia është arma e tij, para se gjaku të derdhet.
Ironia është tallja me ëndrrën që iu shkërmoq.
183
Ironia është sarkazma e hidhur ndaj idealizimit, në të cilin besoi dhe e zhgënjeu.
Për ta zgjeruar edhe më shumë linjën e diskutimit, ndaluni tek ironia sokratiane si padituri e rreme që e
përdorte Sokrati në diskutimet e tij filozofike.
- A nuk është ngërçi i Hamletit një duel i pambaruar mes sensit filozofik dhe ndjeshmërisë njerëzore?
Paraqitja e rezultateve të arritura (metoda e

vëzhgimit) Vëzhgoni
Nxënësit vëzhgojnë pikturën e dhënë në tekst. Ofelia është sjellë në këtë vepër mes jetës dhe vdekjes,
këngës dhe baltës, mes margaritave që përfaqësojnë pafajësinë dhe lulëkuqeve që përfaqësojnë vdekjen.
Ballafaqoni personazhin e Ofelisë mes fjalës dhe ngjyrës. Dalloni detajet.
Vlerësimi
nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë fituar nxënësit në
lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Ky vlerësim mund të shoqërohet edhe me shënime specifike për
nivelet e të nxënit. Disa nxënës vlerësohen me shkrim për detyrat e sjella në klasë. Nxënësit nxiten për të
realizuar punë cilësore, me qëllim plotësimin e dosjes së tyre dhe vlerësimin e saj nga mësuesi/ja.

Shkrim i lirë: Hamleti në gjithëkohësi. Portretizoni Hamletin e shekullit tuaj.

Tematika: Humanizmi shqiptar, 5 orë Situata e të nxënit:
Tema mësimore: Nxënësi njeh dhe ndërton kuptimin e duhur mbi
Letërsia e vjetër shqipe konceptet letrare dhe historike, duke perceptuar
Humanizmi shqiptar (ora 1) edhe zhvillimin hap pas hapi të letërsisë.
fushës, varësisht temës mësimore Humanizëm
Nxënësi/-ja: Humanizëm shqiptar
• diskuton në grup në mënyrë konstruktive, Letërsi e vjetër
duke dhënë dhe marrë informacion mbi Letërsi shqipe
temën; Letërsi filobiblike
• Njeh dhe analizon kushtet historiko-kulturore, Letërsi laike
në të cilat u zhvillua letërsia e vjetër shqipe; Kohë kulturore
• fiton aftësitë e nevojshme për të kuptuar
natyrën e letërsisë dhe, në veçanti,
klasifikimin e saj në periudha të ndryshme
letrare dhe historike;
• vështron tablo dhe përshkruan përjetimin e tij.
Burime: Lidhja me fushat e tjera ose me temat
teksti i letërsisë, fjalor i gjuhës shqipe, enciklopedi, ndërkurrikulare:
foto, kompjuter, tabelë, shkumës, fletore etj. gjuhë shqipe dhe gjuhë e huaj, arte, histori
Harta e mendimeve, bashkëbisedim, lexim i drejtuar, diskutim i lirë, punë e pavarur, vëzhgim
184

Parashikimi: Harta e mendimeve dhe bashkëbisedim
Në fillim të kësaj ore mësimi, nëpërmjet teknikës së bashkëbisedimit dhe hartës së mendimeve, kujtojmë
dhe ndërtojmë informacione.
Hidhni në fletoren tuaj gjithçka që ju kujton fjala “humanizëm”;
Pasi të keni hedhur idetë që ju vijnë ndërmend, lidhini me njëra-tjetrën;
Kur mbaron koha e caktuar nga mësuesi, ndërtojmë në tabelë pemën e mendimeve.
Humanizëm
Plotësohet pema e mendimeve edhe me informacione ndërlëndore (kryesisht nga lënda e historisë).
Ndërtimi i njohurive: Lexim i drejtuar, pema e mendimeve, Diagrami i Venit
Shtrojmë një pyetje: – Ç’kuptojnë nxënësit me letërsi të vjetër shqipe?
Për të realizuar këtë, mund të përdorim edhe teknikën e pesëvargëshit.
Humanizmi shqiptar fillon me Marin Barletin dhe shtrihet deri te Jeronim De Rada.
Sipas studimeve të prof. E. Çabejt, letërsia e vjetër shqipe kalon nëpër tri kohë kulturore ose letrare:
letërsia e humanizmit (shek XVI) - Marin Barleti
letërsia filobiblike (shek XVI-XVIII) - Gjon Buzuku, Pjetër Budi, Frang Bardhi, Lekë Matrënga, Jul Variboba, Pjetër
Zarishi Letërsia laike ose e bejtexhinjve (shek XVIII) - Nezim Berati, Hasan Zyko Kamberi, Muhamed Kyçyku
Humanizmi shqiptar, sikundër në të gjithë Europën, u zhvillua i ndikuar nga humanizmi italian.
Por, pavarësisht kësaj, kjo lloj letërsie pati një ngjyresë tërësisht shqiptare.
Lexim i drejtuar
Për disa minuta nxënësve u lihet kohë të lexojnë në tekstin e tyre materialin e dhënë në lidhje me
humanizmin shqiptar dhe më pas ndërtohen në tabelë, si më poshtë, karakteristikat e humanizmit.
Humanizmi shqiptar
vështrimi historik vështrimi letrar
kjo lloj letërsie është e lidhur letërsi heroike letërsi e mirëfilltë për
dëshmon edhe për
ngushtë me atë kohën kur u shkrua
fakte të rëndësishme
çka është autentike
historike të
kulti i qëndresës
shqiptarëve shqiptare përfaqësuesit i
(liria e atdheut
përkasin elitës
dëshmon edhe dhe njeriut) kulturore të kohës
faktin se sa e
moçme është gjuha identiteti tema kryesore ishte
shqipe kulturor (vlerat qëndresa shqiptare
morale dhe kundër turqve për
shpirtërore) mëvetësi jetësore dhe
kulturore
heroi kryesor u bë
figura e Skënder 185

Nëpërmjet Diagramit të Venit i nxitim nxënësit të sjellin të përbashkëtat dhe të veçantat mes
humanizmit shqiptar dhe atij europian.
Humanizmi europian Humanizmi shqiptar
Shek. XIV Shek XVI

Në qendër njeriu Ndikim nga humanizmi italian
Rrëfenja Qëndresa e populli
Romani (romani kritik) Romani historiko-letrar
Donkishotizmi si dukuri Lufta çlirimtare si dukuri
Njeriu dhe njerëzorja

Përforcimi i njohurive: Diskutimi i lirë
Nëpërmjet diskutimit të lirë, në këtë moment të orës së mësimit mësuesja shtron një pyetje-shumë përgjigje:
Pse pati ndikim kaq të madh filobiblik letërsia humaniste? Mendimin mbështeteni me argumente.
Vlerësimi
gjatë mësimit. Për disa nxënës mësuesja mund të bëjë një vlerësim të vazhduar me gojë, duke bërë
Punë e pavarur
Kërkoni në internet informacione shtesë lidhur me zhvillimin e fushave të tjera të artit në këtë periudhë.
Vëzhgim
Vëreni me vëmendje dy figurat: “Pagëzimi i Krishtit”, i Onufrit dhe “Ikonë”, i Konstandin Shpatarakut. Ç’ju
intrigojnë këto tablo? Çfarë informacioni merrni prej tyre?

Nxënësi kupton se si përvojat letrare ndikojnë
Tema mësimore: duke ndërtuar përvoja personale, vlera dhe
Marin Barleti – jeta dhe aktiviteti letrar (ora 2) qëndrime, që vlejnë më vonë në perceptimin
e botës.
varësisht temës mësimore: Barleti humanist
Nxënësi/-ja: Humanizmi shqiptar
• diskuton në grup në mënyrë konstruktive, duke Hero kombëtar
dhënë dhe marrë informacion;
• Përshkruan momentet kryesore të jetës së
Barletit, që ndikuan në krijimtarinë e tij;
• diskuton rreth vlerave dhe vendit që zë Barleti në
kulturën dhe historinë tonë;
• Njeh dhe vlerëson veprën e Barletit për kontributin
e saj si gur themeli i letërsisë së mëvonshme.
186

ndërkurrikulare:
kompjuter, tabelë , shkumës, fletore etj. gjuhë shqipe dhe gjuhë e huaj, arte, histori,
TIK
Metoda e bashkëbisedimit, pema e mendimeve, lexim i drejtuar, diskutim i lirë

Në fillim të kësaj ore mësimi mund të kontrollojmë detyrat e dhëna herën e kaluar në lidhje me
informacionin e vjelë nga nxënësit mbi zhvillimin e fushave të tjera të arteve në periudhën e
humanizmit shqiptar. Gjithashtu, diskutimi shtrihet edhe mbi veçoritë që nxënësit kanë dalluar te tablotë
e dhëna në tekst.
Ndërtimi i njohurive të reja: Metoda e kllasterit, lexim i drejtuar

Në këtë moment mësuesi/ja shtron pyetjen: - Sa njohuri kanë nxënësit për Marin Barletin?
Nëpërmjet pemës së mendimeve ndërtojmë figurën e tij dhe kontributin e paçmuar në historinë e
letërsisë sonë.
Barleti lindi rreth vitit 1460 në Shkodër;
Formimin e tij e mori në shkollat priftërore të veriut të Shqipërisë, si edhe në Venedik, që
ishte qendra e humanizmit italian;
Pati lidhje të shumta me humanistë shqiptarë të kohës, por edhe me humanistë të tjerë;
Mori pjesë për mbrojtjen e Shkodrës gjatë pushtimit osman të vitit 1479;
“Rrethimi i Shkodrës” u botua në Venedik në vitin 1504;
“Shkurtore e jetës së papëve dhe perandorëve”, 1513 (kushtuar Pjetër Engjëllit);
“Histori e Skënderbeut” u shkrua në vitet 1508-1510 dhe u botua në latinisht edhe tri herë të tjera.
Barleti është i pari Barleti është Ai e vizatoi me Kjo vepër u bë

shkrimtar që shkroi bashkëkohës i shumë dashuri dhe pararendëse për të
një vepër për figurën e Skënderbeut përkushtim figurën e
gjitha tekstet e tjera
Skënderbeut heroit tonë kombëtar
Lexim i drejtuar
Nxënësve u lihet një kohë e caktuar për të lexuar në tekstin e tyre informacionin e dhënë mbi
humanizmin e Barletit dhe vlerat e veprës së tij. Një nxënës hedh në dërrasë tiparet e humanizmit që
mbart vepra e Barletit.
Tipare të Humanizmit:
Natyra njerëzore
Adhurimi për lirinë e njeriut
Ndryshimi ndërmjet natyrës njerëzore dhe hyjnore
Njerëzit duhet të ndihmojnë njëri-tjetrin
Ekzaltim për njeriun e ri
Liria e mendimit
Kërkimi i drejtësisë
Ligjësia e kodeve morale
Mësuesi/ja shtron një tjetër pyetje, me qëllim vjeljen e informacionit të njohur nga nxënësit në lidhje
me figurën e Skënderbeut: - Ç’dinë nxënësit për këtë figurë të rrallë të historisë sonë?
Këtu vihet në funksion lidhja ndërlëndore mes letërsisë dhe historisë, për të ndërtuar pemën e
mendimeve dhe për të plotësuar figurën e heroit tonë kombëtar.
187
Skënderbeu epoka në të epoka në të cilën

(Gjergj Kastrioti) kthimi i tij në Shqipëri
cilën lindi u rrit dhe u edukua
Beteja të ndryshme për roli që luajti në roli që luajti në

mbrojtjen e trojeve shqiptare Shqipëri historinë e Evropës

Në parathënien e veprës “Histori e Skënderbeut”, vetë Barleti e thekson faktin se nuk pati udhërrëfyes
nga ku të mësonte për krijimtarinë e tij: “Unë nuk pata në këtë rrugë asnjë udhëheqës... s’pata mundësi
të shikoj as analet e vjetra, as historira të reja...”
Nëpërmjet diskutimit të lirë nxënësit shprehin mendimet e tyre lidhur me këtë çështje.
Kështu ndërtojmë edhe ndikimin e madh që kjo vepër, dashur pa dashur, pati në zhvillimin e krejt
letërsisë shqipe.
Vlerësimi
gjatë mësimit. Për disa nxënës mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhduar me gojë, duke bërë
Hulumtoni
Kërkoni në internet vepra të tjera të shkruara mbi figurën e heroit tonë kombëtar, Skënderbeut. (Afati, pas
2 orësh).

Nxënësi kupton se si përvojat letrare ndikojnë duke
Tema mësimore:
ndërtuar përvoja personale, vlera dhe qëndrime që
Analizë “Histori e Skënderbeut” (ora 3)
fushës, varësisht temës mësimore: Barleti humanist
Nxënësi/-ja: Hero jetësor
• diskuton në grup në mënyrë konstruktive Hero kulturor
duke dhënë dhe marrë informacion; Kompozicion i jashtëm
• Njeh dhe vlerëson veprën e Barletit për Kompozicion i brendshëm
kontributin e saj si gur themeli i letërsisë Stil heroik
së mëvonshme; Stil letrar
• Aftësohet në analiza letrare për të kuptuar Stil historik
teknikat e shkrimit.
188

ndërkurrikulare:
TIK
Metoda e bashkëbisedimit, një pyetje - shumë përgjigje pema e mendimeve, kubimi, lexim i drejtuar,
diskutim i lirë

Diskutim i lirë
Si humanist, Barleti është i vetëdijshëm kur synon se marrëdhënia shkrimtar – vepër – lexues është
shumë e rëndësishme. Ai shprehet: “... që shpirti i shqetësuem i atij që shkruen të ushqehet me veprën
që krijon, duhet gjithashtu t’u kënaqet shpirti edhe lexuesve...” Ju ç’mendoni në lidhje me këtë çështje?
Ndërtimi i njohurive të reja: metoda e Kllasterit)

Në vazhdim të orës së mësimit mësuesi/ja shtron pyetjen në klasë:
Sa nxënës e njohin veprën?
Ç’të dhëne na jep në plan të parë titulli i saj “Histori e Skënderbeut”?
Pse emri i Marin Barletit është i lidhur pazgjidhshmërisht me atë të Skënderbeut?
Qëllimi pse Barleti e shkroi këtë vepër është fakti se ai nuk e dëshironte që bujaria dhe trimëria
shqiptare të trashëgohej dhe të mos humbiste ndër shekuj.
Pasi është realizuar diskutimi i mësipërm, mësuesi/ja ndërton (bashkë me nxënësit që e kanë lexuar
veprën) në tabelë karakteristikat kyç të veprës më të rëndësishme të humanizmit.
I jashtëm 2 pjesë
Kompozicioni 13 libra
I brendshëm
“Historia e Skënderbeut” Rrëfime

Dëshmi
heroik
stili
Historik dhe letrar Krahasimi, antiteza
E gjithë vepra përshkruhet nga ndjenja atdhetare; nga krenaria e autorit për vetitë luftarake të popullit të
tij; nga dashuria dhe adhurimi i tij për Heroin Kombëtar. Nëpërmjet teknikës së kubimit nxiten nxënësit
të ndërtojnë figurën komplekse të heroit tonë në disa këndvështrime, si: strateg, prijës, politikan,
diplomat etj. (mund të na hyjnë në ndihmë njohuritë historike).
Skënderbeu si burrë shteti karakterizohet nga këto tipare:
Qe i pari që mendoi të formojë shtetin e bashkuar shqiptar
Simbol bashkimi princash
Mblodhi Kuvendin e Lezhës në Lezhë për 3 arsye:
si vend asnjanës ishte nën sundimin e Venedikut;

nuk ishte pronë e tij apo e dikujt prej princërve të tjerë;
ishte vendndodhje e afërt me Krujën dhe qendrën e vendit.
Veç bashkimit politik e ushtarak u përpoq për bashkimin ekonomik
189
Kishte drejtësi fjale dhe veprimi.

