1.

Mga pang-ugnay

2NDQUARTER  Pangatnig - sa dalawang salita. ex. at, subalit,

ngunit

(KOM)  Pang-angkop - sa panuring at tinuturingan.

KAKAYAHANG
LINGGUWISTIKO
 Pangunahing sangkap sa pagkatuto ng wika
 Abilidad na makabuo at unawa nang maayos
ex. na, ng, g
 Pang-ukol - sa pangngalan at salita. ex. sa, ng
2. Pananda
 Pantukoy - nangunguna sa
pangngalan/panghalip. ex. si, ang, ang mga
 Pangawil - nagkakabit sa paksa/simuno at
panaguri. ex.ay


at makabuluhang pangungusap.
Iba sa kakayahang komunikatibo (angkop
na paggamit ng pangugusap batay sa
interaksyong sosyal)
 Noam Chomsky (1965) : isang ideyal na
sistema ng kaalaman ng tao sa gramatika at
nagbibigay kapasidad na gumamit at
umunawa ng wika. Kaalaman sa pag-ugnay ng
tunog at kahulugan.
 Iba sa lingguwistikong pagtatanghal o
aplikasyong ng sistema ng kaalaman sa
pagsusulat o pagsasalita at maaaring
kapalooban ng interpretensya o sagabal.
 SA WIKANG FILIPINO: Kakabit nito ang
pagsunod sa balarilang filipino.
SAMPUNG BAHAGI NG
PANANALITA
KAKAYAHANG
SOSYOLINGGUWISTIKO
 Kakayahang gamitin ang wikang angkop sa
panlipunang pagpapakahulugan para sa tiyak
na sitwasyon.
 Para sa mga taal na tagapagsalita ng isang
wika, nagiging natural lamang ang paggamit
ng angkop na pahayag sa sitwasyon.
 Sa hindi taal na tagapagsalita, dapat matuto
lumikha at umunawa ng wika sa mga
sosyolingguwistikong konteksto, na may
pagsaalang-alang sa salik gaya ng estado,
kausap, layunin at kumbensiyon. (Freeman at
Freeman 2004)
THE SPEAKING MODEL

SALITANG PANGNILALAMAN Setting and scene

1. Nominal Participants
 Pangngalan
Ends
 Panghalip - pamalit sa pangngalan
Act sequence
2. Pandiwa - kilos Key
3. Panuri Instrumentalities
 Pang-uri - naglalarawan sa pangngalan at
Norms
panghalip Genre
 Pang-abay - naglalarawan sapandiwa, pang-
ETNOGRAPIYA NG KOMUNIKASYON
uri at pang-abay Ang Etnograpiya ay sistematikong pag-aaral
SALITANG PANGKAYARIAN ng tao at kultura sa personal na pagdanas at
 ugnayan sa kalahok sa natural na kapaligiran. pamamagitan ng pagdaragdag, pagbabawas
Kung ilalapat sa komunikasyon, ang pag-aarak at pagbabago ng alituntunin.
ng wika ay nakatuon sa paglalarawan o
pagsusuri ng kahingian, na pahahalagahan
ang salik na nabanggit sa SPEAKING tungo sa
KAKAYAHANG
maayos na komjnikasyon. PRAGMATIKO
PAGKILALA SA VARAYTI NG  Paggamit ng wika sa partikular na konteksto
WIKA para magpahayag na diretsahan o may
paggalang (Lightbown, Spada 2006)
Pagbabago ng wika at pag-aangkop ng gamit  Mabisang nagagamit ang yaman ng wika para
nito ayon sa lunan at sitwasyon. mapahayag ang intensyon naaayon sa
PINAPAHIWATIG konteksto ng usapan at natutukoy ang
 Pormalidad at Impormalidad ng ipinahihiwatig ng sinasabi, di-sinasabi at kilos.
Sitwasyon: Depende kung sino kausap
 Ugnayan ng tagapagsalita SPEECH ACT
 Pagkakakilanlang etniko at pagkakapaloob
 Paggawa ng bagay gamit ang salita.
sa isang pangkat: gamit ng lokal na
 Pakikipag-usap ay hindi lamang sa pasalita
wika/dayalekto
upang maglarawan ng karanasan (J.L.Austin
 Awtoridad at ugnayang
1962; sipi kay Hoff 2001)
pangkapangyarihan: tinitiyak ang
 Hal: Pakikiusap, Pagtanggi, Pagpapaumanhin,
promalidad at kaangkupan
Pangangako
PANLIPUNANG PHENOMENON
SANGKAP NG SPEECH ACT
 Nagdulot sa pagbabago ng wika.
