E drejta ndërkombëtare publike

Punoi: Florian Murseli

Përmbledhje e librit - ZEJNULLAH GRUDA,E DREJTA NDËRKOMBËTARE PUBLIKE (2013)

E drejta ndërkombëtare – përkufizimi

Shumica e autorëve të drejtën ndërkombëtare e përkufizojnë si tërësi e rregullave që përcaktojnë të

drejtat dhe detyrat e shteteve në marrëdhëniet midis tyre.

Ky është përkufizim klasik i së drejtës ndërkombëtare dhe mund të gjendet te shumica e autorëve të së
drejtës ndërkombëtare (Rivijer, Liszt, Ëestlake, Laërence etj).

Të gjithë këta e konsiderojnë shtetin si të vetmin subjekt të së drejtës ndërkombëtare. Një grup tjetër
autorësh e konsiderojnë individin si të vetmin subjekt ndërkombëtar. Këtë grup e përbëjnë Dugui,
Krabbe, Politis, etj.

Sipas tyre, e drejta ndërkombëtare është tërësi rregullash që rregullon marrëdhëniet midis njerëzve që i
takojnë grupeve të ndryshme politike.

Grupin e tretë e përbëjnë autorët që e konsiderojnë shtetin subjekt kryesor të së drejtës

ndërkombëtare, por njëkohësisht këtu fusin edhe subjekte tjerë dhe individin.

Këtij grupi i takojnë Le Fur, Strupp, Devaux.

E drejta ndërkombëtare publike shpjegohet si tërësi e normave dhe rregullave juridike që

rregullojnë marrëdhëniet në mes subjekteve/shteteve dhe organizatave ndërkombëtare.

E drejta ndërkombëtare publike ndahet në dy degë: të përgjithshme dhe rajonale.

E para, rregullon raportet ndërkombëtare ne përgjithësi.

Ndërsa e dyta, rregullon raportet në një rajon a territor të caktuar.

Burimet e së drejtës ndërkombëtare

Burimet e së drejtës ndërkombëtare mund të përkufizohen si material aktual nga i cili juristi
ndërkombëtar përcakton rregullat që duhet zbatuar në situatën e caktuar.

Doktrina e pozitivizmit të pastër (Anzilotti) si të vetmin burim të së drejtës ndërkombëtare e konsideron

pajtimin e vullneteve dhënë shprehimisht (traktatet) ose heshtazi (zakonet), d.m.th, vetëm rregullat e
pranuara shprehimisht ose heshtazi nga shtetet.

Burimet themelore (kryesore) janë: traktatet, zakonet ndërkombëtare, parimet e përgjithshme

juridike.
Burimet ndihmëse: jurisprudenca, doktrina. Si dhe rezolutat e organeve ndërkombëtare (si burime
tretësore).
Traktatet ndërkombëtare: janë marrëveshjet e lidhura midis dy ose më shumë subjekteve të
së drejtës ndërkombëtare.

Element qenësor për ekzistimin e traktatit është pajtimi i vullnetit të subjekteve i cili shprehet
nëpërmes organeve kompetente.

Sipas veprimit të normave juridike traktatet ndahen në:

traktate ligje dhe traktate kontrata.

Traktatet ligje janë burim i drejtpërdrejtë i së drejtës ndërkombëtare.

Ato përmbajnë rregulla të përgjithshme që zbatohen nga të gjithë, sipas të cilave në të ardhmen duhet
të zgjidhet ndonjë çështje e caktuar.

Me to kontraktohen rregulla të reja të sjelljes ose vërtetohen rregullat ekzistuese.

Për ndryshim nga traktatet ligje, traktatet kontrata janë marrëveshje midis dy ose disa shteteve
dhe kanë për objekt rregullimin e një çështje të caktuar midis atyre shteteve.

Këto nuk janë burim i drejtpërdrejt i së drejtës ndërkombëtare, megjithëse mund të krijojnë të drejtë
partikulare midis palëve.

Këto janë rregullisht të kufizuara në pikëpamje të kohës.

Traktatet ndërkombëtare klasifikohen sipas kritereve të ndryshme:

a) sipas formës traktatet ndahen në traktate me shkrim dhe traktate me gojë;

b) sipas mënyrës së lidhjes ndahen në traktate solemne dhe traktate të thjeshta;
c) sipas hapësirës gjeografike traktatet ndahen në traktate të përgjithshme dhe në traktate rajonale;
d) sipas aderimit ndahen në traktate të hapura, gjysmë të hapura dhe të mbyllura.