Skënderbeu si strateg:
metodat e tij janë fitoreprurëse
përdor me sukses strategji sulmi, mbrojtjeje, tërheqjeje
është i pari që shfrytëzoi terrenin e thyer në favor të tij
përdor strategji inteligjente jo vetëm me turqit, por edhe me princat shqiptarë
Skënderbeu si politikan:
parashikon lëvizjet e armikut
bën organizimin politik të shqiptarëve
parashikon se ku do të dalë armiku, miku, fqinjët dhe ai vetë
Skënderbeu si diplomat:
Bën aleancat e duhura
Vendos armëpushimin kur duhet
Di të lidhet me fqinjët
Di të lidhet kur dhe si duhet me miqtë
Diskutimi drejtuar
Në ç´raporte janë me njëra-tjetrën në këtë vepër realja dhe trillimi? Si gërshetohen ato?
Po letrarja dhe historikja në ç’raporte janë?

Vlerësimi
identifikimin e njohurive paraprake, interesave apo aftësive që kanë nxënësit në lidhje me tematikën
e trajtuar gjatë mësimit. Vlerësimi shoqërohet edhe me shënime specifike për nivelet e të nxënit.

Lexoni me kujdes për të kuptuar fragmentin e shkëputur nga vepra “Fjalimi i Skënderbeut para
princave shqiptarë”.

Nxënësi zbulon kënaqësinë e të lexuarit dhe bëhet

Tema mësimore:
Koment “Fjalimi i Skënderbeut” (ora 4) të pasuruar botën emocionale, për të zhvilluar
190

fushës, varësisht temës mësimore: Hero
Nxënësi/-ja: Fjalim
• fiton aftësi për të kuptuar fragmentin e Oratori
dhënë dhe për të zbërthyer mekanizmin e Principatë
brendshëm të funksionimit të veprës; Tipare humanizmi
• zgjeron njohuritë mbi ndërtimin e tekstit Stil heroik
(përdorimin e mjeteve gjuhësore dhe
stilistike);
ndërkurrikulare:
kompjuter, tabelë , shkumës, fletore etj. gjuhë shqipe dhe gjuhë e huaj, arte, histori
TIK
Metoda e bashkëbisedimit, punë me grupe, ditari dypjesësh, Diagrami i Venit, shkrimi i lirë

Në fillim të orës së mësimit, nëpërmjet bashkëbisedimit, bëhet lidhja kuptimore e fragmentit me
dy momentet e tjera lidhëse: me momentin para dhe pas fragmentit. Kjo mund të realizohet nga
informacioni që sjellin nxënësit që kanë lexuar veprën, ose edhe nga mësuesi/ja.
Ndërtimi i njohurive të reja: Puna me grupe, ditari dypjesësh, Diagrami i Venit

Në vazhdim, duke e organizuar klasën në grupe, punojmë me studim teksti, duke pasur parasysh
ndarjen sipas niveleve të të nxënit.
Grupi 1. Detyrat:
Dalloni në tekst shkaqet e kthimit të Skënderbeut.
Nënvizoni në fragment përparësitë e Skënderbeut, si:
Karakteristika fragmenti
Prijës lufte
Nxitës besimi
Mbrojtës i rrënjëve kulturore
Grupi 2. Detyrat:
Nëpërmjet Diagramit të Venit, bëni një krahasim mes fjalimit të Skënderbeut para princave
dhe fjalimit para qytetit të Krujës.
Para princave Para popullit
U ngacmon sedrën Bir i dëshpëruar

U kujton detyrën Respekton besën dhe historinë
U kërkon bashkimin U ofron veten me gjithë aftësitë
U vlerëson cilësitë etj. Bashkëqytetar dhe mirëkuptues etj.
Fjalime bindëse me argumente

I kujdesshëm në zgjedhjen e fjalëve
I logjikshëm dhe emocional
191
A është fjalimi i Skënderbeut shembull i një ligjërimi të saktë e të mençur? Besoni te fuqia e
fjalës? Mendimet shoqërojini me argumente.
Grupi 3. Detyrat:
Dalloni në tekst paragrafët rrëfyes dhe ato paragrafë ku Skënderbeu bën thirrje.
Shpjegoni ndërtimin e tyre.
Dalloni shkallëzimin tek oratoria e heroit. Argumentoni ku qëndron fuqia e fjalës së tij.
Grupi 4. Detyrat:
Me ç’mjete stilistike i portretizon personazhet Barleti?
Dalloni në tekst pyetjet retorike dhe analizoni ndërtimin e tyre sintaksor dhe stilistik.
Gjatë fjalimit, Skënderbeu përdor disa veta, si: unë, ne, ju. Dallojini ato dhe shpjegoni
përdorimin e tyre.
Nxënësve u lihet një kohë e caktuar për të punuar në grup mbi detyrat e dhëna dhe më pas, nëpërmjet
diskutimit të lirë, realizohet studimi i tekstit.
Përforcimi i njohurive: Ditari dypjesësh

Mes teknikës së ditarit dypjesësh nxënësit dallojnë të konkretizuara tiparet e humanizmit shqiptar.
Tipare të humanizmit Ilustrim nga teksti

Natyra njerëzore
Ndryshimi ndërmjet natyrës njerëzore
dhe hyjnore;
Njerëzit duhet të ndihmojnë njëri-tjetrin;
Ekzaltim për njeriun;
Adhurimi për lirinë;
Liria mendimit;
Kërkimi i drejtësisë;
Ligjësia morale.
Një pyetje-shumë përgjigje: - Duke pasur parasysh fjalimin e Skënderbeut dhe kontributin e tij, do të
dëshironit që ndonjë nga udhëheqësit e sotëm të fliste kështu?
Vlerësimi

Shkruani: Përmblidhni fragmentin duke bërë kalimin nga ligjërata e drejtë në ligjëratën e zhdrejtë.
Gjeni në fragment tipare të stilit heroik të veprës.
192

Humanizmi shqiptar, 5 orë Nxënësi zbulon kënaqësinë e të lexuarit dhe bëhet
Tema mësimore: i vetëdijshëm për shumëllojshmërinë e perceptimit

të botës, duke e vlerësuar letërsinë si mjet kyç
Figura e Skënderbeut dhe përmasat e saj (ora 5)
për të pasuruar botën emocionale, për të zhvilluar
fushës, varësisht temës mësimore: Figurë kombëtare
Nxënësi/-ja: Himnizim
• fiton aftësi për të kuptuar fragmentin e Hero
dhënë dhe për të zbërthyer mekanizmin e Orator
brendshëm të funksionimit të veprës; Strateg
• zgjeron njohuritë mbi ndërtimin e tekstit; Kujtesë historike
• demonstron shkathtësitë e fituara gjatë Kujtesë kulturore
• interpreton karakteristikat e veprave artistike
në periudha dhe kontekste të ndryshme
kohore dhe kulturore.
kompjuter, tabelë, shkumës etj. gjuhë shqipe dhe gjuhë e huaj, arte, histori, TIK

Metoda e bashkëbisedimit, diskutim i drejtuar, lexim i drejtuar, ditari trepjesësh, shkrimi i lirë

Në fillim të kësaj ore mësimi na duhet të risjellim në vëmendje:
himnizimin e vlerave, virtyteve kombëtare;
himnizimin e figurës së Skënderbeut nëpërmjet madhështisë së fjalimit, oratorisë, mesazhit që përcjell:
Këto koncepte ndërtohen duke kontrolluar detyrat e dhëna herën e kaluar.
Ndërtimi i njohurive: Metoda e leximit të drejtuar dhe ditarit triplanësh

Lexim i drejtuar
Lexojmë fragmentin “Martesa e Skënderbeut”.
Më parë nxënësve u është kërkuar të shohin filmin “Skënderbeu”, prodhim i vitit 1953 dhe të
kenë hulumtuar detaje të tjera artistike lidhur me këtë figurë.
Duke vëzhguar bëni krahasime mes këtyre veprave për mënyrën se si e trajtojnë ato figurën e
Skënderbeut dhe përpiquni t’i sillni në klasë detajet artistike të fushave të veçanta, p.sh. (në
letërsi detajet rrëfyese, në pikturë detajet e pikturës etj.)
Skënderbeu në letërsi Detaji artistik

Skënderbeu në film Detaji artistik
Skënderbeu në pikturë Detaji artistik
193
Më parë nxënësve u është dhënë detyrë të hulumtojnë në internet, në bibliotekën e shkollës a të qytetit, për
të mësuar nëse ka edhe të tjerë shkrimtarë që janë marrë me figurën e heroit tonë kombëtar.
në letërsinë
gojore, në balada
dhe legjenda
Lord Bajron, në letërsinë
Volteri arbëreshe
Skënderbeu në
letërsinë humaniste,
në letërsinë M. Barleti J. De Rada,
botërore Z. Skiroi,
G. Dara i ri
N. Frashëri, në letërsinë
F. Shiroka e Rilindjes
N. Mjeda Kombëtare

Nëpërmjet gjithë diskutimeve të sjella më lart, ndërtoni figurën e Skënderbeut sipas imazhit tuaj në
aspektin:
Fizik
Psikologjik
Shoqëror
Kulturor
Vlerësimi
edhe shënime specifike për nivelet e të nxënit. Nxënësit nxiten për të realizuar punë cilësore, me
qëllim plotësimin e dosjes së tyre dhe vlerësimin e saj nga mësuesi/ja. Shih modelin 3 të vlerësimit.
Shkruani një ese me temë:
“Figura e Skënderbeut, themeli i kujtesës historike dhe kujtesës artistike”

Humanizmi shqiptar, 5 orë Nxënësi njeh dhe ndërton kuptimin e duhur mbi
Shkrimtarët filobiblikë konceptet letrare dhe historike, duke perceptuar
edhe zhvillimin hap pas hapi të letërsisë.
Tema mësimore:
Gjon Buzuku dhe “Meshari” (ora 1)
194

fushës, varësisht temës mësimore: Humanizëm shqiptar
Nxënësi/ja: Shkrimtarë filobiblikë
• fiton aftësitë e nevojshme për të kuptuar Gjon Buzuku
natyrën e letërsisë dhe, në veçanti, Meshar
klasifikimin e saj në periudha të ndryshme Litanitë
letrare dhe historike; Psalme
• përshkruan momentet kyç të jetës së Himne
Buzukut, duke veçuar veprat kryesore;
Buzuku në historinë e letërsisë shqipe;
• aftësohet në analiza letrare për të kuptuar
teknikat e shkrimit.
foto, kompjuter, tabelë, shkumës, fletore etj. gjuhë shqipe dhe gjuhë e huaj, arte, histori, TIK
Metoda e bashkëbisedimit, stuhi mendimesh, pema e mendimeve, lexim i drejtuar, diskutim i drejtuar
Parashikimi: diskutim i drejtuar
Në fillim të kësaj ore mësimi, nëpërmjet Diskutimit të drejtuar kontrollojmë punën e nxënësve që ua kemi
dhënë orën e kaluar.
Ese me titull: “Figura e Skënderbeut, themeli i kujtesës historike dhe i kujtesës artistike”
Disa nxënës lexojnë punët e tyre në klasë, të tjerë, të përzgjedhur nga mësuesi/ja ose me dëshirë,
dorëzojnë punët për të marrë vlerësime me shkrim për to.
Ndërtimi i njohurive: Metoda e bashkëbisedimit, pyetje-përgjigje, stuhi mendimesh, pema e
mendimeve, diskutim i drejtuar
Në vazhdim, mësuesi/ja shtron një pyetje ngacmuese, për të filluar ndërtimin e njohurive të reja:
Ç’kuptoni me letërsi filobiblike?
Pse pjesa më e madhe e shkrimtarëve tanë humanistë shkruan vepra me përmbajtje fetare?
Me anë të këtyre veprave filobiblike ata hodhën themelin e letërsisë.
Shkrimtarët filobiblikë ishin të gjithë priftërinj.

Shkrimin letrar e mbështetën në shkrimin biblik.
Brenda këtyre veprave gjejmë pjesë të mirëfillta letrare.
Përfaqësuesit kryesorë: Buzuku, Budi, Bogdani, Bardhi, Matrënga, Variboba.
Ngritën kultin e gjuhës shqipe dhe shkrimin e saj.
Këta përfaqësues patën synim përhapjen e fesë në Shqipëri.
Me anë të teknikës Stuhi mendimesh, në bashkëpunim me nxënësit, ndërtojmë informacionin e ri mbi

Gjon Buzukun dhe “Mesharin”, veprën monument të shqipes.
mbështetës i protestantizmit me autori i "Mesharit", i cili

Gjon Buzuku qëllim që besimtarët të lexonin mban emrin e tij
prift katolik, famulltar shkrimin e shenjtë në gjuhën amtare 20 mars 1554- 5 janar 1555
i thjeshtë, që punoi
atdhetar
në veri të Shqipërisë autori i parë i
me qëllim që t'u shërbente masave
letërsisë shqiptare
shqiptare
195
Vepra e Buzukut nuk ka vetëm meritë letrare, por është edhe një hap i guximshëm kulturor, që bën pjesë
në luftën e popullit shqiptar për çlirim e përparim. Bëhet fjalë për kohën kur në Europë ka shpërthyer
lëvizja për t’u shkëputur nga kisha katolike e Romës, lëvizja që njihet me emrin protestantizëm. Një nga
kërkesat kryesore të kësaj lëvizjeje ishte që shërbesat kishtare të bëhen në gjuhën amtare. Në Mesharin
e tij gjendet edhe kjo lutje, që nuk gjendet në asnjë meshar të botës: Gjithë popullsinë e krishtenë ndër
Arbanit ata n’mortajet largo, ty të lusmë. O Zot. Te Arbëria, pra aty i rreh zemra Buzukut.
Diskutim i drejtuar
Ç’na tregon kjo e dhënë në lidhje me origjinën tonë?
Në vazhdim, nëpërmjet Pemës së mendimit ndërtojmë hartën e koncepteve me veçoritë më kryesore të
“Mesharit” të Gjon Buzukut.
libri i parë në shqip
tregon për një vazhdimësi përmbajtje fetare,
të kulturës shqiptare pjesë liturgjike
afirmon individualitetin i shkruar në alfabetin latin (shkronjat

shqiptar q, gj, th, z, x, t; cilat nuk gjendet në
“Meshari”
alfabetin latin, janë zëvendësuar me
gjuhë e pasur dhe një mjeshtëri Gjon Buzuku
5 shkronja të tjera, që ngjajnë me
e përdorimit të fjalës
alfabetin cirilik
përbëhet nga 188 faqe, por 16

prej tyre mungojnë (ndër to edhe
kopertina, e cila ka bërë të mundur dialekti i përdorur është ai
shpëtimin nga inkuzicinoi katolik) ndërtim gjuhësor të
i Shqipërisë së Veriut
qëndrueshëm për kohën

Diskutim i drejtuar
Në ç’gjendje dëshmohet gjuha te vepra “Meshari” i Buzukut?
Diskutimin e ngremë duke nxitur nxënësit të sjellin edhe fakte të përdorimeve gjuhësore.
Diskutojmë mbi rëndësinë kulturore që ka botimi i kësaj vepre.
Vlerësimi