 ILLOCUTIONARY FORCE: Sadya
 Nagkakaroon ng kabuluhan ang anomang
 LOCUTION: anyong lingguwistiko
salita kung nailulugar sa loob ng lipunan at
 PERLOCUTION: epekto
itinatalastas sa iba.
 Nakabubuo ng iba't-ibang konteksto ng
INTERLANGUAGE PRAGMATICS
paggamit sa wika.
HETEROGENOUS - iba't-ibang anyo ayon sa
Pag-aaral kung paano ang di-taal na
lokasyong heograpiko atbp na kaangkinan sa
tagapagsalita ay umuunlad ang kakayahan sa
partikular na komunidad na gumagamit ng
pagpapahayag ng intensyon sa iba't-ibang
wika.
speech act. (Bardovi-Harlig 1999; sipi kay
INTERFERENCE PHENOMENON
Lightbown at Spada 2006)
 Nakakaimpluwensiya ang unang wika sa
kanyang pagkatoto at pagsasalita ng BERBAL NA KOMUNIKASYON
pambansang wika. Naglilikha ng iba pang
varayti. 1. PASULAT: Blogpost, Liham, Manifesto
INTERLANGUAGE/MENTAL GRAMMAR 2. PASALITA: pakikipag-
 Dahil sa kaalaman ng wika, sa proseso ay usap/talastasan/talakayan
nababago ng tagapagsalita ang gramatika sa
DI-BERBAL NA KOMUNIKASYON
 Malaking elemento ng pag-uusap sa tao sa
sariling kultura
 70% ng kumbersasyon ang binubuo ng di-
berbal (Maggay, 2002)
1. KINESIKA: Kilos, Ekspresyon, galaw ng mata,
kumpas ng kamay at tindig
2. PROKSEMIKA: oras (pormal/impormal) at
distansya (ugnayan)
3. PANDAMA/PAGHAWAK: Pinakaunang anyo,
kadalasang positibo na emosyon, pagtapik at
pagyakap
4. PARALANGUAGE: tono, tinig, at kalidad ng
boses, bilis ng pagsalita
5. KATAHIMIKAN: upang pag-isipan ang
sasabihin, minsan upang maparating ang
tampo
6. KAPALIGIRAN: kung saan nagaganap,
mahihinuha rito ang intensyon
KAGAWIANG
PANGKOMUNIKASYON
 Natatantiya kung ang sasabihin ay magiging
lubhang tuwiran o napapalooban ng tamang
pagkilala at paggalang sa kausap.
 Maggay(2002), High context ang kulturang
Pilipino. Mattas ang pagbabahaginan ng
kahulugan kahit sa pamamagitan ng
pahiwatig. Ang pahiwatig ang pinakalaganap
at pinakabuod ng kulturang
pangkomunikasyon. Ito ay isang katutubong
pamamaraan ng pagpahayag na fi-tuwirang
pinapaabot ngunit nababatid at nahihiwatigan
sa matalas na pakikiramdam at matunog na
pagbabasa nh himaton; o ng mga verbal na
palatandaan. Kadalasang ginagawa ito sa
pagsasaalang-alang sa damdamin ng tao.
o Salitang di-tuwirang pagtukoy na
pagpapatama
1. Pahaging: sindyang magmintis at
ipinapaalingawngaw sa paligid
2. Padaplis: lihis sa layuning matamaan nang
bahagya ang kinauukulan
o Salitang pinatatamaan ng mensahe ay hindi
kausap kundi ang tao sa paligid at nakaririnig
ng usapan
1. Parinig: malawakang ginagamit upang
maiparating sa saloobin, hindi sa kaharap
kundi sa paligid
2. Pasaring: berbal at di-berbal na
pagpaparating ng punana nakakasakit sa
nakakarinig na kunwari ay labas sa usapan.
o Salitang kumukuha atensyon sa pandama
1. Paramdam: ipinapaabot ng tao/espirito, sa
ekspresyong nararamdaman .