Traktatet e hapura janë të hapura për çdo shtet që dëshiron tu bashkohet.

Gjysmë të hapura janë ato traktate kur vullneti për aderim të mëvonshëm i një shteti varet nga pajtimi
apo jo, i shteteve tjera për ta pranuar.

Traktatet e mbyllura janë ato në të cilat nuk lejohet aderimi i shteteve tjera; e) sipas lëndës traktatet
mund të jenë politike, ekonomike, juridike etj.;

f) sipas qëllimit mund të jenë traktate të paqes, traktate mbrojtëse, etj.;

g) sipas kohës traktatet mund të jenë të afatizuara dhe pa afat;

h) sipas veprimit të normave juridike traktatet ndahen në traktate ligje dhe traktate kontrata;

i) sipas numrit të subjekteve tradicionalisht ndahen në dypalëshe dhe shumëpalëshe;

j) më parë traktatet janë ndarë në publike dhe sekrete që pak a shumë sot i përgjigjet ndarjes së
traktateve në traktatet të regjistruara dhe të paregjistruara.

Zakonet ndërkombëtare:

Deri në kohërat më të reja e drejta ndërkombëtare ka qenë e përbërë kryesisht nga rregullat zakonore.

Që nga mesi i shek XIX zakonet kanë filluar të humbin këtë rëndësi si rezultat i nxjerrjes së një numri të
madh të traktateve.

Megjithëkëtë, zakonet kanë mbetur si burim i rëndësishëm sidomos në ato pjesë ku ende nuk është
kryer kodifikimi.

Sipas gjykatës ndërkombëtare të drejtësise, gjykata duhet ti zbatoje zakonet ndërkombëtare si një
deshmi e një praktike të përgjithshme e cila është pranuar si e drejte.

Element qenësor për ekzistimin e zakonit janë:

1.Praktika e përgjithshme e shteteve

2. Vetëdija e subjekteve që duke vepruar në një mënyre të caktuar, vëprojne në pajtim me rregullat
zakonore.

Zakonin ndërkombëtar e bëjnë :

 PRECEDENTET ( përseritja e shpeshtë)

 OPINIO JURIS SIVE NECESSITATIS (vetëdija mbi detyrimin për t’u sjelle në një mënyre të caktuar).

Parimet e përgjithshme juridike të pranuara nga kombet e qytetëruara:

Paraqesin rregulla që janë zhvilluar në të drejtën e brendshme të shteteve dhe janë parime
fondamentale të drejtësisë, të pranuara nga vetëdija juridike e përgjithshme.

Ato janë rregulla që vlejnë dhe zbatohen në rendet e brendshme juridike të shteteve.

Në këtë kategori hyjnë:

 parimi mbi çështjen e gjykuar (res judica);

 parimi se askush nuk mund të përfitojë nga faji i vet;
 parimi i ndalimit të keqpërdorimit të së drejtës;
 parimi i përgjegjësisë që lind nga aktet e paligjshme,
 parimi lex specialis derogat generali (ligji special e derogon ligjin e përgjithshëm);
 lex posterior derogat legi prior (ligji i ri e derogon/zhvleftëson ligjin e vjetër);
 parimi sipas të cilit marrëveshjet duhet plotësuar me mirëbesim (“bona fide”) etj.
Praktika gjyqësore dhe doktrina:

Konsiderohen si mjete ndihmëse të cilat mundësojnë që të konstatohen rregullat juridike.

Roli gjykatave- nuk është për të krijuar të drejtën , por per ta zbatuar në raste të caktuara…
Precedentët – nuk i japin fuqi rregullave, mirëpo gjithashtu nuk mund të mohohet se në rezonin dhe në
marrjen e vendimit nga ana e gjyqtarit – puna e gjyqtareve të mëparshëm edhe nëse nuk kanë peshë
vendimtare, megjithatë kanë njëfarë ndikimi…
Doktrina- roli i autorëve të shquar nuk ka qenë të krijojnë të drejtën e as të tregojnë se çfarë duhet të
jetë ajo.

Por, vetëm të tregojnë ose të vërtetojnë se çfarë është në realitet e drejta

Kodifikimi i drejtës ndërkombëtare

Nënkuptojme sistematizimin e normave juridike me qellim që të arrihet bashkimi i tyre nëe bazë të
parimeve të përbashket.