Lexoni me qëllim kuptimin e fragmentit të shkëputur nga vepra.
Ndërtoni një fjalorth me fjalë të vështira për t’i kuptuar.
Vepra përbëhet nga: Litanitë, Psalmet, Himnet. Çfarë janë këto dhe pse në tekstin e Buzukut
dalin si tekste letrare poetike?
196

Humanizmi shqiptar, 5 orë Nxënësi kupton se si përvojat letrare ndikojnë duke
Shkrimtarët filobiblikë ndërtuar përvoja personale, vlera dhe qëndrime, që
Tema mësimore:
Gjon Buzuku dhe “Meshari”, koment (ora 2)
fushës, varësisht temës mësimore: Humanizëm shqiptar
• fiton aftësi për të kuptuar fragmentin e Gjon Buzuku
dhënë dhe për të zbërthyer mekanizmin e Meshar
brendshëm të funksionimit të veprës; Litanitë
• zgjeron njohuritë mbi ndërtimin e tekstit Psalmet
(përdorimin e mjeteve gjuhësore dhe Himnet
stilistike); Element biblik
• demonstron shkathtësitë e fituara gjatë Element letrar
Buzuku në historinë e letërsisë shqipe.
foto, kompjuter, tabelë, shkumës, fletore etj. gjuhë shqipe dhe gjuhë e huaj, arte, histori, TIK
Metoda e bashkëbisedimit, stuhi mendimesh, pema e mendimeve, lexim i drejtuar, diskutim i
drejtuar, punë në grup, vëzhgim
Në fillim të kësaj ore mësimi, nëpërmjet Diskutimit të drejtuar kontrollojmë punën e nxënësve të dhënë
orën e kaluar.
Nxënësit paraqesin punët e tyre mbi ndërtimin e koncepteve.
Ndërkohë, mësuesja ndërhyn nëse është e nevojshme, dhe i shkruan ato në tabelë.
Litani – Lutje e gjatë fetare, që thuhet a këndohet në kishë pjesë-pjesë, e këmbyer një herë nga
prifti e një herë nga besimtarët (në vendet ku vepron kisha e krishterë). Bënin litani vjet. luteshin
shumë për diçka.
Psalme – Secila nga këngët e lutjet fetare që përbëjnë një libër më vete në “Dhiatën e vjetër”;
këngë kishtare. Psalmet e shenjta. Këndonte psalme.
Himne - Lëvdatë e lartë që i thuret dikujt a diçkaje. I thur (i ngre) himne. Në këtë rast Zotit.
Ndërtimi i njohurive: Metoda e bashkëbisedimit, lexim i drejtuar, rrjeti i diskutimit
Nëpërmjet Leximit të drejtuar rilexojmë fragmentin e dhënë në tekst “Kënga e këngëve II”, duke u
konsultuar me fjalorin e nxënësve për të realizuar kuptimin e fjalëve të reja apo të vështira në kuptim.
Kujtojmë se teksti është i ndërtuar në gjuhën e vjetër shqipe dhe mbart forma leksikore e gramatikore të
vështira për t’u kuptuar nga e gjithë masa e nxënësve.
Nëpërmjet metodës së Bashkëbisedimit dhe Punës së drejtuar ndërtojmë njohuritë e reja për këtë orë
mësimore.
197
Buzuku e rindërton tekstin biblik mbi bazën e dialogut midis të dashuruarve, të cilët e ftojnë njëri-
tjetrin në takimin e dëshiruar. Dallimi i tekstit të Buzukut nga teksti biblik janë dy format e thirrjes:
ngreu mama eme e bukura, e eja;
ngreu e eja, e dashura eme e e bukura eme.
Cila prej tyre mendoni se i takon tekstit biblik dhe cila tekstit të Buzukut? Përse?
Te shembulli i dytë autori e thekson dy herë përemrin pronor “e eme”. Nisur nga kjo ndërtoni përgjigjen.
Si mund ta interpretoni lidhjen ndërmjet dashurisë së të rinjve dhe lulëzimit të pranverës? Është
kjo një lidhje thjesht e jashtme apo e brendshme?
Ndjenja e dashurisë në çdo kohë është kaq shumë gjithëpërfshirëse. Edhe pranvera ka lulëzuar pas
lulëzimit të dashurisë mes dy të rinjve. Kjo lidhje shndërrohet në një lidhje organike, jo thjesht mekanike.
Gjeni figurat stilistike që karakterizojnë vajzën dhe djalin. Shpjegoni funksionin e tyre.
Vajzën: e dashura eme, e bukura eme.

Djalin: pëllumb
Nëpërmjet metodës së Rrjetit të diskutimit shprehni mendimin tuaj pro apo kundër, shoqëruar me
argumente.
Po Jo
A mendoni se kjo është një prozë
poetike? Pse?
Përforcimi i njohurive:bashkëbisedim, shkrimi i lirë)

Për të realizuar këtë etapë të orës mësimore, nëpërmjet metodës së Leximit të drejtuar
diskutojmë mbi fragmentin e shkëputur nga pasthënia e “Mesharit”.
Në vazhdim, metodës së Shkrimit të lirë nxënësit punojnë në mënyrë të pavarur.

Shkruajeni tekstin poetik në fletore, duke e lehtësuar nga format tepër të vjetruara, pa prishur
muzikalitetin e fjalëve.
Nga pasthënia e “Mesharit”:
U Doni Gjoni, biri i Bdek Buzukut, tue u kujtuom shumë herë se gluha jonë nukë kish gja të ndigluom n së
Shkruomit shenjtë, n së dashunit së botësë sanë desha me u fëdigunë, për sa mujta me ditunë, me
zdritunë pak mendetë e atyne qi të ndiglonjinë, përse ata të mundë mernë sa i naltë e i mujtunë e i
përmishëriershim ashtë zotynë qi ta duonë m gjithë zemërë...
Kujdes! Nëse nxënësve nuk u del koha në klasë, mund ta vazhdojnë atë në shtëpi.
Vlerësimi
e nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë fituar në
lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Ky vlerësim mund të shoqërohet edhe me shënime specifike
për nivelet e të nxënit.

Hulumtoni në internet ose në bibliotekë të dhëna mbi jetën dhe aktivitetin letrar të Pjetër Budit, si poeti i
parë në letërsinë shqipe.
198

Humanizmi shqiptar, 5 orë Nxënësi njeh dhe ndërton kuptimin e duhur
Shkrimtarët filobiblikë mbi konceptet letrare dhe historike, duke
Tema mësimore: perceptuar edhe zhvillimin hap pas hapi të
Pjetër Budi, poeti i parë shqiptar (ora 3) letërsisë.
varësisht temës mësimore: Humanizëm
Nxënësi/ja:
Shkrimtarë filobiblikë
• diskuton në grup në mënyrë konstruktive, duke
dhënë dhe marrë informacion mbi temën; Poeti i parë
• fiton aftësitë e nevojshme për të kuptuar natyrën Pararendës i Rilindjes
e letërsisë dhe, në veçanti, klasifikimin e saj në Martir
periudha të ndryshme letrare e historike; Poezi të rrëfimit biblik
• përshkruan momentet kyçe të jetës së Budit, duke Poezi personale
veçuar veprat kryesore;
Poezi të rastit
• diskuton rreth vlerave dhe vendit që zë Budi në
historinë e letërsisë shqipe.
teksti i letërsisë, fjalor i gjuhës shqipe, enciklopedi, foto,
ndërkurrikulare:
TIK
koncepteve
Në fillim të kësaj ore mësimi, nëpërmjet Diskutimit të drejtuar kontrollojmë punën e pavarur të nxënësve të
dhënë orën e kaluar. Përgëzojmë nxënësit me punimet më të spikatura, duke nxitur edhe të tjerë nxënës
të punojnë në mënyrë të pavarur, për të shprehur talentet letrare dhe jo vetëm.
Ndërtimi i njohurive: Stuhi mendimesh, pema e mendimit, lexim i drejtuar, harta e koncepteve
Në këtë fazë të orës së mësimit, nëpërmjet teknikës Stuhi mendimesh vjelim informacionet që nxënësit
kanë në lidhje me Pjetër Budin dhe krijimtarinë e tij. Me ndihmën e mësuesit/es mund të ndërtojmë në
tabelë pemën e mendimeve lidhur me këtë figurë që themeloi vargëzimin shqip.
lindi në Gur të
pararendës i Bardhë të Matit organizator dhe udhëheqës i masave
rilindasve shqiptare kundër zgjedhës osmane
luftoi në dy fronte:
përkthyes dhe krijues origjinal i
kundër zgjedhës osmane Pjetër Budi letrave në mbrojtje të identitetit etnik e
kundër klerikëve të huaj që
(1566-1622) kulturor shqiptar
ndërhynin në çështjen kombëtare
vepra e parë: 1618 shembull i heroizmit dhe vetëmohimit

“Doktrina e kërshtenë”, Rituali roman” në favor të kombit shqiptar
(1621), “Pasqyra e të rrëfyemit”
199
Pjetër Budi është:

Figurë e rëndësishme e letërsisë së vjetër shqipe
I pari poet shqiptar
Shkrimtari i parë martir
Nëpërmjet metodës së Leximit të drejtuar nxitim nxënësit të lexojnë informacionin e dhënë në tekst në
lidhje me karakteristikat e poezisë së Budit dhe i paraqesim ato në tabelë.
Nisur nga subjektet dhe qëllimet, poezitë e Budit mund t’i klasifikojmë në:
Poezi të rrëfimit biblik
Poezi personale
• Poezi të rastit
Vepra e
përkthime, Pjetër Budit
përshtatje
tekstesh letrare shpeshherë del jashtë
me qëllime kombëtare, ruajtjen e kontekstit, duke përkthyer dhe
Nismëtar i vjershërimit shqip gjuhës shqipe, çlirimin e vendit, përshkruar doket shqiptare
vjersha me teknikë jo të lartë, zhvillimin e arsimit dhe kulturës
por me një shprehje dhe formë (Pasqyra e të
shumë të bukur tipar poetik:
rrëfyemit)
- tetërrokëshi
70 faqet e fundit
- katrena
- 23 vjersha, me më shumë shprehen për
- rima e alternuar
se 2300 vargje Shqipërinë dhe
- vjersha të përshtatura nga shqiptarin
"Ku janë ata pleq bujarë,
latinishtja në italisht
që qenë përpara ne,
e ata trima sqimatarë, Kjo përbën dhe
të çpejtët si rrufe?" prozën e parë
origjinale në
letërsinë shqipe
Lexim i drejtuar
Lexojmë në tekst “Adami dhe Eva”.
Pavarësisht se Budi thotë që vjershat i gjeti dhe vetëm i ripunoi, zbuloni autorësinë e tij në këtë poezi me
subjekt biblik, duke u ndalur në disa veçori:
ndjenjat lirike personale;
mbështetja në gjuhën e folur;
tetërrokëshi dhe rima e alternuar.
Ndani në dy kolona fjalët që i përkasin fjalorit biblik dhe ato të shqipes së vjetër popullore.
Kujdes! Nëse nxënësve nuk u mjafton koha në klasë, detyrën e përfundojnë në shtëpi.
Vlerësimi

Lexoni me kujdes fragmentin e shkëputur nga poetika e Budit.
Parafrazoni disa vargje nga poezia “Adami dhe Eva”.
200

Humanizmi shqiptar, 5 orë Nxënësi zbulon kënaqësinë e të lexuarit dhe
Shkrimtarët filobiblikë bëhet i vetëdijshëm për shumëllojshmërinë
e perceptimit të botës, duke e vlerësuar
Tema mësimore:
letërsinë si mjet kyç për të pasuruar botën
Koment “Për ndimë të gjithë kërshtenimit Arbënit
emocionale,për të zhvilluar imagjinatën dhe
(ora 4)
mendimin kritik.
varësisht temës mësimore: Shkrimtarë filobiblikë
Nxënësi/ja: Poeti i parë
• fiton aftësi për të kuptuar fragmentin e dhënë Pararendës i Rilindjes
dhe për të zbërthyer mekanizmin e brendshëm Poezi spontane
të funksionimit të veprës; Poezi qëllimore
• zgjeron njohuritë mbi ndërtimin e tekstit Gjuhë biblike
(përdorimin e mjeteve gjuhësore dhe stilistike); Gjuhë letërsie
• demonstron shkathtësitë e fituara gjatë komentit
të fragmentit;
• diskuton rreth vlerave dhe vendit që zë Budi në
historinë e letërsisë shqipe.
Metoda e bashkëbisedimit, lexim i drejtuar, diskutim i drejtuar, pyetje-përgjigje, rrjeti i diskutimit,
ditari dypjesësh, shkrimi i lirë

Në fillim të kësaj ore mësimi, nëpërmjet Metodës së bashkëbisedimit kontrollojmë detyrat e dhëna herën e
kaluar. Nxënësit nxiten të lexojnë parafrazimet e tyre.
Duke pasur parasysh poezinë “Adami dhe Eva” shkruajmë në tabelë fjalorthin e ndarë në:
Fjalorth biblik (i lëvduom, krijuam, sinëzot...)
Fjalorth i shqipes së vjetër (mbetnë, ndëgjuom, mortjet...)
Ndërtimi i njohurive: Metoda e bashkëbisedimit, leximi i drejtuar, puna individuale, rrjeti i diskutimit, ditari
dypjesësh
Lexim i drejtuar
Mësuesi/ja mund të lexojë për koment poezinë e dhënë në tekst, duke bërë edhe shpjegime të nevojshme
për fjalë me vështirësi në të kuptuar.
Në vazhdim, nxënësit mund të punojnë në mënyrë individuale me pyetjet që u parashtron mësuesi/ja si

mëposhtë:
Një pyetje-shumë përgjigje:
201
Me cilat poezi ju ngjan kjo poezi e Budit? Gjeni ngjashmëri dhe diskutoni mbi to.
Nëpërmjet metodës së Rrjetit të diskutimit nxënësit ndërtojnë qëndrimin e tyre në lidhje me faktin
nëse kjo poezi është:
Spontane Qëllimore
Kjo poezi është spontane
apo qëllimore? Argumentoni
Dalloni mes vargjeve qëllimin e poetit si atdhetar dhe si krijues.
Ç’tregon vetëdija krijuese e Budit kur përdor për herë të parë konceptet letrare
si:  Kankë (për vjershë, poezi);
 Vjershërim (në kuptimin shkrim letrar, shkrim poetik).
Gjeni vargjet ku Budi sugjeron që leximi i vjershës duhet të marrë kuptimin e mësimit. Duket sikur
ajo vetë dikton leximin kolektiv. Vjersha në fakt u drejtohet të krishterëve. A arrin ajo të marrë
karakter atdhetar? Argumentoni duke ilustruar.
Vargjet që u drejton të “Të kërshterë o ju qi ini “ Duket hapur misioni i tij që bibla
krishterëve “Tënëzotë e ta lëvdoni “ të flasë gjuhën shqipe
Vargjet që i dërgon popullit “Ju qi dini me kënduom“ Këto vargje fitojnë karakter
“Ju qi dini me dëgjuom“ përgjithësues, gjithëpërfshirës
Vargjet që përcjellin mësim “asgja mos lakëmoni” Vargje që të sugjerojnë, të
“Po qiell të dëshëroni” diktojnë
Shkruani vargjet që u pëlqejnë Komentojini ato
më shumë
Gjeni llojin e vargut dhe të rimës së përdorur nga Budi në këtë poezi. Diskutoni mbi të.
Në të vërtetë, Budi shquhet për përdorimin e vargut 8-rrokësh. As kjo poezi nuk bën përjashtim. Rima e
përdorur në poezi është ABAB.