2. Papansin: layuning humingi ng atenston na
napapahayag sa pamamagitan ng pagtampo,
etc.
o Mga salitang nagtataglay kahulugan na dating
sa nakaririnig ay natatamaan siya.
1. Sagasaan: lumagpas sa hangganan sa
pakikipag-usap na karaniwang tinututulan
bilang paalala na may masaktan.
2. Paandaran: nakapokus sa isang paksa na
hindi tuwirang maipahayag subalit paulit-ulit
binabanggit pag may pagkakataon at
kinaiinisan ng nakikinig.
KAKAYAHANG
DISKORSAL
Kakayahang umunawa at makapagpahayag sa
isang wika. Mula sa salitang Diskurso-"Pag-
uusap at Palitang kuro" (UP Diksyonaryong
Filipino, 2010)
URI
1. Kakayahang Tekstuwal - Kahusayan sa
pagbasa at pag-unawa ng teksto.
2. Kakayahang Retorikal - Kahusayan na
makibahagi sa kumbersasyon. Kakayahang
 umunawa sa tagapagsalita at magbigay ng 5. Komplementong Layon - bagay na
pananaw. ipinahahayag ng pandiwa (ng)
o Batayang panuntunan sa pakikipagtalastasan 6. Komplementong Kagamitan -
ayon kay Grice: 1)Pagkilala sa pagpapalitan ng instrumentong ginamit upang
pahayag, 2)Pakikiisa maisakatuparan ang kilos (ng at panghalili)
o PANUNTUNAN SA KUMBERSASYON (Grice PAGPAPAHABA GAMIT ANG
1957, 1975) PAGTATAMBAL. Napagtatambal ang
1. Kantidad - impormatibo dalawang payak na pangungusap gamit ang
2. Kalidad - tapat pangatnig na at, saka, ngunit, datapwat,
3. Relasyon - angkop subalit, o, habang, pati at samantala.
4. Paraan - maayos
o Sa pagtamo ng mataas na kakayahang
diskorsal, mahalaga
ORTOGRAPIYA/PALAYBA
ang kaugnayan (napagdidikit ang kahukugan YBAYAB
ng pahayag na pasalita/pasulat)
at kaisahan (napagdidikit ang dalawang PASALITANG PAGBAYBAY
ideya sa lingguwistikong paraan).
Paletra ang pasalitang pagbaybay sa Wikang
PAGPAPAHABA NG Filipino na nakaayon sa tunog-Ingles ng mga
PANGUNGUSAP titik, maliban sa ñ na tunog-Espanyol.
Ex: Kapital - /Kapital key-ey-pi-ti-ey-el/
PAGPAPAHABA GAMIT ANG
KATAGA. Gumagamit ng mga kataga gaya ng PASULAT NA PAGBAYBAY
pa, ba, pala, na, naman, nga, muna, man,
daw/raw, din/rin at lang Tuntunin partikular sa walong dagdag na
PAGPAPAHABA GAMIT ANG titik (c, f, j, ñ, q, v, x,z)
PANURING. Sa tulong ng mga panuring na 1. Pagpapanatili ng kahawig na tunog sa
na at ng. pagsulat ng salita mula sa katutubong wika sa
PAGPAPAHABA GAMIT ANG Pilipinas. Ex. Palavvun
KOMPLEMENTO. Sa pamamagitan ng 2. Mga bagong hiram na salita sa wikang
komplemento o bahagi ng panaguri na banyaga. Ang dating hiram na lumaganap sa
nagbibigay kahulugan sa pandiwa. baybay na ayon sa abakada ay hindi saklaw
1. Komplementong Tagaganap- Isinasaad ang nito. Ex. Selfie
gumawa ng kilos (ng, ni, o panghalip) 3. Mga pangngalang pantangi na hieam sa
2. Komplementong Tagatanggap - Kung sino wikang banyaga, katawagang siyentipiko at
nakinabang sa kilos (para sa, para kay o para teknikal, at salitang mahirap na dagliang
kina) ireispel. Ex. Quorum
3. Komplementong Ganapan - Kung saan Iba pang tuntunin
ginanap ang kilos (sa o panghalili) 1. Sa din/rin at daw/raw, ang D ay R kung
4. Komplementong Sanhi - Isinasaad ang sinusundan nito ay patinig, malapatinig na w
dahilan ng kilos (dahil sa/kay o panghalili) at y at maninitiling D kapag katinig o -ra, -ri, -
raw, -ray.
