NIEOCENIONY TOWARZYSZ

Analiza tekstu

1) Wyjaśnij pojęcia:
(a) Pływy – tym pojęciem określane są systematyczne, regularne podnoszenia i opadania poziomu wody
w oceanie, czyli przypływy i odpływy. Pływy to po prostu spiętrzona, wędrująca wokół Ziemi fala
oceaniczna. Gdy dociera do brzegów, powstaje przypływ. Pływy wywołane są przez łączne
oddziaływania grawitacyjne Księżyca i Słońca, aczkolwiek dominującą rolę odgrywa nasz naturalny
satelita. Wysokość pływów uzależniona jest od wzajemnej pozycji Słońca i Księżyca w stosunku do
Ziemi.
(b) Korelacja – wzajemne oddziaływanie cech, czyli współzależność cech. Jest to zależność jednej
cechy od drugiej, czyli związek między tymi cechami jednocześnie. Korelacja to
współwystępowanie cech, czyli po prostu, jak jedna cecha wpływa na drugą (negatywnie lub
pozytywnie).
(c) Glob pozasłoneczny – planeta, poza Układem Słonecznym, z 8-godzinną dobą, huraganowymi
wiatrami, z początkami prymitywnego życia, bez oddziaływania Księżyca.

2) Zatoka Fundy – znajduje się u wybrzeży Kanady, na Oceanie Atlantyckim, a dokładniej między
półwyspem Nowa Szkocja a prowincją Nowy Brunszwik. Tereny nad nią położone należą
oczywiście do Kanady. Zatoka ta słynie z rekordowych pływów, których wysokość dochodzi nawet
do 16 m.

3) Jak powstają pływy – pływy powstają wskutek różnicy siły przyciągania Księżyca, która zależy od
usytuowania wód na Ziemi w stosunku do odległości od naszego satelity. Czyli wody znajdujące się
bliżej Księżyca, są najsilniej przyciągane. Wtedy właśnie powstaje fala przypływu (tzw. spiętrzona,
wysoka woda). W miarę dobowego obrotu Ziemi fala przemieszcza się. W czasie nowiu i pełni
Księżyca przypływy nakładają się na siebie (dodają się), natomiast w trakcie kwadr pływy się
odejmują, czyli są niższe. Taki cykl powtarza się co 12 godzin i 24 minuty.

4) Ile lat temu Księżyc był o 1 m bliżej Ziemi niż obecnie? Co się wtedy działo w Polsce?
Odległość Ziemia - Księżyc rośnie rocznie o 3,8 cm. W związku z tym, iż 1 m to 100 cm, więc 100 :
3,8 = 26,3  26 lat. Księżyc był o 1 m bliżej Ziemi niż obecnie 26 lat temu.
W marcu oraz wrześniu 1987 roku, czyli 26 lat temu obserwowano w Polsce Obrączkowe
Zaćmienie Słońca, a w kwietniu i październiku 1987 roku miało miejsce Półcieniowe Zaćmienie
Księżyca.
 5) W ciągu ilu lat doba wydłuża się o 1 sekundę?

Doba wydłuża się o około 15 ms na 100 lat. Zróbmy proporcję:

15 ms - 100 lat
1 s - x lat
x = 1 s * 100 lat / 15 ms = 1000 ms * 100 lat / 15 ms = 6666,(6) lat = 6667 lat
Doba wydłuża się o 1 s w ciągu 6 667 lat.

6) Wyjaśnij, w jaki sposób siły pływowe ułatwiły powstanie życia na Ziemi. Wymień wszystkie
wspomniane w tekście mechanizmy.
 Siły pływowe o gigantycznej mocy, uderzając co kilka godzin o brzegi prakontynentów,
wymywały z ich powierzchni mnóstwo związków mineralnych, przez co przyczyniały się do
wzbogacania tworzącego się pierwotnego życia ziemskiego.
 Siły pływowe systematycznie spowalniały obrót Ziemi, przez co wydłużały dobę.
 Siły pływowe sprawiały, że odległość Ziemia – Księżyc rosła, przez co Ziemię nie
nawiedzały już tak olbrzymie pływy, utrudniające rozwój różnych form życia.

7) Na czym opieramy się, twierdząc, że Księżyc powstał z materii wyrwanej z Ziemi?