Në këtë fazë të orës së mësimit, nëpërmjet bashkëbisedimit nxënësit shpalosin përgjigjet e tyre, duke i
sjellë në klasë dhe duke diskutuar mbi to.
Vlerësimi

Shkrim i lirë
Ç’zë “lëshon” krijimtaria poetike e Budit dhe si duhet “dëgjuar” sot?
202

Humanizmi shqiptar, 5 orë Nxënësi kupton se si përvojat letrare ndikojnë
Shkrimtarët filobiblikë duke ndërtuar përvoja personale, vlera dhe
qëndrime, që vlejnë më vonë në perceptimin e
Tema mësimore:
botës.
Bogdani dhe poetika e tij (ora 5)
varësisht temës mësimore: Humanizëm
• diskuton në grup në mënyrë konstruktive, duke Pararendës i Rilindjes
dhënë dhe marrë informacion mbi temën; Erudit
• fiton aftësitë e nevojshme për të kuptuar natyrën Poezi të krijimit
e letërsisë dhe, në veçanti, klasifikimin e saj në Poezi sibiliane
periudha të ndryshme letrare e historike; Poezi të kushtimit
• përshkruan momentet kyç të jetës së Bogdanit,
• diskuton rreth vlerave dhe vendit që zë Bogdani
në historinë e letërsisë shqipe.
Metoda e bashkëbisedimit, pema e mendimeve, lexim i drejtuar, harta e koncepteve, ditari
dypjesësh

Në fillim të kësaj ore mësimi, nëpërmjet metodës Diskutimit i drejtuar kontrollojmë punën e pavarur të
nxënësve dhënë orën e kaluar. Diskutojmë mbi vlerat dhe karakteristikat që mbart krijimtaria e Budit.
Ndërtimi i njohurive: Pema e mendimeve, lexim i drejtuar, harta e koncepteve
Në vazhdim, mësuesi/ja shtron pyetjen se sa e njohin nxënësit Pjetër Bogdanin. Nëpërmjet Pemës së
mendimeve mësuesi/ja përpiqet të ndërtojë informacionet e jetës dhe të aktivitetit të tij.
Pjetër Bogdani ka hyrë në historinë e patriotizmit dhe të kulturës shqiptare jo vetëm me veprimtarinë
lindi në Gur të Erudit

pararendës i Hasit (Prizren) njihte gjuhët: lantinishten,
hershëm i Rilindjes italishten, kroatishten, turqishten,
Kombëtare
armenishten, greqishten, arabishte,
hebraishten dhe sirishten
luftoi kundër tre fronteve:

klerik i lartë, Pjetër Bogdani
pushtuesit Osman
atdhetar, dijetar (1630-1689) patriarkanës serbe-ortodokse
letrar kishës katolike të Romës
203
e vet kombëtare për të organizuar kryengritjen e përgjithshme antiosmane, por edhe me veprën e tij
diturore-letrare “Çeta e profetëve”, të cilën e botoi në Padovë, më 1635, me ndihmën e një miku të vet.
Me kulturën e tij të gjerë enciklopedike, me mendimet përparimtare iluministe e atdhetare, me aftësitë
e shumta dhe me punën e gjatë e këmbëngulëse më se tridhjetëvjeçare, Bogdani i dha letërsisë
shqiptare dhe popullit shqiptar një vepër madhore, që kurorëzoi traditën e mëparshme letrare e
kulturore dhe që paralajmëroi një periudhë të re të zgjimit gjithëkombëtar. Kjo vepër përmban edhe
disa vjersha, shkruar nga vetë autori ose nga të tjerë. Nga këto, me interes të veçantë, si për
formën, ashtu edhe për idetë e saj, është një vjershë e Lukë Bogdanit. Ajo na sjell të gjallë deri në
ditët tona kujtimin për Skënderbeun dhe mbresat e autorit për bukurinë dhe madhështinë e
vendlindjes së poetit, veçanërisht të viseve ku ka jetuar e punuar ai.
Vepra e Bogdanit është e para e botuar në dy gjuhë: italisht dhe shqip.
Poetika e Bogdanit:
Poezi të krijimit (Dheu, Deti, Qielli, Zjarri). E para poezi mendimtare-filozofike në letërsinë shqiptare.
Poezi sibiliane – këngë e muzave pagane për ardhjen e Krishtit, shpëtimtarit të botës. Sibilat –
muzat poetike që vishen me emra të njohur tipikë shqiptare, si Hasjanja, Prizenjanja, Lezhjanja,
Zadrimorja, Kosovarja.
Poezi të kushtimit – himnizojnë Prizrenin, figurën e Skënderbeut, natyrën shqiptare dhe figurat
mitologjike autentike.
Nëpërmjet metodës Lexim i drejtuar ndërtojmë karakteristikat e veprës së Bogdanit.
probleme teologjike e
filozofike të doktrinës së
përbëhet nga dy pjesë: krishterë
Vepra jetëshkrimi i Krishtit
i qan zemra që populli i tij

Jo thjesht një tekst fetar apo mendime përparimtare
dergjet nën zgjedhë të huaj dhe
mësim feje si te Buzuku e iliuministe dhe atdhetare ndodhet i verbuar me dy palë
Budi, këtu na shfaqet një mjegulla: mëkati dhe padituria
vepër teologjike e filozofike përmban arsyetime dhe
me elementë enciklopedikë argumente filozofike, shprehen qartë nocione
historike, politike, abstrake të fushave të ndryshme
shkencore dhe natyrore
Përforcimi i njohurive: Lexim i drejtuar, ditari dypjesësh
Lexim i drejtuar
Në këtë fazë të orës së mësimit nxitim nxënësit të lexojnë poezinë “Sibila Libica”.
Sipas mitologjisë, sibilat janë vajza virgjëresha, që parashikojnë të ardhmen. Bogdani thotë se ato kanë
parashikuar edhe ardhjen e Krishtit. Poezia Sibila Libica dëshmon kulturën poetike të Bogdanit, si dhe
mjeshtërinë e madhe të të shkruarit.
Nëpërmjet Ditarit dypjesësh gjeni dhe komentoni vargjet ku shprehet:
204
Vargjet Komenti
Mrekullia e Krishtit për shpëtimin e të
vuajturve
Shenjtëria e veprës së tij
Pamja himnizuese e Marisë me
Krishtin
Metafora
Vlerësimi
për nivelet e të nxënit. Disa nxënës vlerësohen me shkrim për detyrat e sjella në klasë. Nxënësit nxiten
për të realizuar punë cilësore, me qëllim plotësimin e dosjes së tyre dhe vlerësimin e saj nga mësuesi/ja.

Punoni me pikën C, te rubrika “Diskutoni”.
Zgjidhni njërën nga poezitë e Sibilave dhe përpiquni të bëni një përshtatje të saj në gjuhën e sotme shqipe.
Kujdes! Ruajini fjalët e vjetra që i gjykoni të domosdoshme për t’i përdorur.

Klasicizmi, 6 orë Nxënësi njeh dhe ndërton kuptimin e duhur mbi
Tema mësimore: konceptet letrare dhe historike, duke perceptuar
Klasicizmi francez – parimet (ora 1) edhe zhvillimin hap pas hapi të letërsisë.
varësisht temës mësimore: Klasikë
Nxënësi/ja: Klasicizëm
• diskuton në grup në mënyrë konstruktive, duke Klasicizëm francez
dhënë dhe marrë informacion mbi temën; Kontekst historik
• fiton aftësitë e nevojshme për të kuptuar natyrën Kontekst letrar
e letërsisë dhe, në veçanti, klasifikimin e saj në Parime
periudha të ndryshme letrare e historike; Rregulla të tragjedisë
• njeh dhe ndërton parimet kryesore të klasicizmit Teatër qytetar
francez;
kulturore.
koncepteve
205

Në fillim të kësaj ore mësimi, nëpërmjet bashkëbisedimit mësuesi/ja kontrollon detyrat e dhëna herën e
kaluar, pikën C te rubrika “Diskutoni”.
Ndërtimi i njohurive: Metoda e bashkëbisedimit, stuhi mendimesh, lexim i drejtuar, pema e

mendimeve, harta e koncepteve
Në vazhdim i njeh nxënësit me temën e re, Klasicizmi.
Nëpërmjet teknikës Stuhi mendimesh do të mundohemi të ndërtojmë konceptin e ri.
Pyetje e drejtuar: Ç’kuptoni me termin klasicizëm?
Mësuesi/ja hedh në tabelë ato mendime të nxënësve që do t’i vlejnë për të vazhduar shpjegimin e
konceptit. Kujdes! Nxënësit duhet të dallojnë termat “klasikë” dhe “klasicist”.
Klasikë janë të gjithë shkrimtarët Klasicizmi, term i historisë së

e mëdhenj të çdo vendi letërsisë, i cili emërton drejtimin letrar
që lindi në Francën e shek XVII
I bashkon veç rrënja e fjalës “klas”, pra, që kanë një nivel të lartë vlerash të spikatura, kanë finesë artistike.
Në vazhdim të orës së mësimit, nëpërmjet Leximit të drejtuar nxiten nxënësit të lexojnë në tekstin e tyre
kontekstin historik dhe letrar të klasicizmit, si dhe parimet e tij. Me ndihmën edhe të mësuesit/es ndërtojmë
në tabelë hartën e koncepteve, duke dalluar zhvillimin e klasicizmit në kontekstin historik dhe atë letrar.
Para shek. XVII, Franca kishte pësuar luftra të ashpra fetare.

Fillimi i shek. XVII e gjeti Francën me mbretëri të fortë e unike, që siguroi
rregull dhe paqe.
Konteksti historik • Njerëzit e kulturuar iu afruan monarkisë, sepse u garantonte siguri.
Lindi dhe u forcua ndjenja kombëtare.
Luigji XIV u kthye në simbol të mbretërimit, duke përqendruar gjithçka në
duart e tij (shteti jam unë) dhe e quajtën Mbreti - Diell.
Njerëzit e kulturuar iu afruan monarkisë së Luigjit XIV, sepse u garantonte siguri.

Ngriti lart dinjitetin e njerëzve të artit, kulturës dhe shkencës.
Konteksti letrar • U krijoi disa lehtësira: u dha pension; shpërndau tituj fisnikërie; nxiti hapjen e
akademive; financoi veprimtaritë kulturore.
Letërsia dhe arti lulëzuan duke arritur një kulm në nivel kombëtar dhe europian.
Në vazhdim prezantojmë, duke ndërtuar hap pas hapi, parimet kyç të klasicizmit, të cilat i ndërtoi dhe u
dha formë Bualoi në veprën e tij “Arti poetik”.
Parimet e klasicizmit:
Imitimi i autorëve antikë - duke vlerësuar tragjedinë si gjini fisnike.

Impersonalizmi dhe vërtetësia - autori të fshihet mes personazheve.
Motivimi psikologjik - bota e brendshme e njeriut zë vendin e nderit.
Parimi i arsyes - arsyeja disiplinon imagjinatën dhe fantazinë.
Ndarja e gjinive - çdo gjini ka ligjësitë e veta dhe teknika të veçanta.
Stili elegant - shprehje të bukura dhe të pastra, pa ndërlikime sintaksore.
Fryma kristiane - tipar thelbësor i qytetërimit francez.
206
Parimet e mësipërme vlejnë për të shpjeguar letërsinë klasiciste në përgjithësi, kurse tragjedia si krijimi
letrar më serioz dhe më i rëndësishëm i kësaj periudhe, iu nënshtrohet disa rregullave të posaçme, që
mësuesi/ja mund t’i prezantojë nëpërmjet hartës së mëposhtme të koncepteve. Emrat më të mëdhenj
të kësaj kohe janë: Pjer Kornej, Zhan Rasini, Molieri, La Fonteni.
Rregullat e tragjedisë
• personazhet të vargu aleksandrian dikton
paraqiten në aktin e parë. tragjedi = 5 akte, përdorimi varg 12-rrokësh, me cezurë
• personazhet të jenë: skenat të lidhura i detyruar në rrokjen e gjashtë.
mbretër, princër ose organikisht pa i vargut respektimi i etikës dhe
heronj. shkëputje aleksandrian i normave të mirësjelljes
subjekti të vepra bën

• respektimi i tri uniteteve përshkallëzohet efektin e tragjedia duhet të rrëfejë
• koha - subjekti në 24 orë drejt një pike katarsisit vetëm ngjarje të kaluara,
• vendi - ngjarja të kulmore (pastrimit të largëta në kohë, pra jo
zhvillohet në një vend shpirtëror) ngjarje aktuale
• veprimi - ngjarja vetëm të mënjanohen duelet,
një linjë veprimi vrasjet, vetëvrasjet në
skenë
Përforcimi i njohurive: Metoda e diskutimit

Në këtë fazë të orës së mësimit, nëpërmjet Diskutimit të drejtuar nxënësit nxiten të shprehin mendimet
e tyre në lidhje me thënien e prezantuar nga mësuesi/ja:
“Vetëm e vërteta është e bukur, e vërteta dhe vetëm ajo është e pëlqyeshme.” (“Arti poetik”, Nikolas Bualoi).
Komentoni thelbin e kësaj thënieje.
Vlerësimi

Radhisni disa emra shkrimtarësh klasikë që njihni.
Hulumtoni në internet në lidhje me figurën dhe veprën e Molierit.