2. Tiyak na gamit ng nang:
o Bilang noong
o Bilang upang o para
o Pinagsama na na at ng
o Pantukoy sa pang-abay na pamaraan at
panggaano
o Pang-angkop ng inuulit na salita
3. Wastong gamit ng gitling (-)
o Inuulit na salita
o Onomatopeya
o Paghiwalay ng katinig at patinig
o Paghiwalay ng pagngalang pantangi
o Paghiwalay sa banyagang salita
o Pantig na may kakaibang bigat sa pagbigkas
o Tambalang salita
o Paghiwalay ng numero sa oras at petsang may
ika-
o Kasunod ng de
o Kasunod ng di
o Sa apelyido ng babaeng nag-asawa upang
maipakita ang orihinal na apelyido
PANANALIKSIK
PILIPINOLOHIYA: Pag-aaral sa mundo ng
mga Pilipino, sa Pagkapilipino, at sa iba pang
paraan ng pagiging Pilipino
GAP:Ang pagpapasya sa kritikal na isyu
ang pangunahing kailangang isaisip ng
mananaliksik sa pormulasyon ng pipiliing
paksa, pagbuo ng tesis at gabay sa
pagbabalangkas.
PAGPILI NG PAKSA
KATANGIAN NG MAHUSAY NA PAKSA
(WIKA AT KULTURA)
1. Ang paksa ay malapit sa interes ng
mananaliksik at pagkokonsidera sa kapakanan
ng paksa.
2. Makapagtitiyak ng sapat na materyales o
sanggunian.
3. Makabubuo ng mga tiyak na
suliranin at haypotesis.
4. Katangiang napapanahon at nakapag-aambag
sa kasalukuyang kalagayan o penomena sa
larangan ng wika at kultura.
5. May matibay na kaugnayan at kabuluhang
mapaglalapatan ng angkop at malayang
metodo o pamamaraan.
6. Paksang nakapagpapayaman sa pag-unawa,
pagdalumat, at pagpapahalaga sa anomang
isyu o usapin sa larangan ng kultura at wika.
PAGPOPOKUS NG ISANG MALAWAK NA
PAKSANG MANANALIKSIK
1. Lumikha ng tentatibong pokus.
2. Itala ang mga nalalaman sa paksa o mga
tanong tungkol sa paksa at hanapin ang higit
na interesante.
3. Magsaliksik ukol sa kaligirang impormasyon
ng paksang napili.
4. Magpasya para sa partikular na perspektiba o
pananaw sa napiling paksa
5. Limitahan ang pagsasaliksik sa tiyak na
panahon.
Ayon kay Simbulan (2008), marapat na
isaalang-alang sa pagpili ng paksa kung para
kanino ang gagawing pananaliksik dahil ito
ang magtitiyak sa benepisyo ng kaalamang
panlahatan na ililikha ng mga mambabasang
mapag-isip, may bukas na pag-iisip at may
matatalas na pag-iisip.
TIYAK NA POKUS SA PAGLILIMITA
 Uri
 Panahon
 Grupong kinabibilangan
 perspektiba
 Edad
 Kasarian
 Lugar
PAGSULAT NG SALIKSIK
HABANG AT PRINSIPYO SA PAGSULAT
1. Pre-writing. Paghahanda bago ang
pagsusulat. Mahirap at kadalasang
nilalampasan. Ex. Paglatag ng datos,
paghahain ng ideya, atbp.
2. Composing. Aktuwal na pagsusulat. Ex.
Pagsasaayos ng bibliyograpiya, paghanda ng
presentasyon, atbp. Free writing ay isang
mabisang teknik kung saan tuloy-tuloy na
isinusulat ang mga ideya.
3. Rewriting. Tinatasa at nirerepaso ang sulatin.
Ex. pagtitiyak ng kaisahan ng ideya at
pahayag, pagwasto ng gramatika, atbp.
ISAALANG-ALANG SA PAGBUO NG
SALIKSIK
INAASAHAN NG MAMBABASA. May
inaasahang madlang mambabasa. Gamitin
ang akop na salita. Kung nakalaan sa publiko,
simplng pahayag lamang ang ilagay.