Disa autore procesin e kodifikimit e kanë konsideruar statik dhe pengesë për zhvillimin e së drejtës
ndërkombëtare.

Sipas tyre, e drejta ndërkombëtare pakodifikuar është dinamike, sepse shumë me lehtë absorbon
rregullat progesive.

Kodifikimi i përgjithshëm i drejtës ndërkombëtare nuk është bërë sepse është e sigurt se të gjitha
shtetet në asnjë mënyre nuk do të merreshin vesh për te gjitha çështjet.

Nga ana tjeter janë kodifikuar pjesë të veçanta të drejtës ndërkombëtare , si psh: D- Detit (1958), D-
Diplomatike (1961), D-Traktateve(1969), D- Konsullore (1963)

Bashkesia ndërkombetare nuk ka pasur ndonjë organ qendror për kodifikim, sepse shtetet
sovrane nuk ia kanë deleguar të drejten e kodifikimit një organi të tille.

Kështu, aftesia për kodifikim ka mbetur në vete shtetet të cilat e bëjnë këtë në konferenca ose kongrese
ndërkombëtare.

Jus cogens – si e dhënë, e pa ndryshuar. I atribuohet rregullave që obligojnë shtetet të i përmbahen

rendit juridik ndërkombëtar.

Sipas nenit 53 të Konventës së Vjenës, norma “jus cogens” është normë e pranuar dhe e njohur si e tërë
dhe e pa kundërshtuar nga komunitetit ndërkombëtarë e cila nuk lejon derogimin/heqjen/zhvleftësimin
e saj dhe e cila mund të ndryshohet vetëm me një normë të mëvonshme të së drejtës së përgjithshme
ndërkombëtare që përmban karakter të njëjtë.

Sipas normave “jus cogens”, ndër të tjera ndalohet skllavëria, tortura dhe gjenocidi.
Erga omnes – e vlefshme kundrejt tërë botës. Për shembull, e drejta në pronë është e drejtë “erga
omnes”, prandaj zbatohet ndaj çdokujt që e cenon këtë të drejtë.

Subjektet e së drejtës ndërkombëtare

Subjektet e së drejtës ndërkombëtare janë bartësit e të drejtave dhe detyrave në marrëdhëniet

ndërkombëtare.

Në përcaktimin konkret të subjekteve ndërkombëtare autorët janë të ndarë në disa grupe:

1.Një grup e përbëjnë klasikët.

Sipas tyre vetëm shtetet kanë cilësinë e subjektit ndërkombëtar.

Për ta shteti është subjekt ndërkombëtar, sikurse që është individi subjekt në sistemin juridik të
një shteti.

Këtë qëndrimin e mbrojnë Oppenheim, Brierly, Rousseau.

2. Një numër i madh autorësh që nga shek XIX krahas me shtetet i proklamojnë edhe individët
si persona ndërkombëtarë.

Sipas tyre, shtetet dhe individët janë subjekt i së drejtës ndërkombëtare.

Natyrisht, të gjithë kanë pranuar se kapaciteti i shtetit dhe individit sipas së drejtës ndërkombëtare nuk
mund të jetë i njëjtë.

3.Një grup më i vogël autorësh vetëm individët i konsiderojnë si bartës të vërtetë të së drejtës
dhe detyrave në përgjithësi, pra edhe në të drejtën ndërkombëtare (Digi, Politis, Scelle).

Ëestlake thotë se detyrat dhe të drejtat e shteteve janë vetëm detyra dhe të drejta të njerëzve
që i përbëjnë ato.

Shteti

Përkufizohet si institucion i krijuar nga grupi për realizimin e disa qëllimeve prej të cilave më e
rëndësishmja është ruajtja e se drejtës dhe rendit brenda kufijve dhe ruajtja e pavarësisë së popullit në
marrëdhënie me popujt tjerë.

Përkufizimi tradicional i shteteve në të drejtën ndërkombëtare ka të bëjë me enitetin si shett nëse ka:

 Një popullsi të përhershme

 Një territor të përcaktuar
 qeverinë
 Aftësinë për të hyrë në marrëdhënie me shetet të tjera
Popullsia e përhershme: popullsia përfaqëson tërësi të individëve të të dy gjinive të cilët jetojnë
bashkërisht në një bashkësi dhe janë të lidhur në shtet juridikisht dhe politikisht.

Territori i përcaktuar: përfaqëson vendin ku është vendosur popullsia dhe mbi të cilin shteti ushtron
kontroll – ose shtrinë sovranitetin territorial .