Klasicizmi, 6 orë Nxënësi kupton se si përvojat letrare ndikojnë
Tema mësimore: qëndrime, që vlejnë më vonë në perceptimin e
Molieri – jeta dhe aktiviteti letrar (ora 2) botës.
207

varësisht temës mësimore: Klasicizëm
Nxënësi/ja: Arti i Molierit
• diskuton në grup në mënyrë konstruktive, duke Katarsis
dhënë dhe marrë informacion mbi temën; Komizëm karakteri
• fiton aftësitë e nevojshme për të kuptuar natyrën Komizëm zakonesh
e letërsisë dhe, në veçanti, klasifikimin e saj në
• përshkruan momentet kyç të jetës së Molierit,
• diskuton rreth vlerave dhe vendit që zë Molieri në
historinë e letërsisë.
koncepteve, diskutim i drejtuar, hulumtim

Parashikimi: Diskutim i drejtuar, pema e mendimit
Në fillim të kësaj ore mësimi, nëpërmjet metodës së Bashkëbisedimit, diskutojmë mbi emrat e
shkrimtarëve klasikë të zgjedhur nga nxënësit.
Nëpërmjet Pemës së mendimit, një nxënës ndërton në klasë hartën e koncepteve të parimeve të
klasicizmit dhe diskutojmë mbi to.
- Cili është gjykimi juaj për këto rregulla?
Ndërtimi i njohurive: hulumtim, stuhi mendimesh, leximi i drejtuar, pema e mendimit)

Për të ndërtuar këtë orë mësimi, më parë u kemi kërkuar nxënësve të hulumtojnë në internet, në lidhje me
figurën e Molierit.
Kush është Molieri?
Ç’vend zë ai në historinë e klasicizmit në veçanti dhe të letërsisë botërore në
përgjithësi? Nëpërmjet metodës Stuhi mendimesh ndërtojmë hartat e koncepteve.
Lindi në Paris pasioni i fuqishëm për skenën

studioi në kolegjin më të mirë 10 vjeç mbeti jetim bëri të ngrinte trupën teatrore
jezuit të Parisit me emrin “Teatri i Ndritur”, ku
mori pseudonimin Molier.
aktor, regjisor, drejtor trupe
- shpërfilli parimet e
ngurta të klasicizmit Zhan-Batist Pokëlen mbreti i lidhi pension
guximin për Molieri
shfaqjen e “Tartufit” e 1622-1673
pagoi me shkishërim
vdiq duke interpretuar
tek “I sëmuri për mend”
208
Llojet e komedisë së Molierit janë dy:

-komedi zakonesh Molieri bën zbërthimin psikologjik të karaktereve dhe situatave. -
komedi karakteresh
komedi
“Kopraci” “Tartufi” “Don Zhuani” “Mizantropi” "I sëmuri për
karakteresh mend"
“Shkolla e “Shkolla e “Gratë “Preciozet komedi
burrave” grave” dijetare” qesharake” zakonesh
Nxënësit nxiten të lexojnë në tekstin e tyre informacionin e dhënë mbi artin e Molierit. Nëpërmjet metodës
Lexim i drejtuar ndërtojmë në tabelë pemën e mendimeve me karakteristikat më kyç të artit të Molierit.
Komedia e Molierit mëson

duke argëtuar Te Molieri komedia
shtresat e larta (aristokratët) vjen si gjini serioze Molieri si aktor Molieri si autor
që qeshin nën buzë - lidh jetën me njeriun - luan qesharakët, ndërthur mjeshtërisht
popullin e thjeshtë që e gjallë fodullët, budallenjtë, komiken e gjesteve
shkulet gazit - personazhet mbeten humbamenot me komiken e fjalëve.
spektatori qesh me të metat figura të paharruara, - nuk luan Tartufin serioz, e ndërton komiken mes
e të tjerëve, ndërgjegjësohet për pavarësisht se por Orgonin qesharak tipizimeve, asimetrive
të metat e veta, i vjen turp, hiperbolizohen, - nuk luan fisnikun Don paralele, hiperbolizimeve
vetëkorrigjohet - katarsis komik përtallen, karikaturohen Zhuan, por laron Zganarel deri te grotesku.
Përforcimi i njohurive: Diskutimi i drejtuar
Diskutim i drejtuar
Nëpërmjet kësaj metode nxiten nxënësit të shprehin mendimet e tyre, duke diskutuar dhe duke ndarë
përvoja mendimesh.
Nisur nga parimet e klasicizmit francez dhe nga mishërimi i tyre në komeditë e Molierit, tregoni
ç’mendim keni për funksionimin e artit në shoqëri, veçanërisht për rolin e komedisë.
Vlerësimi
Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim diagnostikues, me qëllim
trajtuar gjatë mësimit. Për disa nxënës, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhduar me gojë, duke
bërë edhe shënime specifike për nivelet e të nxënit.

Molieri krijoi dy lloje komedish, ku qëndron dallimi mes tyre?
Hulumtoni
Gjeni emra të personazheve komike te krijimtaria e Molierit. Tregoni çfarë vesi përgjithësues mishërojnë
dhe ku qëndron komizmi i tyre.
Kujtoni subjektin e komedisë “Tartufi”.
209

Klasicizmi, 6 orë Nxënësi kupton se si përvojat letrare ndikojnë duke
Analizë “Tartufi” (ora 3) vlejnë më vonë në perceptimin e botës.
fushës sipas temës mësimore: Tartufi
Nxënësi/ja: Komedi e karakterit
• diskuton në grup në mënyrë konstruktive, Mashtrues
duke dhënë dhe marrë informacion; Hipokrit
• njeh dhe vlerëson veprën e Molierit për Naiv
risitë që solli në letërsinë botërore; Veprim dramatik
• aftësohet në analiza letrare për të
kuptuar teknikat e shkrimit;
filozofisë dhe rëndësisë së “Tartufit”.
ndërkurrikulare:
TIK
Metoda e bashkëbisedimit, një pyetje-shumë përgjigje, pesëvargësh, stuhi mendimesh, pema
e mendimeve, harta e koncepteve, diskutim i drejtuar
Në fillim të kësaj ore mësimi, nëpërmjet Bashkëbisedimit vjelim nga nxënësit informacionet që kanë marrë
në lidhje me vlerësimet që i janë bërë Molierit dhe veprave të tij, duke pasur parasysh modelet e
komedive që ai ndërtoi. Nxënësit sjellin mendimet e tyre në lidhje me dallimin mes komedive të karakterit
dhe atyre të zakonit.
Nxënësit shpalosin bagazhin e tyre letrar, duke sjellë emra personazhesh nga komeditë e Molierit.
Diskutimi rreth tyre përqendrohet te vesi përgjithësues që ata mishërojnë dhe te fakti se ku qëndron
komizmi i tyre. Ndërtimi i njohurive: Metoda e bashkëbisedimit, një pyetje-shumë përgjigje,
pesëvargësh, stuhi mendimesh, pema e mendimeve
Një pyetje-shumë përgjigje
I pyesim nxënësit nëse njohin ndonjë vepër të Molierit.
Ç’ju ngacmon nga titulli i komedisë “Tartufi”? Shpjegojeni këtë titull me anë të metodës së Pesëvargëshit.
Model pesëvargëshi:
Hipokrizia
E pandreqshme, mashtruese
Prish, gënjen, shtiret
Hipokrizia është një ves i pandreqshëm
Mashtrimi
Në këtë fazë të orës së mësimit, nëpërmjet metodës Stuhi mendimesh, nëse nxënësit e kanë lexuar
veprën, nxiten të ndërtojnë subjektin e saj me ndihmën e mësuesit/es.
210
V Nga ana tjetër, konflikti i gjithë veprës nuk ndodh mes dy personazheve
E kyç, por mes personazheve të tjera të ndara në dy grupe. Orgoni është aq
P i bindur në ndershmërinë e Tartufit, saqë e bën atë trashëgimtar të vetin
R legjitim, madje është gati t'i japë edhe të bijën, Marianën. Kur zbulohet
I fytyra e vërtetë e Tartufit, është tepër vonë. Ai e padit mikpritësin dhe
M
thërret përmbaruesit ta nxjerrin nga shtëpia me gjithë familjen.
I
D A fitoi Tartufi?
R
Qysh në skenën e parë njihemi me personazhet, përveç kryesorit, Tartufit
A
M (autori na e lë ta zbulojmë). Tartufi shtiret si model i njeriut të virtytshëm, pa
A vese, sa ta fusë në grackë viktimën e tij, Orgonin. Ai lakmon pasurinë, gruan
dhe vajzën e Orgonit. Tartufi shtiret me shumë lehtësi si shenjtor i zbritur nga
qielli, aq sa Orgoni mendon me gjithë naivitetin që e karakterizon se Zoti i
dhuroi një mik të vërtetë.
Në këtë komedi karakteresh, Molieri denoncon personat që mbartin vesin antisocial të hipokrizisë, servi-
lizmit dhe mashtrimit. Këto vese jo vetëm që deformojnë karakterin e individit dhe shkaktojnë drama indi-
viduale, por kanë një ndikim kaq shumë negativ edhe te personat që i rrethojnë në familje, madje
tentakulat e tyre përhapen edhe në shoqëri.
Më poshtë, nëpërmjet Pemës së mendimeve shpalosim karakteret në këtë komedi tipike të karakterit
njerëzor të zhytur në vese.
Tartufi - figura e hipokritit, mashtruesit,

përfituesit, cinikut, që mund ta
ndeshim kudo si njeriun e zakonshëm Grupi I kundër Tartufit – mendjehapurit
dhe realistët. Elmira, gruaja e Orgonit; e
bija, Mariana; i biri; kunati Kleanti;
familja e Orgonit, kryefamiljarit naiv, një familje e Dorina, shoqëruesja e Marisë
qetë,mikpritëse, besimtare. Në momentin që

shfaqet Tartufi ,ata përçahen në klane Grupi II pro Tartufit – trumpirët dhe të
mbyllurit. Orgoni, e ëma, zonja Pernel
shoqëria njerëzore, e cila mban në vetvete të gjitha

karakteret që mbart kjo vepër dhe që, dashur pa
dashur, infektohet nga të gjitha këto karaktere
Në këtë fazë të orës së mësimit, nëpërmjet Diskutimit të drejtuar përpiqemi të dallojmë parimin e tri
uniteteve te kjo komedi e Molierit.
Cilat janë tri unitetet dhe si shkrihen ato te “Tartufi” i Molierit?
Kjo vepër është shembulli më i mirë i klasicizmit. E vetmja thyerje është fakti që personazhin kryesor nuk
e shfaq që në fillim, por na e prezanton mes komenteve të personazheve të tjera dhe ne mezi presim ta
njohim.
Veprimi – kjo vepër ka vetëm një linjë veprimi: ajo e demaskimit të fytyrës së vërtetë të Tartufit.
Vendi – në këtë vepër ngjarja zhvillohet vetëm në një vend: në shtëpinë e Orgonit.
Koha – e gjithë ngjarja në vepër zhvillohet brenda 24 orëve.
211
Vlerësimi
e nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë fituar
nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar. Ky vlerësim mund të shoqërohet edhe me shënime specifike

Sillni shembullin e një personazhi konkret apo të një situate konkrete, ku keni vënë re se vesi e
bën njeriun qesharak dhe komik. (Përgatituni për diskutim).
Lexoni me kujdes fragmentin e shkëputur nga vepra.

Klasicizmi, 6 orë Nxënësi zbulon kënaqësinë e të lexuarit dhe
Tema mësimore:
mjet kyç për të pasuruar botën emocionale, për
Koment “Tartufi” (ora 4)
të zhvilluar imagjinatën dhe të menduarit kritik.

varësisht temës mësimore: Tartuf
Nxënësi/ja: Mashtrues
• fiton aftësi për të kuptuar fragmentin e dhënë Komedi karakteri
dhe për të zbërthyer mekanizmin e brendshëm të Propozim dashurie
funksionimit të veprës; Retorikë hipokrite
• përdor njohuritë gjuhësore për të vlerësuar Maskë e çjerrë
• demonstron shkathtësitë e fituara gjatë komentit
të fragmentit.
ndërkurrikulare:
TIK
Metoda e bashkëbisedimit, lexim me role, punë me grupe ekspertësh, ditari dy-trepjesësh, rrjeti i
diskutimit
212
Parashikimi: Metoda e bashkëbisedimit, lexim me role

Në fillim të kësaj ore mësimi, nëpërmjet bashkëbisedimit diskutojmë mbi modele njerëzish konkretë të
zhytur në vese.
Në vazhdim, nëpërmjet Leximit të drejtuar dhe ekspresiv lexojmë me role fragmentin e dhënë në tekstin e
nxënësit: Aktin III, Skenën III.
Ndërtimi i njohurive: Punë me grupe ekspertësh, rrjeti i diskutimit, ditari dy-trepjesësh, bashkëbisedim
Në fillim të kësaj faze të mësimit, një nxënës ndërton kontekstin e fragmentit:
Kur merr vesh se babai do ta ndajë nga Valeri e ta martojë me Tartufin, Marjana mbushet me dëshpërim.
Atëherë, e ëma, Elmira, vendos ta takojë Tartufin, për ta bindur që të tërhiqet nga ideja e martesës me
Marianën. Mirëpo Tartufi, duke përfituar nga fakti që janë vetëm për vetëm, mendon se është çasti i
volitshëm për të që ta fusë në dorë Elmirën. Dhe nis t’i propozojë asaj, fillimisht me nënkuptime e pastaj
krejt hapur. Dialogun më poshtë e dëgjon Damisi, djali i Elvirës, i cili është fshehur për të mos rënë në sy.
Punë me grupe ekspertësh

Grupi i parë:
•Dalloni në fragment momentin e parë kyç të kësaj skene, që shërben për t’i çjerrë maskën Tartufit hipokrit:
propozimin e dashurisë.
Si e realizon këtë Tartufi mashtrues? Me ç’mjete?
Shqyrtoni propozimin e dashurisë së Tartufit në aspektin taktik. Nëpërmjet ditarit dypjesësh gjeni:
Tartufi : Fragmenti Komenti

bën lajka Elmirës
E grish Elmirën E
fton t’i jepet
Grupi i dytë:
Dalloni në fragment hapin e dytë të Tartufit mashtrues: fjalorin e tij të mbushur me retorikë
hipokrite. Si ndryshon regjistri i gjuhës në fjalën e Tartufit?
Studioni qëndrimin e Elmirës ndaj propozimit që i bën Tartufi.

Nëpërmjet Rrjetit të diskutimit argumentoni nëse:
Po Jo
Elmira e nxit Tartufin për t’u shprehur…?
Po Jo
Elmira e ndalon Tartufin për t’u
shprehur…?
Po Jo
Elmira është gati ta pranojë
propozimin e Tartufit…?
213
Grupi i tretë:
Dalloni në fragment hapin e tretë të Tartufir hipokrit, kur bindet se maska e hipokrizisë e ka bërë
punën e vet dhe po vetë heq maskën.
Me shembuj konkretë nga teksti dalloni dhe shqyrtoni mënyrat, format dhe mjetet e ndërtimit dhe të
funksionimit të hipokrizisë. Të njëjtat mjete do të na bëjnë të kuptojmë rënien e vazhdueshme të maskës.
Nëpërmjet teknikës së Ditarit dypjesësh ndërroni punën.
Hipokrizia Shembuj Komente

Mënyrat
Format
Mjetet
Shënim.
Konsultohuni edhe me informacionin e dhënë në tekstin e nxënësit lidhur me komentimin e këtij fragmenti.
Nxënësit, pasi kanë punuar në grupe, paraqesin punën e tyre, duke i ndarë përvojat me shokët e klasës.
Mësuesi/ja bën ndërhyrjet aty ku e sheh të nevojshme.

Molieri është shprehur se komeditë e tij kanë për qëllim “të mësojnë duke argëtuar”.
Tregoni nëpërmjet bashkëbisedimit se sa ia ka arritur qëllimit të vet me komedinë “Tartufi”. Vlera e
kësaj komedie qëndron te forca e saj përgjithësuese. Argumentoni me shembuj nga jeta e përditshme,
me ato që keni dëgjuar nga të tjerët a që i keni përjetuar ju vetë, se njerëz si Tartufi ekzistojnë në çdo
kohë e në çdo vend.
Vlerësimi
nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë fituar nxënësit në
lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Ky vlerësim mund të shoqërohet edhe me shënime specifike për
nivelet e të nxënit. Disa nxënës vlerësohen me shkrim për detyrat e sjella në klasë. Nxënësit nxiten për të
realizuar punë cilësore, me qëllim plotësimin e dosjes së tyre dhe vlerësimin e saj nga mësuesi/ja.