ITINAKDANG KUMBENSYON. Matiyak ang
kumbensiyong itinakda (seryoso at pormal na
tono). Malaking tulong ang pagsasaulit ng
konklusyon mula sa pagbuo ng introduksyon
sa kumbensiyon.
BAHAGI NG SALIKSIK
1. INTRODUKSYON. Background ng paksa,
layunin, depinisyon ng mga konsepto, at
overview
2. KATAWAN. Makatutulong ang paggamit ng
titulo/subtitulo upag ihudyat ang daloy.
Gumagamit ng transisyonal para mag-ugnay.
Kailangan i-angkop ang tono at estilo ng
pagsulat.
3. KONGKLUSYON. Buod ng ideya / Sipi ng
naglalagom / Pagbalik sa ideyang binuksan /
pagbubukas ng usaping kaugnay sa paksa.
Dapat matamo ang full circle effect (dapat
malinaw ang koordinasyon ng estruktura at
estilo).
PAGKILALA SA SANGGUNIAN
Ang hindi pagtukoy sa sinangguniang libro,
artikulo, atbpp ay anyo ng plagiarism.
ESTILONG MLA (MODERN LANGUAGE
ASSOCIATION). Pinakapopular na estilo sa
larangan ng malayang sining at humanidades.
 Nasa parentesis ang pagkilala sa may akda,
pagkatapos ng teksto.
Ang patakaran ang pinakakomplikado kung
ikukumpura sa ibang bansa (Constantino
127).
 Nasa pangungusap ang pangalan at ang
pahina ang nasa panaklong.
Ayon kay Constantino, ang patakaran ang
pinakakomplikado kung ikukumpura sa ibang
bansa (127).
 Dapat tumugma sa sangguniang nasa likod ng
saliksik:
Constantino, Pamela C. Pagpaplanong
Pangwika Tungo sa Modernisasyon:
Karasan ng Malaysia, Indonesia, at
Pilipinas. Lungsod Quezon: Sentro ng
Wikang Filipino, 1991. Print.
ESTILONG APA (AMERICAN
PSYCHOLOGICAL ASSOCIATION). Sa
larangan ng Agham, Sikolohiya, Sosyolohiya,
atbp. Gumagamit ng Harvard citation o
pagkilala gamit ang panakloong imbis na
talibaba.
 Ang apelyido at taon ay nasa panaklong.
Ang patakaran ang pinakakomplikado kung
ikukumpura sa ibang bansa (Constantino,
1991).
 Ang apelyido ay nasa pangungusap at ang
taon sa panaklong
Ayon kay Constantino, ang patakaran ang
pinakakomplikado kung ikukumpura sa ibang
bansa (1991).
 Kung direktang sipi ay ipasok sa panipi
kasama ang pahina.
 Ang patakaran ang pinakakomplikado kung
ikukumpura sa ibang bansa (Constantino,
1991, p.127).
 Dapat tumugma sa sanggunian ng papel:
Constantino, P.C. (1991). Pagpaplanong
Pangwika Tungo sa Modernisasyon:
Karasan ng Malaysia, Indonesia, at
Pilipinas. Lungsod Quezon: Sentro ng
Wikang Filipino.
ESTILONG CMS (CHICAGO MANUAL
STYLE) AT ESTILONG TURABIAN (hango sa
CMS). Pinakamatandang pamantayan ng
dokumentasyon(1906) at ika-16 na ang
edisyon.
 Tala-bibliograpiya
4
Ang patakaran ang pinakakomplikado kung
ikukumpura sa ibang bansa.
4
Pamela C. Constantino. Pagpaplanong
Pangwika Tungo sa Modernisasyon:
Karasan ng Malaysia, Indonesia, at
Pilipinas. Lungsod Quezon: Sentro ng
Wikang Filipino, 1991.
 Parentetikal-talasanggunian
Ang patakaran ang pinakakomplikado kung
ikukumpura sa ibang bansa (Constantino,
1991, 127).
Constantino, Pamela C.
1991. Pagpaplanong Pangwika Tungo sa
Modernisasyon: Karasan ng Malaysia,
Indonesia, at Pilipinas. Lungsod Quezon:
Sentro ng Wikang Filipino.