Qeveria: kontroll efektiv mbi territorin

Shteti, si subjekt i së drejtës ndërkombëtare duhet të ketë popullsinë e përhershme, territorin e caktuar,
qeverinë dhe aftësinë për të hyrë në marrëdhënie me shtetet tjera.

E drejta ndërkombëtare niset nga ajo se krijimi i shteteve te reja është çështje faktike e jo juridike.

Janë dy teori për njohjen e shtetit:

 Deklarative
 Konstituive.

Teoria konstituive niset nga qëndrimi se shteti me faktin se është krijuar ende nuk është anëtar i
bashkësisë ndërkombëtare.

Sipas kësaj teorie shtetet e tjera përkatësisht bashkësia ndërkombëtare janë ato që vendosin se a do ta
pranojnë shtetin e ri apo jo në rrethin e vet.

Sipas kësaj shteti në pikëpamje të së drejtës ndërkombëtare krijohet me aktin e njohjes. Kjo teori është
në kundërshtim me parimin e vetëvendosjes së popujve.

Ndërkaq, sipas teorisë deklarative shteti i ri automatikisht fiton të drejtat që i takojnë subjektit
ndërkombëtarë dhe bëhet anëtarë i bashkësisë ndërkombëtare po që se i ka plotësuar kushtet
që i parasheh e drejta ndërkombëtare.

Sipas kësaj teorie shteti nuk krijohet me njohjen por me këtë akt vetëm konstatohet se shteti është
krijuar.

Në të drejtën ndërkombëtare dallojmë disa lloj njohjesh: de jure dhe de facto; shprehimisht dhe
heshtazi; kolektivisht ose individualisht; me kushte dhe pa kushte.

Njohja “de jure” është njohje e përhershme dhe e plote, i përfshinë të gjitha marrëdhëniet me
shtetin e ri.

Njohja de jure, jepet shprehimisht nëpërmes një akti formal. Njohja de jure është njohje e plotë dhe e
pa tërhiqshme.

Njohja “de facto” ekziston kur një shtet i shtyrë nga arsyet politike ose për shkak të paqartësisë
frikësohet nga njohja e shtetit ose qeverisë së re dhe për këtë e shtynë njohjen e plotë, por njëkohësisht
i konsideron të nevojshme të vendosë disa marrëdhënie me të.

Kjo njohje është e përkohshme, e kufizuar në disa marrëdhënie dhe mund të tërhiqet ne çdo moment.
Ky lloj i njohjes rregullisht i paraprinë njohjes de jure.

Njohja shprehimisht dhe heshtazi. Njohja shprehimisht jepet me një akt të njëanshëm, me
telegram, me deklaratë të shefit të shtetit, me notë diplomatike që i dërgohet shtetit ose me
traktat ndërkombëtarë.

Njohja heshtazi jepet me akt që nuk i përket grupit të parë, por edhe nuk lë dyshim mbi qëllimin që të
bëhet njohja ose që po bëhet pranimi.

Shembull pjesëmarrja e delegacionit zyrtar të një shteti në solemnitete me rastin e fitimit të pavarësisë,
interpretohet si njohje e heshtur, nëse pranon dhe dërgon përfaqësues diplomatik, lidhë çfarëdo
marrëveshje me shtetin e ri, etj.

Njohja individuale ose kolektive – njohja individuale vjen nga qeveritë ose organet e
ngarkuara me punë të jashtme dhe jepet me deklaratë, telegram, notë diplomatike etj.
Njohja kolektive bëhet në konferenca, kongrese, ose në organizata ndërkombëtare.

P.sh. kështu janë njohur Serbia, Rumania dhe Mali i Zi në Kongresin e Berlinit, pastaj Shqipëria në
Konferencën e Ambasadorëve në Londër etj.

Izraeli gjithashtu është krijuar me Rezolutë të Kombeve të Bashkuara. Pranimi i një shteti në OKB është
lloj i njohjes kolektive.

Njohja me kushte dhe pa kushte – parashtrimi i kushteve me rastin e njohjes së shteteve të reja është
çështje rreth së cilës nuk ekziston unitet i mendimeve.

Shumica konsiderojnë se parashtrimi i kushteve me rastin e njohjes është gjë e pa lejueshme.