Lexoni me kujdes fragmentin e dytë të dhënë në tekst.
Përgatituni të interpretoni me role komedinë “Tartufi”.
214

Klasicizmi, 6 orë Nxënësi zbulon kënaqësinë e të interpretuarit
dhe bëhet i vetëdijshëm për shumëllojshmërinë
e perceptimit të botës, duke e vlerësuar
Tema mësimore:
letërsinë si mjet kyç për të pasuruar botën
emocionale, për të zhvilluar imagjinatën dhe të
Dramatizim i “Tartufit” (ora 5)
menduarit kritik.
varësisht temës mësimore: Dramatizim
Nxënësi/ja: Tartuf
• fiton aftësi për të interpretuar pjesë nga vepra Retorikë hipokrite
“Tartufi” dhe për të zbërthyer mekanizmin e Maskë
• përdor njohuritë gjuhësore për të vlerësuar
gjuhën e tekstit letrar dhe për ta bërë të vetin
rolin e caktuar;
• demonstron shkathtësitë e fituara gjatë njohjes
së veprës dhe tipareve të klasicizmit.
teksti i letërsisë, fjalor i shqipes, vepra letrare, veshje, ndërkurrikulare:
skenë, skenar, publik gjuhë shqipe dhe gjuhë e huaj, arte, histori
Metoda e bashkëbisedimit, interpretim me role

Në fillim të kësaj ore mësimi kemi përgatitur klasën, ose një ambient tjetër në shkollë, për të vënë në
skenë pjesë të veprës “Tartufi”, të Molierit.
Për ta paraqitur sa më mirë punën e nxënësve, mësuesi/ja mund të kërkojë edhe bashkëpunimin e
drejtorisë së shkollës, stafit pedagogjik, nxënësve të tjerë apo komunitetit të prindërve dhe më gjerë.
Një nxënës paraqet mënyrën se si ata e kanë menduar organizimin e kësaj ore në bashkëpunim me
mësuesin/en e tyre.
Ndërtimi i njohurive: interpretim me role)

Për të realizuar këtë orë mësimi, mësuesi/ja u ka ndarë që më përpara detyrat nxënësve të klasës, duke
u nisur nga:
aftësitë interpretuese
aftësitë memorizuese
të qenit elokuent
dëshirës për pjesëmarrje
Më herët mësuesi/ja ka kërkuar ndihmën e faktorëve të tjerë të shkollës, p.sh., të drejtorisë së

shkollës, komunitetit të prindërve ose më gjerë, për të siguruar veshje skenike, me qëllim që të dalë
më mirë në pah puna e nxënësve.
Nxënësi që do të shërbejë edhe si sufler jep komandën e hapjes së perdes për prezantimin e shfaqjes.
Aktorët dalin në skenë dhe fillon interpretimi i tyre.
215
Nxënësit tregojnë kujdes për hyrjet dhe daljet e tyre në skenë, në mënyrë që të mos krijojnë
konfuzion. Nxënësit tregojnë kujdes për të qenë sa më elokuentë në fjalorin e tyre, duke u përpjekur
që ta bëjnë rolin të vetin.
Pjesët e zgjedhura për interpretim janë përshtatur më parë me ndihmën e mësuesit/es, për t’i sjellë
sa më pranë botëkuptimit të nxënësve.

Në këtë fazë të orës mësimore, mësuesi/ja ka pritshmëri për ndikimin dhe rolin që kjo pjesë e
interpretuar nga nxënësit do të luajë te faktorët pjesëmarrës.
nxënësit
mësuesit
komuniteti
Pikë kyç në këtë sipërmarrje është perceptimi i mesazhit të veprës:
“Lufta e vazhdueshme dhe e fortë që duhet të bëjmë me vese të tilla, të cilat kanë filluar të
kalbin shoqërinë njerëzore qysh më herët e deri sot”
Vlerësimi
Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhdueshëm me gojë mbi
progresin e nxënësve, me qëllim identifikimin e aftësive apo shkathtësive që kanë fituar në lidhje me
tematikën e trajtuar gjatë interpretimit. Ky vlerësim mund të shoqërohet edhe me shënime specifike
për nivelet e të nxënit. Disa nxënës vlerësohen me shkrim për interpretimin e tyre cilësor. Nxënësit
nxiten për të përfituar vlera dhe qëndrime nga orë të tilla mësimore.
Detyrë
Shkrim i lirë: “Vesi është sëmundja më e keqe, që ka pushtuar botën”

Klasicizmi, 6 orë Nxënësi kupton se si përvojat letrare ndikojnë duke
Etëhem Haxhiademi – klasicist shqiptar vlejnë më vonë në perceptimin e botës.
“Abeli”
fushës, varësisht temës mësimore: Klasicizëm
Nxënësi/ja: Klasicizëm shqiptar
• diskuton në grup në mënyrë konstruktive, Abeli
duke dhënë dhe marrë informacion;
• njeh dhe vlerëson veprën e Haxhiademit
për risitë që solli në letërsinë shqipe;
• Aftësohet në analiza letrare për të kuptuar
teknikat e shkrimit;
filozofisë dhe rëndësisë së “Abelit”.
216

ndërkurrikulare:
TIK
Metoda e bashkëbisedimit, një pyetje-shumë përgjigje, punë me grupe, pema e mendimeve, lexim i
drejtuar
Parashikimi: Metoda e bashkëbisedimit, pema e mendimeve
Në fillim të kësaj ore mësimi, nëpërmjet bashkëbisedimit, ndërtojmë në klasë pemën e mendimeve, në
lidhje me parimet kyç të klasicizmit francez.
Shënim. Për këtë shih te tema me të njëjtin titull.
Ndërtimi i njohurive: Metoda e bashkëbisedimit, një pyetje-shumë përgjigje, pema e mendimeve, lexim i drejtuar
Në këtë fazë të orës mësimore, nëpërmjet metodës Një pyetje-shumë përgjigje, shtrojmë në klasë pyetjet
mëposhtme:
Sa e njohin nxënësit E. Haxhiademin?
Ç’të dhëna dinë për të? Po për krijimtarinë e tij?
Ndërtojmë Pemën e mendimeve për ta njohur më mirë këtë themelues të klasicizmit shqiptar.
përktheu në shqip - shkroi tragjeditë:
tragjedian klasik në letërsinë “Bukoliket” e Virgjilit “Uliksi”, “Akili”, “Aleksandri”,
moderne “Pirrua”,
“Skënderbeu”, “Diomedi ,
“Abeli”
- subjektet i mori nga

forma letrare e veprave
letërsia antike greke Etëhem Haxhiademi
përputhet me korrektësi me
nga rrënjët e historisë 1902-1965
klasicizmin francez
shqiptare para krishtit
shkrimi në vargje, me 11 rrokësh
nga historia kombëtare
(figura e Skënderbeut)
nga trashëgimia biblike
Shpjegojmë me anë të metodës së Pesëvargëshit titullin e tragjedisë “Abeli”.

Vepra e fundit dramatike e Haxhiademit, “Abeli” (1938), është një vepër me shtrirje të madhe
moralizuese. Ky moralizim është bërë duke pasur për përvojë një histori të përgjakshme të qytetërimit,
por duke i kërkuar rrënjët e së ligës që në agun e njerëzimit. Ndodhia këtu zhvillohet në familjen e parë,
kur jetonin vetëm katër persona: Adami, Eva dhe bijtë e tyre, Kaini e Abeli; është momenti kur zbulohen
për herë të parë raportet burrë e grua, fëmijë e prindër, vëlla e vëlla.
Në thelb të kësaj tragjedie qëndron një moskuptim i madh: sa më shumë Abeli ligjëron pa u ndalur për
dashurinë që ka ndaj vëllait të madh, Kainit, aq më tepër Kaini këtë të folur e merr si tallje, si poshtërim,
si artikulim të vetëdijshëm të Abelit, sepse ky ka fituar dashurinë e prindërve. Në këtë lojë të
moskuptimeve, padashur hyjnë dhe prindërit, Adami e Eva, të cilët në vend që “ta pjesëtojnë” barabar
dashurinë për fëmijët, nisin e bëhen gjykatës të veprimeve të tyre.
Ky tekst kaq i thjeshtë, me pak personazhe e me pak ndodhi, nuk i jep mundësinë për ta zgjeruar
konfliktin dhe veprimin në nivelin e një tragjedie klasike, gjë të cilën e synonte autori.
Vepra, nga niveli i rrëfimit dramatik, zbret në nivel të tregimit didaktik.
217
Përforcimi i njohurive: Metoda e bashkëbisedimit, punë me grupe, lexim i drejtuar

Në vazhdim të orës së mësimit, nëpërmjet metodës Lexim i drejtuar njihemi me fragmentin e shkëputur
nga vepra dhe organizojmë klasën në grupe pune.
Grupi i parë. Detyrat:

Rilexojmë me kujdes skenën e tretë të aktit të pestë dhe dallojmë:
Qëndrimin hipokrit të Kainit.
A është i besueshëm ai?
Si shpërthen zemërimi i tij ndaj Kainit?
Cilat janë mallkimet e babait ndaj djalit?
A i kemi trashëguar ne sot?
Do të diskutojmë rreth skenës së tretë, duke pasur parasysh ecurinë e krejt veprës.
Komentet do të bazohen në mallkimin që bie mbi njerëzit, si rrjedhojë e mëkatit fillestar të Evës dhe
Adamit. Që nga fjalët e para të Adamit, “Prej nesh, dit’t’ambël... njeriu do t’vuëj...”, e deri në mallkimet
drejtuar Kainit, “Jo vetëm ti, por edhe fëmijt t’uëj, / mënin e madhe paçin të gjithkuëj.”
Grupi i dytë. Detyrat:

Analizoni elementet që e bëjnë këtë dramë të ngjashme me një tragjedi klasike? Ndaluni
te tema, që është biblike.
Mbështetja në subjektin biblik: Adami dhe Eva.
Fataliteti i pashmangshëm: dënimi i brezave.
Heroi dënohet për faje që s’i ka bërë:
Fajet e mëparshme të heronjve:
Fajet e tanishme të heronjve:
Dialogu bart shumë dramaticitet (ndërtimi gjuhësor).
Grupi i tretë. Detyrat:

Pse titulli i tragjedisë është “Abeli”, në një kohë kur konflikti i brendshëm, veprimi dhe çdo gjë tjetër bie
mbi Kainin?
Shkruani një titull tjetër për tragjedinë.
Pasi të lexoni fjalët e Haxhiademit në parathënien e veprës: Me këtë pjesë, në të cilën lujnë njerëzit mâ
të parë të botës, desha të ngas një plagë shoqnore. Dashnija vllaznore nuk rrjeth nga afërimi i gjakut,
sikundër besojnë të gjithë, por mbas pikëpamjes s’ime nga edukata e prindëvet. - Çfarë mesazhi jep
autori? A e rrit vëmendjen fakti që është zgjedhur familja e parë e njerëzimit për të dhënë këtë mesazh?
Vlerësimi
Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhdueshëm me gojë mbi
progresin e nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë
fituar në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Ky vlerësim mund të shoqërohet edhe me shënime
specifike për nivelet e të nxënit.
Detyra dhe puna e pavarur

Shkrim i lirë - Duke iu referuar krijimeve në kohë dhe nga autorë të ndryshëm, që sjellin modele të
bashkekzistencës në shpirtin e njeriut të Djallit dhe Krishtit njëherësh, si dhe shembuj nga jeta e përditshme, nxënësit
do të shprehin mendimin e tyre në një shkrim të lirë, me temë: “Te njeriu zotëron herë e mira dhe herë e keqja”.
218
Punë me shkrim
Ese__________________________ / Tekst__________________ Klasa___________
Emri / Mbiemri:___________________________________________
Tema:_______________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
Shtjellimi i idesë Organizimi dhe Stili dhe origjinaliteti Saktësia gjuhësore Shuma
struktura (sintaksa dhe
drejtshkrimi)
2 pikë / nota 2 pikë/nota 2 pikë/nota 2 pikë/nota 8 pikë/nota
219
Gabimet në strukturën e esesë ose të teksteve të tjera.
Plotësia: a) mungojnë teknikat e shkrimit të tekstit; b) të shtohen të dhëna që mungojnë; c) koncepte

të panevojshme; d) mendime të përsëritura; e) ide të gabuara; f) nuk i përmbahet temës etj.
Stili dhe origjinaliteti: a) nuk ka koncepte, fryt të përpunimit personal; b) mendime pa vlerë etj.
Koherenca: a) çështjet nuk janë renditur në mënyrë të rregullt; b) lidhjet e mendimit nuk janë në
mënyrë korrekte; c) ide në kundërshtim me njëra-tjetrën; d) ide jokoherente; f) mungesa e koherencës
mes fjalëve dhe fjalive; e) mendime jashtë teme; g) stili jo i përshtatshëm me situatën komunikuese; h)
kapërcimi i stileve etj.
Leksiku dhe kuptimet: a) fjala pa kuptimin e saj të saktë; b) fjalët e tekstit të jenë fjalë të gjuhës
shqipe, të regjistruara në fjalor; f) mungesa e koherencës mes fjalëve etj.
Sintaksa: a) llojet e fjalive; b) fjalitë pa kuptim; c) përsëritja e fjalive pa kriter; d) ndërpret kuptimin e
fjalisë; e) kallëzuesi i papërshtatur me kryefjalën në vetë dhe në numër; f) mungesa e koherencës mes
fjalive; g) rendi i fjalëve në fjali; gj) lidhëzat nuk përdoren drejt për të lidhur pjesët e fjalisë etj.
Morfologjia: a) mbiemrat nuk përshtaten me emrat; b) format e shumësit e të njëjësit; c) gjinia; d)

përemrat nuk janë në formën e duhur; e) mënyrat dhe kohët e foljeve nuk janë në formë të rregullt etj.
Gabimet drejtshkrimore: a) fjalët me -r dhe -rr; b) fjalët me -ë dhe pa -ë; c) grupet e zanoreve -ue, -
ye, -ie; d) grupet e bashkëtingëlloreve -mb, -nd, -ng, -ngj; e) fjalët bashkë, ndaras apo me vizë në mes; f)
shkronjat e mëdha në emra të përgjithshëm apo të përveçëm; e) ndarja e fjalëve në fund të rreshtit; g)
zanorja -e; gj) takimi i dy zanoreve të njëjta; h) apostrofi; j) përdorimi i thonjëzave; k) shkrimi i nyjës së
përparme; l) shkrimi i pjesëzave dhe i parafjalëve; y) shkurtimet e emrave të shteteve, institucioneve etj.;
x) emrat e popujve; v) emrat e ditëve, javëve, muajve dhe stinëve; s) shkrimi i datave.
Shenjat e pikësimit: a) pika; b) presja; c) dy pikat etj.
Të tjera: a) ç-q etj.
Shënim. Në fletën e nxënësit (fleta me nr. 1), mësuesi vendos numrin dhe germën përkatëse ku është
gabimi. P.sh.: punojn, 8/b. Mbi të mësuesi vendos nr. 8/b, që përkon me: 8. Gabimet drejtshkrimore: b)
fjalët me -ë dhe pa -ë.
Nxënësi shikon numrat/gabimet në faqen e parë dhe i lidh me rregullat, çështjet në faqen e dytë.
220

Tematika: Teatri antik Situata e të nxënit: Pasqyrojmë dijet tona
Tema mësimore: Testim
varësisht nga tema mësimore Tragjedi
Nxënësi/ja: Hero tragjik
- niveli minimal Metaforë
° përcakton saktë qëndrimin e personazheve; Medea
° identifikon epitetin; Euripidi
° gjen fenomene aktuale nga fragmenti;
- niveli mesatar:
° shpjegon rolin e mjeteve stilistike;
° parafrazon vargje në variantin letrar;
- niveli i lartë:
° zbërthen përmes shembujve risitë që sollën poetët
antikë grekë;
° krijon një tekst përshkrues.
Burimet: fletë A4, stilolapsa Lidhja me fushat e tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
Artet figurative
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: punë individuale
1. Shpërndarja e testeve
2. Punë individuale: Plotësimi i testeve
3. Dorëzimi i testeve
Përmbajtja e testit
Mësuesi përgatit grupe të ndryshme testesh.
Vlerësimi
Pas plotësimit të testeve, mësuesi i mbledh për tì korrigjuar ato.
Shpallja e rezultateve dhe analiza e përfundimeve do të jetë në orët pasuese.