Opieramy się na teorii zderzeniowej naszej planety z ciałem niebieskim, wielkości zbliżonej do
Marsa, w wyniku której odłamki Ziemi uformowały wokół niej wirujący dysk, z którego powstał
Księżyc. Skład materii oraz niewielka gęstość naszego naturalnego satelity wskazuje na powstanie
właśnie z materii ziemskiej.

8) Opierając się na informacjach z artykułu, określ, czy każde z poniższych zdań jest prawdziwe,
prawdopodobnie prawdziwe, możliwe czy też nieprawdziwe. Uzasadnij swój wybór:
(a) Cykl zmian Księżyca trwa około 29,5 dnia PRAWDZIWE
Uzasadnienie: odstęp czasu między dwoma kolejnymi nowiami lub pełniami waha się od 29 dni 6
godzin i 32 minut do 29 dni i niemal 20 godzin, czyli odchylenie od średniej wynoszącej 29,5 dnia
wynosi przeciętnie 7 godzin. Dlatego cykl trwa OKOŁO 29,5 dnia.
(b) Po nowiu Księżyc przyjmuje kształt litery D, a po pełni – litery C NIEPRAWDZIWE
Uzasadnienie: po nowiu widać sierp (czyli kształt litery C), a po pełni – Księżyc przyjmuje kształt
litery D
(c) Fazy Księżyca wpływają na termin święta Trzech Króli NIEPRAWDZIWE
Uzasadnienie: święto Trzech Króli nie jest świętem ruchomym, tak jak Wielkanoc, w związku
z czym fazy Księżyca nie mają wpływu na jego termin.
(d) Fazy księżyca wpływają na termin święta Bożego Ciała PRAWDZIWE
 Uzasadnienie: święto Bożego Ciała to święto ruchome, przypadające zawsze 60 dni po Wielkanocy,
a Wielkanoc jest świętem ruchomym (obchodzonym w pierwszą niedzielę po pierwszej wiosennej
pełni Księżyca).
(e) Księżyc reguluje cykl płodności u ludzi i innych naczelnych PRAWDOPODOBNIE
PRAWDZIWE
Uzasadnienie: według licznych badań nad wpływem faz Księżyca na płodność naczelnych, wskazuje
się na zmiany aktywności dobowej zwierząt w zależności od natężenia światła księżycowego. Co do
ludzi nie ma dostatecznych badań w tym kierunku.
(f) W czasie pełni rodzi się więcej dzieci MOŻLIWE
Uzasadnienie: nie udowodniono istotnych korelacji między fazami Księżyca a rodzeniem dzieci. Od
wielu lat pojawiają się jednak takowe teorie.
(g) Wysokość przypływu może przekroczyć 10 m PRAWDZIWE
Uzasadnienie: w zatoce Fundy przypływy mają często powyżej 10 m.
(h) Siły pływowe powodują zwiększenie aktywności sejsmicznej PRAWDOPODOBNIE
PRAWDZIWE
Uzasadnienie: wciąż trwają badania nad związkami sił pływowych z trzęsieniami ziemi. Według
niektórych analiz w trakcie pełni lub nowiu obserwuje się zwiększenie aktywności sejsmicznej.
(i) Tuż po uformowaniu się Ziemi jej obrót wokół własnej osi trwał około 8 godzin MOŻLIWE
Uzasadnienie: niewykluczone, że siły pływów zwiększając tarcie o dno morza, modyfikując tempo
wydłużania doby, sprawiły, że początkowo Ziemia obracała się wokół własnej osi w czasie 8 godzin.
(j) Gdyby nie Księżyc, ludzie obserwowaliby wschód Słońca co 8 h, a nie co 24 h PRAWDZIWE
Uzasadnienie: to właśnie Księżyc, a konkretnie przypływy, powodowane oddziaływaniem
grawitacyjnym Księżyca, mają wpływ na długość doby 24 godzinnej.

9) Za 100 milionów lat nie będziemy obserwować całkowitych zaćmień Słońca. A jak będzie
z zaćmieniami Księżyca?
Zaćmienia Księżyca będą nadal, a znikną całkowite zaćmienia dopiero za 600 mln lat, gdyż
odległość Ziemia – Księżyc rośnie 3,8 cm na rok, a właśnie za 600 mln lat rozmiary naszego
naturalnego satelity będą tak małe, że nie będziemy mogli obserwować całkowitych zaćmień
Księżyca, jedynie obrączkowe lub częściowe.