P.sh. me rastin e njohjes së Serbisë është kërkuar të garantoj barazinë midis personave që i takojnë
religjioneve të ndryshme, në lidhje me punësimin, ushtrimin e funksioneve publike, etj. Në literaturë
mbizotëron qëndrimi se mos përmbushja e kushteve nuk mund të shërbejë si bazë për revokimin e
njohjes.

Përgjegjësia e shteteve në të drejtën ndërkombëtare

Përgjegjësia ndërkombëtare është një institucion juridik ku e baze te tij, secili shtet të cilit mund t’i
mvishet një akt të cilin e drejta ndërkombëtare e konsideron si të paligjshem, duhet t’ia jape
dëmshperblimin shtetit të cilit i ka bërë dem me atë akt.

Përgjegjësia e shteteve është institucion zakonor i së drejtës ndërkombëtare.

Elementet e përgjegjesise se shteteve - përgjegjësia ndërkombëtare është çdoherë raport i shtetit me

shtetin kur shteti që ka pesuar dëm kërkon satisfaksion (kenaqje).

Per ekzistimin e përgjegjësise ndëkombëtare duhet të plotesohën këto kushte:

1. të ekzistoje veprimi ose mosveprimi, me të cilin cenohet çfardo detyre e përcaktuar me normat e se
drejtës ndëkombëtare.
2. veprimi i paligjshem duhet të mund t’i mvishet shtetit si person juridik ose si subjekt ndërkombëtar.
3. per ekzistimin e përgjegjësise duhet të jete shkaktuar dëmi.
4. duhet te jenë shfrytezuar të gjitha mjetet juridike që parashihen me rend të brëndshem për të fituar
kenaqje (satisfaksion).

Përgjegjësia e drejtëpërdrejtë ekziston në ato raste kur e kanë shkele të drejtën ndërkombëtare organet
shtetërore për të cilat shteti mban përgjegjesi, ose përfaqesuesit shteteror.

Përgjegjesia e tërthorte, kur një shtet merr përgjegjesine për cenimin apo shkeljen e
se drejtës ndërkombëtare nga shtetet tjera.

Përgjegjësia e shtetit per organet ligjdhënese ekziston nese nje shtet:

1. nxjerre ndonje ligj i cili është në kundërshtim me detyrimet e tij ndërkombëtare.

2. lejon të nxjerrë ligjin, i cili është i nevojshem për t’i plotesuar detyrimet ndërkombëtare ose nuk
dërgon një ligj që është në kundërshtim me detyrimet ndëkombëtare.

Përgjegjësia e shtetit për aktet e organeve admin - shteti ka përgjegjësi për punën e organeve admin të
cilat sipas rendit të brendshem juridik kanë cilesine e organit shtetëror që ushtrojne funksione publike
dhe veprojne per llogari te shtetit, pavaresisht a jane këto lokale, provinciale, regjionale, federale etj.

Përgjegjesia e shtetit per punen e organeve gjyqesore - përgjegjesia e tillë ekziston pas gjyqet e një
vendi e kane cenuar të drejtën ndërkombëtare ne zbatimin ose interpretimin e normave te se drejtës se
brëndshme.

Bazat e përgjegjesise ndërkombëtare - për të ekzistuar përgjegjesia ndërkombetare, perveç kushteve

tjera ekzistuese është edhe një kusht plotesues vepra të jete kryer me paramendim, me qëllim të keq
ose me pakujdesi.

Teoria subjective- e faji (Groci) nëse është bërë dëmi me faj, sipas d-natyrore del dëtyrimi i shpagimit të
demit.. Këte detyrim e mbajnë ata që e kanë shkaktuar dëmin, ose kanë kontribuar të shkaktohet dëmi.

Teoria objective – e rrezikut (Anciloti)- për ekzistimin e përgjegjesise nuk ka rëndesi a është kryer delikti
ndërkombëtar me paramendim ,me qellim e keq apo nga pakujdesia.

Të drejtat e pakicave

Të drejtat e pakicave janë të drejtat individuale të njëjta që zbatohen për anëtarët e minoriteteve
racore, etnike, klasore, fetare, gjuhësore ose gjinore dhe seksuale; dhe gjithashtu të drejtat kolektive që
u akordohen grupeve minoritare.

Të drejtat e pakicave mund të aplikohen thjesht për të drejtat individuale të cilitdo që nuk është pjesë e
një vendimi të shumicës.

Detyrimet e individëve:

E drejta ndërkombëtare penale mbanë individët përgjegjës për krimet e luftës, krimet kundër njerëzimit
dhe gjenocid.