Lexoni fragmentin në tekstin mësimor “Komedia hyjnore”.
221
Model testi – Letërsi
Nota 4 5 6 7 8 9 10
Pikët 0-7 8-11 12-15 16-19 20-23 24-27 28-30
“Medea”, Euripidi
Akti III, skena I
Jasoni:
1 S’është herë e parë që po e kuptoj,
2 se sa të liga sjell inati i fortë.
3 Ti në këtë tokë do të mund të rrije
4 po qe se i bindeshe urdhrit të mbretit;

……………………………………….
5 po tani të dëbojnë, të nisin syrgjyn,
6 pse lëshon nga goja fjalë krejt pa mend.
Medea:
7 Ti, njeri i dobët, i ligu i botës!
8 Nukë gjej dot fjalë, sharje më të madhe,
9 për të të cilësuar, ty, or burracak -
10 ti pra m’erdhe pranë, ti që të urrej?
11 …S’është kjo kurajë, s’është as guxim,
12 t’u dalësh përpara dhe t’i shohësh me sy
13 njerëzit e dashur, q’u ke bërë keq;
14 kësajë i thonë troç paturpësi.
15 ... Jetën ta shpëtova, siç e dinë Grekët
16 me të cilët hipe në anien Argo,
17 kur ty të dërguan të vësh nënë zgjedhë
18 demat që lëshojnë flakë e zjarr nga goja
19 …Unë atë dragua që rri gjithë zgjuar
20 dhe ruan lëkurën me qime të artë
21 unë vet’e vrava edhe kësisoj
22 për ty unë qeshë dritë shpëtimtare.
23 Më pas tradhtova, atin e shtëpinë
24 e me ty së bashku erdha tok në Iolk,
25 Gjithë ato të mira parasysh s’i more,
26 po më tradhtove, tjetër grua more
27 ndonëse atë u bëre, ndonëse ke fëmijë;
28 Hajde pra të flasim, si dy miq të mirë,
29 ndonëse ç’gjë të mirë do të pres nga ti?
30 S’ka dyshim se shumë femra në Greqi
222
31 do të thonë mbase se më ke shpërblyer

32 për këto të mira që të bëra unë
33 dhe se do të kem gjetur në fytyrën tënde
34 burrë plot me besë, një burrë si duhet;
35 po mua të mjerën syrgjyn po më nisin,
36 këtej më dëbojnë pa miq e të shkretë,
37 O Zot! Si njeriut i ke falur mjetin
38 të dallojë, të shohë arin që është kallp,
39 ndërsa asnjë shenjë mi të liqtë s’vure
40 që të na tregoje ligësin’e tyre?
Jasoni:
41 S’do të zinte ngoje askush emrin tënd.
42 Ti më shan dhe qahesh, pse po marr për grua
43 bijën e monarkut që sundon këtu;
44 po do të provoj se në këtë punë
45 jo vetëm me mend e m’urti u-solla,
46 po dhe plot me dhembje për ty e fëmijët;
47…dhe këtu arriva si një muhaxhir,
48 a do mund të gjëja më të lumtur fat,
49 se sa të martohem me vajzën e mbretit?
50 ... Jo pse s’më pëlqente shtrati yt, moj grua,
51 … po e bëra vetëm për këtë qëllim:
52 që të rrojnë mirë, - gjëja më e parë -
53 të mos na mungojnë ato që na duhen;
Medea:
54 Po të kishe qenë njeri jo i lik,
55 duheshe më parë të më mbushje mendjen
56 për këtë martesë dhe të mos e bëje
57 fshehura atyre që i quan miq.
Përktheu: Sotir Papakristo
223
Në pyetjet 1-4 rrethoni njërën nga përgjigjet
1. Do ta renditni tragjedinë e Euripidit në veprat e autorëve të: (1 pikë)

Realizmit
Klasicizmit
Antikitetit
Mesjetës
2. Pjesa që sapo lexuat tregon: (1 pikë)

Medea përballet, dialogon me Jasonin
çastin kur Medea mediton
Medea monologon
përkëdhel djemtë
3. Në bisedën Jason-Medea, ajo: (1 pikë)

i lutet atij
e këshillon
e qorton
e kërcënon
4. Figura retorike që shfaqet më dendur në këtë pjesë është: (1 pikë)

hiperbola
epiteti
krahasimi
metafora
A ka një konflikt në këtë fragment? Tregoni cili është ai. Identifikoni zërat e konfliktit dramatik.
Ilustroni.
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
________________________________________________
(4 pikë)
a) Si e emërton Medea Jasonin?________________________________________________ (1 pikë)

Ç`mjete stilistike janë përdorur?___________________________________________ (1 pikë)
Cili është roli i mjetit që identifikuat? Pse e emërton kështu Medea Jasonin?
_____________________________________________________________________________
______________________________________________________________________ (2 pikë)
A gjeni fenomene të përshkruara në këto vargje, që mbeten ende aktuale?

Ilusroni___________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________ (2 pikë)
A e urren vërtet Medea Jasonin? __________________________________________ (1 pikë)

Veçoni pyetjen retorike __________________________________________________ (1 pikë)
Risia që solli Euripidi në teatrin antik është (shkruani vetëm një tipar):__________________ (1 pikë)
Ilustroni___________________________________________________________________(1 pikë)
a) Dalloni anakroninë ________________________________________________________(1 pikë)

Pse “kapet” pas këtij fakti Medea? Përmendni dy arsye. __________________________ (2 pikë)
224
Parafrazoni në variantin letrar vargjet:
“Ti, njeri i dobët, i ligu i botës!

Nukë gjej dot fjalë, sharje më të madhe,
për të të cilësuar, ty, or burracak”
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________ (3 pikë)
12. Ç`pjesë ligjërate janë fjalët e nënvizuara?

“po dhe plot me dhembje për ty e fëmijët;
me _________________________________________________________________________ (1 pikë)
dhembje _____________________________________________________________________ (1 pikë)
Krijoni një tekst përshkrues me tre paragrafë duke përdorur detaje nga fragmenti.
Tema: Dhimbja e Medeas
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________ (4 pikë)
Ideja/teknikat e Stili Sintaksa Drejtshkrimi

përshkrimit
1 pikë / 1 pikë / 1 pikë / 1 pikë /
225
Çelësi i testit
“Medea”, Euripidi
Akti III, skena I
Pyetja 1. (c)
Pyetja 2. (a)
Pyetja 3. (c)
Pyetja 4. (b)
Pyetja 5. (4 pikë)
Po, ka konflikt. Është konflikti mes mendësisë së Medeas (familja monogame) dhe mendësisë së Jasonit
(familja poligame)
(1 pikë)
Zërat e konfliktit: Medea dhe Jasoni
(1 pikë)
Ilustrim
Nga fjalët e Medeas:
“Po më tradhtove, tjetër grua more.”
(1 pikë)
Nga fjalët e Jasonit:
“A do të mund të gjëja më të lumtur fat,
sesa të martohem me vajzën e mbretit?” (1 pikë) ose
“Pse po marr për grua

bijën e monarkut që sundon këtu?”
Pyetja 6.
a) Emërtimi që Medea i bën Jasonit: “Njeri i dobët, i ligu, burracak”
(1 pikë, nëse gjen vetëm një hollësi)
b) Mjeti stilistik është epiteti.

(1 pikë)
c) Roli i epitetit, si mjet stilistik, është të cilësojë frymorë, jofrymorë etj.
(1 pikë)
Në fragment ai përdoret qëllimisht nga Medea për të cilësuar dhe portretizuar Jasonin, për të thënë se
është i lig, burracak.
(1 pikë)
Pyetja 7.
Po, ka fenomene që janë aktuale, të tilla si tradhtia, martesa e dështuar, martesa e dytë për
interes, familje poligame etj. (1 pikë, nëse gjen njërin nga këto fenomene)
Ilustrim
“Pse po marr për grua
bijën e monarkut që sundon këtu?”
ose
“Po më tradhtove, tjetër grua more.”
(1 pikë)
226
Pyetja 8.
Medea vihet në mëdyshje… (vini re përdorimin e pyetjes retorike). Ajo e do ende Jasonin, gjë që
justifikohet nga zemërimi i saj, por, në të njëjtën kohë, Jasoni ishte kthyer në një armik kryesor
për Medean. Ajo urren zgjedhjen e Jasonit. Ndaj e lë me pikëpyetje.
(1 pikë)
Pyetja retorike është: “Ti, pra, m’erdhe pranë, ti që të urrej?”
(1 pikë)
Pyetja 9.
Risitë që solli Euripidi në teatrin grek:
Në teatrin e Euripidit gjejnë vend edhe njerëzit e thjeshtë.
Ai krijoi në teatër një figurë mjaft bashkëkohëse, tipin e femrës që lufton për gjetjen e vetvetes
dhe afirmimin e personalitetit. Në këtë mënyrë, Euripidi e afron artin me realitetin.
Sipas Aristotelit, ndryshe nga tragjedianët e tjerë, që i paraqesin njerëzit ashtu siç duhet të jenë, Euripidi
i paraqet ashtu siç janë në realitet.
Fryma e fatalitetit, që sundoi heronjtë e tragjedisë antike, tek Euripidi mori një formë tjetër, atë të
“mallkimit shoqëror”, siç vihet re nga vdekja e Fedrës dhe e Hipolitit, viktima të mostolerancës morale,
apo te kundërvënia aktive e Medeas ndaj pushtetit mashkullor dhe statusit social të emigrantit.
(1 pikë)
Ilustrim
“S’do të zinte ngoje askush emrin tënd.
Ti më shan dhe qahesh, pse po marr për grua
bijën e monarkut që sundon këtu;
po do të provoj se në këtë punë
jo vetëm me mend e m’urti u-solla,
po dhe plot me dhembje për ty e fëmijët;”
ose
dhe këtu arriva si një muhaxhir,
a do mund të gjëja më të lumtur fat,
sesa të martohem me vajzën e mbretit?”
ose
“duheshe më parë të më mbushje mendjen

për këtë martesë dhe të mos e bëje
fshehur atyre që i quan miq.”
(1 pikë)
Pyetja 10.
Anakronia
“Jetën ta shpëtova, siç e dinë grekët

me të cilët hipe në anien Argo,
kur ty të dërguan të vësh nënë zgjedhë”
(1 pikë)
Roli i anakronisë: Medea e përmend këtë fakt për:

a) tì kujtuar Jasonit ndihmën e saj, qoftë dhe për të kujtuar kohët e lumtura.
(1 pikë)
b) për ta qortuar si një burrë mosmirënjohës. (1 pikë)
227
Pyetja 11.
Parafrazimi:
i qëndron idesë (1 pikë)
ruan epitetet (1 pikë)
saktësia e fjalive dhe e fjalëve nga ana gjuhësore (1 pikë)
Pyetja 12.
me - parafjalë e rasës kallëzore.
(1 pikë)
dhembje - emër.
(1 pikë)
Pyetja 13.
Ideja/teknikat e përshkrimit:
I qëndron idesë dhe përdor mirë teknikat e përshkrimit.
(1 pikë)
Stili dhe origjinaliteti.
(1 pikë)
Sintaksa:
Ka shumëllojshmëri të fjalive. Kuptimi i tyre.
(1 pikë)
Drejtshkrimi:
Shkruan saktë fjalët nga ana drejtshkrimore.
(1 pikë)
228
Modele pyetjesh mbi programin e zhvilluar nga eposi deri te klasicizmi
Çfarë karakteri kishte vjershërimi gjatë Mesjetës? Shkruani disa nga eposet më të përmendura
europiane.
Përse hiperbola është figura mbizotëruese e eposeve?
Radhisni veçoritë e eposit:

–
–
–
–
–
–
–
Duke u ndalur në veçoritë e Eposit të Kreshnikëve, përpiquni të shpjegoni secilën prej tyre:
thelbi mitologjik
thelbi historik
kulti i lirisë
heroi fantastik
figura e hiperbolës
Ndërtoni strukturën e “Komedisë hyjnore”.
Dante Aligeri i përket periudhës historike të:

Antikitetit
Mesjetës
Reformacionit
Pse poema e Dante Aligerit quhet alegorike? Zbuloni disa nga shtresat e saj kuptimore në drejtim të:
politikës
moralit
fesë
intimes
porosisë universal
Cilat personazhe zgjodhi Danteja për ta shoqëruar në përtejbotë?
a. Eskilin
b. Prometeun
c. Virgjilin
ç. Beatriçen
Vepra “Komedia hyjnore” ka si gur themeli figurën e:
a. krahasimit
b. alegorisë
c. epitetit
Bazuar në vargun “KRIJUESIN TIM E SHTY DREJTËSIA E TIJ”, thoni ç’lidhje ka drejtësia
e Perëndisë me krijimin e Ferrit?
Ç’efekt ka përdorimi i germave të mëdha të shtypit në tri strofat e para?
Kur lindi letërsia humaniste?
229
Pse letërsia e Rilindjes quhet edhe humaniste?
Përmendni përfaqësuesit më në zë të letërsisë së Rilindjes.

Don Kishoti trulloset nga romanet e kalorësisë, sepse:
i mungon dëshira për tëkuptuar;
i mungon vështrimi kritik;
është budalla;
është aventurier;
d. romanet e kalorësisë synojnë ta mashtrojnë lexuesin.
Argumentoni pse personazhi i Don Kishotit është qesharak dhe patetik.
Si rrëfen autori te “Don Kishoti”?
në mënyrë të drejtpërdrejtë
me nëntekst
Përgjigjen tuaj argumentojeni duke ilustruar.
A mendoni se Sanço Pançoja luan rol të dyfishtë për Don Kishotin? Në ç’kuptim?
Komentoni thirrjen e Don Kishotit drejtuar mullinjve me erë: “Mos ikni, frikacakë e burracakë, se
një kalorës i vetëm po ju atakon!” Ç’veti të Don Kishotit zbulohen këtu?
Ç’është dukuria e donkishotizmit?
Disa nga elementet e strukturës së dramës

janë: a. aktet
b. paragrafët
c. kapitujt
didaskalitë
Humanizmi i Rilindjes Europiane përfaqëson:

dilemat e kohës
botëkuptimin e epokës
zhvillimin qytetërues
Kryeheroi i tragjedisë “Hamleti” mishëron:
filozofinë e Epikurit
filozofinë e Rilindjes
filozofinë e Hegelit
Duke u ndalur në veçoritë e tragjedisë “Hamleti”, shpjegoni secilën prej tyre:
• personazhi kompleks
• dilema tragjike
• struktura e tragjedisë
• gjuha e pasur
• hamletizmi
Bëni një ese duke u mbështetur në shprehjen e Hamletit: “Të rrosh a të mos rrosh...”
Fantazma në tragjedinë “Hamleti” ngjan me:

a. Erazmin e Roterdamit
princin e Makiavelit
orakullin e Delfit
Hamleti është quajtur zëdhënës i ideve humaniste të Shekspirit. Ilustrojeni këtë mendim.
230
Përpiquni të argumentoni pse Fantazma nuk i shfaqet Gertrudës, po vetëm Hamletit. (Te kush i ka
varur shpresat Fantazma?)
Interpretoni thënien e Hamletit drejtuar së ëmës: “në kohën tonë... u dashka vetë virtyti t’i kërkojë
ndjesë vesit”.
Pse teatri elizabetian njihet si epoka e artë e teatrit anglez?
Cilat janë tri periudhat letrare të letërsisë së vjetër shqipe dhe cilët janë përfaqësuesit kryesorë
të tyre?
Ç’vend zë Marin Barleti në historinë e letërsisë shqiptare? Pse themi se emri i tij është i lidhur
përgjithmonë me emrin e Skënderbeut?
Në veprën “Histori e Skënderbeut”, në ç’raport janë dëshmia historike me imagjinatën letrare?
Besoni te fuqia e fjalës? Përse?
Argumentoni se ku qëndron fuqia e fjalës së Skënderbeut kundrejt princërve. Te bindja apo te frika?
Çfarë janë:
Litanitë
Psalmet
Himnet
Flisni për disa nga veçoritë kryesore të Humanizmit Europian.
Çfarë kishte origjinale Humanizmi shqiptar në krahasim me atë europian?
Kush është poeti i parë i letërsisë shqipe?
Ç’janë Sibilat?
Pse emrat e sibilave ai i lidh me vendet shqiptare?
Cilat janë parimet kryesore të klasicizmit hartuar nga Bualoi?
Bëni dallimin ndërmjet termave klasicist dhe klasik.
Parimi mbi të cilin Molieri e ngre veprën e tij është:

a. të mësosh përmes filozofimit
b. të mësosh përmes argëtimit
c. të mësosh përmes zhgënjimit
Molieri krijoi dy lloje të reja komedie. Cilat janë ato dhe ku qëndron dallimi mes tyre?
Si e zbaton Molieri parimin e tri uniteteve në komedinë “Tartufi”?
Molieri është shprehur se komeditë e tij kanë për qëllim “të mësojnë duke argëtuar”. Tregoni sa ia
ka arritur Molieri qëllimit të vet me komedinë “Tartufi”.
Ku ndihen veçoritë e klasicizmit në tragjedinë “Abeli” të Haxhiademit?
231
HARTIMI I PROJEKTIT KURRIKULAR

VITI SHKOLLOR: 2016-2017
FUSHA: GJUHËT DHE KOMUNIKIMI
LËNDA: GJUHË SHQIPE DHE LETËRSI
SHKALLA V
KLASA X
Dy fjalë për projektin
Projekti do të konsiderohet si një model të shkruari, përmes të cilit nxënësit do të parashtrojnë idetë
dhe synimet e tyre për një punë që pritet të bëhet.
Projekti do të konsiderohet edhe si një mënyrë e të përshkuarit të aktiviteteve ose të punëve që kryhen
përmes një planifikimi. Në lëndën e letërsisë, si të gjithë këto lloje projektesh, ato shihen edhe si pjesë
e përpunimit të njohurive të marra përgjatë procesit të të nxënit.
Hartimi i projektit duhet vlerësuar si një mënyrë të shkruari. Në projekt, krahas synimeve, do të
shënohen edhe objektivat që pritet të arrihen, hapat që duhet të ndiqen, koha kur do të kryhet, kush do
ta kryejë, materialet që do të përdoren, buxheti që nevojitet, aktivitetet që do të kryhen, vlerësimi që do
t’i bëhet etj.
Mbi të gjitha, ky projekt do të shihet si një veprimtari, e cila synon të përfshijë të gjithë nxënësit në
punë të përbashkëta, rezultatet e të cilave do të jenë fryt i bashkëpunimit të nxënësve si pjesë e një
grupi pune. Thelbi i projekteve kurrikulare, në fakt është edhe vetë origjinaliteti që do të sjellin nxënësit.
Objektivat e projektit
Synimi i këtij projekti është njohja sa më e plotë e veprimtarisë së një shkrimtari, duke shfrytëzuar
gjithë njohjen gjuhësore, letrare, studimore dhe analitike.
Për të arritur këtë synim duhet:
Të njohim jetën e autorit.
Të takojmë (nëse mundemi) bashkëkohës të autorit për të marrë materiale autentike të
jetës dhe veprës së tij.
Të kërkojmë dhe gjejmë veprën e tij të plotë.
Të hulumtojmë në veprat e shkrimtarit përmes fjalës së tij.
Të shkruajmë duke reflektuar mbi veprën e shkrimtarit të parapëlqyer, nëpërmjet sjelljes së
shkrimeve të natyrave të ndryshme: vlerësuese, argumentuese etj., që kanë të bëjnë me
këndvështrimin tonë lidhur me veprat e shkrimtarit të zgjedhur.
Të përgatisim recensione lidhur me veprën.
Të njohim në mënyrë shteruese veprën e shkrimtarit.
Të përgatisim album me pamje nga veprimtaria e tij.
Të përgatisim fletëpalosje, postera, gazetë për të reklamuar sa më mirë punën e kryer.
Etapat e projektit
Puna për hartimin e një projekti mund të përshkruhet përmes etapave të mëposhtme:
Titulli
Qëllimi
Synimet
Objektivat
Përshkrimi
Përfituesit
Kalendari i veprimtarive
Bashkëpunimi
Bashkëdonatorët
232
Buxheti
Vlerësimi i projektit
Më poshtë po detajojmë organizimin e punëve në orë të veçanta.
HAPI I PARË
Paraqitja e projektit dhe ndarja e grupeve të punës.
Klasa ndahet në aq grupe pune sa mësuesi/ja mendon se numri brenda grupit është i mjaftueshëm për të
përballuar materialin.
Njëri prej nxënësve brenda çdo grupi, me pëlqimin e shumicës, zgjidhet kryetar i grupit dhe i jepen
disa detyra:
të merret me ndarjen e detyrave brenda grupit;
të ndihmojë në çdo rast shokët kur hasin ndonjë vështirësi;
të jetë personi kyç që në çdo çast do të komunikojë me mësuesin/en dhe do të raportojë
për punën e kryer apo pengesat e hasura.
Duke komunikuar me njëri-tjetrin, nxënësit anëtarë të një grupi do të zgjedhin një autor të pëlqyer nga
shumica e tyre. Autori mund të jetë shqiptar apo i huaj, por duhet të marrë miratimin e mësueses për
t’u thelluar më tej.
HAPI I DYTË
Ndërtimi i titullit të projektit dhe synimet që duam të arrijmë me të.
Secili prej grupeve në këtë fazë ka mbërritur me emrin e autorit më të pëlqyer, mbi të cilin do të punojnë.
Duke u konsultuar, gjatë kësaj ore do të kemi ndërtuar titujt e punës me projekte. P.sh., “W. Shekspir, më
i madhi nga mjeshtrit e fjalës, pena e të cilit ngriti monumente arti”.
HAPI I TRETË
Përgjatë kësaj ore do të diskutojmë me grupet e punës mbi:
kërkimet e kryera në bibliotekë mbi informacionet e vjela për temën e dhënë;
kërkimet e kryera në internet;
leximet e veprave të ngarkuara brenda grupit;
nxjerrjen e shënimeve të nevojshme.
HAPI I KATËRT
Përgjatë kësaj ore do të merremi me:
Skedimin e materialeve të marra nga burimet e pasqyruara më sipër për secilin grup pune.
Ndërtimin e një interviste apo pyetësori, drejtuar bashkëmoshatarëve, për të parë se sa
informacion kanë ata mbi autorët e zgjedhur nga grupet e punës me projekte.
Detyrë për të ardhmen:

Përpunimi dhe nxjerrja e konkluzioneve të pyetësorit.
HAPI I PESTË
Përfundimet e nxjerra pas përpunimit të informacionit të marrë nga pyetësori për çdo grup pune.
Detyrat apo objektivat që na dalin pas këtij diskutimi.
Përgatitjen, sistemimin dhe klasifikimin e materialeve.
HAPI I GJASHTË
233

- Përgatitjet e varianteve të para dhe diskutimet mbi këto punë në grupe të vogla.
HAPI I SHTATË
Marrja e një vlerësimi paraprak nga mësuesi/ja për punët e kryera.
Detyra për të ardhmen:
Duhet të punojmë për të plotësuar, sistemuar apo organizuar më mirë informacionet e paraqitura deri
në këto momente nga secili nxënës.
Po ashtu, do të diskutojmë me grupet e punës mbi:
Përgatitjen përfundimtare të albumit me fotografi për autorin e zgjedhur nga çdo grup.
Përgatitjen e një reklame.
Përgatitjen e një posteri.
Përgatitjen e një fletëpalosjeje.
HAPI I TETË
Përgatitjen e variantit përfundimtar.
Ndërtimin e materialeve të shkurtra dhe thelbësore për hartimin e një gazete.
HAPI I NËNTË
Përgatitjen e variantit përfundimtar të gazetës së “punës me projekte” nëpërmjet bashkëpunimit të
të gjitha grupeve të punës.
Objektivi:
Të bashkëpunojmë për të sjellë në sytë e bashkëmoshatarëve shkrimtarët më në zë të periudhave
që kemi studiuar dhe monumentet e tyre letrare.
HAPI I DHJETË
ORA 1
Paraqitja e projektit përfundimtar për grupin e parë dhe mbrojtja e tij përballë një publiku të gjerë
(nxënës klase, nxënës shkolle, mësues, të ftuar, të interesuar etj.). Përgatitja e një koktejli nga grupi i
parë.
ORA 2
Paraqitja e projektit përfundimtar për grupin e dytë dhe mbrojtja e tij përballë një publiku të gjerë
dytë.
ORA 3
Paraqitja e projektit përfundimtar për grupin e tretë dhe mbrojtja e tij përballë një publiku të gjerë
tretë etj.
234
HAPI I FUNDIT
Përfundimet e nxjerra nga mësuesi/ja mbi punën me projekte, angazhimin, pritshmëritë, përparësitë,
arritjet.
Vlerësimi i punëve të nxënësve do të bëhet duke pasur parasysh disa pika:
planin e projektit kurrikular për çdo grup;
zbatimin e tij nga secili grup;
menaxhimin e informacionit;
etikën e punës në grup;
përfundimet e nxjerra nga secili grup pune;
punët krijuese të çdo grupi;
mënyrën e paraqitjes.
KRITERET E VLERËSIMIT
MINIMALE: (NOTA 5)
Përgatit materialin e kërkuar me gojë ose me shkrim dhe e paraqet (dorëzon atë në afatet e kërkuara).
MJAFTUESHËM: (NOTA 6)
Trajton temën e kërkuar duke përdorur informacionin e dhënë dhe respekton kriteret e kërkuara (me
shkrim elektronik, jo më pak se 2 faqe e shkruar dhe paraqitje me gojë jo më shumë se 5 minuta).
MESATAR: (NOTA 7)
Shtjellon argumentin e kërkuar nga tema dhe respekton afatet dhe kriteret e vendosura më
sipër. MIRË: (NOTA 8-9)
Përdor shembuj dhe citime nga bibliografia e rekomanduar, që shërbejnë për trajtimin e temës.
Rendit qartë dhe logjikisht materialin.
Përdor një gjuhë korrekte dhe pa gabime.
SHUMË MIRË: (NOTA 10)
Ka origjinalitet në trajtimin e temës.

Përdor saktë dhe me korrektësi bibliografinë.
Përdor një gjuhë të qartë dhe pa gabime.
SUKSESE
Unë nuk besoj që dikush do t’i ketë mësuar ndonjëherë diçka dikujt tjetër. Dyshoj në vlerën e
mësimdhënies. E vetmja gjë që di, është se kush do të mësojë, mëson. Një mësues i mirë, mund të jetë
dikush që t’i bën më të lehta gjërat, është ai që e mbush tavolinën dhe u provon të tjerëve se është
tërheqëse, nxitëse, e mrekullueshme; dhe i fton të hanë.
Karl Roxhers
235

Liber Mesuesi Letersia 10 PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Liber Mesuesi Letersia 10 PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Evelina Doka

Shtëpia botuese Albas

Natyra dhe funksioni i letërsisë (modeli I) 33

VITI SHKOLLOR: 2016-2017

NJOHURI TË REJA 58 ORË

PËRPUNIM NJOHURISH 14 ORË

NGA KËTO: PËRSËRITJE 2 ORË

PUNË ME SHKRIM 6 ORË

PROJEKTE OSE BISEDA 3 ORË

GJITHSEJ 72 ORË MËSIMORE

Rezultatet kryesore të të nxënit sipas kompetencave kyç

Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit

Kompetenca për jetën, sipërmarrjen dhe mjedisin

ANALIZA DHE INTERPRETIMI I TEKSTEVE TË GJINIVE DHE LLOJEVE TË NDRYSHME LETRARE

Elementet e tekstit letrar:

Fabula dhe subjekti

Mjedisi, koha dhe

Stili dhe gjuha

Konteksti historik, kulturor, ekonomik, politik, shoqëror

Lidhja mes tekstit dhe lexuesit

Reflektimi ndaj tekstit

Ndërtimi dhe komunikimi i argumenteve

Vlerat dhe qëndrimet

VLERËSIMI I LETËRSISË SHQIPE DHE BOTËRORE NË PERIUDHA TË NDRYSHME LETRARE

REZULTATET E TË NXËNIT SIPAS KOMPETENCAVE TË LËNDËS PËR TEMATIKAT:

Letërsia antike greke dhe romake

Tematika 1. Letërsia, gjinitë dhe llojet letrare

analizon lidhjet e letërsisë më artet e tjera;

përcakton gjininë letrare, së cilës i përket një vepër;

Tematika 2. Letërsia antike greke dhe romake

ᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀĀȀ⸀ĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀ veçon llojet dhe gjinitë letrare që u

ᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀĀȀ⸀ĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀ veçon momentet kryesore të jetës dhe të

ᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀĀȀ⸀ĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀ vlerëson rëndësinë e Homerit në epokën

ᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀĀȀ⸀ĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀ përshkruan momentet kryesore të jetës

ᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀĀȀ⸀ĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀ analizon tiparet dalluese të

ᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀĀȀ⸀ĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀ përshkruan momentet kryesore të jetës

ᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀĀȀ⸀ĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀ analizon tiparet karakteristike të

7 Poema epike Madhështia e Bisedë, pema e Vlerësim individual (i diferencuar); Teksti i

shkrim teknikat e shkrimit të

Tematika 3. Letërsia gojore shqiptare

Tematika 4. Eposet në Mesjetë

Tematika 5. Nga Mesjeta në Rilindje

Tematika 6. Rilindja dhe Humanizmi europian

Nr TEMATIKA TEMA MËSIMORE SITUATA E TË METODOLOGJIA DHE VLERËSIMI BURIMI DHE

REZULTATET E TË NXËNIT SIPAS KOMPETENCAVE TË LËNDËS

Tematika 6. Rilindja dhe Humanizmi europian

Tematika 7. Humanizmi shqiptar dhe letërsia e vjetër shqipe

vlerësimin e saj nga mësuesi/ja.

Shënim. Ka tema mësimore për të cilat janë dhënë dy modele.

Fusha: Gjuhët dhe komunikimi Lënda: Letërsi Shkalla: V Klasa: X

Letërsia, diskutim rreth natyrës së saj.

Organizimi i orës së mësimit

Parashikimi: Bisedë, Stuhi mendimi

ndikon te emocionet vepra në prozë

përfytyron një realitet stili i veçantë i veprës

Ndërtimi i njohurive: Diagrami i venit, punë në grupe, punë e pavarur

Shkenca për letërsinë Shkencat ekzakte

-një lloj i njohjes shkencore

Mësuesi/ja drejton pyetjen:

Përforcimi i njohurive: Punë në dyshe

Vlerësimi: Nxënësit do të vlerësohen për :

Fusha: Gjuhët dhe komunikimi Lënda: Letërsi Shkalla: V Klasa: X

Parashikimi: Bisedë, karrigia e nxehtë